Anda di halaman 1dari 450

Iii.//grous.googlc.

con/grou/digiialsourcc
K11IK1GAAID
PeneoJoree
Oe

Oe
PeneoJoree
























1979

EDITOF. VICTOF CIVITA














CIP-Drasil. Caialogaao-na-Fonic
Canara Drasilcira do Livro, SP


Kicrlcgaard, Sorcn Aalyc, 1813-1855.
K59d Diario dc un scduior ; Tcnor c ircnor ; O dcscscro
Iunano / Sorcn Aalyc Kicrlcgaard ; iraducs dc Carlos
Crifo, Maria Josc MarinIo, Adolfo Casais Moniciro.
Sao Paulo . Alril Culiural, 1979.
(Os cnsadorcs}

Inclui vida c olra dc Kicrlcgaard.
Dilliografia.

1. Eisicncialisno 2. Filosofia dinanarqucsa 3.
Kicrlcgaard, Sorcn Aalyc, 1813-1855 4. Pccado 5.
Psicologia rcligiosa 6. Fcligiao - Filosofia I. Tiulo.
Diario dc un scduior. II. Tiulo. Tcnor c ircnor. III.
Tiulo. O dcscscro Iunano. IV. Scric.

CDD-198.9
-142.7
-200.1
-200.19
78-0925 -233.2


ndiccs ara caialogo sisicnaiico.
1. Eisicncialisno . Filosofia 142.7
2. Filosofia dinanarqucsa 198.9
3. Filosofos dinanarqucscs . Diografia c olra 198.9
4. Pccado . Tcologia dognaiica crisia 233.2
5. Psicologia rcligiosa 200.19
6. Fcligiao . Filosofia 200.1


Conira Caa.

ESTE VOLUME CONTM AS SECUINTES ODFAS.

O DIRIO DE UM SEDUTOR (1S43)
A olra rciraia aquilo quc Kicrlcgaard cnicndc or nodo dc vida
csiciico, caracicrizado clo Icdonisno ronaniico c sofisiicado. O
scduior c un indivduo quc cscolIc o ncrgulIo na aiao, as
coniradics da cisicncia anorosa. EscolIc cono finalidadc da vida
o razcr, gozando cssoalncnic a csiciica c gozando csiciicancnic
sua roria crsonalidadc.

TEMOR E TREMOR (1S43)
O cisodio lllico dc Alraao, quc sc disc a naiar o filIo Isaac cn
olcdicncia ordcn divina, scrvc dc icna rcflcao dc Kicrlcgaard
solrc a naiurcza da fc. E c fundancnialncnic cono aradoo quc a
fc sc rcvcla. aradoo caaz dc fazcr dc un crinc un aio sanio c
agradavcl a Dcus, aradoo quc dcvolvc a Alraao o scu filIo,
aradoo quc nao odc rcduzir-sc a ncnIun raciocnio, orquc a fc
conca rccisancnic ondc acala a razao".

O DESESPERO HUMANO (DOENA AT MORTE)
A dialciica do dcscscro docna quc narcaria o fundo da
conscicncia do crisiao aic noric c analisada or Kicrlcgaard,
cn suas nuliilas faccias. o dcscscro inconscicnic dc icr un cu; o
dcscscro quc nao qucr, c o dcscscro quc qucr scr clc rorio; a
rclaao cnirc dcscscro c ccado.

Traduao dc. Cuos Go, Muu Josc MunIo, Adoo Cusus
Montco.
Consulior da Iniroduao. Mucnu dc Souzu CIuu
OrclIas.
Os Pcnsudocs - KIEHKEGAAHD
O aradoo da fc consisic cn quc o Indivduo c sucrior ao gcral, dc
nancira quc, ara rccordar una disiinao dognaiica Iojc ja
rarancnic usada, o Indivduo dcicrnina sua rclaao con o gcral
ionando cono rcfcrcncia o alsoluio, c nao a rclaao ao alsoluio cn
rcfcrcncia ao gcral. Podc ainda fornular-sc o aradoo dizcndo quc
Ia un dcvcr alsoluio ara con Dcus; orquc ncssc dcvcr, o
Indivduo sc rcfcrc cono ial alsoluiancnic ao alsoluio. Ncsias
condics, quando sc diz quc c un dcvcr anar Dcus, crinc-sc algo
quc difcrc do anicriorncnic diio; orquc sc cssc dcvcr c alsoluio, a
noral cnconira-sc rclaiada ao rclaiivo. Dc qualqucr nodo nao sc
scguc da quc a noral dcva scr alolida, nas rccclc una crcssao
nuiio difcrcnic, a do aradoo, dc forna quc, or ccnlo, o anor
ara con Dcus odc lcvar o cavalciro da fc a dar ao scu anor ara
con o roino a crcssao coniraria do quc, do onio dc visia
noral, c o dcvcr. Sc assin nao c, a fc nao icn lugar na vida, c una
crisc, c Alraao csia crdido, visio quc ccdcu."
KIEFKECAAFD. Tcno c Tcno

Assin cono ialvcz nao Iaja, dizcn os ncdicos, ningucn
conlciancnic sao, ianlcn sc odcria dizcr, conIcccndo lcn o
Ioncn, quc ncn un so cisic quc csicja iscnio dc dcscscro, quc
nao icnIa la no fundo una inquiciaao, una criurlaao, una
dcsarnonia, un rcccio dc nao sc salc o quc dc dcsconIccido ou quc
clc ncn ousa conIcccr, rcccio duna cvcniualidadc cicrior ou rcccio
dc si rorio; ial cono os ncdicos dizcn dc una docna, o Ioncn
iraz cn csiado laicnic una cnfcrnidadc, da qual, nun rclanago,
rarancnic un ncdo inclicavcl lIc rcvcla a rcscna inicrna."
KIEFKECAAFD. O Dcscsco Hununo

FA2EM PARTE DESTA SRIE:
VOLTAIFE
MAFX
FFEUD
AFISTTELES
SAFTFE
FOUSSEAU
NIETZSCHE
KEYNES
ADOFNO
SAUSSUFE
PF-SOCFTICOS
CALILEU
PIACET
KANT
DACHELAFD
DUFKHEIM
LOCKE
PLATO
DESCAFTES
MEFLEAU-PONTY
WITTCENSTEIN
HEIDECCEF
DEFCSON
STO. TOMS DE AQUINO
HODDES
ESPINOSA
ADAM SMITH
SCHOPENHAUEF
VICO
KIEFKECAAFD
PASCAL
MAQUIAVEL
HECEL
E OUTROS
SFEN AADYE KIEFKECAAFD




DIFIO DE UM SEDUTOF

TEMOF E TFEMOF

O DESESPEFO HUMANO






Traducs dc Carlos Crifo, Maria Josc MarinIo,
Adolfo Casais Moniciro
Tiulos originais.
Fooccns DugIog
Fgt og Hucucn
Sgdonncn t Docdcn



















CoyrigIi Alril S.A. Culiural c Indusirial, Sao Paulo, 1979.



Traducs ullicadas sol liccna dc Ediiorial Prcscna Lida.,
Lisloa (Duo dc un scduto ou A utc dc unu);
Cuinaracs Ediiorcs, Lisloa (Tcno c Tcno);
Livraria Tavarcs Mariins, Porio (O dcscsco Iununo).




KIEFKECAAFD
(1813 - 1855}







VIDA c ODFA




Consulioria dc Marilcna dc Souza CIau








MinIa vida nao scra, acsar dc iudo, nais do quc una cisicncia
ociica." Essa afirnaao do filosofo dinanarqucs Sorcn Aalyc
Kicrlcgaard rcvcla, scgundo Cyrgy Lulacs (1885-1970}, scu
Icrosno, sua Ioncsiidadc c sua iragcdia. Para Lulacs, o Icrosno
dc Kicrlcgaard rcsidiu cn icr dcscjado criar fornas a ariir da vida;
sua rolidadc, cn icr scguido aic o fin o caninIo cscolIido; c sua
iragcdia, cn icr dcscjado vivcr aquilo quc janais odcria scr vivido.
Fcgis Jolivci afirna quc o cnsancnio dc Kicrlcgaard fornou-
sc, nao ianio or assinilaao dc clcncnios csiranIos, nas
solrciudo airavcs dc una luia dc conscicncia, cada vcz nais inicnsa
c cada vcz nais cigcnic, cranic as condics, nao ja da cisicncia
cn gcral, nas do scu rorio cisiir". Ainda scgundo Jolivci, a
filosofia dc Kicrlcgaard c rccisancnic clc ncsno, c clc ncsno, nao
foriuiiancnic c, dc ccrio nodo conirariado, nas clc ncsno
voluniaria c sisicnaiicancnic, a ial onio quc o cisiir cono
indivduo" c a conscicncia dcssc cisiir cIcgaran, a scr, ara clc,
condiao alsoluia da filosofia c aic sua unica razao dc scr.

A cisicncia c a razao
Considcrado or nuiios Iisioriadorcs cono o rinciro
rcrcscnianic da filosofia cisicncialisia. Sorcn Aalyc Kicrlcgaard
nasccu a 5 dc naio dc 1813, cn CocnIaguc, filIo dc MicIacl
Pcdcrscn Kicrlcgaard, cniao con 56 anos dc idadc, c dc Annc
Srcnsdaiicr, dc 44 anos. Scu ai cra un agriculior da Juilandia
ocidcnial quc sc nudou ara CocnIaguc, ondc cnriqucccu cono
concrcianic dc la.
A rincira infancia, Kicrlcgaard assou-a ioda na conanIia
do ai, quc insisiia no arcndizado rigoroso do laiin c do grcgo c
inculcou no filIo una dcvoao iciisia aiorncniada cla ansicdadc.
Dcscrio, dcsdc nuiio ccdo, ara un iio dc vida inaginaiiva, ois
scu ai cigia quc rcrcscniassc csiorias c ccnas icairais,
Kicrlcgaard assou a scniir a vida cono un alco crnancnic ara
a dcvoao rcligiosa.
A rofundidadc do scniincnio rcligioso, quc o aconanIou
dcsdc a infancia, lcvou-o a ingrcssar no curso dc icologia da
Univcrsidadc dc CocnIaguc. Ncssa cscola, Kicrlcgaard ionou
conIccincnio do sisicna filosofico dc Hcgcl (1770-1831}, cuja
influcncia csicndia-sc a iodos os sciorcs iniclcciuais c aic ncsno
icologia roicsianic, quc csiava inrcgnada dc scu racionalisno.
Inicialncnic, Kicrlcgaard dciou-sc scduzir clas suiilczas da
dialciica Icgcliana; a logica arccia-lIc una aaionanic
voluiuosidadc". No cnianio, logo concou a sc scniir inrcssionado
cla forna cono o sisicna Icgcliano sc arrogava o dirciio dc ignorar
a cisicncia concrcia do indivduo. Por causa disso Kicrlcgaard
assou a conicsiar cncrgicancnic o Icgclianisno. Para o cnsador
dinanarqucs, a cisicncia Iunana nao odc dciar-sc dissolvcr na
ura concciiuaao iniclcciual.
Jcan-Paul Sarirc (1905 }, analisando as rclacs cnirc os
dois cnsadorcs, afirna. O quc oc Kicrlcgaard a Hcgcl c quc ara
o uliino o iragico dc unu vida c scnrc sucrado. O vivido sc
dissolvc no salcr". E acrcsccnia o filosofo cisicncialisia franccs.
'Para Kicrlcgaard, ouco inoria quc Hcgcl falc dc 'lilcrdadc ara
norrcr' ou quc dcscrcva corrciancnic alguns asccios da fc, o quc
clc criiica no Icgclianisno c o faio dc ncgligcnciar a nsucuuc
oucdudc da ccricncia vivida. Nao c soncnic, ncn solrciudo no
nvcl dos concciios quc csia o dcsacordo, nas anics no da criica do
salcr c da dcliniiaao dc scu alcancc".

A angusiia da scnsualidadc
A filosofia dc Hcgcl ounIa-sc ao dcscjo iniclcciual nais
rofundo dc Kicrlcgaard. una vcrdadc quc scja vcrdadcira uu
nn ou a idcia cla qual cu ossa vivcr c norrcr". Por ouiro lado, o
luicranisno cniao incranic na Dinanarca ianlcn sc ounIa
sua conccao da vcrdadc filosofica. Kicrlcgaard scniia quc a Igrcja
luicrana csiava or dcnais lurocraiizada c afasiada da rcligiosidadc
inicrior, quc considcrava csscncial ara o vcrdadciro crisiao. O jovcn
Kicrlcgaard, olcccado clo scniincnio do ccado c cla angusiia da
scnsualidadc quc o assaliavan ncssa coca, iornou-sc cniao un
filosofo soliiario", no dizcr dc Jcan WaIl, c alandonou a rcligiao. Ao
ncsno icno, cnircgou-sc a una vida dcsrcgrada dc razcrcs,
gasiando alias sonas cn rouas, conidas c lclidas. Essc crodo
criico dc sua juvcniudc iniciou-sc no ncsno ano da noric dc scu
ai (1838} c icvc cvidcnics rclacs con cssc irisic aconiccincnio.


Passados os rinciros noncnios dc crisc, Kicrlcgaard
rcsolvcu rcionar os csiudos univcrsiiarios c iornar-sc asior. En
1841, icrninou a icsc SoIc o Conccto dc Ionu c rcgou o rinciro
scrnao.
Un ano anics, ficara noivo dc Fcginc Olscn, jovcn dc 17 anos
dc idadc. Coniudo, ncdida quc sc dcfinia a singularidadc dc sua
vocaao, Kicrlcgaard concou a crcclcr quc nao scria caaz dc
ariilIar sua vida con ouira cssoa; ao ncsno icno, acIava quc
nao lIc calia o acl convcncional dc asior roicsianic. Dccidiu
cniao roncr o noivado, inicrrciando a dccisao cono conscqucncia
dc una vocaao filosofica c rcligiosa. Dc faio concnia Lulacs
ncsno Fcginc, quc clc Iavia alandonado, quc cn sonIo
iransfornara cn un idcal alcn dc scu alcancc, nao odc scr ara
Kicrlcgaard nais quc una ciaa, orcn una ciaa quc o conduziu
dc nancira nais accriada a scu oljciivo."
Con o ronincnio do noivado, Fcginc Olscn scniiu-sc fcrida
cn scu orgulIo dc nulIcr c casou-sc con Friiz ScIlcgcl,
osicriorncnic govcrnador das ndias Ocidcniais Holandcsas.
Kicrlcgaard assou a vivcr soliiariancnic sua rcalidadc singular c
inconunicavcl, dcclarando quc sua vida dcvcria scr rcflcao do
rincio ao fin". En caria a Pcicr Lind, cIanava a aicnao ara a
vaniagcn dc scniir-sc un ianio alandonado or aric dos anigos.
O silcncio dclcs afirnava c niiidancnic rovciioso ara nin,
orquc nc olriga a fiar a visia no ncu cu; orquc nc csiinula a
arcndcr cssc cu quc c o ncu; orquc nc olriga a nanicr-nc fio na
infiniia insialilidadc da vida c a voliar ara nin o csclIo cncavo
con quc danics rocurava alarcar a vida fora dc nin ncsno. Essc
silcncio agrada-nc orquc nc sinio caaz dcssc csforo c con
coragcn ara scgurar o csclIo, nosirc-nc clc o quc nosirar, o ncu
idcal ou a ninIa caricaiura." Honcn rollcna ara si ncsno,
Kicrlcgaard nunca dciou dc sc inicrrogar c dc sc analisar a si
rorio. Para clc, a filosofia rcsunia-sc cn ionar conscicncia das
cigcncias alsoluias fciias a qualqucr cssoa quc qucira vivcr una
cisicncia vcrdadcirancnic auicniica.


A cisicncia auicniica
Acsar dc vivcr isolado, Kicrlcgaard olcnizou violcniancnic
con crsonalidadcs dinanarqucsas da coca. A rincial dcssas
olcnicas lcvou-o a aiacar dc nancira inicdosa as auioridadcs da
Igrcja luicrana da Dinanarca. Inconfornado con as disaridadcs
cnirc o caraicr iniroscciivo da fc crisia c o confornisno social c
oliico da Igrcja csialclccida, cscrcvcu divcrsos ariigos conira o
rinaz luicrano Hans Larscn Maricnscn (1808-1884}, quc scguia
una oricniaao Icgcliana Cocrcnicncnic con suas osics,
Kicrlcgaard rccusou-sc a rccclcr os sacrancnios dc asior.
asiorcs sao oficiais do rci; oficiais do rci nada icn a vcr con a
crisiandadc".
Ao lado das olcnicas quc narcaran os anos scguinics ao
ronincnio dc scu noivado, Kicrlcgaard dcdicou-sc inicnsancnic
rcdaao dc inuncras olras, nuiias das quais vindas a ullico sol
curiosos scudninos. Vicior Ercniia, JoIanncs dc Silcniio,
Consianiin Consianiio, JoIanncs Clinacus, Nicolaus Noialcnc,
Virgilius Haufnicnsis, Hilarius Doglindcr, Anii-Clinacus. Enirc
cssas olras, salicnian-sc SoIc o Conccto dc Ionu (1841},
Dscusos Edcuntcs (1843/44}, Ou, Ou. Un Fugncnto dc Vdu
(1843}, Tcno c Tcno (1843}. A Hcctuo (1843} O Conccto dc
Angstu (1844}, Etuus no CunnIo du Vdu (1845}. O Dcscsco
Hununo (Docnu utc u Motc) (1849}.

Ou csiciico ou ciico
A vida suljciiva, na roria ncdida cn quc c vivida, nao odc
janais scr oljcio dc un salcr; cla cscaa, cn rincio, ao
conIccincnio... Essa inicrioridadc quc rcicndc afirnar-sc conira
ioda filosofia, na sua csirciicza c rofundidadc infiniia, cssa
suljciividadc rccnconirada ara alcn da linguagcn, cono a
avcniura cssoal dc cada un cn facc dos ouiros c dc Dcus, cis o quc
Kicrlcgaard cIanou dc cisicncia." Con cssas alavras Jcan-Paul
Sarirc siniciiza iodo o caraicr da filosofia dc Kicrlcgaard; una
filosofia da cisicncia, quc o cnsador dinanarqucs consiruiu, cn
oosiao a iodos os sisicnas racionalisias, csccialncnic ao sisicna
Icgcliano. No scculo XX, alguns csiudiosos rocuraran nosirar
cono sc cnconira un cisicncialisno" nas olras dc Hcgcl,
solrciudo cn sua Fcnoncnoogu do Esto. Scgundo Mcrlcau-
Poniy, or ccnlo, odc-sc falar dc un cisicncialisno ncssa olra,
no scniido dc quc ncla Hcgcl nao sc roc a cncadcar concciios,
nas rcvclar a logica inancnic da ccricncia Iunana; dc nancira
nais rccisa, Iavcria un cisicncialisno cn Hcgcl no scniido dc quc
clc nao concclc o Ioncn cono conscicncia quc ossui scus rorios
cnsancnios, nas cono vida quc rocura conrccndcr a si ncsna.
Kicrlcgaard, orcn, nao cnsava no Hcgcl dc 1807 (daia da
ullicaao da Fcnoncnoogu do Esto), nas no Hcgcl do fin da
vida, aquclc quc iraiava a Iisioria cono dcscnvolvincnio visvcl dc
una logica, na qual a ccricncia individual da vida Iunana
sulordina-sc vida roria das idcias. Assin, Kicrlcgaard conlaicu
a filosofia Icgcliana cono un sisicna quc csvazia a cisicncia
Iunana dc iodo caraicr concrcio, dissolvcndo-a cn uros concciios
racionais. O filosofo dinanarqucs dcfcndia a icsc dc quc qualqucr
csqucna ariicular dc concciios consiiiui acnas una ossililidadc
cnirc ouiras, cuja concrciizaao nao dccndc dos rorios concciios,
nas do indivduo. Assin, o quc csic faz nao dccndc do quc clc
conccndc, nas do quc clc quc, ou scja, do quc clc cscoIc.
A noao dc cscolIa" consiiiui una das idcias fundancniais da
filosofia dc Kicrlcgaard. Ela scria o rorio nuclco da cisicncia
Iunana. Para Kicrlcgaard, o onio dc visia Icgcliano, scgundo o
qual a cisicncia Iunana sc dcscnvolvc logicancnic no inicrior dc
csqucnas concciiuais, nao consiiiui acnas un crro iniclcciual nas,
solrciudo, una icniaiiva dc dissinular os vcrdadciros faios c rcjciiar
as rcsonsalilidadcs inlicadas cla cscolIa. A csscncia do
concciio licrlcgaardiano dc cscolIa cono diz Alasdair MacIniyrc
rcsidc cn quc csia uliina c dcsida dc criicrios." En ouiras
alavras, ara Kicrlcgaard nao cisicn quaisqucr razcs logicas quc
olrigucn o Ioncn a oiar or csia ou aqucla forna dc vida.
Una alicaao concrcia da douirina licrlcgaardiana da
cscolIa cnconira-sc cn sua olra Ou, Ou. Un Fugncnto dc Vdu,
ullicada cn 1843. Ncssc livro, Kicrlcgaard analisa os nodos dc
vida csiciico c ciico. O nodo dc vida csiciico scria caracicrizado clo
Icdonisno ronaniico c sofisiicado, ao qual sc conirac, nao acnas
a dor, nas, solrciudo, o icdio. En Duo dc un Scduto, o
crsonagcn ccniral cncira no nais fundo alisno da aiao,
cscolIcndo" vivcr a cisicncia anorosa cn iodas as suas
coniradics. Fciraio caracicrsiico dcssc iio dc conduia cnconira-
sc cn ouira olra dc Kicrlcgaard, Puqucn Vossos Couocs, na
qual o auior inicrroga solrc aquclc quc cscolIcu o nodo dc vida
csiciico. Vcjan-no cn sua icnorada dc razcr. nao alncjou clc a
un razcr dcois do ouiro, variando sua scnIa?" O roiagonisia da
oao csiciica icnia rcalizar iodas as ossililidadcs, nas csias nao
lIc roorcionan nais do quc una aiualidadc iransiioria. O nais
inorianic, orcn, csia cn quc a ancaa do icdio c crciua,
orquc clc cigc consianic dcfcsa. Conscqucnicncnic, a lusca
csiciica dc novidadcs conduz, cn uliina insiancia, ao dcscscro,
icna da uliina olra, O Dcscsco Hununo (Docnu utc u Motc).
O ncsno alsurdo quc csia na
raiz da conduia csiciica cnconira-sc
ianlcn no nodo dc vida ciico. En
Tcno c Tcno (1843}, Kicrlcgaard
rclaia varias vcrscs da Iisioria dc
Alraao c Isaac, c cn iodas clas sc
cnconira o alsurdo quc conduz ao
alisno da fc. O nodo dc vida ciico
conirasia con a conduia csiciica,
insiaurando-sc nos icrrcnos do dcvcr,
das rcgras univcrsais c dc iodas as
cigcncias c iarcfas dc caraicr
incondicional. Scgundo Kicrlcgaard, ara aquclc quc sc cnconira no
csiagio ciico, a coisa nais inorianic nao c salcr sc clc c caaz dc
coniar nos dcdos iodos os dcvcrcs nas sc scniiu, alguna vcz, a
inicnsidadc do dcvcr, dc ial nodo quc sua conscicncia csicja
lcnancnic garaniida da cicrna validcz dc scu scr.
Ncssa ordcn dc idcias, c fundancnial
o acl dcscncnIado clo
scniincnio na icoria licrlcgaardiana
da cscolIa ciica. A inicnsidadc dc
scniincnio arccia iao inorianic a
Kicrlcgaard quc clc considcrava a
aiao cono aquilo dc quc scu icno
carccia nais rofundancnic.
En Ou, Ou, o confronio cnirc a
oao csiciica c a oao ciica c
arcscniado nas figuras dc un jovcn
c un vclIo, conondo dois caracicrcs
coniraosios, cnirc os quais o lciior
scnic-sc olrigado a dccidir. Mas
Kicrlcgaard nosira clarancnic suas
rcfcrcncias clo ciico. Scgundo a
analisc dc Alasdair MacIniyrc, o
canc da alicrnaiiva lcvania una
scric dc qucsics no quc diz rcsciio
consisicncia da arguncniaao do
auior. Kicrlcgaard susicnia quc nao
cisic qualqucr criicrio oljciivo ara
dccidir cnirc as duas ocs, c, ao
ncsno icno, favorccc niiidancnic o
csiagio ciico, nosirando scr csic
sucrior ao rinciro. Ccrias assagcns sugcrcn quc o indivduo quc
cscolIc a conduia csiciica nao faz una vcrdadcira cscolIa. Adniiir
isso, ara MacIniyrc, scria ncgar a roria douirina licrlcgaardiana
da auscncia dc criicrios na cscolIa.

O aradoo da rcligiao
Assin cono a conduia csiciica lcvada s uliinas
conscqucncias culnina no dcscscro, a ciaa ciica, aiingindo scus
liniics surcnos, faz surgir a coniradiao. A assagcn do ciico ao
rcligioso iorna-sc cniao ncccssaria. En Tcno c Tcno (1843},
Kicrlcgaard afirna quc, quando o ccado cnira cn discussao, a
ciica fracassa, ois o arrccndincnio (inlciio no scniincnio dc
ccado} c a surcna crcssao da ciica, nas, ao ncsno icno,
consiiiui a nais rofunda coniradiao ciica. A soluao da
coniradiao soncnic scria ossvcl ncdianic a assagcn ara ouiro
iio dc, conduia. a ciaa rcligiosa.


Ecnlo dc assagcn do ciico ao rcligioso, scgundo
Kicrlcgaard, cnconira-sc no cisodio lllico rcfcrcnic a Alraao c
Isaac. Quando Dcus cigc dc Alraao o sacrifcio dc scu filIo Isaac,
Alraao, dcniro do nvcl ciico, csia dianic da ncccssidadc dc concicr
una iransgrcssao alsoluiancnic roilida. Alraao nao icn sada a
nao scr clo salio do ciico ao rcligioso. En ouiros icrnos, Alraao
dcvc saliar ara a fc, acciiando o alsurdo da cigcncia divina c
concordando con una suscnsao do ciico, cn favor do rcligioso. En
iais siiuacs criicas, a cscolIa quc o indivduo scnic-sc olrigado a
fazcr indccndc dc quaisqucr criicrios racionais, isio c, as rcgras
gcrais c univcrsais nao odcn ajuda-lo. Acsar disso, scgundo
Kicrlcgaard, cisicn algunas ccricncias, nargcn do ciico c do
rcligioso, quc odcn scrvir dc indicaao, Una dclas c o dcscscro,
ouira c a ansicdadc. Kicrlcgaard dcscrcvc-as cn O Conccto dc
Angstu (1844}, iiiulo quc, ara Jcan WaIl, consiiiui una
rovocaao. Para Jcan-Paul Sarirc, a angusiia nao odc, cn caso
algun, scr oljcio dc un concciio c, nuna ccria ncdida, cnquanio
cla sc cnconira na fonic da livrc oao icnoralizanic, cla c o
fundancnio nao-concciiual dc iodos os concciios".


Assin, na inicrrciaao dc Sarirc, c ncccssario odcr conrccndcr
quc a alavra angusiia" c a univcrsalizaao do singular c, orianio,
un falso concciio. Esic rcncic univcrsalidadc cnquanio quc a
angusiia rcconduz ara o nico, scu fundancnio".
Por ouiro lado, Alasdair MacIniyrc c dc oiniao quc o dcscscro
icn a ncsna oricniaao quc a angusiia. O Ioncn, cn csiado dc
dcscscro, vcrifica quc sc dcscscra nao dc faios coniingcnics, nas
dc si ncsno. O dcscscro licrlcgaardiano consiiiuiria, orianio, o
faio dc o indivduo vcr-sc confroniado con a vacuidadc, o vazio, quc
nao odc scr rccncIido ncn clos razcrcs csiciicos, ncn clas
olrigacs ciicas. En A Hcctuo (1843}, Kicrlcgaard nosira quc o
Ioncn nao odc rcciir cada una dc suas ccricncias csiciicas (c
ciicas}, a fin dc gozar un razcr assado. A rcciiao, coniudo, c
ossvcl no lano do fuiuro, na acciiaao da vida cono un rcconco,
convcrsao quc sc alrc ao scniincnio do rodigioso c do divino; cn
ouiros icrnos, a rcciiao so c ossvcl cono inulso dc sulnissao
rcligiosa ao dcsconIccido, c radica no rorio alsurdo dc sua
inossililidadc cono rcconosiao dc ccricncias csiciicas c
conduias ciicas do assado. Por cssa razao, ioda a filosofia dc
Kicrlcgaard ccniraliza-sc no significado c nas conlcas inlicacs
do faio dc sc scr crisiao. Toda a sua vida consiiiuiu una inicnsa
ccricncia da coniraosiao cnirc aquilo quc considcrava scr o
crisiianisno cn scu significado nais rofundo c as rouagcns
cicriorcs con as quais sc rcvcsiia a Igrcja luicrana dc scu icno.
Para Kicrlcgaard, a vivcncia nais rofunda do crisiianisno c a
vivcncia c a ccricza da fc. Traia-sc dc una ccricza nuiio cculiar,
ois corrcsondcnic a una inccricza oljciiva c, conscqucnicncnic,
consiiiui un aradoo c un alsurdo. A rcalidadc da suljciividadc
inlicada na fc consisiiria cn algo finiio, nas dccndcnic dc una
infiniiudc csscncial quc c a infiniiudc dc Dcus. Cono conciliar as
duas c o grandc aradoo do crisiianisno. Afroniar cssc aradoo,
scgundo Kicrlcgaard, inlica ncccssariancnic suscndcr o ciico" c
cnircgar-sc ioialncnic ao rcligioso. Tal cnircga nao conduz
iranquilidadc nas, ao conirario, a un crnancnic confliio, ois a
cicrnidadc c a infiniiudc dc Dcus sao ao ncsno icno,
alsoluiancnic rcais c alsoluiancnic inconrccnsvcis. Por isso,
Kicrlcgaard concluiu quc nao sc odc roriancnic falar dc Dcus
ou, cn ouiras alavras, fornular una icologia. Inc-sc, orianio,
una iransfornaao na roria linguagcn cnrcgada clo Ioncn. a
razao dcvc scr osia dc lado, dando lugar sulica c aic ncsno
inrccaao.



CFONOLOCIA

1813 En CocnIuguc, u 5 dc nuo, nuscc Socn AuIc
KcIcguud.
1817 Hcgcl ullica a Enccocdu dus Ccncus Foscus.
1835 Surgc O Pu Goot, dc Dalzac.
1836 Mussci ullica a Conssuo dc un FIo do Sccuo.
1840 Nascc Augusic Fodin.
1841 KcIcguud concu suu csc Solrc o Concciio dc Ironia.
FcucrlacI ullica a Esscncu do Cstunsno.
1842 Nascc Mallarnc.
1843 KcIcguud uIcu Tcnor c Trcnor, c Ou. Ou. Un
Fragncnio dc Vida.
1844 PuIcu us MigalIas Filosoficas c O Concciio dc Angusiia.
1845 Mar c Engcls ullican A Sugudu Funu.
1846 Vcn lunc o Sstcnu dus Contudocs Econoncus ou
Fosou du Mscu, dc ProudIon.
1847 Mar ullica a Mscu du Fosou Hcsostu u Fosou
du Mscu, dc ProudIon.
1848 JoIn Siuari Mill ullica os Pncos dc Econonu Potcu.
Nascc Paul Cauguin.
1849 Diclcns cscrcvc Duud Coccd. Moric dc Poc.
1850 Morrc Dalzac. Nascc Mauassani.
1851 KcIcguud uIcu Solrc ncu TralalIo cono un Auior.
1853 Nascc Vinccni Van CogI. Pullica sc o Sstcnu dc Etcu, dc
FicIic.
1854 Nascc Finlaud. Pullica-sc Vudcn, dc TIorcau. Morrc
ScIclling.
1855 A ll dc noucnIo, cn CocnIuguc, noc KcIcguud.

DIDLIOCFAFIA

SAFTFE, J. P.. ucstuo dc Mctodo, Difusao Eurocia do Livro, Sao
Paulo, 1967; Alril Culiural (Sarirc scric Os Pcnsadorcs}. 1974,
1978.
CATEAU, J. J.. Intoducton in Tutc du Dcscso, dc Kicrlcgaard,
Callinard, Paris, 1963.
KcIcguud Vuunt, varios auiorcs, Callinard, Paris, 1966.
MACINTYFE, A.. KcIcguud, Socn AuIc in TIc Enccocdu o
PIosoI, 8 vols., TIc MacMillan Conany & TIc Frcc Prcss,
Nova Yorl, 1967.
DFETALL, H..A KcIcguud AntIoog, Princcion, 1946.
CEISMAF, E. O.. Lcctucs on tIc Hcgous TIougIt o Socn
KcIcguud, Minncaolis. 1937.
HOHLENDEFC, J. E.. Socn KcIcguud, Londrcs, 1954.
JOLIVET, F.. Intoducton to KcIcguud, Londrcs, 1950.
LOWFIE, W.. KcIcguud, Nova Yorl, 1938.
LOWFIE, W.. A SIot Lc o KcIcguud, Princcion, 1942.
SWENSON, D. F.. SonctIng uIout KcIcguud, Minncaolis, 1941.
WAHL, J.. Etudcs KcIcguudcnncs, Paris, 1938.
MESNAFD, P.. KcIcguud. su Vc, son Ocuuc, uucc un Exosc dc su
PIosoIc, 1954.
PFICE, C.. TIc Nuou Puss. u Stud o KcIcguud`s Concct o Mun,
1963.




































CoyrigIi nundial Alril S.A. Culiural c
Indusirial, Sao Paulo, 1979.
DIFIO DE UM SEDUTOF
Traduao dc Carlos Crifo
Suu usson cdonnuntc c u goun ncuntc.
Don Ciovanni N. 4 ria
1



Agora quc, no ncu cssoal inicrcssc, nc dccido a assar a
lino a coia caia dc una ouira quc, con o coraao cn
solrcssalio, conscgui cn icno adquirir, raliscando-a rcssa, nao
osso lilcriar-nc da scnsaao dc scr orinido or una angusiia
difcil dc doninar. Cono ouirora, a siiuaao arcscnia-sc-nc ao
csriio cIcia dc inquiciaao c cono quc civada dc ccnsuras.
Conirariancnic aos scus Ialiios, clc nao iinIa fccIado a sccrciaria
c assin iudo o quc cla coniinIa sc cnconirava ninIa ncrcc; nas
dc nada scrviria icniar dcscular a ninIa aiiiudc cla rccordaao dc
quc nao alri qualqucr gavcia. Una dclas csiava ja alcria, c ncla
Iavia una quaniidadc dc folIas solias c, solrc clas, un grandc n-
quuto, lclancnic cncadcrnado. Na caa csiava colada una vinIcia
lranca ondc, con a sua roria lcira, clc cscrcvcra. Conncntuus
cctuus N. 4. Coniudo, foi cn vao quc icnici convcnccr-nc a nin
rorio dc quc, sc csic lado do livro nao csiivcssc voliado ara cina,
c sc nao iivcssc sido icniado or aquclc iiulo ciravaganic, nao icria
sucunlido icniaao ou quc, clo ncnos, lIc icria rcsisiido. O
rorio iiulo cra csiranIo, nao ianio cn si rorio nas clo quc o
rodcava. Lanando un olIar raido clas folIas solias, vcrifiquci quc
coniinIan csiudos dc siiuacs croiicas, alguns consclIos solrc
csic ou aquclc assunio, rascunIos dc carias dc un gcncro nuiio
ariicular, dc quc udc, nais iardc, arcciar o csiilo ncgligcnic, nas
inicncional, c ariisiicancnic rigoroso. Hojc, dcois dc icr cncirado a
conscicncia ariificiosa dcssc Ioncn crvcrso, quando cvoco a
siiuaao, quando, con os olIos lcn alcrios a qualqucr asiucia,
avano, na ninIa inaginaao, ara aqucla gavcia, a ninIa
inrcssao c a ncsna quc dcvc doninar un conissario dc olcia
quando cnira no quario dc un falsario, alrc os scus cscondcrijos c
cnconira nuna gavcia un nonic dc folIas solias quc scrviran ara
cnsaios dc cscriia c dcscnIo. nuna dcscolrc un csloo dc
folIagcn, nouira un aragrafo, nuna icrccira una linIa cscriia s
avcssas. Tudo isio lIc rova, scn dificuldadc, quc a isia c loa, c ao
scu conicniancnio vcn juniar-sc una ccria adniraao or iudo o
quc aquilo inlica, scn nargcn dc duvida, dc csiudo c diligcncia.
Pcnso quc, no scu lugar, as ninIas scnsacs scrian ouiras, ois
nao csiou Ialiiuado a invcsiigar aios crininosos c nao uso insgnia
dc olcia. Nun ial caso, o scniincnio dc nc icr cnlrcnIado cn
icrrcno roilido viria solrccarrcgar csadancnic a ninIa
conscicncia. Cono c Ialiio aconicccr, nao fiquci, ncssa ocasiao,
ncnos rivado dc idcias quc dc alavras. Una inrcssao donina-
nos aic quc a rcflcao sc lilcria dc novo c, conlca c agil nos scus
novincnios, scduz o csiranIo dcsconIccido, insinuando-sc no scu
csriio. Quanio nais sc vai dcscnvolvcndo a rcflcao, ianio nais
aia fica a doninar-sc c, cono un funcionario dc alfandcga no
scrvio dos assaorics, dc ial nodo sc faniliariza con o asccio dos
nais csiranIos iios quc ja nao c iarcfa facil dcsconccria-la. Ora,
cnlora a ninIa, confornc crcio, csicja solrcnancira dcscnvolvida,
a rincira surrcsa foi cnornc; lcnlro-nc crfciiancnic dc icr
cnalidccido, dc icr csiado rcsics a cair or icrra, dc o icr icnido.
SuonIan quc clc rcgrcssava ncssc noncnio c nc cnconirava ali,
dcsnaiado, a gavcia na nao aI!, una na conscicncia odc irazcr
inicrcssc vida.
En si, o iiulo do livro nao nc fcria a inaginaao, cnsci
iraiar-sc dc una colcianca dc cccrios, o quc sc nc afigurava
crfciiancnic naiural, ois salia quc clc scnrc sc alicara aos scus
csiudos con o naior zclo. Mas nuiio difcrcnic cra o conicudo.
Traiava-sc afinal dc un diario, ncn nais ncn ncnos, c naniido con
un cuidado circno. E cnlora, scgundo o quc dclc cu anics
conIccia, nao arca nuiio indicado un concniario da sua vida,
dcvo confcssar icr conrccndido, aos a rincira visia dc olIos
lanada ao diario, quc o iiulo foi cscolIido con grandc sona dc
gosio c conrccnsao, icsicnunIando, solrc clc rorio c solrc a
siiuaao, una rcal sucrioridadc csiciica c oljciiva. Esic iiulo csia
cn crfciia Iarnonia con iodo o conicudo. A sua vida foi una
icniaiiva consianic ara rcalizar a iarcfa dc vivcr ociicancnic.
Doiado dc una caacidadc circnancnic cvoluda ara dcscolrir o
quc dc inicrcssanic cisic na vida, soulc cnconira-lo c, icndo-o
cnconirado, soulc scnrc crinir o quc vivcra con una vcia quasc
ociica. Por conscqucncia, o scu diario nao c dc una rccisao
Iisiorica ncn una sinlcs narraiiva, nao foi rcdigido no nodo
indicaiivo, nas sin no conjuniivo. Muiio cnlora icnIan os
orncnorcs, naiuralncnic, sido anoiados aos icrcn sido vividos,
or vczcs ialvcz ncsno lasianic icno dcois, a narraiiva da,
nuiias vczcs a scnsaao dc quc iudo aconiccc naquclc rorio
insianic, scndo a vida dranaiica dc ial nodo inicnsa quc, or vczcs,
sc diria quc iudo dccorrc cranic os nossos olIos. solrcnodo
invcrossnil quc clc icnIa cscriio csic diario con una finalidadc
ariicular; salia visia quc, no scniido nais csiriio, acnas sc
rcvcsiia ara clc dc una inoriancia cssoal, c o conjunio lcn
cono os orncnorcs inilcn-nos dc cnsar quc icnos cranic nos
una olra liicraria, c nuiio ncnos dcsiinada a scr inrcssa. ccrio
quc clc nada icria a icncr cssoalncnic sc a ullicassc ois quc, na
sua naior aric, os noncs sao dc ial nodo ciravaganics quc nao c
rovavcl scqucr a sua rcalidadc; acnas suonIo scrcn rcais os
noncs rorios, dc nodo quc clc rorio odia rcconIcccr con
scgurana a vcrdadcira crsonagcn, cnquanio un icrcciro scria
induzido cn crro clo aclido. Quanio nais nao scja, c cssc o caso
da jovcn Cordclia, quc conIcci c quc rcrcscnia iodo o fulcro dc
inicrcssc do diario; cIanava-sc cla, na rcalidadc, Cordclia, nas nao
WaIl.
Mas cono clicar cniao quc o diario icnIa ionado una fciao
dc ial nodo ociica? A rcsosia nao arcscnia dificuldadcs,
rcsuliando dc ossuir clc, na sua cssoa, una naiurcza ociica quc
nao cra, sc o quiscrcn, ncn suficicnicncnic rica ncn
suficicnicncnic olrc ara disiinguir cnirc a ocsia c a rcalidadc. O
ion ociico cra o cccdcnic fornccido or clc rorio. Essc cccdcnic
cra a ocsia cujo gozo clc ia colIcr na siiuaao ociica da rcalidadc,
c quc rcionava sol a forna dc rcflcao ociica. Era csic o scu
scgundo razcr c o razcr consiiiua a finalidadc dc ioda a sua vida.
Princiro gozava cssoalncnic a csiciica, aos o quc gozava
csiciicancnic a sua crsonalidadc. Cozava ois cgoisiicancnic, clc
rorio, o quc a rcalidadc lIc ofcrccia, lcn cono aquilo con quc
fccundava cssa rcalidadc; no scgundo caso, a sua crsonalidadc
dciava dc agir, c gozava a siiuaao, c cla roria na siiuaao. TinIa
a consianic ncccssidadc, no rinciro caso, da rcalidadc cono
ocasiao, cono clcncnio; no scgundo caso a rcalidadc ficava incrsa
na ocsia. O rcsuliado da rincira fasc cra ois o csiado dc csriio,
dc ondc surgiu o diario cono rcsuliado da scgunda fasc, icndo csia
alavra un scniido algun ianio difcrcnic nos dois casos. Craas
anliguidadc cn quc dccorria a sua vida, scnrc clc csicvc sol o
incrio dc una influcncia ociica.
Por dciras do nundo cn quc vivcnos, nuiio la airas, cn
uliino lano, cisic un ouiro nundo; a sua rclaao rccroca
asscnclIa-sc quc cisic cnirc as duas ccnas quc aconiccc vcrnos
no icairo, una or dciras da ouira. Airavcs dc una lcvc coriina,
disiinguinos cono quc un nundo dc gazc, nais lcvc, nais cicrco,
dc una ouira qualidadc quc a do nundo rcal. Muiios daquclcs quc
dcanlulan cn carnc c osso clo nundo rcal nao lIc cricnccn,
nas sin ao ouiro. Pcrdcr-sc assin a ouco c ouco, sin, quasc
dcsaarcccr da rcalidadc, odc scr saudavcl ou norlido. O caso
dcssc Ioncn, ial cono cu o conIcci ouirora scn o conIcccr, cra
norlido. Elc nao cricncia rcalidadc c, no cnianio, iinIa nuiio a
vcr con cla. Passava scnrc acina da rcalidadc, c ncsno quando
nais sc lIc cnircgava, csiava longc dcla. Mas nao cra o lcn quc dcla
o afasiava c, no fundo, ianlcn nao o nal ncsno Iojc nao scria
caaz dc lIo inuiar. TinIa clc un ouco dc cxuccIuto cccI
(caliaao da ncnic}, cn rclaao ao qual nao disunIa a rcalidadc
dc csinulo suficicnicncnic foric, a nao scr dc un nodo fugidio. Elc
nao sucunlia ao cso da rcalidadc, nao cra dcnasiado fraco ara a
suoriar, nao, cra anics dcnasiado foric; nas ial fora cra una
docna. Logo quc a rcalidadc crdia a sua inoriancia cono
csiinulanic, ficava dcsarnado, c nisso consisiia o nal quc o
Ialiiava. TinIa conscicncia disso, ncsno no noncnio do csinulo,
c o nal csiava ncssa conscicncia.
ConIcci a jovcn cuja Iisioria rccncIc a naior aric do diario.
Nao sci sc clc icra scduzido ouiras, nas, scgundo os scus acis, c o
nais rovavcl. Parccc icr sido ainda vcrsado nun ouiro iio dc
ccricncias quc o caracicrizan lcn; ois clc cra, cn circno,
iniclcciualncnic dcicrninado, ara scr un scduior vulgar. O diario
dcnonsira ianlcn quc, or vczcs, cra algo dc ioialncnic arliirario
o quc clc dcscjava, una saudaao or ccnlo, c or rco algun
qucrcria olicr nais, or scr a saudaao aquilo quc a cssoa cn
qucsiao ossua dc nais lclo. Con o aulio dos scus doics
csiriiuais, salia icniar una jovcn, salia aira-la a si, scn sc
rcocuar con ossu-la, no scniido liicral do icrno... Posso
inaginar cono clc salcria conduzi-la ao onio culninanic cn quc
iinIa a ccricza dc scr cla caaz dc iudo lIc sacrificar. Mas, icndo as
coisas sido conduzidas aic cssc onio, iudo ronia scn quc, clo
scu lado, iivcssc Iavido a ncnor consiancia, scn quc una so
alavra dc anor Iouvcssc sido ronunciada c, nuiio ncnos, una
dcclaraao dc anor, una roncssa. No cnianio, algo ficara inrcsso
ncla, cono una narca. E dulancnic lIc scniia a infcliz o iravo
anargo, orquc nada iinIa cn quc o lascar, c orquc csiados dc
csriio, dc naiurcza nuiio difcrcnic, a coniinuavan ccriancnic a
sacudir, nun icrrvcl c dcnonaco sala, scnrc quc crinia as
suas qucias, ora dcla roria, crdoando-o, ora dclc. E dcccrio
crguniaria cniao a si rorio sc nao scria afinal iudo aquilo una
ficao, ois quc acnas cn scniido figurado sc odia falar cn
rcalidadc, no quc quclas rclacs dizia rcsciio. Nao iinIa ningucn
a qucn sc udcssc confiar; orquc, no fundo, cla nada iinIa a dizcr.
Podcnos coniar un sonIo aos ouiros, nas o quc cla iinIa ara
coniar nao cra sonIo, c sin rcalidadc. Porcn, logo quc rcicndia
dcscrcvc-la a algucn c sosscgar o scu csriio inquicio, nada
cnconirava ara dizcr. E cla roria lcn o scniia. Ningucn nais
odia conrccndcr dc quc sc iraiava, c iudo aquilo agia solrc cla
con o scu cso inquicianic. Esias viinas cran ois dc un iio
nuiio csccial. Nao cra o caso dc jovcns quc, dcsrczadas ou
julgando-sc dcsrczadas cla socicdadc, sc cnircgasscn alia c
saudavclncnic ao scu dcsgosio ou, lcvando as coisas dcnasiado a
ciio, ciravasasscn o odio ou o crdao. Nclas, ncnIuna
iransfornaao visvcl sc ocrara; cran rcsciiadas cono scnrc, as
suas vidas dccorrian scnclIanics s dc quaisqucr ouiras c,
coniudo, Iavian-sc nodificado, scn quc quasc conscguisscn
crinir cssa nodificaao, c scn quc os ouiros a udcsscn noiar. A
sua vida nao fora quclrada ncn dcsviada, cono c o caso daquclas,
anics sc curvara dcniro dclas rorias; crdidas ara os ouiros, cn
vao rocuravan rccnconirar-sc. Tal cono odcnos dizcr quc cra
inossvcl dcscolrir a isia dcssc Ioncn (os scus cs conscrvavan
as cgadas quc fazian c assin, con cfciio,, quc nclIor osso
rcrcscniar a sua infiniia iniclcciualidadc}, ianlcn odcnos
afirnar quc nao foi aiivancnic rcsonsavcl or qualqucr das viinas.
A sua vida cra dcnasiado iniclcciual ara quc clc udcssc scr un
scduior, no scniido vulgar do icrno, cnlora or vczcs sc rcvcsiissc
dc un coro arasiaiico c fossc cniao, iodo clc, scnsualidadc ura.
Mcsno na sua avcniura con Cordclia, iudo c dc ial nodo confuso
quc lIc cra ossvcl afirnar icr sido clc o scduzido. Sin, c a roria
jovcn odc icr iido or vczcs duvidas a ial rcsciio. Tanlcn ncsic
caso, os iraos quc dciou da sua assagcn sao iao vagos quc nao c
ossvcl dcscoriinar qualqucr rova. Para clc, os indivduos nunca
foran scnao csinulos, c lanava-os ara longc dc si do ncsno
nodo quc as arvorcs dcian ionlar as folIas clc rcjuvcncscia,
cnquanio norria a folIagcn.
Mas quc odcra assar-sc no scu ccrclro? Pcnso quc, ial cono
dcsviou os ouiros do lon caninIo, clc rorio sc acalara or
crdcr. Dcsviou os ouiros do lon caninIo, nao sol o asccio dc
una rclaao cicrior, nas sin dc una rclaao inicrior, rclaiiva a clcs
rorios. rcvolianic quc un Ioncn indiquc nal a csirada a un
viajanic quc ignora o caninIo a crcorrcr, c o alandonc cn scguida,
sozinIo no cngano. Mas nao scra nais rcvolianic ainda lcvar algucn
a crdcr-sc cn si rorio? O viajanic icn, acsar dc iudo, a
consolaao da aisagcn, cujo asccio sc vai consianicncnic
nodificando aos scus olIos, c o faio dc quc, cn cada una dcssas
nodificacs, odc icr a cscrana dc cnconirar una sada; nas
aquclc quc sc crdc cn si rorio nao icn un iao vasio icrrcno or
ondc cncaninIar os scus assos; cn lrcvc sc da conia dc csiar
fccIado nun crculo, dc ondc lIc c inossvcl cscaar. Pcnso quc
assin sc virao a assar as coisas no caso dclc, nas nuna lcn nais
icrrvcl ncdida. Nada consigo inaginar dc nais cnoso quc un
iniriganic cujo fio dc inirigas sc quclra, c volia cniao, conira si
rorio, ioda a sua sagacidadc, orquc ncssc noncnio a sua
conscicncia acorda c logo clc icnia lilcriar-sc das confusas nalIas
cn quc sc cnrcdou. Dc nada lIc scrvcn as nuiias alcriuras quc
cisicn na sua ioca dc raosa; no noncnio cn quc ja a sua alna
inquicia julga dcscoriinar a luz do dia cncirando no covil c, afinal,
una nova cnirada quc sc lIc dcara c, crscguido clo dcscscro
cono o aninal sclvagcn clos cacs, consianicncnic lusca una
sada c scnrc cnconira una cnirada or ondc, una vcz nais,
cncira cn si rorio. Un ial Ioncn nao c, cn iodos os casos, o
quc sc odc cIanar un crininoso; clc c, nuiias vczcs, iludido clas
suas rorias inirigas. E no cnianio solrc clc rccai un casiigo nais
icrrvcl quc o do crininoso; orquc, sc a conararnos con csia
loucura conscicnic, o quc odc valcr ncsno a dor do
arrccndincnio? A sua uniao c dc caraicr urancnic csiciico;
ois aic o dizcr quc a conscicncia dcscria c, ara clc, una
crcssao dcnasiado ciica; a conscicncia arcscnia-sc-lIc acnas
cono un conIccincnio sucrior ionando a forna dc una
inquiciaao quc, nun scniido nais rofundo, ncn scqucr o acusa,
nas o nanicn dcscrio, c lIc nao crniic qualqucr rcouso na sua
csicril agiiaao. Tanlcn nao c clc un inscnsaio; ois a infiniia
varicdadc dc cnsancnios finiios nao sc cirificou na cicrnidadc da
dcncncia.
Tanlcn ara a olrc Cordclia difcil scra rccnconirar a az.
Ela crdoa-lIc, do nais fundo do scu coraao, nas nao cnconira
rcouso orquc a duvida rcgrcssa; foi cla qucn acalou o noivado, foi
cla a culada da dcsgraa, foi o scu orgulIo quc asirou ao quc fogc
ao lanal. Ela arrccndcu-sc, nas nao cnconira rcouso, orquc os
cnsancnios acusadorcs a dcsculan; foi clc qucn, cla sua
asiucia, lIc iniroduziu na alna ial rojcio. E cniao odcia-o, o scu
coraao alivia-sc cn naldics, nas, una vcz nais, nao cnconira
rcouso; ccnsura-sc or ic-lo odiado, cla, quc c afinal una ccadora;
ccnsura-sc orquc, acsar dc iodas as crfdias or clc raiicadas,
scnrc scra culada. Elc agiu cruclncnic ara con cla, cnganando-
a c quasc scranos icniados a dizc-lo nais cruclncnic ainda
or icr dcscriado ncla a rcflcao vcrsaiil, orquc lIc rovocou una
cvoluao suficicnicncnic csiciica ara quc cla nao cscuic ja, con
sinlicidadc, una so voz, c scja caaz dc ncssa voz dcscoriinar, ao
ncsno icno, nuliilos scniidos. Dcscria cniao na sua alna a
rccordaao; csquccc a sua falia c cula, ara acnas rccordar os
noncnios dc lclcza, aiurdindo-sc nuna caliaao norlida. En iais
noncnios, nao soncnic o rccorda, cono ainda o conrccndc con
una cuuouncc
2
quc rova quao rofundancnic cla cvoluiu. E ja
nao vc nclc ncn o crininoso, ncn o Ioncn nolrc; ncsscs noncnios
a lcnlrana quc dclc icn c urancnic csiciica. Escrcvcu-nc una
vcz un lilIcic ondc crinia as suas inrcsscs a rcsciio dclc.
Eu, o uczcs, dc tu nodo ntccctuu quc cu nc scntu cduzdu u
nudu cono nuIc, c noutus tuo scuugcn c uuxonudo, cIco dc
tuntos dcscos, quc quusc nc uzu cstcnccc. Unus uczcs cu cu
uu cc cono unu cstunIu, outus uIundonuuu-sc ntcuncntc; nus
sc, nun dcstcs tnos noncntos, Ic unussc os Iuos uo cscoo,
tudo odu nudu nun s nstuntc c o quc cu uIuuuu cu ucnus
unu nuucn. Antcs dc o cncontu conIccu u cstu cxcssuo, nus o
con cc quc Ic ucnd o ucdudco scntdo; cnso scnc ncc cudu
ucz quc u utzo, c c tunIcn u cc quc dcuo cudu un dos ncus
cnsuncntos. Scnc gostc dc nscu. Ec cu un nconuuuc
nstuncnto, scnc uIuntc c con unu untudc quc ncnIun outo
odcu ucunu; cc cu u sonu dc todos os scntncntos, dc todos os
cstudos dc csto; uu cc ncnIun cnsuncnto cu dcnusudo
ccuudo, ou dcscscudo; odu ug cono unu tcncstudc dc
outono, ou sussuu cono unu Isu cstuu. Nuo cdu unu s
uuuu quc cu dsscssc c, no cntunto, nuncu odu cstu cctu dc quc
us nnIus uuuus ucunuuun o ccto ctcnddo, os scnc
dcsconIccu quu scu cssc ccto. Escutuuu uqucu nscu quc cu
u uzu ucontccc. E cu con unu ncxnuc ungstu, nus
nstcosu, cz c ncuuc, quc cu cscutuuu cssu nscu quc cu
u ouocuuu c, uo ncsno tcno, nuo ouocuuu, nus cu scnc
Iunonosu. E cc contnuuuu u cncdu-nc nus nuIus do cncunto.
Tudo isio c Iorrvcl ara cla, nas ainda nais o vira a scr no
quc a clc sc rcfcrc; assin concluo lascando-nc no faio dc cu rorio
nal doninar a angusiia quc sc aodcra dc nin cada vcz quc cnso
ncsias coisas. Tanlcn cu fui arrasiado ara aquclc nundo
ncluloso, ara cssc nundo dc sonIos ondc, a cada insianic, sonos
assusiados cla nossa roria sonlra. cn vao quc, nuiias c
nuiias vczcs, lIc icnIo icniado cscaar; csiou ainda includo na
galcria das suas crsonagcns cono un cscciro ancaador, cono
una acusaao nuda. Quc csiranIo iudo isio ! Elc cnvolvcu iudo no
naior nisicrio c, acsar disso, cisic un ouiro nisicrio nais
rofundo ainda. sou confidcnic c lcn ilcgiina foi a nancira cono
cIcguci a sc-lo. Nunca conscguirci csqucccr iodo csic assunio.
Algunas vczcs icnIo cnsado cn falar-lIc dclc. Mas ara quc? ou
ncgaria iudo, susicniando quc o diario nao assa dc una icniaiiva
ociica, ou olrigar-nc-ia ao silcncio, o quc, dada a forna cono nc
iornci confidcnic, lIc nao odcria rccusar. Ai dc nin, nada cisic no
nundo iao ioialncnic inrcgnado dc scduao c iao naldiio cono
un scgrcdo.
Fcccli dc Cordclia un conjunio dc carias. Nao sci sc csiara
conlcio, nas crcio rccordar icr-nc cla dado un dia a cnicndcr quc,
dc nodo rorio, Iavia surinido algunas. Das quc rcccli fiz una
coia quc inscrirci nas aginas do diario, assadas a lino. ccrio
quc csias carias nao icn daia nas, ainda quc a iivcsscn, isso nao
nc scria dc grandc ajuda dado quc no diario, ncdida quc
rosscguc, as daias vao rarcando cada vcz nais; sin, cccao dc
un unico caso, alandona ioda c qualqucr rccisao ncssc asccio,
cono sc a Iisioria, cnlora rcrcscniando una rcalidadc Iisiorica,
sc fossc iornando qualiiaiivancnic iao inorianic na sua cvoluao,
sc fossc idcalizando dc ial nodo quc, or cssa ncsna razao,
qualqucr iio dc cronologia odia scr ncgligcnciado. O quc, or ouiro
lado, nc auiliou nuiio foi o faio dc cisiircn, cn varios onios do
diario, algunas frascs cuja inoriancia, logo dc incio, nao noici.
Mas, considcrando-as cn funao das carias, conrccndi quc csias
sc lascian nclas. Scr-nc-a ois facil incluir as carias no lugar
dcvido, dado quc inscrirci scnrc una caria no onio cn quc sc
csloou a sua razao dc scr. A nao nc icr acrcclido dcsics indcios,
icria sido o causador dc un nal-cnicndido, ois nunca nc icria
vindo idcia quc, cn difcrcnics cocas, scgundo rolalilidadcs quc
fundancnio no diario, as carias succdcran-sc iao roinas unas
das ouiras quc Cordclia arccc icr cIcgado a rccclcr varias no
ncsno dia. Sc cu iivcssc scguido a ninIa riniiiva idcia, scn
duvida quc as icria disiriludo dc nodo nais cquiiaiivo, nunca
cIcgando assin a icr a ncnor noao do cfciio or clc conscguido,
graas aaionada cncrgia con quc sc scrviu dcsic ncio ara
nanicr Cordclia no aroisno da aiao.
Alcn dos conlcios csclarccincnios solrc as suas rclacs
con Cordclia, o diario conicn ainda algunas cqucnas dcscrics,
inicrcaladas no rcsio. Tais dcscrics foran scnrc assinaladas or
clc con una notu Icnc nargcn. Nao icn qualqucr rclaao con a
Iisioria dc Cordclia, nas dcran-nc una viva idcia do scniido dc
una crcssao nuiias vczcs or clc usada c quc, anicriorncnic, cu
nao conrccndia na sua ioialidadc. c ccso tc scnc unu nIu
cuudu uu uunIu cxc. Sc nc iivcssc cIcgado s naos un
volunc rcccdcnic dcsic diario, icria rovavclncnic cnconirado
varias ouiras dc iais dcscrics a quc, nargcn, clc cIana, cn
dcicrninado onio. uctoncs n dstuns; c clc rorio qucn afirna
quc Cordclia lIc ocuava dcnasiado o csriio ara icr o icno
ncccssario dc cnsar nouira coisa.
Pouco dcois dc icr alandonado Cordclia, rccclcu dcsia
algunas carias quc dcvolvcu scn alrir. Enconiravan-sc clas cnirc
as quc Cordclia nc confiou, c dado quc cla roria lIcs quclrou o
lacrc, crcio odcr crniiir-nc coia-las ianlcn. Nunca nc falou do
scu conicudo nas, ao rcfcrir-sc s suas rclacs con JoIanncs,
cosiunava ciiar alguns vcrsos dc CociIc, scgundo crcio, quc, dc
acordo con a divcrsidadc dos scus csiados dc csriio c os difcrcnics
ions dc voz or clcs condicionados, arccian significar varias coisas.

GcIc,
VcscInuIc
Dc Tcuc,
Dc Hcuc
Konnt nucI.
3


Eis as carias.

JoIunncs!
Nuo tc cIunuc ncu JoIunncs, os sc Icn quc nuncu o
ostc; Icn undu cstou o tc cntdo u nnIu unu quc sc
dcctussc ncssc cnsuncnto; c contudo, cIuno-tc ncu; ncu scduto,
ncu cngunudo, ncu nngo, ncu ussussno, uuto do ncu notno,
tnuo du nnIu ucgu, uIsno du nnIu nccdudc. CIuno-tc
ncu c u nn cIuno tuu, c tu cono outou tc soncuuu ouu-o, u t
quc oguIosuncntc tc ncnustc uu nc udou, dcuc ugou sou
cono unu nuduo unudu soIc t, unu nuduo uu todu u
ctcndudc. Nuo tc cgozcs con o cnsuncnto dc tc cu u ntcnuo dc
tc cscgu, dc nc unu con un unIu uu cxctu u tuu tou!
nus, uu ondc quc quc uus, undu ussn sou tuu; uu utc o n do
nundo, undu ussn scc tuu; du o tcu uno u ccntcnus dc outus,
undu ussn sou tuu; sn, ncsno u Iou du notc scc undu tuu. A
u nguugcn dc quc nc suo contu t dcucu ouu-tc quc sou
tuu. Tucstc u uuducu dc ud un sc tuo conctuncntc quc tudo tc
tonustc uu cssc sc, uu nn, c quc tcc o nus nnto uzc cn
nc tonu tuu cscuuu ctcno-tc, sou tuu, tuu nuduo.
Tua Cordclia

JoIunncs!
Huuu un Ioncn co quc ossuu oucIus c gudo cn gundc
quuntdudc; Iuuu unu oIc uugu quc ucnus ossuu unu
oucIu, unu oucIu quc conu do scu uo c IcIu du suu uguu. Tu
cus o Ioncn co, co dc tudo o quc dc cscnddo cxstc soIc u
tcu; cu cu u oIc uugu quc ucnus ossuu o scu uno.
Tonustc-o c cgozustc-tc con cc; dcos o dcsco uccnou-tc c
succustc o ouco quc cu ossuu; nus dus tuus us quczus
nudu udcstc succu. Huuu un Ioncn quc tnIu unnus cn
gundc quuntdudc, gundcs c cqucnos; Iuuu unu oIc uugu
quc ucnus ossuu o scu uno.
Tua Cordclia

JoIunncs!
Nuo Iuucu os cscunu ugunu Nuo dcsctuu os dc
nouo o tcu uno, nuncu nus oquc cu Icn sc quc nc tucstc uno,
nuto cnIou nuo suIu o quc nc du tu cctczu. Escuc, undu quc
o tcno nc ucu ongo, cscuc utc quc cstcus sucudo do uno
dus outus, c cntuo o tcu uno o nn cssugu do tnuo, unu-tc-
c cntuo, cono scnc tc unc, cono outou, oI! JoIunncs! cono
outou! JoIunncs! ccscntuu cssu nscnsuc czu contu nn u
tuu ucdudcu nutuczu; o tcu uno, us quczus do tcu couuo,
scun ucnus ncntu, ngncnto; tcus uotudo ugou u sc tu cono
cs Tcn uccncu uu con o ncu uno, cdou-nc o tc unu
undu. Hcn o sc, o ncu uno c uu t un udo; nus o tcno uu cn
quc cgcssu us uu unto du tuu Codcu. Tuu Codcu! Escutu cstu
uuuu dc scu! Tuu Codcu! Tuu Codcu.
Tua Cordclia

Ainda quc Cordclia nao icnIa csiado aliura do quc ncla
rovoca a adniraao clo scu JoIanncs, clarancnic rcssalia no
cnianio dc iudo isio quc nao cra dcsrovida dc nodulaao. O scu
csiado dc csriio nanifcsia-sc clarancnic cn cada una das suas
carias, cnlora lIc icnIa faliado una ccria clarcza dc crcssao.
Esic c, rincialncnic, o caso da scgunda caria, ondc sc adivinIa,
nais do quc sc conrccndc, o scu cnsancnio. Mas, quanio a nin,
ial incrfciao so vcn iorna-la nais conovcnic ainda.



4 dc uI

Prudcncia, lcla dcsconIccida! Prudcncia! nao c coisa facil
dcsccr dc una carruagcn c, or vczcs, cquivalc ncsno a un asso
dccisivo. Podcria cnrcsiar-vos una novcla dc Ticcl ondc vcrcis quc
una dana, ao dcsnoniar do cavalo, sc conroncicu dc ial nodo
quc cssc faio vcio a dccidir ioda a sua vida fuiura. Succdc ianlcn
quc os csirilos das carruagcns sao, dc ordinario, iao
dcsajciiadancnic fciios quc sc iorna quasc ncccssario rcnunciar a
qualqucr graciosidadc c, cn dcscscro dc causa, arriscar un salio
quc vos lana nos lraos do cocIciro ou dc un criado. Sin, cssa
gcnic c invcjavcl; qucr-nc arcccr quc vou icniar arranjar un lugar
dc criado nuna casa ondc Iaja jovcns raarigas; c iao facil a un
criado iornar-sc confidcnic dos scgrcdos dc una donzclinIa. Mas,
rogo-vos, clo anor dc Dcus, nao salicis; sin, csia ja cscuro; nao vos
inconodarci, liniiar-nc-ci a ficar dclaio dcsic rcvcrlcro, scr-vos-a
inossvcl vcr-nc c, nao c assin? acnas sc c inido na ncdida cn
quc sc c visio, nas so sc c visio na ncdida cn quc sc vc; assin,
or soliciiudc ara con o criado, quc ialvcz nao fossc caaz dc
rcsisiir a un salio cono o vosso, or soliciiudc ara con o vcsiido dc
scda, dcn or soliciiudc ara con os folIos dc rcnda, or soliciiudc
ara conigo, crniii a cssc c gcniil, cuja clcgancia adnirci ja, quc
iaicic o nundo, corrci o risco dc confiardcs nclc, clc salcra
cquililrar-sc, c sc csircncccis un insianic ao cnsancnio dc clc nao
conscguir cnconirar siio ondc ousar, sc csircncccis ainda dcois
quc o cnconirou, cniao adianiai dcrcssa o ouiro c, ois qucn
odcria scr iao crucl quc vos dciassc airar ncssa aiiiudc, qucn
scria iao dcsairoso, iao indolcnic, quc sc nao arcssassc cranic a
rcvclaao do lclo? Ou icncis ialvcz una icrccira cssoa o criado
ccriancnic nao, c nuiio ncnos cu, ois quc ja adnirci o cqucnino
c, cono sou naiuralisia, arcndi con Cuvicr a iirar da as nais
scguras concluscs. Arcssai-vos ois! AI, cono cssa angusiia
auncnia a vossa lclcza. Mas a angusiia cn si nao c lcla, so o c no
insianic cn quc nos acrcclcnos da cncrgia quc a cla sc solrclcva.
Pcrfciio ! Quc lcn sc firnou agora o cqucnino c. Ja rcarci quc as
jovcns con cs cqucnos salcn gcralncnic nanicr nclIor o
cquillrio quc aquclas cujos cs sao naiorcs, largos cono os do
andarilIo. Qucn o odcria cnsar? O faio vai conira iudo o quc a
ccricncia csialclcccu; ao saliar da carruagcn sao naiorcs as
ossililidadcs dc o vcsiido ficar rcso quc quando sc dcscc
iranquilancnic. Mas na vcrdadc c scnrc un ouco gravc ara as
jovcns asscar dc carruagcn; acalarao ainda or nao odcr sair.
Pcrdcn-sc as rcndas c os folIos, c c iudo! Ningucn viu coisa
alguna; acnas sc avisia o crfil sonlrio dc un Ioncn cnvolio aic
os olIos nuna caa; c inossvcl vcr dc ondc vcn clc, ois vos
cncandcia a luz do rcvcrlcro;.assa or vos no noncnio cn quc vos
rcarais ara dar cnirada na casa. Prccisancnic no noncnio
dccisivo un olIar ollquo c lanado solrc un oljcio. Corais, o vosso
ciio cncIc-sc dcnasiado ara odcr lanar fora o ar dc una so vcz;
Ia irriiaao no vosso olIar; un aliivo dcsrczo; os vossos olIos,
ondc lrilIa una lagrina, sulican; lagrina c sulica sao igualncnic
lclas c acciio-as con igual dirciio, ois nada Ia quc cu nao ossa
rcrcscniar. No cnianio, cscolIo a crucldadc qual scra o nuncro
da casa? Mas quc vcjo cu? A nonira dc una casa dc quinquilIaria!
Dcla dcsconIccida, scra ialvcz una aao rcvolianic da ninIa aric,
nas scguirci o caninIo quc sc nc alrc... Ela csqucccu ja o quc sc
assou, aI, sin! quando sc icn dczcsscic anos, quando, ncssa idadc
fcliz, sc sai a fazcr conras, quando sc cnconira un indizvcl razcr
cn cada un dos oljcios, grandcs ou cqucnos, quc a nao cnconira,
ncssa idadc o csquccincnio c facil. Ainda nc nao viu; csiou na ouira
onia do lalcao, nuiio longc, aric. Na arcdc oosia csia
suscnso un csclIo; cla nao rcara, nas o csclIo sin. Con quc
fidclidadc soulc clc caiar a sua inagcn; c cono un cscravo
Iunildc quc rova a sua dcdicaao cla fidclidadc, un cscravo ara
qucn cla icn inoriancia nas quc ncnIuna inoriancia ossui
ara cla, quc odc ousar conrccndc-la, nas nao iona-la. Esic
inforiunado csclIo quc iao lcn salc caiar a sua inagcn, nas
nao caia-la, csic inforiunado csclIo quc nao odc guardar a sua
inagcn no scgrcdo do scus cscondcrijos furiando-a ao olIar do
nundo iniciro, nas anics acnas salc rcvcla-la a ouiros cono, ncsic
noncnio, a nin! Quc sulcio nao scria ara un Ioncn sc fossc
assin a sua naiurcza. E coniudo, nao c ccrio quc Ia nuiias cssoas
quc assin sao, quc nada ossucn a nao scr no noncnio cn quc
nosiran aos ouiros a sua ossc, quc acnas caian a aarcncia
das coisas c nao a sua csscncia, quc iudo crdcn no noncnio cn
quc csia sc rcicndc nosirar, ial cono csic csclIo crdcria a sua
inagcn ao rinciro soro con quc cla rcicndcssc alrir-lIc o
coraao? Sc un Ioncn fossc incaaz dc nanicr na ncnoria una
inagcn da lclcza, ncn scqucr no insianic da sua rcscna, vcr-sc-
ia olrigado a dcscjar csiar scnrc afasiado dcla, nunca dcnasiado
roino ara assin odcr vcr a lclcza do quc acria nos lraos, c
quc ja nao vc, nas odcria rcvcr sc sc afasiassc, c quc afinal, no
noncnio cn quc lIc c inossvcl vcr cssc oljcio or csiar roino
dclc, no noncnio cn quc os scus lalios sc uncn nun lcijo, scra
ncsno assin visvcl ara os olIos da sua alna... AI! cono cla c
lcla! Polrc csclIo, quc sulcio ara ii, nas ianlcn quc soric or
nao salcrcs o quc c o ciunc. A sua calca, crfciiancnic oval,
inclina-sc un ouco ara a frcnic, o quc lIc rcala a fronic; csia
crguc-sc, aliiva c ura, scn dc nodo algun rcflciir as suas
faculdadcs iniclcciuais. Os scus calclos cscuros cnolduran icrna c
doccncnic a fronic. O scu rosio c cono un fruio, arrcdondado c
unido; a clc c iransarcnic c os ncus olIos dizcn-nc quc scra,
sol os dcdos, dc un nacio dc vcludo. Os scus olIos sin, ainda os
nao vi, cscondcn-sc airas dc alclras cujas arnas, csianas
onduladas c scdosas, rcrcscnian un crigo ara qucn lIc rocurc
o olIar. A sua calca c cono a dc una nadona, inrcgnada dc
urcza c inoccncia; inclina-sc cono a da Madona, nas scn sc crdcr
na conicnlaao do nico, Ia nolilidadc na crcssao do scu rosio.
O quc cla conicnla c a varicdadc, as nuliilas coisas solrc as
quais lanan un rcflco as cslcndidas suniuosidadcs da Tcrra.
Tira una luva ara nosirar, ao csclIo c a nin, a nao dirciia
lranca c lcn csculida, cono una olra dc aric aniiga, c scn
qualqucr ornancnio, ncn scqucr una sinlcs aliana dc ouro
anular lravo! Erguc os olIos c iudo sc nodifica, scn sc nodificar;
a fronic c un ouco ncnos clcvada, o rosio un ouco ncnos
rcgularncnic oval, nas nais vivo. Fala con o vcndcdor, csia alcgrc,
fcliz c culcranic. EscolIcu ja un, dois, ircs oljcios, cga nun
quario, scgura-o na nao, os scus olIos laian-sc dc novo, crgunia
o rco, c o oljcio dc lado sol a luva, iraia-sc ccriancnic dc un
scgrcdo, dcsiinado a un a un noivo? nas cla nao csia noiva!
AI, lcn sci, Ia nuiias quc nao csiao noivas c no cnianio icn un
nanoro, nuiias quc csiao noivas c no cnianio nao conIcccn o
anor... Dcvcrci csquccc-la? Dcvcrci dcia-la na az da sua alcgria?...
vai ara agar, nas crdcu ou csqucccu a lolsa... da rovavclncnic
a sua dircao, o quc nao qucro ouvir, ois nao dcscjo rivar-nc da
surrcsa; csiou ccrio dc a voliar a cnconirar na vida, c sci quc a
rcconIcccrci; ialvcz ianlcn cla nc rcconIca ois nao c iao
dcrcssa quc sc csquccc o ncu olIar ollquo. Eniao, quando, or
un acaso, a voliar a cnconirar ondc ncnos o cscrc, a sua vcz
cIcgara. Sc nc rcconIcccr, sc o scu olIar no nao asscgurar
incdiaiancnic, dcccrio icrci ocasiao ara a olIar dc lado, c roncio-
vos quc rccordara a siiuaao. Nada dc inacicncia, nada dc avidcz; o
razcr dcvc scr lclido cn lcnios iragos; cla csia rcdcsiinada,
cnconira-la-ci dc novo.


5 dc uI

Assin c quc cu gosio. sozinIa, ao anoiicccr, cn Ocsicrgadc.
Sin, lcn vcjo o criado quc vos scguc, c odcis icr a ccricza dc nao
julgar cu iao nal dc vos a onio dc cnsar quc asscavcis so;
acrcdiiai-nc, a ninIa ccricncia nao odia dciar dc, logo ao
rinciro golc dc visia lanado siiuaao, nc nosirar aquclc rosio
scvcro. Mas or quc iania rcssa? Esianos acsar dc iudo un
ouco ansiosos, scniinos un ccrio laicr dc coraao quc nao rcsulia
dc un dcscjo inacicnic dc voliar a casa, nas dc un inacicnic
icnor quc cncira iodo o coro con a sua docc inquiciaao c
rovoca o riino acclcrado dos assos. Mas quc scnsaao dcliciosa,
scn rco, asscar assin, sozinIa con o criado a ouca disiancia
dc vos... Tcnos dczcsscis anos, ja lcnos nuiio, nuiios ronanccs
cnicnda-sc, c, ao airavcssarnos or acaso o quario dos irnaos,
surrccndcnos una frasc no ncio dc una convcrsa, cnirc clcs c os
scus anigos, una frasc accrca dc Ocsicrgadc. Dcois concanos a
adcjar or varias vczcs ao rcdor dclcs no iniuiio dc, sc ossvcl,
olicrnos nais conlcias infornacs. Mas cn vao. Dc qualqucr
nodo c ncccssario, cono convcn a una raariga ja crcscida,
conIcccr un ouco o nundo. AI, sc dc inroviso udcsscnos sair,
na conanIia do criado. Ccus! Ia o aizinIo c a naczinIa,
lcnlra-ic da cara quc clcs farian; c, alcn disso, quc dcscula dar?
Sc sc iraia dc una rcccao a ocasiao nao c loa, rcaliza-sc un
ouco ccdo dcnais, ois ouvi Augusi falar dc novc, dcz Ioras; o
rcgrcsso fica ara dcnasiado iardc c o nais ccrio c scr crscguida
or qualqucr galanicador. Quinia iardc, ao voliar do icairo, scria
na vcrdadc una ccclcnic ocasiao. Sinlcsncnic, ncssc caso, c
scnrc rcciso ir dc carruagcn, c alcn disso icnos dc iransoriar
ianlcn a ScnIora TIonscn c as suas anavcis rinas; ainda sc
fossc sozinIa odcria alrir un ouco a jancla c assin csrciiar ara
o cicrior. Coniudo. unucIot Ionnt ot.
4
Hojc, dizia-nc a
naczinIa. csiou con ncdo quc nao consigas acalar a icno o
lordado ara o dia dc anos do aizinIo, dc nodo quc, ara odcrcs
iralalIar con ioda iranquilidadc, vai ara casa da iua iia Jciic c fica
la aic a Iora do cIa; dcois o Jcns ic ira luscar. No fundo, a idcia
nao cra dc nodo algun agradavcl, orquc cn casa da iia Jciic una
cssoa alorrccc-sc dc noric; nas dcois volio sozinIa, s novc
Ioras, con o criado. E quando Jcns cIcgar odc nuiio lcn cscrar
aic as dcz ncnos un quario c cniao, a caninIo! OI! c sc cu
cnconirassc o ScnIor ncu irnao ou o ScnIor Augusi nao, anics
nao, ialvcz nao scja iao dcscjavcl cono nc arccc, orquc cniao
scria aconanIada aic casa nao, olrigada! a lilcrdadc acina dc
iudo , nas sc os udcssc vcr scn quc clcs nc noiasscn... E cniao,
ninIa jovcnzinIa, quc vcdcs afinal, c quc vos arccc quc vcjo cu?
Princiro, a cqucna Mtzc
S
quc vos fica naravilIosancnic c csia cn
crfciia Iarnonia con a rcciiiaao do vosso andar. Nao c un
cIacu, ncn una loina, anics una csccic dc iouca. Mas, csiou
ccrio, nao a irazcis csia nanIa, ao sair dc casa. Foi o criado quc vo-
la irouc ou ic-la-cis cdido cnrcsiada iia Jciic? Passcais
ialvcz incogniia. Mas, quando qucrcnos olscrvar o quc sc assa
nossa volia, ianlcn nao c convcnicnic dciar quc o vcu culra iodo
o rosio. Ou ialvcz nao sc iraic dc un vcu nas anics dc una rcnda
larga. O cscuro nao nc crniic disiingui-lo. Mas scja o quc for,
cscondc-vos a aric sucrior do rosio. O qucio c lasianic lclo,
cnlora un iudo nada oniiagudo, a loca c cqucna c cnircalrc-sc;
dcccrio orquc idcs dcnasiado dcrcssa. Os dcnics lrancos dc
ncvc. E ainda lcn quc assin c. Os dcnics icn una inoriancia
caiial, sao cono quc un guarda do coro quc sc cscondc or dciras
da scduiora doura dos lalios. As faccs lrilIan dc saudc. Sc
inclinasscis un ouco a calca ara o lado scria ialvcz ossvcl
insinuar-nc sol cssc vcu ou rcnda. Mas cuidado, un olIar assin,
dc laio ara cina, c nais crigoso quc un olIar gcudc uus.
6

cono na csgrina; c quc arna Iavcra iao afiada, iao aguda, iao
lrilIanic no scu novincnio c, graas a iudo isio, iao crigosa cono
un olIar? Marca-sc una quaria alia, cono diz o csgrinisia, aara-
sc cn scgunda; quanio nais rcsics a cIcgar csia o aiaquc, ianio
nclIor. Qucn odcra dcscrcvcr ial insianic? O advcrsario quasc
scnic o golc, c iocado, sin, c assin, nas iocado nun onio nuiio
difcrcnic do quc cscrava... Ela avana valorosancnic, scn ncdo c
scn nacula. Tcndc cuidado; a vcn algucn, laiai o vcu, nao dcicis
quc vos nancIc o scu olIar rofano; nao odcis calcular o quc isso
c; scr-vos-ia inossvcl, duranic nuiio icno, olvidar a aloninavcl
angusiia con quc clc vos aiingiria nao dcsics or isso, nas cu
lcn vcjo quc clc alarcou a siiuaao. O criado foi cscolIido cono
rinciro alvo sin, concais agora a vcr as conscqucncias dc
asscar sozinIa con un criado. O vosso crscguidor fc-lo cair. No
fundo c ridculo, nas quc idcs agora fazcr? Voliar airas ara o
ajudar a lcvaniar-sc nao c ossvcl, asscar con un criado iodo sujo
c dcsagradavcl, c asscar conlciancnic so c gravc. Aicnao, o
nonsiro aroina-sc... Nao nc rcsondcis, nas olIai-nc ao ncnos,
scra quc o ncu asccio vos da alguna razao dc icnor? Nao causo
inrcssao alguna, arco un lcncvolo IoncnzinIo, vindo dc un
ouiro nundo. Nada nas ninIas alavras vos odc inconodar, nada
vos rccorda a siiuaao, nao csloo un unico novincnio quc vos
ossa ofcndcr no nais niino asccio. Esiais anda un ouco
assusiada, ainda nao csqucccsics o inulso con quc sc lanava
ara vos cssa figura unIcncIc.
?
Scniis un ouco dc sinaiia or
nin, a ninIa iinidcz, a incdir-nc dc vos olIar dc frcnic, da-vos
sucrioridadc; isso rcgozija-vos c cnrcsia-vos scgurana, csiarcis
quasc icniada a iroar-nc. Scria quasc caaz dc aosiar quc, ncsic
noncnio, icrcis a coragcn dc nc assar o lrao or cina dos
onlros, sc ial cnsancnio vos assassc cla calca... Vivcis cniao
cn Siorngadc. Cunrincniais-nc fria c raidancnic. Scra acnas
isio quc ncrcci, cu quc ajudci a lilcriar-vos dc iodo csic rollcna?
Arrccndcis-vos, voliais airas ara agradcccr a ninIa dclicadcza, c
csicndcis-nc a nao. Por quc cnalidcccr? Nao c a ninIa voz a
ncsna, c a ninIa aiiiudc, o ncu olIar, nao sc nanicn ainda
calnos c iranquilos? Esic acrio dc nao? Mas odcra acaso un
acrio dc nao significar alguna coisa? Sin, nuiio, ninIa
donzclinIa, nuiio anics dc quinzc dias icr-vos-ci clicado iudo,
nas aic la nanicr-vos-cis na coniradiao. cu sou un Ioncn
lcncvolo quc, cono un cavalIciro, rcsia aulio a una jovcn, c
osso ois acriar-vos a nao cono Ioncn inofcnsivancnic
lcncvolo.

