Ang 2009 na Edisyon ng Alpabeto at Patnubay sa Ispeling sa Filipino

Ang gabay sa ortograpiya ng wikang Filipino ay binubuo ng mga paraan kung paano sumususlat ang mga Pilipino sa kanilang wikang pambansa. Inilalahad sa ortograpiyang ito ang estandardisadong paraan at mga tuntunin sa paggamit at pagbigkas ng mga simbolong ito. I. Mga Grapema Ang serye ng mga letra ay tinatawag na alpabeto kung saan binubuo ito ng 28 na letra at ditto nakasalalay kung paano ito binibigkas.

II. Mga Tuntuning Panlahat sa Pagbaybay A. Pasalitang Pagbaybay Paletra ang pasalitang pagbaybay sa Filipino na ang ibig ay isa-isang pag-bigkas ng maayos na pagkakasunod ng mga letrang bumubuo ng salita, akronim, inisyal atbp.

*Akronim MERALCO (Manila Electic Company) /em-i-ar-ay-el-si-ow/ ARMM (Autonomous Region of Muslim Mindanao) /ey-ar-em-em/ ASEAN (Association of Southeastern Asian Nations) /ey-es-i-ey-en/ *Daglat Bb. (Binibini) Dr. (Doktor) *Inisyal ng tao MLQ (Manuel L. Quezon) CPR (Carlos P. Romulo) *Inisyal ng mga Samahan KWF (Komisyon ng Wikang Filipino) /key-dobolyu-ef/ USEP (University of Southeastern Philippines) /yu-es-e-pi/ *simbolong Pang-agham/Pangmatematika Fe (iron) lb. (pounds) /ef-i/ /el-bi/ H (Hydrogen) v (Velocity) /eych/ /vi/ /em-el-kyu/ /si-pi-ar/ LKS (Lope K. Santos ) /el-key -es/ /kapital bi-bi /kapital di-ar G. (Ginoo) Gng. (Ginang) /kapital ji / capital ji-en-ji

JVP (Jose Villa Panganiban) /ji-vi-pi/

B. Pagsulat na Pabaybay 1. Panatilihin ang orihinal na anyo ng mga salitang mula sa ibang katutubong wika sa Pilipinas . a. vakul ( Ivatan ) b. payyo/payew ( Ifugaw) pangkalahatang tawag sa palayan ng mga Ifugaw. c. bananu ( hudhud ) sa halip na hagdang-hagdang palayan ( rice terraces ) d. butanding ( Bikol ) sa halip na whale shark e. cabalen ( Pampango ) kababayan 2. Sa pagbaybay ng mga hiram na salita mula sa mga banyagang wika, panatilihin ang orihinal nitong anyo status quo bouquet samurai 3. Sa pagbaybay ng mga salitang mula sa Espanyol, baybayin ito ayon sa ABAKADA. familia Bano Cheque Maquina pamilya banyo makina tseke pizza pie french fries

4. Sa pag-uulit ng salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na e hindi ito pinapalitan ng letrang I. Kinakabitan ng pang-ugnay /linker ( -ng) at gagamitia ng gitling ng salitang-ugat.

brde

berdeng-brde

kap karn libr -

kapeng-kap karneng-karn libreng-libr

5. Sa pag-uulit ng salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na o hindi ito pinapalitan ng letrang u. Ginagamit ng gitling sa pagitan ng salitang-ugat. ano sino pito halo ano-ano sino-sino pito-pito halo-halo

6. Kapag hinuhulapian ang huling pantig ng salitang-ugat na nagtatapos sa e ito ay nagiging i at ango ay u. krte atke salbah kortihan atakihin salbahihin

* Gayunman, may mga salitang nananatili ang e kahit hinuhulipian. sine bote onse sinehan botehan onsehan

7. Makabuluhan ang tunog na e at o kapag inihahambing ang mga hiram na salita sa mga katutubo o hiram na salita. msa : msa tla : tla so : so

8. Gayunman, hindi puwedeng palitan ng i ang e at o ng u. Dapat pa ring gamitin ang baybay na matagl na o lagi nang ginagamit. babe, hindi babi bhos, hindi bhus samp, hindi samp C. Paghihiram Ang mga tuntunin sa panghihiram at pagbabaybay ng mga hiram na salita ay ang sumusunod: 1. Tumbasan ng kasalukuyang leksikon sa Filipino ang mga salitang hiram o banyaga. rule narrative skill = = = tuntnin salaysay kasanayan

2. Gamitin ang natatanging mga salita mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas at panatilihin ang orihinal na baybay.

bana ( Hiligaynon at Sugbuanong Binisiya ) tawag sa asawang lalaki butanding ( Bikol ) whale shark Imam ( Tausug ) panseremonyang sayaw Banhaw ( Visaya ) muling pagkabuhay Chidwai ( Ivatan) biloy ( dimple ) Gahum ( Cebuano, Hiligaynon,Waray ) kapangyarihan 3. Mga salitang hiram sa Espaol Baybayin ang salita ayon sa ABAKADA

vocabulario

bokabularyo

telefono celebacion

telepono selebrasyon

*Sa mga salitang hiram na espaol na may e, panatihin ange. estudyante estilo espiritu estruktura desgrasya hindi istudyante hindi istilo hindi ispiritu istruktura hindi disgrasya

*Sa mga salitang Espanyol na may o, panatilihin ang o. politika opisina tradisyonal koryete hindi pulitika hindi opisina hindi tradisyunal hindi kuryente

