Anda di halaman 1dari 38

Kalkulus II 1

BAB I
RUMUS-RUMUS DASAR INTEGRAL
A. Pendahuluan
Konsep integral yang termuat dalam pokok bahasan ini akan membahas
materi-materi dasar yang pokok, khususnya materi dasar mengenai pengembangan
konsep integral tak tentu. Dalam kegiatan belajar pertama akan di bahas tentang
pengertian/ definisi tentang integral tak tentu, lalu dilanjutkan dengan mengenal
berbagai rumus-rumus dasar integrasi yang kemudian digunakan untuk
menyelesaikan berbagai macam soal yang berkaitan dengan rumus-rumus dasar
integrasi tersebut. Kemudian dalam kegiatan belajar yang kedua yang merupakan
kelanjutan dari kegiatan belajar yang pertama akan di bahas mengenai integral
parsial atau yang lebih dikenal dengan istilah integral sebagian-sebagian.
Agar materi pada pokok bahasan ini dapat dikuasai dengan baik maka
sangat diharapkan penguasaan materi khususnya materi Kalkulus I, Trigonometri,
Aljabar Elementer dan sebagainya. Adapun tujuan pembelajarannya setelah
perkuliahan materi pada pokok bahasan ini diharapkan:
a. Dapat menjelaskan konsep dasar integral tak tentu
b. Dapat menggunakan rumus-rumus dasar integrasi
c. Dapat menyelesaikan soal-soal yang berkaitan dengan rumus-rumus dasar
integrasi
d. Dapat menjelaskan definisi dari Integral Parsial
e. Dapat menyelesaikan soal-soal yang berkaitan dengan penggunaan Integral
Parsial
Kalkulus II 2
B. Kegiatan Belajar 1
1. Integral Tak Tertentu (INDEFINITE INTEGRAL)
Bila F(x) suatu fungsi yang mempunyai derivative F(x) = f(x), maka F(x)
disebut anti-derivative atau integral tak tertentu (indefinite integral) dari f(x),
sedang f(x) disebut integran. Integral tak tertentu dari suatu fungsi yang diketahui
tidak tunggal.
Contoh: x
3
adalah integral tak tertentu dari f(x) = 3x
2
x
3
+ 7 adalah integral tak tertentu dari f(x) = 3x
2
x
3
9 adalah integral tak tertentu dari f(x) = 3x
2
, karena
3 3 3 2
( ) ( 7) ( 9) 3 .
d d d
x x x x
dx dx dx
= + = = Maka integral tak tertentu dari f(x) = 3x
2
dapat ditulis secara umum x
3
+ C, di mana C disebut konstanta integrasi
(constant of integration) yang sembarang. Untuk menyatakan integral tak tertentu
dari f(x) ditulis dengan bentuk:
( ) f x dx
}
Jadi,
2 3
3 C. x dx x = +
}
2. Rumus-Rumus Integrasi
1)
( ) ( ) C.
d
f x dx f x
dx
= +
}
2)
( ) u v dx u dx v dx =
} } }
3)
, setiap konstanta k u dx k u dx k =
} }
Kalkulus II 3
4)
1
C, m 1
1
m
m
u
u du
m
+
= + =
+
}
5)
ln C
du
u
u
= +
}
6)
C, 0, 1
ln
u
u
a
a du a a
a
= + > =
}
7)
C
u u
e du e = +
}
8)
sin cos C u du u = +
}
9)
cos sin C u du u = +
}
10)
tg ln sec C u du u = +
}
11)
ctg ln sin C u du u = +
}
12)
sec ln sec tg C u du u u = + +
}
13)
cosec ln cosec ctg C u du u u = +
}
14)
2
sec tg C u du u = +
}
15)
2
cosec ctg C u du u = +
}
16)
sec tg sec C u u du u = +
}
17)
cosec ctg cosec C u u du u = +
}
Kalkulus II 4
18)
2 2
1
arc tg C
du u
a u a a
= +
+
}
19)
2 2
arc sin C
du u
a
a u
= +

}
20)
2 2
1
arcsec C
du u
a a
u u a
= +

}
21)
2 2
1
ln C
2
du u a
u a a u a

= +
+
}
22)
2 2
1
ln C
2
du u a
a u a u a
+
= +

}
23)
2 2
2 2
ln C
du
u u a
u a
= + + +
+
}
24)
2 2
2 2
ln C
du
u u a
u a
= + +

}
25)
2 2 2 2 2
1 1
arcsin C
2 2
a
u
a u du u a u a = + +
}
26)
2 2 2 2 2 2 2
1 1
ln C
2 2
u a du u u a a u u a + = + + + + +
}
27)
2 2 2 2 2 2 2
1 1
ln C
2 2
u a du u u a a u u a = + +
}
3. CONTOH-CONTOH PENYELESAIAN SOAL
Soal-Soal sesuai dengan rumus 1 s/d 4
1.
7
6
C
7
x
x dx = +
}
2.
3 1
3
3 2
1
C C
3 1 2
dx x
x dx
x x
+

= = + = +
+
} }
Kalkulus II 5
3.
4
3
1 4
3
3 3 3
C C
4
4
3
z
z dz z dz z = = + = +
} }
4.
2
3
2 1
3 3
3 2
C 3 C
1
3
dx x
x dx x
x

= = + = +
} }
5.
2 2
(2 5 3) 2 5 3 x x dx x dx x dx dx + = +
} } } }
3 2
2 5
3 C
3 2
x x x = + +
6.
3 1
2 2
(1 ) x x dx x dx x dx =
} } }
3 5
2 2
2 2
C
3 5
x x = +
7.
2 2
(3 4) (9 24 16) x dx x x dx = +
} }
2 2
3 12 16 C x x x = + +
8.
3 2
2
2
5 4
( 5 4 )
x x
dx x x dx
x

+
= +
} }
2
1 4
5 C
2
x x
x
= + + +
9. Hitunglah:
a)
3 2 2
( 2) 3 ; x x dx +
}
b)
1
3 2
2
( 2) ; x x dx +
}
c)
2
3 2
8
( 2)
x dx
x +
}
d)
2
3 4
2
x dx
x +
}
Kalkulus II 6
Penyelesaian:
Untuk mempermudah penyelesaian, dimisalkan: u = x
3
+ 2, maka diferensial dari
u adalah: du = 3x
2
dx.
a)
3 2 2
( 2) 3 x x dx +
}
2 3 3 3
1 1
C ( 2) C.
3 3
u du u x = + = + +
}
b)
3 1 1
3 2
2 2 2
2
1
( 2) C
3
9
x x dx u du u + = = +
} }
3
3
2
2
( +2) C
9
x = +
c)
2 2
3 2 3 2 2
8 8
8
( 2) ( 2) 3
x dx x dx du
x x u
= =
+ +
} } }
1
3
8 8
C C
3 3( 2)
u
x