7 dc uI

Scu cntuo scgundu-cu, u unu Iou, nu Exosuo. Muiio
lcn, icrci a Ionra dc la csiar una Iora ncnos un quario. Un
cqucno cnconiro narcado. No salado ionci cnfin una rcsoluao c
dccidi-nc a ir visiiar o ncu anigo AdolI Druun, quasc scnrc cn
viagcn. Con cssc fin cn visia, dirijo-nc, or volia das scic Ioras da
iardc, a Vcsicrgadc, ondc, scgundo nc iinIan diio, clc dcvia norar.
Mas, no icrcciro andar, ondc cIcguci quasc scn flcgo, nao o
conscgui cnconirar.Prcsics a dcsccr a cscada, os ncus ouvidos sao
aflorados or una nclodiosa voz dc nulIcr quc diz, quasc nun
nurnurio. Scu cntuo scgundu-cu, u unu Iou, nu Exosuo u
cssu Iou us outus nuo cstuo, nus Icn suIcs quc nc nuo utcuo u
cccIc-tc cn cusu. O conviic nao nc cra dirigido nas sin a un
nancclo quc, zas, ci-lo quc sai da oria iao dcrcssa quc os ncus
olIos, c nuiio ncnos as ninIas crnas, o nao conscgucn alcanar.
AI! or quc nao Iavcra gas nas cscadas? Assin odcria ialvcz icr
visio sc valia a cna scr iao oniual. Porcn, ialvcz cu nada iivcssc
ouvido sc Iouvcssc gas. O quc cisic, cisic scnrc clo nclIor dos
noiivos; sou c scrci scnrc un oiinisia... Mas qual scra cla? Para
falarnos cono Dona Anna, a Eosiao fcrvilIa dc raarigas.
caiancnic una Iora ncnos un quario. Dcla dcsconIccida! Possa o
vosso fuiuro scr, cn iodos os scniidos, iao oniual cono cu; ou
rcfcris ialvcz quc nunca clc cIcguc con un quario dc Iora dc
avano? cono quiscrdcs; cn iudo csiou ao vosso scrvio...
Fctccu scdutou, udu ou Iuxu, uz dcsuuccc u ncuou cn quc tc
ocutus, nanifcsia-ic, or ccrio ic cnconiras ja aqui, cnlora invisvcl
aos ncus olIos, rcvcla-ic, ou cniao ousarci ialvcz cscrar una
nanifcsiaao. Havcra aqui varias clo ncsno noiivo quc cla?
nuiio ossvcl. Qucn odcra cncirar os dcsgnios do Ioncn,
ncsno quando clc vai sinlcsncnic a una Eosiao? Eis una
jovcn na rincira sala, c cono cla sc rcciiia, nais raida quc a
na conscicncia crscguindo o ccador. Esquccc-sc dc nosirar o scu
lilIcic dc cnirada, o oriciro vcsiido dc vcrnclIo fa-la arar. Mas,
Dcus do ccu, quc rcssa! Dcvc scr cla. Por quc csic ardor
inicncsiivo? Nao c ainda una Iora c lcnlrai-vos quc idcs ao
cnconiro do lcn-anado; scra ois conlciancnic dcsrovido dc
inoriancia o nodo cono a cssoa sc arcscnia cn iais ocasics, ou
scra nclas quc, cono sc cosiuna dizcr, c rcciso dar s crnas?
Quando c algucn dc sanguc jovcn c inoccnic cono o dcla quc icn
un cnconiro, lana-sc a clc cono un dcscscrado. Esia
conlciancnic fora dc si. Eu, clo conirario, conforiavclncnic
scniado na ninIa olirona, icnIo dianic dos olIos o anorana
cncaniador dc una aisagcn agrcsic... Quc jovcn dialolica! Voa
airavcs dc iodas as salas. Mas vcjanos, c ncccssario oculiar un
ouco os vossos dcscjos, rccordai o quc sc diz Mcnina LislciI. A!
u! nuo c Ionto uu unu uugu dcxu uc ussn os scus
scntncntos. Enfin, claro, a cnircvisia con o nancclo c o quc Ia dc
nais inoccnic. En gcral, os aaionados considcran un cnconiro
cono o nais lclo dos insianics. Eu rorio nc lcnlro ainda Iojc,
cono sc iivcssc sido onicn, da rincira vcz cn quc voci ara o siio
conlinado, con o coraao a iranslordar das dcsconIccidas alcgrias
quc nc cscravan, rccordo a rincira vcz cn quc fiz o sinal
convcncionado, a rincira vcz cn quc una jancla sc alriu, a
rincira vcz cn quc a oriinIa do jardin foi alcria cla nao
invisvcl dc una jovcn quc sc cscondia ao alri-la, a rincira vcz cn
quc, nuna clara noiic dc vcrao, oculici una donzcla dclaio da
ninIa caa. Coniudo, csia oiniao conoria nuiias iluscs. A
icrccira cssoa, quc sc nanicn calna, ncn scnrc considcra quc os
aaionados icnIan grandc cncanio cn iais insianics. Fui
icsicnunIa dc varias cnircvisias cn quc, cnlora a raariga fossc
cncaniadora c o nancclo lclo, a inrcssao dc conjunio cra quasc
rculsiva, c a roria cnircvisia nuiio longc dc icr lclcza; c ccrio
quc os aaionados dcvcn, scn duvida, icr cnsado o conirario. En
dcicrninado scniido, ganIa-sc con a ccricncia; ois sc c ccrio quc
crdcnos a docc inquiciaao rovocada clo dcscjo inacicnic,
adquirc-sc a aiiiudc quc conirilui ara iornar o insianic
vcrdadcirancnic lclo. Sinio-nc or vczcs vcado ao vcr un Ioncn,
cn scnclIanic circunsiancia, dc ial nodo criurlado quc, or uro
anor, c ionado dc dcun tcncns. Mas cada un conicnia-sc con o
quc odc. En vcz dc icr suficicnic ondcraao ara gozar da
inquiciudc da lcldadc, ara dciar cssa inquiciudc inflanar a sua
lclcza c lcvar a jovcn ao rulro da aiao, clc acnas roduz una
confusao scn graciosidadc, o quc o nao incdc dc voliar fcliz ara
casa, inaginando quc vivcu algo dc naravilIoso. Mas quc dialo
aconicccu a cssc Ioncn, ja sao quasc duas Ioras. AI, sin, quc
nagnfica gcnic csics aaionados, nao Ia duvida! Un valdcvinos
dcsics quc faz cscrar una raariga! Nao, assin nunca. Crcio odcr-
nc galar dc scr un Ioncn nuiio nais digno dc confiana! MclIor
scra scn duvida alorda-la, agora quc, cla quinia vcz, cla assa
ninIa frcnic. Pcdou u nnIu uuducu, Icu Mcnnu, scn dudu
ocuus uqu u uossu unu, u o uuus uczcs ussustcs o nn
uduncntc c, uo scgu-uos con os oIos, notc quc uuucs scnc
nu cntnu suu. Nuo suIcs tuucz quc uu u dcssu Iu unu outu,
ondc c ossuc quc sc cncontc qucn ocuus. Ela faz-nc una
rcvcrcncia quc valoriza a sua clcgancia. A ocasiao c favoravcl, sinio-
nc fcliz or o nancclo nao vir, ois quc sc csca scnrc nclIor cn
aguas iurvas; quando una jovcn c rcsa da cnoao odcnos
arriscar con rovciio nuiias coisas quc, dc ouiro nodo, rcsuliarian
vas. Pus na rcvcrcncia quc lIc dirigi a ncdida caia quc sc odc
cscrar dc un csiranIo, csiou dc novo insialado na ninIa olirona,
cncaro a aisagcn agrcsic c olscrvo-a. Scgui-la incdiaiancnic scria
dcnasiado arriscado, odcria arcccr indiscrcio c cla ficaria dcsdc
logo dc solrcaviso. Ncsic noncnio cla cnsa quc foi or conaiao
quc a alordci, csiou ois nas suas loas graas. Nao Ia qucn
qucr quc scja na uliina sala, lcn o sci. A solidao icra solrc cla una
loa influcncia; cnquanio Iouvcr gcnic ao rcdor, csiara inquicia;
sozinIa, acalnar-sc-a. TinIa razao, ficou la. Dcniro cn ouco
cnirarci na sala, cn ussunt;
S
icnIo ainda iodo o dirciio a una
rclica, sin, cla quasc nc dcvc una saudaao. Esia scniada.
Polrc cqucna, quc ar nclancolico icn; cIorou ou, clo ncnos,
cIcgaran-lIc as lagrinas aos olIos. rcvolianic rovocar as
lagrinas a una jovcn cono csia! Mas iranquiliza-ic, scras vingada,
cu ic vingarci, c clc arcndcra o quc cscrar significa. Cono c lcla,
agora quc sc acalnaran as varias icncsiadcs c cla rcousa nun
csiado dc csriio. A sua naiurcza c nclancolia c Iarnonia na dor.
Cono cla c gcniil. Envcrga un vcsiido dc viagcn c, no cnianio, nao
csiava dc nodo algun ara ariir; vcsiiu-o ara ir cn lusca da
alcgria, c agora o vcsiido sinloliza a sua dor, ois cla c cono aquclc
dc qucn a alcgria sc dcscdc. Parccc cla dizcr adcus ara scnrc ao
lcn-anado. Quc clc dcsaarca ois! A siiuaao c favoravcl, o
insianic cIana-nc. O quc inoria agora c crinir-nc dc nodo a
dar a idcia dc cnsar quc cla rocurava a fanlia ou cssoas anigas,
nas fazcndo-o con o calor ncccssario ara quc cada alavra sc
Iarnonizc con os scus scniincnios, c icrci cniao una loa
ossililidadc dc nc insinuar nos scus cnsancnios. Dialos lcvcn
o iraianic cssc iio quc sc aroina c scn duvida clc. Vcjan-nc
csic dcsnancIa-razcrcs, agora quc cu acalava dc rcarar iudo
cono qucria. Don, lon, ainda conscguirci olicr alguna coisa dc
iudo isio. acnas ncccssario quc nc nanicnIa no quadro, quc
cnconirc o ncu lugar na siiuaao. Assin quc cla nc avisic scra
lcvada a rir-sc dc nin or icr cu cnsado quc cla icniava cnconirar
a fanlia, quando cla rocurava una coisa nuiio difcrcnic. Tal
sorriso iorna-nc un confidcnic, scnrc c alguna coisa. Mil
agradccincnios, ninIa filIa, cssc sorriso icn ara nin nais valor
do quc iu cnsas, c un conco, c concar c scnrc o nais difcil.
Agora conIcccno-nos c o nosso conIccincnio icn or lasc una
siiuaao icanic; isso nc lasia aic nova ordcn. Nao ficarcis aqui
nais dc urna Iora, crcio; dcniro dc duas Ioras salcrci qucn sois,
ois ara quc ouiro fin julgais quc a olcia nanicn ficIas dc
rcccnscancnio?

9 dc uI

Esiarci ccgo? Tcra a ninIa alna crdido o scu odcr visual?
Vi-a, nas c cono sc iivcssc sido una rcvclaao cclcsic, ois a sua
inagcn dc novo dcsaarcccu conlciancnic ara nin, c c cn vao
quc discnso iodas as cncrgias da ninIa alna ara cvocar. Sc
alguna vcz a voliassc a vcr, rcconIccc-la-ia incdiaiancnic, ainda
quc fossc cnirc ccnicnas dc ouiras. Agora cla dcsaarcccu c, con
iodo o scu dcscjo, a ninIa alna rocura cn vao alcana-la.
Passcava cu cn Langclinic, aarcnicncnic dcsaicnio c scn dar
conia dc qucn nc rodcava, quando dc suliio a avisici. O ncu olIar
fiou-sc inalalavclncnic solrc cla, nao olcdcccndo ja voniadc do
scu dono; nao conscguia inrinir-lIc qualqucr novincnio a fin dc
alarcar o oljcio quc dcscjava vcr; os olIos fios cn frcnic, nao via.
Cono un csgrinisia quc aara un golc, o ncu olIar inolilizava-
sc, cono Iinoiizado, na dircao ionada. Inossvcl laia-lo,
inossvcl crguc-lo, inossvcl dcsvia-lo or nin rorio, inossvcl
vcr, orquc via dcnasiado. A unica coisa quc rccordo c quc cla irazia
una caa vcrdc, c c iudo; cis o quc sc odc cIanar ionar a nuvcn
or Juno; cla cscaou-nc, ial cono Josc nulIcr dc Puiifar,
dciando-nc acnas a sua caa. Esiava con una scnIora ja dc
idadc quc arccia scr sua nac. Essa, osso-a dcscrcvcr dos cs
calca, c isio nuiio cnlora, no fundo, quasc a nao icnIa olIado c,
quando nuiio, acnas lIc icnIa dado aicnao cn ussunt. Assin
aconicccn as coisas. A jovcn inrcssionou-nc, csqucci-a; a ouira
nao nc causou qualqucr inrcssao, c c a quc nclIor consigo
lcnlrar.

ll dc uI

Coniinuo ainda cnlaraado na ncsna coniradiao. Sci quc a
vi, nas sci ianlcn quc a csqucci dc novo, nas dc un nodo a quc
nao iraz conforio a lrcvc rccordaao quc nc rcsia. Cono sc sc
cnconirassc cn jogo o ncu lcn-csiar, cIano cssa inagcn con
inquiciaao c ardor, c coniudo cla nao sc nosira, c scria quasc caaz
dc arrancar os olIos a fin dc os unir cla sua falia dc ncnoria.
Aos icr-nc cnraivccido dc inacicncia, c icndo-sc rcsialclccido cn
nin a calna, c cniao cono sc un rcsscniincnio c una rccordaao
icccsscn una inagcn quc, coniudo, nao cIcga a ionar forna ara
nin, orquc a nao consigo inolilizar nun conjunio; cla c cono o
dcscnIo nun iccido lcvc, dcscnIo nais claro quc o fundo, c quc nao
conscguinos vcr or scr dcnasiado diafano. Traia-sc dc una
disosiao csiranIa nas quc no cnianio nao dcia dc, cn si roria,
icr algo dc agradavcl, ois nc convcncc dc quc sou ainda jovcn.
Una ouira considcraao nc odc ianlcn rcvclar a ncsna coisa. c
scnrc cnirc as donzclas quc rocuro a ninIa rcsa, c nao cnirc as
nulIcrcs jovcns. Una nulIcr icn ncnos naiural, nais coqucttcc,
as rclacs con cla nao sao lclas, ncn inicrcssanics, nas sin
icanics; c o icanic vcn scnrc cn uliino lugar. Nunca cscrci
scr caaz dc voliar a salorcar csias rincias dc una aiao.
Sucunli ao anor, oliivc aquilo a quc os nadadorcs cIanan una
assagcn, nao c ois dc csaniar quc nc sinia un ouco crlco.
Tanio nclIor, vcjo nisio a roncssa dc un razcr naior.

l4 dc uI

Ja nc nao rcconIco. Frcnic s icncsiadcs da aiao o ncu
csriio c cono un nar cnraivccido. Sc algucn udcssc surrccndcr
a ninIa alna cn ial siiuaao, julgaria vcr una larca ncrgulIando a
iquc no nar, cono sc, na sua icrrvcl rcciiiaao, a sua roia
narcassc o fundo do alisno. Nao vcria quc, no cino do nasiro, vigia
un narinIciro. Foras frcnciicas, crguci-vos, ondc-vos cn
novincnio; o oicncias da aiao, ainda quc o cIoquc das vossas
vagas conscguissc lanar a csuna aic as nuvcns, ncsno assin nao
scricis caazcs dc vos crgucr acina da ninIa calca; nanicnIo-nc
iranquilo cono o Fci das falcsias.
Quasc nao consigo firnar os cs; cono avc narinIa icnio cn
vao ncrgulIar no nar icncsiuoso do ncu csriio. E, no cnianio,
ial icncsiadc c o ncu clcncnio, ncla cdifico cono Accdo sdu
consiroi o scu ninIo solrc o nar.
Os crus incIan dc raiva cranic a cor vcrnclIa, c o ncsno
succdc conigo quando vcjo vcrdc, dc cada vcz quc vcjo una caa
vcrdc; c orquc nuiias vczcs os ncus olIos nc cnganan, aconiccc
ncsno nalograrcn-sc iodas as ninIas cscranas visia dc un
naquciro do Iosiial Frcdcrico.
9



2U dc uI

Fcfrcar-sc c una condiao caiial cn qualqucr razcr. Nao
cscro vir a icr iao dcrcssa infornacs accrca da jovcn quc dc ial
nodo rccncIc a ninIa alna c iodos os cnsancnios quc
alincnian o ncu csar. Porcn, nanicr-nc-ci iranquilo; orquc Ia
ianlcn doura ncsic csiado dc cnoao sonlrio c nisicrioso, sc
lcn quc foric. Scnrc nc agradou, nas noiics dc luar, asscar dc
larco nun ou ouiro dos nossos dcliciosos lagos. FccolIo cniao vcla c
rcnos, dcsnonio o lcnc, dciio-nc ao conrido c olIo a alolada
cclcsic. E quando as vagas cnlalan o larco no scu scio, quando as
nuvcns voan ao salor do vcnio c cscondcn un insianic a lua ara
logo dc novo a rcvclarcn, c quando, acsar dc iodo csic novincnio,
cu cnconiro o rcouso; o lalanar das vagas acalna-nc, o rudo quc
roduzcn cnlaicndo conira o larco soa cono una nonoiona
canao dc cnlalar; o raido crassar das nuvcns, o nudar
consianic dc luz c sonlra cnlriagan-nc, c, dc olIos alcrios,
sonIo. dcsic nodo quc ianlcn agora nc rcclino, rccolIo as vclas,
dcsnonio o lcnc; nos scus lraos nc cnlalan o dcscjo c una
cscrana inacicnic; dcscjo c cscrana quc sc vao acalnando
cada vcz nais, quc, cada vcz nais, nc lcvan a iransorics dc
alcgria; cuidan-nc cono a una criana, solrc nin crguc-sc cn
alolada o ccu da cscrana, a inagcn da jovcn aira raidancnic
dianic dos ncus olIos cono a lua indccisa, dcslunlrando-nc agora
con a sua luz, logo, con a sua sonlra. Quc razcr scr assin
sacudido solrc un nar agiiado quc razcr scr sacudido cn si
rorio.

2l dc uI

Os dias assan c nada dc novo nc irazcn. Mais do quc nunca
nc dao razcr as jovcns c, no cnianio, nao icnIo o dcscjo do razcr.
cla qucn, or ioda aric, lusco. E isso iorna-nc, nuiias vczcs,
ouco inarcial, criurla-nc a visia, cncrva o ncu razcr. Esia
agora rcsics a cIcgar o icno ancno cn quc, ao crcorrcr as ruas
c as raas, sc acunulan cqucnas dvidas quc no invcrno, na vida
nundana, c nuiias vczcs ncccssario agar or lon rco; orquc
una jovcn odc csqucccr nuiias coisas, nas nunca una siiuaao.
ccrio quc a vida nundana nos rclaciona con o lclo sco, nas nao
rcsidc a o ncccssario ara iniciar a avcniura. Na vida nundana ioda
a jovcn csia rcarada, a siiuaao c dcsrovida dc rccursos c,
orquc ja nuiias vczcs sc criou a ncsna siiuaao, a jovcn nao
rccclc dcla qualqucr cnoao voluiuosa. Na rua cla scnic-sc
voniadc, c cis or quc iudo roduz un cfciio nais foric, iudo c cono
quc nais cnignaiico. Darci ccn ridalcs
10
clo sorriso dc una jovcn
nuna siiuaao dc rua, nas ncn scqucr dcz or un acrio dc nao
cn socicdadc; iraia-sc dc valorcs dc csccics cn iudo difcrcnics.
Iniciada a avcniura, rocuranos na socicdadc a jovcn cn causa.
Tcnos con cla cnicndincnios sccrcios c icniadorcs; c cssc o nais
cficaz dos csiinulanics quc conIco. Ela nao ousa falar dc iais
cnicndincnios, nas cnsa nclcs; nao salc sc foi ou nao csquccida;
c, cn lrcvc, a odcrcnos conduzir a una nais niina criurlaao.
Tcno nao conscguir acunular nuiias dc iais dvidas csic ano; csia
jovcn ocua dcnasiado o ncu csriio. En ccrio scniido, os ncus
lucros scrao nagros, nas icnIo, cn coniraariida, una
ooriunidadc dc ganIar o rcnio grandc.

5 dc nuo

Dcnonaco acaso! Nunca ic analdioci or icrcs surgido,
analdioo-ic orquc, cn alsoluio, ic nao nosiras. Ou scra una
nova invcnao Tua, scr inconcclvcl, csicril nac dc iudo, unica coisa
quc rcsia dcssa coca cn quc a ncccssidadc dcu luz a lilcrdadc, c
cn quc a lilcrdadc sc dciou iludir ara rcgrcssar ao scio da nac?
Dcnonaco acaso! Tu, ncu unico confidcnic, unico scr quc julgo
digno dc scr ncu aliado c ncu ininigo, scnrc idcniico nalgrado as
iuas difcrcnas, scnrc inconcclvcl, scnrc un cnigna! Tu, a
qucn ano con ioda a ninIa alna sinaiizanic, iu, a cuja inagcn c
scnclIana nc crici a nin rorio, or quc nao aarcccs? Nao
ncndigo, nao ic sulico Iunildcncnic quc ic nosircs dcsic ou
daquclc nodo, orquc ial culio scria una idolairia, c ouco
agradavcl ara ii. Dcsafio-ic ao conlaic; or quc ic nao nosiras? Ou
scra quc arou o cndulo do univcrso; scra quc foi rcsolvido o icu
cnigna c ic lanasic, iu ianlcn, nas aguas do cicrno? Tcrrvcl
cnsancnio! o nundo, dc fasiio, ficaria arado! Dcnonaco acaso!
Eu ic cscro. Nao rcicndo vcnccr-ic con rincios, ncn con isso a
quc os inlccis cIanan caraicr; nao, cu qucro sonIar-ic! Nao qucro
scr un ocia ara os ouiros; nosira-ic, ois cn sonIos ic crio, c
dcvorarci o ncu rorio ocna, scra cssc ncu unico alincnio. Ou
considcrar-nc-as indigno? Cono a lailadcira quc dana ara gloria
do scu dcus, nc consagrci ao icu scrvio; lcvc no coro c no vcsiir,
agil, dcsarnado, rcnuncio a iudo; nada ossuo, nada dcscjo ossuir;
nada ano, nada icnIo a crdcr nas, graas a isio, nao nc icrci
iornado nais digno dc ii, dc ii quc, scn duvida, ja dc Ia nuiio ic
cansasic dc arrancar aos Ioncns o quc clcs anan, cnfadado con os
scus susiros covardcs c as suas covardcs rcccs? Surrccndc-nc,
csiou ronio, luicnos, nao or un rcnio, acnas cla Ionra. Dcia
quc a vcja, arcscnia-nc una ooriunidadc quc arca inossvcl,
nosira-nc cnirc as sonlras do rcino dos norios, c cu a irarci dc
novo vida; quc cla nc odcic, quc nc dcsrczc, quc usc ara conigo
da naior indifcrcna, quc anc un ouiro, nada icno; nas faz novcr
csias aguas aradas, inicrronc o silcncio. Maiar-nc assin dc fonc
c una vcrgonIa ara ii, ois inaginas scr nais foric do quc cu.

b dc nuo

A rinavcra cIcga; iudo sc rcara ara dcsalrocIar, c as
jovcns ianlcn. As caas sao osias dc lado, c a ninIa caa vcrdc
csiara ianlcn ialvcz ja arrunada. Eis o quc rcsulia dc iravar
conIccincnio con una jovcn na rua, c nao cn socicdadc, ondc logo
sc fica a salcr o scu nonc c a quc fanlia cricncc, ondc nora c sc
csia noiva. Esic uliino onio icn una cnornc inoriancia, cono
infornaao, ara iodos os rcicndcnics scrios c ondcrados, quc
nunca odcrian icr a idcia dc sc aaionarcn or una jovcn ja
ronciida. No ncu lugar, un aninal cono csic scniir-sc-ia cn
noriais cnlaraos, c ficaria conlciancnic aniquilado sc os scus
csforos na rocura dc infornacs fosscn coroados dc ciio c sc,
alcn disso, vicssc a salcr quc cla csiava noiva. A nin, orcn, iudo
isio nc iraz oucos cuidados. A qucsiao dos csonsais acnas
consiiiui una dificuldadc cnica. E cu nao icno ncn as
dificuldadcs cnicas, ncn ncsno as quc sao iragicas; dc cnirc clas,
as unicas quc rcccio sao as dificuldadcs cnfadonIas. Aic agora nao
fui caaz dc conscguir una unica infornaao, cnlora csicja ccrio dc
nada icr ncgligcnciado c nc icr visio or varias vczcs olrigado a
rcconIcccr a vcrdadc das alavras do ocia.
Nox ct Icns ongucquc uuc, sucuquc doocs.
Doocs Is custs, ct uIo onns ncst.
11

Provavclncnic cla nao c scqucr dc CocnIaguc, nas do cano
ialvcz, ialvcz, c dc sc ficar doido dc raiva con iodos csics ialvcz, c
quanios nais ialvcz aarcccn, nais o vou ficando. TcnIo scnrc o
dinIciro a osios ara fazcr a viagcn. En vao a lusco no icairo, nos
conccrios, nos lailcs, clas alancdas. En dcicrninado scniido isso
causa-nc razcr; cn gcral, una jovcn quc assa nuiio do scu
icno cn iais divcriincnios nao ncrccc scr conquisiada; falia-lIc,
na naior aric dos casos, o caraicr riniiivo quc, ara nin,
consiiiui scnrc una condiao snc quu non. nais rovavcl
cnconirar una Prcciosa cnirc os Ciganos, quc ncsscs jardins
zoologicos ondc as donzclas sao osias cn lcilao isio diio con a
naior inoccncia, conrccnda-sc!

l2 dc nuo

Vanos, ninIa filIa, or quc nao ic dciasic ficar
iranquilancnic alrigada na oria-cocIcira? Nao Ia alsoluiancnic
nada a aoniar a una jovcn quc a rocura alrigo conira a cIuva.
Eu rorio o fao quando nao irago cIacu dc cIuva, c ncsno s
vczcs quando icnIo un conigo, cono, or ccnlo, agora. Posso
alias noncar nuiias rcsciiavcis scnIoras quc nao Icsiiarian cn
fazc-lo. Fica-sc iranquilancnic dc cosias voliadas ara a rua ara
quc as cssoas quc assan nao ossan scqucr salcr sc nos
alriganos ou sc nos rcaranos ara cnirar na casa. En
coniraariida, c inrudcnic cscondcr-sc airas dc una oria
cnircalcria, solrciudo or causa das conscqucncias; quanio nais
una cssoa sc cscondc, ianio nais sc iorna dcsagradavcl scr
surrccndida. Mas, sc nos cscondcnos, o nclIor c ficar-sc quicio,
cnircguc guarda do gcnio lon c dc iodos os anjos; c solrciudo
nuiio inorianic nao csrciiar ara fora a fin dc vcr sc a cIuva
arou. Quando sc rcicndc salc-lo da-sc con firncza un asso cn
frcnic c olIa-sc o ccu con ar scrio. Mas quando algucn csrciia con
un ouco dc curiosidadc, iinidancnic, con ansicdadc c scn
convicao, c logo sc rccolIc raidancnic aic una criana
conrccndcria cssc novincnio, cIanan-lIc o jogo das cscondidas.
E cu, quc ariicio cn iodos os jogos, odcria alsicr-nc? iria calar-
nc quando nc inicrclan?... Nao julgucis quc alincnio a vosso
rcsciio qualqucr cnsancnio ofcnsivo; lcn sci quc nao inIcis
qualqucr idcia rcconcclida ao csrciiar, o novincnio foi fciio da
nancira nais inoccnic. Mas ncn scqucr no icrrcno da inaginaao sc
dcvc dcsafiar-nc; ncn o ncu nonc ncn a ninIa loa rcuiaao o
conscniirian. Alcn disso fosics vos qucn concou. AconsclIo-vos a
nunca falardcs a ningucn dcsic incidcnic; o dano scria vosso. E quc
odcria cu fazcr scnao o quc faria qualqucr cavalIciro no ncu lugar?
ofcrcccr-vos o ncu guarda-cIuva? Mas ondc sc ncicu cla?
nagnfico! cscondcu-sc na cnirada da casa do oriciro c una
jovcn, a nais cncaniadora, jovial c alcgrc quc sc odc inaginar.
Tuucz nc udcsscs dzc ondc sc cncontu u oucn scnIou quc, Iu
ucnus un nstuntc, csctuuu o cstu otu c quc uucntcncntc
ccsuuu dc un cIucu dc cIuuu. E u cu quc ocuunos, o ncu
guudu-cIuuu c cu. E vos ridcs crniiis ialvcz quc vos cnvic
ananIa o ncu criado ara quc lIo cnircgucis, ou rcfcris quc vos
arranjc una carruagcn? ora cssa, nao Ia dc quc, c a nais
naiural das dclicadczas. Ja Ia nuiio icno quc nao via una
raariga iao alcgrc cono csia; o scu olIar c iao infaniil c, no
cnianio, iao dccidido, a sua nancira dc scr iao cncaniadora, iao
casia c, coniudo, c curiosa. Vai cn az, ninIa filIa, sc nao
cisiissc una caa vcrdc icria cu ialvcz o dcscjo dc iravar un
conIccincnio nais niino. Vcjo-a assar cla Siorc
Klnagcrgadc. Cono c inoccnic c confianic, scn a ncnor afciaao.
Vcjan cono cla caninIa no scu asso ligciro, cono agiia a calca
nas a caa vcrdc cigc alncgaao.

l5 dc nuo

Fcliz acaso! Cono ic agradco! Vi-a, dirciia c orgulIosa,
nisicriosa c cnsaiiva cono un alcio quc, dc un so jaio, cono un
cnsancnio soliiario, lroia do nais rofundo da icrra, c sc clcva
ara o ccu, cnignaiico ianlcn ara si rorio, un iodo indivisvcl.
A faia ornancnia-sc con una coroa cujas folIas odcn coniar o quc
alaio dclas sc assa; o alcio nao icn coroa, nao icn Iisioria,
nanicn-sc cnignaiico ara si rorio c assin csiava cla.
Escondia-sc cn si roria, lroiava do fundo dc si roria, c Iavia
ncla un orgulIo rcousanic scnclIanic ao vo usado do alcio,
cnlora csic csicja rcso ao solo. EsalIava-sc solrc cla una
nclancolia, scnclIanic ao arrulIar do onlo, un rofundo dcscjo
scn oljcio. Ela cra un cnigna quc cnignaiicancnic ossua a sua
roria soluao, un scgrcdo, c quc odcn valcr iodos os scgrcdos
dos dilonaias cranic csic? cranic csic cnigna? c quc alavra
odcra scr iao lcla cono a quc o rcsolvc? Cono a linguagcn c cIcia
dc significado, cono c concisa. rcsolvcr quania anliguidadc ncsia
alavra! quc lclcza c fora cla ossui cn iodas as conlinacs cn
quc inicrvcn! Tal cono a riqucza da alna c un cnigna, ianlcn,
cnquanio a lngua sc nao solia c assin o cnigna sc rcsolvc, c a
jovcn un cnigna. Fcliz acaso! cono ic agradco! Sc a iivcssc
visio no invcrno, cla csiaria ialvcz cnvolia na sua caa vcrdc, csiaria
ialvcz iransida clo frio, c as inicncrics da naiurcza icrian iornado
ncnor a sua lclcza. Mas agora, quc fclicidadc! Avisici-a cnfin no
incio do vcrao, na nais lcla coca do ano c luz dc un cniardcccr.
O invcrno icn ianlcn as suas vaniagcns. Un salao dc dana,
lrilIanicncnic iluninado, c un quadro quc odc favorcccr una
jovcn cn vcsiido dc lailc; nas c raro quc cla a aarca no onio
nais crfciio do scu cncanio, rccisancnic orquc iudo lIo arccc
cigir, cigcncia quc, qucr cla lIc ccda qucr nao, cria un cfciio
dcsagradavcl; or ouiro lado, iudo conirilui ara dar a inrcssao do
caraicr cfcncro da siiuaao, da sua vacuidadc, c rovoca una
inacicncia quc iorna o razcr ncnos agradavcl. Ha dias cn quc
nao scria caaz dc assar scn un salao dc lailc, ois nc conraz o
scu luo, a sua inarcciavcl sucralundancia dc juvcniudc c lclcza,
c o scu cnirccIocar dc foras dc iodas as naiurczas; nas o quc
ccrincnio cniao nao c ianio o razcr, anics ncrgulIo no cano
das ossililidadcs. Nao c una unica lcldadc quc nos nanicn rcsos
ao scu cncanio, nas un conjunio; aira dianic dos nossos olIos
una visao cn quc iodas aquclas figuras fcnininas sc confundcn, c
cn quc iodos os novincnios luscan qualqucr coisa, o rcouso
nuna unica inagcn quc sc nao vc.
Era no caninIo quc vai dc Nrrcori a Ocsicrori;
aroinavan-sc as scis c ncia. O sol crdcra ja a sua fora, dcla
acnas rcsiava a rccordaao nuna claridadc docc quc lanIava a
aisagcn. A naiurcza rcsirava con naior lilcrdadc. O lago csiava
calno, lrilIanic cono un csclIo. As calnas noradias dc Dlcgdan-
ncn rcflciian-sc na agua quc, aic grandc disiancia da nargcn, sc
arcscniava sonlria cono ncial. O caninIo c os cdifcios do ouiro
lado cran fracancnic iluninados clos raios dc sol. No ccu, claro c
uro, acnas una nuvcn icnuc dcslizava furiivancnic, crccivcl
solrciudo quando sc fiavan os olIos no lago, cn cujo csclIo
dcsaarccia ouco a ouco. Ncn una folIa ncia. Era cla. Os
ncus olIos nao nc cnganaran, sc lcn quc a caa vcrdc o icnIa
fciio. Enlora ja Ia ianio icno o cscrassc, foi-nc inossvcl
doninar una ccria cnoao cujo sulir c ionlar cran cono os da
coiovia quando, rasando os icrrcnos vizinIos, sc clcvava c logo sc
dciava ionlar, caniando. Esiava so. Esqucci ja cono csiava
vcsiida, nas agora ossuo una inagcn dcla. Esiava so,
aarcnicncnic ncrgulIada nao cn si roria, nas nos scus
rorios cnsancnios. Nao cnsava, nas o iralalIo silcncioso dos
cnsancnios iccia ara cla una inagcn dc dcscjos c dc
rcsscniincnios, inagcn inclicavcl cono o sao os nuliilos
susiros dc una donzcla. Esiava na flor da sua idadc. Ncsic scniido,
una jovcn nao sc dcscnvolvc cono un raaz, cla nao crcscc, nascc.
Un raaz conca incdiaiancnic a dcscnvolvcr-sc, o quc dcnora
nuiio icno; una donzcla nascc duranic nuiio icno c nascc
nulIcr fciia, nas o insianic dcssc nascincnio cIcga iardc. or
isso quc cla nascc duas vczcs, c a scgunda c quando sc casa, ou
nclIor, c ncssc insianic quc cla ccssa dc nasccr, c acnas ncssc
noncnio quc cla nasccu. Nao foi acnas Mincrva quc lroiou,
acalada c crfciia, do ccrclro dc Juiicr; nao foi acnas Vcnus quc,
cn iodo o scu cncanio, saiu das ondas do nar; ioda donzcla, cuja
fcninilidadc nao foi ainda corronida or aquilo a quc sc cIana
dcscnvolvincnio, c ianlcn assin. Ela nao dcscria or gradacs
succssivas, nas dc una so vcz; c assin, ianio nais sonIara, dcsdc
quc as cssoas nao scjan iao csiuidas quc a acordcn dcnasiado
ccdo. Essc sonIar c una rodigiosa riqucza. Esiava ois ocuada,
nao consigo roria, nas cn si roria, c cssa ocuaao cra,
ianlcn cla, rcousanic c calna. assin quc una jovcn c rica, c
lasia aflorar cssa riqucza ara nos iornarnos ricos ianlcn. Ela c
rica ignorando quc ossui scja o quc for; nas c rica, ois cla c, cn si
roria, un icsouro. Una docc az rcinava solrc cla, c un ouco dc
nclancolia ianlcn. Era facil socsa-la con o olIar, lcvc cono una
Psiquc iransoriada or gcnios, sin, nais lcvc ainda, ois cla
roria sc iransoriava. Podcn os douirinarios discuiir a Assunao,
nao nc arccc cla inconcclvcl orquc a Madona nao cra ja dcsic
nundo; nas a lcvcza dc una jovcn, cssa sin c ininicligvcl, dcsafia
as lcis da gravidadc. Ela nao rcarava cn coisa alguna c, or cssa
ncsna razao, ignorava quc algucn rcarava ncla. Eu naniinIa-nc
a grandc disiancia c lclia a sua inagcn con os olIos. CaninIava
lcniancnic, ncnIuna rcssa criurlava a sua calna ou a az das
coisas cn scu rcdor. Un noo cscava, scniado lcira do lago; c cla
arou, olIando a sucrfcic da agua c a cqucna loia. Nao Iavia
caninIado dcrcssa, nas rocurou rcfrcscar-sc un ouco; dcsfcz o
no dc un cqucno lcno quc, sol o alc, irazia volia do cscoo;
un colo lranco dc ncvc, c no cnianio qucnic c cIcio, foi acariciado
or una lrisa lcvc vinda do lago. O noo nao arccia conicnic or
scr olscrvado no scu iralalIo dc cscador c, icndo-sc voliado,
olIava-a con un ar assaz flcunaiico. A sua figura cra na vcrdadc
ridcula c nao osso ccnsura-la or icr acalado or sc rir dclc. E quc
juvcniudc no scu riso; csiou ccrio dc quc, sc csiivcssc sozinIa con o
noo, nao icncria laicr-sc con clc. Os scus olIos cran grandcs c
radiosos; olscrvando-os con nais aicnao, noiava-sc nclcs un
lrilIo sonlrio a dciar adivinIar rofundczas insondavcis orquc
cra inossvcl cncirar nclcs; cran uros c inoccnics, doccs c
calnos, cIcios dc alcgria quando sorrian. O nariz cra financnic
arqucado c, quando a olIava dc crfil, cono quc sc rccolIia na
fronic, iornando-sc assin nais cqucno c un iudo nada nais
arrcliiado. Fcconcou a caninIar, c scgui-a. Fclizncnic quc Iavia
varios ouiros asscanics naquclc caninIo; irocando algunas
alavras con un ou ouiro dc cnirc clcs, dciava-a ionar algun
avano, voliando a alcana-la ouco dcois, nas cviiando assin a
ncccssidadc dc caninIar, a disiancia, iao lcniancnic cono cla.
Dirigia-sc ara Ocsicrori. Dcscjava vc-la dc nais crio scn cu
rorio scr visio. Na curva do caninIo Ia una casa ondc odcria icr
a ooriunidadc dc o conscguir. ConIccia os donos c lasiou-nc ois
fazcr-lIcs una visiia. Passci or cla a assos largos, nao icndo dc
nodo algun o ar dc nc inicrcssar or cla. Adianici-nc un lon
iroo dc csirada, dirigi una saudaao gcral fanlia c aodcrci-nc
da jancla quc da ara o caninIo. Ela aroinava-sc c cu olIava-a,
olIava-a, cnquanio coniinuava a iagarclar con os convidados quc
ionavan cIa na sala. O scu nodo dc andar cn lrcvc nc convcnccu
quc cla nao frcqucniara os cursos dc una cscola dc dana dc una
inoriancia or a alcn c, no cnianio, ial andar cra inrcgnado dc
un ccrio orgulIo c dc una nolrcza sinlcs, nas ianlcn dc una
ccria inconscicncia dc si roria. Volici a vc-la ainda una vcz, scn
quc dc nodo algun o iivcssc cscrado. Da jancla, a visia nao
alcanava nuiio longc, na csirada, nas odia vcr una cqucna
onic solrc o lago c, con grandc csanio ncu, ali a dcsculro dc
novo. Vcn-nc idcia quc cla Ialiia ialvcz nas rcdondczas, quc a
sua fanlia odc icr alugado or aqui algun cqucno aariancnio
duranic o vcrao. Concava ja a lancniar a ninIa visiia icncndo quc
cla voliassc airas c a crdcssc dc visia, orquc o faio dc cla icr
aarccido na ouira circnidadc da onic cra cono un sinal dc quc
cla ia dcsaarcccr da ninIa vida cis scnao quando cla volia a
aarcccr ouira vcz, c lcn crio. Acalava dc assar dianic da casa;
raido, agarro no cIacu c na lcngala ara icniar uliraassa-la
ainda varias vczcs voliando cn scguida airas, ara scgui-la aic
dcscolrir ondc cla nora. Mas na ninIa rcssa, icnIo a ouca
soric dc irocar con una scnIora quc scrvia o cIa conanIia.
Erguc-sc un griio icrrvcl c ali fico cu con o cIacu c a lcngala
nas naos, cnsando acnas cn nc cscaar. E, ara dar novo
asccio s coisas c arranjar un noiivo ara a ninIa rciirada,
cclano aiciicancnic. qucro, cono Cain, cilar-nc dcsics lugarcs
quc viran dcrranar csic cIa. Mas iudo arccia consirar conira
nin; o dono da casa icn a infcliz idcia dc qucrcr conlciar a ninIa
olscrvaao c jura clos scus dcuscs quc nc nao scra crniiido
ariir anics dc icr ionado una cIavcna dc cIa, scn cu rorio icr
ofcrccido s scnIoras o cIa dcrranado, c assin iudo rcarar.
Conlciancnic convcncido cono csiava dc quc, naquclas
circunsiancias, o ncu anfiiriao considcraria una dclicadcza cIcgar
ncsno a vias dc faio, nao Iavia ouira coisa a fazcr scnao ficar.
Enircianio, cla dcsaarcccra.

lb dc nuo

Cono c lclo csiar aaionado c cono c inicrcssanic salcr quc
sc csia. Eis a difcrcna. Podcra irriiar-nc cnsar quc, cla scgunda
vcz, cla dcsaarcccu dianic dos ncus olIos. Mas, cn dcicrninado
scniido, isso da-nc razcr. A inagcn quc dcla ossuo arccc scr
una inagcn ora rcal, ora idcal, da sua figura. Evoco agora cssa
inagcn cranic os ncus olIos; nas c jusiancnic orquc rcrcscnia
a rcalidadc, ou orquc a rcalidadc lIc foi causa, quc cla ossui un
ccrio cncanio. Nao sinio qualqucr inacicncia ois cla c ccriancnic
dc CocnIaguc c, dc noncnio, isso nc lasia. Esia ossililidadc
consiiiui a condiao ara quc a sua inagcn ossa rcalncnic
aarcccr c c ncccssario lclcr o uzc a lcnios iragos. E cono nao
csiaria iranquilo, cu quc ouso considcrar-nc o filIo dilcio dos
dcuscs, a qucn coulc a rara foriuna dc sc aaionar una vcz nais?
no cnianio algo quc ncnIuna aric, ncnIun csiudo, odc fazcr
dcsalrocIar; c una dadiva. Mas sc conscgui fazcr nasccr un novo
anor, qucro ianlcn vcr duranic quanio icno conscguirci nanic-
lo. Traia-lo-ci con naior carinIo quc aquclc quc dci ao ncu rinciro
anor. A soric nao nos lafcja nuiias vczcs, dcvcnos ois arovciia-la
o nais ossvcl quando sc arcscnia; o nal csia cn quc nao c dc
nodo algun difcil scduzir una jovcn, nas sin cnconirar una quc
valIa a cna scr scduzida. O anor ossui nuiios nisicrios c, no
rinciro, ianlcn os Ia, cnlora dc inoriancia sccundaria a
naior aric das cssoas lana-sc ara a frcnic dc olIos fccIados,
conroncicndo-sc nun noivado ou fazcndo qualqucr ouira arvocc,
c ronio, cn ncnos dc un nada iudo csia acalado, c fican scn
salcr ncn o quc ganIaran, ncn o quc crdcran. Ja or duas vczcs
quc cla nc aarcccu c dcsaarcccu; significa isio quc, cn lrcvc,
aarcccra con nais frcqucncia. Josc, icndo clicado o sonIo do
Farao, acrcsccnia. sc clc sc rcciiu or duas vczcs c orquc o faio
csia rcsics a cunrir-sc.
Dcvcria scr inicrcssanic odcrnos vcr, con alguna
anicccdcncia, as foras cujo aarccincnio condiciona o conicudo da
cisicncia. Agora a sua vida dccorrc iranquilancnic; nao icn ainda a
ncnor susciia da ninIa cisicncia, nuiio ncnos do quc sc assa
cn nin, c ncnos ainda da scgurana con quc os ncus
cnsancnios cnciran o scu fuiuro; orquc a ninIa alna anscia
cada vcz nais cla rcalidadc c assin sc vai, cada vcz nais,
forialcccndo. Quando, rincira visia, una jovcn nc causa una
cnoao suficicnicncnic rofunda ara rovocar a inagcn do idcal,
a rcalidadc nao c, na naior aric dos casos, ariicularncnic
dcscjavcl; nas, sc cla o faz, or nuiio ccrincniados quc scjanos,
quasc scnrc nos donina a nossa loa foriuna. quclc quc nao icn
cniao una grandc scgurana c nao ousa confiar nos scus olIos c na
sua viioria, aconsclIarci scnrc quc arrisquc o aiaquc logo ncssc
rinciro csiado cn quc, rccisancnic orquc sc scnic doninado,
ossui foras solrcnaiurais; ois ial donnio c una csiranIa
nisiura dc sinaiia c cgosno. Mas crdcra assin un razcr;
orquc nao odcra gozar a siiuaao, dado quc clc rorio sc
cnconira cnglolado, cscondido ncla. difcil dizcr o quc c nais lclo,
facil dizcr o quc c nais inicrcssanic. Mas c scnrc lon nanicr a
linIa iao icnsa quanio ossvcl. No fundo, c cssc o vcrdadciro razcr
c, quanio ao dos ouiros, or ccrio quc o ignoro. A sinlcs ossc
ouca inoriancia icn, c os ncios dc quc cssa csccic dc ananics
sc scrvc sao, no gcral, lasianic ncdocrcs; nao dcsdcnIan uiilizar o
dinIciro, o odcr, a influcncia dc ouircn, os soorfcros, cic. Mas
odcra o anor scr un razcr quando nao conoria o nais alsoluio
dos alandonos, qucro dizcr, dc un dos dois lados? nas ara isso c
gcralncnic ncccssario scr doiado dc csriio, o quc, na naior aric
dos casos, falia a iais ananics.

l9 dc nuo

Cordclia! CIana-sc cniao Cordclia! Un lclo nonc, o quc nao
dcia dc icr a sua inoriancia, ois odc, nuiias vczcs, scr assaz
dcsagradavcl ronunciar un nonc fcio aconanIado clas nais
icrnas crcsscs. Logo dc longc a rcconIcci; ao scu lado csqucrdo
aconanIavan-na duas ouiras jovcns. Pclo scu nodo dc andar dir-
sc-ia quc ian arar cn lrcvc. Eu cnconirava-nc csquina da rua
ondc, scn dciar dc olscrvar a ninIa dcsconIccida, fingia lcr un
cariaz. As jovcns dcscdiran-sc. As duas ouiras iinIan-sc, scn
duvida, dcsviado do scu caninIo ara a aconanIarcn, ois
voliaran ara iras. Ela cncaninIou-sc na ninIa dircao. Tcndo
dado alguns assos, una das jovcns corrcu airas dcla c griiou, cn
voz suficicnicncnic alia ara cu odcr ouvir. Cordclia! Cordclia!
Dcois aroinou-sc a icrccira; cocIicIando, naniivcran un
concilialulo niino, c foi cn vao quc, con o ncu ouvido nais
aurado, icnici surrccndcr o scu scgrcdo; dcois riran-sc iodas
ircs c, nun asso un ouco nais raido, arcssaran-sc clo
caninIo anicriorncnic scguido clas duas conanIciras. Scguindo-
as, vi-as cnirar nuna casa dc Vcd Sirandcn. Escrci duranic nuiio
icno, convcncido quc Cordclia iria cn lrcvc voliar, sozinIa. Mas foi
cn vao.
Cordclia! Un nonc vcrdadcirancnic naravilIoso! cra ianlcn
assin quc sc cIanava a icrccira filIa do rci Lcar, aqucla ccclcnic
jovcn quc nao iinIa o coraao ao c da loca, cujos lalios sc
naniinIan nudos quando o scu coraao csiava rclcio. Assin scra
ianlcn a ninIa Cordclia. Esiou ccrio quc sc lIc asscnclIa. Mas,
nun ouiro scniido, cla icn coniudo o coraao nos lalios, nao sol a
forna dc alavras, nas, dc nancira nais acolIcdora, sol a forna dc
un lcijo. Quc saudavcis sao os scus lalios! Nunca vi ouiros nais
lclos.
O nisicrio dc quc quasc rodcio csic assunio, ncsno aos ncus
rorios olIos, c una rova cnirc ouiras dc quc csiou rcalncnic
aaionado. Todo anor icn o scu nisicrio, c ianlcn o anor crfido
dcsdc quc nclc cisia o ncccssario clcncnio csiciico. Nunca nc vcio
calca a idcia dc rcicndcr confiar-nc a ouiros, ou galar-nc das
ninIas avcniuras. Aconiccc ois quc csiou quasc conicnic or nao
conIcccr ainda a sua dircao, nas acnas un siio ondc cla vcn
nuiias vczcs. aic ossvcl quc, graas a isio, nc icnIa aroinado
da ninIa finalidadc. Posso fazcr as ninIas olscrvacs scn
dcscriar a sua aicnao c, a ariir dcssc onio scguro, nao nc scra
difcil cnconirar accsso junio da sua fanlia. E a dar-sc o caso dc
csia circunsiancia sc rcvclar un olsiaculo ois lcn! acciia-la-ci;
iudo quc fizcr, o farci con unoc; c c assin quc ano, con unoc.

2U dc nuo

Hojc conscgui algunas infornacs accrca da casa ondc a vi
cnirar. Haliia ali una viuva con as suas ircs qucridas filIas. Esias
nao sc colcn dc dar sucralundanics infornacs dcsdc quc, lcn
cnicndido, as ossuan. A unica dificuldadc rcsidc cn conrccndcr
iais infornacs, clcvadas icrccira oicncia, ois falan as ircs ao
ncsno icno. Soulc quc cla sc cIana Cordclia WaIl c c filIa dc
un caiiao da narinIa. Esic norrcu Ia ja alguns anos, lcn cono a
nac. Era un Ioncn nuiio duro c scvcro. Cordclia vivc
rcscnicncnic con a sua iia aicrna quc, scgundo dizcn, dcvc icr o
caraicr do irnao, nas c, or ouiro lado, una scnIora nuiio
rcsciiavcl. Aic aqui iudo nuiio lcn, nas as ircs irnas nada nais
salcn; nunca cn os cs cn casa dc Cordclia, sc lcn quc csia as
vcnIa nuiias vczcs visiiar. Scguc, con as ouiras duas, cursos nas
cozinIas do Fci. Conscqucnicncnic vcn aqui, cn gcral, ouco
dcois do ncio-dia, algunas vczcs dc nanIa, nas nunca noiic.
Lcva una vida nuiio rccaiada.
A Iisioria icrnina aqui c nao cnconiro ncla qualqucr onic or
ondc nc scja ossvcl cIcgar aic a norada dc Cordclia.
Ela icn ois una idcia do quc sao os dcsgosios da vida, as
suas niscrias. Vcndo-a, qucn o odcria adivinIar? Coniudo, iais
rccordacs vcn dc quando cra nais jovcn, consiiiucn un
Iorizonic sol o qual cla vivcu scn lcn sc acrcclcr dclc. Ainda lcn
quc assin c, isso salvou a sua fcninilidadc, c cla nao foi corronida.
Por ouiro lado, isio ajudara a cduca-la sc soulcrnos cvocar lcn ial
assado. Todas csias coisas roduzcn gcralncnic orgulIo, quando
nao icn un cfciio dcsiruiivo, c cla cnconira-sc nuiio longc dc icr
sofrido ial dcsiruiao.

2l dc nuo

Mora cn frcnic das nuralIas o quc nao c un siio nuiio
favoravcl ara nin, dado quc nao Ia vizinIos dcfronic con qucn sc
ossa iravar conIccincnio, ncn lugarcs ullicos dc ondc scria
ossvcl olscrvar scn scr noiado. As rorias nuralIas consiiiucn
un nau osio dc olscrvaao, ois solrc clas fica-sc dcnasiado
cosio. Quanio a asscar na rua, scra nclIor nao cscolIcr o lado
quc ladcia as nuralIas orquc nunca a assa ningucn c, scndo
dcnasiado insoliio, airairia as aicncs solrc nin; scria ois
ncccssario ir clo lado das casas dc ondc nada sc vc. Traia-sc dc un
rcdio dc csquina. Da rua avisian-sc ianlcn as janclas quc dao
ara o aiio, ois ao lado nao Ia qualqucr rcdio. Pcnso quc una
dcssas janclas scja a do scu quario.

22 dc nuo

Enconirci-a Iojc, cla rincira vcz, cn casa da scnIora
Janscn. Fui-lIc arcscniado. O faio arcccu scr-lIc quasc
indifcrcnic, ou nao airair a sua aicnao. Tornci-nc o nais
insignificanic ossvcl ara nclIor odcr olscrva-la. Ficou acnas
un insianic, ois acnas vicra luscar as suas anigas con qucn ia
s cozinIas do Fci. Ficanos os dois sos na sala, cnquanio as
ncninas Janscn sc vcsiian ara sair c, con calna fricza, quasc
ncgligcnicncnic, dissc algunas frascs scn inoriancia quc,
olidancnic, cla Ionrou con una rcsosia quc ncn scqucr
ncrccian. E ariiran. Tcria odido ofcrcccr-nc ara as
aconanIar, nas ial aiiiudc icria sido suficicnic ara rcvclar o
galanicador, c nao crcio scr cssc o nodo rocio ara a conquisiar.
Nao, rcfcri sair ianlcn alguns insianics dcois c, or un
caninIo difcrcnic c andando nuiio nais dcrcssa quc clas, dirigir-
nc ara as cozinIas do Fci dc nodo quc, ao cIcgar csquina da
Siorc Kongcnsgadc, udc, ara scu grandc csanio, assar or clas
quasc a corrcr, scn as cunrincniar, scn arcccr scqucr dar or
clas.

2J dc nuo

ara nin una ncccssidadc alsoluia conscguir accsso
casa; ara ial icnIo as arnas ronias, cono dizcn os niliiarcs. No
cnianio, o assunio arccc iornar-sc assaz conlicado c difcil. Nunca
conIcci una fanlia quc vivcssc dc nodo iao rccaiado. acnas cla
c a iia. NcnIun irnao, ncnIun rino, ncn scqucr un vago arcnic
afasiado a qucn dciiar a nao, cnfin, ncn una alIa a quc nc
agarrc. Passcio scnrc con un dos lraos livrcs c, ncsia aliura, or
nada do nundo scria caaz dc sair dc lrao dado a duas cssoas; o
ncu lrao c cono un arao quc c ncccssario icr scnrc a osios, o
ncu lrao csia dcsiinado aos aconiccincnios foriuiios - odc
aconicccr quc, nun fuiuro longnquo, aarca un vago arcnic ou
anigo a qucn cla nc vcja, dc longc, ionar or un noncnio o lrao
scra o rinciro novincnio ara iniciar a cscalada. Alias nao csia
lcn quc una fanlia viva assin iao isolada; riva-sc a olrc
raariga da sua ossililidadc dc iravar conIccincnio con o nundo,
ara ja nao ncncionar as ouiras conscqucncias crigosas quc do
faio odcn advir. Isio aga-sc scnrc. O ncsno succdc quando sc
iraia dc arranjar un casancnio. Airavcs dc un ial isolancnio fica-
sc crfciiancnic scguro conira os cqucnos furios. Nuna casa ondc
sc rccclc nuiio, a ocasiao faz o ladrao. Mas isso nao icn grandc
inoriancia; con iais raarigas nao Ia grandc coisa a roular;
acnas con dczcsscis anos o scu coraao c ja un auicniico livro dc
auiografos, c nunca iivc o dcscjo dc acrcsccniar o ncu nonc ondc
nuiios ouiros icnIan cscriio ja os scus. Nunca nc assa cla
calca a idcia dc r o ncu nonc nuna vidraa ou nuna arcdc,
ncn dc o gravar nuna arvorc ou nun lanco do arquc dc
Frcdcrilslcrg.

2? dc nuo

Quanio nais a olIo nais nc convcno dc quc cla c una figura
isolada. Eis o quc un Ioncn nao dcvc scr, ncn ncsno quando
nancclo; orquc, dado quc o scu dcscnvolvincnio rcousa
csscncialncnic na rcflcao, sao-lIc ncccssarias as rclacs con os
ouiros. Essa c ianlcn a razao cla qual una jovcn nao dcvc scr
inicrcssanic, ois no inicrcssanic Ia scnrc una rcflcao rclaiiva ao
rorio, ial cono, na aric, o inicrcssanic c scnrc rcrcscnianiivo
do ariisia. Una jovcn quc, ara agradar, sc faz inicrcssanic,
agradara rincialncnic a si roria. isio quc Ia a oljciar, dc un
onio dc visia csiciico, a qualqucr csccic dc coquciisno. Muiio
difcrcnic c iudo aquilo a quc, inroriancnic, sc cIana ianlcn
coquciisno c quc rovcn da roria naiurcza; or ccnlo o udor
fcninino, scnrc o nais lclo dos coquciisnos. Assin, una jovcn
inicrcssanic odcra ialvcz agradar nas, ial cono cla roria
alandonou a sua fcninilidadc, os Ioncns a qucn agradara sao
gcralncnic, or scu lado, ouco viris. Una ial jovcn nao c afinal
inicrcssanic scnao clas suas afinidadcs con os Ioncns. A nulIcr c
do sco fraco c, no cnianio, calc-lIc nais csscncialncnic quc ao
Ioncn cnconirar-sc so duranic a juvcniudc; dcvc lasiar-sc a si
roria, nas c or una ilusao c dcniro dcssa ilusao quc cla sc lasia
a si roria; foi con cssc doic dc rinccsa quc a naiurcza a
rcscnicou. E c rccisancnic cssc alandonar-sc ilusao quc a isola.
Muiias vczcs crgunici a nin rorio or quc nao Iavcra nada nais
funcsio ara una raariga quc convivcr nuiio con ouiras raarigas.
Manifcsiancnic, isso advcn dc cssc convvio nao scr carnc ncn
cic; liniia-sc cla a criurlar a ilusao scn a clicar. O dcsiino
nais rofundo da nulIcr c scr conanIcira do Ioncn, nas o
convvio con o scu rorio sco facilncnic rovocara a csic rcsciio
una rcflcao quc faz dcla una dana dc conanIia cn vcz dc una
conanIcira. A roria linguagcn c, a ial rcsciio, lcn significaiiva,
ois cIana ao Ioncn scnIor c nulIcr, nao scrva ou algo dc
scnclIanic, nao, nas anics cnrcga una dcicrninaao dc
csscncialidadc, c assin cla c conanIcira, nao dana dc conanIia.
Quiscssc cu inaginar a jovcn idcal, vc-la-ia scnrc so no nundo c,
or conscqucncia, cnircguc a si roria, c solrciudo scn anigas.
ccrio quc as Craas cran ircs, nas ningucn, scgundo crcio, icvc
janais a idcia dc as rcrcscniar convcrsando cnirc si; na sua
iaciiurna irindadc, fornan clas una lcla unidadc fcninina. A ial
rcsciio quasc csiaria icniado a rcconcndar o uso dc gaiolas ara
guardar as noas, caso ial roccdincnio nao iivcssc cfciios
crniciosos. Scria crfciiancnic dcscjavcl quc una raariga
naniivcssc scnrc a sua lilcrdadc, nas scn quc lIc fossc dada a
ocasiao dc scr livrc. Eniao cla scria lcla c cviiaria iornar-sc
inicrcssanic. Dc nada scrvc dar un vcu dc virgcn ou dc jovcn
dcsosada a una raariga quc sc da nuiio con ouiras raarigas;
nas o Ioncn doiado dc suficicnic insiinio csiciico considcrara
scnrc quc a jovcn inoccnic, no scniido nais cnincnic c rofundo
da alavra, c conduzida aic clc vclada, ncsno quando nao c dc rcgra
o vcu nucial.
Fcndo Ioncnagcn ao ai c nac nos scus iunulos cla
scvcra cducaao quc cla rccclcu, c cla vivc iao rciirada quc, dc
graiidao, scria caaz dc nc lanar ao cscoo da iia. Ela dcsconIccc
os razcrcs do nundo, c-lIc csiranIa a sacicdadc ucril.
orgulIosa, rcsisic quilo quc consiiiui o razcr das ouiras jovcns, c c
isso quc inoria. Salcrci arovciiar-nc dcsia csccic dc ncniira.
Luo c vcsiidos nao icn ara cla a airaao quc ccrccn solrc ouiras
jovcns; agrada-lIc algun ianio iravar olcnicas, nas isso c
ncccssario a una jovcn quc ossui una inaginaao caliada cono a
sua. Ela vivc no nundo do inaginario. E sc vicssc a ionlar cn naos
inciicnics, da odcria rcsuliar algo dc lcn ouco fcninino,
rccisancnic orquc cisic ncla iania fcninilidadc.

JU dc nuo

Os nossos caninIos cruzan-sc or iodo lado. Hojc, cnconirci-
a ircs vczcs. Esiou a ar das suas ncnorcs sadas, dos siios c dos
noncnios cn quc a irci cnconirar; nas ial nao nc scrvc ara
rcarar cnconiros a sos con cla; clo conirario, a ninIa dissiaao
a ial rcsciio c cnornc. Posso dcscrdiar cono sinlcs lagaicla
cnconiros quc, nuiias vczcs, nc cusiaran varias Ioras dc cscra;
nao nc cnconiro con cla, liniio-nc a aflorar a crifcria da sua
cisicncia. Quando sci quc cla csia ara ir casa da scnIora Janscn
nao fao grandc csforo ara ali a cnconirar, a ncnos quc icnIa un
rofundo inicrcssc cn olscrvar algun orncnor; rcfiro ir un ouco
nais ccdo casa da scnIora Janscn c, sc ossvcl, cnconira-la
oria no noncnio cn quc cla cIcga c cu nc rcaro ara sair, ou
na cscada, caso cn quc, rcssa, asso or cla scn quasc lIc dar
aicnao. Sao csias as rinciras nalIas a acriar ao scu rcdor. Nao a
fao arar na rua, ondc a saudo scn nunca nc aroinar dcla, nas,
dc longc, csiou scnrc a visa-la con os olIos. Os nossos coninuos
cnconiros causan-lIc csanio, cla scnic scn duvida quc no scu
Iorizonic aarcccu un novo asiro quc, na sua narcIa
csiranIancnic rcgular, ccrcc solrc a sua una influcncia
criurladora; nas nao icn a ncnor idcia da lci quc rcgula cssc
novincnio, c anics icniada a olIar dirciia c csqucrda no iniuiio
dc dcscolrir, sc ossvcl, o onio ara ondc clc sc dirigc; ignora,
ianio cono os scus aniodas, quc cla roria c cssc onio.
Aconiccc-lIc o ncsno quc gcncralidadc dos quc nc rodcian.
cnsan quc nc discrso or un grandc nuncro dc avcniuras,
orquc csiou cn crciuo novincnio c, cono Fgaro, digo. una,
duas, ircs, quairo inirigas ao ncsno icno, cis o ncu razcr.
ncccssario quc a conIca cn ioda a sua vida csiriiual, anics dc
iniciar o ncu aiaquc. A naior aric das cssoas arccia una
donzcla cono una iaa dc cIananIc, isio c, na csuna dc un
insianic, aI! sin, icn a sua lclcza, c no caso dc algunas jovcns c
scn duvida iudo o quc sc odc alcanar; nas, ncsic caso, Ia nais.
Sc a individualidadc c dcnasiado fraca ara suoriar a claridadc c a
iransarcncia, ois lcn! salorccnos o quc c olscuro;
aarcnicncnic, Cordclia c caaz dc as suoriar. Quanio naior c o
alandono quc sc iraz ao anor, nais o inicrcssc auncnia. Esic gozo
do insianic c una violaao nun scniido csiriiual, sc nao cn
aarcncia, c nuna violaao o gozo c acnas inaginario, clc
rcrcscnia, cono un lcijo roulado, algo quc nada valc. Nao, sc nos
c ossvcl conscguir dc una jovcn quc cla so vcja una unica
finalidadc ara a sua lilcrdadc, a dc sc cnircgar, quc cla rcconIca
ncssa cnircga a sua surcna fclicidadc, c quc a olicnIa quasc
fora dc insisicncia, nanicndo-sc livrc. so cniao quc sc odcra
falar do razcr c, ara cIcgar a ial onio, a influcncia csiriiual c
scnrc ncccssaria.
Cordclia! Quc nonc nagnfico! Fico cn casa c, cono un
aagaio, ccrciio-nc a iagarclar, digo. Cordclia, Cordclia, ninIa
Cordclia. Tu, ninIa Cordclia! Nao osso dciar dc sorrir ao lcnlrar-
nc da raiica con quc un dia, nun insianic dccisivo, ronunciarci
csias alavras. scnrc ncccssario fazcr csiudos rcvios, iudo dcvc
csiar scnrc lcn cnsaiado. Nao c dc csaniar quc os ocias
dcscrcvan scnrc cssc rinciro insianic do iraiancnio or iu, cssc
lclo noncnio cn quc os anorosos sc dcsojan c, nao or ascrsao
(cnlora Iaja nuiios quc nao cIcgan nais longc}, nas cla dcscida
s aguas do anor, c acnas cniao, ao sarcn dcssc laiisno, sc
conrccndcn lcn cono vclIos conIccidos, cnlora acnas sc
conIcan Ia un insianic. Nao Ia insianic nais lclo ara una
jovcn c, ara o dcsfruiar conlciancnic, c ncccssario colocarno-
nos scnrc nuna osiao dc sucrioridadc, dc nodo a scrnos nao
acnas o caiccuncno, nas ianlcn o saccrdoic. Con o aulio dc
un ouco dc ironia, o scgundo insianic dcssc noncnio iorna-sc un
dos nais inicrcssanics, c cquivalc a un dcsnudancnio csiriiual.
ncccssario icr ocsia lasianic ara nao irair o cncanio do noncnio,
c o aior dcvc icr scnrc o scu acl dc cor.

2 dc unIo

Ela c orgulIosa, dc Ia nuiio quc o sci. Quando csia con as
suas anigas Janscn, fala nuiio ouco, c c cvidcnic quc a sua
iagarclicc a alorrccc, Ia un sorriso cn volia dos scus lalios quc
arccc lcvar a crc-lo. Conio con csic sorriso. Nouiros noncnios,
c con grandc csanio das Janscn, odc quasc aninar-sc cono un
raaz. Mas, rccordando a sua vida dc criana, conrccndo-o lcn.
TinIa acnas un irnao, nais vclIo quc cla un ano. Acnas
conIcccu ai c irnao, foi icsicnunIa dc cisodios irisics, iudo
coisas susccivcis dc rovocar o cnjo cla iagarclicc conun. O ai c
a nac nao foran fclizcs junios; o quc, dc nancira nais ou ncnos
rccisa ou olscura, airai gcralncnic una jovcn, nao a airai a cla.
ossvcl aic quc dcsconIca qual o vcrdadciro acl dc una raari-
ga. ossvcl quc, cn ccrios insianics, cla nao dcscjc scr una
raariga, nas un Ioncn.
doiada dc inaginaao, dc alna, dc aiao, nuna alavra, dc
iudo o quc c dc naiurcza csscncial, nas nao suljciivancnic
rcflciido. Hojc, un caso csccfico vcio confirnar csia oiniao. Sci,
clas irnas Janscn, quc cla nao ioca iano or scr conira os
rincios dc sua iia. Scnrc o lancnici ois quc, airavcs da nusica,
sc cnconira scnrc un cnodo ncio dc conunicaao con una
jovcn, dcsdc quc, cono c olvio, nao sc icnIa a inrudcncia dc
ionar aiiiudcs dc cnicndido. Hojc fui casa da ScnIora Janscn;
Iavia cnircalcrio a oria scn laicr, inrudcncia quc nc c nuiias
vczcs uiil c quc, scnrc quc ncccssario, rcncdcio clo ridculo, isio
c, laicndo oria ja alcria ali csiava cla, sozinIa, ao iano
arccia iocar s cscondidas cra una ariazinIa succa a sua
dcsircza nao cra grandc, inacicniava-sc nas logo sc fazian ouvir
sons nais nclodiosos. Volici a fccIar a oria c fiquci ca fora,
cscuiando as ionalidadcs dos scus csiados dc alna; Iavia or vczcs
na sua inicrrciaao un fcrvor quc nc fazia lcnlrar Mciiclil, a quc
iocava a sua Iara dc ouro dc nodo a fazcr lroiar o lciic dos scus
scios. Na sua dicao Iavia algo dc nclancolico, nas ianlcn dc
dionisaco. Tcria odido aarcccr cniao, icria odido arovciiar
cssc insianic nas scria un crro. A rccordaao nao c
cclusivancnic un ncio dc conscrvar, nas ianlcn un ncio dc
auncniar, ois o quc csia cnlclido cn rccordaao icn un dulo
cfciio. Muiias vczcs sc cnconira nos livros, solrciudo nos livros dc
caniicos, una florinIa scca a razao ara ali scr colocada dcvc icr
sido un lclo insianic, ouirora, nas, ncsno assin, a rccordaao c
ainda nais lcla. Evidcnicncnic, cla cscondc quc ioca iano, ou
ialvcz so saila iocar aqucla ariazinIa succa! Tcra acaso ara cla
un inicrcssc ariicular? Nada sci dc iudo isio, nas c or isso quc
o incidcnic icn ara nin iania inoriancia. Un dcsics dias,
quando iivcr ocasiao dc falar nais iniinancnic con cla, conduzi-la-
ci inoccnicncnic ara csic assunio c fa-la-ci cair ncsia arnadilIa.

J dc unIo

Nao osso dccidir ainda cono dcvcra cla scr conrccndida;
assin, conscrvo-nc crfciiancnic quicio, aagado sin, cono a
scniincla na irincIcira quc sc lana or icrra a fin dc cscuiar o
ncnor cco do ininigo quc avana. Porquc, ara cla, cu nao cisio;
nao sc iraia dc una rclaao ncgaiiva, nas dc una rclaao
incisicnic. Aic aqui nao ousci qualqucr ccricncia. Vc-la c ana-
la, c assin quc sc crincn nos ronanccs sin, c assaz vcrdadciro
dcsdc quc o anor nao icnIa dialciica; nas, ao fin c ao calo, quc
odcn os ronanccs cnsinar-nos accrca do anor? Acnas ncniiras
quc ajudan a assar o icno.
Scgundo as infornacs quc rcscnicncnic ossuo, c quando
cnso na cnoao quc nc causou o rinciro cnconiro, vcrifico quc a
conccao quc iinIa a rcsciio dcla sc nodificou lasianic, ianio a
scu cono a ncu favor. ccrio quc ncn iodos os dias aconiccc
cnconirar-sc una jovcn conlciancnic so, ncn quc cla csicja
ncrgulIada assin cn si roria. Scgundo a rova da ninIa scvcra
criica cla cra. cncaniadora. Mas o cncanio c un clcncnio nuiio
fugaz quc assa cono o dia dc onicn, quc ja acalou. Nao a iinIa
inaginado no quadro cn quc vivc, ncn, solrciudo, iao
incdiaiancnic faniliarizada con as iorncnias da vida.
Qucn nc dcra conIcccr os scus vcrdadciros scniincnios. Nao
crcio quc alguna vcz sc icnIa scniido aaionada, ois o scu
csriio c nuiio dcsordcnado ara ial; acina dc iudo, nao cricncc
classc das virgcns icoricancnic ccricnics, ara as quais, nuiio
anics do icno, c iao gcuug
12
inaginarcn-sc nos lraos dc un
narido. As figuras da vida rcal, vindas ao scu cnconiro, nao foran
caazcs dc confundir o scu csriio quanio rclaao cnirc o sonIo c
a rcalidadc. A sua alna alincnia-sc ainda con a divina anlrosia dos
idcais. Mas o idcal quc fluiua dianic dos scus olIos nao c dcccrio
una asiora ou una Icrona dc ronancc, ncn una anorosa, nas
una Joana d'Arc, ou algo dc nuiio scnclIanic.
Falia ainda salcr sc a sua fcninilidadc c suficicnicncnic foric
ara a dciar rcflciir-sc, ou sc cla dcscja acnas quc a colIan cono
sc colIc a lclcza c o cncanio; rcsia salcr sc odcrcnos ousar csiicar
a corda ainda nais. nuiio ja cnconirar una incdiaia fcninilidadc,
nas sc nos arriscarnos a rovocar a nudana, cnconirarcnos o
inicrcssanic. Ncsic caso, o nclIor scra aiirar-lIc, nuiio
sinlcsncnic, con un rcicndcnic ara os lraos. Acrcdiiar quc
isio ossa scr nocivo a una jovcn c, or aric das cssoas, una
sucrsiiao. assin, sc cla for una lania nuiio fina c dclicada
quc na sua vida icn acnas un unico fausio. o cncanio; scra cniao
nclIor ara cla nunca icr ouvido falar dc anor; nas no caso
conirario Ia iudo a ganIar c, no caso dc nao cisiir ja un, nunca cu
Icsiiaria cn arranjar-lIc rcicndcnic. Mas ial rcicndcnic nao
dcvcra ianlcn scr una caricaiura quc dc nada scrviria; dcvc scr un
nancclo vcrdadcirancnic rcsciiavcl, c aic anavcl sc ossvcl for,
nas no cnianio nunca o lasianic ara a aiao da jovcn. Ela
iraiara con aliivcz un Ioncn assin, crdcra o gosio clo anor,
crdcra quasc a confiana na sua roria rcalidadc logo quc sc dc
conia do scu dcsiino c vcja o quc a rcalidadc lIc ofcrccc; dira cniao.
sc anar c acnas isio, nao c grandc coisa. Ela iorna-sc orgulIosa no
scu anor, c cssc orgulIo iorna-a inicrcssanic, cnriqucccndo a sua
naiurcza con un naiiz sucrior; nas, or ouiro lado, fica nais
roina da sua crca, c iudo isio a iorna coniinuancnic cada vcz
nais inicrcssanic. Enircianio, o nais judicioso scra olscrvar
rinciro o crculo dos scus anigos ara vcr sc, cnirc clcs, cisiira
un ial rcicndcnic. En casa dcla nao sc dcara qualqucr
ooriunidadc, ois quasc ningucn a visiia. Mas, or vczcs, cla
frcqucnia ouiras fanlias ondc scria ialvcz ossvcl cnconira-lo.
scnrc crigoso arranjar un rcicndcnic anics dc icr colIido
infornacs a csic rcsciio; dois rcicndcnics dc idcniica
insignificancia odcrian scr nocivos cla sua rclaiividadc. Enfin, Ici
dc vcr sc nao sc cscondc cn qualqucr aric un ial aaionado, un
aaionado quc nao icn a coragcn dc aiacar a casa, un ladrao dc
galinIas quc nao vc qualqucr ossililidadc nuna casa dc ial nodo
clausiral.
O rincio csiraicgico, a lci quc dcvc rcgular iodos os
novincnios ncsia cananIa, scra ois acnas cnirar cn coniaio
con cla quando una siiuaao ofcrcccr inicrcssc. O ntccssuntc
consiiiui assin o icrrcno solrc o qual sc dcvc iravar a luia, c o
oicncial do inicrcssanic dcvc scr csgoiado. A ncnos quc nc icnIa
iludido lasianic, ioda a sua naiurcza csia rcdisosia ncssc scniido,
dc nodo quc o quc co c rccisancnic o quc cla da, sin, o quc cla
roria cdc. O csscncial c adivinIar o quc cada una odc ofcrcccr
c, conscqucnicncnic, o quc cla rcicndc. or isso quc iodas as
ninIas avcniuras dc anor icn scnrc una rcalidadc ara nin
rorio, consiiiucn un clcncnio da vida, un crodo dc fornaao
dc quc csiou lcn scguro, c nuiias vczcs a clc sc liga un ialcnio
csccial adquirido. arcndi a danar or causa da rincira jovcn
quc anci, arcndi a falar franccs or causa dc una lailarina. Ncsscs
icnos o ncu donnio cra a raa ullica, ial cono o c ara iodos
os aalvos, c nuiias vczcs fui cnganado. Hojc, rocuro rinciro
rcgaicar o rco. Mas, cono a sua vida fccIada o arccc indicar, icra
cla ialvcz csgoiado un asccio do inicrcssanic. Traia-sc ois dc
cnconirar un ouiro asccio quc, rincira visia, lIc nao arccc sc-
lo, nas quc jusiancnic or causa dcssc olsiaculo sc lIc iornc
inicrcssanic. Para ial fin nao cscolIo o ociico, nas o rosaico.
Concccnos ois or a. A sua fcninilidadc concara or scr
ncuiralizada clo lon scnso c o graccjo rosaicos, nao dirciancnic,
nas sin indirciancnic, lcn cono or aquilo quc c alsoluiancnic
ncuiro. o csriio. Ela quasc crdcra a sua fcninilidadc ara si
roria, nas, cn ial siiuaao, scr-lIc-a inossvcl isolar-sc, c
lanar-sc-a nos ncus lraos, nao cono sc cu fossc un ananic, nas
dc nodo ioialncnic ncuiro; acordara cniao a sua fcninilidadc quc
arrancarcnos do cscondcrijo ara a clcvar sua clasiicidadc
circna; sc a fizcr cnlaicr conira qualqucr olsiaculo rcal, assara
alcn; a sua fcninilidadc aiingira un aogcu quasc solrcnaiural, c
cla cricnccr-nc-a con una aiao solcrana.

5 dc unIo

Nao rccisava ir nuiio longc. Ela frcqucnia a casa do ScnIor
Daicr, o ncgocianic. Ali a cnconirci, lcn cono a un Ioncn
ncdida caia dos ncus rojcios. Eduardo, o filIo nais vclIo, csia
crdidancnic aaionado or cla, o quc, aic con un olIo fccIado,
sc vc olIando os scus. TralalIa na casa concrcial dc scu ai. un
nancclo loniio, lasianic sinaiico, un ouco inido, o quc, a scus
olIos, scgundo sc nc afigura, o favorccc.
Polrc Eduardo! Nao salc dc iodo cono sc conduzir quanio aos
scus scniincnios. Quando salc quc cla la csia iardc, rcara-sc
cclusivancnic or sua causa, c o scu faio rcio novo
cclusivancnic or sua causa, unIos lrancos cclusivancnic or
sua causa, c acala assin or fazcr una figura quasc ridcula, ao
aarcccr na sala cnirc as ouiras cssoas con os scus faios
Ialiiuais. O scu cnlarao c iao grandc quc arccc nilagrc c, sc
fossc un disfarcc, Eduardo nao scria un concorrcnic crigoso.
nuiio difcil fazcr uso do cnlarao, nas odc-sc ganIar nuiio con
clc. Ja or varias vczcs o icnIo uiilizado na conquisia dc alguna
jovcnzinIa. As raarigas falan gcralncnic con nuiio dcsdcn dos
Ioncns cnlaraados nas, sccrciancnic, gosian lasianic dclcs.
Un ioquc dc cnlarao lisonjcia a vaidadc dc una jovcn, fa-la scniir
a sua sucrioridadc, c cono un lrindc quc sc lIc conccdc.
Adornccidas as dcsconfianas, cscolIc-sc una ocasiao cn quc clas
icrian rccisancnic razcs ara cnsar quc sc norrc dc cnlarao
ara lIcs nosirar quc, nuiio clo conirario, sc c crfciiancnic
caaz dc andar scn aulio. O cnlarao riva os Ioncns do scu
caraicr nasculino, c c or isso quc scrvc rclaiivancnic lcn ara
cquililrar os scos, c, or conscqucncia, as nulIcrcs scnicn-sc
IunilIadas ao conrccndcrcn quc sc iraiava acnas dc un
disfarcc, coran dc si rorias, c conrccndcn cniao nuiio lcn quc,
dc ccrio nodo, uliraassaran os scus liniics; c cono quando
coniinuan, duranic nuiio icno, a iraiar un raaz cono sc clc
fossc ainda una criana.

