Asas Memahami Bahasa Temiar by Bahasa Orang Asli Semenanjung Malaysia on Monday, October 11, 2010 at 1:37am Bahasa

Temia merupakan antara bahasa kaum minoriti yang terdapat di Malaysia, khususnya di kawasan tengah Semananjung. Bahasa ini dijangka mengalami kepupusan akibat himpitan bahasa Inggeris dan bahasa Melayu. Pengamal bahasa Temia menggelarkan diri mereka sebagai Temir. Terdapat beberapa aspek perlu difahami apabila seseorang mahu bertutur bahasa Temia. Pertama, pembendaharaan katanya terhad. Hanya objek-objek di sekitar mereka sahaja mempunyai nama. Objek atau konsep yang diimport menggunakan nama asal objek berkenaan dengan sebutan gaya ketemiaan. Oleh itu, bahasanya bersifat rojak. Kedua, tiada konsep penggandaan. Semua objek tergolong sebagai kata tunggal. Misalnya kerk (ikan) tidak disebut kerkkerk. Walau bagaimanapun, terdapat istilah merujuk konsep banyak (jajih). Ketiga, perkataannya terdiri daripada satu atau dua suku kata sahaja. Lebih banyak suku kata tertutup, bunyi konsonan /k/, /j/, /g/, /b/, vokal /e/ pepet dan tanda glotis. Keempat, bahasa Temia juga bersifat onomatopia, sebagaimana bahasa Melayu dan bahasa-bahasa lain. Maksud onomatopia ialah bunyi kata berasaskan bunyi objek. Misalnya, nama tin diambil sempena bunyi tin berkenaan, nama gagak sempena bunyi burung gagak. Orang Temia menamakan burung sebagai cep sempena bunyi burung, nama mamuh atau arp sempena bunyi harimau, amew (kucing) dan sebagainya.

Kelima, hanya ayat tunggal digunakan. Tidak ada ayat majmuk. Setiap ujaran terus kepada maksud. Contoh, Yek cak nanak. (Yek) cak ayu (atau kayu). Maksud, Saya / aku makan nasi. (Aku) makan ubi kayu. Keenam, tiada keterangan objek dan sebab sebagaimana lazim dalam bahasa Inggeris dan Melayu. Tidak ada konsep kerana atau sebab sebagai penjelasan terhadap objek yang diucapkan. Ayat, Yek cak kayu, tidak dinyatakan keterangan tentang ubi kayu atau sebab suka makan ubi kayu. Mereka tidak ada konsep sebelum dan selepas peristiwa, dan tidak berminat mengingati atau meramal. Mereka hanya ada konsep semasa sahaja. Semua peristiwa yang berlaku diterima sebagai sudah suratan takdir. Tidak perlu dikesali. Ketujuh, setiap objek mempunyai nama tersendiri walaupun berasal daripada objek sama. Misalnya, buah pisang (telui) dengan pokok pisang (jai) berbeza nama. Kelapan, struktur ayat adalah sama atau hampir sama dengan struktur ayat dalam bahasa Melayu. Subjeknya berada di depan dan pradikat di belakang.Kesembilan, tidak ada bunga-bunga bahasa, kelewahan dan penegasan. Setiap ujaran terus kepada maksud. Misalnya, Yek cen cak nanak (Saya suka makan nasi) bukannya Saya sangat suka makan nasi itu. Sekian. Dicatat oleh NASSURY IBRAHIM di Ahad, Mac 08, 2009 sumber: http://nassury.blogspot.com/2009/03/asas-memahamibahasa-temiar.html Like Comment Share Bahasa-bahasa Orang Asli di Semenanjung Malaysia

by Bahasa Orang Asli Semenanjung Malaysia on Tuesday, October 5, 2010 at 7:12pm Bahasa-bahasa Orang Asli yang terdapat di Semenanjung Malaysia. Sumberhttp://www.ethnologue.com/. Setiap bahasa mempunyai kod ISO yang tersendiri, iaitu yang tertulis di antara tanda "[" dan "]" (cth: kod ISO bagi bahasa Bateq ialah [btq]). Sila lapor jika terdapat maklumat yang tidak tepat.