= + = +
+
d)
2
3 3 2 3
3 4
8
1
( 2) 3
3
3
2
x dx
x x dx u du
x

= + =
+
} } }
3 1
4 4
3
3
4
4
1
( ) C
3
9
4
( 2) C
9
u du u
x

= = +
= + +
}
10.
2
3 1 2 x x dx
}
Penyelesaian: Misalkan u = 1 2x
2
= u.
Maka du = - 4 x dx x dx = -1/4 du
1
2
2
3 3
2
2 2
3
3 1 2
4
1 1
C (1 2 ) C
2 2
x x dx u du
u x
=
= + = +
} }
Kalkulus II 7
11. Hitung:
1
3
( 3)
( 2 6 )
x dx
x x
+
+
}
Penyelesaian:
Misalkan: u = x
2
+ 6x, maka
du = (2x + 6) dx atau du = 2 (x + 3) dx atau (x + 3) dx = du
1
3
1
3
2 2
2
3 3
( 3)
1
.
2
( 2 6 )
3 3
C ( 6 ) C
4 4
x dx
u du
x x
u x x
+
=
+
= + = + +
} }
12.
2
1
3 2
3
3
3
( 1)
1
( 3 ) (3 3)
3
( 3 )
x dx
x x x dx
x x
+
= + +
+
} }
1
3 3
3
2
3
3
2
3
3
1
( 3 ) ( 3 )
3
3
1
( 3 ) C
3
2
1
( 3 ) C
2
x x d x x
x x
x x

= + +
= + +
= + +
}
13.
2
1
2
2
( )
( )
a x
dx a x x dx
x

=
} }
2
3
2 ( ) ( )
2
( ) C
3
a x d a x
a x
=
= +
}
14.
2
( ) x a x dx
}
3 5
2
2 2
( 2 )
( 2 )
2 2
C
3 5
x a ax x dx
a x x a x x dx
ax x a x
= +
= +
= + +
}
}
Kalkulus II 8
15.
2 2
2 2
2 2 1 1
( 1) ( 1)
x x x x
dx dx
x x
+ + +
=
+ +
} }
2
2 2
( 1) 1 1
1
( 1) ( 1)
1
C
1
x
dx dx
x x
x
x
+
= =
'
+ +
)
= + +
+
} }
Soal-soal sesuai dengan rumus 5 s/d 7
16. ln C
dx
x
x
= +
}
17.
3
1
3
2 3 2 3
dx dx
x x
=
+ +
} }
(2 3 )
1 1
ln 2 3 C
3 3
2 3
d x
x
x
+
= = + +
+
}
18.
(2 ln ) x
dx
x
+
}
2
(2 ln ) (ln ) (2 ln ) (2 ln ) 3
1
(2 ln ) C
2
x d x x d x
x
+ = + +
= + +
} }
19.
2
2 2 2
2 ( 1)
1 1
2 2
1 1 1
x dx x dx d x
x x x

= =

} }
2
1
ln 1 C
2
x = +
20.
, ,
3
2 2
3 3 3
1 2
1 6 1
1 2 6 1 2 6 1 2
x
x dx x dx
x x x

= =

} } }
3
1
ln 1 2 C
6
x = +
21.
(2 3) 1
2
2 2
x dx
dx
x x
+ |
=
|
+ +
' .
} }
2 ln 2 x x C + +
Kalkulus II 9
22.
, , 2 3 5
( 4) 1 2 8 1
2 3 2 2 3 2 2 3
x
x dx x
dx dx
x x x
+ +
+ +
= =
+ + +
} } }
1 2 3 1 5
2 2 3 2 2 3
x
dx
x x
+ |
= +
|
+ +
' .
} }
1 5 1 5
ln 2 3
2 2 2 3 2 2
dx
dx x x C
x
= + = + + +
+
} }
23. , ,
x
x x
e dx e d x e C


= = +
} }
24.
10
10
ln10
x
x
dx C = +
}
25. 2 2
x
x
x
e dx
e d x e C
x
= = +
} }
26. , ,
3 3 3
6 2 3 2
x x x
e dx e d x e C = = +
} }
27. , ,
, ,
, , ln
x
x
x x
ae
a e dx ae dx C
ae
= = +
} }
1 ln
x x
a e
C
a
= +
+
28.
, ,
3
1 ,
x x
e e dx +
}
Untuk mempermudah penyelesaian, dimisalkan 1 du = dx
x x
e u e + =
Maka:
, ,
, ,
3
4
3 4
1
1 1
u du = u 1
4 4
x x
x
e e dx
C e C
+ =
+ = + +
}
}
29.
2
2 2
2
, misalkan 1 u du 2 .
1
x
x x
x
e dx
e e dx
e
+ = =
+
}
Kalkulus II 10
2x
2
Maka :
e 1 du 1
ln u +C
1 2 u 2
x
dx
e
= =
+
} }
2
1
ln 1
2
x
e C = + +
30.
2
x x x
x x
ae b ae ae b
dx dx
ae b ae b
+ +
=