7 dc unIo

Eis-nos ois anigos, Eduardo c cu; una vcrdadcira anizadc,
as nclIorcs rclacs cisicn cnirc nos, iais cono nao foran visias
dcsdc a nais lcla coca da Crccia. Dcrcssa nos iornanos niinos
logo quc o lcvci a confiar-nc o scu scgrcdo, nas acnas dcois dc
lIc icr arrancado nuncrosos concniarios a roosiio dc Cordclia.
Escusado scra dizcr quc, dcois dc iodos csics scgrcdos rcunidos,
nao Iavia qualqucr razao ara dciar dc nc confiar aquclc. Polrc
raaz! ja Ia nuiio icno quc clc susira. Arranja-sc con circnos
dc cuidado cada vcz quc cla vcn, dcois aconanIa-a quando, ao
anoiicccr, cla volia a casa, o coraao vilra-lIc ao cnsar quc o lrao
dcla rcousa no scu, duranic o caninIo olscrvan as csirclas, clc
ua a sincia da casa, cla dcsaarccc, clc dcscscra nas nanicn
a cscrana ara a roina vcz. Elc, quc icn iido iao solcrlas
ocasics, nao icvc ainda a coragcn dc r os cs na solcira da sua
oria. Enlora, no fundo dc nin rorio, nao nc ossa incdir dc
iroar dc Eduardo, acIo ncsno assin quc, na sua candura, algo dc
lclo cisic. Enlora cu cnsc conIcccr raiicancnic iudo quc
consiiiui o croiisno, nunca olscrvci cn nin rorio un csiado
scnclIanic, csia angusiia c csic ircncr do anor, ou scja, nunca o
consiaici cn ial grau quc nc icnIa fciio crdcr o auio-donnio ois,
dc ouiro nodo, conIco-o lcn, cnlora cn nin, icnIa cono cfciio
iornar-nc nais foric. Podcra ialvcz algucn dizcr quc, ncssc caso,
nao dcvo icr csiado nunca vcrdadcirancnic aaionado; c ossvcl.
Ccnsurci Eduardo, cncorajci-o a confiar na nossa anizadc. AnanIa
icra clc dc dar un asso dccisivo, dcvc ir cssoalncnic a sua casa,
ara a convidar. Tivc a idcia airoz dc o lcvar a cdir-nc quc o
aconanIassc. Tona-a or una ccccional rova dc anizadc. A
ocasiao arcscnia-sc caiancnic cono cu a dcscjara, isio c,
aarcccrci cono una rajada dc vcnio. E sc cla iinIa a ncnor duvida
solrc o significado da ninIa conduia, csia vai dcccrio conscguir
cnlrulIar iudo dc novo.
Nunca iivc o Ialiio dc nc rcarar ara una convcrsa, nas
sou agora olrigado a isso a fin dc odcr falar con a iia, ois assuni
o rcsciiavcl cncargo dc convcrsar con cla c cncolrir assin as
icniaiivas anorosas dc Eduardo ara con Cordclia. En icnos, a
iia vivcu or alguns anos no cano, c graas aos ncus rorios
csiudos, assaz arofundados dc olras dc ccononia rural, lcn cono
s infornacs, lascadas na sua ccricncia cssoal, quc a iia nc
va dando, fao rogrcssos nos ncus conIccincnios c nas ninIas
aiidcs.
conlcio o ncu succsso junio iia; considcra-nc cono un
Ioncn judicioso c scrio, con o qual sc odc icr razcr cn
convcrsar, c quc c nuiio difcrcnic dos nossos ridculos clcganics.
Nao arco orcn icr cado ariicularncnic nas loas graas dc
Cordclia. vcrdadc quc cla ossui una fcninilidadc dcnasiado
ura, dcnasiado inoccnic, ara cigir quc iodos os Ioncns lIc
faan a coric; nas icn, cn nuiio alio grau, a iniuiao do quc Ia dc
rclcldc na ninIa cisicncia.
Quando nc vcjo assin insialado na sala, iao acolIcdora,
quando, cono un anjo, cla csalIa cn rcdor o scu cncanio solrc
aquclcs quc cniran cn coniaio con cla, solrc lons c naus, sinio-
nc or vczcs inacicnic, sou icniado a lanar-nc ara fora do ncu
cscondcrijo; orquc, cnlora aos olIos dc ioda a gcnic csicja
sinlcsncnic scniado na sala, a vcrdadc c quc csiou dc cnloscada;
sinio-nc icniado a agarrar-lIc a nao, a lcijar a jovcn, a cscondc-la
cn nin no icnor dc a vcr scr-nc roulada or ouiro. Assin, quando,
ao cniardcccr, Eduardo c cu a dcianos, c cla nc csicndc a nao
ara sc dcscdir, quando a scguro na ninIa, c-nc or vczcs difcil
dciar a cqucna avc cscaar-sc-nc da nao. Pacicncia! quod
untcu ut nctus, nunc uto cst
13
cla dcvcra csiar cnvolia dc
nodo lcn difcrcnic nas ninIas rcdcs, anics quc cu lilcric iodo o
irrcsisivcl odcr do anor. Tal insianic nao icra sido or nos
dcsirudo con ncras guloscinas, con anicciacs inicncsiivas, c
lcn no dcvcras agradcccr, ninIa Cordclia. Laloro no
dcscnvolvincnio dos conirasics, csicndo o arco do anor a fin dc
roduzir fcrida nais funda. Cono un arquciro, vou csicndcndo c
disicndcndo alicrnadancnic a corda do ncu arco, ouo a sua
nclodia, c c un caniico gucrrciro; nas nao viso ainda, nao ouso a
flccIa na corda.
Quando un cqucno nuncro dc cssoas sc rcunc nuiias vczcs
na ncsna sala, cria-sc facilncnic una iradiao scgundo a qual cada
un icra o scu lugar rorio, o scu osio, c o iodo iorna-sc un
quadro, cono quc una caria do icrrcno quc, cn qualqucr insianic,
odcnos alrir nossa frcnic. Prcscnicncnic, cn casa das WaIl,
fornanos junios un quadro assin. iardc, scrvc-sc o cIa. A iia,
quc aic a csiivcra scniada no sofa, iona cniao gcralncnic o scu
lugar dianic da cqucna ncsa dc iralalIo, dc ondc Cordclia sc rciira
ara sc aroinar da ncsa dc cIa, cn frcnic do sofa; Eduardo
scguc-a c cu sigo a iia. Eduardo arna cn nisicrioso, icnia scgrcdar
c, rcgra gcral, conscguc-o iao lcn quc fica conlciancnic nudo;
nas cu nao fao ianio nisicrio das ninIas cfuscs ara con a iia,
falo dos rcos do ncrcado, do nuncro dc lilIas dc lciic ncccssario
ara fazcr una lilra dc naniciga, sirvo-nc da naia cono
inicrncdiario c da laicdcira cono dialciica cis a coisas quc una
donzcla odc nao so cscuiar scn crigo nas quc, or ouiro lado, o
quc c nuiio nais raro, consiiiucn una convcrsaao solida,
sulsiancial c cdificanic, iao cnolrcccdora ara o csriio cono ara
o coraao. En gcral, viro as cosias ncsa c aos sonIos dc Eduardo
c Cordclia, ara sonIar cn unssono con a iia. E nao c a naiurcza
grandc c salia no quc s suas roducs sc rcfcrc? Quc don
rccioso consiiiui a naniciga, quc nagnfico rcsuliado dc naiurcza c
aric! Esiou quasc ccrio dc quc a iia nunca scria caaz dc ouvir o quc
sc diz cnirc Eduardo c Cordclia, isio dcsdc quc algo fossc rcalncnic
diio; foi cssa roncssa quc fiz a Eduardo c cu cunro scnrc a
ninIa alavra. En coniraariida, ouo crfciiancnic qualqucr
alavra or clcs irocada, c ncsno cada novincnio, or ncnor quc
scja. Isio c inorianic ara nin, orquc nunca sc salc o quc un
Ioncn, no scu dcscscro, c caaz dc arriscar. Os Ioncns nais
rudcnics c os nais inidos aircvcn-sc or vczcs aos aios nais
loucos. Enlora cu dc nodo algun nc arca inicrcssar clo quc sc
assa cnirc os dois jovcns soliiarios, c crfciiancnic claro quc
Cordclia scnic consianicncnic a ninIa rcscna invisvcl cnirc cla c
Eduardo.
Nao dcia dc scr singular o quadro quc nos quairo fornanos.
Sc nc fossc ncccssario rocurar cnirc os quadros conIccidos or
ccrio quc cnconiraria facilncnic una analogia, ianio nais quc, no
ncu foro inicrior, cnso cn Mcfisiofclcs; a unica dificuldadc rcsidc
no faio dc Eduardo nao scr un Fausio. E, sc cu rorio nc
ncianorfoscio cn Fausio, a dificuldadc nanicn-sc orquc Eduardo
nao c dc nodo algun un Mcfisiofclcs. E ianlcn cu o nao sou,
solrciudo aos olIos dc Eduardo. Esic iona-nc clo gcnio lon do
scu anor, c faz lcn; odc clo ncnos icr ccricza dc quc ningucn
odcria vclar clo scu anor con un cuidado naior quc o ncu.
Proncii-lIc convcrsar con a iia c cunro con ioda a scricdadc cssa
rcsciiavcl iarcfa. A iia quasc sc dcsfaz, cranic os nossos olIos, cn
ura c sinlcs ccononia rural; visiianos a cozinIa, a cavc, o soiao,
falanos das galinIas, dos crus, dos aios, cic., c iudo isio cIoca
Cordclia. Naiuralncnic cla nao sc odc dar conia das ninIas
vcrdadciras inicncs. Coniinuo a scr un cnigna ara cla, nas un
cnigna quc nao icn dcscjos dc rcsolvcr c quc a irriia, sin, quc a
indigna ncsno. Scnic nuiio lcn quc a iia sc iorna quasc ridcula, c
quc a iia c, no cnianio, una scnIora iao digna dc vcncraao quc or
ccrio nao ncrccc quc ial lIc succda. Por ouiro lado, rcrcscnio iao
lcn o ncu acl, quc cla scnic crfciiancnic a inuiilidadc dc icniar
dcnascarar-nc. Por vczcs conduzo a rcrcscniaao un ouco nais
longc aic lcvar Cordclia a sorrir da iia, s cscondidas. ManicnIo
invariavclncnic una scricdadc circna, nas cla nao conscguc
dciar dc sorrir. Eis a rincira falsa liao, c ncccssario cnsina-la a
sorrir ironicancnic; nas csic sorriso aiingir-nc-a quasc ianio cono
roria iia, ois cla nao salc cn alsoluio o quc cnsar dc nin.
no cnianio ossvcl quc cu scja sinlcsncnic un dcsscs nancclos
rccoccncnic cnvclIccidos c scnrc ossvcl; ouiras coisas sao
ianlcn ossvcis. Aos icr sorrido da iia, indigna-sc conira si
roria; volio-nc cniao c, coniinuando a convcrsar con a iia, olIo-a
con nuiia gravidadc; cniao cla sorri dc nin, da siiuaao.
As nossas rclacs nao sao as dos carinIos icrnos c ficis da
conrccnsao, ncn as da scduao, nas as dos inulsos conirarios
cnirc si, do dcscnicndincnio. Na vcrdadc, as ninIas rclacs con
cla nao sc asscnclIan a coisa alguna; sao dc naiurcza csiriiual, o
quc naiuralncnic c, ara una jovcn, coisa alguna. Coniudo o ncu
nciodo aiual arcscnia ccccionais vaniagcns. Quando sc arna ao
galanicador, dcscria-sc una susciia c susciia-sc una rcsisicncia
conira si rorio; csiou a salvo dc iudo isio. Nao sou vigiado, nuiio
clo conirario, nais dcrcssa csiarian inclinados a cncarar-nc
cono un Ioncn dc confiana, aio a vigiar una donzcla. O nciodo
icn acnas un dcfciio. Lcva icno, clo quc acnas odc scr
cnrcguc con vaniagcn no caso dc indivduos ara qucn c o
inicrcssanic quc icn valor.
Quc fora rcjuvcncsccdora a dc una raariga; ncn a frcscura
do ar naiinal ou a narcsia, ncn o soro do vcnio, ncn o crfunc do
vinIo ou o scu salor nada, cn iodo o nundo, ossui una ial
fora rcjuvcncsccnic.
TcnIo cscrana dc a conscguir lcvar cn lrcvc a odiar-nc.
Tonci ja conlciancnic o asccio dc un solicirao. So falo no razcr
dc nc insialar conforiavclncnic nuna loa olirona, dc nc dciiar
nuna cana lcn fofa, cn icr un criado Ioncsio c un anigo
dcdicado cn qucn ossa confiar cn quaisqucr circunsiancias.
Agora, sc conscguir lcvar a iia a alandonar as suas rcflccs solrc a
ccononia rural, scra dc iais coisas quc convcrsarci a fin dc
cnconirar una ocasiao nais rocia ara ironizar. ossvcl rir dc
un solicirao c cIcgar ncsno a icr cna dclc; nas una ial conduia
nun nancclo, quc ossui no cnianio algun csriio, rcvolia
qualqucr donzcla, orquc aniquila iudo o quc o scu sco significa,
ioda a sua lclcza c ocsia.
Assin dccorrcn os dias. Vcjo-a, nas nao lIc falo, falo con a iia
na sua rcscna. Mas or vczcs, duranic a noiic, aconiccc-nc dar
livrc curso ao ncu anor. Passcio cniao dcfronic das suas janclas,
cnvolio na ninIa caa c dc cIacu dcrrulado ara os olIos. O scu
quario dc cana da ara o aiio nas, orquc a casa c dc csquina, c
ossvcl avisia-lo da rua. Algunas vczcs cla dcia-sc ficar or un
insianic junio da jancla ou alrc-a ara olIar as csirclas, c ningucn
a vc, salvo aquclc quc c, scn duvida, a uliina cssoa or qucn cla
sc julgaria olscrvada. A csias Ioras norias rondo cniao cono un
csriio, cono un csriio assonlro o lugar ondc sc cnconira a sua
norada. E cniao csquco iudo, nao icnIo rojcios, nao fao calculo
algun, lano a razao cla lorda fora, dilaio c foriifico o ncu coraao
con rofundos susiros, ccrccio quc nc c ncccssario ara nao scr
consirangido clo quc, na ninIa conduia, cisic dc sisicnaiico.
Ouiros scrao viriuosos duranic o dia c ccadorcs noiic; cu sou
ura dissinulaao dc dia, c noiic, acnas dcscjos. AI! sc cla
udcssc cncirar na ninIa alna sc!
Sc csia jovcn rcicndc vcr claro cn si roria, icn dc
confcssar quc sou o Ioncn quc lIc convcn. dcnasiado
aaionada, as suas cnocs sao dcnasiado rofundas ara scr fcliz
no casancnio; ncn dc longc scria o lasianic dcia-la crdcr-sc nos
lraos dc un uro c sinlcs scduior; orcn, sc cla sc crdcr graas
a nin, salvara dc ial naufragio o quc c inicrcssanic. En rclaao a
nin cla dcvc, scgundo un jogo dc alavras dos filosofos. zu Gundc
gcIcn.
14

No fundo, csia faria dc ouvir Eduardo. Cono scnrc succdc
quando sc fian liniics acriados ao quc c inicrcssanic, ianio naior
o nuncro dc noiivos dc inicrcssc quc sc vao dcscolrindo. Por vczcs,
cla cscuia a ninIa convcrsa con a iia. Quando ial succdc, un
indcio, lrcvc dcsoniar no Iorizonic, cIcga cono dc un ouiro
nundo, causando iania adniraao iia cono roria Cordclia. A
iia vc o rclanago nas nada ouvc, Cordclia ouvc a voz nas nada vc.
Mas, no ncsno insianic, iudo volia a cnirar na ordcn csialclccida,
c a convcrsa con a iia rosscguc o scu caninIo nonoiono cono os
cavalos dc osia no silcncio da noiic; aconanIa-a o ronronar
nclancolico do sanovar. En iais noncnios a ainosfcra do salao
iorna-sc or vczcs lugulrc, rincialncnic ara Cordclia. Nao icn
ningucn a qucn falar, ningucn a qucn cscuiar. Sc sc volia ara
Eduardo corrc o risco dc quc csic, no scu cnlarao, faa qualqucr
disaraic; sc sc volia ara o ouiro lado, ara a iia c ara nin, a
scgurana quc a rcina, o riino nonoiono da convcrsa lcn
cadcnciada, facc falia dc scgurana dc Eduardo, crian o nais
dcsagradavcl dos conirasics. Conrccndo crfciiancnic quc, ara
Cordclia, a iia dcvc icr o asccio dc csiar cnfciiiada, dado quc sc
novc inicirancnic scgundo o riino narcado or nin. Alcn disso,
nao lIc c ossvcl ionar aric na nossa convcrsa; isio orquc un
dos ncios dc quc nc crniii scrvir-nc ara a rcvoliar icn sido iraia-
la cono una auicniica criana. Nao quc, ara ial, nc crniia ionar
lilcrdadcs con cla, ncn nada quc sc asscnclIc! Dcn sci quc
criurlaao da odc rcsuliar, c o quc inoria solrciudo c quc a sua
fcninilidadc ossa vir a crgucr-sc cn ioda a sua urcza c cncanio.
En visia das ninIas rclacs dc iniinidadc con a iia, c-nc facil
iraia-la cono una criana quc nao conIccc as coisas dcsic nundo.
Dc ial nodo, nao nclindro a sua fcninilidadc, acnas a ncuiralizo;
ois quc a sua fcninilidadc nao odc scr nclindrada or un
conIccincnio das sulidas c dcscidas dc rcos no ncrcado; o quc a
odc rcvoliar c quc ial coisa rcrcscnic o surcno inicrcssc da vida.
A csic rcsciio, c graas ninIa cncrgica ajuda, a iia uliraassa a si
roria. Tornou-sc quasc fanaiica, o quc nc odcra agradcccr. A
unica coisa cn nin quc cla nao odc adniiir c quc cu nao icnIa
qualqucr ofcio. Agora ionci o Ialiio dc dizcr dc cada vcz quc sc fala
dc un cnrcgo vago. a csia o quc nc convcn, c dcois falar
gravcncnic do assunio con cla. Cordclia coniinua a vcr a ironia,
nas c iudo quc dcscjo.
Polrc Eduardo! E quc cna clc nao sc cIanar Friiz. Dc cada
vcz quc, nas ninIas ncdiiacs, cnso nas rclacs quc icnIo con
clc, sou scnrc lcvado a lcnlrar-nc do Friiz, crsonagcn dc A
Nouu. Cono o scu nodclo, Eduardo c, alcn do nais, calo na guarda
nacional. E, cscusado scra dizc-lo, c ianlcn iao cnfadonIo cono
clc. icrrivclncnic dcsajciiado, c cIcga scnrc nuiio lcn osio c
cngonado. Por anizadc ara con clc, nas untc uns gcsugt,
1S
cu
aarco iao ouco cuidado quanio ossvcl. Polrc Eduardo! A unica
coisa quc quasc nc faz cna c quc clc nc csia infiniiancnic
olrigado, c a ial onio quc quasc ncn salc cono agradcccr-nc.
Fcalncnic, acciiar agradccincnios or isio c dcnasiado.
Eniao? nao odcrcis nanicr-vos iranquilos? Duranic ioda a
nanIa nao icndcs fciio ouira coisa scnao sacudir a ninIa crsiana,
alanar o ncu csclIo rcflcior c o cordao quc cndc ao lado, lrincar
con a sincia do icrcciro andar, laicr nos vidros, nuna alavra,
anunciar a vossa rcscna dc iodos os nodos ossvcis cono sc nc
fzcsscis sinal ara ir juniar-nc a vos. Sin, faz un lclo icno, nas
nao nc aciccc sair, dciai-nc aqui... zcfiros jocosos c ladinos!
Vos, alcgrcs crianas, odcis ir nuiio lcn scn nin; idc, cono
scnrc, lrincar con as raarigas. Sin, lcn sci, ningucn c caaz dc
lcijar una jovcn dc nodo iao scduior cono vos; c inuiil quc cla
icnic cscaar-vos, nao conscguira dcsvcncilIar-sc dos vossos
icniaculos c ncn ncsno o qucr; orquc vos rcfrcscais c acalnais,
nao roduzis cciiaao... Scgui o vosso caninIo, dciai-nc ara
iras... Eniao? O razcr nao c o ncsno scn nin, cnsais, nao c no
vosso inicrcssc quc o fazcis... Pois lcn, sigo-vos; nas con duas
condics. Princiro! Vivc cn Kongcns Nyiorv una jovcn dcliciosa
quc, alcn disso, icn a inudcncia dc nc nao qucrcr anar, sin, ior
ainda, ana ouiro, c cIcgaran ja ao onio dc asscarcn dc lrao
dado. Sci quc clc ira lusca-la una Iora. Qucro ois quc nc
roncian quc aquclcs dc cnirc vos quc nclIor salcn sorar sc
cscondan cn qualqucr lado, nas criinIo, aic o noncnio dc clc
sair oria con cla. No insianic rcciso cn quc clc ira ara cncirar
na Siorc Kongcnsgadc, csic dcsiacancnio aiacara c, do nodo nais
dclicado, iirar-lIc-a o cIacu da calca ondo-o a danar dianic
dclc, aroinadancnic disiancia dc una vara
16
c con nodcrada
vclocidadc; nao nuiio dcrcssa, ois odcria clc voliar ara casa.
ncccssario quc clc csicja consianicncnic sol a inrcssao dc
conscguir agarrar o cIacu no noncnio scguinic; nao dcvcra scqucr
alandonar o lrao da jovcn. Assin os conduzircis ao longo da Siorc
Kongcnsgadc, c clas nuralIas aic Nrrcori, cn Hjlroladcs...
Quanio icno scra ncccssario? Aroinadancnic una ncia Iora,
crcio. Vindo dc Osicrgadc, csiarci a caiancnic una c ncia.
Tcndo o ciiado dcsiacancnio conduzido os aaionados aic o ncio
da raa, dcscncadcara conira clcs un violcnio aiaquc, duranic o
qual fara voar o cIacu da jovcn, lIc ora os caracois cn dcsalinIo,
crgucra o scu alc, cnquanio, ao ncsno icno, o cIacu do
nancclo sc ora a sulir alcgrcncnic clo ar afora; nuna alavra,
criarcis una confusao dcsiinada a rovocar as gargalIadas, nao so
da ninIa aric, nas ianlcn do ccclcnissino ullico. Os cacs
cn-sc a ladrar, o guarda da iorrc a iocar a rclaic, c icrcis o
cuidado dc fazcr voar aic nin o cIacu da donzcla, dc nodo a scr
cu o aforiunado quc lIo dcvolvcra. E agora, scgunda condiao! O
dcsiacancnio quc nc scguir dcvcra olcdcccr ao ncnor dos ncus
sinais, nunca uliraassara os liniics do dccoro, nao ofcndcra
qualqucr donzcla, c nao ionara lilcrdadcs, quc duranic ioda csia
farsa, odcrian nullar a sua alcgria, rivar os scus lalios do sorriso
ou os scus olIos dc az, c angusiiar o scu coraao. Sc qualqucr un
dc cnirc vos sc conoriar dc ouiro nodo, scrcis iodos naldiios. E
agora a caninIo da vida c da alcgria, da juvcniudc c da lclcza;
nosirai-nc o quc ja ianias vczcs vi c nunca nc faiigarci dc adnirar,
nosirai-nc una jovcn lcla, fazci-a dcsalrocIar cn ioda a sua
lclcza dc nodo quc sc iornc nais lcla ainda; olscrvai-a dc nodo
quc cla sinia razcr ncssc canc! Dccidi assar or Drcdgadcn
nas, cono salcis, so csiarci livrc una Iora c ncia.
Eis una jovcn quc sc aroina, clcganic c cncriigada; nas a
vcrdadc c quc Iojc c doningo... Tcncrai-a un ouco, aninai-a con
un lcquc dc frcscura, dcslizai doccncnic or solrc a sua calca,
cnlaai-a aflorando-a inoccnicncnic! OI! quc cu adivinIc o ion
financnic rosado das suas faccs; os lalios adquircn un colorido
nais vivo, o scio crguc-sc... Nao c vcrdadc? nao scra dc una
lcaiiiudc incrinvcl, ninIa cqucna, asirar csic soro iao cIcio
dc frcscura? A volia do scu vcsiido ondula cono una folIa no vcnio.
Cono c saudavcl c foric o nodo cono rcsira. O scu andar iorna-sc
nais lcnio, cla c quasc lcvada cla docc lrisa, cono una nuvcn,
cono un sonIo... Sorai un ouco nais, a Iausios nais longos!...
Ela rccolIc-sc; as naos crgucn-sc ara o cscoo colrindo-o con a
naior rccauao, nao va alguna rajada scr suficicnicncnic
indiscrcia ara sc iniroduzir, lcsia c frcsca, sol o iccido lcvc... E cla
cnrulcscc nais saudavclncnic, as faccs fican nais cIcias, os olIos
nais iransarcnics, o andar nais riinado. A ncnor airilulaao
cnlclcza os scrcs. Todas as jovcns sc dcvcrian cnanorar clos
zcfiros; orquc nao cisic ncnIun Ioncn quc, cono clcs, scja caaz
dc lIcs rcalar a lclcza luiando conira clas... Ei-la quc sc inclina un
ouco, a calca laia-sc ara a onia dos cs... Parai un ouco!
dcnasiado, a ciniura dilaia-sc, cla crdc un ouco da sua cslclia
figura... Fcfrcscai-a un ouco!... Nao c vcrdadc, ninIa filIa?
Quando sc csia afogucado, c agradavcl scniir csics lcvcs frcniios dc
frcscura; c-sc quasc icniado a alrir os lraos dc graiidao, dc alcgria
dc vivcr... Ela volia-sc dc lado... Vanos, dcrcssa, un soro vigoroso
ara quc cu ossa adivinIar a lclcza das fornas!... Mais vigor! ara
quc o iccido sc casc nclIor con os coniornos... Nao, foi dcnasiado!
A sua aiiiudc ja nao c lcla, c criurlais o scu asso lcsio... Ei-la quc
sc volia dc novo... Agora, sorai con nais fora, quc cla sc rcvclc!...
Dasia, c dcnais. un dos scus caracois dcsnancIou-sc... Por favor,
doninai-vos! E cis quc sc aroina un rcgincnio cn cso.
Dc cnc st uccIt gu scI;
Dc undc uuc cs gcnc.
1?

Sin, nao sc odc ncgar quc c una forna infcliz dc assar a
vida, asscar con o fuiuro cunIado dc lrao dado. Para una jovcn
isio rcrcscnia ouco nais ou ncnos o ncsno quc significa ara un
Ioncn o lugar dc ajudanic dc cscriiorio... Mas, clo ncnos, o
ajudanic dc cscriiorio odc avanar; icn o scu lugar scguro na
cnrcsa, csia rcscnic nas ocasics ccccionais nas o quc calc
a una cunIada?... Sorai agora, sorai un ouco nais raido!
quando sc disc dc un aoio firnc, nao c difcil rcsisiir... o ccniro
adiania-sc cncrgicancnic, as asas nao conscgucn rosscguir... O
cunIado icn os cs lcn asscnics no cIao, o vcnio nao o faz scqucr
csircncccr, icn dcnasiado cso nas ianlcn dcnasiado cso
ara quc as asas o ossan crgucr do solo. Elc avana cIcio dc
cncrgia a fin dc rovar o quc? quc c un coro csado; c quanio
nais inanovvcl c o Ioncn, nais a jovcn crdc... cncaniadoras
danas, or favor, crniii quc vos dc un lon consclIo. alandonai o
vosso fuiuro narido, ou o vosso fuiuro cunIado, avanai sozinIas c
vcrcis o razcr quc da c ossvcl iirar... agora, sorai un ouco nais
doccncnic!... cono clas sc dclaicn nas ondas do vcnio; vcdc cono
sc cnconiran frcnic a frcnic, voando dos dois lados da rua Iavcra
acaso una nusica dc dana quc consiga roorcionar alcgria nais
jovial? c no cnianio o vcnio nao faiiga, foriifica... Agora lanan-sc
nun iurlilIao dc icncsiadc cla rua afora Iavcra acaso una
valsa quc ossa inclriar una jovcn dc nodo nais scduior? c no
cnianio o vcnio nao faiiga, iransoria... agradavcl cnconirar un
ouco dc rcsisicncia, qucn Iavcra quc sc nao laia dc loa voniadc
ara olicr a ossc daquilo quc ana? c dcccrio quc sc alcana o quc
sc ana ois Ia una Providcncia quc auilia o anor c c or isso quc
o Ioncn icn o vcnio or dciras... Nao rcarci lcn as coisas?
quando o vcnio c dc oa c facil quc aconica uliraassar-sc o lcn-
anado, nas con o vcnio dc roa iorna-sc agradavcl rocurar rcfugio
junio dclc; o soro do vcnio iorna-vos nais sa, nais airacnic, nais
scduiora, clc rcfrcsca o quc os lalios Iao dc dar c quc dcvc, dc
rcfcrcncia, scr salorcado frio or scr iao cscaldanic, ial cono o
cIananIc quc, quasc gclando, aquccc... Cono clas ricn, cono
convcrsan c o vcnio lcva consigo as alavras , nas ianlcn,
falar dc quc? c dc novo ricn, inclinan-sc dianic do vcnio,
scguran os cIacus, ionan aicnao aos assos... Parai agora, nao
sc vao clas inacicniar c zangar conosco, ou ncsno ionar-nos
ncdo! Pcrfciio; rcsoluia c doninadora, a crna dirciia quc
avana... quc ousado c solcrano o olIar quc lana cn volia... Sc nc
nao cngano, da o lrao a algucn, csia orianio noiva. Vcjanos,
ninIa filIa, a ofcria quc ic coulc na arvorc dc Naial da vida... AI!
Sin, icn iodo o ar dc scr un noivo dc confiana. Ela csia ois nos
rinciros icnos do noivado, ana-o c nuiio ossvcl, nas o scu
anor csvoaa livrcncnic ao rcdor dclc, cn crculos vasios c
csaosos; cla ossui ainda cssa caa do anor quc odc cnvolvcr
nuiios ouiros... Un ouco nais dc flcgo, ncus anigos!... Sin,
quando sc caninIa iao dcrcssa nao c dc csaniar quc as fiias do
cIacu sc acricn ara rcsisiir ao vcnio, quc as suas onias
fluiucn cono asas scgundo os caricIos do vcnio, ial cono csia lcvc
silIucia c o scu anor , cono una rcvoada dc clfos. Sin, quando
sc cncara assin o anor, arccc clc scr assaz cicnsivo; nas quando
cIcga o noncnio dc o cnvcrgar, quando o vcu dcvc scr iransfornado
no vcsiido quc sc usa scnrc cniao ja nao c ossvcl o luo dc
nuiios folIos... OI, ncu Dcus! Quando sc icn a coragcn dc arriscar
un asso dccisivo ara ioda a vida, nao sc icra ianlcn a coragcn
dc avanar dirciancnic conira o vcnio? Qucn o duvida? cu nao; nas
calna, ninIa donzclinIa, calna. As inicncrics casiigan
durancnic, c o vcnio odc scr duro ianlcn... Arrcliai-a un ouco!...
Ondc ara o lcno?... AI, lon ! scnrc o conscguisics cnconirar... E
agora c una das fiias do cIacu quc sc dcsaia... quc coisa
dcsagradavcl cn rcscna do vosso fuiuro csoso... AI, cIcga una
aniga quc c rcciso cunrincniar. a rincira vcz quc cla vos vc
dcsdc quc csiais noiva, c c caiancnic ara vos nosirardcs cono ial
quc asscais aqui, na Drcdgadc, c con a inicnao dc vos dirigirdcs
dcois a Langclinic. Tanio quanio sci, as rcccn-casadas icn o Ialiio
dc ir igrcja no rinciro doningo aos o casancnio, cnquanio quc
as noivas vao a Langclinic. Sin, c or isso quc os noivados icn
gcralncnic nuiio cn conun con Langclinic... Agora aicnao, o
vcnio quasc vos lcva o cIacu, scgurai-o nclIor, inclinai a calca.
Quc faialidadc! Nao udcsics saudar a vossa aniga, faliava-vos a
calna quc crniic a una jovcn noiva, con a aliiva crcssao
rcqucrida, cunrincniar as quc o nao csiao... Sorai agora un
ouco nais doccncnic!... Os dias nclIorcs aroinan-sc... Cono
cla sc agarra ao lcn-anado, iao frcnic dclc quc odc voliar a
calca, crgucr os olIos ara o scu rosio c sorrir-lIc, a clc quc c o
scu icsouro, a sua fclicidadc, a sua cscrana, o scu fuiuro... OI!
ninIa filIa, cagcras... ois nao c graas ao vcnio c a nin quc clc
csia con iao solcrlo asccio? c nao c ianlcn graas a nin c
docc lrisa, quc agora ic cuida c faz csqucccr a iua dor, quc iu
roria arcccs iao sa dc coro c dc csriio, iao cIcia dc cscrana
c rcsscniincnios?
Og cg u IIc Iuuc cn Studcnt,
Son ggc og ucsc on Nuttcn,
Mcn cg u Iuuc cn Occ,
Son guu Icd Fc ud Huttcn.
1S

AdivinIa-sc logo ao olIar-ic, ninIa cqucna, cisic qualqucr
coisa no icu olIar... Nao, un csiudanic nao c dc nodo algun o quc
ic convcn... Mas or quc rccisancnic un oficial? Un liccnciado,
icndo ja acalado os scus anos dc csiudo, nao scria ianlcn
crfciio?... Coniudo, dc noncnio, nao ic osso ofcrcccr ncn un
oficial ncn un liccnciado. En coniraariida, osso cnviar-ic
algunas lufadas ancnas c rcfrcscanics. Sorai un ouco nais!...
Muiio lcn, lana o alc dc scda or solrc o onlro; caninIa
lcniancnic, c assin as faccs odcrao cnalidcccr un ouco, un
ouco ncnor scra o lrilIo dos olIos!... Assin. Un ouco dc
ccrccio, solrciudo con un icno iao dclicioso cono o dc Iojc, c,
cnfin, un ouco dc acicncia, dcssc nodo or ccrio conscguircis o
vosso lclo oficial. Esscs dois quc sc aroinan agora csiao
crfciios un ara o ouiro. Quc rcicnao nos novincnios, quc
scgurana no oric, icsicnunIo dc una rccroca confiana, quc
Iunonu ucstuItu (Iarnonia rccsialclccida} cn iodos os
novincnios, quc cncaniadora suficicncia! s suas aiiiudcs falian
ligcircza c graa, nao danan un con o ouiro, nao, nclcs cisicn
crnancncia, franqucza, fonics dc una cscrana infalvcl, c
insiradoras da csiina rccroca. Aosio quc a sua conccao da
vida sc rcsunc nisio. a vida c un caninIo. Assin, arcccn clcs
dcsiinados a asscar dc lrao dado airavcs das alcgrias c dos
dcsgosios da vida. Conjugan-sc iao lcn quc a dana rcnunciou
ncsno ao scu rivilcgio dc scguir clo lado dc dcniro do asscio...
Mas, qucridos zcfiros, or quc vos ocuais dc ial nodo con csic ar
quc nc nao arccc ncrcccr a vossa aicnao? Havcra alguna coisa
inicrcssanic a noiar? orcn c ja una Iora c ncia, a caninIo dc
Hjlrolads!
Nao sc julgaria ossvcl rcvcr con acuidadc c nos scus
nninos dcialIcs a Iisioria da cvoluao niina dc un scr. Isso
dcnonsira quanio Cordclia c sa dc coro c dc csriio. Sin, nao Ia
duvida, c una ccclcnic jovcn. Enlora calna, nodcsia c sinlcs,
icn inconscicnicncnic, cn si roria, una cnornc cigcncia.
Tudo isio nc inrcssionou Iojc, ao vc-la cnirar cla oria cicrior
da casa. A lcvc rcsisicncia quc un soro dc vcnio odc rovocar
arccc acordar ncla iodas as faculdadcs scn quc, no cnianio, sc
roduza una luia inicrior. Ela nao c una raariguinIa insignificanic
quc sc dcsfaa cnirc os dcdos, ncn iao fragil quc quasc sc icnIa
ncdo dc a vcr quclrar-sc sc a olIanos; nas nao c ianlcn una flor
dc csiufa cIcia dc rcicnscs. Eis or quc, cono un ncdico, cu nc
osso cnircgar ao razcr dc olscrvar iodos os sinionas dcsia
Iisioria clnica dc una oiina saudc.
Pouco a ouco, os ncus aiaqucs concan a aroinar-sc
dcla, a iornarcn-sc nais dircios. Sc cu quiscssc indicar csia
nudana dc iaiica nas ninIas rclacs con a fanlia, diria quc
volici a ninIa cadcira dc nodo a odcr vc-la dc lado. Inicrcsso-nc
un ouco nais or cla, dirijo-lIc a alavra, arranco-lIc rcsosias. A
sua alna c aaionada, violcnia c, scn quc rcflccs inscnsaias c
vas a icnIan dcscriado ara as coisas csiranIas, cla scnic una
ncccssidadc do quc c ccccional. A ninIa ironia a roosiio da
naldadc dos Ioncns, o ncu iroar da sua covardia c norna
indolcncia, inicrcssan-na. Ela gosia, scgundo crcio, dc conduzir o
carro do Sol airavcs da alolada cclcsic, dc sc aroinar dcnasiado
da icrra c qucinar un ouco os Ioncns. Mas nao icn confiana cn
nin c, aic agora, scnrc ous olsiaculos a qualqucr icniaiiva dc
aroinaao, ainda quc csiriiual. ncccssario rinciro quc, cn si
roria, cla adquira nais fora, anics quc cu lIc crniia aoiar-sc
cn nin. A inicrvalos, odcr-sc-ia icr a inrcssao dc scr dcla quc cu
gosiaria dc fazcr una confidcnic na ninIa franco-naonaria, nas
isso acnas a inicrvalos. A sua cvoluao dcvc roccssar-sc ncla
roria; cla dcvc dar-sc conia da cncrgia da sua alna, dcvc icniar
ionar sozinIa o cso do nundo. Quanias coisas cla icn a dizcr c
cono os scus olIos nc nosiran facilncnic os rogrcssos quc icn
fciio; una unica vcz dcscoriinci nclcs un clarao dc raiva inoicnic.
ncccssario quc cla nc nao scja dcvcdora dc nada; ois cla dcvc
scniir-sc livrc, o anor acnas sc cnconira na lilcrdadc, acnas ncla
odc cisiir a rccrcaao c o divcriincnio cicrnos. Porquc cnlora a
ninIa inicnao scja fazc-la cair nos ncus lraos cla fora das
circunsiancias, or assin dizcr, c nc csforcc or fazc-la graviiar na
ninIa dircao, c coniudo ianlcn ncccssario quc cla nao ionlc
csadancnic, nas cono un csriio quc graviia ara ouiro csriio.
Enlora cla dcva cricnccr-nc, ial nao dcvcra odcr idcniificar-sc
con a fcaldadc dc un fardo csando solrc nin. Ela nunca dcvcra
consiiiuir ara nin una risao fsica, ncn una olrigaao noral.
Enirc nos dois acnas dcvc rcinar o cfciio rorio da lilcrdadc. Ela
dcvc scr suficicnicncnic lcvc ara quc cu a ossa crgucr con o
lrao csicndido.
Cordclia ocua quasc dcnasiadancnic o ncu csriio. Dc novo
crco o ncu cquillrio, nao cranic cla quando csia rcscnic, nas,
no scniido nais csiriio, quando csiou so con cla. Succdc-nc
susirar or cla, nao ara lIc falar nas acnas ara dciar a sua
inagcn adcjar cn frcnic dos ncus olIos; odcrci scgui-la quando
sci quc saiu, nao ara scr visio nas ara a vcr. A noiic assada
sanos junios dc casa dos Daicr; Eduardo aconanIava-a. Scarci-
nc dclcs a ioda a rcssa c cscaci-nc ara una ouira rua ondc nc
cscrava o ncu criado. Nun aicc, nudci dc faio, c udc cnconira-la
una scgunda vcz scn quc cla dcssc or isso. Eduardo, cono
scnrc, csiava nudo. vcrdadc quc csiou aaionado, nao Ia
duvida, nas nao no scniido rorio, c a csic rcsciio c ianlcn
ncccssario scr nuiio rudcnic, ois as conscqucncias sao scnrc
crigosas; c so sc csia aaionado una vcz, nao c assin? Mas o dcus
do anor c ccgo c, scndo-sc suficicnicncnic asiuio, c ossvcl
cngana-lo. No quc sc rcfcrc s inrcsscs colIidas, a aric consisic
cn scr iao rccciivo quanio ossvcl, c cn salcr aqucla quc sc
roduz solrc as jovcns, lcn cono a quc csias nos rovocan. Assin,
odc-sc csiar aaionado dc nuiias ao ncsno icno; orquc as
ananos dc difcrcnics nanciras. Anar acnas una c dcnasiado
ouco; anar iodas c una lcviandadc dc caraicr sucrficial; orcn,
conIcccr-sc a si rorio c anar un nuncro iao grandc quanio
ossvcl, cnccrrar na sua alna iodas as cncrgias do anor dc nodo
quc cada una rcccla o alincnio quc lIc c rorio, ao ncsno icno
quc a conscicncia cnglola o iodo cis o razcr, cis o quc c a vida.

J dc uIo

No fundo, Eduardo nao odc quciar-sc dc nin. rcalncnic
vcrdadc cu rcicndcr quc Cordclia sc aaionc or clc, quc, graas a
clc, sc dcsgosic do anor uro c sinlcs c, or cssc caninIo,
uliraassc os scus rorios liniics; nas, ara assin succdcr, c
rccisancnic ncccssario quc Eduardo nao scja una caricaiura; caso
conirario, iorna-sc inuiil. Eduardo nao so consiiiui, na oiniao gcral,
un lon ariido aos olIos dc Cordclia isio nada significa, orquc
una donzcla dc dczcsscic anos nao considcra iais coisas , nas c
ainda cssoalncnic doiado dc varias qualidadcs agradavcis, c cu
fao o ossvcl ara lIc crniiir iirar o naior ariido. Cono una
cosiurcira, cono un dccorador, ornancnio-o o nclIor ossvcl dc
acordo con os scus ncios sin, or vczcs cnfciio-o ncsno con
algun luo ionado dc cnrcsiino. E cniao, ao cncaninIarno-nos
anlos ara a casa dc Cordclia, iorna-sc-nc circnancnic divcriido
caninIar a scu lado. cono sc fossc ncu irnao, ncu filIo c, no
cnianio, c un anigo, un jovcn da ninIa idadc, c un rival. Mas
nunca odcra vir a scr crigoso ara nin. Por conscqucncia, quanio
nais o clcvo, a clc quc afinal dcvcra ionlar, nais c nclIor dcscria
cn Cordclia a conscicncia daquilo quc dcsrcza, con naior ardor vai
adivinIando o quc dcscja. Ajudo-o a rcsolvcr as dificuldadcs,
rcconcndo-o, cnfin, fao iudo o quc un anigo odc fazcr clo scu
anigo. Para r lcn cn cvidcncia a ninIa fricza, cIcgo quasc a
dcclanar conira Eduardo. Dcscrcvo-o cono un sonIador. Dado quc
Eduardo c alsoluiancnic incaaz dc caninIar sozinIo, c ncccssario
quc cu nc cncarrcguc dc o r cn cvidcncia.
Cordclia odcia-nc c icnc-nc. Quc odc una donzcla icncr? O
csriio. Por quc? Porquc o csriio consiiiui a ncgaao dc ioda a sua
cisicncia fcninina. A lclcza nasculina, una naiurcza doninadora,
cic., sao lons ncios c ianlcn scrvcn ara alcanar conquisias,
nas nunca conscgucn olicr una viioria conlcia. Por quc? Porquc
sc gucrrcia conira a jovcn no scu rorio icrrcno c, a, cla c scnrc
a nais foric. Tais ncios odcn scrvir ara fazcr corar una donzcla,
ara a olrigar a laiar os olIos, nas nunca ara rovocar cssa
angusiia indcscriivcl c caciosa quc iorna a sua lclcza inicrcssanic.
Non onosus cut, scd cut ucundus Uxcs,
Et tuncn ucquocus tost unoc Dcus.
19

Enfin, dcvc cada un conIcccr as suas rorias foras. Mas
nuiias vczcs nc rcvolici ao vcr quc ncsno aquclcs quc sao doiados
sc conorian iao dcsasiradancnic. No fundo, no caso dc qualqucr
jovcn, viina dc un anor dc un ouiro, ou nclIor, do scu rorio,
dcvcria scr ossvcl disccrnir incdiaiancnic, lasiando ara isso
acnas olIa-la, cn quc scniido foi cla iludida. Un assassino
ccrincniado vilra os scus golcs scnrc do ncsno nodo c, ao
olIar a fcrida, un olcia inicligcnic rcconIccc rincira visia o
auior do crinc. Mas ondc cnconirarcnos iais scduiorcs sisicnaiicos
ou iais sicologos? Scduzir una jovcn significa ara a naior aric
das cssoas. scduzir una jovcn, c csia iudo diio; c, no cnianio, ioda
una linguagcn sc oculia ncsic cnsancnio.
Cono nulIcr odcia-nc; cono nulIcr doiada icnc-nc;
cono inicligcncia dcscria ana-nc. Foi csia a rincira luia quc
rovoquci na sua alna. O ncu orgulIo, a ninIa olsiinaao, a
ninIa fria iroa, a ninIa ironia scn coraao, icnian-na; nao cono
sc cla csiivcssc inclinada a anar-nc; nao, dcccrio nao cisic o
ncnor irao dc iais scniincnios ncla, solrciudo no quc a nin sc
rcfcrc. Ela qucr, sin, rivalizar conigo. Tcnian-na a orgulIosa
indccndcncia cranic os Ioncns, una lilcrdadc cono a dos aralcs
no dcscrio. O ncu riso c a cccniricidadc ncuiralizan qualqucr
nanifcsiaao croiica. Ela c lasianic livrc conigo c, quanio rcscrva,
c nais iniclcciual quc fcninina. Esia iao longc dc vcr cn nin un
ossvcl ananic, quc as nossas rclacs nao assan das cisicnics
cnirc duas grandcs inicligcncias. Pcga-nc na nao c acria-a, ri c
icn or nin un inicrcssc no scniido urancnic grcgo. Tcndo-a ois
nisiificado duranic ianio icno con a ironia c a iroa, sigo as
dirciivas da vclIa canao. o cavalciro dcsdolra o scu caoic dc un
iao vivo vcrnclIo c cdc lcla jovcn quc solrc clc sc scnic. Mas cu
nao alro o ncu caoic ara ficar scniado junio dcla, solrc o rclvado,
anics sin ara dcsaarcccr con cla clos arcs afora, nas asas do
cnsancnio. Ou, scn a lcvar conigo, cavalgo un cnsancnio,
cnvio-lIc un lcijo con a nao, accno-lIc un adcus, iorno-nc
invisvcl ara cla c audvcl soncnic clo sussurro das aladas
alavras. Nao nc vou iornando, cono Jcova, cada vcz nais visvcl
graas voz, nas sin cada vcz ncnos, ois quanio nais falo nais
nc clcvo. E cniao cla rcicndc scguir-nc, r-sc a caninIo ara o
vo ousado dos cnsancnios. Mas isio acnas un insianic. No
insianic scguinic volio a scr frio c scco.
Ha varias csccics dc rulor fcninino. Ha a vcrnclIidao
grosscira, cor dc iijolo. Dcsia sc scrvcn, con grandc frcqucncia, os
auiorcs dc ronanccs quando fazcn corar as suas Icronas Ic und
Ic.
20
E dcois Ia o rulor dclicado; csic c a aurora naiinal do
csriio quc, nuna jovcn, adquirc inarcciavcl valor. A vcrnclIidao
furiiva, rcsulianic dc una idcia fcliz, c lcla no Ioncn, nais lcla
ainda no adolcsccnic, cncaniadora na nulIcr. o clarao dc
icncsiadc, o rclanago do calor do csriio. o nais lclo no
adolcsccnic, cncaniador na donzcla orquc sc nosira na sua
virgindadc, c or isso icn ianlcn o udor da surrcsa. Quanio
nais sc cnvclIccc, ianio nais dcsaarccc ial rulor.
Por vczcs lcio cn voz alia ara Cordclia; iraia-sc, cn gcral, dc
irccIos lcn ouco cnocionanics. Cono dc cosiunc, c Eduardo
qucn nc scrvc dc inicrncdiario; aonici-lIc quc un ncio nuiio uiil
ara csirciiar rclacs con una jovcn consisic cn cnrcsiar-lIc
livros. Assin, scnrc ganIou alguna coisa, ois cla fica-lIc lasianic
graia. Mas sou cu afinal qucn nais lucra, orquc dccido a cscolIa
dos livros, cnlora nanicndo-nc dc aric. TcnIo a un vasio cano
livrc ara as ninIas olscrvacs. Posso dar a Eduardo qualqucr
livro quc nc agradc, dado quc clc nada cnicndc dc liicraiura. Posso
scr iao ousado quanio rcicndo, cIcgar nao inoria a quc circnos.
Eniao, quando iardc nc cnconiro con cla, cgo cono or acaso
nun livro, folIcio-o disliccnicncnic, lcio a ncia-voz c clogio a
aicnao dc Eduardo. Onicn iardc quis, airavcs dc una
ccricncia, dar-nc conia da clasiicidadc csiriiual dc Cordclia. Nao
salia sc dcvia cdir a Eduardo quc lIc cnrcsiassc os ocnas dc
ScIillcr ara os alrir acidcnialncnic no canio dc Tccla quc lcria cn
voz alia, ou os ocnas dc Durgcr. Acalci or oiar or csics uliinos,
rincialncnic orquc a sua Lcono, acsar dc ioda a sua lclcza,
icn un ouco dc caliaao. Alri ois o livro c li csic ocna con
iodo o aiciico ossvcl. Cordclia csiava cnocionada, cosia
raidancnic cono sc fossc cla qucn VilIcln vinIa raiar. CIcguci
ao fin. A iia cscuiara scn rcsiar nuiia aicnao; cla nao icnc os
VilIcln, vivos ou norios, c alcn disso nao conrccndc nuiio lcn o
alcnao; nas ficou crfciiancnic voniadc logo quc lIc nosirci a
lcla cncadcrnaao do livro c conccci a disscriar solrc a aric do
cncadcrnador. A ninIa inicnao cra dcsiruir cn Cordclia o cfciio do
aiciico, no rcciso insianic cn quc clc sc roduzia. Esiava un
ouco ansiosa nas cra nanifcsio quc ial ansicdadc a nao icniava,
anics criava ncla un cfciio unIcncI.
21

Hojc os ncus olIos rcousaran cla rincira vcz solrc cla.
Diz-sc quc o sono odc iornar as alclras csadas aic as fccIar;
csic olIar icria ialvcz un odcr scnclIanic. Os olIos ccrran-sc, c
coniudo agiian-sc ncla foras olscuras. Nao vc quc a olIo, scnic-o,
iodo o scu coro o scnic. Os olIos ccrran-sc c c a noiic; nas ncla c
dia claro.
ncccssario quc Eduardo dcsaarca. CIcgou ja aos uliinos
liniics; icno a cada insianic quc clc lIc va fazcr una dcclaraao dc
anor. Ningucn o odc salcr nclIor quc cu, scu confidcnic, quc
roosiiadancnic o nanicnIo ncsia caliaao a fin dc quc clc ossa
influcnciar nclIor Cordclia. Scria orcn arriscar dcnasiado
crniiir-lIc quc fizcssc a confissao do scu anor. Dcn sci quc
rccclcria una rccusa, nas isso nao oria fin siiuaao. A rccusa
iria dcccrio afcia-lo nuiio, o quc odcria ialvcz cnocionar c
cnicrncccr Cordclia. Enlora nun ial caso cu nao dcva icncr o ior,
ou scja, quc cla volic airas con a rccusa, c ossvcl quc o scu
orgulIo dc alna vcnIa a sofrcr con csic sinlcs confronio. E, sc ial
fossc o caso, icria falIado conlciancnic o oljciivo ara o qual nc
scrvira dc Eduardo.
As ninIas rclacs con Cordclia concan a ionar un asccio
dranaiico. Aconica o quc aconicccr, nao odcrci nanicr-nc
duranic nuiio icno cono sinlcs cscciador, sol cna dc dciar
cscaar-sc o insianic dccisivo. indiscnsavcl quc cla scja ionada
dc surrcsa nas, sc quiscr surrccndc-la, c indiscnsavcl ocuar a
osiao ccria. O quc gcralncnic odcria surrccndcr ouiras nao
icria ialvcz o ncsno cfciio solrc cla. No fundo, cla dcvcria scr
surrccndida dc ial nodo quc, ncssc rcciso insianic, a razao dcssa
surrcsa scja algo dc quasc ioialncnic lanal. Acnas ouco a ouco
c inliciiancnic dcvcra algo dc ciraordinario fazcr a sua aariao.
ianlcn scnrc csia a lci quc rcgc o inicrcssanic c, or scu lado, a
lci quc conduz iodos os ncus novincnios no quc diz rcsciio a
Cordclia. Dcsdc quc sc saila surrccndcr, a ariida csia scnrc
ganIa; suscndcnos or un insianic a fora inicrior daqucla dc
qucn sc iraia, ono-la assin na inossililidadc dc agir, scja alias
qual for o ncio cnrcgado, o ncio ciraordinario ou o ncio conun.
Fccordo ainda con ccria vaidadc una icncraria icniaiiva raiicada
conira una dana da alia socicdadc. Ja dc Ia algun icno quc cu
rondava sccrciancnic, c scnrc cn vao, ao rcdor dcla, cn lusca dc
un coniaio inicrcssanic, quando, una iardc, a avisio na rua. Ia so.
Esiava ccrio dc quc cla nc nao conIccia ou, clo ncnos, ignorava o
faio dc cu Ialiiar cn CocnIaguc. Adianici-nc, ara nc cnconirar
con cla dc frcnic. CIcgado crio, afasici-nc a fin dc lIc dar o lado
dc dcniro do asscio. Ncssc insianic, lancci-lIc un olIar
nclancolico c julgo quc quasc nc cIcgaran as lagrinas aos olIos.
Tirci o cIacu. Ela arou. Con voz conovida c olIar sonIador,
dissc-lIc. Nuo uos cnudcs, Mcnnu. Entc us uossus cocs c us dc
ugucn quc uno con todo o couuo, nus uuc ongc dc nn, cxstc
unu scncIunu tuo gundc quc dcccto nc cdoucs cstu cstunIu
condutu. Julgava cla csiar cranic un sonIador, c qualqucr jovcn
gosia dc un ouco dc sonIo, rincialncnic quando, ao ncsno
icno, icn o scniincnio da sua sucrioridadc c ousa sorrir dc nos.
Nao nc cnganara, cla sorria, c con un sorriso cncaniador. Saudou-
nc con una digna condcsccndcncia c voliou a sorrir. Fcionou o scu
caninIo c cu dci, quando nuiio, dois assos a scu lado. Alguns dias
nais iardc volici a cnconira-la c crniii-nc dirigir-lIc un
cunrincnio. Fiu-sc-nc na cara. Mas a acicncia c una rcciosa
viriudc c o uliino a rir c qucn ri nclIor.
Havcria varios ncios ara surrccndcr Cordclia. Podcria icniar
dcscncadcar una icncsiadc croiica, caaz dc arrancar arvorcs cla
raiz. Craas a cla, conscguiria ialvcz fazc-la crdcr o cquillrio,
arranca-la rclaao dc dccndcncia; c, cn ial agiiaao, odcria
icniar, or ncio dc cnconiros sccrcios, rovocar a sua aiao. Tal
nao c ininaginavcl. fora dc duvida quc una raariga, iao
aaionada cono cla, odc scr conduzida a nao inoria o quc.
Coniudo, csiciicancnic cnsando, isio nao scria corrcio. Nao gosio
da vcriigcn, c ial csiado so c rcconcndavcl quando nos acIanos
cranic jovcns quc, dc ouiro nodo, nao odcrian alcanar un
rcflco ociico. Por ouiro lado, scria facil crdcr-sc o vcrdadciro
razcr, dado quc a cnoao dcnasiada c ianlcn nociva. En rclaao
a cla, una ial ncdida rcvclar-sc-ia inicirancnic crrada. En oucas
rcnadas cu alordaria ialvcz aquilo dc quc odcria, dc ouiro nodo,
fruir duranic nuiio icno, sin, ior ainda, aquilo dc quc, usando dc
iodo o ncu sanguc-frio, odcria olicr o razcr nais conlcio c rico.
Nao convcn fruir Cordclia na caliaao. No rinciro insianic, cla
ficaria ialvcz surrccndida sc cu assin nc conduzissc, nas cn lrcvc
csiaria saciada, rccisancnic orquc una ial surrcsa csiaria
dcnasiado roina da sua alna ousada.
Dc iodos os ncios, os csonsais uros c sinlcs scrian os
nclIorcs, os nais a roosiio. Para cla scra ialvcz iao inossvcl
acrcdiiar nos scus rorios scniidos quando nc ouvir fazcr una
rosaica confissao dc anor c cdi-la cn casancnio, cono scria sc
cscuiassc a ninIa inflanada cloqucncia, lclcssc o ncu vinIo
inclrianic c cnvcncnado, ou ouvissc o laicr do scu coraao cranic
a idcia dc un raio.
Quanio aos csonsais, o dialo c Iavcr nclcs scnrc iania
ciica, o quc c iao cnfadonIo quando sc iraia dc cicncia cono quando
sc iraia da vida. Quc csaniosa difcrcna! Sol o ccu da csiciica iudo
c lcvc, lclo, fugiiivo, nas assin quc a ciica sc ncic no assunio iudo
sc iorna duro, anguloso, infiniiancnic faiiganic. Coniudo, os
csonsais nao icn, cn scniido csiriio, a rcalidadc ciica dc un
casancnio, acnas dcvcn a sua validadc a cx conscnsu gcntun (ao
conscnso dos ovos}. Essc cquvoco odc-nc scr assaz uiil. Eisic
aqui a rccisa quaniidadc dc ciica ara quc Cordclia, cIcgado o
noncnio, icnIa a inrcssao dc uliraassar os liniics do conun c,
or ouiro lado, cssa ciica nao c suficicnicncnic gravc ara quc cu
dcva icncr un cIoquc nais inquicianic. Scnrc iivc un ccrio
rcsciio cla ciica. Nunca fiz qualqucr roncssa dc casancnio a
una jovcn, ncn scqucr or dcscuido; c sc, dcsia vcz, dcr a idcia dc
fazcr una, c ncccssario rccordar quc sc iraia dc una conduia
sinulada. Arranjarci as coisas dc nodo a scr cla roria qucn
quclrc o conronisso. O ncu orgulIo cavalIcircsco dcsrcza as
roncssas. Dcsrczo o juiz quc arranca a confissao a un
dclinqucnic con una roncssa dc lilcrdadc. Un ial juiz rcnuncia
sua fora c ao scu ialcnio. ninIa raiica acrcsccnia-sc ainda o
faio dc cu nada dcscjar quc, no nais csiriio scniido, nao scja dado
livrcncnic. Quc sc sirvan dc iais ncios os scduiorcs dc acoiilIa!
Quc ganIan clcs afinal con isso? Aquclc quc nao salc fazcr o ccrco
a una donzcla aic quc cla crca iudo o nais dc visia, aquclc quc nao
salc, ncdida do scu dcscjo, fazcr acrcdiiar a cssa donzcla quc cla c
qucn iona iodas as iniciaiivas, cssc Ioncn c c scra scnrc un
dcsajciiado; nao invcjo o scu razcr. Un ial Ioncn c c scra scnrc
un inalil, un scduior, icrnos quc dc nodo algun sc odcn alicar
a nin. Eu sou un csicia, un croiico, quc arccndcu a naiurcza do
anor, a sua csscncia, quc crc no anor c o conIccc a fundo, c acnas
nc rcscrvo a oiniao nuiio cssoal dc quc una avcniura galanic so
dura, quando nuiio, scis ncscs, c quc iudo cIcgou ao fin quando sc
alcanan os uliinos favorcs. Sci iudo isio, nas sci ianlcn quc o
surcno razcr inaginavcl c scr anado, scr anado acina dc iudo.
Iniroduzir-sc cono un sonIo na inaginaao dc una jovcn c una
aric, sair dcla, una olra-rina. Mas csia dccndc csscncialncnic
daqucla.
Scria ossvcl un ouiro ncio. Podcria arranjar iudo ara quc
cla ficassc noiva dc Eduardo. Eu scria cniao o anigo da casa.
Eduardo icria cn nin una inicira confiana, ois a nin icria ficado
a dcvcr a sua fclicidadc. E icria cniao algo a ganIar, nanicndo-nc
nais cscondido. Nao, isio dc nada valc. Ela nao odc scr noiva dc
Eduardo scn quc, dc un ou dc ouiro nodo, sc rclaic. Mais ainda,
as ninIas rclacs con cla ionar-sc-ian assin nais icanics quc
inicrcssanics. O infiniio rosasno incrcnic aos csonsais c
jusiancnic a cdra dc ioquc do quc c inicrcssanic.
En casa das WaIl, iudo sc iorna cada vcz nais significaiivo.
Scnic-sc clarancnic quc una vida oculia sc agiia sol as fornas dc
iodos os dias, c quc cssa vida sc dcvc lrcvcncnic nanifcsiar nuna
rcvclaao conca. A casa das WaIl rcara-sc ara uns csonsais.
Un olscrvador csiranIo cnsaria ialvcz nuna uniao cnirc nin c a
iia. AI, c quc nao odcria un ial casancnio roduzir, na roina
gcraao, a favor do roagar dos conIccincnios dc ccononia rural!
Eu scria cniao iio dc Cordclia. Sou a favor da lilcrdadc dc
cnsancnio c nao Ia idcia, or nais alsurda, quc cu nao icnIa a
coragcn dc cncarar. Cordclia icnc una dcclaraao dc anor dc
Eduardo, nas csic cscra quc una ial dcclaraao vira a dccidir iudo.
E a vcrdadc c quc odc csiar ccrio disso. Porcn, a fin dc o ouar
s dcsagradavcis conscqucncias dc un ial asso, iraiarci dc nc
adianiar a clc. Escro cn lrcvc dar-lIc laia, ois a vcrdadc c quc
nc incdc o caninIo. Ainda Iojc o scnii crfciiancnic. Con aquclc
ar dc sonIador, cnlriagado dc aiao, odcnos icncr quc clc sc
crga suliiancnic cono un sonanlulo c, cranic ioda a
conunidadc, confcssc o scu anor. Manicn-sc nuna conicnlaao
iao oljciiva quc ncn scqucr sc aroina dc Cordclia. Lancci-lIc Iojc
un olIar scvcro. Cono un clcfanic quc agarra nun oljcio con a
ironla, csicndi-o ao conrido solrc os ncus olIarcs c fi-lo cair dc
cosias. Enlora nao sc icnIa novido da cadcira, crcio quc scniiu cn
iodo o coro o cIoquc dcssa qucda.
Cordclia ja nao csia iao scgura dc si, na ninIa rcscna, cono
ouirora. Aroinava-sc scnrc dc nin con una scgurana
fcninina, agora Icsiia un ouco. Coniudo, isio nao icn grandc
inoriancia c scr-nc-ia facil fazcr voliar iudo forna riniiiva.
Porcn, nao rcicndo ial. Ainda una uliina sondagcn, c logo, os
csonsais. Esics nao odcn arcscniar qualqucr dificuldadc.
Cordclia, na sua surrcsa, dira. sin, c a iia. un ancn cordial.
Ficara louca dc alcgria or icr un gcnro iao agronnico. Ccnro!
Cono iudo fica unido cono os dcdos da nao quando nos arriscanos
solrc csic icrrcno. No fundo nao scrci scu gcnro, nas acnas scu
solrinIo, ou anics, uocntc Dco (sc Dcus quiscr}, ncn. una coisa
ncn ouira.

2J dc uIo

ColIi Iojc o fruio dc un loaio quc us a corrcr, scgundo o
qual csiaria aaionado or una jovcn. Craas a Eduardo, cssc
loaio cIcgou ianlcn aos ouvidos dc Cordclia. Esia cIcia dc
curiosidadc, olscrva-nc, nas nao ousa qualqucr crgunia; c no
cnianio, nao dcia dc scr inorianic ara cla adquirir una ccricza,
or un lado orquc o faio uliraassa ioda a crcdililidadc c, or
ouiro, orquc vcria nclc quasc un anicccdcnic ara si roria;
orquc sc un irocisia iao frio cono cu sc odc aaionar, ianlcn
cla o odcria fazcr scn icr quc corar or isso. Hojc fiz alusao ao
caso. Crcio salcr coniar una Iisioria dc nodo a nao sc crdcr o fio
da ncada c scn quc o dcscnlacc cIcguc dcnasiado ccdo. E o ncu
razcr c nanicr n suscnso os quc nc cscuian, vcrificar airavcs dc
cqucnas rcacs cisodicas o final quc rcfcrcn ara a ninIa
narraiiva, c cngana-los duranic o scu curso. A ninIa aric rcsidc cn
uiilizar anfilologias ara quc nc conrccndan nun scniido c sc
acrcclan suliiancnic dc quc as ninIas alavras odcn scr
cnicndidas ianlcn dc ouiro nodo. Quando sc rcicndc icr una loa
ocasiao ara olscrvacs cscciais, c scnrc ncccssario fazcr un
discurso. Nuna convcrsa, os ouiros cscaan-nos nais facilncnic c,
airavcs dc un jogo dc crgunias c rcsosias, odcn oculiar nclIor
a inrcssao roduzida clas alavras. Conccci con solcnc gravidadc
o ncu discurso iia. Dcucc utIu-o u Icncuocncu dos ncus
ungos ou u nududc dos ncus nngos c qucn nuo tcu unIos, cn
cxccsso Ncssc onio fcz a iia una olscrvaao a quc rcsondi o nais
longancnic ossvcl a fin dc nanicr cn suscnso Cordclia, quc
cscuiava c nao odia inicror-sc, dado quc cra con a iia quc cu
falava, c con iania solcnidadc. Coniinuci. ou dcuo utIu-o u un
ucuso, u gcncuto ucquuocu dc un Iouto... Aarcnicncnic
Cordclia nao conrccndia csia crcssao, quc acnas iornava a
frasc confusa, c isio ianio nais quanio cu lIc dava una falsa
inoriancia, ronunciando-a con un ar nairciro, cono sc fossc o
csscncial no quc cu iinIa a dizcr un ucuso, quc nc tonou oIcto
dc concntuos, u nn quc tcnIo o IuIto uuc csconddo do
nundo; cstcs concntuos ctcndcndo quc cstou nouo; Cordclia
coniinuava cvidcnicncnic cscra das ninIas clicacs, c
coniinuci. oun tuucz os ncus ungos quc os unuun u coc,
dudo quc sc dcuc consdcu scnc unu gundc ccdudc cstu
uuxonudo (ficou inicrdiia}, ou os ncus nngos, os quc todu u
gcntc consdcuu scnc ussuz dcuo quc nc cuIu cssu ccdudc
(novincnio cn scniido invcrso}, ou o un uo ucuso, dudo quc nuo
cxstc u ncno uzuo dc Iusc; ou scu undu u gcncuto ucquuocu,
os o Iouto dcuc tc nuscdo guus us cctdus oIscssocs dc
quuquc cuIcu dc ucnto. Con una curiosidadc lcn fcninina, a iia
csiava inacicnic or conIcccr o nonc da dana quc nc icria
agradado dcsosar. Mas a csic rcsciio furici-nc a rcsondcr a
qualqucr crgunia. Toda a Iisioria causou una inrcssao cn
Cordclia, c quasc csiou icniado a crcr quc as acs dc Eduardo
suliran alguns onios.
Aroina-sc o insianic dccisivo. Podcria dirigir-nc iia c
cdir, or cscriio, a nao dc Cordclia. Por ccrio quc c cssc o roccsso
Ialiiual nos assunios do coraao, cono sc fossc nais naiural ara o
coraao crinir-sc or cscriio quc dc viva voz. Mas o quc nc lcvaria
cscolIcr csic roccsso c rccisancnic o quc nclc cisic dc
rcicnsioso. Sc o cscolIcr, vcr-nc-ci rivado da surrcsa
roriancnic diia c nao qucro rcnunciar a cla. Sc cu iivcssc un
anigo, ialvcz clc nc disscssc. ja cnsasic lcn no gravc asso quc
vais dar, un asso quc dccidira dc ioda a iua vida fuiura c da
fclicidadc dc ouircn? rccisancnic cssa vaniagcn quc sc ossui
icndo un anigo. Nao icnIo anigos; nao vou dccidir sc isso c una
vaniagcn, nas csiar discnsado dos scus consclIos c, scgundo o
ncu nodo dc vcr, una vaniagcn alsoluia. Alias, c no scniido nais
csiriio, ncdiici nadurancnic iodo o assunio.
No quc nc diz rcsciio, ja nada sc oc aos csonsais. Sou
ois un candidaio a csoso nas qucn scra caaz dc o inaginar
ao vcr-nc? En lrcvc scra a ninIa olrc cssoa olIada dc un onio
dc visia sucrior. Una cssoa c rccisancnic o quc dcio dc scr,
ara nc iornar un ariido; sin, un lon ariido, dira a iia. cla
qucn nc causa naior do; orquc cla ana-nc con un anor
agronnico iao uro c sinccro, a onio dc quasc nc adorar cono
scu idcal.
Ja fiz, na ninIa vida, nuiias dcclaracs dc anor c, no
cnianio, ioda a ninIa ccricncia nc c alsoluiancnic inuiil ncsic
caso; c quc csia dcclaraao dcvc scr fciia dc un nodo
ariicularssino. O quc solrciudo dcvo inculcar no ncu csriio c
quc sc iraia acnas dc una sinulaao. Nao foran oucos os csiudos
dc nanciras dc andar quc fiz, ara cnconirar a nclIor nancira dc
nc arcscniar. Scria inrudcnic r no ncu asso dcnasiado
croiisno, ois ial arriscar-sc-ia a scr una anicciaao daquilo quc
dcvc scguir-sc nais iardc, c dcscnvolvcr-sc gradualncnic;
dcnasiada gravidadc scria crigosa; un ial noncnio icn iania
inoriancia ara una raariga, quc ioda a sua alna sc odc fiar a
clc, cono a dc un norilundo sua uliina voniadc; adoiar o asso
cordial ou o dc una Iunildadc cnica, csiaria cn dcsacordo con a
nascara aic agora arcscniada or nin, c ianlcn con a nova quc
icnIo a inicnao dc r c usar; iorna-lo csiriiual c irnico scria
arriscar dcnasiado. Sc o csscncial ara nin, cono, cn ial ocasiao,
ara as cssoas cn gcral, fossc olicr o cqucno sn, scria nuiio
facil. vcrdadc quc isio c inorianic, nas nao dc una inoriancia
alsoluia; orquc, cnlora cu icnIa lanado os olIos solrc csia
jovcn dc una vcz ara scnrc, cnlora lIc icnIa dcvoiado nuiia
aicnao, sin. iodo o ncu inicrcssc, Ia no cnianio condics quc nc
nao crniiirian acciiar-lIc o sin. Dc nodo algun nc inicrcssa
ossu-la no scniido grossciro, o quc inoria c fru-la no scniido
arisiico. or isso quc c ncccssario r iania aric quanio ossvcl
ncsic incio. Dcvc csic icr una forna o nais ossvcl vaga c alrir
caninIo a iodo iio dc ossililidadcs. Ela conrccndcr-nc-a nal sc
vir logo cn nin un scduior, ois, cn scniido vulgar, nao o sou; nas
sc nc ionar or un ananic ficl, ianlcn sc cnganara a ncu
rcsciio. O quc inoria ois c quc, ncsic cisodio, a sua alna fiquc
iao ouco dcicrninada quanio ossvcl. Nun ial noncnio a alna dc
una jovcn c rofciica cono a dc un norilundo. isso quc c
ncccssario incdir. MinIa cncaniadora Cordclia! Privo-ic dc algo dc
lclo, nas conira isio nada Ia a fazcr c dar-ic-ci iodas as
concnsacs quc csicjan cn ncu odcr. Todo o cisodio sc dcvc
nanicr nuna crfciia insignificancia ara quc, aos icr-nc dado o
scu sin, cla nao scja dc nodo algun caaz dc dar conia do quc sc
odc oculiar nas nossas rclacs. rccisancnic cssa ossililidadc
infiniia quc consiiiui o quc c inicrcssanic. Sc cla fossc caaz dc
rcvcr alguna coisa, cu icr-nc-ia cnganado no caninIo c as nossas
rclacs crdcrian o scu scniido. Nao c inaginavcl quc cla nc diga
sin or nc icr anor, ois nao cisic ncla qualqucr anor or nin. O
nclIor scria quc cu conscguissc iransfornar os csonsais dc nodo
quc clcs sc iornasscn un aconiccincnio cn vcz dc scrcn un aio,
quc sc iornasscn algo quc lIc aconiccc cn vcz dc scrcn qualqucr
coisa quc cla faz; o nclIor scria quc cla udcssc vir a dizcr. Dcus
suIc cono ucontcccu tudo sto.

Jl dc uIo

Hojc cscrcvi, or ouircn, una caria dc anor, o quc nc da
scnrc grandc razcr. Conca orquc c scnrc assaz inicrcssanic
arofundar una ial siiuaao, c isio con ouco discndio. O
cacIinlo lcn cIcio, ouo a Iisioria, c sao-nc osias cn frcnic dos
olIos as carias da donzcla cn qucsiao. Inicrcsso-nc scnrc
vivancnic clo nodo cono una jovcn sc crinc or cscriio. Ei-lo
ois ali, aaionado cono un onlinIo, lc-nc as carias c c
inicrronido or lacnicos concniarios, dcsic jacz. Eu csccuc Icn,
tcn scntncnto, gosto, udcncu, nuo c dcccto u ncu ucz quc
unu, ctc. En scgundo lugar fao una loa aao. Ajudo jovcns a
unircn-sc; dcois iono o quc nc calc. Por cada ar fcliz lano as
visias solrc una nova viina; iorno duas cssoas fclizcs c, quando
nuiio, acnas una infcliz. Sou Ioncsio, odc-sc confiar cn nin,
nunca cnganci ningucn quc nc icnIa alcrio o coraao. Da ninIa
aric, Ia scnrc un ouco dc concdia nas, cnfin, isso acnas
rcrcscnia os lcgiinos cnoluncnios. E or quc icn iania confiana
cn nin? Porquc sci as lnguas classicas, sou assduo nos ncus
csiudos c guardo scnrc ara nin rorio as ninIas cqucnas
Iisiorias. E or ccrio quc ncrco csia confiana, nao c assin? Pois
sc nunca aluso dcla.

2 dc ugosto

O noncnio cIcgara. TinIa cnircvisio a iia na rua c, orianio,
salia quc nao csiava cn casa. Eduardo fora alfandcga.
Conscqucnicncnic, iodas as ossililidadcs cran a favor dc Cordclia
sc cnconirar sozinIa cn casa. E assin cra, iralalIava dianic do scu
lasiidor. nuiio raro quc cu as visiic dc nanIa clo quc, ao vcr-
nc, ficou un ouco cnocionada. O faio quasc fcz crigar a siiuaao.
Isso nao icria alias sido falia sua, ois logo sc rccons, nas sin
ninIa, orquc, acsar da rainIa couraa, cla nc causou una
cnoao ccccionalncnic foric. Cono csiava graciosa no scu vcsiido
nuiio sinlcs, dc algodao, dc riscas azuis, con una rosa acalada
dc colIcr, iao frcsca c viosa cono sc iivcssc dcsalrocIado naquclc
ncsno insianic. Qucn odcra dizcr-nc ondc una jovcn assa a
noiic? ccriancnic no rcino dos sonIos dc ondc volia, cn cada
nanIa, cIcia dc una juvcnil frcscura. Parccia iao jovcn c, no
cnianio, iao crfciia, cono sc a naiurcza, scnclIanic a una nac
icrna c gcncrosa, acnas naquclc insianic a Iouvcssc dciado
cscaar das suas naos. TinIa a inrcssao dc scr icsicnunIa dcssa
dcscdida, via cono cssa icrna nac a lcijava una uliina vcz anics
dc sc scarar dcla, c ouvia-sc dizcr. Vu o nontcs c uucs, nnIu
Iu, tudo o quc z o uu t; tonu cstc Ico cono un sco soIc tcus
uIos; un co quc guuduu o suntuuo c quc nngucn odcu
qucIu scn quc tu u o qucus; nus, quundo cIcgu uqucc quc
dcuc u, suIcus conccndc-o. E dcc un lcijo solrc os scus
lalios, un lcijo quc dc nada sc aodcra cono o faz un lcijo
Iunano, nas un lcijo divino quc iudo da, quc da jovcn o odcr
do lcijo. OI! Naiurcza naravilIosa, rofunda c cnignaiica, c ccrio
quc das a alavra aos Ioncns, nas s jovcns ofcrcccs a cloqucncia
do lcijo! Era cssc lcijo quc cu via ousado nos scus lalios, cssc
adcus quc cu dcscoriinava na sua fronic, cssa saudaao jovial quc
iransarccia no scu olIar, c or isso cla nc aarccia ao ncsno
icno iao faniliar, ois cla c scn duvida a jovcn da casa, c iao
csirangcira, orquc nao conIccia o nundo, nas acnas a icrna nac
quc, invisvcl, vclava or cla. Esiava vcrdadcirancnic cncaniadora,
jovcn cono una criana c, coniudo, inrcgnada da nolrc dignidadc
virginal quc olriga ao rcsciio. Mas cn lrcvc volici a ficar dc novo
frio c solcncncnic csiuido, cono convcn quando sc rcicndc fazcr
algo inorianic scn quc cssc algo icnIa, na rcalidadc, qualqucr
scniido. Aos algunas considcracs dc ordcn gcral, aroinci-nc
un ouco dcla c larguci o ncu cdido. circnancnic cnfadonIo
cscuiar algucn quc fala cono un livro alcrio. Solriancnic, liniici-
nc a algunas fornulas consagradas. Tal cono cu cscrava, ficou
inconicsiavclncnic surrccndida. -nc difcil analisar a sua
crcssao, ncssc noncnio. Era conlca, sin, ouco nais ou
ncnos cono o concniario, ainda nao cdiiado nas ja anunciado, ao
ncu livro, concniario quc adniiira iodas as ossililidadcs dc
inicrrciaao. Una alavra, c cla icr-sc-ia rido dc nin, una alavra,
c icria ficado conovida, una alavra, c icr-nc-ia cviiado; nas
ncnIuna alavra sc soliava dos ncus lalios; naniinIa-nc
solcncncnic csiuido, c scguia csiriiancnic o riiual. Huuu tuo ouco
tcno quc cu nc conIccu, quc qucrcn, c acnas no caninIo
csirciio dos csonsais quc sc cnconiran iais dificuldadcs, nao nas
floridas vcrcdas do anor. Coisa curiosa! Quando, nos dias
rcccdcnics, cu rcflciia cn ioda a qucsiao, iinIa a ccricza dc quc, no
rinciro noncnio dc surrcsa, cla diria sin. Mas a csia; ara quc
scrvcn afinal iodos os rcaraiivos? Nao foi assin quc o assunio
icrninou, ois cla nao dissc ncn sin ncn nao, c rcsondcu quc cu
nc dcvcria dirigir iia. Dcvia ic-lo rcvisio. Nao Ia duvida dc quc
icnIo soric, ois csic rcsuliado c ainda nclIor.
A iia dara o scu conscniincnio, do quc alias nunca duvidci.
Cordclia scguira os scus consclIos. Quanio ao ncu noivado, nao nc
odcrci orgulIar da sua ocsia; c, a iodos os iiulos, cIcio dc
inicgridadc, civado dc csriio concrcial. A raariga nao salc sc dcvc
dizcr sin ou nao; a iia dira sin, cla dira sin ianlcn, cu fico con
cla, cla conigo c a Iisioria odcra concar.