Batek [btq] 1,000 (2006), decreasing. North Pahang, Kelantan, Trengganu. Alternate names: Bateg, Bateq, Batok, Kleb, Nong, Tomo. Dialects: Batek Teq (Teq), Batek De (Deq), Batek Iga, Batek Nong (Nong). Deq and Nong dialects may be separate languages. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, North Aslian, Eastern Cheq Wong [cwg] 660 (2003 COAC), increasing. Just south of Semai, Pahang. Alternate names: Beri, Che Wong, Chewong, Chewong, Chuba, Siwang. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, North Aslian, Chewong Duano [dup] 500 in Malaysia (2007 SIL), decreasing. Ethnic population: 4,067. South coast, Pontian Kecil area, northwest; west coast of Johor, Muar, Batu Pahat, and Pontian districts, Lenga, Semerah, Minyak

Beku, Senggarang, Rengit, Kuala Benut, Pontian Besar, and Sungai Layau settlements. Alternate names: Desin Dolak, Desin Duano, Orang Kuala, Orang Laut. Classification: Austronesian, Malayo-Polynesian, MalayoSumbawan, North and East, Malayic, Malay Jah Hut [jah] 5,100 (2003 COAC), increasing. Ethnic population: 2,442 (2000 D. Bradley). Just south of main body of Semai [sea], Kuala Krau, Pahang [zlm]. Alternate names: Jah Het. Dialects: Kerdau, Krau, Ketiar Krau (Tengganu), Kuala Tembeling, Pulau Guai, Ulu Ceres (Cheres), Ulu Tembeling. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, Jah Hut Jakun [jak] Ethnic population: 27,448. East coast and inland, Pairang River, Pekan to Sri Gading, east to Benut, northwest to middle Muar River area. Alternate names: Djakun, Jakoon, Jakud, Jakudn, Orang Hulu. Classification: Austronesian, Malayo-Polynesian, MalayoSumbawan, North and East, Malayic, Malay Jehai [jhi] 1,000 (2006), increasing. Ethnic population: 1,843 (2003). Northeast Perak and west Kelantan. Alternate names: Jahai, Pangan. Dialects: Jehai, Batek Teh. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, North Aslian, Eastern

Kensiu [kns] Population total all countries: 300. Ethnic population: 232 (2003). Northeast Kedah, near Thai border. Overlaps into south Yala Province, Thailand. Also in Thailand. Alternate names: Kenseu, Kensieu, Kensiw, Mendi, Monik, Moniq, Ngok Pa, Orang Bukit. Dialects: Ijoh (Ijok), Jarum, Jeher, Kedah (Quedah), Plus, Ulu Selama, Kensiu Batu, Kensiu Siong, Kentaq Nakil. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, North Aslian, Western Kintaq [knq] 160 in Malaysia (2003 COAC), decreasing. Kedah-Perak border area, Thai border. Overlaps into South Yala Province, Thailand. Also in Thailand. Alternate names: Bong, Kenta, Kintak, Kintaq Bong. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, North Aslian, Western Lanoh [lnh] 220 (2000 D. Bradley). Ethnic population: 224 (2000 D. Bradley). North central Perak. Alternate names: Jengjeng. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, Senoic Mah Meri [mhe] 2,990 (2003 COAC), increasing. Selangor coast, Malacca. Alternate names: Besisi, Cellate. Dialects: Kuala Langot Besisi, Malakka Besisi, Ulu Langat Orang Bukit, Betise (Betisek), Sisi. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, South Aslian

Minriq [mnq] 160 (2003 COAC). Southeast Kelantan. Alternate names: Mendriq, Menraq, Menrik, Menriq. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, North Aslian, Eastern Mintil [mzt] 40 (1975 SIL). Tamun River, Pahang. Alternate names: Mitil. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, North Aslian, Eastern Nearly extinct. Orang Kanaq [orn] Ethnic population: 83 (2003 census). Southeast and northeast of Mawai. Classification: Austronesian, Malayo-Polynesian, MalayoSumbawan, North and East, Malayic, Malay Orang Seletar [ors] Population total all countries: 880. Ethnic population: 1,407 (2003 census). Southeast coast around Kukuo, Jahore Bahru, east and north, and the north coast of Singapore. Also in Singapore. Classification: Austronesian, Malayo-Polynesian, MalayoSumbawan, North and East, Malayic, Malay Sabm [sbo] North central Perak. Dialects: Most similar to Lanoh [lnh], Semnam [ssm]. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, Senoic . Semai