*May mga salitang hiram sa Espaol na nagbabago ang kasunod na katinig, ang o ay nagiging u sa ilang mga salitang sinusundan ng n o pailong na katinig. At ang n ay nagiging m. convencion kumbensiyon Convento conferencia kumbento kumperensiya

Mga salitang Espaol at Ingles : kung hindi tiyak ang pagtutumbas, hiramin ang orhinal na Espaol at Ingles. Espaol imagen dialogo Ingles image dialogue Filipino imahen diyalogo

prioridad

priority

priyoridad

5..Panghihiram sa Wikang Ingles: kung wikang Ingles at iba pang wikang dayuhan ang pinaghiraman, panatilihin ang orihinal na ispeling kung makalilito ang pagsasa-Filipino ng baybay. habeas corpus spaghetti bouquet depot 6. Panatilihin ang orihinal na baybay ng mga salitang pantangi,teknikal,pang-agham at mga simbolong
pang-agham at matematika.

resevoir

Manuel L. Quezon chemotheraphy x-ray Fe ( Iron) Velocity IV. Karagdagang Tuntunin

hindi Manwel L. Kezon hindi chemoterapi hindi eks-rey hindi ef ey( ayorn ) hindi velositi

A.Ginigitlingan ang pangalang pantangi at salitang hiram kapag-unuunlapian. maka-Diyos maka-Ingles pa-Davao

B. Sa paglalapi at pag-uulit ng mga salitang hiram, idinurugtong ang tunog ng KP sa unlapi. magju-juice magdu-duty magdo-drawing C. Pangmaramihang anyo ng mga salita sa pagsulat 1. Ginagamit ang mga sa pagsulat ng maramihang anyo ng salita. mga painting mga opisyal mga computer magfo-photocopy

2. Hindi ginagamitan ng mga ang salitang hiram na nasa anyong maramihan.

paintings opisyal computer

hindi mga paintings hindimga opisyal hindi mga computer

3. Hindi ginagamitan ng pamiling at mga ang mga salitang nasa anyong maramihan. kalalakihan hindi mga kalalakihan hindi limang kalalakihan kaguruan hindi mga kaguruan hindi sampung kaguruan kabataan hindi mga kabataan hindi tatlong kabataan Pagbuo ng pang-uri Ginagamit ang panlaping makauri sa salitang-uri na hindi orihinal na pang-uri. pang-akademya pangkultura panligguwistika V. hindipang-akademiko hindipangkultural hindipanlingguwistik

Mga Salitang may Digrapo

1. Sa mga salitang Ingles na nagtatapos sa ct, ang ct ay nagiging k kapag binabaybay sa Filipino. abstract impact addisct abstrak impak adik

2. Sa mga salitang hiram na may Ch tatlong paraan ang maaring gamitin.

a. panatilihin ang orihinal na anyo chunks chat chips b. palitan ng ts ang ch at baybayin sa Filipino chinelas chapter chart tsinelas tsapter tsart chess

c. Palitan ng k ang ch at baybayin sa Filipino machine scholar chemical iskolar kemikal makina

3. Mga salitang may sh a. Panatilihin ang orihinal na anyo shower shop showcase b. palitan ng sy ang sh at baybayin sa Filipino workshop shooting censorship worksyap syuting sensorsyip

4. Mga salitang hiram na nagsisimula sa letrang s ay maaring baybayin sa dalawang paraan.

a. Panatilihin ang orihinal na anyo scarf slogan script b. Lagyan ng I sa unahan kapag binabaybay sa Filipino schedule sport scout iskedyul isport iskawt

VI. Mga Salitang may Magkasunod na Parehong Katinig Kinakaltas ang isa sa dalawang magkasunod na parehong katinig. bulletin grammar pattern patern buliten gramar

Sa mga salitang hiram sa Espaol na may kambal-patinig

VII. Mga salitang may Kambal-Patinig

1. Nananatili ang a + ( e,i,o,u ) at e + ( a,i,o,u) a + ( e,i,o,u )= maestro,aorta,bailarina,baul,laurel e + ( a,i,o,u)=teatro,teorya,oleo,beinte,neutral,neurosis

2. Kinakaltas ang unang patinig at pinapalitan ito ng y o w. i ( a,e,o) = barbery( barberia ), akasya ( acacia )

= Disyembre ( Deciembre ), serye ( serie ) = bisyo ( vicio ) ambisyon ( ambicion ) 3. Sinisingitan ng y o w sa mga sumusunod na posisyon.: a. Kung ang kambal-patinig ay nasa unang pantig ng salita, ia = diyabetes ( diabetes ) biyahe ( viaje )

ie = piyesta ( fiesta ), siyete ( siete) io = Diyos ( Dios ) ua = awto( auto ) ue = kuwenta ( cuenta ), kuwerdas ( cuerdas ) b. Kung ang kambal-patinig ay sumusunod sa dalawa o mahigit pang mga katinig. ia ie io ua ue ui Uo = = = = = = diperensya ( diferencia ) impeyerno ( infierno ) edipisyo ( edificio ) guwapo ( guapo ) sarsuwela ( zarzuela ) = buwitre ( buitre )

oblikwo ( oblique )

c. Kung ang kambal-patinig ay sumusunod sa H. Lohiya ( logia ) Kolehiyala ( collegial ) rehiyon ( region ) kolehiyo ( colegio ) perhuwisyo ( perjuicio )

Bibliograpy

Austerio, C. S., Cruz, F. B., et.al. Gabay sa Ortograpiyang ng Wikang Filipino, Komunikasyon sa Akademikong Filipino, 2012. www.slideshare.com/LeoMontero/ortograpiyang_pilipino_2009.html www.wikipedia.com/Filipino_Orthograpy.html