J dc ugosto

Eis-nc ois noivo, Cordclia ianlcn, c isio c, ouco nais ou
ncnos, iudo quc cla salc solrc csic assunio. Sc cla iivcssc una
aniga a qucn falar con sinccridadc, rovavclncnic diria. uc
scntdo utIu u tudo sto nu ucdudc nuo o cntcndo. Hu quuquc
cosu ncc quc nc utu, nus c cn uuo quc tcnto cncontu o quc. E
ccto quc tcn un cstunIo odc soIc nn, nus unu-o nuo, c cco
quc tu nuncu succdcu; no cntunto, ugo quc suotuc Icn uuc
con cc c, otunto odcc tunIcn cIcgu u sc cz con cc; cstou
quusc cctu dc quc nuo cxgu nuto dc nn, dcsdc quc cu tcnIu u
uccncu dc o suotu. MinIa olrc Cordclia! Elc cigira ialvcz nais
c, cn coniraariida, ncnos iolcrancia. Dc cnirc iodas as coisas
ridculas, c o noivado quc icn o rinciro lugar. O casancnio icn,
clo ncnos, un scniido, cnlora scja un scniido ouco cnodo ara
nin. O noivado c una invcnao urancnic Iunana c nao iraz
Ionra a qucn o invcniou. Nao c ncn carnc ncn cic, c asscnclIa-
sc iao ouco ao anor cono a faia nas cosias do lcdcl ioga dc un
rofcssor. Sou, rcscnicncnic, ncnlro dcssa Ionrada confraria.
Isio icn a sua inoriancia orquc, cono diz Tro, acnas aquclc
quc c ariisia adquirc o dirciio dc julgar os ouiros ariisias. E un
noivo nao scra clc ianlcn un concdianic cono os dc
DyrcIavslallcn?
Eduardo csia fora dc si, cascrado. Dcia crcsccr a larla c, o
quc nao dcia dc icr lasianic inoriancia, cndurou no arnario o
scu faio rcio. Prcicndc vcr Cordclia c dcscrcvcr-lIc a ninIa
crfdia. Dcvia scr una ccna ungcnic. Eduardo or larlcar,
ncgligcnicncnic vcsiido c falando a Cordclia cn alios lrados. So
cscro quc clc sc nao solrconIa a nin no csriio da jovcn, con a
sua larla conrida. Enircgo-nc a vaos csforos ara o lcvar
razao, clico-lIc quc foi a iia qucn arranjou o noivado, quc Cordclia
alincnia ialvcz ainda lons scniincnios cn rclaao a clc, c quc csiou
ronio a rciirar-nc sc clc conscguir conquisia-la. Por noncnios
Icsiia, cnsa cn coriar a larla, cn conrar un novo faio rcio c,
no noncnio scguinic, volia a iraiar-nc con ascrcza. Fao iodo o
ossvcl ara nc nanicr cn lons icrnos dc rclaao con clc. Por
nuiio furioso quc csicja conira nin, csiou ccrio dc quc nao dara un
asso scn nc consuliar; ainda nao csqucccu o quc dc olicr dc
nin, na qualidadc dc scu ncnior. Alias, or quc Iavia cu dc lIc
roular a uliina cscrana, ou ncsno roncr con clc? c un Ioncn
dc lcn, c ningucn salc o quc o fuiuro nos rcscrva!
Agora, o quc icnIo a fazcr c, rincirancnic, aconodar as
coisas ara acalar o noivado c garaniir nais lclas c inorianics
rclacs con Cordclia; dcois, iirar o naior rovciio ossvcl do
icno ara nc conrazcr cn iodo o cncanio, iudo o quc ncla c
digno dc scr anado, iodas as graas con quc a naiurcza iao
alundanicncnic a doiou; conrazcr-nc, con ioda a rcscrva c
circunsccao quc incdcn o anicciarno-nos aos aconiccincnios.
Quando cu conscguir cIcgar a fazc-la conrccndcr o quc c o anor, o
anor or nin, cniao o noivado dcsnoronar-sc-a naiuralncnic cono
rcrcscniando un csiado incrfciio, c cla scra ninIa.
Ha ouiros quc fican noivos quando cIcgan a csic onio, c
icrao assin loas ossililidadcs dc olicr un cnfadonIo casancnio,
ara ioda a cicrnidadc. Tanio ior ara clcs.
Tudo sc nanicn ainda no stutus quo; nas duvido quc cisia
noivo nais fcliz quc cu, ou avarcnio ossudo dc naior lcaiiiudc ao
dcscolrir una nocda dc ouro. Enlriago-nc con o cnsancnio dc
icr na ninIa ossc cssa fcninilidadc ura c inoccnic, iransarcnic
cono o nar c, no cnianio, rofunda cono clc, ignoranic do anor!
agora quc cla dcvc arcndcr o odcr quc no anor sc oculia. agora
quc cla dcvc scr insialada ncssc rcino ondc lIc cricncc csiar, cono
una rinccsa quc, do o, c clcvada ao irono dc scus ais. E cssa
dcvc scr a ninIa olra; arcndcndo a anar, cla arcndcra a anar-
nc; ncdida quc cla arcndc a rcgra, dcscnvolvcr-sc-a o aradigna,
c cssc aradigna sou cu. Ao scniir no anor ioda a sua roria
inoriancia, alica-la-a ara nc anar, c quando conrccndcr quc
foi conigo quc o arcndcu, anar-nc-a dulancnic. O cnsancnio
da ninIa alcgria fuiura sufoca-nc dc ial nodo quc quasc crco o
donnio solrc nin rorio.
A sua alna nao sc cvaorou, nao afrouou nas cnocs
indccisas do anor, o quc faz con quc nuiias jovcns nunca consigan
anar, qucr dizcr, anar con un anor dccidido, cncrgico, ioial.
Trazcn na sua conscicncia una indccisa faniasnagoria quc dcvc
consiiiuir un idcal, scgundo o qual dcvcra scr osio rova o oljcio
rcal do anor. Dc iais ncias ncdidas rcsulia algo con quc odcn
caninIar crisiancnic, airavcs da cisicncia. Enquanio ncla
dcscria o anor, v-lo dcsvcndando c cscuio-o, fora dcla, cn iodas
as vozcs do anor. Dou-nc conia da forna quc ncla ionou c a clc nc
adaio; c, ial cono fui incdiaiancnic incororado na Iisioria quc o
anor crcorrc no scu coraao, vcnIo dc novo ao scu cnconiro do
cicrior, c dc un nodo iao falacioso quanio ossvcl. Porquc una
jovcn ana acnas una vcz.
Eis-nc ois na lcgiina ossc dc Cordclia, icnIo o
conscniincnio c a lcnao da iia, as fcliciiacs dos anigos c
arcnics; logo vcrcnos sc csic csiado dc coisas crsisic. Sao ois
Iisioria assada as cansciras da gucrra, c os lcncfcios da az irao
concar. Quc inlccilidadcs! Cono sc as lcnaos da iia c as
fcliciiacs dos anigos fosscn caazcs dc, no scniido nais rofundo,
nc dar a ossc dc Cordclia; cono sc o anor crinissc un ial
conirasic cnirc o icno dc gucrra c o icno dc az! nao scra anics
quc, cnquanio dura, clc sc roclana cn luia ainda quc as arnas
scjan ouiras? No fundo, a difcrcna rcsidc no faio dc a luia icr lugar
connus ou cnnus.
22
Nos ncgocios do coraao, quanio nais a luia
icn lugar cnnus ianio nais irisic c, ianio nais insignificanic sc
iorna o conlaic. O conlaic inclui acrios dc nao, ioqucs dc c, quc
Ovdio, cono sc salc, rcconcnda c dcsaconsclIa ao ncsno icno
con un rofundo ciunc, isio ara ja nao falar dc lcijos c alraos.
Aquclc quc conlaic cnnus acnas icn cono arnas, cn gcral, os
scus olIos c, no cnianio, sc sc soulcr scrvir dclcs ariisiicancnic, o
scu viriuosisno crniiir-lIc-a cIcgar quasc ao ncsno rcsuliado.
Podcra crgucr os scus olIos ara una jovcn con una cnganadora
icrnura, a qual agc cono sc clc acidcnialncnic a iocassc; scra caaz
dc a acriar iao firncncnic con os olIos cono sc a iivcssc scgurado
nos lraos. Mas scra scnrc un crro, ou una infclicidadc, luiar
dcnasiado icno cnnus; ois ial luia c acnas una indicaao c nao
un razcr. acnas ao conlaicr connus quc iudo adquirira o scu
rcal significado. O anor ccssa sc nao Ia conlaic. Quasc nao
conlaii cnnus, c cis or quc nc nao cnconiro no final nas sin no
incio, c dcscnlainIo as arnas. Possuo-a, c ccrio, nas no scniido
jurdico c ausicro c da nao iiro qualqucr vaniagcn, as ninIas
inicncs sao nuiio nais uras. Ela csia noiva, noiva dc nin, c
ccrio; nas sc cu da conclussc quc cla nc icn anor, scria una
dcccao, ois cla, ura c sinlcsncnic, nao ana. Possuo-a
lcgiiinancnic, c coniudo nao csiou dc ossc dcla, ial cono sc odc
nuiio lcn csiar dc ossc dc una jovcn scn a ossuir
lcgiiinancnic.
Au IcncI cotcndc Vungc
LcucItct dcs Hczcns GIcn.
23

Esia scniada no sofa, dianic da ncsa do cIa, c cu, nuna
cadcira, ao lado dcla. Esia osiao, cnlora niina, c dc una
dignidadc quc nanicn a disiancia. Un scn-fin dc coisas dccndc
da osiao, isio c, ara aquclc quc conrccndc. O anor ossui
nuiias, nas c csia a rincira. Cono a naiurcza doiou
rincicscancnic csia jovcn! As suas casias fornas, iao doccs, a
sua rofunda candura fcninina, os scus olIos claros iudo nc
inclria. Cunrincnici-a. Ela vcio ao ncu cnconiro con a sua
alcgria Ialiiual, nas un ouco confusa, un ouco dcsoricniada. O
noivado dcvc ccriancnic nodificar un ouco as nossas rclacs,
nas cono? nao o salc; ionou-nc a nao, nas scn sorrir, cono c
scu cosiunc. Corrcsondi ao scu cunrincnio con un acrio dc
nao lcvc, quasc incrccivcl; nosirci-nc afciuoso, anavcl, nas
scn nanifcsiar qualqucr croiisno. Esia scniada no sofa, dianic
da ncsa do cIa, c cu, nuna cadcira, ao lado dcla. Paira solrc a
siiuaao una solcnidadc radiosa, una docc luz naiinal. Cordclia
nanicn-sc silcnciosa, nada inicrronc a calna. Os ncus olIos
dcslizan doccncnic solrc cla, scn avidcz, o quc scria inudcnic.
Un rulor lcvc c fugidio, cono una nuvcn solrc os canos, assa
or cla c csvai-sc lcniancnic. Quc significa cssc rulor? scra anor,
dcscjo, cscrana, icnor? Porquc a cor do coraao c o vcrnclIo.
Nao, ncnIuna dc iodas csias coisas. Ela adnira-sc, csia surrcsa
nao or ninIa causa, isso scria vcr ncla dcnasiado ouco; cla
surrccndc-sc, nao dc si roria nas cn si roria, c cn si roria
sc iransforna. Esic insianic cigc silcncio, c or isso ncnIuna
rcflcao dcvc vir criurla-lo, ncnIun rudo dc aiao quclra-lo.
cono sc cu csiivcssc auscnic c, coniudo, c rccisancnic a ninIa
rcscna quc sc cnconira na lasc da sua surrcsa conicnlaiiva. As
nossas naiurczas csiao cn Iarnonia; c cn ial siiuaao quc una
jovcn, ial cono ccrias divindadcs, c adorada no silcncio.
Quc soric Ialiiar cn casa dc ncu iio. Para fazcr crdcr a un
nancclo o gosio clo ialaco, lcva-lo-ia a qualqucr sala dc funo dc
Fcgcnscn; sc quiscr quc una raariga crca o gosio clos noivados,
lasia-nc irazc-la aqui. Do ncsno nodo quc so os alfaiaics vao
scdc da cororaao dos alfaiaics, aqui so vcn noivos. assusiador
vcr-sc cado cn ial conanIia, c nao osso ccnsurar Cordclia or sc
inacicniar. Quando nos rcuninos cn nussc
24
cnso quc sonos
lcn dcz arcs, scn coniar con os laialIcs ancos quc, or ocasiao
das grandcs fcsias, cIcgan da rovncia. Arcscnio-nc con Cordclia
no ccniro do alvoroo a fin dc a dcsgosiar dcsias aaionadas
lanalidadcs, dcsias incrcias dc ocrarios do anor. Scn un
noncnio dc rcouso, duranic iodo o scrao, ouvc-sc un rudo cono
sc algucn andassc or ali a asscar con un naia-noscas sao os
lcijos dos aaionados. Toda a gcnic sc conoria ncsia casa con
un ciraordinario voniadc; ncn scqucr sc rocuran os canios,
nao! fica-sc scniado volia dc una grandc ncsa rcdonda. E cu
ianlcn finjo iraiar Cordclia do ncsno nodo. Para ial fin, c-nc
ncccssario fazcr un csforo solrc nin rorio. Scria na vcrdadc
rcvolianic quc cu nc crniiissc fcrir dcsia nancira a sua rofunda
fcninilidadc. Ccnsurar-nc-ia nais sc lIc fizcssc isio quc sc a
cnganassc. Na vcrdadc, iodas as jovcns quc acciian confiar-sc a
nin odcn csiar ccrias dc un iraiancnio crfciiancnic csiciico;
acnas no fin, lcn cnicndido, scrao cnganadas; nas csia c ianlcn
una clausula da ninIa csiciica orquc, ou lcn quc a jovcn cngana
o Ioncn, ou lcn quc o Ioncn cngana a jovcn. Scria assaz
inicrcssanic conscguir dc un qualqucr raio dc lillioicca quc clc
coniassc nas falulas, nas lcndas, nas cancs oularcs, nas
niiologias, sc una jovcn c nais vczcs inficl quc un Ioncn.
Nao lancnio o icno quc crco con Cordclia, sc lcn quc scja
lasianic. Qualqucr cnconiro rcqucr, a naior aric das vczcs, longos
rcaraiivos. Vivo con cla o nasccr do scu anor. A ninIa rcscna c
quasc invisvcl, cnlora cu csicja visivclncnic scniado junio dcla.
Una dana quc dcvcria rcalncnic scr danada or dois nas afinal o
c acnas or un, cis a inagcn quc rcrcscnia lcn a ninIa rclaao
con cla. Porquc cu sou o scgundo danarino, nas invisvcl. Ela
conoria-sc cono sc sonIassc c, no cnianio, dana con un ouiro,
scndo cssc ouiro cu invisvcl, cnlora visivclncnic rcscnic, c visvcl,
cnlora invisvcl. Os novincnios cigcn un scgundo danarino; cla
inclina-sc ara clc, csicndc-lIc a nao, afasia-sc nuna volia raida,
aroina-sc dc novo. Tono-lIc a nao, conlcio o scu cnsancnio
quc csia, coniudo, crfciio c acalado ncla roria. Os scus
novincnios scgucn a nclodia da sua roria alna, c cu acnas sou
o rcicio dc iais novincnios. Nao sou croiico, o quc acnas scrviria
ara a dcscriar; sou lcvc, nalcavcl, incssoal, quasc rcrcscnio un
csiado dc alna.
Dc quc falan gcralncnic os noivos? Tanio quanio sci, alican-
sc nuiio cn sc cnrcdarcn, un ao ouiro, nas cnfadonIas rclacs dc
arcnicsco das suas fanlias. Scra ois dc csaniar quc o croiisno
nao cnconirc lugar cnirc clcs? Qucn nao salc fazcr do anor cssc
alsoluio ao c do qual qualqucr ouira Iisioria sc rcduz a nada
nunca dcvcria arriscar-sc a anar, ncsno sc sc casassc dcz vczcs. Sc
icnIo una iia quc sc cIana Mariana, un iio quc aicndc clo nonc
dc Crisiovao, un ai quc c conandanic dc laialIao, cic., iodas csias
qucsics dc noioricdadc ullica nada icn a vcr con os nisicrios do
anor. Sin, aic o nosso rorio assado c dcsiiiudo dc qualqucr
inoriancia. Una jovcn nada icn gcralncnic a coniar a csic
rcsciio; cn caso conirario odcr-sc-ia ialvcz cscuia-la, nas nao,
duranic a naior aric do icno, ana-la. Pcssoalncnic nao rocuro
Iisiorias vcrdadc sc diga, nao cnconirci oucas , rocuro o
incdiaio. O cicrno fundancnio do anor, c o faio dc os indivduos
acnas nasccrcn un ara o ouiro no scu insianic surcno.
ncccssario dcscriar cn Cordclia un ouco dc confiana ou,
nclIor, afasiar una duvida. Nao cricno caiancnic ao nuncro
dcsscs ananics quc sc anan or csiina, casan or csiina c, or
csiina, icn filIos; nas cu sci lcn quc o anor, rincialncnic
cnquanio a aiao nao foi dcscncadcada, cigc, daquclc quc c dclc
oljcio, quc nao ofcnda csiciicancnic a noral. A csic rcsciio, icn o
anor a sua roria dialciica. Por ccnlo, cnlora sol o onio dc
visia da noral as ninIas rclacs con Eduardo scjan nuiio nais
ccnsuravcis quc a ninIa conduia ara con a iia, scr-nc-a lasianic
nais facil jusiificar, junio dc Cordclia, aquclas quc csia. ccrio quc
nada nc dissc, nas, dc qualqucr nodo, acIci quc nais valia
clicar-lIc or quc nc vira olrigado a conduzir-nc assin. A ninIa
rccauao lisonjcou o scu orgulIo, c o nisicrio dc quc cu rodcava o
faio caiivou a sua aicnao. ossvcl icr cu nisio irado ja
dcnasiada fornaao croiica, cair nais iardc cn coniradiao conigo
rorio, quando nc vir forado a insinuar quc nunca csiivc
aaionado anics; nas isso nao icn inoriancia. Nao icno
coniradizcr-nc, dcsdc quc cla nao dc or ial c cu aiinja o ncu fin.
Dcicnos os salios qucsiionadorcs icrcn o naior dos orgulIos cn
cviiar qualqucr coniradiao; a vida dc una jovcn c dcnasiado rica
ara scr iscnia dclas, c iorna ois ncccssaria a coniradiao.
Cordclia c orgulIosa c, alcn disso, nao faz qualqucr idcia do
croiisno. ccrio quc, no cano csiriiual, nc rcndc una ccria
Ioncnagcn, nas quando o croiisno concar a adquirir inoriancia
c nuiio ossvcl quc cla scja suficicnicncnic audaz ara voliar
conira nin o scu orgulIo. Scgundo iudo o quc nc foi ossvcl
olscrvar, cla nao salc quc cnsar da inoriancia rcal da nulIcr.
Por isso foi facil crgucr conira Eduardo o scu orgulIo. Mas ial
orgulIo cra ioialncnic crifcrico, ois cla nao iinIa idcia alguna do
anor. Assin quc ossuir una, odcra nasccr o scu vcrdadciro
orgulIo; orcn, odcr-sc-ia juniar a clc un rcsio dcssc orgulIo
crifcrico, c cniao c scnrc ossvcl quc cla sc volic conira nin. Nao
sc arrccndcra dc icr conscniido no noivado, nas scr-lIc-a facil
vcrificar quc cu nc lilcrici dclc or laio rco c quc, no quc lIc diz
rcsciio, a Iisioria a dcia cn na siiuaao. A dar-sc conia disso,
ousara dcfroniar-nc. Prccisancnic o quc c ncccssario. Salcrci cniao
aic quc onio a cnoao a cncirou.
ccrio! Dc longc, na rua, vi ja csia lcla calccinIa
cncaracolada quc sc inclina o nais ossvcl ara fora da jancla. Ha
ja ircs dias quc a noio... Dcccrio quc nao c scn razao quc una jovcn
csrciia cla jancla, icn scn duvida os scus noiivos... Mas, co-
vos, clo anor dc Dcus, nao vos inclincis assin ianio, aosio quc
icndcs os cs na iravcssa da cadcira, adivinIo-o cla osiao.
Lcnlrai-vos lcn do Iorror quc scria sc casscis solrc una calca,
nao a ninIa ois, aic nova ordcn, nc nanicnIo fora do assunio,
nas a dclc; orquc, cnfin, icn forosancnic dc Iavcr un clc
qualqucr... Mas, quc vcjo cu ali adianic, no ncio da rua? aI! c o
ncu anigo, o liccnciado Hanscn. A sua arcscniaao c singular,
cnvcrgou un irajc dc circunsiancia c, a julgar clas aarcncias, vcn
irazido nas asas do dcscjo. Scra visiia dcsia casa? E cu quc o nao
salia... MinIa lcla jovcn, Iavcis dcsaarccido; oI, conrccndo,
fosicis alrir a oria ara o rccclcr... Mas voliai, voliai, clc nao vai dc
nodo algun cnirar ncssa casa... cono, salci-lo nclIor do quc cu?
Mas, sc vo-lo asscguro, foi clc rorio qucn no dissc. E sc a
carruagcn quc acala dc assar nao iivcssc fciio ianio larulIo, vos
roria o icrcis odido ouvir. Dizia-lIc cu, oI! o nais
acidcnialncnic ossvcl. Vcns u cstu cusu E, scn Icsiiar,
rcsondcu-nc. Nuo... Dcn lIc odcis dizcr adcus, ois agora vanos
dar un asscio, o liccnciado c cu. Esia cnlaraado, c as cssoas
cnlaraadas gosian dc iagarclar. Falar-lIc-ci agora da aroquia
quc clc rcicndc... Adcus, ninIa lcla jovcn, ircnos aic a alfandcga.
Ali cIcgando, dir-lIc-ci. naldiao! o quc iu nc dcsviasic do caninIo,
c cu quc iinIa dc ir a Vcsicrgadc. cnfin, cis-nos aqui dc novo...
Quc fidclidadc ainda jancla. Una ial raariga dcvc iornar un
Ioncn fcliz... Mas, crguniais, or quc fao cu iudo isio? Scra
orquc sou un craula cujo razcr consisic cn arrcliar os ouiros?
Dc nodo algun. or soliciiudc ara convosco, anavcl donzcla, quc
o fao. Princiro. Tcrcis cscrado o liccnciado, icrcis susirado or
clc c, quando cIcgar, arcccra dulancnic lclo aos vossos olIos.
Scgundo. Agora, quando o liccnciado cnirar, dira. Suu! quusc onos
uunIudos. Entuo o duIo do Ioncn nuo Iuuu dc cstu cn cntc du
tuu otu, c ogo quundo cu tc unIu ustu. AI! nus cu u cscto,
tuuc con cc unu gundc conucsu soIc u uquu quc ocuo, c
nus sto, c nus uquo, uustc-o utc u uundcgu; oncto-tc quc
nuo dcu o nudu. Don, c dcois? Pois lcn, anarcis nais quc nunca
o liccnciado, orquc scnrc acrcdiiasics quc clc iinIa ccclcnics
qualidadcs dc csriio, nas quc clc fossc cscrio... vos roria o
acalais dc vcr. E c a nin quc dcvcis ficar agradccida. Mas,
cnscnos nclIor. Os vossos csonsais nao foran cvidcnicncnic
anunciados ainda, dc ouiro nodo ja o icria salido. A jovcn c
dcliciosa c da razcr aos olIos; nas c nova ainda c os scus
conIccincnios nao csiarao ialvcz anadurccidos. Nao scra ossvcl
quc cla va dar un asso circnancnic gravc, irrcflciidancnic?
rcciso incdi-la, c rcciso quc lIc falc. Dcvo-lIo, ois nao Ia
duvida dc sc iraiar dc una jovcn cncaniadora. E dcvo-o ao
liccnciado, ois c ncu anigo c assin ianlcn a cla, dado quc c a
fuiura csosa do ncu anigo. Dcvo-o fanlia quc, scn a ncnor
duvida, c nuiio rcsciiavcl. Dcvo-o ao gcncro Iunano, orquc sc
iraia dc una loa aao. A iodo o gcncro Iunano! Quc alio
cnsancnio, quc dcsorio cdificanic, agir cn nonc dc iodo o gcncro
Iunano, c icr na sua ossc un iao gcral odcr. Mas volicnos a
Cordclia. Posso scnrc cnrcgar csiados dc alna, c a lcla languidcz
dcsia jovcn cnocionou-nc rcalncnic.
ois agora quc conca a rincira gucrra con Cordclia,
gucrra cn quc laio cn rciirada c a cnsino assin a vcnccr,
crscguindo-nc. Coniinuarci a rccusar c, ncssc novincnio dc
rciirada, cnsina-la-ci a rcconIcccr, agindo solrc nin, iodas as
oicncialidadcs do anor, os scus cnsancnios inquicios, a sua
aiao, c o quc sao o dcscjo, a cscrana c a cscra inacicnic.
Fcrcscniando-os assin ara cla, ncla fao nasccr c dcscnvolvcrcn-
sc iodos csscs csiados. Conduzo-a nuna narcIa iriunfal, c sou
aquclc quc cania os diiiranlicos clogios da sua viioria, cnquanio lIc
guio os assos. Dcscriara ncla a coragcn dc acrcdiiar no anor c, ao
vcr o donnio quc clc icn solrc nin, ao vcr os ncus rcflcos,
conrccndcra cnfin o scu odcr cicrno. Pcranic a ninIa confiana
na ninIa aric, cranic a vcrdadc quc csia na lasc dc iudo quc fao,
acrcdiiar-nc-a; orquc, dc ouiro nodo, nao nc acrcdiiaria. A cada
un dos ncus novincnios sc iorna cla nais c nais foric; ncla nascc
o anor, c c invcsiida na dignidadc dc nulIcr. No scniido lanal
nao cdi ainda a sua nao, nas fa-lo-ci agora, lilcria-la-ci, ois
acnas assin a qucro anar. indiscnsavcl quc cla nao susciic
dcvcr-nc a lilcrdadc, ois crdcria a confiana cn si roria. Eniao,
quando sc scniir livrc, iao livrc quc cIcgara quasc icniaao dc
roncr conigo, concara a scgunda gucrra. Ncssc noncnio icra
fora c aiao, c a luia scra inorianic ara nin; quanio s
conscqucncias incdiaias, aconica o quc iivcr dc aconicccr. Diganos
quc, no scu orgulIo, c rcsa dc vaniagcn c ronc conigo, cnfin!
icra a sua lilcrdadc; nas, dc qualqucr nodo, vira a scr ninIa.
una csiuidcz cnsar quc o noivado a arisiona, ois so qucro
ossu-la na sua lilcrdadc. Ainda quc nc alandonc, a scgunda
gucrra iravar-sc-a; c ncssa luia vcnccrci, iao ccrio cono a sua viioria
icr sido, na rincira, una ilusao, scgundo o ncu onio dc visia.
Quanio nais alia for a lcniiudc das suas foras, ianio nais
inicrcssanic iudo sc iornara ara nin. A rincira c una gucrra dc
lilcriaao c un jogo; a scgunda c a gucrra da conquisia, c c dc vida
ou dc noric.
Ano Cordclia? Sin! Sinccrancnic? Sin! Fclizncnic? Sin!
no scniido csiciico, c ianlcn isso icn un inorianic significado.
Dc quc scrviria a csia jovcn cair nas naos dc un dcsajciiado narido
ficl? Quc icria fciio dcla un ial narido? Nada. Diz-sc quc, ara
iriunfar na vida, c ncccssario algo nais quc a Ioncsiidadc; c cu diria
quc c ncccssario algo nais quc a Ioncsiidadc ara anar una jovcn
cono csia. E cu ossuo cssc algo nais c a falsidadc. E, no
cnianio, ano-a ficlncnic. con a naior firncza c coniincncia quc
cu rorio vclo ara quc sc ossa dcscnvolvcr iudo quc ncla cisic,
ioda a riqucza da sua naiurcza divina. Sou un dc cnirc os raros quc
o odcn fazcr, cla c una dc cnirc as oucas quc icn as condics
ncccssarias; nao fonos ois fciios un ara o ouiro?
Farci nal cn fiar os olIos no lclo lcno lordado quc icndcs
na nao, cn vcz dc olIar o asior? Farcis nal cn scgura-lo assin?...
Ha un nonc lordado no canio... cIanai-vos CIarloiic HaIn. lcn
scduior ficar a salcr o nonc dc una dana dcsia nancira acidcnial.
cono sc cisiissc un csriio conlaccnic quc, cn scgrcdo, vos
arcscniassc a nin... ou nao scra or acaso quc o lcno csia
dolrado dc nodo a cu odcr vcr o vosso nonc?... Esiais cnocionada,
linais una lagrina... O lcno fluiua dc novo... Surrccndcis-vos
or cu vos olIar c nao ao asior. OlIais o lcno c conrccndcis quc
clc iraiu o vosso nonc... Mas iraia-sc dc un assunio nuiio inoccnic,
c iao facil dcscolrir o nonc dc una jovcn... Por quc vos voliais ois
conira o lcno, or quc nacIuca-lo c ficardcs zangada con clc? Por
quc ficardcs zangada conigo? Escuiai o quc diz o asior. uc
nngucn uu cu outcn cn tcntuuo; tunIcn uqucc quc o uz nu
gnouncu, tunIcn cssc tcn unu csonsuIdudc, tunIcn cc tcn
unu dudu uu con cssc outcn, dudu quc s odcu ugu o
unu nuo Icncuocncu... E agora clc diz Ancn. Passada a oria
da igrcja, dcccrio ousarcis dciar quc o lcno fluiuc livrcncnic ao
vcnio.... Ou icrcis ncdo dc nin? Mas quc fiz cu afinal?... Tcrci fciio
algo quc nao udcsscis crdoar; nais quc o quc ousarcis rccordar
a fin dc o crdoar?
Nas ninIas rclacs con Cordclia, scra ncccssaria una dula
nanolra. Sc nc liniio a fugir frcnic sua surcnacia, Iavcra
grandcs rolalilidadcs dc o scu croiisno sc iornar dcnasiado dclil,
dcnasiado inconsisicnic ara crniiir fcninilidadc nais rofunda
quc sc nanifcsic visivclncnic. Ela scria cniao incaaz dc ofcrcccr
rcsisicncia quando concar a scgunda luia. ccrio quc a viioria a
lafcja cnquanio dornc, nas c caiancnic o quc rcicndo; cn
coniraariida, c ncccssario quc cla scja coniinuancnic dcscriada.
Assin, quando nun dcicrninado insianic iivcr a inrcssao quc lIc
foi dc novo ncgada a viioria, dcvcra arcndcr a nao rcnunciar a cla.
cssc o confliio cn quc anadurcccra a sua fcninilidadc. A
convcrsaao odcria scrvir ara a inflanar, as carias ara a
nodcrar, ou invcrsancnic, o quc scria, a iodos os iiulos, rcfcrvcl.
Posso cniao fruir dos scus nais inicnsos insianics. Fccclida una
caria, c diludo no scu sanguc o docc vcncno, una so frasc lasiara
ara lilcriar o anor. No insianic scguinic, a ironia c o gclo lanarao
a duvida no scu csriio, o quc no cnianio a nao incdira dc
coniinuar a crcr na sua viioria c quc, ao rccclcr cla una scgunda
caria, fara con quc a julguc ainda naior. Aconiccc ainda quc a
ironia nao c iao lcn calida nuna caria, ois sc corrc o risco dc nao
scr cnicndida cono ial. Os dcvancios so cono aarccincnios
noncniancos sc adaian a una convcrsa. A ninIa rcscna
cssoal incdira o ciasc. Sc cu acnas csiivcr rcscnic nuna caria,
cla odcr-sc-a adaiar nclIor, confundir-nc-a aic un ccrio onio
con un scr, nais univcrsal, quc Ialiia o scu anor. Alcn disso,
nuna caria osso nuiio nclIor adoiar aiiiudcs circnas, odcrci
ncsno, con a naior facilidadc, lanar-nc a scus cs, cic., o quc
facilncnic daria azo a confuscs sc o fizcssc cssoalncnic,
crdcndo-sc assin a ilusao. A coniradiao dcsias nanolras
rovocaria c dcscnvolvcria ncla o anor, jusiifica-lo-ia c consolida-lo-
ia, nuna alavra, icnia-lo-ia.
Coniudo, csias carias nao dcvcn adquirir rcnaiurancnic un
foric ion croiico. MclIor scra quc, dc incio, arcscnicn un cunIo
nais univcrsal, quc conicnIan acnas una ou duas indicacs, or
ncias alavras, c afasicn qualqucr ossvcl duvida. Ocasionalncnic,
indicarao ianlcn a vaniagcn dos csonsais, no scniido cn quc
csics, nisiificando as cssoas, as odcn afasiar. Alias, nao lIc
faliara ocasiao dc sc dar conia dos dcfciios dc un noivado. E, a ar
con o quc cscrcvo, icnIo a casa dc ncu iio quc odc scnrc scrvir
cono caricaiura. Scn o ncu aulio, Cordclia nao scria caaz dc
cngcndrar o croiisno rofundo. E sc cu lIo rccuso c crniio quc
csia concdia a aiorncnic, cla crdcra cn lrcvc o gosio clo noivado,
scn odcr, no cnianio, dizcr quc a cula c, no nnino onio, ninIa.
Cordclia rccclcra Iojc una lrcvc caria quc, dcscrcvcndo o
ncu csiado dc alna, lIc indicara nuiio dc lcvc aquclc cn quc cla
roria sc cnconira. csic o lon nciodo, o nciodo nao nc falia;
isio graas a vos, qucridas crianas quc anci ouirora. A vos dcvo
csias disosics da ninIa alna quc nc iornan caaz dc scr, ara
Cordclia, o quc rcicndo. Dirijo-vos un cnsancnio dc graiidao, ois
iodo o ncriio vos calc. Scnrc confcssarci quc una donzcla c un
rofcssor naio c quc scnrc scra ossvcl arcndcr con cla, sc nao
ouira coisa, clo ncnos, a aric dc a iludir ois cn ial naicria
ningucn iguala as jovcns, quando sc iraia dc a cnsinar; or nuiio
quc viva, nunca no cnianio csqucccrci quc un Ioncn so csia
acalado quando aiingc a idadc cn quc nada odc arcndcr con
una donzcla.

MnIu Codcu!
Dzcs quc nc nuo tnIus nugnudo ussn, nus tunIcn cu
nuncu cnsc quc ussn nc odcu tonu. Scus os tu qucn
nudou Poquc, no undo, c nuto ossuc nuo tc sdo cu u nodcu-
nc, nus sn os oIos con quc nc ucs; ou tcc sdo cu Sn, u cu,
oquc tc uno, ostc tu, oquc c u t quc uno. A uz u c tunqu du
uzuo, oguIosu c nussuc, cu tudo oIuuu, nudu nc cuusuuu
tcno, nudu nc succndu; sn, undu quc o csccto tucssc Iutdo
u nnIu otu, tcu uguudo tunquncntc no ucIotc uu
uI.
2S
Mus, ucs tu, nuo oun untusnus u qucn uI, nuo u sccs
udos c scn ou, o u t, nnIu Codcu, o u udu, u uucntudc, u
sudc c u Icczu quc unIun uo ncu cnconto. O ncu Iuo tcnc,
nuo consgo nuntc o ucIotc nuc, ccuo cuntc t scn conscgu
ncd-nc dc cn t xu os oIos c dc dcscu nuntc o ucIotc
nuc. Modquc-nc, nus o quc cstu nudunu, cono sc cctuou cu
c cn quc consstc Ignoo-o, c nuo conIco tcno nus ccso,
cdcudo ugun nus co quc uqucc quc cncgo quundo, dc nodo
nntuncntc cngnutco, dgo dc nn o. u tunsonudo.
Tcu JoIanncs


MnIu Codcu!
O uno unu o scgcdo o nouudo cucu; unu o scnco o
nouudo c cgoco; unu o nuno o nouudo ocunu
udosuncntc; c no cntunto, guus ccsuncntc u utc dc Codcu, o
nouudo scu un nco cxcccntc uu ud os uducsuos. Nunu notc
sonIu, nudu Iu dc nus cgoso uu os outos Iucos quc uccndc
us uzcs dc Iodo, os cngunun nus quc u cscuduo.
Tcu JoIanncs

Esia scniada no sofa, dianic da ncsa do cIa, c cu ao lado dcla;
icn o lrao assado clo ncu, a sua fronic, aiorncniada or
nuncrosos cnsancnios, aoia-sc no ncu onlro. Esia iao crio dc
nin c, no cnianio, iao longc ainda; alandona-sc c, no cnianio, nao
nc cricncc. Ha rcsisicncia ainda, nas csia nao c suljciivancnic
rcflciida, c a rcsisicncia naiural da fcninilidadc; ois a naiurcza
fcninina c un alandono sol a forna dc rcsisicncia. Esia scniada
no sofa, dianic da ncsa do cIa, csiou scniado ao lado dcla. O scu
coraao laic, nas scn aiao, o scu ciio crguc-sc c laia-sc, nas
scn agiiaao, or vczcs a sua cor nuda, nas or iransics suavcs.
Scra anor? Dc nodo algun. Ela cscuia, cla conrccndc. Ouvc a
alavra alada c conrccndc-a, ouvc falar un ouiro c conrccndc-o
cono sc fossc cla roria a falar; cscuia a voz quc sc faz cco ncla, c
conrccndc csic cco cono sc fora a sua roria voz a alrir
crscciivas ara cla c ara un ouiro.
Quc fao? Scra quc a scduzo? Dc nodo algun, ianlcn isso
nc nao conviria. Scra quc lIc roulo o coraao? Dc nodo algun;
rcfiro ianlcn quc a jovcn a qucn dcvo anar nanicnIa o scu
coraao. Eniao, quc fao? Forno, cn nin, un coraao inagcn do
scu. Un ariisia inia a sua lcn-anada, c a cnconira o scu razcr;
un csculior nodcla-a, c c o quc ianlcn cu fao, nas no scniido
csiriiual. Ela nao salc quc cu ossuo csic rciraio c, no fundo, c
nisso quc consisic o ncu crinc. Conscgui olic-lo clandcsiinancnic,
c c ncssc scniido quc lIc roulci o coraao, ial cono sc diz dc Faqucl
quc roulou o coraao dc Lalao, ao furiar-lIc crfidancnic os dolos
do lar.
Crandc c a influcncia quc icn solrc nos o ncio c o quadro cn
quc csianos. dc coisas cono csias quc nais solida c
rofundancnic sc inrcgna a ncnoria, ou anics, ioda a nossa alna,
c quc, or conscqucncia, nunca scrao csquccidas. Scja qual for a
ninIa idadc, scnrc nc scra inossvcl inaginar Cordclia nun
ouiro anlicnic quc o dcsia salinIa. Quando a vcnIo vcr, a criada
alrc-nc a oria da sala, Cordclia sai do scu quario, c alrinos ao
ncsno icno as duas orias ara cnirarnos ncsia divisao quc nos c
ja faniliar, dc nodo quc os nossos olIarcs sc cnconiran dcsdc logo.
A divisao c cqucna c dc una cncaniadora iniinidadc, dir-sc-ia
quasc un cscriiorio. Enlora ja a icnIa adnirado dc nuiios onios
dc visia, c ainda do sofa quc rcfiro olIa-la. Esia ali scniada, ao ncu
lado, c dianic dc nos cnconira-sc una ncsa dc cIa rcdonda, con
una colcriura dc anlas rcgas. En cina da ncsa, un candcciro
cn forna dc flor quc, rolusio c rclcio, sc crguc ara suoriar o scu
rcnaic, dc ondc cndc un quclra-luz dc acl, clcganicncnic
rccoriado, c iao lcvc quc consianicncnic oscila. A forna do
candcciro faz cnsar no Oricnic, c os novincnios do quclra-luz
rccordan as lcvcs lrisas dcsscs ascs longnquos. O solrado
dcsaarccc sol un iacic dc vinc cnirciccido, dc un iio ariicular
quc irai a sua origcn csirangcira. Por noncnios o candcciro scra,
ara nin, a idcia ncsira da ninIa aisagcn. Ficanos cniao
csicndidos or icrra, sol a flor do candcciro. Nouiros noncnios, o
iacic dc vinc faz-nc cnsar nun navio, nun canaroic dc oficial
voganos cniao no ncio dc un grandc occano. Cono csianos
scniados longc da jancla, o nosso olIar ncrgulIa incdiaiancnic na
incnsidadc do ccu, o quc auncnia a ilusao. Esiando assin scniado
a scu lado, cvoco csias coisas cono una inagcn quc assa
furiivancnic solrc a rcalidadc, iao dcrcssa cono a noric solrc o
nosso iunulo. O anlicnic icn scnrc una grandc inoriancia,
solrciudo or causa das rccordacs. Qualqucr rclaao croiica dcvc
scr vivida dc nodo a scr-nos facil cvocar-lIc a inagcn, con iudo o
quc ncla cisic dc lclo. Para o conscguir c ncccssario, acina dc
iudo, dar aicnao ao anlicnic. Sc csic nao csia aliura dos nossos
dcscjos, so Ia quc roduzir un ouiro. Aqui, clc convcn a Cordclia c
ao scu anor. Mas quao difcrcnic c a inagcn quc sc arcscnia ao
ncu csriio, quando cnso na ninIa cqucna Enlia c, no cnianio,
o scu anlicnic ianlcn lIc convcn crfciiancnic. Nao a consigo
inaginar, ou anics, nao o qucro, a nao scr na salcia quc da ara o
jardin. As orias csiavan alcrias, o jardinzinIo dianic da casa
liniiava a visia c olrigava o olIar a fiar-sc nclc, a arar un ouco
anics dc rosscguir ousadancnic cla csirada quc sc crdia ao
longc. Enlia cra cncaniadora, nas nais insignificanic quc Cordclia.
Por isso o quadro sc lIc adaiava. O olIar conIccia os scus liniics,
nao sc lanava cn frcnic con coragcn c inacicncia, rcousava no
rinciro lano; a roria csirada, cnlora sc crdcssc
ronaniicancnic ao longc, iinIa no cnianio cono cfciio quc os olIos
a scguisscn ara logo voliarcn clo ncsno irajcio. Ncssa divisao
iudo cra icrra-a-icrra. O anlicnic quc rodcia Cordclia nao dcvc icr
qualqucr rinciro lano nas a ousadia do Iorizonic infiniio. Ela nao
dcvc vivcr crio da icrra, nas lanar nao dcvc andar, nas voar, c
nao ara un c ara ouiro lado, nas scnrc cn frcnic.
Quando nos rorios csianos noivos, sonos razcnicirancnic
iniciados nas ridculas nanciras dos noivos. Ha alguns dias,
aarcccu-nc o liccnciado Hanscn, aconanIado cla adoravcl jovcn
con qucn csia ara casar. Confiou-nc quc cla cra cncaniadora, o
quc cu ja salia, confiou-nc quc cra nuiio nova, o quc cu ianlcn
nao ignorava, c or fin confiou-nc quc cra rccisancnic cla sua
juvcniudc quc a cscolIcra, ara a fornar scgundo o idcal dc quc
scnrc iivcra a niina noao. Sanio Dcus! csic alarvc dcsic
liccnciado c una jovcn sa, florcsccnic c jovial. Enlora cu scja un
raiicanic dc vclIa daia, nunca nc aroino dc una jovcn scnao
cono das VcncuIc da naiurcza, c c cla qucn nc da as rinciras
lics. E sc icnIo una qualqucr influcncia na sua fornaao, c
cnsinando-lIc, scnrc c scnrc, o quc con cla arcndi.
indiscnsavcl cnocionar a sua alna, agiia-la cn iodos os
scniidos ossvcis, nas nao or arics c cn rajadas, c sin
inicirancnic. ncccssario quc cla dcsculra o infiniio, quc cla o
conIca cono o quc nais roino sc cnconira do Ioncn. Quc cla o
arcnda, nao clo raciocnio, quc c ara cla un caninIo crrado, nas
na inaginaao, quc c o vcrdadciro ncio dc conunicaao cnirc nos.
Pois o quc consiiiui una das faculdadcs do Ioncn c, ara a nulIcr,
iudo. Nao c clas laloriosas vias do raciocnio quc cla sc dcvc
csforar or aiingir o infiniio, ois a nulIcr nao nasccu ara o
iralalIo; nas c clas vias faccis da inaginaao c do scniincnio quc
cla o dcvc arccndcr. Para una jovcn o infiniio c iao naiural cono a
idcia dc quc iodo anor dcvc scr fcliz. Ondc qucr quc una jovcn sc
cnconirc, cla cnconira o infiniio ao scu rcdor, c ara clc assa nun
salio, nas, lcn cnicndido, nun salio fcninino c nao nasculino. A
falar vcrdadc, cono os Ioncns sao, gcralncnic, dcsajciiados! Para
saliar ionan lalano, rccisan dc longos rcaraiivos, calculan a
disiancia con os olIos, inician varias vczcs o novincnio,
aicnorizan-sc c volian ara iras. Finalncnic, salian c cacn a
ncio. Una jovcn saliara dc ouiro nodo. Nas nossas nonianIas
cisicn duas rocIas salicnics, scaradas or un alisno rofundo,
icrrvcl dc olIar. NcnIun Ioncn ousaria salia-lo. Mas, conian os
Ialiianics da rcgiao, una jovcn aircvcu-sc a fazc-lo c or isso lIc
cIanan o Suto du Donzcu. Nao osso dciar dc crcr nisio, cono
crcio cn iudo o quc dc lon c naravilIoso sc coniar accrca dc
qualqucr jovcn, c rcconforia-nc o coraao ouvir cssa loa gcnic
narrar o faio. Tudo crcio, ncsno o niraculoso, c acnas nc
surrccndo or acrcdiiar; c, ial cono a rincira, a unica coisa quc
ncsic nundo nc surrccndcu foi una jovcn, una jovcn scra
ianlcn a uliina quc nc surrccnda. E no cnianio, un ial salio nao
assa ara cla dc un ulinIo, cnquanio o salio dos Ioncns sc iorna
scnrc ridculo orquc, scja qual for o conrincnio da sua assada,
o scu csforo nada icn a vcr con a disiancia cnirc as rocIas,
cnlora dc una csccic dc ncdida. Mas qucn scria suficicnicncnic
iolo ara inaginar una jovcn a ionar lalano? ossvcl inagina-
la corrcndo, nas ncsno cssa corrida c un jogo, un razcr, una
fcsia dc graciosidadc, cnquanio quc a idcia do ionar lalano scara
o quc, na nulIcr, iao csirciiancnic sc liga. Porquc no lalano sc
cnconira a dialciica, quc rcugna sua naiurcza. E cnfin, o salio,
ainda a, qucn ousaria scr suficicnicncnic incsiciico ara scarar o
quc csia csirciiancnic ligado? O scu salio c un vo lanado. E, ao
alcanar o ouiro lado, ci-la, nao csgoiada clo csforo, nas dc novo
lcla, nais lcla quc nunca, nais cIcia dc alna, c lanando-nos un
lcijo, a nos quc ficanos do lado dc ca. Jovcn, rcccn-nascida, cono
una flor a lroiar das razcs da nonianIa, cla lalana-sc solrc o
alisno aic quasc nos causar vcriigcns. O quc cla dcvc arcndcr c
a raiica dc iodos os novincnios do infiniio, a lalanar-sc, a
cnlalar-sc a si roria nos csiados dc alna, a confundir ocsia c
rcalidadc, vcrdadc c ficao, a rccrcar-sc no infiniio. Quando csiivcr
faniliarizada con ial lulcio, associar-lIc-ci o croiisno, c cla scra o
quc rcicndo, o quc dcscjo. Tcrci cniao acalado o ncu scrvio, a
ninIa iarcfa, odcrci rccolIcr iodas as ninIas vclas, csiarci scniado
a scu lado, c c scrvindo-nos das suas vclas quc avanarcnos. E, nao
cagcro, assin quc csia jovcn csicja inclriada clo croiisno, dcccrio
csiarci conlciancnic ocuado a scgurar o lcnc c nodcrar o
andancnio, ara quc nada dc rcnaiuro ou incsiciico sc roduza.
Dc icnos a icnos, far-sc-a un cqucno rasgao na vcla c, cn
scguida, rogrcdircnos dc novo.
Cordclia indigna-sc cada vcz nais cn casa dc ncu iio. Ja or
varias vczcs nc cdiu quc nunca nais la voliasscnos, nas cn vao
sou scnrc caaz dc arranjar rcicios. Onicn, ao anoiicccr, c
quando dc la saanos, acriou-nc a nao con una aiao
ciraordinaria. Scn duvida quc sc scniira ali nuiio ioriurada, o quc
dc nodo algun nc csania. Sc nc nao coniinuassc a divcriir con a
olscrvaao das nonsiruosidadcs dcssa agloncraao facicia, scria
incaaz dc coniinuar a inicrcssar-nc or cla. Esia nanIa rcccli
una caria cn quc Cordclia iroa os csonsais cn gcral, con nais
csriio do quc a icria julgado caaz. Dcijci a caria, a nais qucrida
dc iodas as quc rcccli. Muiio lcn, ninIa Cordclia! iudo o quc cu
qucria.
lasianic curioso; quis a soric quc, cn Osicrgadc, Iaja dois
asiclciros un cn frcnic do ouiro. No rinciro andar csqucrdo nora
una jovcnzinIa. Haliiualncnic cscondc-sc or dciras dc una
gclosia quc cncolrc a vidraa a quc cla sc scnia. A gclosia c dc un
naicrial nuiio lcvc, c qucn conIccc a jovcn, ou ja a viu nuiias
vczcs, sc iivcr lons olIos, odcra rcconIcccr facilncnic iodos os
scus iraos, cnquanio quc, ara qucn a nao conIccc c nao icn loa
visia, cla nao assa dc una silIucia indisiinia. csic o ncu caso,
ao conirario dc un jovcn oficial quc, iodos os dias, rccisancnic ao
ncio-dia, aarccc or csias aragcns c olIa a ciiada gclosia. Na
rcalidadc, foi csia quc rinciro airaiu a ninIa aicnao ara iao lcla
conunicaao iclcgrafica. As ouiras vidraas nao icn gclosias, c csia
quc, conlciancnic soliiaria, cscondc acnas una vidraa, indicava
scn nargcn dc duvida Iavcr algucn or dciras. Aconicccu quc una
nanIa cu csiava jancla do asiclciro dcfronic. Era caiancnic
ncio-dia. Scn dar aicnao a qucn assava na rua, fiava cu os
olIos na ial gclosia quando, suliiancnic, or dciras dcla, a figura
indisiinia concou a novcr-sc. Una calca dc nulIcr aarcccu, dc
crfil, airas do vidro do lado, voliando-sc csiranIancnic no scniido
da gclosia. Dcois saudou nuiio anigavclncnic con un cqucno
accnar dc calca c dc novo sc cscondcu or iras da gclosia. Conclu
quc a saudaao cra dirigida a un Ioncn, ois o gcsio fora or
dcnais aaionado ara scr dcvido ao avisiar dc una aniga; nas
conclu ianlcn quc aquclc a qucn a saudaao sc dirigia dcvia vir
gcralncnic do lado oosio. Ela colocara-sc ois dc nodo a odcr vc-
lo assin quc aarcccssc, c a cunrincnia-lo cscondida cla gclosia.
Pcrfciiancnic! ao ncio-dia cn onio cIcga o Icroi dcsia
ccnazinIa dc anor, o nosso caro icncnic. E cu csiou ja dcniro da
asiclaria, no rcs-do-cIao da casa ondc a jovcn nora. O icncnic
avisiou-a ja. Aicnao!, ncu caro anigo, nao c nada cnodo dirigir
un lclo cunrincnio ara un rinciro andar. Alias, nao sc odc
dizcr quc scja dcsajciiado; c lasianic alio, clcganic, icn un lclo
rosio, con un nariz aquilino, calclos rcios c un iricornio quc lIc
fica lcn. Mas agora csia cnlaraado, as crnas concan, ouco a
ouco, a fraqucjar, cono quc sc iornan dcnasiado conridas.
visia, o cfciio c conaravcl scnsaao rovocada or una dor dc
dcnics, quando csics nos arcccn crcsccr na loca. Ao
conccnirarnos iodo o nosso odcr no olIar, c dirigindo-o ara un
rinciro andar, arriscano-nos a rciirar dcnasiada fora s crnas.
Pcrdoai-nc, scnIor icncnic, sc fao arar cssc olIar a ncio do scu
vo ara o ccu. Sin, scn duvida quc c una incriincncia. Prcicndcr
quc c un olIar cIcio dc significado scria falso, ois quasc nao conia,
cnlora cIcio dc roncssas. Mas iodas cssas roncssas lIc solcn,
aarcnicncnic, calca; ci-lo quc vacila ou, ara falar cono o ocia
a roosiio dc Agncic, iiiulcia, cai. Nao o ncrccc. lasianic
alorrccido, ois quando sc qucr, cono Ioncn galanic, cnocionar as
danas, nunca sc dcvc cair. ncccssario dar aicnao a cssas coisas
quando rcicndcnos scr Ioncns nundanos, nas sao indifcrcnics sc
nos arcscnianos sinlcsncnic cono una figura iniclcciual;
orquc cniao ncrgulIanos cn nos rorios, dcsnoronano-nos c,
ainda quc cIcgasscnos a cair rcalncnic, ningucn sc adniraria.
Quc icra a ninIa jovcnzinIa cnsado dcsic incidcnic? cna quc
cu nao ossa csiar, ao ncsno icno, dos dois lados dcsics
Dardanclos. ccrio quc odcria osiar un conIccido ncu do ouiro
lado, nas rcfiro scnrc scr cu rorio a fazcr as ninIas
olscrvacs c, alcn disso, nunca sc odc salcr o quc, ara nin,
vira a rcsuliar dcsic assunio c, cn iais casos, c scnrc nau icr un
confidcnic, ois crdcnos icno a arrancar-lIc o quc salc c a
dcsconccria-lo. Esic lon icncnic conca ja a cnfadar-nc. Dia
aos dia, ali o vcjo dcsfilar cn grandc unifornc. Quc icrrvcl
consiancia! Scra digna dc un soldado? Mas, ncu caro ScnIor, nao
irazcis una csada? Nao scra vosso dcvcr ionar a casa dc assalio c
a jovcn fora? AI, sc fsscis un sinlcs lacIarcl, un liccnciado
ou un vigario vivcndo dc cscranas, o caso scria ouiro. Mas scnrc
vos crdo orquc, quanio nais adniro a jovcn, nais cla nc agrada.
lcla, os scus olIos casianIos sao cIcios dc nalcia. Enquanio
cscra a vossa cIcgada, o scu rosio irradia una sucrior lclcza quc
alavras algunas odcrao crinir. Da concluo quc cla dcvc icr
nuiia inaginaao, c a inaginaao c a iniura naiural do lclo sco.

MnIu Codcu!
O quc c o dcsco A nguu c os octus uzcn nu dcsco c
suo.
26
uc uIsudo! Cono sc uqucc quc cstu nu suo udcssc
udc cn dcsco! Sc cu ossc uc, cono udcu! E, o outo udo, sou
uc cono un ussuo c, uccdtu-nc, u do cn dcsco snto-o uo
uu tuu cusu c quundo tc dcxo, c, undu quundo cstou scntudo u tcu
udo, udo cn dcsco o t. Mus odc-sc-u cntuo dcscu uquo quc
sc ossu Sn, quundo cnsunos quc, no nstuntc scguntc, o nuo
ossunos u. O ncu dcsco c unu nuccncu ctcnu. Sc cu tucssc
uudo todus us ctcndudcs c gunIo u cctczu dc quc nc ctcnccs cn
todos os scus nstuntcs, s cntuo cstuu unto dc t c uucu contgo
todus us ctcndudcs cctuncntc nuo tcu uccncu Iustuntc uu
cstu un s noncnto scuudo dc t scn udc cn dcsco, nus
ossuu u conunu succntc uu nc nuntc cuno u tcu udo.
Tcu JoIanncs


MnIu Codcu!
A otu cscu un cqucno cuIoc, nuo uu nn quc o
nundo ntco, os Iu ncc ugu uu dos; tcn utcudo un u dc
cuuuos scuugcns c cIcdcs, nuccntcs cono us nnIus uxocs,
ogosos cono os ncus cnsuncntos. Sc o qusccs, nnIu Codcu,
ucIutu-tc-c congo! Unu uuuu tuu scu uu nn u odcn quc
sotuu us cdcus c o dcsco dc ugu. AcIutu-tc-c, nuo dc cntc
uguns Ioncns uu o nco dc outos, nus sn uu ou do nundo
os cuuuos cnnun-sc c u cuuugcn ncnu-sc uu tus; con os
cuuuos nu uctcu, quusc ucnu dus nossus cuIcus, cnctunos no
ccu utuucs dus nuucns; os ouudos uIun-nos; sccnos ns quc
cunos nucs c o nundo quc gu, ou c o nosso uucntuoso nuso
scntcs-tc tonudu dc uctgcn, nnIu Codcu, uu-tc otcncntc cn
nn quc u nuo tcc. Nuncu odcu scnt uctgcn cstuu uqucc
quc ucnus cnsu nunu cosu, c cu cnso cn t nuncu odcu
scnt uctgcn scu uqucc quc xu o oIu nunu s cosu, c cu s
tcnIo oIos uu t. Muntcn-tc nc; ncsno quc o nundo ccccssc,
ncsno quc o nosso cuc cuIoc dcsuucccssc dcIuxo dc ns,
ncsno ussn, uctudos nos Iuos un do outo, unuunos nu
Iunonu dus cscus.
Tcu JoIanncs

CIcga quasc a scr dcnasiado. O ncu criado cscrou scis
Ioras, c cu rorio quasc duas, cIuva c ao vcnio, acnas ara
csiar a gcniil CIarloiic HaIn. Todas as quarias-fciras, cnirc as
duas c as cinco, vai Ialiiualncnic vcr una vclIa iia, c logo Iojc,
quando ianio dcscjava cnconira-la, nao aarcccu. E or quc csic
dcscjo? Porquc cla salc inrinir cn nin un csiado dc alna cn
iudo singular. Cunrincnio-a c cla faz a sua rcvcrcncia dc un nodo
ao ncsno icno indcscriiivclncnic icrrcno c, no cnianio, iao
sullinc; fica quasc inovcl, cono sc csiivcssc rcsics a dcsaarcccr
dclaio da icrra c, no cnianio, o scu olIar arccc dizcr quc nun
noncnio ira sulir ao ccu. Ao vc-la, a ninIa alna adquirc una
fciao solcnc, ao ncsno icno quc sc cncIc dc dcscjo. Alias, a jovcn
nao ocua o ncu cnsancnio c, alcn dcsia saudaao, nada
rcicndo, ainda quc cla no quiscssc dar. A sua saudaao rovoca
cn nin un lon Iunor dc quc, cn scguida, sou rodigo ara con
Cordclia. Enircianio, aosio quc, dc una nancira ou douira, cla
sc nos cscaou cn frcnic do nariz. Nao c so nas concdias, nas
ianlcn na vida rcal, quc c difcil vigiar una jovcn; c ncccssario icr
ianios olIos cono dcdos. Houvc cn icnos una ninfa, Cardca, quc
assava o icno a iludir os Ioncns. ManiinIa-sc nos siios
arlorizados, airaa os quc or cla sc aaionavan ara o nais dcnso
dos losqucs, c dcsaarccia. Quis iludir ianlcn Janus, nas csic
dc agar-lIc na ncsna nocda, graas aos olIos quc iinIa na
aric dc iras da calca.
As ninIas carias accrian no alvo. Dcscnvolvcn a sua alna, sc
nao ncsno o scu croiisno. Para ial, alias, as carias nao scrvcn,
nas sin os lilIcics. Quanio naior c o caninIo ja crcorrido clo
croiisno, ianio nais curias as carias sc iornan; nas vao iocar con
naior ccricza no onio croiico. A fin dc a nao iornar scniincnial ou
indolcnic, a ironia ira, or scu lado, rcicsar os scniincnios, ao
ncsno icno quc a iornan avida do alincnio quc rcfcrc. Os
lilIcics fazcn, dc longc c vagancnic, adivinIar o surcno lcn. As
nossas rclacs quclrar-sc-ao no insianic cn quc cssc
rcsscniincnio concar a dcsoniar na sua alna. Pcranic a ninIa
rcsisicncia, ionara forna ncla, cono sc do scu rorio cnsancnio
sc iraiassc, un inulso do scu rorio coraao. E c isso quc cu
qucro.

MnIu Codcu!
Exstc uqu, cn CocnIuguc, unu cqucnu unu conostu o
unu uuu c us suus tcs Ius. Duus dcstus tcn ocs nus CoznIus
do Hc. Nunu tudc do nco do ucuo, o uotu dus cnco Ious, u
otu uIc-sc suuucncntc c un oIu cscutudo du uotu u suu.
Nngucn, u nuo sc unu oucn scntudu uo uno. Agucn cntcuIc u
otu uu uc scn sc usto. Nuo c unu utstu qucn tocu sc o
ossc cssc ugucn dcccto tcu uotudo u ccIu u otu. A oucn tocu
unu ncodu succu cuos ucsos uun du uucntudc c du Icczu,
dcnusudo Icucs; toun u uucntudc c u Icczu du oucn c cstu
tou os ucsos. ucn tcn uzuo A oucn ou os ucsos A nscu c
tuo docc, tuo tstc cono sc u ncuncou ossc o uz cncucgudo dc
dccd o conto. Mus tu ncodu nuo tcn uzuo. uc Iu dc conun
cntc u uucntudc c cstus ccxocs Entc o ununIccc c o noc do
du As tccus uIun c cncn, os cstos sonoos do uno sugcn
dcsodcnuduncntc c nuo sc conccndcn cntc s nnIu Codcu,
o quc cssu uccncncu, con quc n unu tu uxuo
A quc dstuncu, no tcno, dcuc un ucontccncnto cstu
uustudo uu quc o ccodcnos, c u quc dstuncu uu quc o dcsco
nostugco du ccoduuo o nuo ossu u utng A cstc cscto, u
nuo utc dus cssous c ntudu; nuo conscgucn ccodu o quc
cstu dcnusudo xno dcus no tcno, ncn o quc cstu dcnusudo
ongc. Puu nn os ntcs nuo cxstcn. Hccuo dc nIucs dc unos o
quc o uudo ontcn, c ccodo-o cono sc ou ontcn.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
TcnIo un scgcdo u conu-tc, u t, nnIu ungu ntnu. A qucn
odcu conu-o Ao cco Tu-o-u. As cstcus Suo gucus. Aos
Ioncns Nuo o conccndcn. Acnus u t ouso conu-o, os tu
suIcs csquccc. Exstc unu oucn nus Icu quc o sonIo du nnIu
unu, nus uu quc u uz do so, nus oundu quc o cto dos nucs,
nus oguIosu quc o uoo du uguu cxstc unu oucn oI! Incnu
u cuIcu uu u nnIu Iocu c uu u nnIu uoz u n dc quc o
scgcdo sc nuo ccu uno cssu oucn nus quc u nnIu udu, os
cu c u nnIu udu; uno-u nus quc u todos os ncus dcscos, os cu
c o ncu nco dcsco; nus do quc u todos os ncus cnsuncntos, os
cu c o ncu nco cnsuncnto; nus udcntcncntc quc o so unu us
ocs, nus ntnuncntc quc o dcsgosto unu o scgcdo du unu
doodu; nus nuccntcncntc quc u ucu udcntc do dcscto unu u
cIuuu cstou gudo u cu con nus tcnuu quc o oIu du nuc u
cunu, con nus conunu quc unu unu cn ouuo; cu c nus
nscuuuc dc nn quc u untu du suu uz.
A tuu cuIcu cntoccc, tonu-sc cnsutuu, tonIu soIc o tcu
cto, u guguntu socguc-sc uu u sococ nnIu Codcu!
Conccndcstc-nc! Exutuncntc, tcuncntc, scn cdccs unu
uuuu! Dcucc tonu tcnsus us codus do ncu ouudo uu cnt
u tuu uoz quc dc tu nc usscguc Unu dudu, scu ossuc
Guuduus cstc scgcdo Ousuc contu contgo Fuu-sc dc cssous
quc, o cncs Ioucs, onctun scnco unus us outus. A t
conc un scgcdo quc c u nnIu udu c u csscncu du nnIu udu;
nuo tcus tu nudu u conu-nc dc tuo notuntc, tuo Ico, tuo custo,
quc, sc o scgcdo o tudo, sc ugtcn ous soIcnutuus
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
O ccu coIc-sc nuucns sonIus cucgudus dc cIuuu, cono
ncgus soIunccIus, sucun o scu osto uuxonudo, c ugtun-sc us
uuocs nu ocstu, sucuddus o sonIos nquctuntcs. Puu nn,
cstus cddu nu ocstu. Po tus dc cudu uuoc uco un sc
cnnno quc u t sc usscncIu nus, quundo nc uoxno, cscondc-sc
utus dc outu uuoc. Nuo quccus nostu-tc u nn, condcnsu-tc no
tcu o sc Tudo sc conundc uu nn; cudu ccncnto soudo du
ocstu cdc o scu contono, tudo sc tunsonu nun nu dc ncuous
ondc sccs cnnnos, quc sc tc usscncIun, uucccn c
dcsuucccn. Nuo c u t quc uco, tu cdcs-tc scnc nos ontos
uugos du usuo, c no cntunto cudu nugcn, cn quc ugo uc-tc, nc
tonu u cz. Isto, u quc sc dcuc Scu u cu undudc du tuu
nutuczu, ou u oIc concxdudc du nnIu Anu-tc, nuo scu
unu un nundo
Tcu JoIanncs

Na vcrdadc, inicrcssar-nc-ia nuiio rcroduzir caiancnic as
ninIas convcrsas con Cordclia. Mas lcn vcjo quc c inossvcl
orquc, ainda quc cu conscguissc rccordar cada una das alavras
irocadas cnirc nos, c naiuralncnic inossvcl rcroduzir o anlicnic
quc c, no fundo, o ncrvo da convcrsa, as surrcsas rcflciidas clas
cclanacs, a aiao, cnfin, o rincio viial da convcrsaao.
Naiuralncnic, nao nc rcaro ara csics dialogos, o quc scria
conirario ao caraicr rorio dc una convcrsa, solrciudo quando csia
c croiica. Sinlcsncnic, icnIo scnrc n ncntc o conicudo das
ninIas carias, ial cono o csiado dc alna ncla criado or cssas
carias csia scnrc rcscnic no ncu csriio. Claro quc nunca
cnsarci scqucr cn lIc crguniar sc as lcu. Alias, c-nc facil vcrifica-
lo. Nao lIc falo do assunio dirciancnic nas, no quc digo, nanicnIo
una sccrcia conunicaao con clas, ianio ara rcforar na sua alna
una dcicrninada inrcssao cono ara lIa arrancar c assin a
criurlar. Ela odcra cniao voliar a lcr a caria c rccclcr dcla una
inrcssao difcrcnic, c assin dc scguida.
Ela nudou c coniinua a nudar. Para dcfinir o csiado da sua
alna, diria quc, aiualncnic, c o da audacia anicsia. Isio noia-sc
incdiaiancnic no scu olIar. As cscranas quc nclc sc rcflcicn sao
audaciosas, quasc icncrarias, cono sc aquclc olIar cigissc c
rcsscniissc, a iodo noncnio, o ciraordinario. Cono un olIar quc
vc ara alcn dc si, csic vc ara la do quc lIc c nosirado
incdiaiancnic, c vc o naravilIoso. Audacioso, quasc icncrario, nas
nao or confiana cn si rorio, c ois un olIar dc sonIo c oraao,
c nao aliivo c incrioso. Ela rocura o naravilIoso fora dc si
roria, cdir-lIc-a quc sc nosirc, cono sc nao csiivcssc cn scu
odcr fazc-lo sugcrir. ncccssario incdir quc isio succda, ois dc
ouiro nodo cu alcanaria dcnasiada rcondcrancia solrc cla.
Ainda onicn nc dizia quc cisic algo dc rcgio na ninIa naiurcza.
CIcgara ialvcz a curvar-sc cranic nin, nas isso or rco algun
dcvcra aconicccr. Scn duvida quc Ia algo dc rcgio na ninIa
naiurcza, ninIa cara Cordclia, nas nao soulcsic adivinIar qual o
rcino or ondc sc csicndc o ncu odcr. o das icncsiadcs dos
csiados dc alna. Cono olo, dcus dos vcnios, nanicnIo-as fccIadas
no aniro da ninIa crsonalidadc, dcscncadcando agora una, logo
ouira. A lisonja dar-lIc-a o scniincnio da sua dignidadc, a difcrcna
cnirc o ncu c o icu scra naniida, c iudo lIc scra airiludo. Porcn,
quando qucrcnos lisonjcar, c ncccssaria una grandc rudcncia.
rcciso or vczcs colocarno-nos nun cdcsial alissino, nas dc
nodo a quc cisia ouiro nais alio ainda, ouiras vczcs c ncccssario
dar nuiio ouca inoriancia a nos rorios. Con visias a una
finalidadc csiriiual, o nclIor caninIo c o rinciro, ara una
finalidadc croiica, o scgundo. Dcvc-nc cla alguna coisa? Nao,
nada. Podcria cu dcscjar quc assin fossc? Dc nodo algun. TcnIo
dcnasiada raiica, dcnasiado conIccincnio, do quc c o croiisno,
ara concicr una ial inccia. Mas sc cla iivcssc rcalncnic una
dvida ara conigo, faria iodo o ossvcl ara quc o csqucccssc, c
ara adorncccr os ncus rorios cnsancnios a ial rcsciio. Toda
raariga c, cn rclaao ao lalirinio do scu coraao, una Ariana,
scgurando o fio graas ao qual c ossvcl sair dclc, nas dc quc cla
roria sc nao salc scrvir.

MnIu Codcu!
Fuu oIcdccc-tc-c, o tcu dcsco c unu odcn, o tcu cddo
unu conuuuo todo-odcosu, c o nus cuc dos tcus dcscos c uu
nn unu Iondudc; os nuo tc oIcdco cono un csto cscuuo quc
tc ossc cxtco. Odcnu c u tuu uontudc scu ctu c cu o con
cu; os cu sou unu dcsodcn nou quc ucnus cscu unu uuuu
tuu.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
Hcn suIcs cono gosto dc uu congo o. Encontc cn
nn o sc nus ntccssuntc quc conIco. Podcc tc ugunus uczcs
tcndo u uuscncu dc ussunto uu cstcs duogos, nus sso ucuIou
ugou quc tc tcnIo. E os dc t quc utuuncntc uo, dc t quc
ctcnuncntc uuc, dc t, o nus ntccssuntc dos ussuntos, con o
nus ntccssuntc dos Ioncns. A dc nn! Pos cu nuo usso dc un
Ioncn ntccssuntc, cnquunto tu cs o nus ntccssuntc dos
ussuntos.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
AcIus quc Iu tuo ouco tcno quc tc uno, quusc ucccs tcnc
quc cu tcnIu unudo untcs. Exstcn nunusctos ondc o oIu
cscuz ncdutuncntc dcscoIc un tcxto untgo quc o, ouco u
ouco, suuntudo o uIsudos quc soIc nudu cousun. Tcndo
cstcs sdo uugudos o nco dc qudos coosuos, o tcxto untgo
uuccc, ntdo c ccso. Fo ussn quc os ncus oIos nc cnsnuun u
ccncontu-nc cn nn o, dcxo o csquccncnto uugu tudo
uquo quc contgo sc nuo cuconu, c dcscuIo cntuo un tcxto
ntuo dc nuto ucIu dutu, dununcntc oucn, dcscuIo quc o ncu
uno o t c tuo ucIo cono cu o.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
Cono odcu suIsst un cno duddo contu s o Cono
odcu cu suIsst, os quc cstou cn utu congo o A
osto dc quc Dc t, uu cncontu ugunu uz, sc o ossuc,
cnsundo quc cstou uuxonudo o t. Mus cono odcc cncontu
cssu uz Unu dus otcncus cn utu constuntcncntc ctcndc
conucncc u outu dc quc c cu qucn cuncntc ossu o uno nus
oundo c nus sncco; c, no nstuntc scguntc, c u outu quc o
ctcndc. Nuo nc scntu cn nutos cududos sc u utu sc tuuussc
cxtconcntc u nn, sc, o cxcno, ugucn ousussc cstu
uuxonudo o t ou ousussc nuo o cstu, os o cnc scu o ncsno;
nus dcstou-nc cstu utu ntco, cstu ncu uxuo nu suu
duududc.
Tcu JoIanncs

Pcqucna cscadora, odcs crfciiancnic cclisar-ic. Escondc-
ic, sc qucrcs, or cnirc as arvorcs; aanIa as iuas coisas, fica-ic iao
lcn o curvar do coro, ncsno ncssc insianic c con una graa
naiural quc ic inclinas solrc os raninIos quc rcunisic una ial
criaiura carrcgar fardos scnclIanics! Trais, cono una lailarina, a
lclcza das iuas fornas a ciniura dclgada, o ciio largo, una
csiaiura florcsccnic, cis o quc aoniaria qualqucr cncarrcgado dc
rccruiancnio. Pcnsas ialvcz quc isso nada valc c as grandcs
scnIoras sao nuiio nais lclas; ai dc nos, criana! Nao conIcccs
ioda a falsidadc do nundo. Pc-ic iranquilancnic a caninIo con a
iua carga, cncira na cnornc florcsia quc scn duvida sc csicndc
duranic nuiias lcguas, aic os liniics das azuladas nonianIas. Nao
scras ialvcz una vcrdadcira cscadora, nas una rinccsa
cncaniada; scrvcs dc criada a un gnono, c clc c suficicnicncnic
crucl ara ic olrigar a aanIar nadcira na florcsia. Assin sc
assan as coisas nos conios dc fadas. Sc nao, or quc cncirarias
iu nais rofundancnic na florcsia? sc fosscs na vcrdadc filIa dc
cscador, assarias dianic dc nin, do ouiro lado da csirada, ara
lcvarcs a iua lcnIa aldcia dos narinIciros. Scguc
iranquilancnic o agradavcl carrciro quc scrcnicia cnirc as arvorcs,
o ncu olIar ic cnconirara; rocura-nc iranquilancnic, o ncu olIar
ic scguira; nao conscguiras cnocionar-nc, nao scrci arrasiado clo
dcscjo, csiou calnancnic scniado na lalausirada da onic c funo o
ncu cIaruio. Una ouira vcz ialvcz sin, o icu olIar c vivo
quando volias assin un ouco a calca; o icu lcvc asso quasc
cIana sin, cu sci, lcn conrccndo ondc conduz cssc caninIo
solidao da florcsia, ao nurnurio das arvorcs, ao iao variado
silcncio. Fcara, o rorio ccu ic favorccc, cscondc-sc or iras das
nuvcns, cncIc dc sonlras o csao ara la da florcsia, c cono sc
fccIassc as coriinas dianic dc nos. Adcus, ninIa lcla cscadora,
adcus, olrigado clo icu favor, foi un lclo insianic, un csiado dc
alna nao suficicnicncnic foric ara nc fazcr alandonar o ncu
csiavcl osio solrc a lalausirada, nas rico no cnianio dc cnoao
inicrior.
Quando Jaco discuiiu con Lalao a aga dos scus scrvios, c
foi conlinado quc Jaco dcvcria lcvar ao asio as ovclIas lrancas c,
cono aga do scu iralalIo, rccclcr iodo o aninal narcado c
nalIado quc nasccssc do rclanIo, s varas vcrdcs sol o olIar das
ovclIas, nos rcgaios, nos lclcdouros. assin quc, or ioda
aric, nc coloco dianic dos olIos dc Cordclia quc coniinuancnic nc
vccn. Tal sc lIc afigura una ura aicnao da ninIa aric; nas cu
sci quc, or causa disio, a sua alna crdc o inicrcssc or qualqucr
ouira coisa, quc sc dcscnvolvc ncla una concuisccncia csiriiual, c
nc vc or iodo lado.

MnIu Codcu!
Eu, csquccc-tc! Scu os o ncu uno unu oIu dc ncnu
Andu quc o tcno uugussc tudo dus suus udsus, ncsno u
u ncnu, us nossus cuocs nuntc-sc-un tuo uuus cono
scnc, nuo tc csqucccu. Eu, csquccc-tc ! Dc quc cnIu-nc cntuo
Pos sc nc csqucc dc nn o uu nc cnIu dc t; sc tc
csqucccssc, ogo scu oIgudo u ccodu-nc dc nn o c, uo
uzc-o, u ccodu-nc nstuntuncuncntc dc t. Eu, csquccc-tc! uc
succdcu cntuo Unu ntuu untgu nostu Aunu quc sutu do scu
cto c Iuscu unsosuncntc, con os oIos, unu Iucu quc sc uustu dc
ucus undus. Ao udo dcu cstu, scn codu no scu uo, un Cudo
quc cnxugu us ugnus c, o dctus dcu, unu nuIc uudu c con
un cno quc ccscntu, scgundo gcuncntc sc cc, Ncncss. Inugnu
cstc ucsco, nus un ouco nodcudo. O Cudo so c unu o scu
uco, c Ncncss, uo tcu udo, nuo cu nutuu, unu o scu uco
tunIcn. No dto ucsco uc-sc tunIcn un Ioncn nu Iucu, ocuudo
cn goucnu-u. Suoc-sc quc scu Tcscu. Mus o ncu quudo c
dccntc. Ncc, cc cstu u ou, cIco dc uccndncnto, ou untcs,
uIundonou-o u suu oucuu, nus u Iucu cuu-o consgo. Cudo c
Ncncss usun unIos, utc unu ccIu dc cudu uco, c ucnos quc
utngcn Icn o uuo, conccndcnos quc unIus ccn o ncsno onto
do scu couuo, snu dc quc o u Ncncss qucn ungou o scu uno.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
Dz-sc dc nn quc cstou uuxonudo o nn o. Isto nuo
nc succndc, os cono odcun cconIccc u nnIu dsosuo
uu o uno usto quc s u t uno, cono u udunIuun, usto quc s u
t uno. Estou uuxonudo o nn o o quc oquc cstou
uuxonudo o t; oquc c u t quc uno, ucnus u t c tudo o quc cn
ucdudc c tcu, c c ussn quc nc uno u nn o, oquc o ncu cu
tc ctcncc; sc, o conscqcncu, u tc nuo unussc, dcxuu tunIcn
dc cstu uuxonudo o nn o. O quc uos oIucs ounos do
nundo c u cxcssuo do nuo cgosno c os uos tcus oIos ncudos
u cxcssuo du nus uu snutu; o quc uos oIucs ounos do
nundo c u cxcssuo du nus osucu consdcuuo cssou c uos
tcus oIos suntcudos u cxcssuo do nus cntusustco
unquuncnto dc s o.
Tcu JoIanncs

O ncu naior icnor cra quc ioda a cvoluao lcvassc dcnasiado
icno. Mas vcjo quc Cordclia faz grandcs rogrcssos, quc scra
ncccssario r iudo cn jogo ara lIc nanicr o flcgo. solrciudo
ncccssario quc cla nao cnfraquca dcnasiado ccdo, isio c, anics da
Iora, scnao a Iora, o noncnio caio, icra assado ara cla.
Quando sc ana nao sc scguc clas csiradas largas. Acnas o
casancnio sc cnconira no ncio da csirada rcal. Quando sc ana c sc
vcn dc Nddclo, nao sc cosicia o lago dc Esron, cnlora nao assc
afinal dc un caninIo dc caa; nas csia lcn alainado c o anor
rcfcrc rcarar os scus rorios caninIos. Mcic-no-nos clos
losqucs dc Crils-slov. E ao asscarnos assin, clo lrao un do
ouiro, conrccndcno-nos, c o quc anics fora alcgria c dor
confundidas iorna-sc niido. Nao dcsconfianos da rcscna dc
ouircn. Esia lcla faia foi ois icsicnunIa do vosso anor; sol a
sua coa foi fciia a rincira confissao, a rincira roncssa. Tudo
csiava rcscnic na vossa ncnoria; o rinciro cnconiro, a rincira
vcz cn quc, no lailc, csicndcsics a nao un ara o ouiro, as
dcscdidas quando nada ousavcis ainda confcssar a vos rorios c,
nuiio ncnos, dcclarar un ao ouiro. Cono c lclo cscuiar csics
rccriorios dc rccordacs do anor. AjoclIaran dclaio da
arvorc, juraran fidclidadc cicrna c sclaran o acio con un rinciro
lcijo. Eis aqui cnocs fccundas ara usar cn Cordclia. A faia
foi ois icsicnunIa. AI! sin, una arvorc c caiancnic a
icsicnunIa quc convcn, nas c dcnasiado ouco. Pcnsais, c ccrio,
quc o ccu foi ianlcn icsicnunIa nas o ccu, scn nais nada, c una
idcia nuiio alsiraia. E or isso Iavia una ouira icsicnunIa.
Dcvcrci lcvaniar-nc c divulgar-lIcs a ninIa rcscna? Nao, ois
ialvcz nc conIcan, c cniao csiaria o jogo crdido. Dcvcrci lcvaniar-
nc quando sc afasiarcn, c dar-lIcs a cnicndcr quc csiava algucn
rcscnic? Nao, c nal aroriado. Nada dcvcra roncr o silcncio
solrc o scu scgrcdo cnquanio cu assin o quiscr. Esiao no ncu
odcr, osso dcsuni-los quando nc acica. ConIco o scu scgrcdo
so dclc ou dcla o udc salcr dcla roria? inossvcl dclc,
cniao? Iorrvcl lravo ! E no cnianio isio quasc sc aroina
da nalcvolcncia. Enfin, Iavcnos dc vcr. Sc osso assin olicr dcla
una inrcssao quc nao olicria dc ouiro nodo, nornalncnic, cono
nc agrada, ianio ior, c iudo o quc nc rcsia fazcr.