[sea] 43,900 (2003). 2,000 monolinguals. Ethnic population: 40,000 (2000). Northwest Pahang and south Perak, Selangor, Negri Sembilan, central mountain area. Alternate names: Sengoi, Sengoi, Senoi. Dialects: Jelai, Perak I, Perak II, Cameron, Telom, Bidor, Betau, Lipis, Bil, Ulu Kampar (Kampar), Gopeng, Tanjung Malim, Parit, Tapah (Jalan Pahang). Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, Senoic Semaq Beri [szc] Ethnic population: 3,545 (2003 COAC). Pahang, Trengganu, Kelantan. Alternate names: Semaq Bri, Semoq Beri. Dialects: 2 dialects. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, South Aslian Semelai [sza] Ethnic population: 6,418 (2003 COAC). Between Segamat (Johore) and Pahang rivers. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, South Aslian Semnam [ssm] 670 (2000). North central Perak. Dialects: Similar to Lanoh [lnh], Sabm [sbo]. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, Senoic Temiar [tea] Ethnic population: 25,725 (2003 COAC). Perak and Kelantan; Pahang. Alternate names: Pie, Seroq, Temer. Dialects: Grik, Kenderong, Kenering, Po-Klo, Sungai Piah, Tanjong Rambutan, Tembe (Tembi), Ulu Kinta, Lanoh Kobak.

Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, Senoic Temoq [tmo] Southeast Pahang, Jeram River. Classification: Austro-Asiatic, Mon-Khmer, Aslian, South Aslian Temuan [tmw] Ethnic population: 22,162 (2003 COAC). Southern extension of the main range, south half of the peninsula, Selangor, Pahang, Johore, Negri Sembilan, Kuala Langat, scattered settlements. Alternate names: Benua, Niap. Dialects: Beduanda (Biduanda), Belanda (Belana, Blanda, Landa, Belanas, Belandas), Berembun (Birmun), Mantra (Mentera, Mintra), Temuan, Udai. Classification: Austronesian, Malayo-Polynesian, MalayoSumbawan, North and East, Malayic, Malay Like Comment Share EDUCATION of ELAKSAMANA 2.3KEGIATAN EKONOMI & PENDAPATAN ORANG ASLI DI MALAYSIA 2.3.1 KEGIATAN EKONOMI BERDASARKAN PERSEKITARAN Orang Asli Semenanjung Malaysia Pekerjaan orang asli adalah berasaskan alam sekitar mereka. Mereka terlibat dalam kegiatan ekonomi sara diri seperti pertanian sara hidup, berburu, menangkap ikan dan mengumpul hasil hutan. 1.Pertanian sara diri Mereka mengusahakan pertanian kecil-kecilan di sekeliling rumah.

Tanaman yang diusahakan adalah padi huma, sekoi, ubi keledek, ubi kayu, kacang panjang, labu, timun, bendi dan sebagainya. Sistem barter (tukar barang dengan barang) diamalkan untuk mendapatkan bahan keperluan dan juga mendapat sumber wang. 1.Memburu binatang Aktiviti memburu dijalankan oleh kaum lelaki menggunakan alatan seperti sumpitan dari buluh dan turut menggunakan jerat. Haiwan buruan adalah seperti tupai, monyet, kera, biawak, pelanduk, khindzir hutan dan sebagainya. 1.Menangkap ikan Dilakukan oleh orang lelaki dan perempuan dan dilakukan di sungaisungai sekitar rumah panjang. Orang Seletar sering menangkap ikan di pantai. Kaedah yang digunakan untuk menangkap ikan adalah menggunakan jerat, lukah, kail, racun akar tubam, tombak, jarring dan menggunakan tangan. 1.Memungut hasil hutan Hasil hutan yang dikumpul adalah rotan, buluh, kayu cendana, damar dan akarakar kayu sebagai sumber ubat-ubatan. Buahan-buahan turut dipungut seperti buah kasai, duku, manggis, durian dan ulaman seperti petai, kerdas dan jering. Mereka turut memungut madu lebah. Mereka menjual akar-akar dan batang kayu pelbagai bentuk sebagai perhiasan.