} }
2 2ln
x x
x x
ae b ae b
dx dx C
ae b e
+
= = +

} }
31. ln 1
1 1
x
x
x x
dx e
dx e C
e e

= = + +
+ +
} }
ln
1
oleh karena itu 1 0 untuk semua harga ,
maka hasil integrasi dapat ditulis:
ln
1 1
x
x
x
x
x x
e
C
e
e x
dx e
C
e e
= +
+
+ >
= +
+ +
}
32.
, ,
1
1 1 1
2 2
1
d
x
x
x x x
e dx dx
e e e C
x x
|
= = = +
|
' .
} }
33.
, ,
5
5 5 5
1
5 5ln a
x
x x x
a
e a dx e C + = + +
}
Soal-soal sesuai dengan rumus 8 s/d 17
34.
1 1 1 1
sin 2 sin . 2cos
2 2 2 2
x dx x dx x C = = +
} }
35. , ,
1 1
sin 4 sin 4 d 4x cos 4
4 4
x dx x x C = = +
} }
Kalkulus II 11
36.
2
cos 2 sin 2 dx x x
}
, ,
2
1
cos 2 sin 2 d 2x
2
x x =
}
2
1
cos 2 ( sin 2 d 2x)
2
x x =
}
2
1
cos 2 d( cos 2 )
2
x x =
}
3
1
cos 2
6
x C = +
37.
38.
39.
40.
41.
42.
1 1
cos 3 cos3 (3 ) sin 3
3 3
ax dx ax d ax ax C
a a
= = +
} }
, , cos 2
1 sin 2 1
tg 2 (2 )
2 cos 2 2 cos 2
1
ln cos 2
2
d x
x
x dx d x
x x
x C
= =
= +
} } }
2 2 2 2
1 1
ctg c tg ( ) ln sin
2 2
x x dx x d x x C = = +
} }
2 2 3
2 3 3 3
sec
1 1
sec tg
3 3
x x dx
x dx x C = = +
}
}
1
sec3 tg3 sec3 tg3 (3 )
3
1
sec3
3
t t dt t t d t
t C
=
= +
} }
, ,
, ,
, ,
2
2
2
2
tg 2 1
tg 2 2tg 2 1
sec 2 1 2 tan 2
sec 2 2 tan 2
1 2
tan 2 ln sec 2
2 2
1
= tan 2 ln sec 2
2
x dx
x x dx
x dx x dx dx
x dx dx x dx dx
x x x x C
x x C

= +
= +
= +
= + +
+
}
}
} } }
} } } }
Kalkulus II 12
43.
44.
45.
46.
47.
sin 2 d(cos 2x)
1 2 1 2 ln (1- cos 2x) + C
cos ec 2 ctg 2x 1 cos 2 1- cos 2x
dx x dx
x x
= = =

} } }
Soal-soal sesuai dengan rumus 18 s/d 20
48.
2
1 3 arc tg
9 3
dx x
C
x
= +
+
}
49.
2
d
arc sin
5
25
C

= +

}
50.
2
1 3 arcsin
3
9
dx x
C
x x
= +

}
51.
2 2
arc tg
1 1 ( )
x x
x
x x
e dx de
e C
e e
= = +
+ +
} }
52.
2
2
4 2 2
5 5 5
arcsin
2 2
1 1 ( )
x dx dx
x C
x x
= = +

} }
53.
2
4 13
dx
x x +
}
pandang bentuk
2
4 13 x x + , dapat ditulis menjadi
2 2
4 4 9 ( 2) 9 x x x + + = + maka:
2
1
cosec 3 ctg3
3
x dx x C = +
}
, ,
, ,
, ,
2
2 2
2
sec tg
sec 2sec tg tg
2sec 2sec tg 1
2tg 2sec
d
d
d
C



= +
=
= +
}
}
}
sin
2 sin 2cos
x dx
x d x x C
x
= = +
} }
2
sec (tg )
1 2tg
1 2 tg 1+2tg
d
d C



= = + +
+
} }
Kalkulus II 13
2 2 2 2
( 2)
4 13 ( 2) 9 ( 2) 3
dx dx d x
x x x x

= =
+ + +
} } }
2
1 3 arc tg
3
x
C

= +
54.
2 2 2
( 1) 1
1 2
2 5 ( 1) 2 2
dx d x x
arctg C
x x x
+ +
= = +
+ + + +
} }
55.
2 2
2
2 2 2
9
2 - 2 ( )
( 1 2)
4
dx dx dx
x x x x
x
=
+

} } }
1 2 2x 1
2 arc sin 2 arc sin
3
3
2
x
C C

+ = +
Soal-soal sesuai dengan rumus 21 s/d 27
56.
2
2
1 4
4 2
dx x
ln C
x x

= +
+
}
57.
2 2
(3 ) 1 3 2
1 3 ln
9 4 9 4 12 3 2
dx d x x
C
x x x

= = +
+
} }
58.
2 2 2
(3 ) 1 2 3
1 3
4 9 2 (3 ) 12 2 3
dt d t t
In C
t t t
+
= = +

} }
59.
2 2
cos d d sin 2 + sin
1 4 In
4 sin 4 sin 2 sin
C


= = +

} }
60.
2
2 2
2
1 2 1
1 ( 1 2) 3 4
dx dx
In x x x C
x x x
+ + + + +
+ + + +
} }
61.
2
2 2 2
2
2
2 ( )
dx dx
In x a ax x C
ax x x a a
= + + + +
+ +
} }
62.
2 2 2
1 4 1 1 1 (2 ) (2 ) 1 4 1 4 arc sin 2x + C
2
x
x dx x d x x = = +
} }
Kalkulus II 14
63.
2 2
5 3
5 3 5 3 arc sin (x ) + C
2 5 2 3
x
x dx x + =
}
64.
2 2 2
1
9 1 9 1 In 3 9 1
2 6
x
x dx x x x C + = + + + + +
}
65.
2 2 2
9
4 9 4 9 In 2 4 9
2 4
x
x dx x x x C + = + + + + +
}
66.
2 2 2
8 8 4In 8
2
x
x dx x x x C = + +
}
67.
2
2 2 2
(1 2 ) 1 2
(1 )
1 1 1
x x dx
dx dx arc tg x In x C
x x x
+
= + = + + +
+ + +
} } }
68.
2 2
2 2 2
2 1 2 1
2 1 In( 1) + C
1 1 1
x x dx
dx dx x x x
x x x
+
= + = + +

} } }
69.
2
2 2 2
( 1)
1 arc sin + C
1 1 1
x x dx dx
dx x x
x x x

= + =

} } }
70.
2 2
2 2 2
( 3) 3
4 3 In ( 4 + C
4 4 4
x x dx dx
dx x x x
x x x
+
= + = + + + +
+ + +
} } }
71.
2 2 2
10 4 10 4 ( 2) 6 ( 2) x x dx x x dx x dx + = + = +
} } }
2 2
2
10 4 3 In( 2 10 4 ) + C
2
x
x x x x x

= + + + +
72.
2 2 2
1 1
3 2 4 ( 1) 3 2 2arcsin
2 2
x x
x x dx x dx x x C
+ +
+ = + = + +
} }
73.
2 2
(1 ) 1 8 4 4
4 4 3 8 4 4 3
x dx x
dx
x x x x