MnIu Codcu!
Sou oIc cs u nnIu quczu; sonIo cs u nnIu uz;
nudu ossuo, nudu ncccssto. E tunIcn, cono odcu cu ossu
ugunu cosu Pos nuo scu unu contuduo ctcndc quc uqucc
quc ncn u s o sc ossu ossuu ugunu cosu Sou cz cono
unu cunu, quc nudu odc ncn dcuc ossu. Nudu ossuo, os s
u t ctcno; nuo cxsto, ccssc dc cxst u n dc sc tcu.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
MinIa Codcu quc sgncudo utIu u cstu uuuu.
MinIa? Eu nuo dcsgnu o quc nc ctcncc, nus uquo u quc
ctcno, o quc cngoIu todu u nnIu nutuczu tunto quunto c nnIu,
tunto quunto Ic ctcno. Mcu Dcus nuo c tunIcn o Dcus quc nc
ctcncc, nus untcs o Dcus u qucn ctcno, c c tunIcn ussn
quundo uo dc. nnIu utu, ncu u, nnIu uocuuo, ncu dcsco,
nnIu cscunu. Sc u untcs nuo cxstssc u notududc, cstc
cnsuncnto dc sc tcu scu cuuz, o s s, dc qucIu o cuso
IuItuu du nutuczu.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
O quc cu sou O nodcsto nuudo quc scguc os tcus tunos; o
Iuuno quc sc cuuu soI os tcus ussos quundo tc cgucs nu cuczu
du tuu gucosdudc; o uno soIc o quu tc cousus un nstuntc
quundo cstus cunsudu dc uou; u uoz dc Iuxo quc sc suInctc uo
dcuunco do souno, uu o dcxu suI undu nus uto o quc sou
Sou o cso tccstc quc tc cndc u tcu. Entuo, quc sou c Coo,
nussu, tcu, c cnzus tu, nnIu Codcu, tu cs unu, c csto.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
O Ano c tudo c o sso todus us cosus dcxuun no undo
dc tc notuncu uu uqucc quc unu, suuo cu ntcctuuo quc
o uno Ics du. Sc, o cxcno, un nouo ossc cuudo dc tonu
ntccssc o outu oucn quc nuo u suu nouu, scu scn dudu
cncuudo cono cnnoso, c u nouu cuotu-sc-u. Mus sc quc tu, co
contuo, ucus cn tu conssuo unu Ioncnugcn; os Icn suIcs
cono scu nossuc uu nn unu unu outu, c o uno quc o t
tcnIo quc unu o scu ccxo soIc tudo o quc cxstc. Assn, sc tcnIo
ntccssc o unu outu, nuo c uu sc cuudo dc u unu o quc
scu unu scn ucgonIu , u cuu c ucnus tuu oquc tu cncIcs
todu u nnIu unu, u udu tonu un outo usccto uu nn, tonu-sc
un nto cn tcu cdo.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
O ncu uno dcuou-nc c ucnus dcxu u nnIu uoz, cstu uoz
quc, cnunoudu dc t, o todu utc tc sussuu uo ouudo quc tc
uno. OI! cstuus tu utgudu dc cscutu cstu ucz Po todo udo cu tc
odcu c cccu; con u nnIu unu cu, nutuuc c IuItudu cu
ccxuo, cnuouo o tcu sc uo c oundo.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
Lc-sc nos ucIos contos quc un o sc cnunoou dc unu oucn.
A nnIu unu c tunIcn un o cnunoudo dc t. Tuo dccssu cstu
cuno c dcxu u tuu nugcn cct-sc ncc, oundu c tunqu, cono
ogo nugnu quc cutou u tuu nugcn, c us suus ondus cgucn-sc
uu tc ncdcn dc cscuu, uu cn scgudu cnugu u suu
succc c Incu con u tuu nugcn; nus o uczcs cdc-u, c cntuo
us suus ondus cscucccn c dcscscun. E ussn u nnIu unu. un
o cnunoudo dc t.
Tcu JoIanncs

Francancnic! Mcsno scn ossuir una inaginaao
ccccionalncnic viva, c ossvcl inaginar scn dificuldadc una
carruagcn nais cnoda, nais conforiavcl c, rincialncnic, nais
alada; ir asscar nuna carroa dc carvociro so icn valor cn scniido
figurado. Mas, falia dc nclIor, arrisca-sc. Passcia-sc na csirada,
solc-sc ara a carrocinIa, anda-sc una lcgua c nada aconiccc; duas
lcguas, iudo vai lcn c ganIa-sc confiana; dcsic onio dc visia o
asccio do cano c aic nclIor do quc o Ialiiual; c ja sc aiingiran
quasc as ircs lcguas nas qucn icria odido cnsar quc, a una ial
disiancia c cn lcna csirada, sc iria cnconirar algucn dc
CocnIaguc? E lcn scniis quc csic algucn c dc CocnIaguc, c nao
un canoncs qualqucr; o scu nodo dc olIar c nuiio csccial, iao
dccidido, nada lIc cscaa, avalia-vos c Ia ncssc olIar un lcvc lrilIo
dc iroa. Sin, ninIa cqucna, a iua siiuaao nao c dc nodo algun
cnoda, scniada, cono nun csirado, solrc cssc vcculo dc ial nodo
raso quc ncn scqucr icn ondc ncicr os cs. Mas a vcrdadc c quc
nao sois olrigada a ir assin, a ninIa carruagcn csia vossa inicira
disosiao, ouso ofcrcccr-vos un lugar nuiio ncnos inconodaiivo,
isio sc vos nao inconoda ir scniada ao ncu lado. Mas, sc assin for,
ccdo-vos ioda a carruagcn c cu rorio irci ao lado do cocIciro, fcliz
or ousar lcvar-vos ao vosso dcsiino. O cIacu dc alIa nao c
suficicnic ara incdir un olIar dc lado; c inuiil laiardcs a calca,
osso ncsno assin adnirar o lclo crfil. Nao acIais IunilIanic
quc o canoncs nc saudc? Mas nao Ia nada nais naiural do quc
un canoncs cunrincniar un cavalIciro. E ionai aicnao,
ainda nao c iudo, orquc ali nos aarccc agora un allcrguc, sin,
una csiaao dc nuda da nala-osia, c un carvociro c dcnasiado
dcvoio, sua nancira, ara assar or una dcsias caclinIas scn
irincar alguna coisa. Encarrcgar-nc-ci agora dclc. TcnIo dons
ccccionais ara cnfciiiar os carvociros. OI! assin nc scja
crniiido agradar-vos ianlcn! Nao odcra rcsisiir ninIa ofcria, c
ccriancnic quc a acciiara. Mas o ncu criado odc fazc-lo iao lcn
cono cu. Agora clc cnira na locanda c vos ficais sozinIa, no vosso
ouso, cn cina da carroa. Salc Dcus qucn cla scra! Traiar-sc-a
dc una lurgucsinIa, a filIa dc un lcdcl, ialvcz? Mas, ara filIa dc
lcdcl, c na vcrdadc ccccionalncnic lcla c vcsic con raro gosio.
Esic lcdcl dcvc icr una vida dcsafogada. Mas, cnsando nclIor, c
ossvcl quc scja una donzclinIa dc sanguc nolrc quc, cansada dc
asscar dc carruagcn, rcsolvcu ir a c aic a sua casa dc cano c, ao
ncsno icno, icniar una cqucna avcniura. nuiio ossvcl,
cssas coisas succdcn. O carvociro nao c caaz dc nc dar
qualqucr infornaao, c un inlccil quc so salc lclcr. Mas csia lcn,
lclc iranquilancnic, iiozinIo, ningucn ic incdc. Mas quc vcjo
cu? Afinal c a Mcnina Jcscrscn, ncn nais ncn ncnos, Hansinc
Jcscrscn, filIa do ncgocianic dc CocnIaguc. OI! ncu Dcus! Ja
nos conIcccnos. Foi cla qucn una vcz cnconirci na Drcdgadc.
Passava dc carruagcn, scniada dc cosias ara os cavalos, c nao
conscguia alrir a jancla; cguci nos linoculos c iivc o razcr dc a
scguir con os olIos. A sua osiao inconodava-a lasianic, Iavia
gcnic dcnais na carruagcn, nao sc conscguia nccr c,
rovavclncnic, nao sc aircvia a cIanar a aicnao dos ouiros ara
cssc faio. A sua osiao aiual c, clo ncnos, iao inconodaiiva cono
a dcssa vcz. Nao Ia duvida dc quc nos os dois csianos
rcdcsiinados un ara o ouiro. Dizcn quc c una jovcn ronaniica;
ccriancnic saiu or sua alia rccrcaao. Mas cis quc volia o ncu
criado con o carvociro, c csic vcn conlciancnic lclado.
Iorrvcl, quc gcnic corruia csics carvociros. AI, sin, scn duvida! E
no cnianio ainda Ia qucn scja ior quc clcs. Enfin, cis-vos nuna
lcla afliao, scrcis vos roria olrigada a conduzir, nao odc Iavcr
nada nais ronaniico. Fccusais a ninIa ofcria, afirnando quc
csiais nuiio lcn assin, nas nao nc csiarcis a icniar cnganar? Dcn
sinio cono sois dissinulada. Assin quc iivcrdcs andado un ouco,
saliarcis da carroa nao sao oucos os cscondcrijos quc sc
cnconiran na florcsia. Quc nc sclcn o ncu cavalo, scguir-vos-ci.
Enfin, aqui csiou, nao icrcis a icncr qualqucr agrcssao.
Vanos, nao vos assusicis ianio, ou voliarci incdiaiancnic ara iras.
Prcicndi acnas inquiciar-vos un ouco c dar assin rcalcc vossa
lclcza naiural. Pois nao duvidais dc quc fui cu qucn cnlriagou o
canoncs, c no cnianio nao nc crniii scqucr ronunciar una
alavra quc udcssc ofcndcr-vos. Tudo sc odc ainda arranjar clo
nclIor; scrci lcn caaz dc dar una volia a ioda csia Iisioria dc
nodo a fazcr-vos rir dcla. Dc vos acnas rcicndo un cqucno lucro
c nao vos assc scqucr clo cnsancnio quc cu scja caaz dc
aicniar conira una raariga dc surrcsa. Sou un anigo da
lilcrdadc, c cn nada nc inicrcssa o quc nao olicnIo livrcncnic.
Conccndcs Icn quc nuo c ossuc contnuu dcssc nodo u uossu
uugcn. Eu, o nn, uou u cuu, c c o sso quc cstou u cuuuo. Mus,
no uIcguc, tcnIo u cuuugcn utcudu. Sc ussn quscdcs, cu
cstuu uqu nun nstuntc uu uos conduz ondc uos uccc.
Inczncntc nuo osso tc o uzc du uossu conunIu, os cstou
oIgudo o unu oncssu, c unu oncssu dc cuu c sugudu.
Acciiais? cis o rollcna solucionado nun alrir c fccIar dc olIos.
Vcdcs? Ja nao icrcis ncccssidadc dc vos scniirdcs cnlaraada sc
un dia nos voliarnos a cnconirar ou, clo ncnos, nao nais quc
aquclc ouco quc iao lcn vos fica. Podcis divcriir-vos con ioda csia
Iisioria, ridc un ouco c cnsai un locadinIo cn nin. Nada nais
co. AcIarao quc c ouco, nas csic ouco nc lasia. un incio, c
cu sou foric solrciudo nas nocs rclininarcs.
Onicn noiic Iavia una cqucna rcuniao cn casa da iia.
Salia quc Cordclia cgaria na sua nalIa, ondc cu iinIa cscondido
un cqucno lilIcic. Dciou-o cair, cnocionou-sc, inacicniou-sc.
Eis cono dcvcnos scrvir-nos da siiuaao. Nao sc odc inaginar
quanias vaniagcns c ossvcl olicr assin. Un lilIcic, no fundo
insignificanic, lido ncsias circunsiancias, iona ara cla una
inoriancia circna. Nao conscguiu falar conigo; cu iinIa
arranjado as coisas dc nancira a aconanIar una scnIora quc
voliava sozinIa ara casa. Viu-sc ois olrigada a cscrar aic Iojc.
Isio c scnrc lon ara narcar, ainda nais rofundancnic, a
inrcssao na sua alna. Aarcnicncnic, sou scnrc cu qucn arccc
icr una gcniilcza ara con cla; a ninIa vaniagcn c csiar insialado
cn iodos os lados, nos scus cnsancnios, c dc iodos os lados a
surrccndcr.
Nao Ia duvida dc quc o anor ossui a sua dialciica roria.
En icnos, Iouvc una jovcn or qucn nc aaionci. No vcrao
assado vi, no icairo dc Drcsdc, una airiz quc sc lIc asscnclIava
ciraordinariancnic. Por csia razao dcscjci conIccc-la c conscgui-o,
nas convcnci-nc cniao dc quc a disscnclIana cra lasianic grandc.
Hojc, cnconirci na rua una scnIora quc nc fcz lcnlrar a ial airiz.
Esia Iisioria odc coniinuar aic o infiniio.
Os ncus cnsancnios cnvolvcn Cordclia or iodo lado, fao-
os voar cono anjos ao rcdor dcla. Cono Vcnus, na sua carruagcn
uada or onlas, cla scnia-sc no scu carro dc iriunfo c a clc
airclo, cono scrcs alados, os ncus cnsancnios. Ela c fcliz c rica
cono una criana, ioda-odcrosa cono una dcusa, c cu caninIo
junio dcla. Na vcrdadc, una jovcn c c scra scnrc o VcncuIc da
naiurcza c dc ioda a cisicncia. Ningucn nclIor do quc cu o salc.
So c cna quc ial cslcndor icnIa iao lrcvc duraao. Ela sorri-nc,
cunrincnia-nc, accna-nc, cono sc fossc ninIa irna. Un so olIar
lIc rccorda quc c a ninIa lcn-anada.
O anor icn nuiias osics. Cordclia faz lons rogrcssos.
Scniada nos ncus joclIos, o lrao nacio c qucnic ao rcdor do ncu
cscoo, rcousa solrc o ncu ciio scn quc cu sinia qualqucr cso;
as suas fornas suavcs nal nc iocan; o scu coro cncaniador
cnlaa-nc, cono un suavc no. Os scus olIos oculian-sc sol as
alclras, o scu cscoo c dc un lranco dcslunlranic cono o da
ncvc, c iao liso quc os ncus olIos quasc nao conscgucn rcousar
nclc, c dcslizarian sc o cscoo nao aliiassc. Por quc cssc
aliiar? Scra anor? Talvcz. Un rcsscniincnio, un sonIo do anor,
nas falia-lIc ainda a cncrgia. Dcija-nc con roliidadc, cono a
nuvcn da Transfiguraao, livrc cono una lrisa, iao suavcncnic
cono quando sc cga nuna flor; os scus lcijos sao fugazcs cono os
quc o ccu da ao nar, suavcs c iranquilos cono os quc o orvalIo da
s florcs, solcncs cono quando o nar acaricia a inagcn da lua.
CIanarci sua aiao rcscnic una aiao ingcnua. Mas,
cfciuada a nudana dc runo, quando cu concar scriancnic a
rciirar-nc, cla fara iodo o ossvcl ara nc cncaniar rcalncnic.
Cono ncio acnas lIc rcsiara o rorio croiisno, con a difcrcna dc
quc csic aarcccra cniao nuna cscala nuiio nais vasia. Scra una
arna quc cla lrandira conira nin. E a sc anunciara a aiao
rcflciida. Luiara or causa dc si roria, orquc salc quc cu ossuo
o croiisno; luiara or causa dc si roria a fin dc nc vcnccr. Tcra
ncsno ncccssidadc dc una forna dc croiisno sucrior. O quc,
graas aos ncus csinulos, lIc cnsinci a susciiar, far-lIo-a
conrccndcr cniao a ninIa fricza, nas dc nodo quc cla cnsc quc o
dcscolriu or si roria. Dcsic nodo, rcicndcra aanIar-nc
dcsrcvcnido, julgara scr-nc sucrior cn audacia c, assin, icr-nc
conquisiado. A sua aiao iornar-sc-a cniao dccidida, cncrgica,
concludcnic, dialciica, o scu lcijo ioial, o scu alrao dc un
irrcsisivcl cniusiasno. Procurara cn nin a lilcrdadc c cnconira-
la-a ianio nclIor quanio nais foricncnic cu a cnlaar. O noivado
scra dcsfciio, c cniao ncccssiiara dc un ouco dc rcouso, ara quc
ncnIuna fcaldadc sc roduza ncssc iunulio sclvagcn. A sua aiao
rccolIcr-sc-a ainda una vcz, c cla scra ninIa.
Cono, indirciancnic, o fazia ja no icno do falccido Eduardo,
dirijo agora, dirciancnic, as suas lciiuras. O quc lIc dou a lcr c, na
ninIa oiniao, o nclIor alincnio. a niiologia c os conios. Mas
ianlcn aqui, cono cn iudo o rcsio, cla c livrc; csrciio iodos os
scus dcscjos c, quando csics nao cisicn, cu rorio os crio
rinciro.
Quando, duranic o vcrao, as criadinIas, sc rcaran ara ir a
DyrcIavcn, c, gcralncnic, un razcr lcn olrc. Cono so la vao
una vcz or ano, qucrcn iirar o naino rovciio do quc gasian.
Tcn forosancnic dc r cIacu c alc, c dcsfcian-sc dc iodas as
nanciras ossvcis. A gaiaiicc c sclvagcn, fcia c lasciva. Nao, rcfiro
o arquc dc Frcdcrilslcrg. Vcn aqui aos doningos iardc, c cu
ianlcn. Tudo c rorio c dcccnic, c a roria jovialidadc c ncnos
ruidosa c nais nolrc. Alias, os Ioncns quc nao arccian as
criadinIas crdcn con isso nais quc clas. Os scus landos, iao
variados, consiiiucn rcalncnic a nais lcla nilcia, quc icnos na
Dinanarca. Sc cu fossc rci lcn salia o quc Iavia dc fazcr , nao
scria con iroas dc infaniaria quc faria as ninIas aradas. Sc cu
fossc un dos nossos irinia c dois vcrcadorcs, cdiria incdiaiancnic
a insiiiuiao dc una junia dc saudc ullica quc, clos scus
conIccincnios na naicria, clos scus consclIos c coriacs, c
graas a rcconcnsas aroriadas, rocuraria dc iodos os nodos
cncorajar as criadinIas a adoiar vcsiuarios dc lon gosio c lcn
cuidados. Por quc dcscrdiar iania lclcza, fazcndo-a assar
dcscrcclida airavcs da vida? Quc cla sc arcscnic una vcz or
scnana, clo ncnos, sol a luz quc a c cn rclcvo! Mas, anics dc
iudo. lon gosio, nodcraao. Una criada nao dcvc icr o ar dc una
dana, cono nuiio lcn o diz O Ango du Pocu, nas as razcs dcssc
csiinavcl jornal sao inicirancnic crrncas. Sc ousasscnos assin
considcrar un dcscjavcl dcscnvolvincnio na classc das criadinIas,
nao scria clc, cn iroca, uiil s nossas jovcns? Ou scra
dcnasiadancnic arriscado da ninIa aric cnircvcr, or csic
caninIo, un fuiuro ara a Dinanarca, un fuiuro vcrdadcirancnic
unico no nundo? E, dcsdc quc nc scja crniiido scr conicnoranco
dcssc ano sanio, odcr-sc-ia, cn loa conscicncia, cnrcgar o dia
iniciro a asscar or ruas c ruclas, no dclciic dcssc cncanio. Cono o
ncu cnsancnio sc aaiona c voa ara longc, con una ial ousadia
c un ial airioiisno! Mas, ao ncsno icno, cnconiro-nc cn
Frcdcrilslcrg ondc as criadinIas vcn aos doningos iardc, c cu
ianlcn. CIcgan rinciro as do cano, dc naos dadas con os
scus nanorados, ou scguindo una ouira disosiao, iodas as
raarigas calca, dc naos dadas, c iodos os raazcs airas, ou
scguindo ainda una ouira fornula, duas raarigas c un raaz. Esic
gruo consiiiui o quadro; fican gcralncnic dc c ou scnian-sc ao
longo das arvorcs quc cnvolvcn o grandc csao quadrado, cn frcnic
ao avilIao. Cruo saudavcl c frcsco, acnas con conirasics dc cor,
un ouco accniuados dcnais, na clc c nos faios. Dcois, junian-sc
ao quadro as raarigas da Juilandia c da Finia. Sao alias, dirciias,
ialvcz un ouco dcnasiado forics, c dc vcsiidos un iudo nada
garridos. A junia icria aqui nuiio iralalIo. Nao falian ianlcn
alguns rcrcscnianics da divisao dc DornIoln. oiinas cozinIciras dc
qucn nao c lon aroinarno-nos, ncn na cozinIa, ncn cn
Frcdcrilslcrg Ia nclas algo dc orgulIoso c rclarlaiivo. Esia a
razao or quc a sua rcscna, clo conirasic, nao dcia dc icr o scu
cfciio; nao qucrcria quc aqui faliasscn, nas c raro quc cu nc
avcniurc con clas. Eis os gruos dcsiruidorcs dos coracs. as
raarigas dc Nylodcr. Mcnos alias, nais arrcdondadas dc ialIc,
rccIoncIudas, finas dc clc, alcgrcs, fclizcs, lcsias, faladoras, nuiio
coqucics c, acina dc iudo, dc calca ao lcu. AI, lon dia, Maria;
cniao or aqui? Ja Ia nuiio quc a nao via. E cniao, coniinua cn
casa do ConsclIciro? Sn nao Ia duvida dc quc c un lclo
lugar, nao? Sn nas cniao vcn aqui sozinIa, scn ningucn
ara a aconanIar... scn un nanorado? foi clc quc nao icvc icno
Iojc, ou csia cscra dclc? cono, nao csia noiva? Nao c ossvcl.
A raariga nais loniia dc CocnIaguc con un lugar cn casa do
ScnIor ConsclIciro, una raariga quc c una gloria c un nodclo
ara iodas as suas colcgas, una raariga quc sc salc vcsiir iao lcn
c... iao nagnificancnic. Quc lindo quc c o scu lcno c da nais
fina canlraia... Ena, c con lordados cn volia, icnIo a ccricza dc
quc cusiou, clo ncnos dcz narcos... Ia nuiia scnIora disiinia quc
nao icn un igual luvas franccsas c un guarda-cIuva dc
scda... Cono c ossvcl nao csiar noiva una raariga assin? Ora, c
alsurdo. Alias, sc nao csiou cn crro, Iavia o Jcns quc sc inicrcssava
nuiio or si. Ora, lcn salc qucn c Jcns, do ncgocianic quc nora
no scgundo andar... Ora a csia, lcn nc qucria arcccr nas or
quc c quc nao ficaran noivos? O Jcns cra un lclo raaz, iinIa un
lon lugar c ialvcz, nais iardc, con a influcncia do ScnIor
ncgocianic, udcssc icr vindo a scr agcnic dc olcia ou foguciro nas
loconoiivas, nao cra dc nodo algun un nau ariido... A. cula foi
sua, con ccricza; foi ialvcz nuiio dura con clc... Nuo. Mus souIc
quc o Jcns u tnIu cstudo nouo dc unu uugu, c nuo sc tnIu
otudo nudu Icn con cu. ... Quc nc diz? Mas qucn Iavia dc
dizcr quc o Jcns fossc assin... aI sin! csics raazcs da Cuarda... c
rcciso icr nuiio cuidado con clcs... Pois fcz nuiio lcn. Una
raariga cono vocc c dcnasiado rcciosa ara scrvir dc lrinqucdo ao
rinciro quc aarca... Ha dc arranjar un ariido ainda nclIor, sou
cu quc lIo digo. Cono vai a Mcnina Juliana? Ha ja nuiio icno
quc a nao vcjo. A ninIa gcniil Maria c quc ialvcz nc udcssc dar
noicias dcla, ficava-lIc iao agradccido... so orquc sc foi infcliz nos
anorcs, nao Ia razao ara sc scr indifcrcnic ara cornos dos
ouiros... Mas Ia aqui iania gcnic... nao ouso falar do assunio, icnIo
ncdo quc algucn nc oua. Escuic-nc acnas un noncnio,
ninIa lcla Maria... Eis o siio idcal. Ncsia alca cIcia dc sonlra,
ondc as arvorcs sc cnirclaan ara nos cscondcr, aqui ondc nao
vcnos ningucn c ondc nao ouvinos qualqucr voz Iunana, acnas
un longnquo cco dc nusica... aqui ousarci falar do ncu scgrcdo...
Sc Jcns nao iivcssc sido iao na cssoa, nao c assin?, icrias aqui
asscado con clc, dc lrao dado, icrias cscuiado a linda nusica, c
ccrincniado o razcr dc ouira ainda nais lcla... Mas or quc cssa
criurlaao? csquccc Jcns... vcjo quc qucrcs scr injusia ara
conigo... foi ara ic cnconirar quc aqui vin... cra ara ic vcr quc
frcqucniava a casa do ConsclIciro... nao rcarasic?... scnrc quc o
odia fazcr, ia aic a oria da coa... icns dc scr ninIa... os lanIos
dc casancnio scrao ullicados... ananIa noiic ic clicarci iudo...
sulirci cla cscada dc scrvio, a oria csqucrda, ncsno cn frcnic
oria da cozinIa... Aic a visia, ninIa lcla Maria... Nao dcics
ningucn susciiar quc nos cnconiranos, quc ic falci c salcs o ncu
scgrcdo. na vcrdadc dcliciosa, ialvcz Iaja alguna coisa a
arovciiar. Una vcz dcniro do scu quario, ullicarci cu rorio os
lanIos dc casancnio. TcnIo, dcsdc scnrc, icniado acrfcioar a
lcla uutuIcu
2?
dos grcgos c, rincialncnic, discnsar un asior.
Sc ial fossc ossvcl, gosiaria dc csiar or iras dc Cordclia
quando rccclc una caria ninIa. Scr-nc-ia cniao facil vcrificar aic
quc onio cla conscguc conrccndcr, do onio dc visia csiriiancnic
croiico. As carias, afinal, sao c scrao scnrc un ncio inarcciavcl
ara causar dcicrninada inrcssao nuna jovcn; as alavras
cscriias icn, lasias vczcs, una influcncia nuiio naior quc a alavra
viva. Una caria c una conunicaao cIcia dc nisicrio; conanda-sc a
siiuaao, nao sc scnic o consirangincnio dc una ouira rcscna, c
crcio quc una jovcn rcfcrc csiar conlcncnic so con o scu idcal,
clo ncnos cn ccrios noncnios, rccisancnic aquclcs cn quc o
idcal icn solrc cla un naior donnio. Ainda quc o scu idcal icnIa
cnconirado crcssao, aroinadancnic conlcia, nun oljcio
rcciso c anado, Ia no cnianio noncnios cn quc o idcal lIc causa
o cfciio dc algo cccssivo, algo quc a rcalidadc nao conIccc. E cla
icn dirciio a csias grandcs ccrinnias dc ciaao; c sinlcsncnic
ncccssario vigiar ara quc dclas sc sirva corrciancnic, a fin dc quc,
no scu rcgrcsso rcalidadc, cla nao volic csgoiada, nas lcna dc
fora. Para isso ajudan as carias quc, cnlora invisvcis, nos fazcn
csiriiualncnic rcscnics ncsscs sagrados insianics da iniciaao,
cnquanio quc a idcia dc scr a crsonagcn rcal ianlcn o auior da
caria ofcrccc una facil c naiural iransiao ara a rcalidadc.
Podcria cu icr ciuncs dc Cordclia? Moric c danaao sin!
Enlora, cn ouiro scniido, nao! Pois quc ncsno vcnccdor na
ninIa luia conira un ouiro sc vcrificassc icr Iavido criurlaao
na sua naiurcza, nao scr cla ja o quc dcscjo rcnunciar-lIc-ia.
Dissc un vclIo filosofo quc sc anoiarnos caiancnic aquilo
quc succdc na nossa vida, nos iornarcnos, scn darnos or isso,
filosofos. Ja dc Ia nuiio frcqucnio a conunidadc dos noivos, c c
incviiavcl quc ial faio conduza a qualqucr coisa. Tivc ois a idcia dc
acunular naicriais ara una olra iniiiulada. Coniriluiao ara
una icoria do lcijo, dcdicada a iodos os cicrnos anorosos. Alias,
afigura-sc-nc curioso quc nada cisia cscriio solrc csic assunio. E,
sc conscguir uliinar csic iralalIo, icrci conscqucnicncnic
rccncIido una lacuna quc dc Ia nuiio sc faz scniir. Scra ial
lacuna liicraria dcvida ao faio dc os filosofos nao cnsarcn ncssas
coisas, ou oquc nao sao cnicndidos no assunio? Esiou ja no
caso dc odcr dar algunas infornacs. Un lcijo conlcio rcqucr
quc scjan una jovcn c un Ioncn a agir. Un lcijo cnirc Ioncns c
dc nau gosio ou, o quc c ior, icn un salor dcsagradavcl. Pcnso
ianlcn quc un lcijo csia nais roino da sua idcia quando c o
Ioncn a da-lo jovcn, do quc invcrsancnic. Nos casos cn quc,
con o dccorrcr dos anos, sc roduziu una indifcrcna a scu
rcsciio, o lcijo crdcu iodo o scniido. o caso do lcijo conjugai dc
inicrior, con o qual os csosos, falia dc guardanao, sc linan
rccirocancnic as locas, dizcndo. nuiio lon rovciio! Sc, a
difcrcna dc idadcs c nuiio grandc, ncnIuna idcia odcra jusiificar
o lcijo. Fccordo una cscola fcninina dc rovncia, ondc as raarigas
da uliina classc iinIan, na sua icrninologia, a crcssao. Hcu o
ScnIo ConscIco, crcssao quc, nos scus csriios, sc ligava a
una idcia nais quc dcsagradavcl. A sua origcn cra a scguinic. vivia
cn casa da dirciora da cscola un scu cunIado, aniigo ConsclIciro,
quc graas sua idadc avanada, sc crniiia a lilcrdadc dc lcijar as
jovcnzinIas. O lcijo dcvc crinir una aiao dcicrninada.
Quando un irnao lcija a sua irna, o lcijo nao c un vcrdadciro
lcijo, ial cono o nao c un lcijo dc acaso no jogo das rcndas, ou un
lcijo roulado. Un lcijo c un aio sinlolico, quc nada significa sc
nao cisic o scniincnio quc o dcvc originar, c csic scniincnio
acnas cisic cn circunsiancias dcicrninadas. Sc qucrcnos
icniar una classificaao dos lcijos, sao varios os rincios quc ara
cla sc nos dcaran. Podcnos, or ccnlo, classifica-los dc acordo
con o rudo quc roduzcn. Infclizncnic, as alavras nao cIcgan
ara colrir o vasio icrrcno das ninIas olscrvacs a csic rcsciio.
Crcio quc ncn o conjunio dc iodas as lnguas do nundo ossui
ononaiocias suficicnics ara ilusirar as difcrcnas quc, c isio
acnas na casa dc ncu iio, nc foi dado arcndcr c disiinguir. O lcijo
c unas vczcs ruidoso cono un csialido, ouiras vczcs sililanic; Ia
lcijos quc csialan c lcijos quc rilonlan; ora c cavo, ora nacio,
ora roaganic cono iccido, cic. odcnos classificar o lcijo
scgundo o coniaio Iavido; o lcijo iangcnic, o lcijo afloranic c o lcijo
adcrcnic. Podcnos classifica-lo scgundo a sua lrcvc ou longa
duraao. Mas o icno odc ainda originar una ouira classificaao,
no fundo a unica quc nc agrada. Disiinguinos cniao cnirc o
rinciro lcijo c iodos os ouiros. A qualidadc aqui visada nao sofrc
conaraao con o quc advcn das ouiras classificacs, nada icn a
vcr con o son, ou o coniaio, ou o icno cn gcral. No cnianio, o
rinciro lcijo c qualiiaiivancnic difcrcnic dc iodos os ouiros. Ha
nuiio oucas cssoas quc icnIan rcflciido solrc csic assunio, c
scria ois foric cna quc nao Iouvcssc clo ncnos una ara cnsar
cn ial.

MnIu Codcu!
A Iou csostu c cono o suuuc Ico, dssc Suonuo. ConIcccs
Icn u nnIu cuosdudc; cIcgun ncsno u uontu-nu cono un
dccto. E oquc nuo conccndcn o ussunto soIc o quu uo us
nnIus cguntus; oquc tu c s tu o conccndcs, tu c s tu suIcs u
Iou csostu; oquc u Iou csostu c cono o suuuc Ico, dssc
Suonuo.
Tcu JoIanncs

O croiisno csiriiual c nuiio difcrcnic do croiisno fsico. Aic o
rcscnic foi, acina dc iudo, o croiisno csiriiual quc icnici
dcscnvolvcr cn Cordclia. A ninIa rcscna cssoal dcvc agora
iransfornar-sc, dciando dc scr acnas un csiado dc alna
aconanIanic, dcvcndo iornar-sc una icniaao. Duranic os uliinos
dias, coniinuarci rcarar-nc lcndo a lcn conIccida assagcn do
Fcdo
2
quc iraia do anor. Elcirizou iodo o ncu scr c c un solcrlo
rcludio. Quao grandc cra rcalncnic o salcr dc Plaiao solrc o
croiisno !

MnIu Codcu
Un utnstu dz dc un dscuo utcnto quc cc cstu suscnso
dos uIos do scu ncstc. Puu o uno tudo c nugcn c, cn
contuutdu, u nugcn c cududc. Nuo sou cu un dscuo ussduo
c utcnto Mus tu nuo dzcs unu ncu uuuu.
Tcu JoIanncs

Sc ouiro quc nao fossc cu csiivcssc cncarrcgado dc dirigir csia
cvoluao, ccriancnic scria dcnasiado asiuio ara sc dciar
nanolrar. Sc cu cdissc consclIo, dc cnirc os noivos, a un dos
nuiio iniciados, suonIo quc nc diria, considcrando-o un lclo
rasgo dc audacia croiica. cn vao quc lusco, nas osics do anor,
a configuraao nodal cn quc os ananics falan, junios, do scu afcio.
A isio, rcsondcria cu. Tanio nclIor sc a luscas cn vao, ois ial
configuraao dc nodo algun cricncc cicnsao rcal do croiisno,
ainda quc nclc sc iniroduza o quc c inicrcssanic. O anor c
dcnasiado sulsiancial ara sc alincniar dc convcrsas, c as
siiuacs croiicas dcnasiado gravcs ara con clas sc
solrccarrcgarcn. Sao silcnciosas, calnas, icn coniornos
niiidancnic dcfinidos c, coniudo, sao cloqucnics cono a nusica do
colosso dc Mcnnon. Eros gcsiicula, nao fala; ou, sc o faz, c acnas
airavcs dc nisicriosa aluscs, dc una Iarnonia rclcia dc inagcns.
As siiuacs croiicas sao scnrc lasiicas ou icioricas; nas sc dois
ananics falan, junios, do scu afcio, isio nao c lasiico ncn
iciorico. No cnianio, os noivos scrios concan scnrc or
dcicrninadas alavras quc, nais iardc, consiiiuirao ianlcn o clo dc
ligaao no scu lar iagarcla. Mas clas scrao igualncnic a causa inicial
c a roncssa do faio dc, ao scu casancnio, nao vir a faliar o doic dc
quc fala Ovdio. dos cst uxou tcs.
29
Dasia, ois, a iornar-sc
ncccssario falar, quc acnas un o faa. o Ioncn qucn dcvc falar
c, conscqucnicncnic, ossuir algunas das viriudcs do cinio dc quc
Vcnus sc scrvia ara cnfciiiar. a convcrsaao c a docc lisonja ou,
ara nclIor dizcr, a insinuanic lisonja. Dc nodo algun sc dcvc
concluir quc Eros scja nudo, ncn quc scja incorrcia, dc un onio
dc visia croiico, a raiica da convcrsaao, nas quc csia dcvc scr, cla
roria, croiica c nao sc crdcr cn considcracs cdificanics solrc
crscciivas dc fuiuro, cic., c ianlcn quc, no fundo, dcvc scr
considcrada cono un rcouso da aao croiica, cono un
assaicno, c nao cono o lcn surcno. Una ial convcrsaao, una
ial conuIuuto c, na sua csscncia, crfciiancnic divina, c nunca nc
cansarci dc convcrsar con una jovcn. Conrccndano-nos; osso
nuiio lcn cansar-nc dc una jovcn cn ariicular, nas nunca dc
convcrsar con una jovcn. Scria ara nin una inossililidadc iao
grandc cono dciar dc rcsirar. O quc, no fundo, c rorio dc una
ial convcrsa, c o florcsccr vcgciaiivo da convcrsaao. Esia nanicn-sc
ouco clcvada, scn vcrdadciro oljciivo, dirigida clo acaso nas o
scu nonc c o nonc das suas florcs c. naravilIas, ou nargaridas.

MnIu Codcu!
MinIa Codcu icu JoIunncs, cstus uuuus cnccun o
oIc contcdo dus nnIus cutus cono un ucntcss. Tcus u
cuudo cn cono sc cncutu u dstuncu cntc os dos snus dcstc
ucntcss OI! nnIu Codcu! E Ico ocn quc quunto nus o
contcdo dnnu tunto nus o ucntcss gunIu cn sgncudo.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
Scu o uIuo unu utu
Tcu JoIanncs

Cordclia nanicn-sc gcralncnic cn silcncio, c isio scnrc nc
scnsililizou. Tcn cla una naiurcza fcninina dcnasiado rofunda
ara nos faiigar con Iiaios, cssa figura dc rciorica caracicrsiica
solrciudo das nulIcrcs, c quc sc iona incviiavcl quando o Ioncn,
quc dcvc forncccr a consoanic dc aoio rcccdcnic ou scguinic, c
ianlcn dc naiurcza fcninina. Por vczcs, coniudo, un lrcvc
concniario irai iudo o quc cla icn na alna. Prcsio-lIc cniao o ncu
aulio. cono sc, airas dc algucn quc, con nao ouco scgura,
csloa alguns iraos dc un dcscnIo, sc cnconirassc ouira cssoa
quc nao ccssa dc iransfornar csscs iraos cn algo dc audacioso c
crfciio. Ela roria sc surrccndc con o faio, nas dir-sc-ia quc
iudo lroia afinal dcla. Eis or quc vclo or cla, or iodas as suas
olscrvacs foriuiias, or qualqucr alavra lanada ao acaso c, ao
rcsiiiuir-lIas, icnIo-as scnrc iransfornado cn algo dc nais
significaiivo, dc quc cla, nao o conIcccndo, salc ncsno assin o
scniido.
Esiavanos Iojc nun janiar. Nao Iavanos irocado una so
alavra. Ao lcvaniarno-nos da ncsa, o criado cnirou ara conunicar
a Cordclia quc un ncnsagciro lIc rcicndia falar. Fora cu qucn o
iinIa cnviado, oriador dc una caria conicndo aluscs a un
assunio solrc quc, ncsa, cu Iavia falado. TinIa sido caaz dc o
iniscuir na convcrsa gcral dc nodo a quc Cordclia nao udcssc
dciar dc o ouvir, cnlora csiivcssc scniada longc dc nin, c dc sc
cnganar quanio ao scu scniido. A ninIa caria fora lascada ncsics
faios. Sc nao iivcssc conscguido dar convcrsa a dircao rcqucrida,
icria arranjado forna dc csiar rcscnic no noncnio caio cn quc a
caria cIcgassc, ara a confiscar. Quando Cordclia voliou sala dc
janiar, viu-sc olrigada a invcniar una dcscula ara o rcsio dos
concnsais. Sao coisas cono csia quc cincnian o nisicrio croiico,
scn o qual Cordclia nao scria caaz dc scguir o caninIo ara cla
iraado.

MnIu Codcu!
Accdtus quc uqucc quc, cn sonIos, cousu u ontc soIc u
Conu dos Eos uc u nugcn du Sdc Nuo o sc, nus sc quc uo
cousu u ontc soIc o tcu cto, scn ccIu us ucIus, c
unundo un oIu uu cnu, uco o osto dc un uno. Accdtus quc
uqucc quc cousu u ontc soIc u Conu dos Eos odcu nuntc u
suu tunqdudc Nuo o cco, nus sc quc, uo ncnu u ontc soIc
o tcu sco, cstc sc ugtu dcnusudo uu cnt uo sono quc dcsu
soIc os ncus oIos.
Tcu JoIanncs

Acu uctu cst.
30
agora, ou nunca, o noncnio dc o fazcr.
Esiava Iojc cn casa dcla, alsoluiancnic cncaniado con una idcia
quc nc alsorvia. Nao iinIa olIos ncn ouvidos ara Cordclia. A
idcia, cn si roria, cra inicrcssanic c caiivou-a. Tcria ois sido un
crro iniciar a nova ocraao, dando rovas dc fricza na sua rcscna.
Aos a ninIa ariida, c quando a ial idcia a nao ocuar ja,
dcscolrira scn dificuldadc quc cu dcici dc scr ara cla o ncsno dc
ouirora. O faio dc scr quando sc cnconira so quc cla dcscolrc a
nodificaao iornar-lIc-a a dcscolcria ainda nais cnosa, c o cfciio,
scndo nais lcnio, scra ianlcn ianio nais cnciranic. Nao odcra
caliar-sc conira nin incdiaiancnic c, nais iardc, quando con a
ninIa rcscna cIcgar a ocasiao dc o fazcr, icra ja inaginado ianias
coisas quc as nao odcra crinir iodas dc una so vcz, c coniinuara
a nanicr un rcsduo dc duvida. A inquiciaao ira auncniando, as
carias dciarao dc cIcgar, o alincnio croiico scra ccrccado, o anor
iroado cono ridculo. Fcsisiira ialvcz ainda duranic algun icno
nas, con a coniinuaao, dciara dc o odcr suoriar. Prcicndcra
cniao scduzir-nc clos ncsnos ncios dc quc conira cla nc scrvi,
isio c, clo croiisno.
Solrc o ronincnio dc csonsais, iodas as raariguinIas sao
grandcs casusias c, cnlora nas cscolas nao cisia un curso ara
csia naicria, salcn iodas crfciiancnic, quando a qucsiao sc c,
cn quc casos cssc ronincnio sc dcvc cfciuar. En suna, csia
naicria dcvia scr, or rcgulancnio, roosia nos cancs do uliino
ano; c cnlora as disscriacs quc sacn das cscolas dc raarigas
scjan, rcgra gcral, nuiio nonoionas, csiou ccrio dc quc con csic
icna a varicdadc nao faliaria, dado quc o rorio rollcna ofcrccc
un vasio cano sagacidadc dc qualqucr jovcn. Scndo assin, or
quc nao dar a una raariga ocasiao dc fazcr lrilIar a sua? ou dc
dcnonsirar rccisancnic quc cla csia aia ara o noivado? Esiivc
cn icnos cnvolvido nuna siiuaao quc nuiio nc inicrcssou. Un
dia, cn casa dc una fanlia ondc cu s vczcs ia, icndo as cssoas
nais vclIas sado, as duas jovcns da casa rcuniran, duranic a
nanIa, varias anigas ara ionar cafc. Eran ao iodo oiio, c iodas
iinIan cnirc dczcsscis c vinic anos. Provavclncnic nao cscravan
qualqucr ouira visiia, c cnso quc a criada icria ncsno rccclido
ordcn ara nao dciar cnirar ningucn. Enirci, ncsno assin, c iivc
a scnsaao dc scr acolIido con una ccria surrcsa. Salc Dcus o
quc, cn gcral, scrvc dc fulcro a una discussao cnirc oiio raarigas,
nuna dcsias solcncs rcunics do snodo. Nclas sc cnconiran, or
vczcs, nulIcrcs casadas; csias ccn cniao icologia asioral c
ocuan-sc solrciudo dc assunios inorianics. quando dciar a
criada ir sozinIa ao ncrcado, scra nclIor icr conia no ialIo ou
agar a visia, scra rovavcl quc a cozinIcira icnIa un nanorico c,
no caso afirnaiivo, cono acalar con cssa conlinaao galanic quc
airasa a confccao dos ciiscos? Dcran-nc lugar ncsic lclo
gruo. Era no rincio da rinavcra, c o sol cnviava ja un ou ouiro
raio a anunciar a sua lrcvc cIcgada. Na roria sala iudo cra
invcrnal, c rccisancnic or isso rcrcscniavan csscs raros raios dc
sol o acl dc arauios. Solrc a ncsa, o cafc calava un docc
crfunc c, finalncnic, as rorias raarigas cran alcgrcs,
saudavcis, florcsccnics c anigas dc lrincar, ois cn lrcvc sc
acalnara a inquiciaao inicial; c, no fin dc conias, quc iinIan clas a
icncr, scguras cono csiavan cla sucrioridadc nuncrica?
conscgui conduzir-lIcs a aicnao c a convcrsa ara o assunio dos
ronincnios dc noivado. Enquanio os ncus olIos sc alcgravan
csvoaando dc una ara ouira flor, rcousando ora nuna lclcza ora
nouira, os ncus ouvidos cnircgavan-sc ao razcr dc cscuiar a
nusica das suas vozcs, c a scguir aicniancnic, do nais fundo da
ninIa alna, o quc sc dizia. Por vczcs, una so alavra cra o lasianic
ara nc alrir una crscciiva solrc o coraao dc dcicrninada
jovcn, solrc a Iisioria dcssc coraao. Cono sao scduiorcs os
caninIos do anor, c cono c inicrcssanic dcscolrir aic ondc sc
aircvc a cIcgar una dcicrninada jovcn! Coniinuci a aicar o fogo; o
csriio, os diios graciosos, a oljciividadc csiciica, coniriluan ara
iornar o coniaio nais livrc c, no cnianio, nunca foi uliraassada a
nais csiriia dcccncia. Enquanio assin nos divcrianos nas lcvcs
rcgics da convcrsaao, un crigo sc naniinIa adornccido c una so
alavra icria lasiado ara lanar aquclas gcniis raarigas nun
icrrvcl cnlarao. Essa alavra csiava cn ncu odcr dizc-la. Mas
clas nao conrccndian cssc crigo, nao o susciiavan scqucr.
Craas ao jogo facil da convcrsaao, nanicvc-sc scnrc rcrinido,
caiancnic cono quando Xccrazadc roicla a scnicna dc noric,
coniinuando a coniar as suas Iisiorias. Tao dcrcssa conduzia a
convcrsaao aic os liniics da nclancolia, cono logo dava livrc curso
jocosidadc cono ainda as dcsafiava ara un iorncio dialciico. E
qual scra o assunio quc c cada vcz nais rico, ncdida quc o vanos
cncarando solrc os scus difcrcnics asccios? Coniinuancnic, ia
arcscniando novos icnas dc convcrsa. Conici o caso dc una
jovcn, forada cla crucldadc dos ais a acalar o scu noivado; csic
infcliz confliio cIcgou quasc a rovocar-lIcs as lagrinas. Fclaici a
Iisioria dc un Ioncn quc iinIa acalado o scu noivado, c dado,
ara ial, duas razcs. a jovcn cra dcnasiado alia c, ao confcssar-lIc
o scu anor, clc nao sc lanara dc joclIos dianic dcla. Quando lIc
oljcici quc csias razcs dc nodo algun nc odcrian arcccr
suficicnics, rcsondcu quc cIcgavan crfciiancnic ara olicr aquilo
quc rcicndia; orquc ningucn lIcs odc oor un arguncnio
scnsaio. Sulncii dclilcraao da asscnllcia un caso assaz
difcil. una jovcn roncra o noivado or sc icr convcncido dc quc
cla c o noivo nao iinIan sido fciios un ara o ouiro. O lcn-anado
rcicndcu lcva-la razao, asscgurando-lIc a vcrdadc c fora do scu
anor, nas cla rcsondcu. ou lcn quc sonos fciios un ara o ouiro,
c cisic una sinaiia rcal, c cniao dcvcras rcconIcccr quc nos
convinos un ao ouiro; ou cniao nao nos convinos, c Ias dc
rcconIcccr quc nao fonos fciios un ara o ouiro. Era un vcrdadciro
razcr olscrvar cono as jovcns sc csforavan or conrccndcr csias
nisicriosas alavras, c no cnianio rcarci crfciiancnic quc una ou
duas as conrccndian s nil naravilIas; orquc, quando sc iraia
dc ronincnio dc noivados, iodas as jovcns sao casusias naias.
Sin, a roosiio dos casos dc ronincnio dc csonsais, crcio na
vcrdadc quc nc scria nais facil discuiir con o rorio Dialo quc
con una jovcn.
Hojc, csiava cn casa dcla. Incdiaiancnic, iao raido cono o
cnsancnio, dcsvici a convcrsa ara o assunio solrc quc Iavanos
falado onicn, icniando criar dc novo ncla a culiaao. Hu unu
oIscuuuo quc u ontcn dcuu tc cto; nus s nc cnIc dcu
dcos dc tc sudo! Tivc ciio. Enquanio csiou con cla, Cordclia icn
razcr cn ouvir-nc; dcois dc cu sair, cla noia scn duvida quc sc
iludiu, quc cu csiou nudado. assin quc sc dcvc roccdcr. un
nciodo Iiocriia, nas nuiio aroriado, cono iodos os nciodos
indircios. Ela conrccndc crfciiancnic quc as coisas dc quc lIc
falo nc ossan ocuar o csriio, inicrcssan-na ianlcn, dc
noncnio, c no cnianio cu rivo-a do vcrdadciro croiisno.
Odcnt, dun nctuunt,
31
cono sc o icnor c o odio fosscn
concos, c o icnor c o anor csiranIos un ao ouiro, cono sc nao
fossc o icnor quc iorna o anor inicrcssanic. Quc c afinal o nosso
anor cla naiurcza? Nao cisiira nclc un nisicrioso fundo dc
angusiia c Iorror, or quc or iras da sua lcla Iarnonia sc
cnconiran a anarquia c una dcscnfrcada dcsordcn, or iras da sua
scgurana, a crfdia? Mas c rccisancnic cssa angusiia quc nais
cncania, c o ncsno succdc ao anor, quando sc rcicndc quc csic
scja inicrcssanic. Por iras dclc dcvc incular a noiic rofunda, cIcia
dc angusiia, dc ondc dcsalrocIan as suas florcs. assin quc a
nnIcu uIu, con a sua corola cn forna dc iaa, rcousa na
sucrfcic das aguas, cnquanio a angusiia sc aodcra do
cnsancnio quc rcicndc ncrgulIar nas ircvas rofundas ondc cla
icn as suas razcs. Fcarci quc, ao cscrcvcr-nc, cla nc cIana
scnrc. Mcu, nas quc nao icn a coragcn dc no dizcr. Pcdi-lIo Iojc
do nodo nais insinuanic c vivancnic croiico ossvcl. Cordclia
icniou, nas un olIar irnico, nais lrcvc c nais raido quc a
alavra, lasiou ara a incdir, a dcsciio dos ncus lalios quc, con
iodo o scu odcr, a inciiavan. algo dc crfciiancnic nornal.
Cordclia c ninIa. Nao vou, scgundo o cosiunc, confia-lo s
csirclas, c ncn scqucr vcjo cn quc odcria csia novidadc inicrcssar
cssas csfcras longnquas. Alias, nao o confio a ningucn, ncn scqucr
a Cordclia. Fcscrvo csic scgrcdo ara nin rorio, c sussurro-o
inicriorncnic nos nais sccrcios dialogos conigo rorio, A sua
icniaiiva dc rcsisicncia cra assaz nodcrada, nas o odcr croiico quc
dcscnvolvc c adniravcl. Cono a iorna inicrcssanic csia aaionada
olsiinaao, cono a iorna grandc, dc una grandcza quasc
solrcnaiural! E con quc facilidadc cla sc salc csquivar, con quc
crfciao arcndcu a insinuar-sc ondc qucr quc dcsculra un onio
fraco. Pc iudo cn novincnio; nas ncsic conccrio dos clcncnios
cnconiro-nc cu, rccisancnic, no ncu clcncnio. E coniudo, ncsno
no scio dc ial agiiaao nada cisic ncla dc fcio, nao a conscgucn as
cnocs ou os nolcis dilaccrar. Coniinua ainda a scr una
Anadincnc, con a unica difcrcna dc nao surgir con una graa
ingcnua ou una calna dcsrcvcnida, nas sol o inulso foric do
anor, coniinuando a scr Iarnonia c cquillrio. Eroiicancnic, icn
iodas as arnas ncccssarias luia; usa as flccIas dos olIos, o
cnrugar das solrancclIas, a fronic cIcia dc nisicrio, a cloqucncia
da gargania, as faiais scducs do scio, as sulicas dos lalios, o
sorriso das faccs, a docc asiraao dc iodo o scu scr. Ha ncla a fora,
a cncrgia dc una Valquria, nas cssa lcniiudc dc fora croiica
icncra-sc, or sua vcz, con una ccria languidcz icrna, cono quc
calada solrc cla. Ela nao dcvcra scr naniida or nuiio icno
ncsia lcniiudc, ondc acnas a angusiia c a inquiciaao a odcn
nanicr dc c, incdi-la dc sc dcsnoronar. Facc a cnocs iao
inicnsas, dcrcssa scniira quc o csiado cn quc o noivado a coloca c
dcnasiado csirciio, dcnasiado inconodaiivo. Scra cla roria a
ccrccr a icniaao quc nc lcvara a franqucar os liniics do gcral, c c
assin quc cla dc ial ionara conscicncia, o quc, ara nin, consiiiui o
csscncial.
Muiias das suas alavras indican agora quc cla ja nao odc
suoriar o nosso noivado. Tais alavras nao nc cscaan, anics, nas
ninIas cloracs da sua alna, ajudan-nc a alcanar indicacs
uicis, sao as onias dc fio quc nc scrvirao, nos ncus rojcios, ara
acriar as nalIas ao rcdor dcla.

MnIu Codcu!
ucxus-tc do nosso nouudo, cs dc onuo quc o nosso uno
nuo tcn ncccssdudc dc un co cxtcno, quc cstc nuo ussu dc un
oIstucuo. Nsto cconIco, todu ntcu, u nnIu cxcccntc Codcu!
Snccuncntc, udno-tc. A nossu unuo cxtco nuo ussu, cn
cududc, dc unu scuuuo. Hu undu cntc ns unu ucdc quc nos
scuu, cono Puno c TsIc. u nconodutuu conucncu dos outos. A
Icdudc ucnus sc cncontu nu contuduo. O uno s udquc u
suu cu notuncu quundo ncnIun cstunIo o susctu, c s cntuo
cncontu o uno u suu ccdudc, quundo todos os cstunIos cnsun
quc os ununtcs sc odcun un uo outo.
Tcu JoIanncs

O nosso noivado acalara cn lrcvc. Ela roria dcsaiara csic
no ara, sc ossvcl, assin nc cncaniar ainda nais, ial cono os
caracois ao vcnio cncanian nais quc o calclo rcso. Sc o
ronincnio ariissc dc nin, crdcria o csciaculo, iao scduior,
dcsic crigoso salio croiico, criicrio scguro da ousadia da sua alna.
isio, ara nin, o csscncial. Por ouiro lado, un ial aconiccincnio
acarrciar-nc-ia, or aric dc ouiros, nuiias conscqucncias
dcsagradavcis. Enlora scn razao, cu scria nal visio, odiado,
alorrccido; sin, scn razao, ois, ara nuiios, quc lon ncgocio nao
scria. Muiia jovcnzinIa ficaria, ncsno assin, lasianic conicnic or,
nngua dc icr csiado noiva, icr csiado quasc a sc-lo. Scnrc c
nclIor quc nada, cnlora, scgundo a ninIa sinccra oiniao, nuiio
ouco. Pois quc, aos sc icr csforado ara cIcgar frcnic c
conscguir assin lugar na lisia das cscranosas, a cscrana
rccisancnic sc dcsvancccra, c quanio nais sc luia ara alcanar os
lugarcs dianiciros ianio ncnorcs sc iornan as ossililidadcs.
Porquc, cn anor, o rincio da aniiguidadc nao conia ara
auncnios c ronocs. Dc nais a nais, cssas raariguinIas
alorrcccn-sc dc coniinuar no stutu quo, ncccssiian un
aconiccincnio quc lIcs agiic a cisicncia. E nada odc cniao igualar
un anor infcliz, rincialncnic sc, ainda or cina, o assunio odc
scr cncarado con ligcircza. Fazcn cniao crcr a si rorias c aos scus
roinos quc sao viinas c, cono nao icn as condics ncccssarias
ara scrcn adniiidas no rcfugio dc cniicnics, cnconiran
alojancnio ao lado, cnirc os cIoraningas. Considcran-sc cniao no
dirciio dc nc odiar. A csics casos sc junia ainda un laialIao
daquclas quc foran iludidas conlciancnic, scni ou a ircs quarios.
Sol csic asccio cnconiran-sc varios graus, dcsdc as quc odcn
nosirar una aliana no dcdo aic as quc acnas sc aoian nun
acrio dc nao, dado duranic una coniradana. Esia nova dor
rcalrc-lIcs as fcridas. Acciio o scu odio cono una graiificaao
sulcncniar. Mas iodas csias criaiuras cIcias dc odio sao,
naiuralncnic, ouiras ianias rcicndcnics sccrcias ao ncu olrc
coraao. Un rci scn rcino c una figura ridcula. Mas una gucrra
cnirc rcicndcnics succssao nun rcino scn icrriiorio lcva a alna
a iodos os ridculos. O lclo sco dcvcria ois, na vcrdadc, anar-nc c
iraiar-nc cono a una associaao dc socorros nuiuos. Un noivo
auicniico, cssc, acnas sc odcra ocuar dc una unica nas, nuna
cvcniualidadc iao conlicada, odcno-nos nuiio lcn cncarrcgar,
isio c, nais ou ncnos, dc ianias quanias quiscrnos. Ficarci lilcrio
dc iodas csias crcniorias inquiciacs c, alcn disso, aufcrirci a
vaniagcn dc odcr rcrcscniar alcriancnic un acl ioialncnic
novo. As jovcns lancniar-nc-ao, icrao icdadc, soliarao susiros or
nin, cu adoiarci rccisancnic a ncsna ionalidadc, c a icnIo una
nova forna dc rccruiar nais algunas.
Cono c curioso! Acrcclo-nc, ai dc nin, quc cu rorio irago
o sinal dcnunciador quc Horacio dcscja ara iodas as donzclas
inficis. un dcnic ncgro c, ara cunulo, incisivo. Quao sucrsiicioso
sc odc scr! Esic dcnic criurla-nc lasianic, dcsagrada-nc quc
aludan a clc, c una das ninIas fraquczas. Enquanio, cn qualqucr
ouiro scniido, as ninIas arnas sao inviolavcis, o naior dos inlccis
odc, ao iocar-nc ncsic dcnic, dcsfcrir-nc golcs nuiio nais
rofundos do quc clc rorio odcria inaginar. Fao, cn vao, iodo o
ossvcl ara o cnlranqucccr, c digo cono Palnaiolc.
Jcg gndc dcn ucd Dug, ucd Nut,
Mcn c cg scttc ud dcn sotc SIggc.
32

AI, cono a vida c cIcia dc nisicrios. Una coisinIa dc nada
odc criurlar-nc nais quc o aiaquc nais crigoso, quc a nais
cnosa das siiuacs. Pcnso cn nanda-lo arrancar, nas isso
odcria alicrar a ninIa voz c o scu odcr. E no cnianio fa-lo-ci,
nandarci sulsiiiu-lo or un falso; orquc cssc odcra scr falso
ara o nundo, nas o dcnic ncgro c falso ara nin.
Cordclia scnic-sc liniiada clo noivado o quc c ccclcnic! O
casancnio scra scnrc una insiiiuiao rcsciiavcl, acsar do
cnfado dc dcsfruiar, logo nos rinciros dias da juvcniudc, una aric
da rcsciialilidadc quc c aanagio da vclIicc. Pclo conirario, os
noivados sao una invcnao vcrdadcirancnic Iunana c,
conscqucnicncnic, dc ial nodo inorianic c ridcula quc una
jovcn, no iurlilIonar da sua aiao, vai nais alcn, coniinuando a
icr conscicncia dcssa inoriancia c scniindo a cncrgia da sua alna
circular or iodo o scu scr cono un sanguc sucrior. O quc inoria
agora c conduzir Cordclia dc nodo quc, no scu ousado vo, crca dc
visia o casancnio c, dc un nodo gcral, o cIao firnc da rcalidadc,
quc a sua alna, ianio no scu orgulIo cono no icnor dc nc crdcr,
aniquilc csia incrfciia forna Iunana c sc arcssc cn dircao a
algo dc sucrior ao quc c conun no gcncro Iunano. Alias, nada
icnIo a icncr a csic rcsciio, ois cla aira ja acina da vida con un
ial lcvcza quc, cn grandc aric, crdcu or conlcio dc visia a
rcalidadc. Por ouiro lado, coniinuo rcscnic a lordo, con cla, c
osso, a qualqucr noncnio, crgucr as vclas.
A nulIcr, cicrnancnic rica dc dons naiurais, c una fonic
incsgoiavcl ara os ncus cnsancnios, ara as ninIas olscrvacs.
Aquclc quc nao scnic a ncccssidadc dcsic gcncro dc csiudos odcra
orgulIar-sc dc scr, ncsic nundo, iudo quc quiscr, cccao dc una
coisa. nao c un csicia. O cslcndor, o divino da csiciica rcsidc
rccisancnic cn sc ligar acnas ao quc c lclo; no scu anago, cla
acnas sc ocua das lclas-arics c do lclo sco. Posso dclciiar-nc c
dclciiar o ncu coraao, inaginando o sol da fcninilidadc dardcjando
os raios da sua infiniia lcniiudc, disscninando-sc nuna vcrdadcira
iorrc dc Dalcl, ondc cada una cn ariicular ossui una cqucna
arccla dc ioda a riqucza da fcninilidadc dc nodo a fazcr dcssa
arccla o ccniro Iarnonioso do rcsio do scu scr. Ncsic scniido, a
lclcza fcninina c infiniiancnic divisvcl. Porcn, cada arccla dc
lclcza dcvc scr Iarnonicancnic includa, ois caso conirario
rcsuliaria da un cfciio dcsagradavcl c cIcgaranos conclusao dc
quc a naiurcza, ao ocuar-sc dc dcicrninada jovcn, nao rcalizara
iudo o quc iinIa cn ncnic. Os ncus olIos nunca sc cansan dc
aflorar cssas riquczas cicrnas, cssas cnanacs roagadas cla
lclcza fcninina. Cada clcncnio ariicular ossui dcssa lclcza una
cqucna arccla, scndo, ao ncsno icno, conlcio cn si rorio,
fcliz, alcgrc, lclo. Cada una icn o scu. o sorriso alcgrc; o olIar
ladino; os olIos ardcnics dc dcscjo; a fronic aliiva; o csriio
galIofciro; a docc nclancolia; a iniuiao rofunda; o Iunor solrio c
faidico; a nosialgia icrrcsirc; as cnocs nao confcssadas; as
solrancclIas cloqucnics; os lalios inicrrogadorcs; a icsia cIcia dc
nisicrio; os caracois scduiorcs; os clios quc cscondcn o olIar; o
orgulIo divino; a casiidadc icrrcna; a urcza angclica; o insondavcl
rulor; os assos lcvcs; o lalanar gracioso; a osc langorosa; o
dcvancio cIcio dc inacicncia; os susiros inclicados; a ciniura
cslclia; as fornas suavcs; o colo oulcnio; as ancas lcn arqucadas;
o c cqucno; a nao gcniil. Cada una icn o scu, c una icn o quc
a ouira nao ossui. E quando vi c rcvi, conicnlci c volici a
conicnlar as riquczas dcsic nundo, quando sorri, susirci,
lisonjcci, ancacci, dcscjci, icnici, ri, cIorci, cscrci, ganIci, crdi
fccIo o lcquc, c o quc cra csarso rcunc-sc nuna coisa so, as arics
conjugan-sc nun iodo. A ninIa alna alcgra-sc cniao, o ncu
coraao laic nais raido c a aiao inccndcia-sc. rccisancnic
aqucla jovcn, unica no nundo iniciro, quc dcvc scr ninIa c o scra.
Fiquc Dcus con o ccu, sc cu udcr ficarci con cla. Sci lcn quc o
quc cscolIo c iao grandc quc o rorio ccu nao ficara a lucrar ncsia
ariilIa, ois quc, sc cu a aguardar ara nin, quc rcsiara ao ccu?
Os crcnics csscs lons nuulnanos ficarian dccccionados
quando, no scu Paraso, alraasscn sonlras alidas c rivadas dc
fora, ois nao cnconirarian coracs ardcnics, dado quc o ardor dc
iodos os coracs csiaria conccnirado ncla; inconsolavcis,
dcscscrarian ao cnconirarcn acnas lalios alidos, olIos
noriios, colos inscnsvcis c acrios dc nao scn convicao, ois
iodo o rulor dos lalios c o fogo do olIar c a inquiciaao do colo c a
roncssa das naos c o rcsscniincnio dos susiros c a confirnaao
dos lcijos c o csircnccincnio do coniaio c a aiao do anlco
iudo , iudo csiaria rcunido ncla, quc nc rodigalizaria iudo o quc
icria sido suficicnic ara csic nundo c o ouiro. Tais sao os
cnsancnios quc nuiias vczcs iivc a roosiio dcsic assunio, nas
dc cada vcz quc assin nclcs cnso inflano-nc, orquc inagino
ardcnic cssa nulIcr idcal. Enlora o ardor assc, cn gcral, or scr
un lon sinal, nao sc conclui coniudo quc sc airilua ninIa
nancira dc vcr o Ionroso rcdicado da solidcz. Assin, ara criar
una divcrsao, qucro agora, csiando cu rorio frio, inagina-la fria.
Tcniarci cnsar a nulIcr sol una caicgoria, nas qual? sol a
caicgoria da aarcncia. Porcn nao dcvcra scr cnicndida cn nau
scniido cono sc, or ccnlo, dcsiinada ara nin, cla o fossc
ianlcn ara un ouiro. Ncsic, cono cn qualqucr raciocnio
alsiraio, c ncccssario nao lcvar dc nodo algun cn conia a
ccricncia, ois csia, no caso rcscnic, scria or ou conira nin dc
nodo assaz curioso. Ncsic, cono alias cn iodos os casos, a
ccricncia c una csiranIa crsonagcn ois arcscnia a
ariicularidadc dc scr scnrc or, scndo ianlcn conira. A nulIcr c
ois aarcncia. Mas c nais una vcz ncccssario nao nc dciar, ncsic
caso, criurlar cla liao da ccricncia, a qual rcicndc quc so cn
casos nuiio raros sc cnconira una nulIcr quc scja vcrdadcirancnic
aarcncia, ois Ia gcralncnic un grandc nuncro quc nao c coisa
alguna, ncn ara clas rorias, ncn ara os ouiros. Alias,
ariilIan csic dcsiino con ioda a naiurcza c, cn rcsuno, con iudo
o quc c fcninino. Toda a naiurcza nao assa ois dc aarcncia, nao
no scniido iclcologico cn quc un dos scus clcncnios ariicularcs o
scria ara un ouiro clcncnio ariicular, nas ioda a naiurcza c
aarcncia ara o csriio. E o ncsno succdc no quc sc rcfcrc aos
clcncnios ariicularcs. A vida da lania, or ccnlo, cc con
ioda a ingcnuidadc das suas graas oculias c c acnas aarcncia. Do
ncsno nodo, un cnigna, una cIarada, un scgrcdo, una vogal,
cic., sao acnas aarcncias. o quc clica ianlcn quc Dcus, ao
criar Eva, icnIa lanado solrc Adao un sono rofundo; ois a
nulIcr c o sonIo do Ioncn. Esia Iisioria cnsina-nos ianlcn, dc
un ouiro nodo, quc a nulIcr c aarcncia. Pois a sc diz quc Jcova
iirou do Ioncn una das suas cosiclas. Tivcssc clc, or ccnlo,
iirado una aric do ccrclro do Ioncn, c a nulIcr icria coniinuado
a scr aarcncia, nas a finalidadc dc Jcova nao cra fazcr una
quincra. Ela iornou-sc carnc c sanguc c, rccisancnic or isio, vcio
a cair sol a dcicrninaao da naiurcza, quc c csscncialncnic
aarcncia. Ela acnas dcscria ao coniaio do anor, c anics dcssc
noncnio c acnas sonIo. Mas, ncssa cisicncia dc sonIo, odcnos
disiinguir dois icnos. rinciro o anor sonIa con cla, dcois cla
sonIa con o anor.
Enquanio aarcncia, a nulIcr c narcada cla virgindadc ura.
Porquc a virgindadc c una cisicncia quc, cnquanio cisicncia ara
si, c no fundo una alsiraao c acnas cn aarcncia sc rcvcla.
Alsiraao ianlcn c a inoccncia fcninina, c or isso sc odc dizcr
quc a nulIcr, cn csiado dc inoccncia, c invisvcl. Alias, nao Iavia,
cono sc salc, inagcn dc Vcsia, a dcusa quc rcrcscnia, noic-sc, a
vcrdadcira virgindadc. Pois ial cisicncia c csiciicancnic ciuncnia
dc si roria, ial cono Jcova o cra ciicancnic, c nao qucr quc cisia
una sua inagcn, ncn ncsno una qualqucr rcrcscniaao. Eisic
aqui una coniradiao; o quc c aarcncia nao cisic, c so sc iorna
visvcl ao iornar-sc aarcnic. Scgundo a logica ial coniradiao c
crfciiancnic corrcia, c aquclc quc salc cnsar logicancnic nao
scra criurlado or cla, anics sc rcgozijara. Pclo conirario, un
csriio ilogico inaginara quc o quc c aarcncia cisic no scniido
finiio, ial cono sc odc dizcr dc una coisa ariicular quc cisic ara
nin.
Esia cisicncia da nulIcr (cisicncia c ja dcnasiado, ois cla
nao cisic cx si roria} c corrciancnic crcssa cla alavra. graa,
quc rccorda a vida vcgciaiiva; cono os ocias gosian dc o dizcr, cla
asscnclIa-sc a una flor, c a roria csiriiualidadc icn ncla un
caraicr vcgciaiivo. Enconira-sc conlciancnic sol a dcicrninaao
da naiurcza c, conscqucnicncnic, so csiciicancnic c livrc. Nun
scniido nais rofundo, acnas sc iorna livrc airavcs do Ioncn, c
or isso o Ioncn lIc cdc a nao c sc diz quc clc a lilcria. Sc nao
Ia, or aric do Ioncn, un crro dc conduia, nao sc odcra falar dc
una cscolIa. ccrio quc a nulIcr cscolIc, nas, sc a sua cscolIa
fossc o rcsuliado dc longas rcflccs, nao scria fcninina. E c or isso
quc c dcsonroso nao scr acciic, orquc o Ioncn cn qucsiao sc
solrcsiinou, quis lilcriar una nulIcr scn scr caaz dc o fazcr.
Fcvcla-sc aqui una rofunda ironia. A aarcncia iona o asccio dc
scr o clcncnio rcdoninanic. o Ioncn cdc, a nulIcr cscolIc.
Scgundo o concciio quc dclcs sc faz, a nulIcr c a vcncida, o Ioncn
o vcnccdor c, coniudo, o vcnccdor inclina-sc dianic do quc foi
vcncido; alias, nada nais naiural, c acnas a grosscria c a csiuidcz
c a insuficicncia dc scniido croiico scrao caazcs dc nao arcciar o
quc assin rcsulia do conicio. Podcnos ianlcn cnconirar una
razao nais rofunda ara csic faio. Porquc a nulIcr c csscncia, o
Ioncn c rcflcao. or isio quc cla nao cscolIc scn nais ncn
ncnos, nas o Ioncn cdc, c cla cscolIc cniao. Mas o Ioncn, ao
cdir, liniia-sc a fazcr una crgunia, c a cscolIa quc cla faz nao
assa dc faio dc una rcsosia. Nun scniido, o Ioncn c nais quc a
nulIcr, nun ouiro c infiniiancnic ncnos.
Esia aarcncia c a ura virgindadc. Sc cla icnia, or si roria,
r-sc cn rclaao con una ouira cisicncia, quc c cisicncia ara
cla, o conirasic aarcccra no rccaio alsoluio, nas csic conirasic
nosira ianlcn quc a vcrdadcira cisicncia da nulIcr c aarcncia.
O conirasic dianciralncnic oosio ao alandono alsoluio dc si
rorio c o alsoluio rccaio quc, cn scniido invcrso, c invisvcl cono
a alsiraao, conira a qual iudo sc quclra, scn quc cla roria
ganIc vida. A fcninilidadc assunc cniao o caraicr da crucldadc
alsiraia, quc c o cunulo caricaiural do vcrdadciro rccaio virginal.
Un Ioncn nunca odcra scr iao crucl cono una nulIcr. Sc os
consuliarnos, os niios, os conios c as lcndas o confirnarao. Sc for
ncccssario dar un ccnlo dc un rincio naiural quc nao conIccc
liniics ao scu inicdoso rigor, cnconira-lo-cnos nun scr virginal.
Esircncccnos ao lcr a Iisioria dc una jovcn quc, friancnic, dcia
os scus rcicndcnics arriscarcn a vida, cono ianias vczcs c diio cn
iodas as lcndas oularcs. Un Darla-Azul naia, na roria noiic dc
nucias, iodas as jovcns quc anou, nas nao icn razcr cn naia-
las, clo conirario, o razcr foi iido anics, o quc consiiiui a
nanifcsiaao naicrial. nao c una crucldadc cla crucldadc. Un Don
Juan scdu-las c alandona-as, nas iodo o scu razcr rcsidc cn as
scduzir c nao cn as alandonar; nao sc iraia ois, dc nodo algun,
dcssa crucldadc alsiraia.
Quanio nais cnso nisso nais nc acrcclo da conlcia
Iarnonia quc cisic cnirc a ninIa raiica c a ninIa icoria. Pois na
ninIa raiica scnrc iivc a convicao dc quc, csscncialncnic, a
nulIcr c acnas aarcncia. or isso quc, a csic rcsciio, o
insianic icn scnrc una inoriancia caiial, ois o quc lIc diz
rcsciio c scnrc una aarcncia. Podcra dccorrcr un icno nais
ou ncnos longo anics dc cIcgar o insianic, nas, cIcgado clc, o quc
riniiivancnic cra aarcncia adquirc una cisicncia rclaiiva c, na
ncsna ocasiao, iudo acalou. Sci quc os naridos dizcn, or vczcs,
quc, nun ouiro scniido, a nulIcr c ianlcn aarcncia. c iudo ara
clcs duranic ioda a vida. Enfin, dcvcnos crdoa-lo a iais naridos,
orquc, no fundo, nao scra isio algo quc clcs rcicndcn fazcr
acrcdiiar uns aos ouiros? Ncsic nundo, ioda c qualqucr rofissao
icn gcralncnic ccrios cosiuncs convcncionais c, rincialncnic,
ccrias ncniiras dc convcnao, cnirc as quais c ncccssario coniar
csia cnornc airanIa. O cnicndincnio crfciio criado no insianic
nao c coisa facil, c aquclc quc o nao alcana icra, naiuralncnic, dc
arrasiar con clc, duranic ioda a vida, cssc dissalor. O insianic c
iudo c, no insianic, a nulIcr c iudo nas as conscqucncias
uliraassan a ninIa inicligcncia. Enirc ouiras, ianlcn a dc icr
filIos. Enfin, julgo-nc un cnsador assaz logico nas, ncsno louco,
nao scria Ioncn ara cnsar ncssa conscqucncia, dc nodo algun a
cnicndo, ara isso c ncccssario un narido.
Onicn, Cordclia c cu fonos ao cano visiiar una fanlia.
Ficanos a naior aric do icno no jardin, cnircgucs a iodo gcncro
dc ccrccios fsicos, cnirc ouiros, a jogar s argolas. Arovciici a
ocasiao cn quc un arcciro dc Cordclia arara dc jogar ara o
sulsiiiuir. Quc cncanios cla osicniava, c cono o csforo do jogo a
iornava nais scduiora ainda! Quc Iarnonia cIcia dc graa nos
novincnios iao inconscqucnics! Quc lcvcza dir-sc-ia quc danava
solrc a rclva! Malgrado a auscncia dc qualqucr rcsisicncia , quc
vigor cn falIar a jogada, aic quc o cquillrio vicssc clicar iudo, un
diiiranlo na aiiiudc, c quc rovocaao no scu olIar! O rorio jogo
iinIa ara nin un inicrcssc naiural, nas Cordclia arccia nao lIc
rcsiar qualqucr aicnao. Una alusao quc fiz a una das cssoas
rcscnics solrc o lclo cosiunc dc irocar ancis airavcssou a sua
alna cono un rclanago. A ariir dcssc noncnio, una luz csccial
iluninou ioda a siiuaao, inrcgnando-a dc un significado nais
rofundo c un acrcscino dc cncrgia sc nosirou cn Cordclia. Fciivc
as duas argolas na ninIa varinIa, arci or un insianic c iroquci
algunas alavras con as cssoas quc nos rodcavan. Cordclia
conrccndcu aqucla ausa. Volici a lanar-lIc as argolas. Pouco
dcois, conscguia juniar anlas na sua varinIa. Cono or
inadvcricncia, lanou-as nuiio alio, na vcriical, c foi-nc
naiuralncnic inossvcl aanIa-las. Cordclia aconanIou csic
lanancnio con un olIar dc una audacia inaudiia. Conia-sc quc a
un soldado franccs, quc fazia a cananIa da Fussia, anuiaran
una crna gangrcnada. No rcciso insianic cn quc acalou aqucla
cnosa ocraao, agarrou a crna clo ar c lanou-a ao ar, griiando.
Viva o Incrador! Foi con un olIar idcniico quc ianlcn Cordclia,
nais lcla quc nunca, lanou ao ar as duas argolas, dizcndo
laiinIo. Viva o anor! Julguci no cnianio inrudcnic dcia-la
cniusiasnar-sc naqucla disosiao, c crniiir-lIc quc ficassc so cn
rcscna dcla, icncndo a fadiga quc ianias vczcs rcsulia dc una
siiuaao circna. Maniivc-nc ois crfciiancnic calno c, graas
rcscna dos ouiros, lcvci-a a coniinuar o jogo cono sc nada iivcssc
noiado. Una ial conduia so odc auncniar a sua clasiicidadc.
Sc, nos nossos dias, udcsscnos cscrar un ouco dc
sinaiia ara csic gcncro dc inqucriios, ofcrcccria un rcnio ara a
nclIor rcsosia scguinic crgunia. dc un onio dc visia csiciico,
qual c nais udica, una donzcla ou una nulIcr, aqucla quc nao
salc ou a quc salc, c a qual das duas sc odc conccdcr naior
lilcrdadc? Mas csias crgunias nao rcocuan csia nossa coca dc
scricdadc. Un ial inqucriio icria airado a aicnao gcral na Crccia,
iodo o Esiado icria sido or clc alalado, rincialncnic as donzclas
c as nulIcrcs jovcns. Nos nossos dias nao o acrcdiiarian, nas
ianlcn nao acrcdiiarian na Iisioria da lcn conIccida qucrcla
cnirc duas jovcns grcgas, c do iao cscruuloso inqucriio a quc dcu
lugar; ois na Crccia csics rollcnas nao cran iraiados con
ligcircza; c, no cnianio, ioda a gcnic salc quc Vcnus usa un
cognonc dcvido a cssa qucrcla, c a inagcn dc Vcnus quc a
inorializou c univcrsalncnic adnirada. A vida dc una nulIcr icn
dois crodos inicrcssanics; o incio da sua juvcniudc c, nuiio
dcois, quando cnvclIcccu lasianic. Mas icn ianlcn, scn a ncnor
duvida, un noncnio cn quc c nais cncaniadora ainda quc una
jovcnzinIa, c cn quc ncrccc ainda nais rcsciio, nas csic c un
noncnio quc so nuiio rarancnic succdc na vida, c una inagcn
visionaria quc nao icn ncccssidadc dc scr visia, c quc ialvcz nunca
scqucr o scja. Inagino-a cniao saudavcl, roscra, dc fornas
dcscnvolvidas; scgura una criana nos lraos, ioda a sua aicnao
csia rcsa a cssa criana, c cla crdc-sc na sua conicnlaao. Eis
una visao dc quc, dcvcnos confcssa-lo, sc nao cnconirara aralclo
cn graciosidadc, c un niio da naiurcza quc acnas dcvcnos
conicnlar sol o onio dc visia arisiico, c nao cono una rcalidadc.
Nao dcvcrao cisiir ouiras figuras ou cnquadrancnio, quc acnas
virian criurlar a visao. Sc, or ccnlo, vanos a una igrcja, icnos
nuiias vczcs ocasiao dc vcr cnirar una nac con o filIo nos lraos.
Mas, ainda quc nao fossc scnao clo cIoro inquicianic da criana c
os cnsancnios ansiosos dos ais solrc as crscciivas dc fuiuro do
cqucno, lascadas ncssc cIoro, isso scria ja lasianic ara nos
criurlar dc ial nodo quc o cfciio csiaria crdido, ncsno quc iodo o
rcsio fossc crfciio. Vcnos o ai, o quc c un gravc crro orquc isso
surinc o niio, o cncaniancnio, c vcnos Iocndu cco (rclaio
coisas Iorrvcis} o coro solcnc dos adrinIos, c vcnos ora, ja
nao vcnos nada. Cono visao inaginaria, nada Ia dc nais
cncaniador. Nao nc falian a coragcn, ncn a ousadia, ncn a
icncridadc ara nc aircvcr a un aiaquc nas sc, na rcalidadc,
una ial visao aarcccssc dianic dos ncus olIos, ficaria dcsarnado.
Cono Cordclia nc rcocua! E, coniudo, o fin aroina-sc, a
ninIa alna coniinua a cdir o scu filiro dc juvcniudc. Ouo ja, ao
longc, cono quc o canio do galo. Ela ouvc-o ialvcz ianlcn, nas crc
scr a alvorada quc clc anuncia. Por quc scra una jovcn iao lcla, c
a sua lclcza dc iao curia duraao? Esic cnsancnio odcria fazcr-
nc cair na nais rofunda nclancolia c, coniudo, no fundo, isso nada
icn a vcr conigo. Coza, nao discuias. A naior aric das cssoas quc
fazcn ofcio dc iais rcflccs nada goza. No cnianio, o faio dc, a csic
rcsciio, sc fornar un cnsancnio nao odc scr nocivo; ois csia
nclancolia c livrc dc cgosno c, aos olIos dos ouiros, vcn
gcralncnic auncniar un ouco a lclcza nasculina. Una nclancolia
quc sc dcscnIa cono una nuvcn cnganadora solrc a fora viril faz
aric do cncanio nasculino, c, na nulIcr, cnconira aralclo nun
ccrio Iunor sonlrio. Quando una jovcn sc cnircgou
conlciancnic, iudo csia acalado. Coniinuo ainda a aroinar-nc
dc una donzcla con una ccria angusiia, c o ncu coraao laic nais
dcrcssa, orquc sinio o odcr cicrno do scu scr. Pcranic una
nulIcr nunca scqucr cnsci cn ial. A ouca rcsisicncia quc, cusia
dc ariifcios, icnian criar nada c. cono sc rcicndcsscnos afirnar
quc a coifa dc una nulIcr casada sc inc nais quc a calca nua
dc una donzcla. or isso quc Diana foi scnrc o ncu idcal. Essa
virgindadc inicgral, cssc rccaio alsoluio, scnrc nc inicrcssaran
nuiio nas, ao ncsno icno, scnrc os considcrci susciios. Porquc
icnIo a inrcssao dc quc, no fundo, cla dc nodo algun ncrcccu
iodos os louvorcs rccclidos cla sua crcnc virgindadc. Ela salia
quc o scu acl na vida dccndia da sua virgindadc c,
conscqucnicncnic, nanicvc-sc virgcn. Alias, cn quc crdido
rccanio da filologia icrci cu ouvido dizcr, or ncias alavras, quc cla
naniinIa una rccordaao das avorosas dorcs quc sua nac sofrcra,
ao da-la luz? Essa rccordaao assusiou-a, clo quc nao odcrci
ccnsurar Diana, ois digo cono Euridcs. rcfcriria fazcr ircs
gucrras a dar luz una so vcz. A falar vcrdadc, nao odcria
aaionar-nc or cla, nas, confcsso, daria nuiio ara con cla
convcrsar, or aquilo a quc cu cIanaria una convcrsaao rola.
AcIo quc cla sc dcvcria odcr rcsiar rccisancnic a iodos os
gcncros dc concdia. A ninIa loa Diana, ao quc arccc, ossui, dc
una ou dc ouira nancira, ccrios conIccincnios quc a iornan nuiio
ncnos ingcnua quc a roria Vcnus. Nao nc inicrcssaria
surrccndc-la no lanIo, dc nodo algun, scria anics con as ninIas
crgunias quc a csrciiaria. Sc, or ncio dc un sulicrfugio,
conscguir un cnconiro con una jovcn, duvidando do succsso,
convcrsarci rinciro con cla a fin dc nc rcarar c arnar, a fin dc
nolilizar iodos os csriios do croiisno.
Una qucsiao quc foi nuiias vczcs oljcio das ninIas rcflccs
c salcr qual a siiuaao c qual o insianic quc odcn scr
considcrados cono os quc naior scduao ofcrcccn. A rcsosia
dccndc naiuralncnic do quc sc dcscja, do nodo dc dcscjar c da
cvoluao dc cada un. Inclino-nc ara o dia das nucias c, ncsic,
rincialncnic ara un rcciso noncnio. Quando cla sc adiania no
scu naravilIoso vcsiido dc casancnio c quc, no cnianio, iodo aquclc
cslcndor cnalidccc cranic a sua lclcza, quando cla roria fica,
or sua vcz, alida, quando o scu sanguc ara noncniancancnic dc
corrcr c o scu colo rcousa, quando o scu olIar sc iorna inccrio c lIc
falian as foras nas crnas, quando a virgcn ircnc c o fruio
anadurccc; quando o ccu a crguc c a gravidadc da Iora a foriifica,
quando a roncssa a iransoria, a rccc lIc da a sua lcnao c a
coroa dc nirio cingc a sua fronic; quando o coraao ircnc c o olIar
sc fia no solo, quando cla sc cscondc cn si roria c dcia dc
cricnccr ao nundo ara cricnccr inicirancnic ao lcn-anado;
quando a gargania sc dilaia c o scu ciio sc dcsfaz cn susiros,
quando a voz quclra, quando as lagrinas lrilIan ircncnics anics
da clicaao do cnigna, quando as luzcs sc accndcn c o csoso
cscra cis cIcgado o insianic ! En lrcvc scra ja dcnasiado iardc.
Ja acnas rcsia un asso a dar, nas o icno suficicnic ara o dar
crrado. Essc insianic da inoriancia ncsno nais aagada das
donzclas, aic una cqucna Zcrlina sc iorna cniao un noiivo dc
inicrcssc. Tudo dcvc csiar a conccnirado, c ncsno os naiorcs
conirasics dcvcrao scr rcunidos naquclc insianic; sc algo falia,
solrciudo un dos conirasics rinciais, a siiuaao crdc
incdiaiancnic una aric da sua fora scduiora. Qucn nao conIccc
a gravura quc rcrcscnia una cniicnic dc rosio iao inoccnic c
jovcn quc quasc nos scniinos cnlaraados, nao so or causa dcla
nas ianlcn do confcssor, scn salcrnos o quc cla odcra icr ara
confcssar? A jovcn crguc un ouco o vcu c olIa cn scu rcdor cono
sc rocurassc algo quc, ialvcz nais iardc, udcssc icr ocasiao dc
confcssar c, lcn cnicndido, c o nnino quc cla odcria fazcr ara
o confcssor. A siiuaao arcscnia lasianics asccios scduiorcs c,
cono cla c a unica figura no quadro, nada nos incdc dc inaginar a
igrcja cn quc a ccna sc assa, iao vasia quc varios rcgadorcs,
ncsno nuiio difcrcnics, ali odcrian rcgar ao ncsno icno. Sin,
a siiuaao arcscnia nuiios asccios scduiorcs c nao oljciaria quc
nc colocasscn no scgundo lano, rincialncnic sc a cqucna cn
ial conscniissc. Mas csia siiuaao nao scria ncsno assin scnao dc
scgunda ordcn, ois a raariguinIa icn iodo o asccio dc nao
assar ainda dc una criana, c nuiia agua corrcra ainda dclaio
das onics anics quc o insianic cIcguc.
Con Cordclia, icrci sido consianicncnic ficl ao ncu acio? Isio
c, ao ncu acio con a csiciica, ois c o faio dc icr scnrc a idcia do
ncu lado quc nc da fora. csic un scgrcdo cono o dos calclos dc
Sansao, quc ncnIuna Dalila conscguira arrancar-nc. Para cnganar
sinlcsncnic una jovcn, dcccrio nc faliaria a crscvcrana; nas
salcr quc a idcia faz aric do conicio, quc c ao scu scrvio quc ajo,
quc a cla dcvoio as ninIas foras, cis o quc nc iorna ausicro ara
conigo rorio, o quc faz con quc nc alsicnIa dos razcrcs
roilidos. Tcrci salvaguardado scnrc o quc c inicrcssanic? Sin, c
ouso dizc-lo livrc c alcriancnic, ncsic dialogo inicrior. Os rorios
csonsais o consiiiuan, rccisancnic orquc nc nao
roorcionavan o quc conuncnic sc cnicndc or inicrcssanic.
Salvaguardavan-no rccisancnic orquc o faio dc scrcn ullicos
csiava cn coniradiao con a vida inicrior. Sc a nossa ligaao
Iouvcssc sido sccrcia, acnas icria sido inicrcssanic na rincira
oicncia. Mas aqui iraia-sc do quc c inicrcssanic na scgunda
oicncia, c c isso quc consiiiui, ara cla, rinordialncnic, o
inicrcssanic. O noivado vai acalar, nas c cla qucn o acala ara sc
lanar nuna csfcra sucrior. E icn razao, orquc o quc nais a
ocuara scra a forna do quc c inicrcssanic.

lb dc sctcnIo

O ronincnio c un faio consunado; foric, ousada, divina, cla
clcva-sc nos arcs cono un assaro a qucn so Iojc foi crniiido
nosirar a cnvcrgadura das suas asas. Voa, lcla avc, voa! Confcsso-
o, sc csic vo rcal a afasiassc dc nin, isso nc causaria una dor
circnancnic rofunda. Scria, ara nin, cono sc a lcn-anada dc
Pignaliao sc iivcssc dc novo cirificado. Tornci-a lcvc, cono un
cnsancnio; scra ossvcl quc cssc cnsancnio agora nc nao
cricna? Scria ara dcscscrar. Un insianic anics nao lIc icria
dado aicnao, no insianic scguinic ja dc nodo algun nc
inicrcssaria; nas agora agora csic insianic quc, ara nin, c
una cicrnidadc. Mas cla nao voa ara longc dc nin. Voa ois, lcla
avc, voa crguc orgulIosancnic o icu vo nas iuas asas, dcsliza
airavcs dos suavcs rcinos do ar, cn lrcvc ic alcanarci, cn lrcvc nc
cscondcrci coniigo no fundo da solidao.
O acalar do noivado assusiou algun ianio a iia. Mas cla icn
un csriio dcnasiado livrc ara dcscjar consirangcr Cordclia,
cnlora, a fin dc nclIor lIc adorncccr as dcsconfianas, lcn cono
ara nisiificar un ouco Cordclia, cu icnIa fciio algunas icniaiivas
ara a inicrcssar or nin. Alias, da-nc lasianics nosiras dc
sinaiia, c nao dcsconfia dc iodas as razcs quc icnIo ara odcr
cdir-lIc quc sc alsicnIa dc qualqucr sinaiia.
A iia crniiiu-lIc assar algun icno no cano, ondc vai
visiiar una fanlia. lon quc cla sc nao ossa alandonar
disosiao solrccciiada do scu csriio. Todas as rcsisicncias
cicrnas nanicrao assin, or algun icno ainda, a sua cnoao.
Airavcs das carias, nanicnIo con cla una fraca conunicaao, c
assin as nossas rclacs rcvcrdcccrao dc novo. Agora, cusic o quc
cusiar, c ncccssario iorna-la foric, c o nclIor scria lcva-la a inclinar-
sc ara o lado dc un dcsrczo crifcrico clas cssoas c cla noral.
Eniao, quando cIcgar o dia da ariida, arcscniar-sc-a cono
cocIciro un raaz dc confiana c, dianic da sua oria, o ncu criado,
cn qucn cla confia ioialncnic, juniar-sc-a a clcs. AconanIa-los-a
aic o dcsiino c ficara junio dcla, ao scu scrvio c, sc ncccssario, ara
a guiar. Dcois dc nin, nao conIco ningucn nclIor ara
rcrcscniar cssc acl quc JoIan. Eu rorio nc cncarrcguci dc
ioda a dccoraao, con o naior gosio ossvcl. Ali nada falia ara
cncaniar a sua alna c a iranquilizar nun lcn-csiar nagnificcnic.