Bumiputera Sabah & Sarawak 1.Kaum Iban Masyarakat orang Iban masih tinggal secara berselerak di lembahlembah sungai di seluruh Sarawak. Mereka masih terlibat dalam aktiviti pertanian padi huma dan padi bukit. Orang Iban pada suatu ketika dahulu merupakan peneroka ulung dalam membuka hutan rimba (berimba) atau (berumpang kampong) bagi tujuan penanaman padi bukit. Bagi masyarakat Iban, sesiapa yang berjaya membuka sawah padi huma yang paling besar dianggap kaya dan dipandang tinggi oleh masyarakat. Masyarakat Iban dianggap sebagai masyarakat yang terkenal dengan penanaman padi bukit (Sultive: 1978). Created by elaksamana@yahoo.com All Right Reserved Presented 2009 EDUCATION of ELAKSAMANA Selain itu, orang Iban yang tinggal di rumah panjang turut menjalankan aktiviti memburudan mendapatkan sumber-sumber hutan sebagai makanan dan ubatubatan. 1.Kaum Kenyah Kaum kenyah menyara hidup dengan menanam padi huma di sekeliling rumah mereka. Ini kerana penanaman padi huma tidak memerlukan saliran yang baik dan boleh dijalankan di kawasan yang berbukit-bukau. Kawasan di sekeliling rumah dikhaskan untuk menanam padi huma dan kawasan ini dibahagi antara keluarga-keluarga yang mendiami rumah tersebut.

Kegiatan memburu dan memungut hasil hutan turut dijalankan oleh kaum Kenyah yang menetap di kawasan pedalaman. Hasil-hasil hutan seperti jelutung, damar dan rotan ditukarkan dengan barangan keperluan lain seperti beras dan garam antara suku etnik lain. Kegiatan pertanian seperti jagung, ubi kayu dan tembakau turut dijalankan di sekitar rumah panjang mereka. 1.Kaum Melanau Kegiatan utama kaum Melanau adalah menangkap hasil dari laut di tepi pantai. Terdapat juga sebahagian yang tinggal di kawasan pedalaman yang menjalankan penanaman padi sawah. Perusahaan pokok sagu di kawasan berpaya turut dijalankan. Pokok sagu hanya boleh ditebang setelah berusia lebih 10 tahun dan isi Ripo yang diperoleh dari batang pokok dijemur dan diproses menjadi lemantak iaitu tepung sagu Masyarakat Orang Asli Kensiu di Baling - Struktur Pentadbiran

Masyarakat Orang Asli Kampung Lubuk Legong adalah di bawah pentadbiran Jabatan Hal Ehwal Orang Asli (JHEOA) Perak dan Kedah yang beribupejabat di Ipoh, Perak. Manakala di peringkat daerah pula ianya di bawah pentadbiran Pejabat Hal Ehwal Orang Asli Daerah Hulu Perak dan Baling yang berpejabat di Grik, Perak. Di peringkat kampung pula seorang penghulu dilantik dari kalangan mereka sendiri dan sebuah Jawatankuasa Kemajuan Kampung (JKKK) ditubuhkan bagi membantu kerajaan. Sebagaimana masyarakat luar, seorang penghulu telah dilantik untuk menjalankan tanggungjawab mentadbir kampung tersebut. Pada masa sekarang, Encik Rosman Bin Isa adalah penghulu yang dilantik. Beliau merupakan penghulu yang keempat. Penghulu yang pertama puak Kensiu ialah Pinang dan diikuti oleh Puchok Bin Padang yang dilantik sebagai penghulu yang kedua. Manakala penghulu yang ketiga pula ialah Itam Bin Daram. Perlantikan penghulu di dalam masyarakat ini adalah berdasarkan kepada 2 kategori iaitu sama ada : Keturunan Pemilihan Kemahiran asasnya yang perlu ada untuk menjadi penghulu adalah seseorang itu perlu pandai membaca dan menulis. Elaun yang diterima oleh penghulu adalah mengikut kategori iaitu A, B atau C. Kategori ini adalah

berdasarkan kemajuan ahli-ahli di dalam akademik atau sebagainya.