=

} }
2 2
1 (8 4)
1 2
8 4 4 3 (2 1) 4
x dx dx
x x x

= +

} }
2
1 1 2 3
In(4 4 3) + In
8 16 2 3
x
x x C
x

= +
+
Kalkulus II 15
74.
2 2 2
(3 2) 1 (18 12) 1 ( 18 6)
1 6 9 6 1 6 9 6 1 6 9
x dx x dx x
x x x x x x

= =

} } }
2 2 2
1 ( 18 6) 18 1 ( 18 6)
3
6 1 6 9 6 1 6 9 2 (3 1)
x x dx dx
dx dx
x x x x x
+
= =
+
} } }
2
1 1 3 1 2
In 1 6 9 In
6 2 2 3 1 2
x
x x C
x
+
= + +
+
75.
2 2 2
2 2 4 ( 2 4) 8
1 2 1 2
4 4 4
x x x
dx dx dx
x x x x x x
+ +
= =

} } }
2
2 2 2
4 2 2
4 4 4arcsin
2
4 ( 2)
x dx x
dx x x C
x x x x

=+ = + +

} }
76.
2 2 2
(2 3) 1 (18 27) 1 (18 12) 39
9 12 8 9 9 12 8 9 9 12 8
x dx x dx x
dx
x x x x x x
+ +
= =
+ + +
} } }
2 2
1 18 12 13
9 9 12 8 3 (3 2) 4
x dx
dx
x x x

= +
+ +
} }
77.
2 2 2
3 ( 2 6) ( 2 4) 2
1 2 1 2
5 4 5 4 5 4
x x dx x
dx dx dx
x x x x x x
+
= =

} } }
2 2
( 2 4)
1 2 1 2
5 4 9 ( 2)
x dx dx
x x x

= +
+
} }
2
2
5 4 +arc sin
3
x
x x C
+
= +
78.
4 2
2 3
2 2 2
2 1
( 1 ) 1 3
2 2 2 1 2 1
x x dx
dx x dx x x C
x x x

= + = + +
+ + +
} } }
3
1 3 1 2 2 arc tg 2 x x x C + +
Kalkulus II 16
79.
2 2
(In )
4 9In 4 9In
dx d x
dx
x x x
=

} }
3
1 3 arc sin (In )
2
x C = +
3
1 3 arc sin (In )
2
x C = +
80.
4 4 4
sin 8 sin 4 cos 4 sin 4 (sin 4 )
2 1 4
9 sin 4 9 sin 4 9 sin 4
x x x x d x
dx dx
x x x
= =
+ + +
} } }
2
4
(sin 4 ) 1 sin 4
1 4 arc tg
9 sin 4 12 3
d x x
C
x
= = +
+
}
C. Kegiatan Belajar 2
1. Integral Parsil (INTEGRATION BY PARTS)
Suatu bentuk integral yang sering timbul, ialah suatu integral yang integralnya
merupakan hasil ganda dari suatu fungsi x dengan differensial dari fungsi x yang
lain.
Andaikan u dan v adalah fungsi dari x, maka dicari hasil dari bentuk :
u dv
}
Dalam hitungan differensial telah diketahui, bahwa :
( . ) d u v u dv v du = +
atau
( . ) u dv d u v v du =
Maka :
Agar kita dapat menggunakan rumus ini, bentuk integral dari integral yang
diketahui, harus dibuat menjadi dua bagian: satu bagian sesuai dengan u dan
bagian yang lain bersama-sama dengan dx sesuai dengan dv.
. u d v u v v d u =
} }
Kalkulus II 17
Untuk jelasnya, kita ambil beberapa contoh soal:
1. Tentukan cos 2 x x dx
}
Penyelesaiannya :
Disini ada beberapa pilihan atau kemungkinan :
a) cos 2 , u x x dv dx = =
b) cos 2 , u x dv x dx = =
c) , cos 2 u x dv x dx = =
a) Untuk cos 2 , (cos 2 2 sin 2 ) u x x du x x x dx = =
dv = dx v = x
Maka :
. u d v u v v d u =
} }
cos 2 . cos 2 (cos 2 2 sin 2 ) x x dx x x x x x x x dx =
} }
Ternyata hasil integralnya tidak lebih sederhana dari pada integral yang
semula dengan bentuk ini tidak dipilih.
b) Untuk u = cos 2x , du = -2 sin 2x dx
2
1 2 dv x dx dx = =
2
1 2 v x =
Maka : . u d v u v v d u =
} }
2 2
cos 2 1 2 cos 2 sin 2 . x x dx x x x x dx = +
} }
Ternyata hasil integralnya juga tidak lebih sederhana dari pada integral
yang semula, dan bentuk ini tidak diambil (dipilih).
c) Untuk u = x , du = dx
dv = cos 2x dx , v = 1 2 sin 2 v x =
Maka : . u d v u v v d u =
} }
cos 2 1 2 sin 2 1 2 sin 2 x x dx dx x x dx =
} }
= 1 2 sin 2 1 4 cos 2 x x C + +
Kalkulus II 18
2. Tentukan :
x
x e dx
}
Penyelesaian :
Diambil : u = x , du = dx
dv =
x x
e dx de = , v =
x
e
Maka : . u d v u v v d u =
} }
x
x e dx
}
=
x x
x e e dx
}
=
x x
x e e C +
3. Tentukan :
2
In x x dx
}
Penyelesaian :
Diambil : u = In x ,
1
du dx
x
=
dv =
2 3
(1 3 ) x dx d x = , v =
3
1 3 x
Maka : . u d v u v v d u =
} }
2 3 3
1
In 1 3 In 1 3 x x dx x x x dx
x
=
} }
=
3 3
1
1 3 In
9
x x x C +
4. Tentukan : arc sin x dx
}
Penyelesaian :
Diambil : u = arc sin x ,
2
1
1
du dx
x
=

dv = dx , v = x.
Maka : . u d v u v v d u =
} }
2
1
arc sin arc sin .
1
x dx x x x dx
x
=