MnIu Codcu!
Os Iudos dc uunu dus ducsus unus nuo sc cunun
undu uu cu unu conusuo gcu cono u quc o ouocudu cos
gtos dos gunsos do Cuto. Mus cstou ccto quc tucstc u dc
suotu uguns soos. Tcntu nugnu todu cssu usscnIcu dc
ccnnudos c conudcs, csddu o unu dunu, dgnu uc-Iu do
ncsquccuc csdcntc Lus dc quc nos uu Cuudus, c tcus unu
nugcn, unu dcu, unu ccscntuuo u cscuu do quc cdcs tc c
duntc dc qucn duntc do tIunu dus cssous Ioncstus.
Junto u unosu guuuu ccscntundo o csdcntc Lus. Nuo
nc o ossuc conu-u cn scuudo, c ussn udqu us oIus
conctus dc Cuudus, dc ondc u uunquc, unundo ou o csto;
os cono ousuu cu soIccucgu-tc con un cscntc quc, dc
noncnto, tc nuo odc ntccssu, c, uo ncsno tcno, cono odcu
ncggcncu u nnnu cosu quc, ossc ucnus o un s noncnto, tc
odcu sc uguduuc cono cnt-nc soIccucgu unu stuuuo
con cosus quc Ic nuo dzcn cscto Unu tu oxdudc c u
du nutuczu, Icn cono do Ioncn suIugudo us cosus tcnous,
nus tu, nnIu Codcu, nu tuu Icdudc, odu-u-us.
Tcu JoIanncs

A rinavcra c scn duvida a nais lcla coca do ano ara sc
ficar aaionado c o fin do vcrao a nais lcla ara alcanar a
finalidadc dos dcscjos. Ha, no fin do vcrao, una nclancolia quc
rcsondc inicirancnic cnoao quc nos cncira ao cnsarnos na
rcalizaao dc un dcscjo. Hojc fui cssoalncnic visiiar a casa dc
cano ondc Cordclia ira, dcniro dc alguns dias, cnconirar un
anlicnic cn Iarnonia con a sua alna. Nao dcscjo scr cu rorio
icsicnunIa da sua surrcsa c alcgria, iais dcsvios croiicos acnas
scrvirao ara cnfraqucccr a sua alna. Esiando so, alandonar-sc-a
cono nun sonIo, c or ioda aric cnconirara aluscs, sinais, un
nundo cncaniado; nas iudo crdcria o scu significado sc cu
csiivcssc junio dcla, c lIc fizcssc csqucccr quc ja assou a Iora cn
quc odcranos fruir cn conun dc iais coisas. Essc anlicnic nao
dcvc adorncccr a sua alna cono un narcoiico, nas ajuda-la scn
ccssar a cvadir-sc, ois quc cla o dcsdcnIara cono a un lrinqucdo
scn inicrcssc, facc quilo quc csia ara aconicccr. TcnIo a inicnao
dc visiiar cssoalncnic csic lugar varias vczcs, duranic os dias quc
rcsian, c isio ara nanicr vivo o ncu ardor.

MnIu Codcu!
Agou, c ooso dzc-o, cIuno-tc nnIu oquc ncnIun snu
cxtco ccodu u nnIu ossc. En Icuc, uo cIunu-tc ussn, scu
uuu ucdudc. E, uctudu nos ncus Iuos, quundo nc cnuucs
nos tcus, nuo ccsucnos dc ncnIun unc uu nos ccodu quc
sonos un do outo; os nuo scu cssc uIuo unu uunu nus cu
quc un sncs snIoo E quunto nus cstctuncntc cnuudos nos
nuntuc, quunto nus ndssouucncntc nos gu, nuo scu u nossu
Icdudc, os u tuu Icdudc scu sccs nnIu, tu cono u nnIu
scu sc tcu.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
uundo unduuu u cuu, Acu cnunoou-sc du nnu Actusu.
Eu nuo qus du-Ic ouudos, c ugu dcc utc quc, uo cIcgu u Iu
Otgu. o tunsonudu cn ontc. Fo tu o dcsgosto dc Acu quc cc
o sc uu tunsonudo nun o du Edu, no Pcooncso. Mus nuo
csqucccu o scu uno c, soI o nu, unu-sc uqucu ontc. Nuo scu u o
tcno dus nctunooscs Hcsostu. nuo scu u o do uno A quc
conuu u tuu unu uu c oundu, scn guuo con o nundo, sc
nuo u unu ontc Nuo tc dssc cu unu ucz quc sou cono un o
cnunoudo E, ugou quc cstunos scuudos, nuo dcucc unu-nc
soI us ondus uu sc undo u t Votucnos undu u cncontuno-
nos soI o nu, os ucnus ncssus ounddudcs nos ctcnccnos.
Tcu JoIanncs

MnIu Codcu!
En Icuc, cn Icuc scus nnIu. A Iou cn quc o so ccIu os
scus oIos ndscctos, quundo u Hstu ucuIu c os ntos gunIun
udu, nuo c ucnus nu nnIu cuu quc nc cnuouo, nus tunIcn nu
notc, c uoo uu t, c uu tc cncontu nuo suo os tcus ussos quc
tcnto ouu, nus o Iutc do tcu couuo.
Tcu JoIanncs

Ncsics dias cn quc nao osso csiar, quando qucro,
cssoalncnic junio dcla, icno quc sc onIa a cnsar no fuiuro. Aic
agora nao foi cssc o caso, ois soulc crfciiancnic aiurdi-la graas
ninIa csiciica. Nada sc odc inaginar dc ncnos croiico quc cssas
iagarcliccs solrc o fuiuro, quc nasccn rincialncnic quando nao
cisic nada dc nclIor ara, dc noncnio, nos rcocuar. Junio dcla
ianlcn nada icno a csic rcsciio, ois salcria fazcr-lIc csqucccr
iao lcn o rcscnic cono a cicrnidadc. Sc nao salcnos r-nos cn
rclaao a un ial onio con a alna dc una jovcn, nclIor scria
nunca icrnos scqucr cnsado cn qucrcr scduzir, ois Iavcra cniao
csics dois cscolIos, inossvcis dc cviiar. scr inicrrogado solrc o
fuiuro c caicquizado solrc a fc. or isso crfciiancnic naiural quc
Margarida, no Fuusto, sulncia Fausio a un ial canc dado quc clc
icvc a inrudcncia dc sc nosirar galanic, c quc una jovcn csia
scnrc rcarada conira un ial aiaquc.
Agora, crcio quc iudo csia ronio ara a rccclcr; nao lIc
faliarao ocasics ara adnirar a ninIa ncnoria, ou anics, ncn
scqucr icra icno ara isso. Nada do quc ara cla odcria icr
inoriancia foi csquccido, nas ianlcn nada a foi osio quc
udcssc rccordar-nc dirciancnic c, no cnianio, or iodo lado csiou
invisivclncnic rcscnic. O cfciio dccndcra nuiio do scu nodo dc
olIar, cla rincira vcz, iodo o conjunio. Para ial rccclcu o ncu
criado as nais rccisas insirucs, c clc c, a scu nodo, un crfciio
viriuoso. Sc ara ial rccclcu ordcn, salc lanar un concniario
cono or acaso c con crfciia ncgligcncia, lcn cono fingir-sc
ignoranic; nuna alavra, c ara nin un inarcciavcl auiliar. O
siio c rccisancnic o quc cla cscolIcria. Do ncio da sala o olIar
alcana dos dois lados, ara la do rinciro lano, o Iorizonic
infiniio, c cono sc sc csiivcssc so no vasio occano do csao. Qucn
sc aroina dc una jancla vc ao longc, no Iorizonic, una florcsia
quc sc crguc cn alolada, cono una coroa quc liniia c cnccrra o
lugar. E isio c crfciio, orquc o anor ana o quc? un rccinio
fccIado; nao cra o rorio araso un rccinio fccIado, un jardin
ara os lados do oricnic? Mas, ao nosso rcdor, acria-sc
dcnasiado csic crculo avananos ara a jancla, un lago
iranquilo sc cscondc Iunildcncnic cnirc os clcvados accssos na
nargcn, una larca. Un susiro do coraao, un soro do
cnsancnio inquicio a larca solia-sc das suas anarras c dcsliza
or solrc o lago, doccncnic cnlalada clo soro suavc dc una
nosialgia scn nonc; dcsaarcccnos na solidao nisicriosa da florcsia
cnlalados cla sucrfcic do lago quc sonIa con as rofundas
sonlras das arvorcs voliano-nos ara o ouiro lado c c o nar quc
sc csicndc dianic dos olIos quc nada cnirava, crscguidos clos
cnsancnios quc nada cnirava. Quc ana o anor? o infiniio.
Quc icnc o anor? liniics. Por dciras da sala grandc cnconira-sc
una divisao nais cqucna, ou anics, un galincic, ois o quc cssa
divisao quasc cra cn casa das WaIl, c-o csia. A scnclIana c
cvidcnic. Un iacic dc vinc colrc o solrado, dianic do sofa una
ncsinIa dc cIa con un candcciro, scnclIanic ao ouiro. Alias, iudo
ali c scnclIanic, nas nais luuoso. Pcnso odcr crniiir-nc cssc
cqucno rcioquc divisao. Na sala cnconira-sc un iano nuiio
sinlcs, nas quc rccorda o da casa das Janscn. Esia alcrio c, solrc
a csianic do iano, a ncsna ariazinIa succa. A oria quc da ara a
cnirada csia cnircalcria. Ela cnirara or aqucla oria ao fundo, ois
ara ial dci insirucs a JoIan, c assin, no noncnio caio cn quc
clc alrir a oria, dcscoriinara cla, ao ncsno icno, o galincic c o
iano a ilusao c crfciia. Enira no galincic c csiou ccrio dc quc
ficara conicnic. Ao lanar os olIos ara a ncsa cnconirara un livro
nas, ncssc ncsno insianic, JoIan cgara nclc ara o arrunar,
dizcndo dc nodo casual. o ScnIor dcvc ic-lo csquccido aqui csia
nanIa. Assin, Cordclia concara or salcr quc cu ali csiivc ncssc
ncsno dia, c dcois qucrcra caninar o livro. una iraduao alcna
da fanosa olra dc Aulcio. Eos c Psquc. Nao c una olra ociica,
orcn isso ianlcn nao c ncccssario, ois a ofcria dc una olra
vcrdadcirancnic ociica a una jovcn c scnrc una injuria, dado
quc isso inlicaria quc, nun ial insianic, cla roria o nao scria
lasianic ara lclcr a ocsia incdiaiancnic cscondida na rcalidadc,
c quc nao foi rcviancnic corroda clo cnsancnio dc un ouiro.
En gcral, nao sc cnsa nisio c, coniudo, c assin. Ela dcscjara lcr
csic livro c c isso quc rcicndo. Ao alri-lo na uliina agina lida,
cnconirara un raninIo dc nirio, quc lIc dira nais quc un sinlcs
sinal.

MnIu Codcu!
uc tcncs Anuundo-nos un uo outo sonos otcs, nus
otcs quc o nundo, nus otcs quc os os dcuscs. SuIcs quc
outou cxstu soIc u tcu unu uu, Iununu c ccto, nus dc quc
cudu ccncnto sc Iustuuu u s o, c nuo conIccu u unuo ntnu
do uno. Contudo o scu odc o gundc, tuo gundc quc ctcndcun
tonu dc ussuto o ccu. Jtc tcnu cssu uu c cz dc cudu un dos
scus ccncntos un u, Ioncn c nuIc. uundo o uczcs ucontccc
cun-sc dc nouo no uno o quc cu outou undo, unu tu unuo c
nus otc quc Jtc; ccs ossucn cntuo nuo s tuntu ou cono o
conunto dos dos ccncntos, nus nus undu, os u unuo do uno c
unu suco undudc.
Tcu JoIanncs

24 dc sctcnIo

A noiic csia calna c ncia-noiic ncnos un quario o vigia
noiurno dc Ocsicrori ioca a sua lcnao solrc a rcgiao, c a Dlcgdan
rccnvia-lIc o cco clc volia ara a casa da guarda, iocando dc novo,
c o cco cIcga dc nais longc ainda. Tudo dornc cn az, salvo o
anor. Erguci-vos ois, nisicriosas oicncias do anor, rcuni-vos
ncsic ciio! A noiic csia silcnciosa acnas una avc inicrronc
csic silcncio con o scu griio c o scu vo quc assa or solrc a crva
do rado, unida dc orvalIo; ianlcn cla sc arcssa scn duvida ara
un cnconiro ucco oncn (acciio o agouro}! Quanios rcssagios
cn ioda a naiurcza! Vcjo-os no vo das avcs, nos scus griios, nos
salios dos cics sucrfcic da agua, nas suas fugas ara as
rofundidadcs, nun laiido ao longc, no rudo longnquo dc una
carruagcn, no cco dc assos quc vcn dc longc. Nao vcjo faniasnas a
csia Iora da noiic, nao vcjo o quc cricncc ao assado; nas o scio do
lago, o lcijo unido do orvalIo, a ncvoa quc sc csalIa solrc a icrra,
c cscondc o scu fccundo anlco, nosiran-nc o fuiuro. Tudo c
inagcn, sou o ncu rorio niio. Pois nao c cono un niio quc vo
ara csic cnconiro? Mas quc inoria qucn sou? csqucci iodas as
coisas finiias c icnorais, so o cicrno nc rcsia, o odcr do anor, o
scu dcscjo, a sua lcaiiiudc. A ninIa alna csia icnsa cono un
arco c os ncus cnsancnios ronios ara o vo cono as flccIas
nun carcaz, nao cnvcncnadas c, no cnianio, caazcs dc sc
nisiurarcn ao sanguc. Quania fora, quania saudc c alcgria na
ninIa alna, rcscnic cono un dcus! A naiurcza iinIa-a fciio
lcla. Eu io agradco, o naiurcza rodigiosa. Tal una nac, vclasic
or cla. Olrigado cla iua soliciiudc. Ela csiava inalicrada, c cu vo-
lo agradco, a iodos vos a qucn cla o dcvc. A sua cvoluao c olra
ninIa cn lrcvc colIcrci a rcconcnsa. Quanio nao acunulci
ara csic unico insianic quc sc anuncia? Moric c danaao, sc dclc
fossc rivado!
Nao vcjo ainda a ninIa carruagcn. Ouo o csialar dc un
cIicoic, c o ncu cocIciro. Idc dcrcssa, ara a vida c ara a
noric, rclcnicn os cavalos sc ncccssario for, nas nunca un
scgundo anics da cIcgada.

25 dc sctcnIo

Por quc nao odcra una ial noiic durar nais icno? Sc
Alccirion sc dc csqucccr, or quc nao icvc o sol icdadc lasianic
ara fazcr cono clc? Coniudo, iudo csia acalado, c nao dcscjo voliar
a vc-la janais. Una jovcn c fraca quando dcu iudo, ois iudo
crdcu; orquc a inoccncia c, no Ioncn, un clcncnio ncgaiivo, nas
na nulIcr c a csscncia da sua naiurcza. Agora, qualqucr rcsisicncia
c inossvcl, c so cnquanio cla dura c lclo anar; quando acalou,
nao assa dc fraqucza c Ialiio. Nao dcscjo rccordar-nc das nossas
rclacs; cla csia dcsflorada c nao csianos ja no icno cn quc o
dcsgosio dc una jovcn alandonada a iransfornava nun Iclioiroio.
Nao qucro fazcr-lIc as ninIas dcscdidas; nada nc rcugna nais
quc lagrinas c sulicas dc nulIcr quc iudo dcsfiguran c, coniudo, a
nada conduzcn. Anci-a, nas dc agora cn dianic nao odc ja
inicrcssar-nc. Sc cu fossc un dcus faria aquilo quc Nciuno fcz or
una ninfa, iransforna-la-ia cn Ioncn.
Cono scria cniao icanic salcr sc odcnos cvadir-nos dos
dcvancios dc una jovcn, c iorna-la suficicnicncnic orgulIosa ara a
fazcr inaginar quc foi cla qucn sc cansou da ligaao. Quc clogo
aaionanic quc, no fundo, arcscniaria un inicrcssc sicologico c,
or ouiro lado, nos odcria ofcrcccr una loa ocasiao ara nuiias
olscrvacs croiicas.



1
Do lilrcio da ocra Don Gouunn, dc Mozari. Suu uxuo cdonnuntc / c u oucn
dcIutuntc. Passc o galicisno, alias arcialncnic consagrado clo uso, cla rccisao
con quc iraduz o icrno iialiano. (N. do T.}
2
Clarividcncia. En franccs no original. (N. do T.}
3
Vai, / dcsdcnIa / a fidclidadc, / o rcnorso / vira dcois. En alcnao no original. (N.
do T.}
4
O inrcvisio aconiccc nuiias vczcs. En alcnao no original. (N. do T.}
S
Esccic dc iouca con vcu. En alcnao no original. (N. do T.}
6
Dircio. En alcnao no original. (N. do T.}
?
Inquicianic. En alcnao no original. (N. do T.}
S
Dc assagcn. En franccs no original. (N. do T.}
9
Esics naquciros usavan, cono aric do rcscciivo unifornc, caas vcrdcs. Da o
cngano do ansioso JoIanncs. (N. do T.}
10
Mocda dinanarqucsa. (N. do T.}
11
Noiic c invcrno c longa caninIada c ingcnics sofrincnios, / Sofrincnios c ioda
csccic dc fadiga Ia ncsics acanancnios. (N. do E.}
12
Facil. En alcnao no original. (N. do T.}
13
O quc anics cra inulso agora c razao. (N. do E.}
14
Scniido liicral. ir ao fundo. En alcnao significa ianio sulncrgir cono cncirar no
anago dc una qucsiao. (N. do E.}
1S
Enirc nos. En alcnao no original. (N. do T.}
16
Aniiga ncdida dc conrincnio cquivalcnic a 1,10 n. (N. do T.}
1?
Una csia nuiio aaionada, / A ouira gosiaria ianlcn dc csiar. (N. do E.}
1S
E nao qucro un univcrsiiario, / quc assa a noiic lcndo, / nas qucro un niliiar, /
quc anda con luna no cIacu. (N. do E.}
19
Ulisscs nao cra fornoso, nas cloqucnic, / E iodavia fcz or clc sc aaionarcn as
Scrcias. (N. do E.}
20
Cada vcz nais. En alcnao no original. (N. do T.}
21
Inquicianic. En alcnao no original. (N. do T.}
22
Luiar connus. luiar coro-a-coro. Ennus. a disiancia. (N. do E.}
23
Nas faccs faniliarncnic rulorizadas, lrilIan as cIanas do coraao. En alcnao no
original. (N. do T.}
24
En glolo. En franccs no original. (N. do T.}
2S
Noic-sc o aralclisno con a siiuaao final do Don Gouunn, quando Don Joao vai
alrir a oria csiaiua-cscciro do Concndador. (N. do T.}
26
As duas alavras rinan, rcalncnic, nas cn dinanarqucs. (N. do T.}
2?
Auiarquia, govcrno colocado nas naos dc una so cssoa. (N. do T.}
2S
Dialogo dc Plaiao. (N. do T.}
29
O doic c una qucsiao rclaiiva csosa. (N. do E.}
30
A soric foi lanada. (N. do E.}
31
Quc nc odcicn, conianio quc nc icnan. Palavras do ocia Aiiius, ciiadas or
Cccro, c frcqucnicncnic rcfcridas cono un diio rcdilcio do incrador Calgula. (N.
do E.}
32
Esfrcgo dc dia, dc noiic, / Mas nunca aagarci a sonlra rcia. (N. do E.}
TEMOF E TFEMOF
Traduao dc Maria Josc MarinIo
Prologo

O quc Tuquno o SoIcIo ctcndu dcsgnu con us uouus do
scu udn, conccndcu-o o Io, nuo o ncnsugco.
Hanann

Proccssa-sc ncsia coca una vcrdadcira liquidaao quc ianio
cigc o nundo das idcias cono o nundo dos ncgocios. Tudo sc
olicn or rcos iao irrisorios quc calc crguniar sc, dcois, Iavcra
ainda conrador. O arliiro da cscculaao nuiio
conscicnciosancnic alicado cn assinalar as ciaas nais
significaiivas da cvoluao da filosofia, o rofcssor, o ncsirc dc
csiudos, o csiudanic c cnfin o filosofo, anador ou fornado, nao
fican na duvida radical vao ainda nais longc. Inicncsiivo scria,
scn duvida, crguniar-lIcs aondc cscran cIcgar, nas dar-sc-a
rova dc Ioncsia coricsia acciiando cono ccrio quc dc iudo
duvidaran, ois, dc ouira nancira, scria csiranIo dizcr quc vao
nais longc. Todos clcs rcalizaran cssc aio rcvio c, scgundo as
aarcncias, con ianio naior facilidadc quc nao acIan ncccssario
dar una lrcvc clicaao. En vao sc lusca, con ninucioso cuidado,
una cqucna luz, un ligciro indcio, a nais sinlcs rcscriao
diciciica solrc a conduia quc sc dcvc scguir ncsia incnsa iarcfa.
Mus ugunu ucz o cz Dcscutcs Dcsic cnsador vcncravcl, Iunildc
c lcal, ningucn dciara dc lcr os cscriios con a nais rofunda
cnoao; Dcscarics fcz o quc dissc c dissc iudo o quc fcz. AI! AI! Eis
una coisa ouco conun cn nossos dias! Dcscarics nao duvidou cn
naicria dc fc, cono clc rorio sc nao cansa dc rcciir cn varios
assos. Nuo dcucnos sc tuo csundos quc uccdtcnos quc Dcus
nos tcnIu qucdo du utc dus suus csouocs... Tccnos,
soIctudo, cono cgu nuuc, quc uquo quc o cucudo o Dcus c
nconuuucncntc nus ccto do quc todo o csto, uu quc, no cuso
dc unu ccntcIu dc uzuo nos uccc sugc dcu contuu,
cstcunos ontos u suInctc o uzo uo quc ucnIu du suu utc...
(Pncos dc Fosou, Princira aric, 28 c 76}.
Nao ins a iodos olrigaao dc duvidar, ncn roclanou a sua
filosofia con vccncncia orquc cra un cnsador iranquilo c soliiario
c nao un guarda noiurno cncarrcgado dc dar alarnc.
Modcsiancnic, confcssou quc o scu nciodo so ara si iinIa
inoriancia, c quc dc algun nodo o concclcra cn viriudc da
confusao dos scus conIccincnios anicriorcs. O ncu osto nuo
consstc uqu cn cnsnu o nctodo quc cudu un dcuc scgu uu Icn
dg u uzuo, nus sn nostu ucnus dc quc nodo conscgu dg
u nnIu... Logo quc tcnnc o cuso dc cstudos con quc c costunc
sc-sc cccIdo nu cussc dos doutos, nudc ntcuncntc dc onuo,
os u-nc tuo cnIuuudo con dudus c cos quc nc ucccu nuo
tc oItdo outo oucto, uo tutu dc nc nstu, scnuo dcscoI cudu
ucz nus u nnIu gnouncu (Dscuso do Mctodo, Princira aric}.
Disio fizcran os grcgos aniigos, algun ianio conIcccdorcs dc
filosofia, iarcfa ara ioda a vida, orquc a raiica da duvida nao sc
adquirc assin cn oucos dias ou cscassas scnanas. Tal cra o
tcnnus a quc cIcgava o vclIo luiador ja rciirado dos conlaics,
dcois dc Iavcr guardado o cquillrio da duvida cnirc nanIas c
asiucias, dc Iavcr ncgado infalivclncnic a ccricza dos scniidos c do
cnsancnio, dc Iavcr cnfin dcsafiado, scn fraqucza, os iorncnios
do anor-rorio c as insinuacs da sinaiia iarcfa quc a iodos c
ara iodos scrvc dc iniciaao.
Ningucn Iojc sc dcicn na fc vai-sc nais longc. Passarci,
scn duvida, or ncscio sc nc ocorrcr crguniar ara ondc or ial
runo sc caninIa. Mas, con ccricza, darci rova dc corrcao c
culiura adniiindo quc cada un icn fc, ois do conirario scria
singular dizcr quc sc vai nais longc. Nao succdia assin aniigancnic;
cra cniao a fc un conronisso acciic ara a vida inicira; orquc,
cnsava-sc, a aiidao ara crcr nao sc adquirc cn oucos dias, ou
cscassas scnanas. Quando, dcois dc icr conlaiido cn luia lcal c
conscrvado a fc, o vclIo luiador ccrincniado cIcgava ao acaso da
vida, o coraao naniinIa suficicnic juvcniudc ara nao csqucccr o
ircnor c a angusiia quc o iinIan discilinado cnquanio jovcn c quc
o Ioncn naduro Iavia doninado, orquc daquclcs ningucn sc livra
inicirancnic a ncnos quc consiga ir nais longc dcsdc nuiio ccdo. O
tcnnus ondc cIcgavan cssas vcncravcis figuras c Iojc o onio dc
ariida ara cada un ir nais longc.
O rcscnic auior dc ncnIun nodo c un filosofo. Nao
conrccndcu ncnIun sisicna da filosofia sc c quc algun cisic ou
csicja concluso. O scu dclil ccrclro assusia-sc ja lasianic ao cnsar
na rodigiosa inicligcncia quc c ncccssaria a cada un, solrciudo
Iojc, quando ioda a gcnic csiadcia iao rodigiosos cnsancnios!
Enlora sc ossa fornular cn concciio ioda a sulsiancia da fc, nao
rcsulia da quc sc alcancc a fc, cono sc a cncirasscnos ou cla sc
Iouvcssc iniroduzido dcniro dc nos. O rcscnic auior dc ncnIun
nodo c filosofo. sin, octcc ct ccguntc, un anador quc ncn
cscrcvc sisicna ncn oncssus dc sisicna; nao caiu cn ial cccsso
ncn a clc sc consagrou. Para clc, cscrcvcr c un luo susccivcl dc
ganIar ianio nais significaao c cvidcncia quanio ncnos lciiorcs c
conradorcs iivcr ara as suas olras. Nao icn duvidas quanio ao
scu dcsiino nuna coca cn quc sc c dc lado a aiao ara scrvir a
cicncia, coca cn quc o auior quc asira a scr lido dcvc icr a
rccauao dc cscrcvcr un livro facil dc folIcar Iora da scsia c o
cuidado dc sc arcscniar con a coricsia daquclc jardinciro do
anuncio, quc, con o cIacu na nao c o ccriificado do uliino a qucn
scrvira, sc rcconcnda ao rcsciiavcl ullico. O auior rcvc a sua
soric, assara conlciancnic dcscrcclido. AdivinIa con icrror quc
a criica invcjosa o olrigara a dar-lIc con un fuciro. Mais ainda.
ircnc ao cnsar quc algun zcloso cscrila, algun gluiao dc
aragrafos (scnrc ronio, ara salvar a cicncia, a iraiar a olra
alIcia cono Tro fazia cn facc dc A Dcstuuo do Gcnco Hununo
ara suuu o gosto), ircnc ao cnsar quc ial ccnsor inflcvcl
cono aquclc Ioncn quc, ara saiisfazcr a cicncia da oniuaao,
dividia o scu discurso coniando as alavras. irinia c cinco aic o
onio c vrgula, cinqucnia aic o onio final o dcsfaa cn
aragrafos. Inclino-nc con rofunda sulnissao dianic dc iodo
cIicanciro sisicnaiico. Nao c sisicna, isio nada icn quc vcr con o
sisicna. Dcscjo-lIc ioda a fclicidadc ossvcl, ial cono a iodos os
dinanarqucscs inicrcssados clo nilus, orquc janais scra una
iorrc o quc clcs clcvarao. A iodos c a cada un cn ariicular dcscjo
ciio c loa soric."
Muto csctosuncntc
JOHANNES DE SILENTIO
1


Ainosfcra

Era una vcz un Ioncn quc iinIa ouvido, na sua infancia, a
fornosa Iisioria dc Alraao, quc, osio rova or Dcus, vcncida a
icniaao scn crdcr a fc, rccclia, conira ioda a ccciaiiva, o scu
filIo cla scgunda vcz. Na naiuridadc, rclcu a narraiiva c dcsia vcz
con acrcscida adniraao, orquc a vida Iavia scarado aquilo quc a
infancia, con icdosa sinlicidadc, unira. ncdida quc ia
cnvclIcccndo, o cnsancnio rcionava nais or niudo a Iisioria c
con rcdolrada aiao; iodavia conrccndia-a cada vcz ncnos.
Acalou or csqucccr iudo o nais fiando na alna un so dcscjo. vcr
Alraao; c un so csar. o nao icr sido icsicnunIa do aconiccincnio.
Nao asirava a conicnlar os lclos ascs do Oricnic, ncn as
naravilIas da icrra ronciida, ncn o icdoso ar cuja vclIicc fora
lcndiia or Dcus, ncn a figura vcncravcl do airiarca fario dc dias,
ncn a culcranic juvcniudc dc Isaac, ofcrccido, cono un rcscnic,
clo Eicrno. o ncsno udcra succdcr cn qualqucr csicril arano;
nao via a qualqucr oljcao. Quiscra icr ariiciado na viagcn dos
ircs dias, quando Alraao, noniado no scu lurro, scguia con a
irisicza cn frcnic c Isaac ao lado. Quiscra csiar rcscnic no insianic
cn quc Alraao, ao crgucr os olIos, viu ao longc a nonianIa dc
Morija, no insianic cn quc dcscdiu os lurros c ircou a cncosia,
sozinIo con o filIo orquc csiava rcocuado, nao or
cngcnIosos ariifcios da inaginaao, nas clos icnorcs do
cnsancnio.
Esic Ioncn nao cra, alias, un cnsador. Nao scniia o nnino
dcscjo dc ir alcn da sua fc. Parccia-lIc scr dcsiino nais lclo a
osicridadc vir a cIanar-lIc o ai da fc, c considcrava-sc digno dc
invcja ossu-la, ainda quando ningucn dc ial susciiassc.
Esic Ioncn nao cra un salio ccgcia ois ncn scqucr
conIccia o Iclrcu. Sc o iivcssc odido lcr, cniao icria, scn duvida,
conrccndido facilncnic a Iisioria dc Alraao.

I
E Dcus os AIuuo u ouu c dssc-Ic. tonu o tcu Io, o tcu
nco Io, uqucc quc unus, Isuuc; uu con cc uo us dc Mou c,
u, occcc-o cn Ioocuusto soIc unu dus nontunIus quc tc
ndcuc.
Era dc nanIazinIa. Alraao lcvaniou-sc, allardou os lurros,
dciou a sua casa con Isaac, cnquanio da jancla Sara os via dcsccr
clo valc aic sc crdcrcn dc visia. CaninIaran cn silcncio duranic
ircs dias. Na nanIa do quario dia, Alraao coniinuou scn dizcr
alavra, nas, crgucndo o olIar, viu ao longc os nonics dc Morija.
Dcscdiu cniao os scrvidorcs c, ionando Isaac cla nao, ircou cla
nonianIa. E Alraao dizia ara si. Nuo osso nus ocutu-Ic uondc
conduz cstc undu. Dcicvc-sc, ousou a nao solrc a calca do filIo
ara o alcnoar c Isaac inclinou-sc ara rccclcr a lcnao. O rosio
dc Alraao cra o dc un lon ai. o olIar docc c a voz coriavan. Mas
Isaac nao odia conrccndc-lo; a sua alna nao lograva clcvar-sc iao
alio; alraou os joclIos dc Alraao, rojou-sc-lIc aos cs, cdiu-lIc
icdadc, inlorou cla sua juvcniudc c clas nais doccs cscranas,
falou das alcgrias da casa aicrna, cvocou a irisicza c a solidao.
Eniao Alraao lcvaniou-o, cgou-lIc na nao c caninIou c a sua voz
coriava c consolava. Mas Isaac nao odia conrccndc-lo. Alraao
suliu a nonianIa dc Morija; Isaac nao o conrccndia. Foi cniao
quc, icndo-sc afasiado un ouco do filIo, Isaac lIc iornou a vcr o
rosio, dcsia vcz alicrado, o olIar fcroz, as fcics aicrradoras.
Agarrou Isaac clo ciio, dciiou-o or icrra c dissc-lIc. Estdo!
Suocs quc sou tcu u Sou un dutu! Ccs quc oIcdco us odcns
dc Dcus Fuo o quc nc uctccc! Eniao Isaac frcncnic c con grandc
angusiia, griiou. Dcus do Ccu Tcn cdudc dc nn! Dcus dc AIuuo,
tcn cdudc dc nn, sc ncu u, oquc u nuo tcnIo outo nu Tcu!
Mas Alraao ciciava. Dcus do Ccu, dou-tc guus. Vuc nus quc nc
uguc un nonsto do quc ccu u c cn t. Quando cIcga o icno do
dcsnanc, a nac cncgrccc o scio, orquc nanicr o scu airaiivo scra
rcjudicial ao filIo quc o dcvc alandonar. Assin clc acrcdiia quc a
nac nudou, cnlora o coraao dcla coniinuc firnc c o olIar
conscrvc a ncsna icrnura c anor. Fcliz aquclc quc nao icnIa dc
rccorrcr a ncios ainda nais icrrvcis ara dcsnanar o scu filIo!

II
Era dc nanIazinIa. Alraao lcvaniou-sc, alraou Sara,
conanIcira da sua vclIicc, c Sara dcu un lcijo a Isaac, quc a
Iavia rcscrvado do cscarnio c cra scu orgulIo c cscrana ara
ioda a osicridadc. CaninIaran cn silcncio. Alraao conscrvou o
olIar olsiinadancnic fio no solo aic o quario dia. So cniao lcvaniou
os olIos c vcndo no Iorizonic a nonianIa dc Morija, laiou-os dc
novo. En silcncio rcarou o Iolocausio c ligou Isaac; cn silcncio
uou da faca; cniao viu o carnciro quc Dcus rovcra. Sacrificou-o c
rcgrcssou... A ariir dcssc dia Alraao cnvclIcccu; nao dc csqucccr
aquilo quc Dcus lIc cigira. Isaac foi crcsccndo, nas os olIos dc
Alraao Iavian crdido o lrilIo; nunca nais iornou a vcr a alcgria.
Quando o ncnino, ja crcscido, icn dc scr dcsnanado, a nac,
udicancnic, oculia o scio c o ncnino ja nao icn nac. Fcliz o filIo
quc nao crdcu a nac dc ouiro nodo!

III
Era dc nanIazinIa. Alraao lcvaniou-sc, dcu un lcijo a Sara,
c Sara dcu un lcijo a Isaac, suas dclcias, sua cicrna alcgria. E
Alraao, noniado no lurro, scguiu cnsaiivo. Mcdiiava cn Agar c no
filIo quc alandonara no dcscrio. Suliu a nonianIa dc Morija c
uou da faca.
A iardc csiava iranquila quando Alraao sc acIou sozinIo cn
Morija. Fojou-sc na icrra c cdiu crdao a Dcus clo scu ccado,
crdao or icr qucrido sacrificar Isaac, crdao or icr csquccido o
dcvcr aicrnal ara con o filIo. Tonou, dc novo, con nais
frcqucncia o soliiario caninIo da nonianIa, nas nao cnconirou
rcouso. Nao odia concclcr quc ccara or icr qucrido sacrificar o
scu nais rccioso lcn, or qucn icria ofcrccido a vida nais dc una
vcz; c, sc ccara, sc nunca anara Isaac a ial onio, nao odia
conrccndcr cono ncrcccr o crdao dc Dcus Iavcra, con cfciio,
nais Iorrvcl ccado do quc o scu?
Quando cIcga o icno do dcsnanc, a nac fica irisic
cnsando quc cla c o filIo sc irao scarar; quc o ncnino, a rincio
sol o scu coraao c dcois cnlalado no scio, nunca nais sc
cnconirara iao crio dcla. E junios sofrcrao csia curia cna. Fcliz
aquclc quc conscrvou o filIo iao crio do scu coraao c nao icvc
ouiro noiivo dc dcsgosio!

IV
Era dc nanIazinIa. Tudo csiava ronio ara a ariida cn
casa dc Alraao. Dcscdiu-sc dc Sara, c Eliczcr, o ficl scrvidor,
scguiu-o clo aialIo aic o noncnio cn quc Alraao lIc ordcnou o
rcgrcsso. Dcois, cn conlcia concordancia, Alraao c Isaac
caninIaran junios aic a nonianIa dc Morija. CIcio dc az c
doura, Alraao fcz os rcaraiivos do sacrifcio, nas, quando sc
voliou ara uar da faca, viu Isaac quc a nao csqucrda do ai sc
crisava dc dcscscro, quc un arrcio lIc sacudia o coro c coniudo
Alraao uou da faca.
Fcgrcssaran cniao a casa. Sara rcciiiou-sc ao cnconiro dc
anlos. Isaac, orcn, ja nao iinIa fc. Nunca dc ial coisa sc falou no
nundo, ncn Isaac dissc a algucn aquilo quc rcscnciara, ncn
Alraao susciiou dc quc algucn o vira.
Quando cIcga o icno do dcsnanc, rccorrc a nac a
alincniaao nais foric ara cviiar a noric do filIo. Fcliz aquclc quc
disc dc alincnio foric!
Assin, c ianlcn dc ouiros disiinios nodos, rcflciia solrc csic
aconiccincnio o Ioncn dc qucn falanos. Dc cada vcz quc
rcgrcssava da nonianIa dc Morija a casa, consunia-sc dc
dclilidadc, juniava as naos c cclanava. Entuo nuo Iu nngucn con
u cstutuu dc AIuuo, nngucn cuuz dc o conccndc
Elogio dc Alraao

Sc o Ioncn nao ossussc conscicncia cicrna, sc un odcr
sclvagcn c cfcrvcsccnic roduior dc iudo, grandioso ou fuiil, no
iorvclinIo das aics olscuras, cisiissc so no fundo dc iodas as
coisas; sc sol clas sc cscondcssc infiniio vazio quc nada udcssc
cncIcr, quc scria da vida scnao o dcscscro? Sc assin fossc, sc un
vnculo sagrado nao cingissc a Iunanidadc; sc as gcracs sc nao
rcnovasscn cono sc rcnovan as folIas das florcsias; sc unas airas
das ouiras sc fosscn ciinguindo cono o canio dos assaros nos
losqucs, airavcssando o nundo cono a navc o occano, ou o vcnio o
dcscrio csicril c ccgo; sc o csquccincnio cicrno, scnrc csfoncado,
iivcssc fora suficicnic ara lIc arrclaiar a rcsa csiada, quao va c
dcsoladora scria a vida! Mas ial nao c o caso. Do ncsno nodo quc
fornou o Ioncn c a nulIcr ianlcn Dcus fornou o Icroi, o ocia
ou orador. O ocia nao odc cunrir aquilo quc o Icroi rcaliza. so
lIc rcsia adnira-lo, ana-lo c rcjulilar con clc. Enircianio nao c
ncnos favorccido do quc csic orquc o Icroi c, or assin dizcr, o
nclIor dc si ncsno, aquclc dc qucn csia cnanorado, fcliz or nao
scr Icroi, ara quc o scu anor scja fciio dc adniraao. O ocia c o
gcnio da rccordaao. Nada nais odc fazcr do quc rccordar; nada
nais scnao adnirar o quc foi cunrido clo Icroi.
O ocia nada iira do scu rorio fundo, nas guarda
ciosancnic aquilo quc lIc c cnircguc sol cusiodia. Scguc a cscolIa
do scu coraao; cnconirado o oljcio da sua csquisa, vai, dc oria
cn oria, rcciiar os scus vcrsos c discursos ara quc iodos
ariicicn da sua adniraao clo Icroi c dclc sc orgulIcn ianlcn.
Tal c a sua aiividadc, sua Iunildc iarcfa, scu lcal scrvio na nansao
do Icroi. Sc c ficl ao scu anor c luia noiic c dia conira as
cnloscadas do csquccincnio, avido dc lIc arrclaiar o Icroi, una
vcz cnfin cunrida a sua nissao, cnira na sua conanIia. E o Icroi
ana-o ianlcn con anor igualncnic ficl, orquc ianlcn ara clc,
Icroi, o ocia c o nclIor do scu scr, cono dclil rccordaao
ccriancnic, nas iao iransfigurado cono clc. Por isso nao scra
csquccido daquclcs quc foran grandcs. E, sc c rcciso icno, sc
ainda as nuvcns da inconrccnsao dissian a figura do Icroi, vira
iodavia aquclc quc o anou c ianio nais ficlncnic sc unira a clc
quanio naior for o scu airaso.
Nao! Nada scra crdido dos quc foran grandcs; cada un a scu
nodo c scgundo a grandcza do oljcio quc unou. Porquc aquclc quc
sc anou a si rorio foi grandc cla sua cssoa; qucn anou a
ouircn foi grandc dando-sc; nas o quc anou a Dcus foi o naior dc
iodos. A Iisioria cclclrara os grandcs Ioncns, nas cada un foi
grandc clo oljcio da sua cscunu. un cngrandcccu-sc na
cscrana dc aiingir o ossvcl; un ouiro na cscrana das coisas
cicrnas nas aquclc quc quis alcanar o inossvcl foi, dc iodos, o
naior. Os grandcs Ioncns Iao-dc solrcvivcr na ncnoria dos
vindouros, nas cada un dclcs foi grandc cla inoriancia do quc
conIutcu. Porquc aquclc quc luiou conira o nundo, foi grandc
iriunfando do nundo, o quc conlaicu consigo rorio foi grandc
cla viioria quc alcanou solrc si nas aquclc quc luiou conira
Dcus foi o naior dc iodos. Tal c a suna dos conlaics iravados na
Tcrra. Ioncn conira Ioncn, un conira nil; nas aquclc quc luia
conira Dcus c o naior dc iodos. Tais sao os conlaics dcsic nundo.
un cIcga ao icrno usando da fora, o ouiro dcsarna Dcus cla sua
fraqucza. Viu-sc os quc sc aoiaran cn si rorios dc iudo
iriunfarcn c os ouiros, forics da sua fora, iudo sacrificarcn nas
o naior dc iodos foi o quc acrcdiiou cn Dcus. E Iouvc grandcs
Ioncns cla sua cncrgia, salcdoria, cscrana ou anor nas
Alraao foi o naior dc iodos. grandc cla cncrgia cuja fora c
fraqucza, grandc clo salcr cujo scgrcdo c loucura, cla cscrana
cuja forna c dcncncia, clo anor quc c odio a si rorio.
Pcla fc Alraao alandonou a icrra dc scus naiorcs c foi
csirangciro na icrra ronciida. Alandonou una coisa, a sua razao
icrrcsirc, or ouira, a fc; sc rcflciissc no alsurdo da viagcn, nunca
icria ariido. Pcla fc foi csirangciro na icrra ronciida ondc nada
cvocava o quc anou, ondc a novidadc das coisas inrinia na alna a
icniaao dun doloroso arrccndincnio. Coniudo clc cra o clciio dc
Dcus, aquclc cn quc o Eicrno sc rcvia! En loa vcrdadc, sc fossc
dcscrdado, lanido da graa divina, icria conrccndido nclIor csia
siiuaao quc arccia cscarnccc-lo c sua fc. Tanlcn Iouvc no
nundo qucn vivcssc dcsicrrado da airia anada. Nao foi csquccido,
cono nao sc csqucccran as suas qucias cnirciccidas ali ondc clc,
na sua nclancolia, rocurou c cnconirou o quc iinIa crdido.
Alraao nao nos dciou lancnios. Condocr-sc algucn c cIorar con o
quc cIora c Iunano, nas c naior o quc crc c nais rcconforianic
ainda conicnlar o crcnic.
Pcla fc Alraao olicvc a roncssa dc quc iodas as nacs da
icrra scrian alcnoadas na sua osicridadc. Passava o icno,
naniinIa-sc a ossililidadc c Alraao cria. Passou o icno, iornou-
sc alsurda a cscrana, Alraao acrcdiiou. Por clc sc viu no nundo o
quc cra icr cscrana. Passou o icno, a iardc aiingiu scu ocaso, c
csic Ioncn nunca icvc a covardia dc a rcncgar; or isso janais scra
csquccido. ConIcccu dcois a irisicza, c a anargura, cn vcz dc o
dccccionar cono a vida, fcz or clc iudo o quc dc c, nas suas
cscranas, dcu-lIc a ossc da sua cnganada cscrana. ConIcccr a
irisicza c Iunano, Iunano ainda c ariilIar do dcsgosio dos afliios,
nas crcr c nais rcconforianic do quc conicnlar o crcnic. Alraao
nao nos dciou lancnios. Nao coniou irisicncnic os dias ncdida
quc o icno assava, nao olscrvava Sara inquicio ara vcr sc os
anos cavavan sulcos no scu rosio, nao arou o curso do sol ara
incdir o cnvclIccincnio dc Sara c con cla sua cscrana. Para
aaziguar o dcsgosio nao cnioou a Sara un irisic caniico. Tornou-sc
vclIo c Sara foi cscarnccida na sua icrra. Coniudo cra o clciio dc
Dcus c o Icrdciro da roncssa dc quc iodas as nacs scrian
alcnoadas na sua osicridadc. Nao valcra nais quc nao fossc o
clciio dc Dcus c o Icrdciro da roncssa dc quc iodas as nacs
scrian alcnoadas na sua osicridadc. Nao valcra nais quc nao
fossc o clciio dc Dcus? Quc significa scr o clciio dc Dcus? vcr
rccusado o dcscjo dc juvcniudc na rinavcra da vida, ara so olicr
ial favor na vclIicc, dcois dc grandcs dificuldadcs. Mas Alraao
acrcdiiou c guardou firncncnic a roncssa a quc icria dc rcnunciar
sc Iouvcssc vacilado. Tcria diio cniao a Dcus. Poucntuu nuo c du
tuu uontudc quc ncu dcsco sc cuzc; cnunco uo ncu uoto, o nco
quc contuuu uu u nnIu ccdudc; nnIu unu c ctu c nuo guudu
scccto unco cu tuu ccusu. Nao icria sido csquccido or isso,
nuiios sc icrian salvo clo scu ccnlo, nas nunca cIcgaria a scr o
ai da fc. Porquc c grandc rcnunciar ao nais qucrido voio, nas
naior ainda c nanic-lo dcois dc o icr alandonado. Crandc c
alcanar o cicrno, nas naior ainda c guardar o icnoral dcois dc a
clc icr rcnunciado. Os icnos foran cunridos. Sc acaso Alraao
nao acrcdiiassc, Sara norrcria scn duvida dc dcsgosio, c clc, rodo
dc irisicza, nao conrccndcria a graa, c dcla icria sorrido cono dc
un sonIo dc juvcniudc. Mas Alraao acrcdiiou c, or isso, sc
nanicvc jovcn, orquc aquclc quc cscra scnrc o nclIor cnvclIccc
na dcccao c o quc aguarda scnrc o ior nais dcrcssa sc gasia,
nas o quc crc conscrva cicrna juvcniudc. Dcndiia scja, ois, csia
Iisioria! Porquc Sara, cn avanada idadc, foi ainda suficicnicncnic
jovcn ara dcscjar as alcgrias da naicrnidadc, c Alraao, acsar dos
scus calclos lrancos, foi suficicnicncnic jovcn ara dcscjar scr ai.
rincira visia o nilagrc arccc consisiir cn o succsso sc vcrificar
scgundo a sua cscrana, nas, no rofundo scniido, o rodgio foi
Alraao c Sara icrcn sido lasianic jovcns ara dcscjar; foi a fc quc
nanicvc nclcs o dcscjo c, con clc, a juvcniudc. Elc viu a saiisfaao
da roncssa c olicvc-a cla fc c isso succdcu cn concordancia con
a roncssa c scgundo a fc. orquc Moiscs golcou a rocIa con a
sua vara nas nao acrcdiiou.
Houvc cniao alcgria na casa dc Alraao c Sara foi a csosa das
lodas dc ouro.
No cnianio, csia fclicidadc nao duraria nuiio; una vcz nais
Alraao dcvia scr osio rova. TinIa luiado conira cssc nanIoso
odcr a quc coisa ncnIuna cscaa, conira o ininigo quc, ao longo
dos anos, nao ccssa dc vigiar, conira o anciao quc a iudo solrcvivc,
iinIa, cnfin, luiado conira o icno c conscrvado a fc. E Dcus os
AIuuo u ouu c dssc-Ic. tonu o tcu Io, o tcu nco Io, uqucc
quc unus, Isuuc; uu con cc uo us dc Mou c, u, occcc-o cn
Ioocuusto soIc unu dus nontunIus quc tc ndcuc.
Esiava iudo crdido. OI! Dcsgraa icrrvcl, naior ainda do quc
o dcscjo quc nunca foi aicndido! Assin o ScnIor sc divcriia con
Alraao! Eis quc, dcois dc icr rcalizado nilagrosancnic o alsurdo,
qucria agora vcr sua olra rcduzida a nada. Quc loucura! Mas Alraao
nao sc riu, cono Sara, quando a roncssa lIc foi anunciada.
Scicnia anos dc ficl ccciaiiva ara iao curia alcgria da fc saiisfciia!
Qucn c, ois, aquclc quc arranca o lasiao das naos do anciao,
qucn c clc ara cigir quc o vclIo ai o quclrc or si ncsno! Qucn
c clc, ara iornar inconsolavcl un Ioncn dc calclos lrancos,
cigindo-lIc quc scja insiruncnio da roria infclicidadc! Nao Ia
conaiao or iao vcncravcl anciao ncn cla inoccnic criana! E no
cnianio Alraao cra o clciio dc Dcus c cra o ncsno ScnIor quc lIc
infligia a rovaao. Tudo cniao sc ia crdcr! O rcnonc nagnfico da
raa fuiura, a roncssa osicridadc dc Alraao, iudo isso nao
assara dc fugiiivo clarao divino quc clc dcvia aagar agora. Essc
fruio nagnfico iao aniigo cono a fc no coraao do airiarca, c
anicrior cn nuiios anos a Isaac, cssc fruio da vida dc Alraao,
saniificado cla oraao, anadurccido na luia, cssa lcnao nos lalios
do ai, cssc fruio, ia scr-lIc arrclaiado c crdcr iodo scniido. quc
scniido, na vcrdadc, odia cnccrrar a roncssa, quando sc inunIa
sacrificar Isaac! Hora dc irisicza cssa, c diiosa acsar dc iudo, cn
quc Alraao lcvaniando cla uliina vcz a icsia vcncravcl,
rcslandcccnic cono a do ScnIor, dcvcria dizcr adcus a iudo quanio
anava, rccolIcndo o csriio ara dar a lcnao cuja viriudc sc
rolongaria or ioda a vida dc Isaac cssa Iora nao cIcgaria
nunca! Porquc Alraao dcvcria dizcr adcus ao filIo, crnancccndo ca
cnlaio; scara-los-ia a noric, nas fazcndo dc Isaac a sua rcsa.
No lciio dc noric, o anciao nao odia csicndcr alcgrcncnic a nao ao
filIo ara o alcnoar, nas, cansado da vida, crgucr o lrao solrc clc
cn gcsio assassino. E Dcus unIa-o rova. Dcsgraa! Dcsgraa
ara o ncnsagciro oriador dc ial noicia. Qucn ousava scr o
cnissario dc iao grandc dcsolaao? Mas cra Dcus quc o unIa
rova.
Acsar dc iudo Alraao acrcdiiou c acrcdiiou ara csia vida. Sc
a sua fc sc rcoriassc vida fuiura, icr-sc-ia, con facilidadc,
dcsojado dc iudo, ara sair roniancnic dun nundo a quc ja nao
cricncia. Mas nao cra dcsia csccic a fc dc Alraao, sc acaso isso c
fc. A lcn dizcr nao sc iraia a dc fc, nas acnas dc rcnoia
ossililidadc quc adivinIa o scu oljcio no Iorizonic longnquo,
cnlora dclc scarado or un alisno ondc sc agiia a dcscscraao.
Mas a fc dc Alraao cra ara csia vida; acrcdiiava quc iria cnvclIcccr
na sua icrra, Ionrado c lcnquisio do scu ovo, inolvidado cla
gcraao dc Isaac, o scu nais caro anor ncsia vida, a qucn alraava
con afcio ial quc c insuficicnic dizcr quc cunria ficlncnic o dcvcr
dc ai scgundo o csriio do icio. o Io u qucn unus. Jaco foi ai
dc dozc filIos c so a un anou; Alraao icvc soncnic un, aquclc a
qucn anava.
Mas Alraao acrcdiiou scn janais duvidar. Acrcdiiou no
alsurdo. Sc iivcssc duvidado, agiria dc ouiro nodo, icria ncsno
rcalizado un aio nagnfico. Acaso odcria icr fciio ouira coisa?
Dirigir-sc-ia nonianIa dc Morija; ariida a lcnIa, icria accndido a
ira, uado da faca c griiado assin a Dcus. Nuo ncnosczcs cstc
ncu succo; dc todos os ncus Icns nuo c cstc o nus ccoso, Icn
o sc; quc sgncu dc uto u udu dc un ucIo cn conuuuo con u
do Io du oncssu Mus c o ncIo quc osso occcc-tc. Fuzc con
quc Isuuc nuncu dc tu sc ucccIu uu quc u uucntudc o conotc.
Dcois cnicrraria a faca no rorio ciio. O nundo ic-lo-ia adnirado
c nunca o scu nonc scria csquccido; nas una coisa c susciiar jusia
adniraao c ouira scr a csircla quc guia c salva o angusiiado.
Mas Alraao acrcdiiou. Nao rogou ara cnicrncccr o ScnIor a
scu favor; nunca sc anicciou cn sulicas scnao quando o jusio
casiigo dcsalou solrc Sodona c Conorra.
Lcnos na Escriiura. E Dcus os AIuuo u ouu c dssc-Ic.
AIuuo, AIuuo, ondc cstus E AIuuo csondcu. cstou uqu! Tu, a
qucn o ncu discurso sc dirigc, fizcsic ouiro ianio? Nao clanasic s
nonianIas cscondc-nc! c s vcricnics dcsuIu soIc nn quando
visic cIcgar dc longc os golcs do dcsiino? Ou sc fosic nais foric,
nao ic rcguiou o c ao avanar cla loa scnda? Nao susirasic ao
rccordar os aniigos caninIos? E quando soou o noncnio da
cIanada, guardasic silcncio ou rcsondcsic, ialvcz nuiio laio,
nun nurnurio? Alraao, orcn, nao rcsondcu assin; alcgrc c
corajosancnic, lcno dc confiana c cn voz cIcia cclanou. Aqu
cstou! Lc-sc ainda c AIuuo cuuntou-sc nuto ccdo. Arcssou-sc
cono qucn vai ara una fcsia c, dc nadrugada, avana ara o local
dcsignado, na nonianIa dc Morija. Nada dissc a Sara ncn a Eliczcr.
dc rcsio qucn o conrccndcria? E a icniaao, or naiurcza, nao lIc
Iavia inosio voio dc silcncio? Putu u cnIu, unuou Isuuc,
uccndcu u u, tou u ucu! Mcu caro audiior! Muiios ais, ao crdcr
scu filIo, julgaran ficar scn o nais rccioso icsouro do nundo c
dcsojados dc ioda a cscrana fuiura; nas ncnIun foi o filIo da
roncssa no scniido cn quc Isaac o foi ara Alraao. Muiios ais
crdcran os filIos; nas crdcran-nos cla nao dc Dcus, cla
insondavcl c inuiavcl voniadc do Todo-odcroso. Ouiro c o caso dc
Alraao. Prova nais dura lIc csiava rcscrvada; a soric dc Isaac
cnconirava-sc na sua nao ao cnunIar a faca. Tal cra a siiuaao do
anciao dianic da sua unica cscrana! Mas clc janais duvidou, nao
rclanccou o olIar angusiiado dirciia c csqucrda, nao inoriunou
o ccu con sulicas. Salia quc o Todo-odcroso o unIa rova,
salia quc csic cra o sacrifcio nais duro quc sc lIc odia cigir, nas
salia ianlcn quc ncnIun sacrifcio c dcnasiadancnic csado
quando Dcus o cdc or isso uou da faca.
Qucn foi quc dcu fora ao lrao dc Alraao? Qucn lIc
nanicvc a nao dirciia crguida c a incdiu dc cair dc novo,
inoicnic? Scnic-sc o cscciador dcsia ccna aralisado. Qucn foi
quc dcu fora alna dc Alraao c o incdiu dc ccgar a onio dc nao
vcr Isaac ncn o cordciro? o cscciador dcsia ccna quc sc scnic
ccgo. No cnianio c raro, scn duvida, o Ioncn quc fica aralisado
c scn vcr c, nais raro ainda, o Ioncn quc rclaia con dignidadc o
succdido. Todos nos o salcnos Iojc. iraiava-sc dc una rova c dc
una rova acnas.
Sc, na nonianIa dc Morija, Alraao iivcssc duvidado, sc,
irrcsoluio, olIassc cn rcdor, sc, ao uar a faca, or ncro acaso, sc
acrcclcssc da rcscna do cordciro, c sc Dcus lIc crniiissc
sacrifica-lo cn lugar dc Isaac cniao icria voliado ara casa c iudo
volvcria ao quc fora anics, icria Sara crio dc si, conscrvaria Isaac c,
acsar dc iudo isso, quc iransfornaao! O rcgrcsso nao assaria dc
fuga, a salvaao ncro acaso, a rcconcnsa confusao c o scu orvir,
ialvcz, a crdiao. Nao icria dado icsicnunIo ncn da sua fc, ncn da
graa dc Dcus, nas icria nosirado cono c icrrvcl sulir a nonianIa
dc Morija. Alraao nao scria csquccido, ncn iao ouco a nonianIa
dc Morija. Ela scria cniao ciiada, nao cono o Ararai, ondc dcscansou
a arca, nas cono un lugar dc assonlro. Fo u dirian quc
AIuuo duudou.
Alraao, ai vcncravcl! Quando dc rcgrcsso a casa, vindo dc
Morija, nao foi rcciso dcdicar-ic un ancgrico ara ic consolar
duna crda. nao c vcrdadc quc Iavias ganIo iudo c conscrvado
Isaac? Daqui cn dianic o ScnIor nada nais ic cigiu c viran-ic lcn
fcliz ncsa con icu filIo, sol o ncsno icio, cono la cn cina, ara
ioda a cicrnidadc. Alraao, ai vcncravcl! MilIarcs dc anos dccorrc-
ran dcsdc csscs dias sonlrios, nas nao c ncccssario un iardio
adnirador ara arrancar, clo anor, a iua ncnoria s oicncias do
csquccincnio, orquc iodas as lnguas ic rccordan. E no cnianio
rcconcnsas a qucn ic ana or forna nais nagnanina do quc
ningucn; la cn cina o iornas lcn-avcniurado cn icu scio, c ca
cnlaio caiivas-lIc o olIar c o coraao con o rodgio da iua aao.
Alraao, ai vcncravcl! Scgundo ai do gcncro Iunano! Tu quc fosic
o rinciro a scniir c a nanifcsiar cssa rodigiosa aiao quc
dcsdcnIa a luia icrrvcl conira a rcciosa arrcnciida dos clcncnios
c das foras da criaao ara conlaicr conira Dcus, iu quc
rincirancnic scniisic csia aiao sullinc, crcssao sagrada,
Iunildc c ura, do divino frcncsi, iu quc consiiiusic jusia
adniraao dos agaos, crdoa a qucn inicniou caniar cn icu
louvor, sc nao soulc lcn dcscncnIar a sua iarcfa. Falou
Iunildcncnic, scgundo o sccrcio dcscjo do scu coraao; falou
lrcvcncnic, cono convinIa; nas nunca csqucccra quc ic foran
ncccssarios ccn anos ara rccclcr, conira ioda a ccciaiiva, o filIo
da vclIicc c quc iivcsic dc uar da iua faca ara conscrvar Isaac
iao ouco csqucccra quc, aos ccnio c irinia anos, nao Iavias ido
nais longc do quc a fc.
PFODLEMATA

EFUSO PFELIMINAF

S o quc tuIuIu tcn uo, diz un vclIo rovcrlio insirado no
nundo cicrior c visvcl c, coisa curiosa, adaiando-sc nuiio nal
csfcra quc c, or ccclcncia, a sua. Porquc, na vcrdadc, o nundo
cicrior rcgc-sc cla lci da incrfciao, nclc sc vc, consianicncnic, o
ocioso olicr ianlcn o scu alincnio c o rcguioso ossu-lo ainda
cn nuiio naior alundancia do quc o diligcnic iralalIador. Tudo sc
acIa nas naos do ossuidor do nundo visvcl cn quc iriunfa a lci da
indifcrcna; o csriio da lanada nagica olcdccc ao scu ossuidor,
Nurcdino ou Aladino, c aquclc quc dcicn os icsouros do nundo c
rcalncnic airao, qualqucr quc icnIa sido a nancira cono dclcs sc
aodcrou. Nao succdc o ncsno no nundo do csriio, ondc rcina
cicrna c divina ordcn; ali nao cIovc sinuliancancnic solrc o jusio c
o injusio; ali nao lrilIa o Sol con indifcrcna ara os lons c ara os
naus. En loa vcrdadc odc dizcr-sc dali. so o iralalIador icn ao,
so o angusiiado cnconira rcouso, so aquclc quc dcscc aos infcrnos
salva a lcn-anada, so qucn cnunIa a faca rccclc Isaac. Ali o ao
nao c ara o rcguioso, quc c cnganado, cono ouirora Orfcu,
ludilriado clos dcuscs, a qucn dcran un faniasna cn vcz dc
Eurdicc; c sofrcu ial dcccao orquc foi un cfcninado scn
coragcn, un ncro iangcdor dc lira c nao un Ioncn. Ali dc nada
scrvc icr or ai Alraao ncn dczcsscic quarios dc sanguc nolrc
salva algucn. Qucn sc ncga a iralalIar scnic logo cunrir-sc a
alavra da Escriiura accrca das virgcns dc Isracl. so odc gcrar
vcnio; nas o quc iralalIa gcra o scu rorio ai.
Tcncraria douirina rcicndc iniroduzir no rcino do csriio
csia ncsna lci dc indifcrcna sol o cso da qual gcnc o nundo
cicrior. Pcnsa cla quc lasia salcr o quc c grandc scn ncccssidadc
dc ncnIun ouiro lalor. Tanlcn csia douirina nao rccclc o ao;
ianlcn cla crccc dc inaniao vcndo iudo cn scu rcdor
iransfornar-sc cn ouro. E quc salc cla, alias? MilIarcs dc
conicnorancos, na Crccia c na osicridadc, inuncravcl nuliidao
dc cssoas conIcccu os iriunfos dc Milcadcs, nas unicancnic un,
cnirc ianios, crdcu o sono. Ccracs scn nuncro soulcran dc cor,
alavra or alavra, a Iisioria dc Alraao; nas quanios iivcran
insnias or sua causa?
Tcn cla a viriudc singular dc scnrc sc nanicr nagnfica, or
ouco quc dcla sc conrccnda, dcsdc quc sc cunra a condiao dc
iralalIar c cnar ara cnicndc-la. Succdc orcn quc sc rcicndc icr
a inicligcncia scn lalor. Fala-sc da gloria dc Alraao; nas dc quc
nodo? Caracicriza-sc ioda a sua conduia con una roosiao
dcnasiadancnic gcral. Fo gundc o unu Dcus utc o onto dc Ic
succu o ncIo quc ossuu. Scn duvida; nas csic ncIo c iao
vago! No curso do cnsancnio c da alavra, idcniifica-sc con
dcnasiada iranquilidadc Isaac con o nclIor; c aquclc quc ncdiia
odc, a scu lcl-razcr, funar o scu cacIinlo ao corrcr da rcflcao c,
o quc o cscuia, alongar as crnas con rcguiosa conodidadc. Sc
aquclc noo, lasianic rico, quc Jcsus cnconirou no caninIo iivcssc
vcndido iodo o airinnio c Iouvcssc rcariido o dinIciro clos
olrcs, louvaranos o scu conoriancnio, cono ncrccc ioda a
grandc aao, ainda quc a nao conrccndanos scn csforo; coniudo,
clc nao sc icria convcriido cn un Alraao clo faio dc icr sacrificado
o nclIor dos scus lcns. O quc sc oniic na Iisioria do airiarca? A
angusiia. Porquc, cnquanio ara con o dinIciro nao icnIo ncnIuna
csccic dc olrigaao noral, o ai csia ligado ao filIo clo nais nolrc
c nais sagrado vnculo. Cono, orcn, ara os dclcis dc csriio, a
angusiia c crigosa, dciano-la assar cn silcncio. nao olsianic
rcicndc-sc falar dc Alraao. Fala-sc afciadancnic c, scnrc
discorrcndo, alicrnan-sc os dois icrnos Isuuc c ncIo; iudo assin
scguc s nil naravilIas. Mas, sc cnirc os ouvinics Ia qucn sofra dc
insnias, logo sc roa a iragiconcdia do nais rofundo c csanioso
nal-cnicndido. O nosso Ioncn rcgrcssa a casa dcscjoso dc iniiar
Alraao. nao c acaso, scu filIo, o naior dc iodos os lcns? Sc o orador
sc inicira do faio, acodc rcssuroso c rcvcsiindo-sc dc ioda a
dignidadc dc saccrdoic, cclana. Honcn uIcto, cscu du
soccdudc! uc dcnono tc ossu c ncc u nutu tcu Io E csic
asior, a qucn o scrnao solrc Alraao nao aqucccu ncn fcz suar,
assonlra-sc con o scu odcr c con sua jusia colcra, con os raios
con quc fulnina o olrc Ioncn; fia saiisfciio consigo ncsno
orquc janais falou con iania fora c unao; diz cniao a si c rccic
dcois nulIcr. TcnIo o snguu don du uuuu; o quc nc utuu,
utc ugou, ou u ocusuo; no donngo, quundo uzu u cdcu soIc
AIuuo, nuo nc scntu ussn cnogudo co ncu tcnu. Sc csic
rcgador iivcssc ainda un rcsio dc razao a crdcr, crcio lcn quc o
crdcria quando o ccado, con calna c dignidadc, lIc rcsondcssc.
Mus o unu tudo sso, ccsuncntc, quc nos dsscstc no tcu scnuo
dc donngo. Cono odcria inaginar ial coisa? Nada Iavia orcn dc
surrccndcnic; a unica falia consisiia cn salcr o quc dizia. Nao
Iavcr un ocia con rasgo ara adoiar rcsoluiancnic siiuacs
dcsic gcncro cn vcz das friolciras con quc sc cncIcn ronanccs c
concdias! Aqui o iragico c o cnico uncn-sc no infiniio alsoluio. O
scrnao do asior c ja cn si assaz ridculo, nas c-o infiniiancnic
nais clo scu cfciio, iodavia, iao naiural. Podcr-sc-ia ainda nosirar
o ccador convcriido clo rcsonso do adrc scn lcvaniar vcrdadcira
oljcao, c o zcloso saccrdoic a rcgrcssar a casa juliloso, na
suosiao dc quc, sc conovc o audiiorio do alio do uliio, c
solrciudo orquc ossui un irrcsisivcl odcr na cura dc alnas,
visio quc no doningo agiia a asscnllcia c na scgunda-fcira, qual
qucrulin lrandindo csada flancjanic, arcscnia-sc cranic o
inscnsaio disosio a dcsncniir clos scus aios o vclIo rovcrlio quc
diz. Ncn tudo succdc nu udu dc ucodo con o scnuo do usto.
2