} }
2
arc sin 1 . x x x C + +
Kalkulus II 19
5. Tentukan : arc tg x dx
}
Penyelesaian :
Diambil : u =
2
1
arc tg ,
1
u x du dx
x
= =
+
, dv dx v x = =
Maka :
. u d v u v v d u =
} }
arc tg x dx
} 2
1
arc tg .
1
x x x dx
x
=
+
}
2
arc tg 1 2 In(1 ) x x x C = + +
6. Tentukan :
3
sec x dx
}
Penyelesaian :
Diambil : u = sec , sec tg x du x x dx =
2
sec (tg ) , tg dv x dx d x v x = = =
Maka :
. u d v u v v d u =
} }
3 2
sec sec sec x dx x tg x x tg x dx =
} }
2
sec sec (sec 1) x tg x x x dx =
}
3
sec tg sec sec x x x dx x dx = +
} }
Suku kedua bagian sebelah kanan, dibawah kiri, maka terdapat :
3
2 sec sec sec x dx x tg x x dx = +
} }
j
3
sec 1 2 sec In (sec ) x dx x tg x x tg x C = + + +
}
7. Tentukan :
2
sin x x dx
}
Penyelesaian :
2 2 2
sin cos cos 2 cos x x dx x x x x x x dx = = +
} } }
2
cos 2 sin x x x x = +
}
2
cos 2 sin 2 sin x x x x x dx = +
}
2
cos 2 sin 2 cos . x x x x x C = + + +
Kalkulus II 20
8. Tentukan :
2
sin
x
e x dx
}
Penyelesaian : Bentuk integral diatas ini dapat diselesaikan dengan
menggunakan dua cara.
a) Bila diambil
2 2
, 2 .
x x
u e du e dx = =
sin dcos , cos dv x dx x v x = = =
Maka:
. u d v u v v d u =
} }
2 2 2
sin cos 2 cos
x x x
e x dx e e x dx = +
} }
Kemudian diambil lagi :
2
, sin
x
u e v x = =
2 2 2 2
sin cos 2 4 sin
x x x x
e x dx e x e siin x e x dx = +
} }
.
Suku ketiga dari bagian kanan dibawah kiri, maka terdapat :
2 2
5 sin (2 sin cos ).
x x
e x dx e x x =
}
Jadi :
2 2
1
sin (2 sin cos )
5
x x
e x dx e x x C = +
}
b) Bila diambil sin , cos u x du x dx = =
2 2
, 1 2
x x
dv e dx v e = =
Maka :
. u d v u v v d u =
} }
2 2 2
sin 1 2 sin 1 2 cos
x x x
e xx dx e x e x dx =
} }
Kemudian diambil lagi : cos , sin u x du x dx = =
2 2
, 1 2
x x
dv e dx v e = =
Maka :
. u d v u v v d u =
} }
2 2 2 2
sin 1 2 sin 1 4 cos 1 4 sin
x x x x
e x dx e x e x e x dx =
} }
.
Suku ketiga dari bagian kanan dibawa kiri, maka terdapat :
2 2
5
sin 1 4 (2 sin cos )
4
x x
e x dx e x x C = +
}
Kalkulus II 21
Jadi :
2 2
1
sin (2 sin cos )
5
x x
e x dx e x x C = +
}
9. Tentukan :
2
1
In
1
1
x x
dx
x
x
+

}
Penyelesaian :
Diambil :
2
1 + 1 + (1 ). (1 ) ( 1)
In ,
1 1 (1 )
x x x x
u du dx
x x x
+
= =

2 2
2
( 1 ) , 1
1
x
dv dx d x v x
x
= = =

Maka :
. u d v u v v d u =
} }
2
1
In
1
1
x x
dx dx
x
x
+

}
2
2
2
1 1
1 In 2
1
x x
x dx
x x
+
= +

}
2
2
1
1 In 2
1
1
x dx
x
x
x
+
= +


}
2
1
1 In 2 arc sin +
1
x
x C
x
+
= +

10. Tentukan :
2
arc sin
1
x x
dx
x
}
Penyelesaian :
Diambil : u =
2
1
arc sin ,
1
u x du dx
x
= =

2 2
2
1 , 1
1
x
dv dx d x v x
x
= = =

Maka :
. u d v u v v d u =
} }
2
2
2 2
1 arc sin
1 arc sin
1 1
x x x dx
x x dx
x x

= +

} }
Kalkulus II 22
2
1 arc sin x x dx = +
}
2
1 arc sin + . x x x C = +
11. Tentukan :
5
sec x dx
}
Penyelesaian :
Diambil : u =
3 3
sec , 3sec u x du x tg x dx = =
2
sec , dv x dx dtg x v tg x = = =
Maka :
. u d v u v v d u =
} }
5 3 3 2
sec sec 3 sec x dx x tg x x tg x dx =
} }
Sedangkan
2 2
sec 1, tg x x =
5 3 3 3
sec sec 3 sec (sec 1) x dx x tg x x x dx =
} }
3 5 3
sec 3 sec 3 sec x tg x x dx x dx = +
} }
Suku kedua dari bagian kanan dibawah kiri, maka terdapat :
j
3
sec 1 2 sec In (sec ) x dx x tg x x tg x C = + + +
}
(lihat contoh soal no.6), maka :
j
5 3
3
4 sec sec sec In(sec )
2
x dx x tg x x tg x x tg x C = + + + +
}
Jadi :
j ,
5 3
1
sec 2 sec 3 sec In(sec )
8
x dx x tg x x tg x x tg x C = + + + +
}
Kalkulus II 23
D. Rangkuman Materi
a. Jika , , F x adalah fungsi dengan turunannya , , , , ' F x f x = pada interval
tertentu dari sumbu x, maka Anti-Derivative atau Integral Tak Tentu dari
, , f x diberikan oleh:
, , F x C +
Dengan C sebarang konstanta, yang disebut sebagai Konstanta Integrasi
b. Anti Diferensiasi adalah proses menemukan anti-turunan dari suatu fungsi,
dimana simbol
}
menyatakan operasi anti-diferensiasi dan ditulis dalam
bentuk:
, , , , f x dx F x C = +
}
Dengan , , , , ' F x f x = ekivalen dengan
, , , , d F x f x dx =
]
c. Karena anti-diferensiasi adalah operasi invers dari diferensiasi, maka rumus-
rumus anti-diferensiasi atau dengan kata lain rumus integralnya sebgai
berikut:
1)
( ) ( ) C.
d
f x dx f x
dx
= +
}
2)
( ) u v dx u dx v dx =
} } }
3)
, setiap konstanta k u dx k u dx k =
} }
4)
1
C, m 1
1
m
m
u
u du
m
+
= + =
+
}
5)
ln C
du
u
u
= +
}
6)
C, 0, 1
ln
u
u
a
a du a a
a
= + > =
}
Kalkulus II 24
7)
C
u u
e du e = +
}
8)
sin cos C u du u = +
}
9)
cos sin C u du u = +
}
10)
tg ln sec C u du u = +
}
11)
ctg ln sin C u du u = +
}
12)
sec ln sec tg C u du u u = + +
}
13)
cosec ln cosec ctg C u du u u = +
}
14)
2
sec tg C u du u = +
}
15)
2
cosec ctg C u du u = +
}
16)
sec tg sec C u u du u = +
}
17)
cosec ctg cosec C u u du u = +
}
18)
2 2
1
arc tg C
du u
a u a a
= +
+
}
19)
2 2
arc sin C
du u
a
a u
= +