En concnsaao sc o ccador nao fica convcncido, a siiuaao
c iragica. O nais rovavcl, cniao, c scr cccuiado ou cnccrrado nun
nanicnio; cn lrcvcs alavras, iorna-sc un dcsgraado cn facc da
cIanada rcalidadc, cn difcrcnic scniido, claro csia, do quc iornou
fcliz Alraao, ois o quc luia c iralalIa nao odc crcccr.
Cono clicar csia coniradiao do nosso rcgador? Podcr-sc-a
dizcr quc Alraao adquiriu or rcscriao o iiulo dc grandc Ioncn,
dc ial nodo quc un aio c nolrc quando or clc raiicado c
rcvolianic sc for raiicado or un ouiro? Ncsic caso nao icnIo
dcscjo dc sulscrcvcr iao alsurdo clogio. Sc a fc nao odc saniificar a
inicnao dc naiar o filIo, Alraao cai sol a alada dun juzo
alicavcl a iodo o nundo. Sc nao Ia coragcn ara ir aic o fin do
cnsancnio c dizcr quc Alraao c assassino, nais valc cniao adquiri-
la rinciro do quc crdcr o icno cn incrccidos ancgricos. Sol o
onio dc visia noral, a conduia dc Alraao crinc-sc dizcndo quc
quis naiar Isaac c, sol o onio dc visia rcligioso, quc rcicndcu
sacrifica-lo. Ncsia coniradiao rcsidc a angusiia quc nos conduz
insnia c scn a qual, cnircianio, Alraao nao c o Ioncn quc c.
Porvcniura ainda sc odc dizcr quc nao icnIa fciio o quc sc lIc
airilui; ialvcz o scu aio, clicando-sc clos cosiuncs do icno,
icnIa sido ouiro nuiio difcrcnic. Dcicnos, ncsic caso, o airiarca
no csquccincnio. Para quc rccordar con cfciio, o assado quc nao
odc iornar a scr rcscnic? Talvcz cnfin o nosso orador icnIa
dcsrczado un clcncnio quc corrcsondc ao rcicnso csquccincnio
noral do dcvcr dc ai. Quando, na vcrdadc, sc surinc a fc,
rcduzindo-a a zcro, rcsia so o faio lruial dc Alraao icr qucrido
naiar o filIo, conduia lcn facil dc iniiar or qucn qucr quc nao
ossua fc cnicndcndo cu or fc o quc iorna difcil o sacrifcio.
Quanio a nin dirci quc icnIo a coragcn dc ir aic o fin dc una
idcia; ncnIuna nc causou ncdo aic Iojc c sc alguna sc arcscniar
un dia con fora ara aicnorizar-nc, cscro icr, ao ncnos, a
franqucza dc dizcr scn rodcios. icno ial cnsancnio, c-nc
cranic a inagcn do dcsconIccido c ncgo-nc, or isso, a canina-
lo; sc nao icnIo razao nao dciarci dc scr unido. Sc, no juzo dc quc
Alraao c assassino, vcjo a crcssao da vcrdadc, nao sci,
vcrdadcirancnic, sc odcrci calar cn nin a icdadc quc clc nc
dcscria. Pcnsando-o, guardaria silcncio orquc sc nao dcvc iniciar
os ouiros cn iais considcracs. Mas Alraao nao rcrcscnia un
caso dc rcsigio; clc nao adquiriu cclclridadc a dornir c iao ouco a
dcvc a un caricIo do dcsiino.
Podc, or acaso, falar-sc francancnic dc Alraao scn corrcr o
risco dc ciraviar aquclc quc quiscssc fazcr o quc clc fcz? Sc nao
ossuo a sua coragcn, o nclIor c nao ncncionar scqucr Alraao, c,
solrciudo nao o aviliar iornando o scu ccnlo arnadilIa ara os
fracos. Mas, sc fazcnos da fc un valor ioial, sc a ionanos clo quc
cla c, cnso quc sc odc falar scn crigo dos rollcnas quc soncnic
lIc nao sao csiranIos; ois cla fc algucn sc odc asscnclIar a
Alraao cn vcz dc a un vulgar assassino. Sc fazcnos do anor un
scniincnio fugiiivo, un voluiuoso novincnio da alna, csicndcn-
sc, ura c sinlcsncnic, ao falarnos das roczas da aiao,
raiociras aos fracos. Movincnios assagciros cono csic, ioda a gcnic
os icn; nas, sc iodo o nundo sc ocuar cn rcfazcr cssc aio icrrvcl
quc o anor saniificou cono faanIa inorial, iudo csiara cniao
crdido. o fciio sullinc c o ciraviado iniiador.
Podc ois falar-sc dc Alraao, orquc as grandcs coisas nunca
rovocan dano quando as cncaranos con sullinidadc; sao cono
csada dc dois guncs, un naia c ouiro salva. Sc nc rouscssc
rcgar, nosiraria rinciro o Ioncn icdoso c icncnic a Dcus quc
foi Alraao, Ioncn digno dc scr cIanado clciio do Eicrno. Soncnic
un Ioncn assin odc sulncicr-sc a scnclIanic rova. Mas qucn
c assin? En scguida falaria do scu anor or Isaac. Finalncnic
sulicaria a iodos os csriios cariiaiivos quc nc assisiisscn ara
dar ao discurso a cIana do anor aicrnal. Piniaria csic anor dc ial
nodo quc, assin o crcio, nao Iavcria no rcino nuiios ais quc
ousasscn susicniar ccnlo aralclo. Mas, or nao scr o scu anor
scnclIanic ao dc Alraao, so a idcia dc sacrificar Isaac roduziria
una crisc rcligiosa. Podcr-sc-ia rinciiar or cnircicr o audiiorio
duranic varios doningos, scn rcssa. Quando o icna csiivcssc
iraiado dc forna convcnicnic, vcrificar-sc-ia quc ccrio nuncro dc
ais ja nao scniian ncccssidadc dc ouvir nais, nas,
rovisoriancnic, considcrar-sc-ian diiosos or Iavcr cIcgado a
anar ianio cono anou Alraao. E sc rcsiassc un quc dcois dc
Iavcr conrccndido a grandcza, c ianlcn o Iorror, da faanIa dc
Alraao, sc arriscassc ao caninIo, cu sclaria o ncu cavalo ara o
aconanIar. En cada alio anics dc alcanar a nonianIa dc Morija,
dir-lIc-ia quc csiava livrc ainda dc voliar airas, ara arrccndcr-sc
do cquvoco dc sc crcr cIanado a luia scnclIanic, ara confcssar a
sua falia dc coragcn, dciando a Dcus a iniciaiiva dc ionar conia dc
Isaac sc ial fossc a sua voniadc. TcnIo a convicao dc quc un ial
Ioncn nao c naldiio, quc odc olicr a fclicidadc cono iodos os
ouiros nas nunca no icno. Nao sc Iavcria julgado assin ncsno
cn cocas dc nais funda crcna? ConIcci un Ioncn quc icria
odido salvar-nc un dia a vida sc iivcssc sido nagnanino. Dizia
scn rodcios. Vco Icn uquo quc odcc uzc nus nuo ouso, tcno
nuo ossu, cn scgudu, u ou ncccssuu, ccco cIcgu u
uccndc-nc. Faliava-lIc coraao; qucn, orcn, lIc ncgaria or
isso o afcio?
Quando assin iivcssc falado c novido ncus ouvinics, ao onio
dc lIcs fazcr scniir os conirasics dialciicos da fc c sua giganicsca
aiao, cuidaria dc os nao induzir no crro dc cnsar. uc gundc c
ossu! Hustu-nos, u ns, tocu nu ou do scu IuIto. Eu
acrcsccniaria. Dc ncnIun nodo ossuo assin a fc. a naiurcza dcu-
nc una loa calca c os Ioncns do ncu iio scnicn grandcs
dificuldadcs ara rcalizar o novincnio da fc; contudo nuo cono
ncnIun uuo cn s u dcududc, u quu, unu ucz sucudu, conduz
un Ion cccIo nus uu ucn do onto ondc cIcgu con ncnos
tuIuIo o Ioncn dc csto sncs.
Enircianio cnconira o anor scus saccrdoics cnirc os ocias c,
or vczcs, ouvc-sc una voz quc o salc caniar; nas a fc nao icn
qucn a canic; qucn fala cn louvor dcsia aiao? A filosofia aonia
nais longc. A icologia, cIcia dc adcnancs, assona jancla c,
ncndigando os favorcs da filosofia, ofcrccc-lIc os scus cncanios.
Conrccndcr Hcgcl dcvc scr nuiio difcil, nas a Alraao, quc
lagaicla! Sucrar Hcgcl c un rodgio; nas quc coisa facil quando sc
iraia dc sucrar Alraao! Pcla ninIa aric ja dcscndi lasianic
icno ara arofundar o sisicna Icgcliano c dc ncnIun nodo julgo
ic-lo conrccndido; icnIo ncsno a ingcnuidadc dc suor quc
acsar dc iodos ncus csforos, sc nao cIcgo a doninar o scu
cnsancnio c orquc clc ncsno nao cIcga, or iniciro, a scr claro.
Sigo iodo csic csiudo scn dificuldadc, nuiio naiuralncnic, c a
calca nao sc rcsscnic or isso. Mas quando nc onIo a rcflciir
solrc Alraao, sinio-nc cono quc aniquilado. Caio a cada insianic
no aradoo inaudiio quc c a sulsiancia da sua vida; a cada
noncnio nc sinio rccIaado, c, acsar do scu aaionado furor, o
cnsancnio nao conscguc cncirar csic arodoo ncn cla
cscssura dun calclo. Para olicr una sada rcicso iodos os
nusculos. insianiancancnic sinio-nc aralisado. Nao ignoro as
acs quc o nundo adnira cono grandcs c nagnaninas; clas acIan
cco na ninIa alna orquc csiou Iunildcncnic convcncido dc quc o
Icroi conlaicu ianlcn or nn. un tuu cs ugtu,
3
digo ara nin
conicnlando-o. Pcncto no cnsancnio do Icroi, nas nao no dc
Alraao; alcanado o cino, rccaio, orquc o quc sc nc ofcrccc
consisic nun aradoo. Dc ncnIun nodo rcsulia da quc, a ncus
olIos, a fc scja algo ncdocrc; clo conirario, considcro-a a nais
sullinc dc iodas as coisas c c indigno quc a filosofia a sulsiiiua or
ouiro oljcio c a convcria cn irrisao. A filosofia nao odc ncn dcvc
dar a fc; a sua iarcfa c conrccndcr-sc a si ncsna, salcr aquilo quc
ofcrccc; nada oculiar c solrciudo nada cscanoicar, nada considcrar
cono ncra ninIaria. Nao dcio dc olscrvar dcvidancnic as
vicissiiudcs c crigos da vida; nao os icno; cnfrcnio-os con
suficicnic audacia. TcnIo a ccricncia das coisas icrrvcis; ninIa
ncnoria c cono csosa ficl c a inaginaao corrcsondc quilo quc
nao sou. una corajosa jovcn ocuada duranic o dia nos scus
lavorcs, dos quais nc fala saliancnic duranic a noiic c con iania
dclicadcza quc nc c ncccssario ccrrar os olIos, ainda quc os scus
quadros ncn scnrc rcrcscnicn aisagcns, florcs ou idlios
cancsircs. Con csics ncus olIos vi coisas icrrvcis c nunca rccuci
aavorado, nas sci nuiio lcn quc, cnlora as afroniassc scn ncdo,
nao sc scguc da quc a ninIa coragcn nc nao vcnIa da fc, ncn con
cla sc arca cn nada. Nao osso rcalizar o novincnio da fc, nao
osso ccrrar os olIos c lanar-nc dc calca, lcno dc confiana, no
alsurdo; ial coisa c inossvcl, nas nao nc vanglorio or isso. Pos-
suo a ccricza dc quc Dcus c anor; csic cnsancnio icn, ara nin,
valor lrico fundancnial. Prcscnic cn nin a ccricza, sinio-nc
incfavclncnic diioso; auscnic, susiro or cla nuiio nais
ansiosancnic do quc a ananic clo oljcio do scu anor; nas nao
icnIo fc; nao icnIo cssa coragcn. O anor dc Dcus c, ara nin, a
un icno na razao dircia c na razao invcrsa, inconcnsuravcl con
ioda a rcalidadc. Mas ncn or isso icnIo a fraqucza dc nc cnircgar
a lancniacs ncn a crfdia dc ncgar quc a fc scja algo dc
nuiissino clcvado. Posso aconodar-nc c vivcr ninIa nancira,
fcliz c conicnic, nas ial alcgria nao ronana da fc c,
conaraiivancnic, c dcsgraada. Nao inoriuno Dcus con
ncsquinIas inquiciacs; nao nc rcocua o dcialIc, fio os olIos
unicancnic no ncu anor, cuja cIana, clara c virginal, guardo
dcniro dc nin; confia a fc cn quc Dcus cuida das nninas coisas.
Sinio-nc conicnic dc csiar casado ncsia vida cla nao csqucrda; a
fc c dcnasiado Iunildc ara soliciiar a dirciia; quc o faa cn lcna
Iunildadc, nao o ncgo, janais o ncgarci.
Scra ccrio quc cada un dos ncus conicnorancos c caaz dc
rcalizar os novincnios da fc? A ncnos quc nc cnganc rcdondancnic
a ial rcsciio, icndcn clcs a orgulIar-sc dc cunrir aquilo dc quc
scgurancnic nao nc crccn caaciiado. o incrfciio. Sou
naiuralncnic conirario ao Ialiio iao frcqucnic dc falar scn
Iunanidadc das grandcs coisas, cono sc alguns nilIarcs dc anos
consiiiusscn iniransonvcl disiancia; dcsias coisas falo dc
rcfcrcncia cono Ioncn; vcjo-as cono sc iivcsscn aconiccido
onicn ja quc a disiancia c, cn ncu juzo, a sua grandcza ncla
cnconiranos a sua aliura ou a sua scnicna. Sc, orianio, cono
Ic tugco (ois nao osso clcvar-nc nais} Iouvcssc sido
convidado a cnrccndcr viagcn iao ciraordinaria cono a dc Morija,
sci nuiio lcn aquilo quc faria. Nao nc acovardaria a onio dc ficar
ao canio da larcira; nao nc divcriiria no caninIo, nao csqucccria a
faca do sacrifcio ara invcniar una cqucna dcnora; csiou quasc
scguro dc quc csiava a osios no noncnio dado c quc iudo icria
csiado cn ordcn; ialvcz aic cIcgassc nais ccdo do quc a Iora
arazada ara iudo acalar quanio anics. Sci o quc nais icria fciio.
No noncnio dc noniar a cavalo diria con os ncus loics. agora
iudo csia crdido, Dcus cigc Isaac, sacrifico-o c con clc ioda a
alcgria; no cnianio Dcus c anor c coniinua scndo-o ara nin,
orquc na ordcn icnoral, Elc c cu nao odcnos convcrsar, nao
icnos lngua conun. Talvcz nos dias dc Iojc, Pcdro ou Paulo, no
scu zclo clas grandcs coisas, fosscn lasianic inscnsaios ara
inaginarcn c fazcrcn crcr quc, agindo rcalncnic dcssa nancira,
icria cu cunrido iarcfa sucrior dc Alraao. Con cfciio csia ninIa
incnsa rcsignaao icr-lIcs-ia arccido nuiio nais cIcia dc idcal c
ocsia do quc o rosasno dc Alraao. Isso c, cnircianio, a naior das
falsidadcs, ois ial rcsignaao scria, acsar dc iudo, acnas un
succdanco da fc. Por conscguinic, nao odcria fazcr nais do quc o
novincnio infiniio ara cnconirar-nc c rcousar dc novo cn nin
rorio, ncn anaria Isaac cono Alraao. A rcsoluao dc cfciuar o
novincnio nosiraria, cn rigor, o ncu valor Iunano. O anor quc,
con ioda a ninIa alna, dcdico a Isaac consiiiui o rcssuosio scn
o qual o ncu conoriancnio rcsulia crininoso; no cnianio nao o
anaria ianio cono Alraao orquc rcsisiiria ccriancnic no uliino
ninuio, scn or isso cIcgar dcnasiado iardc a Morija. Por ouiro
lado, ninIa conduia icria dcsviriuado a Iisioria, orquc, con
rccucrar Isaac, logo ficaria cn grandcs auros. Muiio nc cusiaria
alcgrar-nc dc novo con a sua rcscna, o quc, ara Alraao, nao
ofcrccc a nnina dificuldadc. Pois qucn do infiniio da alna, oo
notu ct os uuscs, cfciua o infiniio novincnio, scn o odcr
rcncdiar, so na dor conscrva Isaac.
Mas quc fcz Alraao? Nao cIcgou ncn dcnusudo ccdo, ncn
dcnasiado iardc. Allardou o lurro scguindo, lcniancnic, o caninIo
narcado. Duranic iodo cssc icno conscrvou a fc, acrcdiiou quc
Dcus nao lIc qucria cigir Isaac, csiando, no cnianio, disosio a
sacrifica-lo sc ial fossc indiscnsavcl. Acrcdiiou no alsurdo, orquc
ial nao faz aric do Iunano calculo. O alsurdo consisic cn quc
Dcus, cdindo-lIc o sacrifcio, dcvia rcvogar a sua cigcncia no
insianic scguinic. Trcou a nonianIa c no noncnio cn quc a faca
faiscava, acrcdiiou quc Dcus nao lIc cigiria Isaac. Eniao,
scgurancnic, surrccndcu-o o dcscnlacc, nas ja cniao ianlcn
Iavia or un dulo novincnio rccolrado o scu riniiivo csiado, c
foi or isso quc rccclcu Isaac con a ncsna alcgria quc scniira cla
rincira vcz. Prossiganos. vanos suor quc Isaac fora rcalncnic
sacrificado. Alraao acrcdiiou, nao quc un dia fossc diioso no ccu,
nas quc scria cunulado dc alcgrias ca na icrra. Dcus odia dar-lIc
dc novo Isaac, cIanar dc novo vida o filIo sacrificado. Acrcdiiou
clo alsurdo, ois iodo Iunano calculo csiava, dcsdc longo icno,
alandonado. Vc-sc, c c coisa crucl, quc a anargura cnlouquccc o
Ioncn; ianlcn sc vc, c nao o icnIo cn ncnos conia, quc cisic
una fora dc voniadc caaz dc crgucr-sc iao cncrgicancnic conira o
vcnio quc salvc a razao, cnlora sc fiquc un ouco ionio; nas quc sc
cIcguc a crdcr a razao c con cla o finiio, dc quc a razao c o agcnic
dc iransfornaao, ara rccucrar cniao cssc ncsno finiio cn
viriudc do alsurdo. cis o quc nc csania; nas nao digo or isso quc
scja coisa insignificanic, quando, clo conirario, c o unico rodgio.
Crc-sc, cn gcral, quc o fruio da fc, longc dc scr una olra-rina,
consiiiui arduo c grossciro iralalIo rcscrvado s nais inculias
naiurczas; nada ncnos ccrio, orcn. A dialciica da fc c a nais suiil
c noiavcl dc iodas; icn una sullinidadc dc quc osso icr una idcia,
nas nao nais quc isso. Posso nuiio lcn cccuiar o salio dc
iranolin no infiniio; ial cono o danarino dc corda, a csinIa
iorccu-sc-nc na infancia; ianlcn saliar nc c facil. un, dois c ircs!
Lano-nc dc calca na vida, nas ja ara o salio scguinic csiou
incaaciiado; crnanco inicrdiio cn facc do rodgio, nao o consigo
rcalizar. Ccrio c quc, sc, no insianic cn quc noniou o scu lurro,
Alraao iivcssc diio. crdido or crdido ianio nc faz sacrificar Isaac
aqui, cn casa, cono cnrccndcr csia longa viagcn aic Morija cn
ial caso nada icria con clc, cnquanio quc assin nc inclino scic
vczcs cranic o scu nonc c scicnia c scic vczcs cranic o scu aio.
Quc clc nao sc cnircgou a csias rcflccs, icnIo disso a rova na
rofunda alcgria quc o iransoriou quando rccucrou Isaac c vcndo
alcn do nais quc nao rccisou dc rcaraiivos, quc nao rccorrcu a
dilacs ara sc rccolIcr do nundo finiio c dc scus razcrcs. Dc
ouiro nodo, clc icria orvcniura anado a Dcus, nas nao icria sido
un Ioncn dc fc orquc anar a Dcus scn fc c rcflciir-sc solrc si
ncsno, nas anar a Dcus con fc c rcflciir-sc no rorio Dcus. Tal c
o cunc ondc csia Alraao. O uliino csiadio dc quc clc sc disiancia c
a rcsignaao infiniia. Vai nais longc rcalncnic c cIcga aic a fc
orquc, na vcrdadc, iodas as caricaiuras da fc, cssa lancniavcl
rcguia dos lalios quc dizcn. nudu ugc, nt c unu-nos uo
cunnIo untcs do tcno, cssa ncsquinIa cscrana quc calcula.
odc suIc-sc o quc succdcu... Tuucz quc..., iodas cssas arodias
da fc fazcn aric dos nisicrios da vida c ja a infiniia rcsignaao as
colriu con o scu infiniio dcsrczo.
Nao consigo conrccndcr Alraao; cn ccrio scniido iudo
quanio arcndcr dclc dcia-nc csiucfaio. Iludc-sc aquclc quc
inagina cIcgar fc considcrando a sua Iisioria aic o fin; cn ial
caso, ao rcicndcr cirair do aradoo una rcgra dc vida, c ondo dc
aric o rinciro novincnio da fc, cngana Dcus. Podc lcn scr quc
csic ou aquclc o consiga; ial succdc orquc o nosso icno nao sc
dcicn na fc ncn no nilagrc quc convcric a agua cn vinIo vai
nais longc, ois quc convcric o vinIo cn agua.
Nao valcria nais dcdicar-sc a fc c nao scra ncsno rcvolianic
vcr cono ioda a gcnic a qucr sucrar? Ondc sc cnsa cIcgar
quando, Iojc, roclanando-o dc ianias nanciras, sc rccusa o anor?
Scn duvida ao salcr do nundo, ao ncsquinIo calculo, niscria c
laicza, a iudo cnfin quc ossa fazcr-nos duvidar da divina origcn
do Ioncn. Nao scria rcfcrvcl guardar-sc a fc c ionar a rccauao
dc nao cair? Con cfciio, o novincnio da fc dcvc consianicncnic
cfciuar-sc cn viriudc do alsurdo, nas c aqui a qucsiao c
csscncial dc nancira a nao crdcr o nundo finiio, anics, clo
conirario, a crniiir ganIa-lo consianicncnic. No quc nc ioca,
osso crfciiancnic dcscrcvcr os novincnios da fc, nas nao nc c
ossvcl rcroduzi-los. Para arcndcr naiaao, odc qualqucr nunir-
sc dc corrcias suscnsas do icio; rcalizan-sc rcgularncnic os
novincnios, nas c cvidcnic quc nao sc conscguc nadar. Do ncsno
nodo c-nc ossvcl dcconor os novincnios da fc, nas, quando
sou lanado agua, nado scn duvida (orquc nao sou un
aiinIador}; no cnianio rcalizo ouiros novincnios os quc
rcsciian ao infiniio , cnquanio quc a fc crniic o conirario.
dcois dc icr cfciuado os novincnios do infiniio, cunrc o finiio.
Fcliz aquclc quc c caaz dc ial novincnio; rcaliza un rodgio quc
nc nao cansarci dc adnirar. Scja clc Alraao ou o cscravo da sua
casa, rofcssor dc filosofia ou a sua olrc criada, c-nc indifcrcnic.
acnas rcaro nos novincnios. PonIo nisso orcn a naina
aicnao. nao nc dcio cnganar ncn or nin, ncn or ningucn.
FcconIcccn-sc lcn os cavalciros da rcsignaao infiniia. caninIan
con asso clasiico c audaz. Mas os quc lcvan consigo o icsouro da
fc iludcn facilncnic. O asccio cicrior ofcrccc singular scnclIana
con os quc rofundancnic dcsrczan ianio a rcsignaao infiniia
cono a fc, cn suna, con o csriio lurgucs.
TcnIo dc confcssar sinccrancnic quc janais cnconirci, no
curso das ninIas olscrvacs, un so ccnlar auicniico do
cavalciro da fc, scn con isio ncgar quc ialvcz un Ioncn cn cada
dois o scja... En vao, no cnianio, duranic varios anos rocurci sinal
dos scus assos. conun dar-sc a volia ao nundo ara vcr rios c
nonianIas, novas csirclas, avcs nuliicorcs, csiranIos cics ou
ridculas raas Iunanas. Alandona-sc cada un a vago csiuor
aninal, arrcgalando os olIos do nundo, crcndo assin vcr alguna
coisa. Tudo isso nc dcia indifcrcnic. Mas, sc acaso soulcssc ondc
nora un cavalciro da fc, iria, con ncus rorios cs, ao cnconiro
dcssc rodgio quc rcrcscnia ara nin un inicrcssc alsoluio. Nao
o alandonaria un insianic scqucr; cn cada ninuio quc assassc
olscrvaria os scus nais sccrcios novincnios c, considcrando-nc
ara scnrc cnriquccido, dividiria o ncu icno cn duas arics.
una ara o olscrvar niudancnic c ouira ara nc ccrciiar dc ial
nodo quc, afinal so nc cncnIaria cn o adnirar. Fciio. nunca
cnconirci un ial Ioncn; coniudo c-nc lcn ossvcl rcrcscnia-lo.
Ei-lo; csia iravado o conIccincnio; fui-lIc arcscniado. No rorio
insianic cn quc o fiio afasio-o dc nin, rciroccdo insianiancancnic,
junio as naos cn rccc c digo a ncia voz. Mcu Dcus! csic o
Ioncn! Mas sc-lo-a vcrdadcirancnic? Tcn iodo o ar dun
rcccior!" Coniudo c clc. Aroino-nc un ouco, vigio os nninos
novincnios icniando surrccndcr qualqucr coisa dc naiurcza
difcrcnic, un cqucno sinal iclcgrafico cnanado do infiniio, un
olIar, una crcssao fisionnica, un gcsio, un ar nclancolico, un
ligciro sorriso quc irassc o infiniio na sua irrcduiililidadc finiia. Mas
nada! Eanino-o con ninucia da calca aos cs, rocurando a
fissura or ondc sc cscac a luz do infiniio. Nada! un solido lloco.
A sua conduia? Firnc, inicgrancnic dada ao finiio. O lurgucs
cndoningado quc da o scu asscio Icldonadario a Frcslcrg nao o
odc scr nais; ncn o ncrccciro c caaz dc scr iao inicirancnic dcsic
nundo cono clc! Nada dcnuncia cssa naiurcza solcrla c csiranIa
ondc sc rcconIcccria un cavalciro do infiniio. Fcgozija-sc or iudo c
or iudo sc inicrcssa. Dc cada vcz quc inicrvcn cn alguna coisa, fa-
lo con a crscvcrana caracicrsiica do Ioncn icrrcsirc cujo csriio
sc ocua dc ninucias c scus cuidados. Elc csia rcalncnic naquilo
quc faz. Ao vc-lo, crc-sc csiar cn facc dc un cscrila quc Iaja
crdido a alna na conialilidadc dc ariidas dolradas fora dc scr
nciiculoso. Fcsciia os doningos. Vai Igrcja. Ncn un olIar con
sinal cclcsic, ncn un so vcsigio dc inconcnsuralilidadc o irai. Sc o
nao conIcccrnos, scra inossvcl disiingui-lo do rcsio da
congrcgaao, orquc aqucla nancira saudavcl c ossanic dc caniar
os salnos so odc rovar quc clc icn un oiino ciio. Dcois do
alnoo vai aic a florcsia. Enircicn-sc con o quc vc. o lulcio da
nuliidao, os novos auiocarros, o csciaculo do Sund... c, quando o
cnconiranos solrc o Sirandvcj, dir-sc-ia iraiar-sc caiancnic dun
ncrccciro a csancjar-sc. Porquc, cn loa vcrdadc, clc nao c ocia;
cn vao icnIo rocurado nclc a isia da incnsidadc ociica. Pcla
iardc volia a casa. O asso nao irai naior fadiga do quc o dc un
cariciro. No caninIo sonIa na rcfciao quc, scgurancnic, a nulIcr
lIc rcarou ara o rcgrcsso. una novidadc qucn salc? una
calca dc lorrcgo uu gutn c, ainda or cina, ialvcz lcn
guarnccida... Sc acaso cnconira un scnclIanic, c lcn caaz dc o
aconanIar aic Osicrori, ara lIc falar dcsic raio con aiao
digna dc un Ioiclciro. Por casualidadc, nao ossui dcz rcis dc scu,
nas jura a cs junios quc a nulIcr lIc rcscrva a guloscina
dcscjada. E, sc or fcliz acaso, succdc o quc sonIara, quc csciaculo
digno dc invcja ara as cssoas dc alia condiao c lcn caaz dc
rovocar o cniusiasno do ovo niudo vc-lo ncsa! Ncn Esau icvc
assin ianio aciiic! Coisa curiosa. sc a nulIcr nao cozinIar o raio
cscrado, conscrva caiancnic o ncsno Iunor. Pclo caninIo
cnconira un icrrcno ara consiruir; ioa con un asscanic.
Convcrsa un ouco c, nun alrir c fccIar dc olIos, faz surgir una
casa disc, dc rcsio, dc iodos os ncios ara isso. O csiranIo
dcia-o convcncido dc quc sc iraia ccriancnic dc un caiialisia,
cnquanio o ncu adniravcl cavalciro diz ara si. Estou ccto dc quc sc
u stuuuo nc sugssc su-nc-u dcu scn dcududc. Ja cn casa,
aoia-sc ao ciioril da jancla alcria, olIa a raa ara ondc da a
sala c scguc iudo quc sc assa. Vc cscaulir-sc un raio ara dcniro
da sarjcia da rua, olscrva as crianas quc lrincan; iudo o inicrcssa.
Possui, cn facc das coisas, a iranquilidadc dc csriio dc una jovcn
dc dczcsscis anos. Nao c, orianio, un gcnio. noiic funa
cacIinlo. Dir-sc-ia cniao un salsicIciro na lcaiiiudc do fin do dia.
Vivc cn dcsrcocuaao folgaza. No cnianio aga os favorcs do
icno, cada insianic da sua vida clo rco nais clcvado orquc
a nnina coisa c scnrc rcalizada cn funao do alsurdo. E cra caso
ara sc cnfurcccr, clo ncnos dc ciunc, orquc csic Ioncn cfciuou
c conlciou, a iodo noncnio, o novincnio do infiniio. Convcric cn
rcsignaao infiniia a rofunda nclancolia da vida; conIccc a
fclicidadc do infiniio; ccrincniou a dor da ioial rcnuncia quilo
quc nais ana no nundo c, no cnianio, salorcia o finiio con iao
lcno razcr cono sc nada iivcssc conIccido dc nclIor, nao nosira
indcio dc sofrcr inquiciaao ou icnor, divcric-sc con una ial
iranquilidadc, quc, arccc, nada Ia dc nais ccrio quc csic nundo
finiio. E, no cnianio, ioda cssa rcrcscniaao do nundo quc clc
figura c nova criaao do alsurdo. Fcsignou-sc infiniiancnic a iudo
ara iudo rccucrar clo alsurdo. Consianicncnic cfciua o
novincnio do infiniio, con ial scgurana c rccisao quc scn ccssar
olicn o finiio scn quc sc susciic a cisicncia dc ouira coisa.
Inagino quc, ara un lailarino, o csforo nais difcil consisic cn
colocar-sc, dc un so golc, na osiao rccisa, scn un scgundo dc
Icsiiaao. ossvcl quc nao cisia un acrolaia con ial Ialilidadc
c donnio. icn-na orcn o ncu cavalciro. Muiios vivcn doninados
clos cuidados c razcrcs do nundo. asscnclIan-sc quclcs quc
vao fcsia scn danar. Os cavalciros do infiniio sao lailarinos a
qucn nao falia clcvaao. Salian no ar c logo volian a cair, o quc nao
dcia dc consiiiuir assaicno divcriido c nada dcsagradavcl visia.
Mas dc cada vcz quc rccacn nao odcn, logo no rinciro noncnio,
guardar conlcio cquillrio. Por insianics vacilan indccisos, o quc
logo nosira quc sao csiranIos ao nundo. Tal indccisao c nais ou
ncnos scnsvcl confornc a sua nacsiria, nas ncn o nais Ialil a
conscguc dc iodo dissinular. Inuiil vc-los no ar. Dasia olscrva-los
no noncnio cn quc iocan c sc firnan no solo, c cniao quc sc
rcconIcccn. Voliar orcn a cair dc ial nodo quc sc dc a inrcssao
do ciasc c da narcIa ao ncsno icno; iransfornar cn andancnio
nornal o salio; crinir o inulso sullinc nun asso icrrcno; cis o
unico rodgio dc quc so c caaz o cavalciro da fc.
Cono ial naravilIa odc induzir cn crro, vou dcscrcvcr os
novincnios nun caso rcciso susccivcl dc aclarar a sua rclaao
con a rcalidadc orquc o csscncial da qucsiao rcsidc nisio.
Enanora-sc un jovcn dc una rinccsa, c dc ial forna quc a
sulsiancia da sua vida sc conccnira ncsic anor. Enircianio a
siiuaao nao conscnic quc o anor sc rcalizc, qucr dizcr, nao sc odc
iraduzir a idcalidadc cn rcalidadc. Os cscravos niscravcis, saos
aiolados no aniano da vida, cclanarao naiuralncnic. quc loucura,
ial anor! A rica viuva do ccrvcjciro c un crfciio ariido iao
convcnicnic cono scrio... Dcicno-los coaar iranquilancnic no
lodaal. O cavalciro da rcsignaao infiniia nao os cscuia, ncn cla
naior gloria dcsic nundo rcnuncia ao scu anor. Nao c assin iao
aicia. Conca or sc asscgurar quc cssc anor c rcalncnic ara clc
a sulsiancia da vida. Scnic a alna dcnasiado sa c orgulIosa ara
crniiir quc o acaso sc aodcrc da ncnor arccla do scu dcsiino.
Nao c covardc ois nao rcccia quc o scu afcio cncirc aic o anago
dos scus nais oculios cnsancnios ncn quc cnvolva, cono acriada
rcdc, cada una das ariiculacs da conscicncia; c ncsno quc o
iornc dcsgraado janais sc odcra dclc dcsligar. Ecrincnia cniao
dcliciosa voluiuosidadc con dcia-lo vilrar cn cada un dos scus
ncrvos; no cnianio a sua alna vivc a ncsna solcnidadc quc a
daquclc quc csvaziou a iaa dc vcncno c scniiu o lquido infilirar-sc,
goia a goia, no sanguc... orquc cssc insianic c vida c noric.
Quando assin alsorvcu ioialncnic o anor c nclc ncrgulIou, icn
ainda a coragcn dc iudo ousar c arriscar. Con un sinlcs volvcr dc
olIos alarca ioda a vida, rcunc os scus vclozcs cnsancnios quc,
cono onlos dc rcgrcsso ao ninIo, acorrcn ao ncnor sinal; agiia a
varinIa nagica c cniao iodos sc discrsan ao salor dos vcnios.
Mas, quando rcgrcssan, cono irisics ncnsagciros, ara lIc
anunciar a inossililidadc, crnanccc calno, agradccc-lIcs c,
ficando so, cnrccndc o scu novincnio. O quc acalo dc dizcr
acnas icn scniido sc o novincnio sc cfciua nornalncnic.
4
Dc
incio o cavalciro dcvc icr a fora dc conccnirar ioda a sulsiancia da
vida c iodo o significado da rcalidadc nun unico dcscjo. No caso dc o
nao conscguir, a alna cnconira-sc, dcsdc o rincio, discrsa no
nuliilo c janais odcra cIcgar a rcalizar o novincnio. Conduzir-
sc-a, na vida, con a rudcncia dos caiialisias quc colocan a
foriuna cn difcrcnics valorcs da lolsa ara ganIar nuns quando
crdcn nouiros; nuna alavra, nao sc iraia vcrdadcirancnic dc un
cavalciro. Dondc sc conclui quc csic dcvc icr a fora dc conccnirar o
rcsuliado dc iodo o scu iralalIo dc cnsancnio cn un so aio dc
conscicncia. Na falia dc ial conccniraao, a sua alna acIa-sc, dcsdc
o rincio, discrsa no nuliilo; nunca icra icno dc rcalizar o
novincnio, corrcra inccssanicncnic airas dos rollcnas da vida,
scn nunca cnirar na cicrnidadc; orquc, no rcciso noncnio cn
quc csia rcsics a alcana-la, acrcclcr-sc-a, suliiancnic, dc quc sc
csqucccu dc alguna coisa, c da a ncccssidadc dc dar ncia volia.
Pcnsa cniao. Mus uduntc odcc cuzu o nouncnto; orcn, con
iais considcracs, nunca o odcra conscguir; clo conirario, assin
roccdcndo nais sc afundara no aniano.
O cavalciro cfciua orianio o novincnio, nas qual? Acaso
csqucccra clc iudo, ja quc a Ia ianlcn una csccic dc
conccniraao? Nao! Porquc o cavalciro nao sc coniradiz nunca c
Iavcra coniradiao cn csqucccr a sulsiancia dc ioda a sua vida
cnquanio sc coniinua scndo o ncsno. Nao scnic ncnIun dcscjo dc
convcricr-sc cn ouiro Ioncn c dc nancira alguna vc ncssa
iransfornaao sinal dc grandcza Iunana. Soncnic as naiurczas
infcriorcs, csquccidas dc si ncsnas, sc odcn iornar cn un ouiro
novo. Assin, a lorlolcia csqucccu conlciancnic quc ja un dia foi
larva; ialvcz ainda vcnIa a csqucccr quc foi lorlolcia c a ial onio
quc ossa convcricr-sc cn cic. As naiurczas rofundas nunca
crdcn a rccordaao dc si ncsnas c nunca odcn cIcgar a scr
ouira coisa quc o quc ja foran. O cavalciro, orianio, rccordar-sc-a
dc iudo, nas cssa rccordaao scra rccisancnic a fonic dc sua dor;
no cnianio, graas sua infiniia rcsignaao, cnconira-sc
rcconciliado con a vida. O scu anor cla rinccsa iornou-sc, ara
clc, a crcssao dc un anor cicrno c ionou caraicr rcligioso;
iransfigurou-sc nun anor cujo oljcio c o scr cicrno, o qual, scn
duvida, rccusou ao cavalciro favorccc-lo, nas, clo ncnos,
iranquilizou-o dando-lIc a conscicncia cicrna da lcgiiinidadc do scu
anor, sol una forna dc cicrnidadc quc rcalidadc alguna lIc odcra
arrclaiar. Sao os jovcns c os loucos quc sc galan dc quc ara o
Ioncn iudo c ossvcl; nas no nundo do finiio Ia nuiias coisas
quc sao inossvcis. Mas o cavalciro iorna o inossvcl ossvcl
cncarando-o sol o angulo do csriio, c crinc cssc onio dc visia
dizcndo quc a clc rcnuncia. O dcscjo, ansioso or sc convcricr cn
rcalidadc c quc Iavia irocado con a inossililidadc, dcliliiou-sc
no scu foro niino; nas ncn or isso sc crdcu ou foi csquccido. E o
cavalciro scnic, s vczcs, os olscuros inulsos do dcscjo quc
dcscrian a rccordaao; ou cniao clc ncsno a rovoca; orquc c
dcnasiado orgulIoso ara adniiir quc aquilo quc foi a sulsiancia dc
ioda a sua vida nasccu dc un cfcncro noncnio. Conscrva scnrc
jovcn cssc anor quc ncdida quc junios cnvclIcccn sc iorna cada
vcz nais lclo. Nao dcscja dc ncnIun nodo a inicrvcnao do finiio
ara favorcccr o crcscincnio do scu anor. A ariir do insianic cn
quc rcalizou o novincnio, a rinccsa cnconira-sc crdida ara clc.
Nao icn ncccssidadc dc scniir csscs arrcios ncrvosos quc a aiao
rovoca na rcscna da lcn-anada, ncn dc ouiros fcnncnos
arccidos. Tao ouco icn ncccssidadc dc lIc dirigir, cn scniido
finiio, crciuos adcuscs, visio quc icn dclc una rccordaao cicrna;
salc nuiio lcn quc os ananics avidos dc sc vcrcn, ainda una vcz
nais, icn razcs ara nosirar cssc inicrcssc c ara suorcn quc sc
cnconiran cla uliina vcz; orquc anlos virao a fazcr iodo o
ossvcl ara nuiuancnic sc csqucccrcn un do ouiro. Dcscolriu
cssc grandc scgrcdo quc c dcvcr-nos lasiar a nos rorios ncsno
quando ananos. Dciou dc sc inicrcssar dun onio dc visia icrrcno
clo quc fcz a rinccsa, c c isso jusiancnic quc consiiiui a rova dc
quc clc cccuiou o novincnio infiniio. A icnos a ooriunidadc dc
vcrificar sc o novincnio do Indivduo c vcrdadciro ou falaz. Un Ia
quc, julgando ic-lo rcalizado, scniiu ao rodar o icno, c icndo a
rinccsa nudado dc conduia (dcsosou, or ccnlo, un rncic}
scniiu, dizia, a sua alna crdcr a clasiicidadc da rcsignaao.
Incdiaiancnic sc acrcclcu dc quc nao Iavia rcalizado o novincnio
cono convinIa, orquc qucn sc rcsignou infiniiancnic lasia-sc a si
rorio. O cavalciro nao alandona a rcsignaao, o scu anor
conscrva a frcscura do rinciro noncnio, nao o dcia nunca c isso
rccisancnic orquc rcalizou o novincnio infiniio. A conduia da
rinccsa nao o odcria criurlar; nos ouiros, as lcis quc rcgcn scus
aios, c, fora dclcs, as rcnissas das suas rcsolucs. Sc, clo
conirario, a rinccsa csia na ncsna disosiao dc csriio, vcra
dcsalrocIar a lclcza do anor. Ela roria cnirara na ordcn dos
cavalciros ondc sc nao c adniiido or voiaao nas dondc c ncnlro
qucn qucr quc icnIa a coragcn dc sc arcscniar sozinIo; cnirara
ncsia ordcn quc assin rova a sua crcnidadc nao csialclcccndo
difcrcna cnirc o Ioncn c a nulIcr. Dcsic nodo conscrvara a
juvcniudc c a frcscura do scu anor, assin icra fciio calar o scu
iorncnio, ainda quc, dc acordo con ccria iradicional canao, nao
csicja iodas as noiics junio do scu scnIor. Esics dois ananics icrao
cniao alcanado a uniao ara a cicrnidadc, nuna Iunonu ucs-
tuItu dc ial forna indcsiruivcl quc, sc alguna vcz cIcgassc o
noncnio favoravcl crcssao do scu anor no icno (dc quc nao
icn rcocuaao finiia, scnao conIcccrian a vclIicc}, acIar-sc-ian
cn condics dc iniciar o noivado no onio ncsno dc quc icrian
ariido sc iivcsscn conirado nairinnio. Aquclc quc conrccndc
isio, Ioncn ou nulIcr, nunca odc scr cnganado, orquc so as
naiurczas infcriorcs inaginan quc o sao. NcnIuna jovcn a qucn
falic csia nolrcza salc anar vcrdadcirancnic; nas aqucla quc a
ossui nao odcra scniir-sc dccccionada clas asiucias c suiilczas
do nundo.
A rcsignaao infiniia inlica a az c o rcouso; aquclc quc a
dcscja, aquclc quc nao sc aviliou rindo-sc dc si rorio (vcio nais
icrrvcl quc o cccsso dc orgulIo}, odc fazcr a arcndizagcn dcsic
novincnio doloroso, scn duvida, nas quc lcva rcconciliaao con a
vida. A rcsignaao infiniia c arccida con a canisa do vclIo conio. o
fio c iccido con lagrinas c lavado con lagrinas, a canisa c ianlcn
cosida con lagrinas, nas, ao calo, roicgc nclIor quc fcrro c ao. O
dcfciio da lcnda c quc un icrcciro odc icccr o ano. Ora, consisic o
scgrcdo da vida cn quc cada un dcvc coscr a sua roria canisa c,
coisa curiosa, o Ioncn odc fazc-lo iao crfciiancnic cono una
nulIcr. A rcsignaao infiniia inlica o rcouso, a az c a consolaao
no scio da dor, scnrc con a condiao dc quc o novincnio scja
cfciuado nornalncnic. Eu nao icria, coniudo, nuiio iralalIo sc
quiscssc cscrcvcr un grosso volunc ondc assassc rcvisia aos
dcsrczos dc ioda csccic, s siiuacs conlciancnic alicradas,
aos novincnios aloriados quc nc foi dado olscrvar no dccurso da
ninIa nodcsia ccricncia. Acrcdiia-sc nuiio ouco no csriio c,
no cnianio, clc c indiscnsavcl ara rcalizar csic novincnio, quc
inicrcssa nao scr unicancnic o rcsuliado dc una duu ncccsstus
quc, quanio nais vai agindo ianio nais duvidoso iorna o scu caraicr
nornal.
Sc, or ccnlo, sc rcicndc quc a fria c csicril ncccssidadc
dcvc inicrvir ncccssariancnic no novincnio, dcclara-sc, dcsic nodo,
quc ningucn odc vivcr a noric anics dc norrcr rcalncnic, o quc sc
nc afigura scr grossciro naicrialisno. Mas, cn nossos dias, nao Ia
qucn sc rcocuc nuiio cn rcalizar novincnios uros. Sc algucn,
dcscjando arcndcr a danar, disscssc. Duuntc sccuos gcuocs
succssuus cstuduun c ucndcun us osocs; u c tcno dc cu
tu dsto ugun oucto c otunto uou u dcdcu-nc us dunus
unccsus, as cssoas nao dciarian dc sc rir; nas, ao cnirar no
nundo do csriio, csic raciocnio iorna-sc crfciiancnic lausvcl.
Pois quc c a culiura? Eu scnrc acrcdiici quc cra o ciclo quc o
Indivduo crcorria ara cIcgar ao conIccincnio dc si rorio; c
aquclc quc rccusa scgui-lo olicn un nuiio nagro rovciio dc icr
nascido na nais rcclara das cocas.
A rcsignaao infiniia c o uliino csiadio quc rcccdc a fc, ois
ningucn a alcana anics dc icr rcalizado rcviancnic cssc
novincnio; orquc c na rcsignaao infiniia quc, anics dc iudo, iono
conscicncia do ncu valor cicrno, c so cniao sc odc alcanar a vida
dcsic nundo cla fc.
Olscrvcnos agora o cavalciro da fc, no caso ciiado. Agc
caiancnic cono o ouiro; rcnuncia infiniiancnic ao anor,
sulsiancia da sua vida; aaziguou-sc na dor; cniao da-sc o rodgio;
rcaliza un novincnio ainda nais surrccndcnic do quc iodos os
anicriorcs. Con cfciio diz. Eu cco, scn cscuu, quc oItcc o quc
uno cn utudc do uIsudo, cn utudc du nnIu c dc quc tudo c
ossuc u Dcus. O alsurdo nao cricncc s disiincs
conrccndidas no quadro rorio da razao. Nao sc odc idcniificar
con o invcrossnil, o incscrado, o inrcvisio. No noncnio cn quc
o cavalciro sc rcsigna, convcncc-sc scgundo o Iunano alcancc, da
inossililidadc. Tal c o rcsuliado do canc racional quc icn a
cncrgia dc fazcr. Porcn, clo conirario, do onio dc visia do infiniio,
sulsisic a ossililidadc no scio da rcsignaao; nas csia ossc c,
ianlcn, una rcnuncia scn scr cnircianio or isso un alsurdo ara
a razao, visio quc csia conscrva o dirciio dc susicniar quc, no
nundo finiio ondc cla c solcrana, a coisa c c coniinua a scr una
inossililidadc. O cavalciro da fc icn ianlcn lucida conscicncia
dcsia inossililidadc; so o quc o odc salvar c o alsurdo, o quc
concclc cla fc. FcconIccc, ois, a inossililidadc c, ao ncsno
icno, crc no alsurdo; orquc, sc algucn inagina icr a fc scn
rcconIcccr a inossililidadc dc iodo o coraao c con ioda a aiao
da sua alna, cngana-sc a si rorio c o scu icsicnunIo c
alsoluiancnic inacciiavcl, ois quc ncn scqucr alcanou a
rcsignaao infiniia.
A fc nao consiiiui, orianio, un inulso dc ordcn csiciica; c
dc ouira ordcn nuiio nais clcvada, jusiancnic orquc rcssuc a
rcsignaao. Nao c o insiinio incdiaio do coraao, nas o aradoo da
vida. Assin, quando una jovcn, acsar dc iodas as dificuldadcs,
conscrva a ccricza dc quc o scu dcscjo sc rcalizara, cssa ccricza nao
icn rclaao alguna con a fc, acsar da sua cducaao crisia c ialvcz
ncsno dc un ano iniciro dc caiccisno. Esia convcncida orquc c
una ingcnua c inoccnic raariguinIa. Essa convicao cnolrccc-lIc o
scr, scn duvida, conccdcndo-lIc una grandcza solrcnaiural, c a ial
onio quc odc, cono un iaunaiurgo, conjurar as foras finiias da
vida c aic fazcr cIorar as cdras, cnquanio quc, or ouiro lado,
conscguc ianlcn, no ncio da sua crlcidadc, dirigir-sc ianio a
Hcrodcs cono a Pilaios, conovcndo o nundo iniciro con as suas
sulicas. ScnclIanic conduia c nuiio louvavcl c, con csia jovcn,
odcn-sc arcndcr nuiias coisas, cccio una. a aric dos
novincnios; orquc a sua convicao nao ousa olIar dc frcnic a
inossililidadc ncn acciiar a dor da rcsignaao.
-nc lciio, orianio, afirnar quc inoria ossuir fora,
cncrgia c lilcrdadc dc csriio ara rcalizar o novincnio infiniio da
rcsignaao, inclusivancnic ara quc a sua cccuao scja ossvcl.
Todavia o rcsio dcia-nc csiucfaio. Fodoia-nc o ccrclro dcniro da
calca; orquc, dcois dc icr rcalizado o novincnio da rcsignaao c
iudo olicr cn viriudc do alsurdo, vcr assin inicgralncnic rcalizado
iodo o dcscjo csia acina das foras Iunanas. c un rodgio. Mas
osso vcr quc a ccricza da jovcn nao c scnao lcviandadc conarada
con a inquclraniavcl firncza da fc, ainda ncsno quando icnIa
rcconIccido a inossililidadc. Todas as vczcs quc rcicndo rcalizar
cssc novincnio iurvan-sc-nc os olIos ao ncsno icno quc una
adniraao scn rcscrvas sc aodcra dc nin c una icrrvcl angusiia
nc csnaga a alna. Quc c isio, con cfciio, scnao icniar Dcus?
Coniudo, csic c o novincnio da fc; c sc-lo-a scnrc, ncsno quc a
filosofia, ara olscurcccr os concciios, rcicnda fazcr-nos acrcdiiar
quc c cla quc ossui a fc, ncsno, quc a icologia qucira agrilIoar a si
a iodo o cusio.
A rcsignaao nao inlica a fc; orquc o quc cu adquiro no scio
da rcsignaao c a ninIa conscicncia cicrna; c c isso un novincnio
csiriiancnic filosofico quc icnIo a coragcn dc cfciuar quando c
rcqucrido c quc osso infligir a nin rorio; orquc, dc cada vcz quc
una circunsiancia finiia nc vai uliraassar, inonIo a nin rorio
o jcjun aic o insianic dc rcalizar o novincnio; orquc a conscicncia
da ninIa cicrnidadc c o ncu anor ara con Dcus c csic anor c
iudo ara nin. Para algucn sc rcsignar, nao c indiscnsavcl a fc,
nas cla c rccisa ara olicr a nnina coisa ara alcn da ninIa
conscicncia cicrna. c cssc o aradoo. Confundcn-sc nuiias vczcs
os novincnios. Diz-sc quc c rcciso fc ara rcnunciar a iudo; iorna-
sc vulgar ouvir, o quc c ainda nais singular, cssoas a lancniarcn-
sc or icr crdido a fc, c, quando algucn rocura avcriguar quc grau
da cscala alcanaran, vcrifica-sc, con csanio, quc cIcgaran,
rccisancnic, ao onio cn quc dcvcn rcalizar o novincnio infiniio
da rcsignaao. Por cla rcnuncio a iudo; c un novincnio quc rcalizo
sozinIo c, sc nc alsicnIo, c razao disso a covardia, a nolcza, a falia
dc cniusiasno; nao icnIo, orianio, o scniido da alia dignidadc nais
cnincnic quc a do ccnsor gcral dc ioda a rcullica ronana. Ecro
cssc novincnio graas ao ncu rorio csforo, c a ninIa
rcconcnsa sou cu rorio na conscicncia da ninIa cicrnidadc,
ncrgulIado cn una lcn-avcniurada Iarnonia con o ncu anor
clo scr cicrno. Pcla fc, a nada rcnuncio; clo conirario, iudo rccclo,
c, o quc c nais noiavcl, no scniido airiludo quclc quc ossui iania
fc cono un guo dc nostudu, orquc cniao odcra iransoriar
nonianIas. ncccssaria una coragcn urancnic Iunana ara
rcnunciar a ioda a icnoralidadc a fin dc ganIar a cicrnidadc; nas
clo ncnos conquisio-a c nao osso, una vcz na cicrnidadc,
rcnunciar a cla scn coniradiao. Porcn iorna-sc indiscnsavcl a
Iunildc coragcn do aradoo ara alcanar cniao ioda a
icnoralidadc cn viriudc do alsurdo, c csia coragcn so a da a fc.
Por cla, Alraao nao rcnunciou a Isaac; or cla, ao conirario, olicvc-
o. Aquclc jovcn alasiado icria odido dcsojar-sc dc iudo o quc
ossua cn iroca dc rcsignaao; dcois disso, o cavalciro da fc
odcria dizcr-lIc. Hcuucus cudu un dos tcus ccntuuos guus uo
uIsudo; uccdtus nsso E csias alavras nao dcvcn scr, dc forna
alguna, indifcrcnics ao jovcn; orquc, sc acaso iudo dcu or csiar
cansado, a sua rcsignaao dcia nuiio a dcscjar.
Todo o rollcna rcsidc na icnoralidadc, no finiio. Posso,
graas s ninIas foras, rcnunciar a iudo c cnconirar a az c o
rcouso na dor. Posso cnfin a iudo aconodar-nc. ncsno sc o crucl
dcnnio, nais icrrvcl do quc a noric, icrror dos Ioncns, ncsno sc
a loucura nc surgissc aos olIos no scu irajo dc lufao c nc fizcssc
conrccndcr clo asccio quc nc cra cIcgada a vcz dc o vcsiir,
odia ainda salvar a alna, sc orvcniura nais inoriassc cn nin o
iriunfo do ncu anor ara con Dcus do quc a fclicidadc icrrcsirc.
Un Ioncn odc ainda, ncssc dcrradciro noncnio, conccnirar ioda
a sua alna nun unico olIar ara o ccu, dondc cnana iodo o don
crfciio, c cssc olIar scra conrccndido or clc c or aquclc quc
rocura, cono sinal dc quc crnanccc, acsar dc iudo, ficl ao scu
anor. Vcsiira cniao iranquilancnic o irajo da loucura. A alna,
assin dcsida dcssc ronaniisno, vcndcu-sc, qucr icnIa sido clo
rco dun rcino qucr or una niscravcl nocda dc raia. Nao
consigo orcn olicr clas ninIas rorias foras a nnina coisa
quc ariicic do nundo finiio; orquc, consianicncnic, cnrcgo
ninIa fora a rcnunciar a iudo. Posso csoniancancnic rcnunciar
rinccsa, c cn lugar dc nc lancniar, dcvo alcanar a alcgria, az c
rcouso na dor; nas nao osso or ncus rorios ncios voliar a
olic-la, ois uiilizo ioda a fora a cla rcnunciar. Mas cla fc, diz o
assonlroso cavalciro, cla fc rccclcras a rinccsa cn viriudc do
alsurdo. Ai dc nin, quc nao osso fazcr cssc novincnio. Quando o
icnio, cniao iudo sc alicra c volio a rcfugiar-nc na dor da
rcsignaao. Sou caaz dc nadar no vazio, cso iodavia dcnasiado
ara rcalizar cssc novincnio nsiico. Nao consigo cisiir dc ial
nancira quc a ninIa oosiao cisicncia iraduza, a cada
noncnio, a nais naravilIosa c a nais scrcna Iarnonia con cla. E,
no cnianio, dcvc scr nagnfico olicr a rinccsa. Consianicncnic o
rciio. O cavalciro da rcsignaao quc nao o diz c un ncniiroso quc
nunca conIcccu o nais cqucno dcscjo, ncn ncsno soulc guardar
a juvcniudc do dcscjo no scio da dor. Talvcz dcva fcliciiar-sc or icr
sccado a fonic do dcscjo c icr cnloiado a flccIa da dor. nas nao c
un cavalciro. Una alna lcn nascida quc surrccndcssc cn si iais
scniincnios dcsrczar-sc-ia c rcconcaria dc novo, c, solrciudo,
nao suoriaria scr o agcnic do scu rorio cngano. E, no cnianio,
dcvc scr naravilIoso olicr a rinccsa. Coniudo, o cavalciro da fc c o
unico fcliz, o Icrdciro dircio do nundo finiio, cnquanio quc o
cavalciro da rcsignaao c un csiranIo vagalundo. O naravilIoso c
olicr ianlcn a rinccsa, vivcr alcgrc c fcliz, dia aos dia, con cla,
(nas c concclvcl quc o cavalciro da rcsignaao olicnIa ianlcn a
rinccsa; a ninIa alna, orcn, viu clarancnic a inossililidadc da
sua fclicidadc fuiura}. O naravilIoso c vivcr a cada noncnio assin
diioso c conicnic cn viriudc do alsurdo, vcndo cn cada insianic a
csada suscnsa solrc a calca da lcn-anada, cnconirando nao o
rcouso na dor da rcsignaao, nas a alcgria cn viriudc do alsurdo.
Aquclc quc for caaz disso c grandc, c o unico Ioncn rcalncnic
grandc, c so o cnsar naquilo quc clc rcaliza cncIc-nc a alna dc
cnoao, orquc nunca rccusci adnirar as grandcs acs.
Sc agora cada un dos ncus conicnorancos, ao ncgar-sc a
rccorrcr fc, avaliou rcalncnic o quc Ia dc icrrvcl na vida c
conrccndcu Daul quando diz quc un soldado, sozinIo, dc arna
carrcgada, junio dc un dcosiio dc olvora, cn una noiic dc
icncsiadc, alincnia singularcs cnsancnios; sc rcalncnic cada
un dos quc sc ncgarcn a rccorrcr fc icn a fora dc alna
ncccssaria ara conrccndcr quc o dcscjo cra irrcalizavcl c c caaz
dc crnancccr so con cssc cnsancnio; sc cada un dos quc
rccusan crnancccr na fc cnconirou o aaziguancnio na dor c
airavcs dcla; sc cada un conscguiu rcalizar, alcn disso, o rodigioso
(c, sc acaso nao fcz o rcccdcnic, nao icn razao ara sc lancniar
orquc sc iraia cfciivancnic da fc}; sc rcouvc as coisas dcsic nundo
cn viriudc do alsurdo; cniao csias linIas consiiiucn o naior clogio
fciio aos Ioncns do ncu icno, cscriio or un dclcs, quc soncnic
conscguiu rcalizar o novincnio da rcsignaao. Mas cniao or quc sc
nao nanicn na fc, or quc ouvinos, s vczcs, dizcr quc as cssoas
coran ao confcssar quc icn fc? Eis o quc nao osso concclcr. Sc
alguna vcz conscguissc rcalizar cssc novincnio, ariiria ara o
fuiuro nuna carruagcn uada or quairo cavalos.
E c assin dc faio. Acaso o csriio da ncsquinIa lurgucsia
quc olscrvo na vida c quc nao julgo clas ninIas alavras, nas
clos ncus aios, nao scra rcalncnic o quc arccc? E scra cla o
vcrdadciro rodgio? Podcnos adniii-lo, orquc o nosso Icroi da fc
ofcrccia una flagranic scnclIana con cssc csriio; nao sc iraiava
dc un Iunorisia ncn dc un ironisia, nas dc alguna coisa dc nuiio
difcrcnic. En nossos dias fala-sc dcnasiado dc ironia c dc Iunor,
solrciudo aquclas cssoas quc nao conscguiran nunca fazcr nada,
nas quc, acsar disso salcn clicar iudo. Pcssoalncnic nao
dcsconIco cssas duas aics, sci un ouco nais accrca dclas do
quc sc diz nas colccs alcnas c gcrnano-dinanarqucsas. Sci, or
conscqucncia, quc sao csscncialncnic difcrcnics da aiao da fc. A
ironia c o Iunor rcflcicn-sc solrc si rorios c cricnccn, or isso,
csfcra da rcsignaao infiniia; cnconiran scus noiivos no faio dc o
indivduo scr inconcnsuravcl con a rcalidadc.
Acsar do nais vivo dcscjo, nao osso cfciuar o uliino, o
aradoal novincnio da fc, qucr clc scja dcvcr ou ouira coisa. Tcn
algucn o dirciio dc afirnar quc odc fazc-lo? Calc-lIc a clc dccidir;
c un assunio cnirc clc c o scr cicrno, oljcio da fc, salcr sc odc, a
cssc rcsciio, aconodar-sc. O quc csia ao alcancc dc qualqucr
Ioncn c o novincnio da rcsignaao infiniia c, cla ninIa aric,
nao Icsiiaria cn acusar dc covardia qucn qucr quc sc julgassc
incaaz dc o rcalizar. Porcn, cn rclaao fc, ja c una ouira
qucsiao. Nao c crniiido a ningucn fazcr acrcdiiar aos ouiros quc a
fc icn ouca inoriancia ou c coisa facil, quando c, clo conirario, a
naior c a nais cnosa dc iodas as coisas.
A Iisioria dc Alraao c inicrrciada dc ouira nancira. Cclclra-
sc a graa dc Dcus quc ouiorgou Isaac cla scgunda vcz; cn ioda a
Iisioria nao sc vc scnao una rova. Una rova. c dizcr nuiio c
ouco. c, no cnianio, assou-sc cn ncnos icno do quc lcva a
conia-lo. Cavalga-sc no Pcgaso c, nun alrir c fccIar dc olIos, csia-
sc cn Morija, avisia-sc o cordciro; csquccc-sc dc quc Alraao fcz a
caninIada ao asso lcnio do scu lurro, quc lcvou ircs dias dc
viagcn c quc lIc foi ncccssario un ouco dc icno ara accndcr o
fogo, ligar Isaac c afiar a faca.
No cnianio, faz-sc o clogio dc Alraao. O rcgador odc dornir
sosscgado aic o uliino quario dc Iora quc anicccdc o scu discurso, c
o audiiorio odc adorncccr cscuiando-o, orquc, dc un lado c dc
ouiro, iudo sc assa scn dificuldadcs ncn inconvcnicnics. Mas, sc
Ia na asscnllcia un Ioncn aiingido dc insnia, ialvcz rcgrcssc a
casa c, scniando-sc no scu canio, cnsc. Tudo sso sc csunc nun
noncnto; cscu ucnus un nnuto, ucus o codco c u ouu tcu
tcnnudo. Sc o orador o surrccndc ncsia disosiao, inagino quc
vai avanar ara clc, nuiio digno, ara o invcciivar. Mscuuc! Cono
odcs uIundonu u tuu unu u tu oucuu! Nuo Iu nugc ugun c
todu u udu c unu ouu!, c ncdida quc vai falando, inflana-sc,
scnic-sc cada vcz nais conicnic consigo ncsno; c dc ial nancira
quc, sc duranic o scrnao solrc Alraao nao sc congcsiionara, scnic
agora incIarcn-lIc as vcias da icsia. E ialvcz acalc ncsno or
crdcr o flcgo c a alavra, sc o ccador lIc rcsondcr con iranquila
dignidadc. OIu quc cu qucu o cn utcu o tcu scnuo dc donngo
ussudo.
Ou nos c ncccssario clininar dc una vcz a Iisioria dc Alraao,
ou cniao icnos quc conrccndcr o csanioso c inaudiio aradoo
quc da scniido sua vida, ara quc ossanos cnicndcr quc o nosso
icno odc scr fcliz cono qualqucr ouiro, sc ossuir a fc. Sc Alraao
nao c un zcro, un faniasna, un crsonagcn dc ocrcia, o ccador
nunca scra culado dc icniar iniia-lo; nas convcn rcconIcccr a
grandcza da sua conduia ara ajuizar sc icn a vocaao c a coragcn
dc afroniar una rova scnclIanic. A unica coniradiao do rcgador
consisic cn quc faz dc Alraao un crsonagcn insignificanic, ao
ncsno icno quc coria a iona-lo cono ccnlo.
Urgc cniao alsicr-nos dc rcgar accrca dc Alraao. Crcio, no
cnianio, quc nao. Sc orvcniura iivcssc quc falar solrc clc, iniaria
anics dc nais a dor da rova. Para icrninar, sorvcria cono
sangucssuga ioda a angusiia, ioda a niscria c iodo o naririo do
sofrincnio aicrnal ara arcscniar o dc Alraao, fazcndo noiar quc,
no ncio das suas aflics, clc coniinuava a crcr. Fccordaria quc a
viagcn durou ircs dias c ainda una loa aric do scguinic; c ncsno
csscs ircs dias c ncio duraran infiniiancnic nais icno quc os
nilIarcs dc anos quc nc scaran do airiarca. CIcgado a cssc
onio, lcnlraria quc, scgundo a ninIa oiniao, iodos odcn dar
ncia volia anics dc sulir a Morija, quc iodos odcn a cada noncnio
arrccndcr-sc da dccisao c voliar ara iras. Agindo dcsia nancira,
nao corro ncnIun crigo ncn rcccio, scqucr, dc dcscriar cn alguns
o dcscjo dc sofrcrcn a rova ial cono Alraao. Mas, sc algucn qucr
iniroduzir una cdiao oular dc Alraao convidando iodos a iniia-
lo, cai no ridculo.
agora ncu roosiio cirair da sua Iisioria, sol forna
rollcnaiica, a dialciica quc conoria ara vcr quc inaudiio
aradoo c a fc, aradoo caaz dc fazcr dc un crinc un aio sanio c
agradavcl a Dcus, aradoo quc dcvolvc a Alraao o scu filIo,
aradoo quc nao odc rcduzir-sc a ncnIun raciocnio, orquc a fc
conca rccisancnic ondc acala a razao.
PFODLEMA I

Ha una suscnsao iclcologica da noralidadc?

A noralidadc, cn si, csia no gcral, c a csic iiulo c alicavcl a
iodos. O quc odc or ouiro lado, crinir-sc dizcndo quc c alicavcl
a cada insianic. Fcousa inancnic cn si ncsna, scn nada cicrior
quc scja o scu tcos scndo cla ncsna tcos dc iudo o quc lIc c
cicrior; c una vcz quc sc icnIa inicgrado ncssc cicrior nao vai
nais alcn. Tonado cono scr incdiaio, scnsvcl c squico, o
Indivduo c o Indivduo quc icn o scu tcos no gcral; a sua iarcfa
noral consisic cn crinir-sc consianicncnic, cn dcsojar-sc do
scu caraicr individual ara alcanar a gcncralidadc. Pcca o Indivduo
quc rcivindica a sua individualidadc frcnic ao gcral, c nao odc
rcconciliar-sc con clc scnao rcconIcccndo-o. Dc cada vcz quc o
Indivduo, dcois dc icr cnirado no gcral, sc scnic inclinado a
rcivindicar a sua individualidadc, cnira nuna crisc da qual so
odcra lilcriar-sc cla via do arrccndincnio c alandonando-sc,
cono Indivduo, no gcral. Sc ial c o fin surcno dcsiinado ao
Ioncn c sua vida, a noralidadc ariicia cniao da ncsna
naiurcza da cicrna fclicidadc do Ioncn, a qual consiiiui cn cada
noncnio, c ara ioda a cicrnidadc, o scu tcos orquc Iavcria
coniradiao cn afirnar-sc quc cla odc scr alandonada (qucr dizcr,
idcologicancnic suscnsa}, visio quc, dcsdc o noncnio cn quc sc
suscndcu, csia crdida, cnquanio quc csiar suscnso nao significa
crdcr-sc, nas conscrvar-sc na csfcra sucrior quc c o scu tcos. Sc
assin succdc, quando Hcgcl dcicrnina o Ioncn unicancnic cono
Indivduo no scu caiulo. O Icn c u consccncu, icn razao cn
considcrar cssa dcicrninaao cono unu onu ctcu do nu (cf.
solrciudo A Fosou do Dcto) quc dcvc scr surinida na iclcologia
da noralidadc, dc nodo quc o Indivduo quc crnanccc ncssc
csiadio ou cca ou cnira cn crisc. Pclo conirario, crra ao falar da fc,
crra ainda or nao roicsiar cn voz lcn alia c odcrosa conira a
vcncraao c a gloria dc quc Alraao goza cono ai da fc, ois quc o
scu roccsso dcvcria scr rcvisio ara o lanir cono assassino. Con
cfciio, c a fc cssc aradoo scgundo o qual o Indivduo csia acina do
gcral, nas dc ial nancira quc, c isso inoria, o novincnio sc rciia
c, or conscqucncia, o Indivduo, dcois dc icr crnanccido no gcral,
sc isolc logo a scguir, cono Indivduo acina do gcral. Sc nao c csic o
conicudo da fc, Alraao csia crdido, nunca Iouvc fc no nundo,
orquc janais cla assou do gcral. Assin, sc o quc considcranos
noral (ou o viriuoso} rcrcscnia o surcno csiadio, sc nao rcsia ao
Ioncn nada dc inconcnsuravcl scnao o nal, qucr dizcr, o ariicular
quc dcvc crinir-sc no gcral, lasian-nos as caicgorias da filosofia
grcga ou as quc dcla logicancnic sc dcduzcn. E, visio quc csiudou
os grcgos, Hcgcl nao dcvia ic-lo oculiado.
Carcccndo dc csiudos arofundados c usando c alusando dc
ccrias frascs, a algunas cssoas sc ouvc dizcr quc una luz lrilIanic
ilunina o nundo crisiao, cnquanio o aganisno sc cnconira
ncrgulIado nas ircvas. Esia linguagcn arcccu-nc scnrc singular,
quando, Iojc ainda, iodo o cnsador rcflciido, iodo o ariiculisia scrio
rcjuvcncscc na cicrna juvcniudc do ovo grcgo. A frasc clica-sc
orquc sc nao salc aquilo quc sc dcvc dizcr, nas acnas quc sc icn
dc dizcr qualqucr coisa. cosiunc ir-sc scnrc rcciindo quc o
aganisno nao conIcccu a fc; nas sc algucn suc icr clicado
alguna coisa dcsia nancira, c cniao nisicr infornar-nos un ouco
nclIor do quc sc dcvc cnicndcr or fc, orquc dc ouiro nodo, cai-sc
dc novo cn frascs scn scniido. facil clicar a vida ioda, incluindo
a fc, scn icr lcn a idcia do quc csia rcrcscnia; c aquclc quc
csccula accrca da adniraao causada cla sua icoria nao faz nau
calculo; orquc, cono diz Doilcau, un too cncontu scnc un too
undu nuo quc o udnu.
A fc c jusiancnic aquclc aradoo scgundo o qual o Indivduo
sc cnconira cono ial acina do gcral, solrc clc dclruado (nao cn
siiuaao infcrior, clo conirario, scndo-lIc sucrior} c scnrc dc ial
nancira quc, noic-sc, c o Indivduo qucn,dcois dc icr csiado cono
ial sulordinado ao gcral, alcana scr agora, graas ao gcral, o
Indivduo, c cono ial sucrior a csic; dc nancira quc o Indivduo
cono ial cnconira-sc nuna rclaao alsoluia con o alsoluio. Esia
osiao cscaa ncdiaao quc sc cfciua scnrc cn viriudc do gcral.
Ela c c crnanccc cicrnancnic un aradoo inaccssvcl ao
cnsancnio. A fc c csic aradoo; sc assin nao succdcr (sao csias
as conscqucncias quc rogo ao lciior icnIa consianicncnic rcscnics
no scu csriio, orquc scria fasiidioso rccorda-las a cada asso}, sc
assin nao succdcr, janais Iouvc fc; or ouiras alavras Alraao csia
crdido.
Quc o Indivduo corra o risco dc confundir csic aradoo con
una crisc rcligiosa, concordo, nas nao c razao suficicnic ara
cscondc-lo. Tanlcn c vcrdadc quc o sisicna dc ccrios cnsadorcs
os lcva a scrcn rcclidos clo aradoo, nas isio nao c noiivo
suficicnic ara falscar a fc con o fin dc a inicgrar no sisicna; c
rcfcrvcl cniao confcssar quc a nao icn dciando quclcs quc a
ossucn a alcria ossililidadc dc forncccrcn rcgras quc crniian
disccrnir o aradoo da duvida rcligiosa.
A Iisioria dc Alraao conoria csia suscnsao iclcologica da
noralidadc. Nunca faliaran csriios crsicazcs ncn crudiios ara
acIar casos analogos. Paricn dcsic lclo rincio. quc, no fundo,
iudo c o ncsno. Sc olscrvarnos con nais aicnao, duvido nuiio
quc sc cnconirc una unica analogia na Iisioria univcrsal,
ccciuando un caso ulicrior quc nada rova, quando sc csialclcccu
quc Alraao rcrcscnia a fc, c quc c nclc nornalncnic quc cla sc
crinc, nclc cuja vida nao c acnas a nais aradoal quc sc ossa
cnsar, nas dc ial nancira aradoal quc rcsulia alsoluiancnic
inossvcl cnsa-la. Movc-sc cn nonc do alsurdo; orquc o
alsurdo consisic cn quc csia cono Indivduo acina do gcral. Esic
aradoo cscaa ncdiaao; sc Alraao a icnia, c-lIc ncccssario
cniao confcssar quc sc cnconira cn lcna crisc rcligiosa c, ncssas
condics, nao odc nunca vir a sacrificar Isaac; ou, sc o fizcr, iorna-
sc-lIc cniao rcciso arrccndcr-sc c rcinicgrar-sc no gcral. Dc novo
olicn Isaac cn viriudc do alsurdo. Mas no lancc nao c, ncn or un
so noncnio, Icroi iragico, nas algo nuiio difcrcnic. un crcnic ou
un assassino. Falia-lIc a insiancia inicrncdiaria quc salva o Icroi
iragico. Esic, cniao, osso cu conrccndcr, nas nao Alraao, ainda
quc, scn noiivo razoavcl, o adnirc nais do quc a qualqucr ouiro
Ioncn.
Do onio dc visia noral, a siiuaao dc Alraao ara con Isaac
sinlifica-sc, dizcndo quc o ai dcvc anar o scu filIo nais do quc a
si rorio. No cnianio, a noralidadc conoria dcniro da sua csfcra
divcrsos graus; iraia-sc dc salcr sc cnconiranos ncsia Iisioria una
crcssao sucrior da noralidadc caaz dc clicar, noralncnic, a
conduia dc Alraao c dc o auiorizar noralncnic a suscndcr o scu
dcvcr noral ara con o filIo scn, no cnianio, sair da iclcologia dcsic
donnio.
Quando sc suscndc una cnrcsa quc inlica iodo o dcsiino
dc un ovo, quando csia c frusirada or una dcsgraa cada do ccu,
quando a divindadc irriiada inc ao nar suliia calna quc dcsafia
iodos os csforos, quando o augurc cunrc a sua iarcfa c dcclara
quc o dcus rcclana o sacrifcio dc una jovcn, o ai dcvc cniao,
Icroicancnic, cfciuar ial sacrifcio. Oculiara con nolrcza a sua dor,
acsar do dcscjo dc scr o Ioncn nsgncuntc quc ousu cIou, c nao
o rci olrigado a agir cono ial. E sc, na sua solidao, o coraao sc lIc
cncIc dc dor, nao icndo cnirc o scu ovo scnao ircs confidcnics, cn
lrcvc iodos os sudiios conIcccrao o scu inforiunio c a nolrc aao dc
conscniir, no inicrcssc gcral, o sacrifcio da sua virgcn c anada
filIa. OI, Iusto cncuntudo, oI, Icus uccs, cuIcos oos c doudos.
(Igcnu cn Audc, v. 687}. A filIa, cn ranio, conovcra o scu
coraao, nas dcsviando os olIos, o Icroi lcvaniara a faca. Quando a
noicia cIcgar ao as dos anicassados, as lclas virgcns da Crccia
vao afogucar-sc dc cniusiasno, c sc a viina fora ronciida, o noivo
nao sc dciara doninar clo furor nas scniir-sc-a orgulIoso or
conariiciar na nolrc aao do ai, orquc a inforiunada csiava
ainda nais icrnancnic ligada a clc do quc ao auior dos scus dias.
Quando o inircido juiz, quc na Iora aziaga salvou Isracl, sc
vincula a Dcus clo ncsno voio, dcvc cniao, Icroicancnic, nudar
cn irisicza a alcgria da virgcn, o julilo da filIa lcn-anada c iodo o
Isracl cIorara con cla a sua radiosa juvcniudc. Porcn, iodo o
Ioncn lcn-nascido, ioda a nulIcr gcncrosa conrccndcra Jcfic c
iodas as virgcns dc Isracl invcjarao a virgcn inolada; orquc ara
quc scrviria a viioria assin oliida clo voio, sc Jcfic nao o
rcsciiassc? Nao scria cla rciirada ao scu ovo?
Quando un filIo nao cunrc o dcvcr c o Esiado confia ao ai o
gladio jusiicciro, quando as lcis cigcn quc o casiigo scja infligido
cla roria nao aicrna, aquclc dcvc Icroicancnic csqucccr quc o
culado c scu filIo, c aic ncsno cscondcr a dor; nas nao Ia
ningucn cnirc o ovo, ncn ncsno scu filIo quc nao o adnirc c
iodas as vczcs quc sc rcfcrircn s lcis dc Fona, rccordar-sc-a quc
nuiios as concniaran saliancnic, nas ncnIun dc forna nais
nagnfica quc Druius.
Mas sc Agancnnon, cnquanio un vcnio favoravcl cnfunava as
vclas da froia c a conduzia ao orio, iivcssc nandado o ncnsagciro
luscar Ifigcnia ara a irazcr ao sacrifcio; sc Jcfic, scn csiar ligado
or un voio dc quc dccndcsscn os dcsiinos do scu ovo, iivcssc
diio filIa. cIou duuntc dos ncscs u tuu Icuc uucntudc, oquc
tc uou nou; sc Druius Iouvcssc iido un filIo irrcrccnsvcl c
ncsno assin nandassc os liiorcs cccuia-lo, qucn os icria
conrccndido? Sc, cn rcsosia crgunia. o quc ugstc ussn
iivcsscn diio. c unu ouu u quu onos suInctdos, ic-los-ian
conrccndido nclIor?
Quando Agancnnon, Jcfic, Druius, no insianic dccisivo,
doninan Icroicancnic a dor, quando, crdido o oljcio do scu afcio,
acnas lIcs rcsia cunrir o sacrifcio cicrior, odc orvcniura
cisiir no nundo alguna nolrc alna quc nao vcria lagrinas dc
conaiao clo scu inforiunio c dc adniraao cla sua faanIa?
Mas, sc no rcciso noncnio cn quc dcvcn nosirar o Icrosno con
quc suorian a irisicza, csscs ircs Ioncns dciasscn cair csia
sinlcs frasc. sto nuo succdcu qucn os conrccndcria cniao? E
sc acrcsccniasscn cono clucidaao. ns ussn ccnos oquc c
uIsudo, qucn nais os conrccndcria? Porquc sc o alsurdo da sua
clicaao c facil dc cnicndcr ja assin nao succdc quanio fc no
alsurdo.
A difcrcna quc scara o Icroi iragico dc Alraao salia aos
olIos. O rinciro coniinua ainda na csfcra noral. Para clc ioda a
crcssao da noralidadc icn o scu tcos nuna crcssao sucrior da
noral; liniia cssa rclaao cnirc ai c filIo, ou filIa c ai a un
scniincnio cuja dialciica sc rcfcrc idcia dc noralidadc. Por
conscguinic nao sc iraia aqui dc una suscnsao iclcologica da
noralidadc cn si roria.
Muiio difcrcnic c o caso dc Alraao. Por ncio do scu aio
uliraassou iodo o csiadio noral; icn ara alcn disso un tcos
cranic o qual suscndc cssc csiadio. Porquc cu gosiaria dc salcr
cono sc odc rcconduzir a sua aao ao gcral, c sc c ossvcl
dcscolrir, cnirc a conduia dclc c o gcral, una ouira rclaao alcn da
dc o icr uliraassado. Nao agc ara salvar un ovo, ncn ara
dcfcndcr a idcia do Esiado, ncn scqucr ara aaziguar os dcuscs
irriiados. Sc udcsscnos cvocar a ira da divindadc, cssa colcra icria
unicancnic or oljcio Alraao, cuja conduia c assunio csiriiancnic
rivado, csiranIo ao gcral. Assin, cnquanio o Icroi c grandc cla
sua viriudc noral, Alraao c-o or una viriudc csiriiancnic cssoal.
Na sua vida, o noral nao cnconira nais alia crcssao quc csia. o
ai dcvc anar o filIo. Dc ncnIun nodo sc odc considcrar o noral
no scniido do viriuoso. Sc a conduia dc Alraao iivcssc, dc algun
nodo, ariiciado do gcral, csiaria coniido cn Isaac c, or assin
dizcr, cscondido cn scus flancos, c icria cniao griiado cla sua loca.
nuo uus sso, unquus tudo.
Eniao or quc c quc o fcz Alraao? Por anor dc Dcus, cono, dc
nancira alsoluiancnic idcniica, or anor dc si ncsno. Por anor dc
Dcus orquc csic cigc cssa rova dc fc; c or anor dc si ncsno
ara dar a rova. Esia confornidadc cnconira o scu icrno adcquado
na frasc quc scnrc icn dcsignado csia siiuaao. c una rova, una
icniaao. Mas quc qucr dizcr una icniaao? Ccralncnic rcicndc
dcsviar o Ioncn do dcvcr; nas aqui a icniaao c a noral, ciosa dc
incdir Alraao dc rcalizar a voniadc dc Dcus. Quc c, cniao, o dcvcr?
A crcssao da voniadc dc Dcus.
Aarccc aqui a ncccssidadc dc una nova caicgoria, sc
qucrcnos conrccndcr Alraao. O aganisno ignora csic gcncro dc
rclaao con a divindadc; o Icroi iragico nao cnira cn rclaao
rivada con cla; ara clc a noral c o divino, dondc sc conclui quc
cniao o aradoo sc rcfcrc ao gcral or ncdiaao.
Alraao rccusa cssa ncdiaao; cn ouiros icrnos. nao odc
falar. Logo quc falo, crino o gcral, c sc nc calo, ningucn nc odc
conrccndcr. Quando Alraao sc qucr crinir no gcral, c-lIc
ncccssario dizcr quc a sua siiuaao c a da duvida rcligiosa, orquc
nao disc dc crcssao nais alia, vinda do gcral, quc csicja acina
do gcral quc clc uliraassou.
or isso quc clc nc aicrroriza ao ncsno icno quc susciia a
ninIa adniraao. Aquclc quc sc rcncga a si rorio c sc sacrifica ao
dcvcr rcnuncia ao finiio ara alcanar o infiniio; c nao lIc falia
scgurana; o Icroi iragico rcnuncia ao ccrio clo nais ccrio, c o
olIar ousa nclc con confiana. Mas aquclc quc rcnuncia ao gcral
ara alcanar algo nais clcvado, nas difcrcnic, quc faz? Podcr-sc-a
afirnar quc sc iraia dc coisa difcrcnic dc una crisc rcligiosa? E sc
isso c ossvcl, nas o Indivduo sc cngana, quc salvaao cisic ara
clc? Sofrc ioda a dor do Icroi iragico, aniquila a sua alcgria icrrcsirc,
rcnuncia a iudo c corrc ainda o risco dc fccIar a si rorio o
caninIo da alcgria sullinc, iao rcciosa a scus olIos c quc clc
qucria conquisiar a iodo o rco. Ao vc-lo, nao sc odc dc forna
alguna conrccndc-lo ncn ousar nclc un olIar confianic. Scra,
acaso, o fin quc o Ioncn roc aos scus csforos iao inaccssvcl
cono inconcclvcl? Sc c accssvcl, nas sc clc sc cngana a rcsciio da
voniadc da divindadc, quc salvaao lIc rcsia? O Icroi iragico icn
ncccssidadc dc lagrinas c rcclana-as; c qual c o Ioncn quc, ao
conicnlar Agancnnon con un olIar dc invcja, ficaria con os
olIos sccos c nao dciaria dc cIorar con clc? Mas qual scria a alna
ciraviada quc ousaria cIorar con Alraao? O Icroi iragico rcaliza o
scu aio nun noncnio rcciso do icno; nas no dccurso do icno
rcaliza ianlcn una ouira aao dc nao ncnos valor. visiia aquclc
cujo ciio orinido nao odc rcsirar ncn alafar os susiros, aquclc
cuja alna sc vcrga ao cso da irisicza, acalrunIada clos
cnsancnios alincniados dc lagrinas; aarccc-lIc, lilcria-a do
irisic soriilcgio, coria os laos, scca as lagrinas; orquc sc csquccc
dc scus rorios sofrincnios ao cnsar nos alIcios. Nao sc odc
cIorar Alraao. Aroinano-nos dclc con un Ioo cgosus, ial
cono Isracl ao aroinar-sc do Sinai. Mas sc o soliiario quc cscala a
cncosia dc Morija, cujo cino uliraassa a lancic dc ulida cn ioda
a aliura do ccu, nao c nais quc un sonanlulo caninIando
iranquilancnic ara o alisno, cnquanio junio da nonianIa
lcvanianos os olIos, ircncndo dc angusiia, vcncraao c icnor, scn
ousar cIana-lo. quc scria sc csic Ioncn iivcssc o ccrclro
criurlado, sc clc sc iivcssc cnganado! Craas scjan cicrnancnic
dadas ao Ioncn quc csicndc ao infcliz, assaliado cla angusiia da
vida c alandonado nu solrc a csirada, a alavra, o vcsiuario vcrlal
quc lIc crniic cscondcr a sua niscria; graas ic scjan dadas,
nolrc SIalcscarc, quc odcs dizcr iodas as coisas, alsoluiancnic
iodas, ial cono clas sao! Mas, no cnianio, or quc nao ic rcfcrisic
nunca a csic iorncnio? Talvcz o icnIas guardado ara ii, cono sc
guarda o nonc da lcn-anada, ara quc ncn ncsno o nundo o
ronuncic; orquc un ocia adquirc o odcr dcssa alavra quc lIc
crniiira crinir iodos os gravcs scgrcdos dos quc o ccrcan, clo
rco dc un cqucno scgrcdo quc nao odc confcssar; c un ocia
nao c un aosiolo, corciza soncnic os dcnnios con o odcr do
dialo.
Mas quando a noral c assin idcologicancnic suscnsa, qual c
cniao a cisicncia do Indivduo sujciio a cssa suscnsao? Eisic
cono o Indivduo oosio ao gcral. Pccara clc, cniao? Porquc, dc
acordo con a idcia, Ia a una forna dc ccado; do ncsno nodo quc
a criana nao cca ignoranic da sua cisicncia cono ial. dc acordo
con cssa idcia a sua cisicncia nao c ncnos ccaninosa, c a cada
noncnio csia sulnciida s cigcncias da noral. Ao ncgar-sc quc
csia forna sc rcsia rcciiao dc ial forna quc nao scja o ccado,
Alraao csia condcnado. Cono cisic cniao? Elc crc. Tal o aradoo
quc o inclc aic o circno c quc nao odc iornar inicligvcl a
ningucn, orquc o aradoo consisic cn quc sc coloca cono
Indivduo nuna rclaao alsoluia con o alsoluio. Mas csia Alraao
auiorizado a isso? Sc csia, cis novancnic o aradoo, orquc nao o
csia cn viriudc dc una ariiciaao qualqucr no gcral, nas na sua
qualidadc dc Indivduo.
Cono c quc, or conscguinic, o Indivduo sc asscgura dc quc
csia auiorizado? nuiio facil rcgular a vida cla idcia do Esiado ou
da socicdadc. Ncssc caso, c igualncnic facil ocrar a ncdiaao; ois,
con cfciio, nao sc alorda dc nodo algun o aradoo scgundo o qual
o Indivduo csia acina do gcral; o quc osso ainda crinir dc una
nancira iica, dizcndo cono Piiagoras quc o nuncro nar c nais
crfciio do quc o nuncro ar. Sc nos nossos dias sc ouvc, s vczcs,
una rcsosia no scniido do aradoo, odc fornular-sc dcsic nodo.
o rcsuliado crniic julga-lo. Un Icroi, con lcna conscicncia dc scr
un aradoo ininicligvcl, dcsafia a sua coca, ao ncsno icno quc
a cscandaliza, ao griiar-lIc. o csutudo nostuu quc cu tnIu un
unduncnto, uo ug cono ug. Ouvc-sc Iojc nuiio rarancnic csic
griio, orquc sc o nosso icno icn o dcfciio dc nao roduzir Icrois,
icn cn concnsaao a vaniagcn dc nos dar dclcs caricaiuras.
Quando Iojc sc ouvc csia aosirofc, salc-sc incdiaiancnic a qucn
sc icn a Ionra dc falar. Os quc usarcn csia linguagcn fornan un
nuncroso gruo c qualifico-os a iodos dc ccs dc adrcz. Vivcn nos
scus cnsancnios, cIcios dc confiana na vida, dcsfruian dc
osiao scguu c icn oinics ncs accrca dc un Esiado lcn
organizado; scculos, scnao nilcnios, scaran-nos das aflics da
vida; nao rcccian quc scnclIanics avcniuras sc rciian; quc diria a
olcia c os jornais? A sua iarcfa consisic cn julgar os grandcs
Ioncns c cn julga-los dc acordo con os rcsuliados. Una ial aiiiudc
dianic das coisas grandiosas dcnonsira singular nisiura dc orgulIo
c niscria; dc orgulIo orquc sc sucn auiorizados a julgar; dc
niscria orquc nao scnicn ncn a nais nfina arccla dc afinidadc
cnirc a sua vida c a dos grandcs Ioncns. Qucn qucr quc ossua un
grao dc ccctos ngcn
S
icn clo ncnos a vaniagcn dc nao vir a
iransfornar-sc cn un frio c flacido nolusco; c ao alordar coisas
grandiosas janais crdcra dc visia quc, dcsdc a criaao do nundo,
foi scnrc uso c cosiunc considcrar o rcsuliado uliino icrno, c
quando vcrdadcirancnic sc qucr cirair una liao das nolrcs acs
iorna-sc ncccssario olIar ara o scu rincio. Sc o Ioncn quc qucr
agir rcicndc cIcgar logo ao rcsuliado, nunca concara nada. O
Icroi ignora sc o rcsuliado odcra vir a cncIcr o nundo iniciro dc
alcgria, orquc dclc iona conIccincnio quando o aio aiingc a sua
rcalizaao ioial. E nao c or isso quc sc iornou un Icroi; foi-o
orquc concou.
Alcn disso o rcsuliado, cnquanio consiiiui a rcsosia do
nundo finiio ao rollcna infiniio, c, na sua dialciica, dc una
naiurcza ioialncnic difcrcnic da cisicncia do Icroi. Dasiaria, ara
rovar o scu dirciio a conoriar-sc cono Indivduo cn frcnic do
gcral, o faio dc Alraao icr rccclido Isaac or un nugc Tcria sido
ncnos fundado o scu dirciio sc rcalncnic iivcssc sacrificado Isaac?
No cnianio, scnic-sc curiosidadc or conIcccr o rcsuliado
cono sc sc iraiassc da conclusao dc un livro, nada sc qucr salcr da
angusiia, da irilulaao ou do aradoo. Joga-sc con o rcsuliado;
cIcga dc un nodo inrcvisio, nas nao ncnos facil quc un nuncro
rcniado na loicria; c quando sc ouviu anuncia-lo, dcclararan-sc
logo cdificados. E, no cnianio, nao Ia ladrao dc igrcjas condcnado a
iralalIos forados, quc scja un crininoso iao vil cono o
cscculador do sagrado, c Judas, quc vcndcu o scu ncsirc or irinia
dinIciros, nao c nais dcsrczvcl do quc o iraficanic dc acs
Icroicas.
conirario aos ncus scniincnios falar dc iao grandcs acs
scn Iunanidadc, dcia-las a fluiuar nos coniornos indccisos dc
longnquos Iorizonics, conscrvar a nolrcza quc clas cnccrran,
cviiando, no cnianio, os scus caracicrcs Iunanos scn os quais
dcian dc scr grandcs. Porquc nao c o quc nc succdc quc nc clcva
nas aquilo quc fao; c ningucn cnsa quc sc cngrandccc clo faio
dc lIc icr sado o rcnio na loicria. A un Ioncn dc Iunildc
nascincnio cijo quc nao alincnic a dcsunanidadc dc nao odcr
arcscniar-sc no alacio do rci, conicniando-sc cn vc-lo dc longc,
cn un vago sonIo dc nagnificcncia, c, ao ncsno icno,
coniradiioriancnic, crigindo-o c dcsiruindo-o orquc cssc alacio foi
consirudo na sua ncnic scn nolrcza. cijo quc scja suficicnicncnic
Ioncn ara sc aroinar do alacio, lcno dc confiana c
dignidadc. Nao dcvc icr a inudcnic dcsunanidadc dc calcar aos
cs iodas as convcnicncias saliando da rua ara os aoscnios do
solcrano. En ial caso icra nais a crdcr quc o rci; clo conirario,
dcvc icr o razcr dc olscrvar a ciiqucia, con alcgrc cncanio c
confiana cn si rorio, o quc lIc dara una coragcn franca. Traia-
sc aqui acnas dc una inagcn. or isso quc csia difcrcna nao
assa dc cquivalcnic nuiio incrfciio das disiancias quc sc
olscrvan no nundo do csriio. Eijo quc o Ioncn afasic dc si iodo
o cnsancnio dcsunano, quc o iniliria dc cnirar ncsscs alacios,
ondc Ialiian, nao soncnic a rccordaao dos clciios, nas clcs
rorios. Nao sc dcvc avanar or cnirc clcs invocando un
arcnicsco; cn loa vcrdadc dcvc cada un scniir-sc lcno dc alcgria
iodas as vczcs quc sc inclina dianic dclcs, nas dcvc ao ncsno icno
scr clo ncnos nais corajoso c confianic do quc una criada dc
scrvir, orquc janais algucn scra adniiido ncsic crculo sc nao
assunir un ouco nais dc cducaao. E cnconirar-sc-a lcniiivo
ncssa angusiia c ncssa irilulaao quc os grandcs Ioncns
conIcccran; c sc nao, sc nao sc ossui un ouco dc iuiano nos
ossos, csscs grandcs so dcscriarian un jusio ciunc. E as coisas
grandiosas, soncnic a disiancia, as coisas s quais sc rcicndc
confcrir una clcvaao fciia dc alavras ocas, fican, assin, rcduzidas
or isso a si rorias, a nada.
Qucn alcanou ncsic nundo grandcza igual dcssa lcndiia
nulIcr, a nac dc Dcus, a virgcn Maria? No cnianio, cono sc fala
dcla? A sua grandcza nao rovcn do faio dc icr sido lcndiia cnirc as
nulIcrcs, c sc una csiranIa coincidcncia nao lcvassc a asscnllcia
a cnsar con a ncsna dcsunanidadc do rcdicador, qualqucr jovcn
dcvia, scgurancnic, crguniar. Po quc nuo u cu tunIcn Icndtu
cntc us nuIccs Sc sc nao ossussc ouira rcsosia, dc forna
alguna acIaria icr dc rcjciiar csia crgunia, rciciando a sua falia
dc scnso; orquc, no alsiraio, cn rcscna dc un favor, iodos icn
os ncsnos dirciios. Sao csquccidos a irilulaao, a angusiia, o
aradoo. Mcu cnsancnio c iao uro cono o dc qualqucr ouiro; c
clc urifica-sc, ccrccndo-sc solrc as coisas. E sc nao sc cnolrcccr
odc-sc cniao cscrar clo csanio; orquc sc cssas inagcns foran
alguna vcz cvocadas janais odcrao scr csquccidas. E sc conira clas
sc cca, ciracn da sua nuda colcra una icrrvcl vingana, nais
icrrvcl do quc os rugidos dc dcz fcrozcs criicos. Maria,
induliiavclncnic, dcu luz o filIo graas a un nilagrc, nas no
dccorrcr dc ial aconiccincnio foi cono iodas as ouiras nulIcrcs, c
cssc icno c o da angusiia, da irilulaao c do aradoo. O anjo foi,
scn duvida, un csriio cariiaiivo, nas nao foi conlaccnic orquc
nao foi dizcr a iodas as ouiras virgcns dc Isracl. Nuo dcsczcs
Muu, oquc Ic succdcu o cxtuodnuo. Arcscniou-sc cranic cla
so c ningucn a dc conrccndcr. No cnianio, quc ouira nulIcr foi
nais ofcndida do quc Maria? Pois nao c ianlcn vcrdadc quc aquclc
a qucn Dcus alcnoa c ianlcn analdioado con o ncsno soro do
scu csriio? dcsia forna quc sc iorna ncccssario, csiriiualncnic,
conrccndcr Maria. Ela nao c, dc nancira alguna, una fornosa
dana quc lrinca con un dcus ncnino, c aic nc sinio rcvoliado ao
dizcr isio c nuiio nais ao cnsar na afciaao c ligcircza dc ial
conccao. Acsar disso, quando diz. sou u scuu do ScnIo, cla c
grandc c inagino quc nao dcvc scr difcil clicar or quc razao sc
iornou nac dc Dcus. Nao rccisa, alsoluiancnic nada, da
adniraao do nundo, ial cono Alraao nao ncccssiia dc lagrinas,
orquc ncn cla foi una Icrona, ncn clc foi un Icroi. E nao sc
iornaran grandcs or icrcn cscaado irilulaao, ao dcscscro c
ao aradoo, nas rccisancnic orquc sofrcran iudo isso. Ha
grandcza cn ouvir dizcr ao ocia, quando arcscnia o scu Icroi
iragico adniraao dos Ioncns. cIou o cc; ncccc-o; orquc c
grandioso ncrcccr as lagrinas dos quc sao dignos dc as dcrranar;
Ia grandcza cn vcr o ocia conicr a nuliidao, corrigir os Ioncns c
analisa-los un or un ara vcrificar sc sao dignos dc cIorar clo
Icroi, orquc as lagrinas dos vulgarcs cIorcs rofanan o sagrado.
Coniudo ainda c nais grandioso quc o cavalciro da fc ossa dizcr ao
nolrc caraicr quc qucr cIorar or clc. nuo cIocs o nn, cIou
untcs o t o.
A cnoao invadc-nos; rcgrcssa-sc aos icnos aforiunados; un
docc c languido dcscjo condu-los saiisfaao dc avisiarcn Jcsus nos
caninIos da icrra ronciida. Esquccc-sc a angusiia, a irilulaao, o
aradoo. Era assin iao facil nao crrar? Nao cra icrrvcl quc fossc
Dcus cssc Ioncn quc andava con os ouiros? Nao cra icrrvcl csiar
scniado ncsa con clc? Era assin iao facil scr aosiolo? Mas o
rcsuliado, dczoiio scculos dc crisiianisno, scrvc ara alguna coisa.
ara csia aljcia lurla cla qual cada un sc cngana a si c cngana os
ouiros. Nao sinio coragcn ara dcscjar scr o conicnoranco dcsscs
aconiccincnios; nas ianlcn, sc nao julgo scvcrancnic os quc sc
cnganaran, nao avalio ncdiocrcncnic os quc viran ccrio. Fcgrcsso
a Alraao. Duranic o icno quc rcccdcu o rcsuliado, ou Alraao foi a
cada noncnio un assassino, ou cniao csianos cn rcscna dc un
aradoo quc cscaa a iodas as ncdiacs.
A Iisioria dc Alraao conoria una suscnsao iclcologica da
noral. Cono Indivduo, sucrou o gcral. Tal c o aradoo quc sc
rccusa ncdiaao. Nao sc odc clicar ncn cono a cnira ncn
cono a crnanccc. Sc nao c csic o caso dc Alraao, ncn scqucr csic
alcana scr Icroi iragico, c un assassino. E cniao c iolicc crsisiir
cn cIanar-lIc o ai da fc, c convcrsar a scu rcsciio con cssoas
dcscjosas dc ouvir nais do quc alavras. O Ioncn odc cIcgar a scr
un Icroi iragico, clas suas rorias foras, nas nao un cavalciro
da fc. Quando un Ioncn sc cnlrcnIa no caninIo, cnoso cn un
scniido, do Icroi iragico, nuiios dcvcn csiar cn condics dc o
aconsclIar; nas quclc quc sc scguc a csirciia scnda da fc, ningucn
o odc ajudar, ningucn o odc conrccndcr. A fc c un nilagrc; no
cnianio ningucn dcla csia ccludo; orquc c na aiao
6
quc ioda a
vida Iunana cnconira a sua unidadc, c a fc c una aiao.
PFODLEMA II

Ha un dcvcr alsoluio ara con Dcus?