}
20)
2 2
1
arcsec C
du u
a a
u u a
= +

}
Kalkulus II 25
21)
2 2
1
ln C
2
du u a
u a a u a

= +
+
}
22)
2 2
1
ln C
2
du u a
a u a u a
+
= +

}
23)
2 2
2 2
ln C
du
u u a
u a
= + + +
+
}
24)
2 2
2 2
ln C
du
u u a
u a
= + +

}
25)
2 2 2 2 2
1 1
arcsin C
2 2
a
u
a u du u a u a = + +
}
26)
2 2 2 2 2 2 2
1 1
ln C
2 2
u a du u u a a u u a + = + + + + +
}
d. Integral Parsial biasa disebut sebagai Integral Sebagian-sebagian yang secara
sederhana integral parsial merupakan suatu bentuk integral yang separuhnya
diintegralkan dan separuhnya lagi dideferensialkan. Jika u dan v merupakan
fungsi yang dapat dideferensialkan terhadap x , maka secara simbolis integral
parsial dirumuskan sebagai berikut:
e. Dalam integral parsial yang perlu diperhatikan bahwa, jika memilih substitusi
u dan dv biasanya kita menginginkan dv sebagai faktor integrasi yang paling
rumit yang dapat langsung diintegralkan dan u sebagai fungsi yang
turunannya merupakan fungsi yang lebih sederhana.
. u d v u v v d u =
} }
Kalkulus II 26
E. Soal Latihan 1 (Rumus Dasar Integral)
1.
3
1
dx
x
}
Kunci :
2
3
3
2
x C +
2. ax dx
}
Kunci :
2
3
x ax C +
3.
2
4 2 x x
dx
x

}
Kunci :
2
2 4 x x C +
4.
2 2
( 1) t t dt +
}
Kunci :
2 3
1
( 1)
6
t C + +
5.
3
2
2
( 9) x x dx
}
Kunci :
2 2 2
1
( 9) 9
5
x x C +
6.
2
2 1
1
x
dx
x x
+
+ +
}
Kunci :
2
ln 1 x x C + + +
7.
2
4 x
dx
x
+
}
Kunci :
2
1
4 ln
2
x x C + +
8.
2
dy
y
}
Kunci :
2
(2 ) 2
3
y y C +
9.
2
3 3
4
8
x
dx
x +
}
Kunci :
3 2
3
2 ( 8) x C + +
10.
2
3 3
( 1)
3
x
dx
x x
+
+
}
Kunci :
3 2
3
1
( 3 )
2
x x C + +
Kalkulus II 27
11.
1 n n
x a bx dx

+
}
Kunci :
2
( )
3
n n
a bx a bx C
bn
+ + +
12.
( ln ) x x
dx
x

}
Kunci :
1
ln
2
x x C +
13.
4
2
2
sin x
dx
cos x
}
Kunci :
1
2 cos 2
C
x
+
14.
2
1
sec x
dx
tan x
|
|
+
' .
}
Kunci :
1
1
C
tan x
+
+
15.
2 2
3 3
1
3
a x
dx
x

}
Kunci :
2 2 2 2
3 3 3 3
( ) a x a x C +
16.
, ,
3
2
1 ln x
dx
x
+
}
Kunci :
2
2
(1 ln ) 1 ln
5
x x C + + +
17.
ln(ln )
ln
x
dx
x x
}
Kunci :
, ,
2
1
ln ln
2
x C +
18.
5
(1 )
x x
e e dx +
}
Kunci :
6
1
(1 )
6
x
e C + +
19.
1
x
x
e
dx
e

+
}
Kunci :
2
(1 ) 1
3
x x
e e C

+ + +
Kalkulus II 28
20.
2
4
1
x
dx
x
+

}
Kunci :
2
1
( 1) 5ln 1
2
x x C + + +
21.
2 tan 2
3 2 2
sec x x
dx
sec x
}
Kunci :
1
ln 3 s 2 2
6
ec x C +
22.
2
2
cos x
e sin x dx
}
Kunci :
2
1
2
cos x
e C +
23.
2
2
x
x dx
}
Kunci :
, , 1 2
2
ln 2
x
C
+
+
24.
2
4
x
dx
}
Kunci :
1 4
1
2 ln 4
x
C
+
+
25.
tan 3 2
10 cos ec 3
co x
x dx
}
Kunci :
tan 3
10
3 ln 10
co x
C +
26.
, ,
4 3
2 5 2
1
x x x
x
e e e
dx
e
+
+
}
Kunci :
3 2
1 3
3 2 4 ln 1
3 2
x x x x
e e e x e C

+ + + + +
27.
1
2
1
x
x
e
dx
e +
}
Kunci :
1 1
2 2
2 2 ln 1
x x
e e C + +
28.
2 2 2
c sin x os x x dx
}
Kunci :
3 2
1
6
sin x C +
29.
2
1
sin dx
x x

}
Kunci :
1
cos C
x

|
+
|
' .
Kalkulus II 29
30.
2
cos z sin z
dz
sin z
+
}
Kunci : sec ln sec tan co z co z co z C + +
31.
, ,
2
2
1 2
2
tan x
dx
cos x
+
}
Kunci :
3
1
(1 2 )
6
tan x C + +
32.
3 tan 3
dx
sin x x
}
Kunci :
1
3 s 3
C
in x
+
33.
3
1
cos x
dx
sin x +
}
Kunci :
1
1
2
sin x sin x C
|
+
|
' .
34.
3
1
sin x
dx
cos x
}
Kunci :
1
1
2
cos x cos x C
|
+ +
|
' .
35.
1
dx
cos x +
}
Kunci :
1
tan co x C
sin x
+ +
36.
1
dx
sec ax +
}
Kunci :
1 1
tan
sin
co ax x C
a a ax
+ +
37.
2
2
1
3
x
x
e
dx
e

+
}
Kunci :
2
2
ln 1 3
3
x
x e C

+ + +
38.
2
5
dx
x x
}
Kunci :
1 5
5 5
x
arc sec C
|
+
|
|
' .
Kalkulus II 30
39.
2
4
1
x
x
e
dx
e +
}
Kunci :
, ,
2
1
2
x
arc tan e C +
40.
2
4 9
dx
x
}
Kunci :
1 3
3 2
x
arc sin C
|
+
|
' .
41.
4
18
9 9
sin x
dx
sin x +
}
Kunci :
2
1 9
27 3
sin x
arc tan C
|
+
|
' .
42.
2
2
1 4
sec x
dx
tan x
}
Kunci : , ,
1
2 t
2
arc sin an x C +
43.
2
4 31 ln 2
dx
x x
}
Kunci :
1
31 ln 2
31
s
31 2
x
arc in C

|
+ |
|
' .
44.
2
2
2 1
cos x
dx
sin x +
}
Kunci : , ,
1
2
2
arc tan sin x C +
45.
2
3 2
dx
x x
}
Kunci : (3 2 ) arc sin x C + +
46.
2
2 10
dx
x x
}
Kunci :
1 1
3 3
x
arc tan C
+ |
+
|
' .
47.
2
1
dx
x x + +
}
Kunci :
2 3 2 3
3 t
3 3
x
arc an C
|
+
+
|
|
' .
Kalkulus II 31
48.
2
(2 3)
6 13
x
dx
x x

+ +
}
Kunci :
2
9 3
ln 6 13
2 2
x
x x arc tan C
+ |
+ + +
|
' .
49.
2
27 6
x
dx
x x +
}
Kunci :
1 2
3
3 27 6
6
x
arc sin x x C

|
+ +
|
' .
50.
2
(5 4 )
12 4 8
x
dx
x x


}
Kunci :
2
1
12 4 8 (3 2 )
2
x x arc sin x C + +
51.
2
4 3
1
x
dx
x
+
+
}
Kunci :
2
2 ln 1 3 tan x arc x C + + +
52.
2
4
dx
x x
}
Kunci :
1
ln
4 4
x
C
x
+

53.
2
3 1
dy
y y + +
}
Kunci :
1 2 3 5
5 ln
5 2 3 5
y
C
y
+
+
+ +
54.
2
3 2
dy
y y
}
Kunci :
1 4 3
2 s
2 3
y
arc in C
|
+
|
' .
55.
2
2 3
dt
t t
}
Kunci :
1 3
ln
4 1
t
C
t

+
+
56.
2
8 8 15
du
u u +
}
Kunci :
2
1
2 ln 2(2 1) 8 8 15
4
u u u C + + +
Kalkulus II 32
57.
2
3 4 1
dx
x x + +
}
Kunci :
1 3 1
ln
2 3 3
x
C
x
+
+
+
58.
2
3
16
x
dx
x
+
+
}
Kunci :
2 2
16 3ln 16 x x x C + + + + +
59.
2
(5 1)
3 9
x
dx
x

}
Kunci :
2 2
5 1
3 9 3 ln 3 3 9
3 3
x x x C + +
60.
2
( 1)
6
x
dx
x x
+

}
Kunci :
2
2 1
ln ln 6
3 6 2
x
x x C
x
+

61.
2
(3 2)
19 5
x
dx
x x
+
+
}
Kunci :
2
2
19 2 5 5 51
3 19 5 ln
2 2 2 4
x
x x x C
| |
+ + + + +
| |
' . ' .
62.
2
(3 4)
4 3
x
dx
x

}
Kunci :
2
1 1 3 2
ln 4 3 3 ln
2 3 3 2
x
x C
x

+
+
63.
2
(4 1)
3 5
x
dx
x

+
}
Kunci :
2 2
4 1
3 5 5 ln 5 3 5
5 5
x x x C + + + +
64.
2
(3 4 )
3 2
x
dx
x x


}
Kunci :
2
4 3 2 3 s (2 3) x x arc in x C +
65.
2
16 9x dx
}
Kunci :
2
1 8 3
16 9
2 3 4
x
x x arc sin C
|
+ +
|
' .
Kalkulus II 33
66.
2
5 2x x dx +
}
Kunci :
2 2
8 1 1 1 8 1 1
ln
16 4 128 8 4
x x
x x x x C
+ + | |
+ + + +
| |
' . ' .
67.
2
2x x dx
}
Kunci :
, ,
, ,
2 2
1
5 2 2ln 1 5 2
2
x
x x x x x C

+ + + + +
68.
2
2x x dx
}
Kunci :
2
1 1
( 1) 2 ( 1)
2 2
x x x arc sin x C + +
69.
2
8 3x dx
}
Kunci :
2
1 4 6
8 3 3
2 3 4
x
x x arc sin C
|
+ +
|
|
' .
70.
2
5 4x x dx
}
Kunci :
2 1
1 9 2
1 5 4
2 2 3
x
x x x Sin C

+ | |
+ + +
| |
' . ' .
71.
2
(8 3 )
1
x
dx
x x

+ +
}
Kunci :
2
3 19 3 2 1 3
ln 1 ln
2 6 2 1 3
x
x x C
x
+
+ + + +
+ +
72.
2
(2 7)
2 2 1
x
dx
x x
+
+
}
Kunci :
2
1 1 (2 1 3)
ln 2 2 1 3 ln
2 8 (2 1 3)
x
x x C
x
+
+ + +
+ +
73.
2
(3 8)
9 3 1
x
dx
x x
+

}
Kunci :
2
1 51 6 1 5
ln 2 2 1 ln
6 12 6 1 5
x
x x C
x

+ + +
+
74.
2
12 4x x dx +
}
Kunci :
2
1 2
( 2) 12 4 8
2 4
x
x x x arc sin C
|
+ + +
|
' .
75.
2
4 x x dx +
}
Kunci :
2 2
1
( 2) 4 2ln ( 2) 4
2
x x x x x x C + + + + + +
Kalkulus II 34
76.
2
6 7 x x dx
}
Kunci : , ,
2 2
1
( 3) 6 7 8ln 3 6 7
2
x x x x x x C + +
77.
, ,
3
2
2
1 x x dx + +
}
Kunci :
2
2 1 1 2 1 3
2 3 2 4
x x
| |
+ + | |
| + |
| |
| |
' . ' .
' . ' .
2 2
1 2 1 3 2 1
1 ln 1
2 2 8 2
x x
x x x x C
|
+ + | |
+ + + + + + +
| | |
' . ' .
' .
78.
1
2
1
x
x
e e dx +
}
Kunci :
1 1
2 2
1 1
1 ln 1
2 2
x x
x x
e e e e C + + + + +
79.
2
3 2x x dx +
}
Kunci :
2 1
1 1
( 1) 3 2 2
2 2
x
x x x Sin C

|
+ + +
|
' .
80.
2
6 11 x x dx +
}
Kunci :
2 2
1
( 3) 6 11 ln ( 3) 6 11
2
x x x x x x C + + + + +
Kalkulus II 35
F. Soal Latihan 2 (Integral Parsial)
1.
ln
( 1) 1
x
dx
x x + +
}
Kunci :
1
2
2ln
1 1
2ln
1 1
( 1)
x
x
C
x
x
+
+ +
+ +
+
2.
2
x sec x dx
}
Kunci : ln Cos x tan x x C +
3.
3 2
1 x x dx +
}
Kunci :
3 5
2 2 2
2 2
1 2
(1 ) (1 )
3 15
x x x C + + +
4.
2
ln x
dx
x
}
Kunci :
3
1
ln
3
x C +
5. x arc sec x dx
}
Kunci :
2 2
1 1
1
2 2
x arc sec x x C +
6.
3
2
x
e sin x dx
}
Kunci :
3 3
2 3
2 2
13 13
x x
e cos x e sin x C + +
7.
3
cos ec x dx
}
Kunci :
1 1
tan c sec ln sec tan
2 2
co x o x co x co x C + +
8.
2
ln x dx
}
Kunci :
2
(ln 2ln 2) x x x C + +
9. 1 x x dx +
}
Kunci :
3 5
2 2
2 4
( 1) ( 1)
3 15
x x x C + + +
10.
2
3 x
x e dx

}
Kunci :
2 2
2
1 1
2 2
x x
x e e C

+
11.
2 3x
x e dx
}
Kunci :
3 2
1
( 6 2)
27
x
e x x C + +
Kalkulus II 36
12.
ln ( 1)
1
x
dx
x
+
+
}
Kunci : 2 1 ln 1 4 1 x x x C + + + +
13.
2
ln
( 1)
x
dx
x +
}
Kunci :
ln
ln
1 1
x
x
C
x x
+ +
+ +
14.
2 x
x e dx

}
Kunci :
2
( 2 2)
x
e x x C

+
15. arc tan x dx
}
Kunci : x arc tan x x arc tan x C + +
16. sec
2
x
arc co dx
|
|
' .
}
Kunci :
2
sec 2ln 4
2
x
x arc co x x C
|
+ + +
|
' .
17. 2 arc cos x dx
}
Kunci :
2
1
2 1 4
2
x cos x x C +
18. ln
n
x x dx
}
Kunci :
1
1 1
ln
1 1
n
x x C
n n
+
|
+
|
+ +
' .
19.
x
x a dx
}
Kunci :
ln ln
x
a a
x C
a a
|
+
|
' .
20.
2
Cos 2 x x dx
}
Kunci :
2
1 1 1
4 4
2 8 32
x x sin x cos x C + + +
21.
4
4
t
t
e Sin dt

|
|
' .
}
Kunci :
4
2
4
1 4 4
t
e t t
cos sin C

| | |
+ +
| | |
+
' . ' . ' .
22.
2
( 2 5)
x
x x e dx

+
}
Kunci :
2
( 5)
x
e x C

+ +
Kalkulus II 37
23.
2
( 5 6) 2 x x cos x dx + +
}
Kunci :
2
1 1 1
( 5 6) 2 (2 5) 2 2
2 4 4
x x sin x x cos x sin x C + + + + +
24. (ln ) sin x dx
}
Kunci :
, , , , , ,
1
ln ln
2
x sin x cos x C +
25.
1
ln
1
x
x dx
x
|
|
+
' .
}
Kunci :
2
1 1 1 1
ln ln
2 1 2 1
x x
x x C
x x
+ |
+ +
|
+
' .
26.
2
1 x x dx
}
Kunci :
3 5 7
2
2 2 2
2 8 16
(1 ) (1 ) (1 )
3 15 105
x x x x x C + +
27.
2
( ) arc sin x dx
}
Kunci : , ,
2
2
2 2 1 x arc sin x x x arc sin x C + +
28.
2
y sin y dy
}
Kunci :
2
2 2 y cos y y sin y cos y C + + +
29.
2
3 x sin x dx
}
Kunci :
2
1 1 1
6 6
2 12 72
x x sin x cos x C +
30.
3
x arc sin x dx
}
Kunci :
3
4 2 2
2
1 3 5 1
1 (1 )
4 32 32 16
x arc sin x arc sin x x x x x C + +
31.
3
3
x
x
e cos dx
|
|
' .
}
Kunci :
3 3
3 27
28 3 28 3
x x
x x
e sin e cos C
| |
+ +
| |
' . ' .
32.
2
x Cos x dx
}
Kunci :
2
2 2 x sin x x cos x sin x C + +
33.
2
x
arc sin dx
|
|
|
' .
}
Kunci :
2
1 4 2
2
2 2 2
x x
x sin x x arc sin C
| |

+ + +
| |
| |
' . ' .
Kalkulus II 38
34.
1
arc sin x
dx
x
}
Kunci : 2 1 2 x arc sin x x C + +
35.
2
x arc sin x dx
}
Kunci :
, ,
2 2 4
1
1
2
x arc sin x x C + +
36.
2
( ) x arc tan x dx
}
Kunci : , , , ,
2
2 2
1 1
1 ln 1
2 2
arc tan x x x arc tan x x C + + + +
37.
2
( 2 3) ln x x x dx +
}
Kunci :
3 2 3 2
1 1 1
ln 3 3
3 9 2
x x x x x x x C
|
+ + +
|
' .
38.
2
ln ( 1 ) x x dx + +
}
Kunci :
, ,
2 2
ln 1 1 x x x x C + + + +
39.
, ,
3
2
1
x
dx
x
}
Kunci :
2
1 1
ln
2 1
1
arc sin x x
C
x
x
+
+

40.
2
(1 )
x
xe
dx
x +
}
Kunci :
1
x
x
xe
e C
x
+ +
+
41.
2 2
(1 )
x arc tan x
dx
x +
}
Kunci :
, , , ,
2 2
1
4 2 1 4 1
arc tan x x
arc tan x C
x x
+ + +
+ +
42.
1
2
Sin x
dx
x

}
Kunci :
1
1 2
1
Sin x
Sin x C
x

Anda mungkin juga menyukai