A noralidadc c o gcral c, cono ial, ianlcn o divino. Por
conscguinic, Ia razao cn dizcr quc iodo o dcvcr c, no fundo, dcvcr
ara con Dcus; nas sc nao sc odc acrcsccniar nais nada, liniio-
nc a dizcr, ao ncsno icno, falando con roricdadc, quc nao
icnIo ncnIun dcvcr ara con Dcus. O dcvcr consiiiui-sc cono ial
quando c rcfcrido a Dcus, nas no dcvcr roriancnic diio, nao cniro
cn rclaao con o divino. Assin succdc con o dcvcr dc anar o
roino. c dcvcr, na ncdida cn quc csic anor csia rcfcrido a Dcus;
no cnianio, no dcvcr, nao cniro cn rclaao con clc nas con o
roino quc ano. Sc digo, scgundo csia rclaao, quc c un dcvcr
anar Dcus, cnuncio una sinlcs iauiologia, scndo aqui ionado
Dcus no scniido ioialncnic alsiraio dc divino, dc gcral, dc dcvcr.
Toda a vida da Iunanidadc arrcdonda-sc cniao c iona a forna dc
una csfcra crfciia, dc quc a noral c ora o liniic ora o conicudo.
Dcus iorna-sc un onio invisvcl c dissia-sc cono un cnsancnio
scn consisicncia; scu odcr so sc ccrcc no noral quc cncIc a vida.
Porianio, sc un Ioncn icn a idcia dc anar Dcus cn scniido
difcrcnic daquclc quc sc acala dc indicar, cssc Ioncn dcsvaira,
ana un faniasna quc, sc cIcgassc a icr foras ara falar, lIc diria.
Nuo co o tcu uno, cu nu tuu cscu. Sc crcnos anar Dcus dc
ouira forna, csic anor iorna-sc iao susciio cono aquclc dc quc fala
Fousscau, c scgundo o qual un Ioncn ana os cafrcs, cn lugar dc
anar o scu roino.
Sc csics onios dc visia sao caios, sc nao Ia nada
inconcnsuravcl na vida Iunana, sc o inconcnsuravcl quc ncla icra
aarccc or un acaso do qual nada advcn, na ncdida cn quc a
cisicncia c conicnlada, scgundo a idcia, cniao Hcgcl icn razao;
nas cquivoca-sc ao falar da fc c ao auiorizar a quc sc falc dc Alraao
cono ai da fc, orquc invocando a ouira alicrnaiiva, condcnou
Alraao c a fc. Na sua filosofia, dus Acusscc (dc Entuusscung)
?
c
sucrior dus Inncc,
S
cono frcqucnicncnic sc nosira or un
ccnlo. A criana c dus Inncc, o Ioncn dus Acusscc; dondc sc
scguc quc a criana csia dcicrninada clo cicrior; invcrsancnic o
Ioncn, cono dus Acusscc, csia dcicrninado or dus Inncc. A fc c,
clo conirario, csic aradoo. o inicrior c sucrior ao cicrior, ou,
ara rcionar una fornula rcccdcnic, o nuncro nar c sucrior ao
nuncro ar.
Na conccao noral da vida, iraia-sc, dcsic nodo, ara o
Indivduo, dc o dcsojar da sua inicrioridadc, ara o crinir cn
algo dc cicrior. Todas as vczcs quc isso lIc rcugna, iodas as vczcs
quc c rciido or algun scniincnio, disosiao, cic., dc ordcn niina,
ou quc rccai no inicrior, cca conira si ncsno c cnira nun csiado
dc crisc ansiosa. O aradoo da fc consisic cn quc Ia una
inicrioridadc inconcnsuravcl cn rclaao cicrioridadc, c csia
inicrioridadc, inoria noia-lo, nao c idcniica rcccdcnic, nas una
nova inicrioridadc. rcciso nao csquccc-lo. A nova filosofia
crniiiu-sc sulsiiiuir, ura c sinlcsncnic, o incdiaio cla fc".
Quando sc agc dcsia nancira c ridculo ncgar quc a fc cisiiu
scnrc. Assin cnira na conanIia, lasianic vulgar, do scniincnio,
do Iunor, da idiossincrasia, dos funos, cic. Ncsic scniido a filosofia
odc icr razao ao afirnar quc nao c ncccssario rccorrcr fc. Mas
nada a auioriza a ionar as alavras ncsia accao. A fc c rcccdida
dc un novincnio dc infiniio; c soncnic cniao quc cla aarccc, ncc
nonutc,
9
cn viriudc do alsurdo. Posso conrccndc-lo, scn or
isso rcicndcr quc ossuo a fc. Sc cla nao c ouira coisa scnao o quc
a filosofia diz, ja Socraics foi nais longc, nuiio nais longc, cnquanio
quc, no caso conirario, nao a alcanou. Fcz o novincnio infiniio do
onio dc visia iniclcciual. A sua ignorancia nao c ouira coisa scnao a
rcsignaao infiniia. Esia iarcfa c ja suficicnic ara as foras
Iunanas, ainda quc Iojc scja dcsdcnIada; nas, anics dc iudo, c
ncccssario ic-la rcalizado, c ncccssario rinciro quc o Indivduo sc
Iaja csgoiado na infiniiudc, ara cIcgar cniao ao onio cn quc a fc
odc surgir.
O aradoo da fc consisic orianio cn quc o Indivduo c
sucrior ao gcral, dc nancira quc, ara rccordar una disiinao
dognaiica Iojc ja rarancnic usada, o Indivduo dcicrnina a sua
rclaao con o gcral ionando cono rcfcrcncia o alsoluio, c nao a
rclaao ao alsoluio cn rcfcrcncia ao gcral. Podc ainda fornular-sc o
aradoo dizcndo quc Ia un dcvcr alsoluio ara con Dcus; orquc,
ncssc dcvcr, o Indivduo sc rcfcrc cono ial alsoluiancnic ao
alsoluio. Ncsias condics, quando sc diz quc c un dcvcr anar
Dcus, crinc-sc algo quc difcrc do anicriorncnic diio; orquc sc
cssc dcvcr c alsoluio, a noral cnconira-sc rclaiada ao rclaiivo. Dc
qualqucr nodo nao sc scguc da quc a noral dcva scr alolida, nas
rccclc una crcssao nuiio difcrcnic, a do aradoo, dc forna quc,
or ccnlo, o anor ara con Dcus odc lcvar o cavalciro da fc a
dar ao scu anor ara con o roino a crcssao coniraria do quc,
do onio dc visia noral, c o dcvcr.
Sc assin nao c, a fc nao icn lugar na vida, c una crisc, c
Alraao csia crdido, visio quc ccdcu.
Esic aradoo nao sc rcsia ncdiaao, orquc rcousa no
faio dc o Indivduo scr cclusivancnic Indivduo. Dcsdc quc clc qucr
crinir o scu dcvcr alsoluio no gcral c ionar conscicncia dc aquclc
ncsic, rcconIccc quc csia cn crisc c, acsar da sua rcsisicncia a
csia criurlaao, nao conscguc rcalizar o ial dcvcr alsoluio; c sc
nao rcsisic, cca, ainda quc o scu aio iraduza cutc o quc cra scu
dcvcr alsoluio. Quc dcvcria Alraao fazcr? Sc disscssc a ouiro. Ano
Isuuc ucnu dc tudo; c o sso quc nc c tuo doooso succu-o, o
scu inicrlocuior rcsondcr-lIc-ia, cncolIcndo os onlros. Entuo o
quc c quc o quccs uzc A ncnos quc, cIcio dc suiilcza, dcscolrissc
quc Alraao fazia osicniaao dos scus scniincnios cn flagranic
conirasic con a sua conduia.
Enconiranos un aradoo dcsic gcncro na Iisioria dc Alraao.
Do onio dc visia noral, a rclaao quc nanicn con Isaac crinc-sc
dizcndo quc o ai dcvc anar o filIo. Esia rclaao noral csia rcfcrida
ao rclaiivo c oc-sc rclaao alsoluia con Dcus. Sc sc crgunia
or quc, Alraao nao odc invocar ouira coisa scnao a rova, a
icniaao, o quc, cono ja sc dissc, crinc a unidadc dc una
conduia cn quc sc agc or anor dc Dcus c or anor dc si rorio. A
linguagcn usual rcala ianlcn a corrcsondcncia dcsics dois
icrnos. Un Ioncn faz una coisa quc nao cnira no gcral. diz-sc quc
nao agiu or anor dc Dcus, qucrcndo crinir con isso quc agiu or
anor dc si rorio. O aradoo da fc crdcu a insiancia
inicrncdiaria, o gcral. Por un lado, a fc c a crcssao do surcno
cgosno. rcaliza o icrrificanic, rcaliza-o or anor dc si rorio; or
ouiro lado c a crcssao do nais alsoluio alandono, aiua or anor
dc Dcus. Nao odc cnirar no gcral cla ncdiaao; orquc, dcssa
nancira, dcsiru-lo-ia. A fc c cssc aradoo, c o Indivduo nao odc
dc forna alguna fazcr-sc conrccndcr or ningucn. Suc-sc, sci-o
nuiio lcn, quc o odc fazcr cranic o scu scnclIanic colocado cn
igual siiuaao. Esia idcia scria inconcclvcl sc, nos nossos dias, nao
sc rocurassc or ianias nanciras o insinuar-sc sul-rciiciancnic
nas coisas grandiosas. Un cavalciro da fc nao odc dc nancira
alguna socorrcr un ouiro. Ou o Indivduo sc iransforna cn
cavalciro da fc, carrcgando clc ncsno o aradoo, ou nunca cIcga
rcalncnic a sc-lo. Ncssas rcgics, nao sc odc cnsar cn ir
aconanIado. O Indivduo nunca odc rccclcr, scnao dc si rorio,
a clicaao arofundada do quc c ncccssario cnicndcr-sc or Isaac.
E sc, do onio dc visia do gcral, sc udcssc caiancnic dcicrnina-lo
(or ouiro lado Iavcria una coniradiao icrrivclncnic ridcula cn
colocar o Indivduo, quc csia fora do gcral, nas caicgorias gcrais, ois
quc clc dcvc agir na sua qualidadc dc Indivduo quc sc acIa fora do
gcral}, o Indivduo nunca odcra, no cnianio, asscgurar-sc disso
clos ouiros scnao or si ncsno, cono Indivduo. Assin, ainda quc
un Ioncn fossc suficicnicncnic covardc c niscravcl ara rcicndcr
iornar-sc un cavalciro da fc sol a rcsonsalilidadc dc ouircn, nao o
odcria conscguir; orquc unicancnic o Indivduo cIcga a sc-lo
cono Indivduo; a rcsidc sua grandcza quc osso conrccndcr nas
nao aiingir, or falia dc coragcn; a rcsidc ianlcn o csanio, c cssc
osso ainda nclIor concclc-lo.
Enconira-sc, cono c salido, una noiavcl douirina solrc o
dcvcr alsoluio ara con Dcus no EuungcIo dc S. Lucus (14, 26}. sc
ugucn ucn u nn c nuo odcu scu u, suu nuIc, scus Ios, scus
nuos c nus c utc suu u udu, nuo odc sc ncu dscuo.
Esia frasc c violcnia; qucn a odcria cscuiar? Por isso nuiio
rarancnic ouvida. Essc silcncio nao assa, iodavia, dc un vao
sulicrfugio. Porquc o csiudanic cn icologia arcndc quc aquclas
alavras sc cnconiran no Novo Tcsiancnio c acIa cn qualqucr
nanual dc ccgcsc quc nscn ncsia assagcn c cn algunas ouiras
significa, or aicnuaao. nnus dgo, ostIuIco, non coo, nI
uco.
10
O conicio, no cnianio, nao nc arccc aoiar a clcganic
inicrrciaao. Porquc, nun vcrsculo nais adianic, sc acIa a
Iisioria do Ioncn quc, qucrcndo consiruir una iorrc, conca or
calcular a dcscsa con ncdo dc sc icr cnganado. A csirciia rclaao
dcsia aralola con o vcrsculo ciiado arccc significar quc os icrnos
dcvcn scr ionados cn iodo o scu icrrvcl rigor, ara quc cada un
rovc or si ncsno sc c caaz dc crigir cssa iorrc.
Sc csic icdoso c scniincnial ccgcia quc suc, con csics
rcgaicios, fazcr cnirar dc coniralando no nundo o crisiianisno
conscguissc convcnccr o aluno quc ial c rcalncnic, scgundo a
granaiica, a lingusiica c a analogia, o scniido dcssa assagcn,
cIcgaria induliiavclncnic a crsuadi-lo dc quc o crisiianisno c o
quc dc nais lancniavcl Ia no nundo. Porquc a douirina quc, nuna
das suas nais lclas crcsscs lricas c ondc rcssalia nais
foricncnic a conscicncia do valor cicrno, nao diz nais quc una
alavra csirciiosa c vazia dc scniido, rcconcndando sinlcsncnic
ncnos loa voniadc, ncnos aicnao c nais indifcrcna; a douirina
quc, no noncnio cn quc arccc assusiar, da ncia volia c lallucia.
douirina assin nao valc a cna dc algucn sc lcvaniar ara a scguir.
As alavras sao icrrvcis, nas crcio quc odcn conrccndcr-sc
scn icr, con isso, a coragcn dc as r cn raiica. incrioso icr a
lcaldadc dc rcconIcccr o quc csia cscriio, dc confcssar-lIc a
grandcza, ncsno quando sc nao icnIa a coragcn dc nos
confornarnos. Dcssa nancira, nao nos rivanos do lcncfcio quc
dcssc lclo rclaio nos odc advir, orquc, cn un ccrio scniido,
cnccrra una consolaao ara aquclc quc nao icn a audacia dc
cnrccndcr a consiruao da iorrc. Mas c rcciso scr Ioncsio c cviiar
dar o nonc dc Iunildadc a csia falia dc coragcn, ois quc, nuiio
clo conirario, sc iraia dc orgulIo; a coragcn da fc c o unico aio dc
Iunildadc.
Vc-sc quc sc a assagcn ciiada icn un scniido, dcvc scr
ionado lcira. Dcus c aquclc quc cigc anor alsoluio nas o quc, ao
rcqucrcr o anor dc una cssoa, rcicndc ao ncsno icno quc csic
anor sc nanifcsic cla iilicza cn rclaao a iudo o quc, sua volia,
icn dc qucrido, acrcsccnia ao cgosno a aiciicc, c assina a sua
scnicna dc noric or nais quc onIa a sua vida na aiao quc
dcssa nancira soliciia. Assin un narido cigc dc sua nulIcr quc
alandonc ai c nac, nas sc considcrassc una rova dc anor
ciraordinario ara consigo, a iilicza quc nosira ara con clcs, or
sua causa, scria o uliino dos iolos. Sc icn una idcia do quc c o
anor, icra razcr cn dcscolrir, na crfciia afciao filial c fraicrnal dc
sua nulIcr, a scgura rova dc quc cla o anara nais do quc a
qualqucr ouiro no rcino. Mas. graas a un ccgcia, c rcciso
considcrar cono una idcia digna da divindadc o quc no Ioncn
assaria or sinal dc cgosno c dc iolicc.
Eniao cono odiar o roino? Nao qucro rccordar ncsia aliura
a disiinao quc cosiunanos fazcr cnirc o anor c o odio, nao orquc
acIassc icr algo dc novo a acrcsccniar, ainda quc scja o icsicnunIo
da aiao, nas orquc c cgosia c nao convcn aqui. Pclo conirario,
sc considcro a iarcfa cono un aradoo, conrccndo-a, cono sc
odc conrccndcr un aradoo. O dcvcr alsoluio odc cniao lcvar
rcalizaao do quc a noral roiliria, nas dc forna alguna odc
inciiar o cavalciro da fc a dciar dc anar. o quc nosira Alraao. No
noncnio cn quc qucr sacrificar Isaac, a noral diz quc clc o odcia.
Mas sc assin c rcalncnic, odc csiar scguro dc quc Dcus lIc nao
cdc cssc sacrifcio; con cfciio Cain c Alraao nao sao idcniicos. Esic
dcvc anar o filIo con ioda a sua alna; quando Dcus lIo cdc, dcvc
ana-lo sc ossvcl, ainda nais c c cniao soncnic quc odc succu-
o; orquc csic anor quc dcdica a Isaac c o quc, cla sua osiao
aradoal ao anor quc icn or Dcus, faz do scu aio un sacrifcio.
Mas a irilulaao c a angusiia do aradoo fazcn quc Alraao nao
ossa scr conrccndido, dc ncnIuna forna, clos Ioncns.
soncnic no insianic cn quc o scu aio csia cn coniradiao alsoluia
con o scu scniincnio, quc clc sacrifica Isaac. No cnianio, c cla
rcalidadc do scu aio quc cricncc ao gcral c, ncsic donnio, c c
coniinua a scr un assassino.
rcciso ainda ouvir o icio dc Lucas dc forna a vcr quc o
cavalciro da fc nao cnconira alsoluiancnic ncnIuna crcssao do
gcral (concclido cono noral} caaz dc o salvar. Quando, or
ccnlo, c a igrcja quc cigc csic sacrifcio dc un dos scus
ncnlros, cnconirano-nos acnas cn rcscna dc un Icroi iragico.
A idcia dc igrcja, con cfciio, nao difcrc qualiiaiivancnic da dc
Esiado, dcsdc quc o Indivduo odc cnirar a cla ncdiaao, c,
quando cnirou no aradoo, nao cIcga idcia dc igrcja; cnccrrado
dcniro do aradoo, cnconira nclc, ncccssariancnic, ou a sua
fclicidadc ou a sua crdiao. O Icroi quc olcdccc igrcja crinc,
na sua aao, o gcral, c nao Ia ningucn a, ncn ncsno o ai c a
nac, quc nao o conrccndan. Mas clc c o cavalciro da fc c da una
rcsosia difcrcnic da dc Alraao; nao diz iraiar-sc dc una rova ou
dc una icniaao a quc foi sulnciido.
Eviia-sc, gcralncnic, ciiar icios cono csic dc Lucas. Fcccia-sc
lilcriar o Ioncn das cadcias; icnc-sc o ior logo quc o Indivduo sc
roc conduzir-sc cono ial. Diio dc ouiro nodo, cnsa-sc quc
cisiir cono Indivduo c a nais facil das coisas c or conscguinic
inicrcssa consirangcr os Ioncns a alcanarcn o gcral. Nao ariilIo
ncn dcsic rcccio, ncn dcsia oiniao c clo ncsno noiivo. Quando
sc salc, or ccricncia, quc nao Ia nada dc nais icrrvcl quc cisiir
na qualidadc dc Indivduo, nao sc dcvc icncr afirnar quc nao Ia
nada dc naior; nas ianlcn c-sc olrigado a crini-lo dc nancira a
nao fazcr dcssas alavras una raiocira ara o ciraviado quc c
ncccssario, anics dc nais, rcconduzir ao gcral, ainda quando as suas
alavras nao dcicn lugar ao Icrosno. Sc nao sc ousa ciiar
scnclIanics icios, ianlcn sc nao dcvc icr o aircvincnio dc
ncncionar Alraao; c sc cnsanos quc c rclaiivancnic facil cisiir
cono Indivduo, nosiranos indirciancnic una inquicianic
indulgcncia ara conosco; orquc sc rcalncnic sc icn rcsciio or si
rorio c cuidado con a alna, csia-sc scguro dc quc aquclc quc vivc
sol o scu rorio donnio, sozinIo no scio do nundo, lcva una vida
nais ausicra c nais isolada quc a dc una jovcn no scu quario. Nao
falian cssoas a qucn c ncccssaria a sujciao c quc, cnircgucs a si
rorias, sc lanarian cono aninais sclvagcns no cgosno do
razcr; nada nais vcrdadciro; nas iraia-sc rccisancnic dc nosirar
quc nao sc cricncc a cssc nuncro, icsicnunIando quc sc odc
falar con icnor c ircnor; c dcvc-sc fazc-lo or rcsciio s coisas
grandiosas, a fin dc quc clas nao caian no csquccincnio, or rcccio
das funcsias conscqucncias quc sc cviiarao sc sc falar, salcndo quc
sc iraia dc coisas grandiosas, conIcccndo os scus icrrorcs, scn o
quc nada sc conIccc da sua grandcza.
Eanincnos un ouco nais dc crio a irilulaao c a angusiia
coniidas no aradoo da fc. O Icroi iragico rcnuncia a si ncsno
ara crinir o gcral; o cavalciro da fc rcnuncia ao gcral ara sc
convcricr cn Indivduo. Ja o dissc, iudo dccndc da aiiiudc quc sc
adoic. Sc suonos rclaiivancnic facil scr Indivduo, odc-sc csiar
scguro dc quc nao sc c cavalciro da fc. orquc os assaros cn
lilcrdadc c os gcnios vagalundos nao sao os Ioncns da fc. Pclo
conirario, o cavalciro da fc salc quc c nagnfico cricnccr ao gcral.
Salc quc c lclo c lcncfico scr o Indivduo quc sc iraduz no gcral c
quc, or assin dizcr, da dc si rorio una cdiao aurada, clcganic,
o nais ossvcl corrcia, conrccnsvcl a iodos; salc quanio c
rcconforianic iornar-sc conrccnsvcl a si rorio no gcral, dc forna
a conrccndcr csic, c quc iodo o Indivduo quc o conrccnda a clc
conrccndc o gcral, anlos usufruindo da alcgria quc a scgurana
do gcral jusiifica. Salc quanio c lclo icr nascido cono Indivduo quc
icn no gcral a sua airia, a sua acolIcdora casa, scnrc ronia a
rccclc-lo iodas as vczcs quc la qucira vivcr. Mas salc, ao ncsno
icno, quc acina dcssc donnio scrcnicia un caninIo soliiario,
csirciio c cscarado; salc quanio c icrrvcl icr nascido isolado, fora
do gcral, caninIar scn cnconirar un unico conanIciro dc viagcn.
Salc crfciiancnic ondc sc cnconira c cono sc conoria cn rclaao
aos Ioncns. Para clcs, c louco c nao odc scr conrccndido or
ningucn. E no cnianio, louco c o ncnos quc sc odc dizcr. Sc nao sc
olIa ara clc dcsic angulo, cniao considcra-sc Iiocriia, c ianio nais
cruclncnic quanio nais alio ircou clo cscarado caninIo.
O cavalciro da fc conIccc o cniusiasno quc da a rcnuncia ao
sacrificar-sc clo gcral, quania coragcn c ncccssaria ara isso; nas
ianlcn salc quc Ia ncssa conduia una scgurana quc sc olicn ao
agir clo gcral; salc quc c nagnfico scr conrccndido or iodas as
alnas nolrcs, c dc ial forna, quc aquclc quc o considcra ainda sc
cnolrccc a si rorio. Tudo isio clc salc, c scnic-sc cono sc
csiivcssc agrilIoado; dcscjaria quc cssa iarcfa fossc a sua. Alraao
icria assin odido dcscjar, or vczcs, quc o scu acl fossc anar
Isaac cono convcn a un ai, anor inicligvcl ara iodos, c ara
scnrc inolvidavcl; odia dcscjar quc a sua iarcfa consisiissc cn
sacrificar Isaac no inicrcssc gcral, c dcscriar nos ais o cniusiasno
das faanIas gloriosas scniino-nos quasc csaniados ao cnsar
quc csics dcscjos nao assan dc criscs c cono ial dcvcn scr
iraiados; orquc clc salc quc crcorrc un caninIo soliiario, quc
nada fcz no inicrcssc gcral, nas quc sinlcsncnic sofrc una
rovaao c una icniaao. Eniao, quc fcz Alraao clo gcral?
Pcrniian-nc falar disio cono un Ioncn, con ioda a Iunanidadc!
Fccclc, assados scicnia anos, o filIo da vclIicc. Essc lcn quc
ouiros oliivcran iao raidancnic ara o odcrcn gozar or nuiio
icno, cscra clc scicnia anos; c or quc? Porquc sofrcu una rova
c una icniaao. Nao c loucura!
Mas Alraao acrcdiiou; soncnic Sara scniiu vacilar a sua fc, c
induziu Alraao a ionar Agar cono conculina; nas or isso icvc dc a
culsar. Fccclc Isaac, c dc novo dcvc sofrcr a rova. ConIccia a
lclcza dc crinir o gcral, a nagnfica alcgria dc vivcr con Isaac.
Mas nao c cssa a sua nissao. Salia quc sacrificar scnclIanic filIo
ao lcn gcral cra digno dc un rci; nclc icria cnconirado o rcouso; c
assin cono a vogal dcscansa na consoanic quc a aoia, do ncsno
nodo iodos aquclcs quc o cclclran icrian cnconirado aoio na sua
aao, nas ial nao c a sua nissao dcvc sofrcr a rova! Aquclc
fanoso caiiao ronano conIccido or Cunciaior conicvc o ininigo
con conicnorizacs. nas cn conaraao, quc conicnorizador
nao c Alraao! Porcn clc nao salva o Esiado. Tal c a sulsiancia dc
ccnio c irinia anos. Qucn odcria suoriar csia ccciaiiva? O scu
conicnoranco, sc algun ainda cisiissc, icria diio. AIuuo nuo sc
cunsou dc cscu c nuncntc tcuc un Io; o ccso tcno! E
ugou cs quc o quc succu. Nuo cstuu ouco Sc, no cntunto,
udcssc cxcu-sc... nus cctc scnc quc sc tutu dc unu ouu.
Tanlcn Alraao nao odcria dizcr nuiio nais, orquc a sua vida c
cono un livro sol o scqucsiro divino, c quc nao sc iorna us
uIc.
11

Isso c quc c icrrvcl. Sc nao o vinos, odcnos csiar ccrios dc
quc nao sc iraia dc un cavalciro da fc; nas, sc algucn noia, nao
odcra ncgar quc ncsno o nais sofrcdor Icroi iragico icn o ar dc ir
a un lailc, quando conarado con o cavalciro quc so conscguc
avanar lcnia c cnosancnic. Sc o rcconIcccnos c csianos scguros
dc quc nao icnos a coragcn dc o conrccndcr, inaginc-sc a
naravilIosa gloria oliida or csic cavalciro quc sc iorna faniliar a
Dcus, anigo do ScnIor, c quc, ara nc crinir nuna forna
conlciancnic Iunana, iraia or iu o ScnIor, a qucn aic ncsno o
Icroi iragico nao fala scnao na icrccira cssoa.
O Icroi iragico raidancnic icrninou o conlaic; rcalizou o
novincnio infiniio c agora cnconira a scgurana no gcral. Pclo
conirario, o cavalciro da fc sofrc una consianic rova, a cada
noncnio icn una ossililidadc dc rcgrcssar, arrccndcndo-sc, ao
scio do gcral, c cssa ossililidadc ianio odc scr crisc cono vcrdadc.
Nao odc cdir a ningucn quc o iluninc, orquc cniao colocar-sc-ia
fora do aradoo.
O cavalciro da fc ossui, orianio, cn rinciro lugar, a aiao
ncccssaria ara conccnirar ioda a noral con quc ronc nun unico
onio. o odcr icr a ccricza dc quc ana rcalncnic Isaac con ioda a
sua alna.
12
Sc nao o faz, csia cn crisc. Por ouiras alavras, ossui
aiao suficicnic ara nolilizar, nun alrir c fccIar dc olIos, ioda
cssa scgurana c dc ial nancira quc nada crdc da sua riniiiva
rcalidadc. Sc nao odc fazc-lo, crnanccc no ncsno lugar, orquc,
cniao, c-lIc nisicr rcconcar consianicncnic. O Icroi iragico
convcric ianlcn nun onio dccisivo a noral quc sucrou
iclcologicancnic; nas cnconirou a csic rcsciio un aoio no gcral. O
cavalciro da fc so disc, cn iudo c ara iudo, dc si rorio. da o
icrrvcl da siiuaao. A naior aric dos Ioncns vivc nuna olrigaao
noral quc, dia aos dia, cviia cunrir; nas ianlcn nunca alcana
cssa conccniraao aaionada, cssa conscicncia cncrgica. Para a
olicr, o Icroi iragico odc, cn ccrio scniido, cdir o socorro ao gcral,
nas o cavalciro da fc csia so cn iodos os noncnios. O Icroi iragico
rcaliza cssa conccniraao c cnconira o rcouso no gcral, o cavalciro
da fc dcscndc un csforo consianic. Agancnnon rcnuncia a
Ifigcnia c dcssa nancira cnconira o rcouso no gcral; odc, cniao,
sacrifica-la. Sc nao rcaliza o novincnio, sc no noncnio dccisivo a
sua alna, cn vcz dc ocrar a conccniraao aaionada, sc crdc cn
ninIarias gcrais, cono o cnsar or ccnlo quc icn ouiras filIas c
quc ucccIt
13
odcria ainda succdcr dus AusscodcntcIc,
14
c
claro quc nao c un Icroi, nas un Ioncn ronio a cnirar no
nanicnio. Alraao ianlcn conIccc a conccniraao do Icroi, ainda
quc scja nclc nuiio nais difcil, or falia dc aoio no gcral, nas
cfciua ianlcn un ouiro novincnio clo qual rccolIc a sua alna,
ronio ara o rodgio. Sc nao o fcz, nao c nais quc un
Agancnnon, na ncdida cn quc sc odc ainda jusiificar o sacrifcio
dc Isaac quando nao icn uiilidadc ara o gcral.
So o Indivduo odc dccidir-sc sc csia vcrdadcirancnic cn
crisc ou sc c un cavalciro da fc. No cnianio, o aradoo crniic
nosirar alguns caracicrcs quc qucn nao sc acIc ncsia siiuaao
odc ianlcn conrccndcr. O vcrdadciro cavalciro da fc cnconira-sc
scnrc no alsoluio isolancnio; o falso cavalciro c scciario, qucr
dizcr quc icnia sair da csirciia vcrcda do aradoo ara sc iornar un
Icroi iragico laraio. O Icroi iragico crinc o gcral c sacrifica-sc or
clc. En vcz dc assin aiuar, o olicIinclo scciario ossui un icairo
rivado, alguns lons anigos c conanIciros quc rcrcscnian o
gcral iao lcn cono os asscssorcs dc A TuIuqucu dc Ouo
rcrcscnian a jusiia. O cavalciro da fc, clo conirario, c o aradoo,
c o Indivduo, alsoluia c unicancnic o Indivduo, scn conccs ncn
considcracs. cssa a sua icrrvcl siiuaao, quc o dclil scciario
nao odc suoriar. En lugar dc iirar cono conclusao, o rcconIcccr a
sua incaacidadc ara fazcr o quc c grandc c confcssa-lo
sinccrancnic, o quc nao osso dciar dc arovar ois quc c afinal a
ninIa aiiiudc, o olrc dialo suc quc juniando-sc a alguns dos
scnclIanics odcra alcanar o icrno do scu inicnio. Mas dc nodo
algun icra ciio, ois o nundo do csriio nao sc dcia cnganar.
Una dczcna dc scciarios dao-sc as naos; nao conrccndcn
alsoluiancnic nada accrca das criscs dc soliiudc quc cscran o
cavalciro da fc c s quais nao odc sulirair-sc orquc scria ainda
nais icrrvcl alrir caninIo con dcnasiada audacia. Os scciarios
cnsurdcccn-sc uns aos ouiros fazcndo grandc algazarra, nanicn
afasiada a angusiia graas aos scus griios, c csic conjunio dc gcnic
ululanic dc ncdo suc odcr assaliar o ccu c irilIar o caninIo do
cavalciro da fc; nas csic, na solidao do univcrso, janais ouvc una
voz Iunana; avana sozinIo con sua icrrvcl rcsonsalilidadc.
O cavalciro da fc ja nao cnconira ouiro aoio scnao cn si
rorio; sofrc or nao odcr fazcr-sc conrccndcr, nas nao scnic
ncnIuna va ncccssidadc dc guiar os ouiros. A sua dor c a sua
scgurana; ignora o vao dcscjo, a sua alna c dcnasiado scria ara
isso. O falso cavalciro airaioa-sc or cssc donnio adquirido nun
noncnio. Elc nao conrccndc quc sc ouiro Indivduo vai scguir o
ncsno caninIo dcvc iornar-sc cn Indivduo caiancnic da ncsna
nancira, scn icr, or conscqucncia, ncccssidadc dc dirciivas dc
ningucn, c, solrciudo, dc qucn as rcicnda inor. Aqui dc novo clc
sai da scnda do aradoo, nao odc suoriar o naririo da
inconrccnsao; rcfcrc, o quc c nuiio cnodo, inor-sc
adniraao do nundo nosirando a sua caacidadc dc donnio. O
vcrdadciro cavalciro da fc c una icsicnunIa, nunca un ncsirc;
nisso rcsidc a sua rofunda Iunanidadc nuiio nais significaiiva
quc cssa frvola ariiciaao na fclicidadc ou na dcsgraa dc ouircn,
Ionrada con o nonc dc sinaiia, quando afinal nao assa dc ura
vaidadc. Qucr-sc scr sinlcsncnic icsicnunIa. confcssa-sc
inliciiancnic quc ningucn, ncn ncsno o uliino dos Ioncns, icn
ncccssidadc dc conaiao Iunana, ncn dc nosirar o scu
aviliancnio ara quc un ouiro faa disso un cdcsial. Mas cono
csia icsicnunIa nao conscguiu facilncnic o quc ganIou, ianlcn
nao o vcndc or laio rco c nao icn a laicza dc acciiar a
adniraao dos Ioncns ara lIcs ofcrcccr, cn iroca, o scu dcsrczo;
salc quc a vcrdadcira grandcza c, igualncnic, accssvcl a iodos.
Por conscguinic, ou Ia un dcvcr alsoluio ara con Dcus, c
ncssc caso, iraia-sc do aradoo airas dcscriio, scgundo o qual o
Indivduo csia, cono ial, acina do gcral c sc cnconira cn rclaao
alsoluia con o alsoluio, ou cniao nunca icvc fc orquc cla scnrc
cisiiu, ou ainda cniao Alraao csia crdido, a ncnos quc sc cliquc
o icio dc Lucas (14} ial cono fazia o clcganic ccgcia c sc
inicrrcicn dc forna scnclIanic as assagcns corrcsondcnics c
analogas.
PFODLEMA III

Podc noralncnic jusiificar-sc o silcncio dc Alraao
cranic Sara, Eliczcr c Isaac?

A noralidadc c, cono ial, o gcral c a csic uliino iiulo ainda o
nanifcsia. Dcfinido cono scr incdiaiancnic scnsvcl c squico, o
Indivduo c scr oculio. A sua iarcfa noral consisic cniao cn sc
lilcriar do sccrcio ara sc nanifcsiar no gcral. Todas as vczcs quc
qucr crnancccr oculio, concic un ccado c cnira nuna crisc dc
ondc so odc sair cla nanifcsiaao.
Eis-nos dc novo no ncsno onio. Sc nao Ia un inicrior
oculio, c jusiificado clo faio dc o Indivduo cono ial scr infcrior ao
gcral, a conduia dc Alraao c insusicniavcl, orquc dcsdcnIou as
insiancias norais inicrncdiarias. Mas sc ossui cssc inicrior oculio,
csianos cn rcscna dc aradoo irrcduivcl ncdiaao visio quc
rcousa no faio dc o Indivduo, cono ial, csiar acina do gcral, c dc
csic scr ncdiaao. A filosofia Icgcliana nao adniic un inicrior
oculio, un inconcnsuravcl fundancniado cn dirciio. Conscqucnic
ao rcclanar a nanifcsiaao, nao csia, cnircianio, na vcrdadc quando
rcicndc considcrar Alraao cono ai da fc c disscriar a ial rcsciio.
Porquc a fc nao c a rincira incdiaiidadc, nas incdiaiidadc ulicrior.
A rincira incdiaiidadc c do donnio csiciico, c aqui a filosofia
Icgcliana odc icr razao. Mas a fc nao cricncc ao csiadio csiciico.
ou cniao nao Ia fc, orquc cla scnrc cisiiu.
O nclIor, ncsic caso, c cncarar ioda a qucsiao do onio dc
visia csiciico c roccdcr ara csic cfciio a canc dcssc donnio,
rogando ao lciior quc a clc accda rovisoriancnic scn rcscrvas,
cnquanio cu, ara coniriluir clo lado, nodificarci a cosiao
scgundo o icna. ProonIo-nc a analisc ninuciosa da caicgoria dc o
ntccssuntc quc, solrciudo nos nossos dias, cn quc sc vivc n
dscnnc cun,
1S
ionou grandc inoriancia; orquc c
vcrdadcirancnic a caicgoria da fasc criica. Ncn sc dcvc, cono s
vczcs succdc, dcois dc icr culiivado cssa caicgoria ou,
16
rirno-
nos dcla cono o rcicio dc quc ja nao csia nossa aliura; nas
ianlcn nao sc dcvc dcscja-la con dcnasiada avidcz, orquc cIcgar
a scr inicrcssanic ou icr una vida inicrcssanic nao c ccriancnic
cnrccndincnio quc a aric indusirial ossa rcsolvcr; c un funcsio
rivilcgio quc, cono iodos os do csriio, sc aga con rofundas
dorcs. Socraics foi o nais inicrcssado dos Ioncns quc vivcran, c a
sua vida a nais inicrcssanic das vidas vividas; nas csia cisicncia
foi-lIc adscriia cla divindadc, c na ncdida cn quc lIc foi ncccssario
conquisia-la or si rorio nao dciou dc conIcccr a dor c o
sofrincnio. Qucn caninar a vida con ccria scricdadc nao icn
noiivos ara adoiar dc anino lcvc cisicncia scnclIanic; c coniudo,
nao c raro vcr, Iojc cn dia, ccnlos iais. O inicrcssanic c, alias,
una caicgoria liniic, nos confins da csiciica c da ciica. Ncsia
ncdida o canc dcvc scnrc fazcr incurscs no icrrcno noral, ainda
quc, ara scr significaiivo, dcva alrangcr o rollcna con un fcrvor
niino c una concuisccncia vcrdadcirancnic csiciicas. Hojc cn dia
a noral ocua-sc nuiio rarancnic dcsics rollcnas. O noiivo dcvc
rcsidir na inossililidadc dc o sisicna lIcs ouiorgar o dirciio dc
cidadania. Tanlcn sc odcrian iraiar nais rollcnas cn
nonografias, quc nada incdc scjan lrcvcs, sc nao sc qucr
acrcsccniar nuiios orncnorcs, orquc sc cIcgaria ao ncsno
rcsuliado, con a condiao dc disor dc un rcdicado; orquc un ou
dois rcdicados odcn rcvclar un nundo. Nao Iavcria ja no sisicna
un lugar ara csias alavrinIas?
Podc lcr-sc na inorial Poctcu dc Arisioiclcs. Aqu cstuo duus
utcs consttuntcs du uIuu, u cccu c o cconIccncnto.
1?

Naiuralncnic so nc inicrcssa aqui o scgundo noncnio, o
cconIccncnto. En ioda a aric ondc inicrvcn sc iraia co so dc
una coisa rcviancnic oculia. Assin cono o rcconIccincnio roduz
o alvio, do ncsno nodo a coisa oculia c a icnsao da vida dranaiica.
Accrca das considcracs anicriorncnic fciias or Arisioiclcs, no
ncsno caiulo, solrc os divcrsos ncriios da iragcdia, solrc a
aiuaao sinulianca da criccia c do rcconIccincnio, c solrc o
rcconIccincnio sinlcs c dulo, nao osso aqui dcicr-nc, ainda
quc, cla sua cnciraao, calna c rofundidadc, scjan una icniaao
ara o cnsador dc Ia nuiio faiigado con a sucrficial oniscicncia
dos vulgarizadorcs sisicnaiicos. Conicniar-nc-ci con algunas
considcracs nais gcrais. Na iragcdia, grcga, a coisa oculia (c, or
conscguinic, o rcconIccincnio} c un vcsigio cico cujo rincio c
un/utun cn quc dcsaarccc a aao dranaiica c dc ondc a iragcdia
cirai a sua olscura c nisicriosa origcn. Da scr o cfciio roduzido
or una iragcdia grcga analogo inrcssao quc sc rccclc ao vcr
una csiaiua dc narnorc qual falia o odcr do olIar. A iragcdia
grcga c ccga. Assin ianlcn sc iorna ncccssaria una ccria dosc dc
alsiraao ara lIc sofrcr a influcncia. Un filIo naia scu ai, nas so
cniao salc quc c arricida. Una irna sacrifica o irnao, cujo
arcnicsco so lIc c rcvclado no noncnio dccisivo. Esic gcncro dc
iragico nao odc, dc forna alguna, convir nossa coca dc ccxuo.
O drana nodcrno dcscnlaraou-sc do dcsiino; cnanciou-sc
dranaiicancnic; c cvidcnic, crscruia-sc a si rorio c faz aiuar o
dcsiino na conscicncia do drana. Coisa c nanifcsiaao sao, ncsias
condics, o aio livrc do Icroi quc iransoria aos onlros ioda a
rcsonsalilidadc.
A coisa oculia c o rcconIccincnio sao ianlcn clcncnio
csscncial do drana nodcrno. Fasiidioso aduzir ccnlos. O nosso
icno cnircga-sc dc ial nancira voluiuosidadc do csiciico,
cnconira-sc dc ial forna inflanado c rocio fccundaao, quc
concclc con a facilidadc da crdiz, qual lasia, scgundo diz
Arisioiclcs, ouvir a voz do nacIo ou scniir o scu vo or cina dcla;
icnIo orianio a dclicadcza dc acrcdiiar quc, ao ronunciar-sc
sinlcsncnic coisa oculia", cada un odcra, scn dificuldadc,
cirair da sua nanga una dczcna dc novclas c concdias. Por isso
scrci lrcvc c consignarci sinlcsncnic una olscrvaao dc ordcn
gcral. Sc, jogando s cscondidas c iniroduzindo o fcrncnio dranaiico
na ca, sc oculia algo quc nao icn scniido, icnos una concdia;
clo conirario, sc nanicnos una rclaao con a idcia, odc alcanar-
sc a caicgoria do Icroi iragico. Un sinlcs ccnlo ara ilusirar o
cnico. un Ioncn inia-sc c c cIino. Dcscjaria olicr ciio junio
do lclo sco c csia quasc scguro dc iriunfar graas ao ariifcio quc o
faz alsoluiancnic irrcsisivcl. Caiiva una jovcn c scnic-sc no
cunulo da fclicidadc. Mas agora c quc iudo sc conlica. sc c caaz
dc confcssar a sua nisiificaao nao crdc o scu odcr dc scduao; c
arcscniando-sc cono ioda a gcnic c aic calvo nao sc vc dcsrczado
cla sua anada. A coisa oculia c o scu aio livrc do qual c
rcsonsavcl cranic a csiciica. Esia cicncia nao ana o Iiocriia dc
cranio nu quc cla cc ao ridculo. Dasia isio ara nc fazcr
cnicndcr; nao c no cnico quc odc rcsidir ncn o oljcio ncn o
inicrcssc dcsic csiudo.
TcnIo dc dcscnvolvcr, or via dialciica, cono sc conoria o
oculio na csiciica c na ciica; orquc sc iraia dc nosirar a alsoluia
difcrcna cnirc o oculio csiciico c o aradoo.
Alguns ccnlos. Una adolcsccnic csia sccrciancnic
cnanorada dc un jovcn, scn quc rccirocancnic sc icnIan
confcssado scu nuiuo anor. Os ais da jovcn olrigan-na a conirair
un ouiro casancnio (odc aic dciar-sc arrasiar cla icdadc filial};
olcdccc-lIcs, cscondc os scniincnios ara nuo uzc o outo
dcsguudo c nuncu nngucn suIcu o quc cu soc. Un jovcn
odc, con una unica alavra, ossuir o oljcio dos scus dcscjos c
dos scus inquicios sonIos. Mas cssa cqucna alavra odc
conroncicr c aic (qucn salc?} arruinar una fanlia; rcsolvc,
orianio, nolrcncnic, conscrvar o scgrcdo; nuncu u oucn conIcccu
u suu uxuo, uu quc ossu u u sc cz, ucctundo u nuo dc outo.
cna quc csics dois scrcs, un c ouiro a cada un cn ariicular sc
oculicn a qucn anan, sc cscondan un do ouiro, orquc odcrian
cfciuar una uniao dc caraicr noiavclncnic sucrior. A sua nuiua
dissinulaao c un aio livrc, dc quc sao ianlcn rcsonsavcis
cranic a csiciica. Mas csia cicncia lcna dc dclicadcza c coricsia
icn nais rccursos quc un gcrcnic dc nonicio. Quc faz cla, cniao?
Tudo o quc odc cn favor dos ananics. Os dois candidaios ao
rojciado casancnio sao, or acaso, anlos avisados da nolrc
rcsoluao do ouiro; clican-sc, casan-sc c ao ncsno icno
adquircn a figura do Icroi rcal; orquc ainda quc ncn ncsno
icnIan iido icno dc dornir solrc a Icroica rcsoluao, a csiciica
considcra a conduia dclcs cono sc iivcsscn luiado corajosancnic
duranic anos ara nanicr o scu nuiuo dcsgnio. Porquc a csiciica
faz caso onisso do icno, o qual iranscorrc ara cla con a ncsna
raidcz, qucr sc iraic dc una lrincadcira ou dc una coisa scria.
Mas a ciica nao adniic ncn csic acaso, ncn csia dclicadcza, c
ianlcn nao icn accrca do icno concciio iao ccdiio. O rollcna
iona assin novo asccio. lon nao disuiar con a ciica orquc
icn caicgorias uras. Nao invoca a ccricncia, quasc a nais
ridcula dc iodas as coisas risvcis, quc, cn vcz dc roiciar
salcdoria, iransforna as cssoas cn inscnsaios quando nao sc
rcconIccc nada quc lIc scja sucrior. A ciica ignora o acaso, c or
conscguinic nao icn a nnina rccisao dc golcs icairais, nao
lrinca con as dignidadcs, carrcga con una csada rcsonsalilidadc
os onlros do Icroi, condcna cono rcsunoso qucn quiscr con os
scus aios cnganar a divindadc, nao rcrovando ncnos qucn o
rcicnda fazcr con os sofrincnios. Convida a acrcdiiar na rcalidadc
c a luiar corajosancnic conira iodas as suas vicissiiudcs, solrciudo
conira csscs sofrincnios inaginarios quc sc forjan sol a sua roria
rcsonsalilidadc, c-ic cn guarda conira os calculos sofsiicos da
razao, ainda ncnos dignos da fc quc os oraculos da Aniiguidadc.
Fcconcnda cauicla cranic ioda a nolrcza inicncsiiva. dcia aiuar
a rcalidadc; Iavcra scnrc icno ara nosirarcs a iua coragcn, c
cniao cnconiraras na ciica iodo o socorro ncccssario. Todavia, sc
csscs dois scrcs scgucn un inulso rofundo, sc cncaran a sua
iarcfa c a cla sc dcdican con scricdadc, o csforo nao scra csicril;
nas a ciica ofcndida nao os odcra socorrcr orquc clcs lIc oculian
un scgrcdo quc assuniran or sua conia c risco.
Assin, a csiciica cigia o oculio c rcconcnsava-o; a ciica
cigia a nanifcsiaao c unia o oculio.
Mas a csiciica cigc, ianlcn, algunas vczcs, a nanifcsiaao.
Quando o Icroi c cnvolvido na ilusao csiciica c crc salvar una ouira
cssoa calando-sc, a csiciica qucr o silcncio c rcconcnsa-o; clo
conirario, quando os aios do Icroi lanan a criurlaao na vida dc
ouircn, cigc a claridadc. Enconiro-nc aqui cranic o Icroi iragico c
vou, or noncnios, caninar Igcnu cn Audc dc Eurcdcs.
Agancnnon dcvc sacrificar sua filIa. A csiciica cigc quc clc sc calc,
orquc scria indigno dc un Icroi rocurar a consolaao junio dc
ouiros; or soliciiudc ara con as nulIcrcs, dcvc ainda oculiar-lIcs
o scu dcsgnio o nais icno ossvcl. Por ouiro lado o Icroi, ara
ncrcccr ial nonc, dcvc ianlcn assar cla icrrvcl crisc, cn quc o
colocarao as lagrinas dc Clyicnncsira c Ifigcnia. Cono roccdc a
csiciica? Fccorrc a un ccdicnic, faz inicrvir un vclIo scrvo quc
faz a rcvclaao a Clyicnncsira. Dcsia forna iudo sc cnconira cn
ordcn.
Mas a ciica nao disc dc ncnIun acaso, ncn dc ncnIun
vclIo scrvo. A idcia csiciica coniradiz-sc dcsdc quc icnIa dc scr
cccuiada na rcalidadc. Por isso a ciica cigc a nanifcsiaao. O Icroi
iragico nosira a sua coragcn noral ao anunciar clc rorio a
Ifigcnia, livrc dc ioda a ilusao csiciica, o scu dcsiino. Sc o faz, c con
cfciio o filIo lcn-anado da ciica ara o qual cla usa dc ioda a sua
conlaccncia. Sc sc cala, a razao odc scr a dc acrcdiiar quc assin
alivia o sofrincnio aos ouiros, c ialvcz ainda o scu. Salc-sc livrc
dcssa uliina rcocuaao. Sc sc cala, acarrcia, cono Indivduo,
rcsonsalilidadcs na ncdida cn quc ncgligcncia un arguncnio quc
odc vir dc fora. Cono Icroi iragico nao odc fazc-lo; a ciica, con
cfciio, ana-o rccisancnic orquc clc crinc consianicncnic o
gcral. O scu aio Icroico cigc coragcn nas csia coragcn rcqucr quc
nao sc furic a ncnIun arguncnio. Ora, scn duvida alguna, as
lagrinas sao un icrrvcl uguncntun ud Ionncn, c conovcn or
vczcs aquclc quc nada ainda dcnovcra. Na ca dc Eurcdcs,
Ifigcnia odc rccorrcr s lagrinas; na rcalidadc, dcvc-lIc scr
crniiido, ial cono filIa dc Jcfic, dois ncscs ara cIorar, nao na
solidao, nas aos cs dc scu ai, ondo cn aao ioda a sua aric
uncuncntc ctu dc ugnus, alraando-lIc os joclIos, cn lugar dc
lIc arcscniar o rano dc olivcira dos sulicanics. (Cf. Igcnu cn
Audc, Vcrso 1224.}
O csiciico cdia a nanifcsiaao, nas saiu da dificuldadc con
un golc do acaso; a ciica rcclanava-a igualncnic, c cnconirava no
Icroi iragico a sua saiisfaao.
Acsar do rigor con quc a ciica rcqucr ial nanifcsiaao, nao sc
odc no cnianio, ncgar quc o scgrcdo c o silcncio nao confcrcn ao
Ioncn rcal grandcza, c rccisancnic orquc cssas sao
dcicrninacs da vida inicrior. Anor ao dciar Psquc, diz-lIc. Sc tu
guuducs scnco, duus uo nundo unu cunu quc scu dcus, nus
sc utuoucs o scgcdo, scu Ioncn. O Icroi iragico, favoriio da
ciica, c o Ioncn uro; ianlcn osso conrccndc-lo c iudo o quc
clc faz assa-sc cn lcna claridadc. Sc vou nais longc iroco
scnrc con o aradoo, qucr dizcr, con o divino c o dcnonaco
orquc o silcncio c un c ouiro. O silcncio c a arnadilIa do dcnnio;
quanio nais clc c naniido nais o dcnnio c icrrvcl; nas o silcncio c
ianlcn un csiadio cn quc o Indivduo iona conscicncia da sua
uniao con a divindadc.
Anics dc assar Iisioria dc Alraao, cvocarci algunas
crsonagcns ociicas. Manic-las-ci dc c graas ao odcr da
dialciica c, lrandindo solrc clas a discilina do dcscscro, rcscrva-
las-ci da inolilidadc, a fin dc quc ossan, sc ossvcl, dcscolrir na
sua angusiia isio c aquilo.
1S

Arisioiclcs conia na Potcu una ancdoia rcfcrcnic aos
disiurlios ocorridos cn Dclfos causados or una Iisioria dc
casancnio. O nouo, u qucn os uugucs cdzun unu dcsguu us
o cusuncnto, utcou suItuncntc u suu csouuo no nstuntc dccsuo
cn quc unIu Iuscu u nouu; rccusou-sc a cclclrar as lodas. Dasia-
nc isio.
19
En Dclfos, csic aconiccincnio nao assou scn lagrinas;
sc un ocia nclc sc insirassc, induliiavclncnic odcria coniar con
a sinaiia. Nao c icrrvcl quc o anor, iao frcqucnics vczcs larrido da
vida, sc vcja ainda rivado dc socorro do ccu? E nao sc iransfornou
aqui cn cscarnio a vclIa frasc quc fcz do nairinnio una
insiiiuiao divina? Ccralncnic sao as vicissiiudcs do nundo finiio
quc sc cncarnian cono csriios nalignos conira os ananics,
rocurando scara-los; nas o anor icn o ccu a scu lado c cis
orquc csia sania aliana iriunfa dc iodos os ininigos. Mas aqui, c o
ccu quc scara o quc o ccu uniu. Qucn odcria acrcdiiar cn ial? A
olrc noiva, scgurancnic, ncnos do quc ningucn. Acnas Ia
noncnios, csiava no gincccu cn ioda a sua lclcza; as graciosas
conanIciras Iavian-na aiaviado carinIosancnic con scu irajc dc
noiva, con saiisfaao dc iodas, nao soncnic fclizcs, nas ciuncnias;
sin, fclizcs cla inossililidadc dc sc scniircn ainda nais
ciuncnias, orquc cra inossvcl scr nais lcla. Esiava sozinIa no
scu quario c ncianorfoscava-sc dc lclcza cn lclcza; orquc iodos
os rccursos da aric fcninina iinIan sido cnrcgados ara
cnlclczar dignancnic a digna noiva; no cnianio, faliava ainda una
coisa cn quc as jovcns scrvas nao iinIan cnsado. un vcu fino,
nais lcvc c no cnianio nais incnciravcl quc aquclc quc lIc iinIan
osio, un irajc dc noiva quc ncnIuna raariga conIccia c nao
odian scgurancnic forncccr-lIc, o vcsiido quc cla ncsno nao iinIa
iido a inicligcncia dc vcsiir. Una oicncia invisvcl c aniga quc sc
conraz cn aiaviar una noiva, cnvolvcu-a ncssc vcu scn quc cla sc
acrcclcssc; orquc cla viu soncnic o noivo assar cn frcnic da sua
casa c cnirar no icnlo. Viu a oria fccIar-sc airas dclc c scniia-sc
ainda nais calna c fcliz; orquc salia quc agora clc lIc cricncia
nais do quc nunca. A oria do icnlo voliou a alrir-sc; clc saiu; cla
laiou udicancnic os olIos c nao viu a criurlaao quc sc
csalIava no rosio do anado; nas csic viu quc o ccu csiava
ciuncnio do cncanio da noiva c da sua roria fclicidadc. A oria do
icnlo alriu-sc, as scrvas viran o jovcn sair, nas nao viran a
criurlaao do rosio, na rcssa dc ir luscar sua scnIora. Eniao cla
avanou con ioda a sua virginal Iunildadc, scnclIanic, no cnianio,
a una solcrana no ncio dc iodas as jovcns quc sc inclinaran sua
assagcn, cono scnrc fazcn cranic una noiva. Assin
crnancccu cn frcnic da graciosa icoria c cscrou un so
insianic; orquc o icnlo cra nuiio roino c o noivo vcio nas
nao arou cn frcnic da oria.
Mas cu aro; nao sou ocia; dcio-nc guiar sinlcsncnic cla
dialciica. Noicnos, rinciro, quc o Icroi so c avisado no noncnio
dccisivo; nao icn, orianio, nada dc quc sc ccnsurar; nao fcz
coniraio dc casancnio scn rcflciir. Tcn or clc, ou nclIor, conira
clc, una inicrvcnao divina; nao sc conduz cla sua roria
rudcncia, cono os ananics vulgarcs. Fcsulia olvio quc aqucla
inicrvcnao o iorna iao infcliz cono jovcn, c ncsno un ouco
nais, visio quc c o oljcio dcla. scn duvida ccrio quc os augurcs so
lIc anunciaran a dcsgraa a cc; nas iraia-sc dc salcr sc o
inforiunio nao c dc ial naiurcza quc ao aiingi-lo nao dcsirua a
fclicidadc conjugai. Quc dcvc cniao fazcr? 1. Dcvc calar-sc c
cclclrar o casancnio cscrando quc a dcsgraa nao surja
incdiaiancnic; cniao, dc ioda a nancira, rcsciiou o anor scn
rcccar iornar-sc dcsdiioso; nas dcvc guardar silcncio, orquc scnao
o insianic dc cfcncra fclicidadc csia crdido. Esic onio dc visia,
lausvcl na aarcncia, c alsoluiancnic inadnissvcl; orquc,
agindo dcsia nancira, o noivo ofcndc a jovcn. Ao calar-sc, iorna sua
noiva, cn ccrio scniido, culada; con cfciio, rcvcnida, nao icria
nunca conscniido cn ial uniao. Na Iora aziaga, nao so icra dc
suoriar a dcsgraa, nas ianlcn a rcsonsalilidadc dc icr
guardado silcncio, c ainda a jusia colcra daqucla quc nao avisou. 2.
Dcvc calar-sc c dciar cclclrar o casancnio? Ncssc caso, dcvc
ariiciar nuna nisiificaao cn quc sc aniquila na sua rclaao con
cla. Talvcz a csiciica nao vissc nisso inconvcnicnic. A caiasirofc
odcria, cniao, roduzir-sc dc nancira analoga vcrdadcira, cccio
a inicrvcnao no uliino noncnio dc una clicaao, cnlora iardia,
visio quc, ara a csiciica, c ncccssario dcia-lo norrcr. a ncnos quc
csia cicncia fossc caaz dc suscndcr a funcsia rofccia. No cnianio,
acsar da sua coragcn, ial conduia inlicaria una ofcnsa ara con
a jovcn c a rcalidadc do scu anor. 3. Dcvc falar? O nosso Icroi, c
rcciso nao csquccc-lo, c un nadinIa dcnasiado ocia ara quc a
rcnuncia ao anor nao signifiquc ara clc ouira coisa alcn dc una
infcliz cscculaao concrcial. Sc fala, iudo sc iransforna nuna
dcsgraada Iisioria dc anor arccida con a dc Axc c VuIog.
20

Tcnos cniao un ar quc o rorio ccu scara. No cnianio, no caso
rcscnic, a scaraao dcvc scr conrccndida un ouco dc ouira
nancira, visio quc rcsulia do aio livrc dos indivduos. A circna
dificuldadc dialciica dcsic assunio rcsunc-sc cn quc a dcsgraa so
dcvc aiingir o noivo. Os ananics nao icn, orianio, cono Acl c
Vallorg icrno conun ara crinir o scu sofrincnio, ja quc o ccu
scara Acl c Vallorg cn igualdadc dc siiuacs. Sc ial fossc aqui o
caso, odcr-sc-ia concclcr una sada. Porquc o ccu nao rccorrc a
una oicncia visvcl ara os scarar, nas dcia-lIcs cssc cuidado,
dc nodo quc sc odcria adniiir quc clcs rcsolvcn dc conun acordo
afroniar o ccu c as suas ancaas.
No cnianio a ciica ordcna ao noivo quc falc. O scu Icrosno
consisic, cniao, csscncialncnic cn rcnunciar nagnaninidadc
csiciica, quc, ncsic caso, nao odcria scr susciia da onia dc
vaidadc quc oculia o sccrcio, orquc clc dcvc vcr clarancnic quc
causa a dcsgraa da jovcn. A rcalidadc dcsia coragcn Icroica
rcousa, no cnianio, nun rcssuosio quc icvc c suriniu; orquc
no caso conirario nao faliarian Icrois cn nossa coca, na qual sc
clcvou a un alio grau dc viriuosisno a aric do falsario quc rcaliza
coisas grandiosas, saliando or cina das dificuldadcs
inicrncdiarias.
Mas ara quc scrvc csic aoniancnio sc cu nc ocuo do Icroi
iragico? Scrvc ara lanar un ouco dc luz solrc o aradoo. Eniao
iudo dccndc da rclaao cnirc o noivo c a rcdiao, quc dc una
nancira ou dc ouira dccidc da sua vida. Esia c uIc us un
nutssnun A ccna assa-sc na Crccia; a rcdiao do augurc c
inicligvcl a iodos; qucro dizcr quc nao soncnic odcn arccndcr o
conicudo liicral nas conrccndcr ainda quc un augurc anuncia ao
indivduo a voniadc do ccu. A rofccia c ois crfciiancnic
conrccnsvcl, nao soncnic ara o Icroi, nas ara iodos, c nao
rcsulia da ncnIuna rclaao rivada con a divindadc. O noivo odia
fazcr o quc quiscssc, nas a rcdiao cunrir-sc-ia; ncn agindo, ncn
alsicndo-sc odcra cnirar nuna rclaao csirciia con a divindadc;
nao cIcgara a scr o oljcio ncn da graa ncn da colcra divinas. Cada
un odcra conrccndcr o cfciio da rcdiao iao lcn cono o Icroi,
quc nao ossui ncnIuna caria sccrcia conrccnsvcl unicancnic
ara clc.
Porianio, sc quiscr falar, odc fazc-lo conodancnic, ois scra
conrccndido or iodos; c sc rcfcrc calar-sc a razao c quc, clo faio
dc scr o Indivduo, rcicndc colocar-sc acina do gcral ara sc
alincniar con ioda a csccic dc quincras accrca da forna cono a
noiva csqucccra raidancnic csscs sofrincnios, cic. Pclo conirario,
sc a voniadc do ccu nao iivcr sido anunciada or un augurc, sc
cnirou cn rclaao con clc dc una nancira rivada, c inicrvcio na
sua vida a iiulo csiriiancnic cssoal, csianos cniao cn rcscna dc
un aradoo, sc alias cisic (orquc o ncu canc c dilcnaiico} c
nao odc falar acsar do scu dcscjo. Eniao, lcn longc dc gozar cn
silcncio, suoriara, ao conirario, un sofrincnio quc, dc nais a nais,
lIc scrvira dc garaniia dc cono a sua causa c lcn fundada. O scu
silcncio nao icria, cono noiivo, a voniadc dc cnirar cono Indivduo
cn una rclaao alsoluia con o gcu, nas no faio dc icr cnirado
cono Indivduo nuna rclaao alsoluia con o uIsouto. Dcsic nodo
odcria, suonIo, acIar ali o rcouso, cnquanio scu nagnanino
silcncio scria consianicncnic criurlado clas cigcncias da ciica.
Scria lon quc a csiciica iraiassc alguna vcz dc concar or csia
ilusoria nagnaninidadc, onio ondc icrninou duranic ianios anos.
Fazcndo isio, iralalIara dirciancnic ara o rcligioso. orquc
unicancnic csia oicncia c caaz dc salvar o csiciico na luia quc
irava con a ciica. A rainIa Isalcl sacrificou o scu anor ao Esiado ao
assinar a scnicna dc noric dc Essc. Foi un aio Icroico, ainda quc
nclc sc nisiurassc un ouco dc anor-rorio ofcndido cla
ncgligcncia dc Essc cn cnviar o ancl. Salc-sc, no cnianio, quc clc o
Iavia fciio, nas quc o ancl fora rciido or una nal-inicncionada
dana da coric. Diz-sc quc Isalcl foi dcois infornada do faio, n
uo,
21
nanicvc dcz dias dcniro da loca un dcdo quc nordia scn
ronunciar alavra c dcois norrcu. Esic rasgo scria un fornoso
icna ara un ocia quc fossc caaz dc fazcr dcsccrrar os dcnics; no
caso conirario convcn nais a un ncsirc dc dana con qucn o
ocia sc confundc Iojc con frcqucncia.
Eis agora aqui un csloo no scniido do dcnonaco. Para isso,
uiilizarci o conio dc Incs c do iriiao. Esic c un scduior quc, surgindo
do alisno ondc iinIa o cscondcrijo, no furor do dcscjo, agarrou c
dcsiruiu a inoccnic flor quc, junio da nargcn, dcsalrocIava na
lcniiudc da sua graa c sc inclinava, sonIadorancnic, ara o
nurnurio das aguas. Tal foi aic o rcscnic o icna do ocia; nas
nodifiqucnos os dados. O iriiao foi un scduior; cIanou Incs; as
suas lclas alavras fizcran nasccr ncla scniincnios dcsconIccidos;
acIou nclc o quc luscava, o quc o scu olIar rocurava nas
rofundczas das aguas. Esia ronia a scgui-lo; o iriiao iona-a nos
lraos; lcna dc confiana, alandona-sc con ioda a sua alna ao scr
nais foric; clc csia ja na nargcn, inclina-sc solrc as aguas, ronio a
rcciiiar-sc nclas con a sua rcsa... quando Incs o olIa una vcz
nais, scn rcccio, scn cciiaao, scn orgulIo da sua fclicidadc, scn
cnlriagucz do dcscjo, nas con una conlcia fc, c ioda a Iunildadc
da flor quc cla c ara clc; con una alsoluia confiana cnircga-lIc
ncssc olIar, iodo o scu dcsiino. E, naravilIa! O nar dcia dc rugir;
cssa voz sclvagcn cala-sc; c a naiurcza aaionada quc consiiiui a
fora do iriiao alandona-o rccniinancnic, una conlcia calna o
cnvolvc, c Incs coniinua a olIa-lo scnrc con os ncsnos olIos.
Eniao o iriiao dcia-sc vcnccr, nao odc rcsisiir ao odcr da
inoccncia, o scu clcncnio c-lIc inficl, nao odc scduzir Incs.
Dcvolvc-a ao scu nundo, clica-lIc quc dcscjava soncnic nosirar-
lIc o cslcndor do occano quando csia iranquilo, c Incs acrcdiia
nclc. E o iriiao rcgrcssa sozinIo, o nar volia a dcscncadcar a sua
furia, nas o dcscscro ainda rugc nais alio no scu coraao. Podia
scduzir Incs, ccn quc fosscn, odc fascinar iodas as jovcns, nas
Incs vcnccu c csia crdida ara clc. So lIc odc cricnccr cono
rcsa; c-lIc inossvcl cnircgar-sc ficlncnic a una raariga, orquc
c acnas un iriiao. Pcrniii-nc una cqucna alicraao ncsic
onio;
22
afinal ianlcn cnlclczci un ouco Incs; orquc no conio
cla nao c conlciancnic inoccnic c, alcn disso, Ia un contu-scnso,
lajulaao ou ofcnsa a rcsciio do sco fcninino, ao inaginar una
Iisioria cn quc una jovcn nao icn nada, alsoluiancnic nada dc
quc sc ccnsurar. Para nodcrnizar un ouco o ncu vocalulario, a
Incs do conio c una nulIcr avida do inicrcssanic, c una nulIcr
cono cla odc csiar ccria dc quc o iriiao nunca sc cnconira nuiio
longc; orquc os scduiorcs aic a conIcccn, odcnos ncsno dizc-lo,
dc olIos fccIados, c lanan-sc solrc cla cono o iularao solrc a
rcsa. una alcrnicc dizcr, ou ialvcz scja un loaio osio a corrcr
or un iriiao, quc una rcicnsa culiura rcscrva a jovcn do
scduior. A vida c nais jusia na sua igualdadc ara iodos; o unico
rccurso conira o scduior c a inoccncia.
Conccdanos agora ao iriiao a conscicncia Iunana, c
cnicndanos or condiao dc iriiao una rccisicncia Iunana na
qual, cono conscqucncia, a vida sc cnconirou cniravada. Nada
incdc quc sc convcria cn Icroi, orquc o asso quc agora cfciua o
rcdinc. salvo or Incs, o scduior c vcncido; inclinou-sc cranic o
odcr da inoccncia, nunca nais scduzira. Mas ncsic rcciso
noncnio, duas oicncias o disuian. o arrccndincnio, c Incs con
o arrccndincnio. Sc acnas sc aodcra dclc o arrccndincnio
crnanccc oculio; nas sc c csic c Incs quc dclc sc aodcran, cniao
iorna-sc aicnic.
Sc agora o iriiao, rcsa do arrccndincnio, crnanccc
dissinulado, faz scgurancnic a dcsgraa dc Incs; orquc cla ana-o
con ioda a sua inoccncia; acrcdiia rcalncnic quc no noncnio cn
quc lIc aarcccu difcrcnic a scus olIos, acsar do cuidado cn
cscondcr cssa iransfornaao, qucria sinlcsncnic nosirar-lIc o
calno cncanio do nar. Mas o iriiao iorna-sc cniao nais dcsgraado,
orquc anou Incs con una nuliidao dc aics c dcvc carrcgar con
nais una falia. O dcnnio do arrccndincnio inicrvcn cniao ara
lIc fazcr noiar quc cssc c o scu casiigo c quc c ianio nais uiil
quanio nais o nariiriza.
Sc sc alandona a cssc dcnnio, ialvcz icnic, una vcz nais,
salvar Incs cono sc odc, cn ccrio scniido, icniar salvar algucn or
ncio do nal. Salc-sc anado or Incs. Sc udcssc lilcria-la dcssc
anor, dc ccrio nodo, cla icr-sc-ia salvo. Mas cono fazc-lo? O iriiao
csia dcnasiado rcvcnido ara coniar con o dcsgosio quc odcria
insirar a Incs una confissao franca. Esforar-sc-a, ialvcz, or agiiar
ncla iodas as olscuras aics da sua alna; cngana-la-a, rir-sc-a
dcla, ridicularizara o scu anor c, sc ossvcl, cciiar-lIc-a vivancnic
o orgulIo. Nao sc furiara a ncnIun iorncnio, orquc cssa c a
coniradiao do dcnonaco c, nun scniido, Ia infiniiancnic nais
qualidadc nun dcnnio quc nos scrcs vulgarcs. Quanio nais cgosia
for Incs, ianio nais facil scra cngana-la (orquc unicancnic as
cssoas dc ouca ccricncia sucn facil cnganar a inoccncia; a
vida icn infiniios rccursos c o nalvado nao cnconira dificuldadc cn
sulornar os scus iguais}. Mas os sofrincnios do iriiao dulicaran.
Quanio nais Ialilidadc cnrcga cn cngana-la, ianio ncnos udor
icra Incs cn oculiar-lIc os scu cnsancnios; cla rccorrcra a iodos
os ncios c o rcsuliado scra nao conovcr o iriiao nas nariiriza-lo.
Craas ao dcnonaco, o iriiao scria assin, o Indivduo cono
ial, acina do gcral. Cono o divino, o dcnonaco icn a roricdadc
dc fazcr cnirar o Indivduo cn una rclaao alsoluia con clc. Tal c a
sua analogia con o aradoo, o scu rcvcrso quc ofcrccc, or
conscqucncia, una ccria scnclIana caaz dc roduzir una ilusao.
O iriiao icn, dcsic nodo, a rova aarcnic dc quc o scu silcncio csia
jusiificado, quc scnic iodo o sofrincnio. Todavia, c induliiavcl quc
odc falar. Podc cniao convcricr-sc cn un Icroi iragico c, a ncu vcr,
sullinc, sc ronc o silcncio. Poucos Ia, scn duvida, quc
conrccndan or quc c sullinc a sua conduia.
23
Tcra or
conscguinic a coragcn dc sc dcsojar dc iodas as iluscs accrca da
sua caacidadc dc asscgurar a fclicidadc dc Incs, or ncio dos scus
ariifcios; icra, do onio dc visia Iunano a coragcn dc ariir-lIc o
coraao. Conicniar-nc-ci aqui, alias, con una sinlcs noia
sicologica. Quanio nais sc Iaja Incs nanifcsiado a si ncsna, ianio
nais dcslunlranic scra ianlcn sua ilusao; c aic c concclvcl quc
ossa succdcr na rcalidadc quc un iriiao, cla sua ruindadc
dcnonaca c, ara falar Iunanancnic, nao soncnic salvc Incs, nas
ainda ciraia dcsia siiuaao qualqucr coisa dc ciraordinario;
orquc un dcnnio c Ialil cn susciiar foras ara ncsno o nais
dclil scr agucniar os iorncnios quc inc; c odc, sua nancira,
acalcniar as nclIorcs inicncs a rcsciio dc un scr Iunano.
O iriiao cnconirava-sc nun cunc dialciico. Sc o
arrccndincnio o salva do dcnonaco, alrcn-sc na sua frcnic duas
vias. Podc nanicr-sc cn guarda, crnancccr no sccrcio, scn sc
aoiar, no cnianio, na sua salcdoria. Eniao nao cnira cono
Indivduo cn una rclaao alsoluia con o dcnonaco nas cnconira o
rcouso no coniraaradoo, scgundo o qual a divindadc salvara Incs.
(Scria assin quc a Idadc Mcdia cfciuaria o novincnio; orquc,
scgundo a sua conccao, o iriiao c nanifcsiancnic dcsiinado ao
clausiro} Ou cniao odc scr salvo or Incs, no scniido cn quc o anor
dc Incs o odcria rcscrvar, dc agora cn dianic, dc voliar a scr un
scduior (icniaiiva csiciica dc salvaao quc iludc scnrc o csscncial,
a coniinuidadc da vida do iriiao}; con cfciio, dcsic onio dc visia,
salva-sc na ncdida cn quc a sua vida dc dissinulado sc iornou
aicnic. Casa-sc cniao con Incs. Mas c-lIc ncccssario rccorrcr ao
aradoo. Efciivancnic quando o Indivduo saiu, or cula sua, do
gcral, so odc rcgrcssar cnirando cono Indivduo cn una rclaao
alsoluia con o alsoluio. Qucro fazcr aqui olscrvaao quc sc ligara a
iudo o quc a rcccdc.
24
O ccado nao c una incdiaiidadc rincira,
nas una incdiaiidadc ulicrior. No ccado, o Indivduo cnconira-sc
ja, no scniido do aradoo dcnonaco, acina do gcral; orquc Ia,
or aric do gcral, coniradiao ao cigir a sua roria rcalizaao
daquclc a qucn falia a condto snc quu non. Sc a filosofia cnsassc,
cnirc ouiras coisas, quc o Ioncn odcria agir dc acordo con os
scus cnsinancnios, disso adviria una singular concdia. Moral quc
ignora o ccado c cicncia crfciiancnic va; nas sc o adniic,
cnconira-sc or ial faio fora da sua csfcra. A filosofia cnsina quc o
incdiaio dcvc scr surinido. Scn duvida. nas nao c caio dizcr quc
o ccado, cono a fc, c, scn ouira clicaao, o incdiaio.
Enquanio nc novo ncsias csfcras, iudo vai scn dificuldadcs;
nas cniao o quc digo nao clica Alraao; orquc nao sc iornou o
Indivduo clo ccado, visio quc cra, clo conirario, o Ioncn jusio,
o clciio dc Dcus. A analogia con Alraao so surgira quando o
Indivduo for caaz dc rcalizar o gcral; cniao rccic-sc o aradoo.
Posso, ois, conrccndcr os novincnios do iriiao, cnquanio
Alraao rcsulia ininicligvcl, orquc c jusiancnic clo aradoo quc o
iriiao cIcga a rcalizar o gcral. Sc, con cfciio, crnanccc no sccrcio c
sofrc iodos os iorncnios do arrccndincnio, convcric-sc cniao cn
un dcnnio c, cono ial, sc aniquila. Sc crnanccc no sccrcio, nas
considcra inrudcnic iralalIar ara a lilcriaao dc Incs,
suoriando o naririo na cscravidao do arrccndincnio, cnconira,
scn duvida, a az, nas csia crdido ara csic nundo. Sc sc iornar
aicnic c sc sc dciar salvar or Incs, scra cniao o naior Ioncn quc
osso concclcr; orquc a csiciica c a unica a suor, na sua
lcviandadc, quc avalia caiancnic o odcr do anor, ao conccdcr a
un Ioncn crdido o anor dc una inoccnic jovcn quc assin o
rcdinc; unicancnic a csiciica concic o crro dc cIanar a Incs una
Icrona, quando o cicio sc dcvc alicar ao iriiao. Esic nao odc
cricnccr a Incs, a ncnos quc, dcois dc icr rcalizado o novincnio
infiniio do arrccndincnio, cfciuc un ouiro, o novincnio cn viriudc
do alsurdo. Podc, clo scu rorio csforo, cfciuar o rinciro, nas
ara nclc sc csgoiar; or isso ncsno c-lIc inossvcl rcgrcssar ao
scu csiado anicrior c arccndcr ioda a rcalidadc. Sc nao icn
lasianic aiao, sc nao sc cfciua ncn un ncn ouiro dcsics
novincnios, sc sc nallaraia a vida con un ou ouiro
arrccndincnio suondo quc o rcsio sc cncaninIara or si rorio,
cniao rcnunciou-sc, dc una vcz ara scnrc, a vivcr na idcia; odc-
sc facilncnic, cIcgar ao onio crucial c a conduzir os ouiros; qucr
dizcr, cnganar-sc a si c aos ouiros na ilusao dc quc o nundo do
csriio c cono un jogo dc carias ou dc dados, ondc c ncccssario
cnganar o arcciro. , ois, crniiido, acIar divcriido c singular quc
nuna coca cn quc cada un c caaz das coisas nais grandiosas,
ossa csiar iao csalIada a duvida solrc a inorialidadc da alna;
orquc sc acnas, nas rcalncnic, sc rcalizou o novincnio do
infiniio, dc forna alguna sc jusiifica a duvida. As concluscs da
aiao sao as unicas dignas dc fc, as unicas rovas. Fclizncnic a
vida c nuiio nais ficl c icdosa do quc dizcn os salios, orquc nao
cclui ningucn, ncn ncsno os nais Iunildcs; c nao cngana scja
qucn for orquc, no nundo do csriio, so c cnganado qucn sc
cngana a si rorio. Scguindo a oiniao gcral c igualncnic a ninIa,
sc nc c crniiido su-lo, a surcna salcdoria nao c cnirar no
convcnio; nas nao rcicndo, ao dizcr isio, afirnar quc Iojc cn dia,
orquc ningucn ja ara la vai, o rinciro quc aarccc scja sucrior
s alnas rofundancnic scrias quc a cnconiravan o rcouso.
Quanios icn Iojc a aiao ncccssaria ara ncdiiar ncsic rollcna c
sc julgarcn a si rorios con ioda a sinccridadc? So a idcia dc ionar
conscicncia do fardo do icno, assunindo a rcsonsalilidadc dc
crscruiar incansavclncnic iodo o sccrcio cnsar, so or cla, sc nao
sc rcaliza a iodo o insianic o novincnio cn viriudc do quc dc nais
nolrc c sagrado Ia no Ioncn, odc dcscolrir-sc
2S
con Iorrvcl
angusiia, c sc nao dc ouira nancira ao ncnos cla angusiia, odc
susciiar-sc o olscuro inulso quc sc oculia cn ioda a vida Iunana.
Ao ncro vivcr na conanIia dos scnclIanics cscaa c sc olliicra ial
rcsonsalilidadc, c-sc naniido sucrfcic c cnconira-sc ioda a
ooriunidadc do rciicrado cngano. Acnas csia idcia, concclida con
o rcsciio convcnicnic, nc arccc caaz dc discilinar nuiios
conicnorancos quc crccn icr ja aiingido o onio nais alio. Mas
ouco inorian iais considcracs nos nossos dias orquc sc suc
icr alcanado a surcna salcdoria, ainda quc cn ncnIuna ouira
coca sc icnIa cado ianio no cnico cono ncsia. Cono sc
conrccndc quc nao Iaja ainda cngcndrado, or gcncuto ucquuocu
o scu Icroi, o dcnnio quc rcrcscniara incoravclncnic o icrrvcl
drana dc fazcr rir ioda a coca scn quc csia sc acrccla quc sc ri
dc si roria? Nao ncrccc a vida quc dcla sc rian quando aos vinic
anos ja sc alcanou a surcna salcdoria? E, quc ouiro novincnio
nais nolrc cnconirou o nosso icno dcsdc quc sc dciou dc ir ara
o convcnio? Nao sc iraiara aqui dc una cccravcl fraqucza radical a
quc rocndc a fazcr acrcdiiar aos Ioncns quc rcalizaran a nais
grandiosa iarcfa incdindo-os, crfidancnic, dc inicniar ouiras
nais nodcsias? Quando sc cfciuou o novincnio do clausiro, nao
rcsia scnao un, o do alsurdo. Quanios, cn nossos dias,
conrccndcn o quc c o alsurdo; quanios vivcn icndo rcnunciado a
iudo ou iudo icndo oliido; quanios icn a franqucza dc rcconIcccr o
quc odcn c aquilo dc quc nao sao caazcs? E sc acaso un sc
cnconira, nao c solrciudo cnirc as cssoas dc ncnor culiura c
rincialncnic cnirc as nulIcrcs? Un dcnonaco nanifcsia-sc
scnrc scn sc conrccndcr; igualncnic o icno rcvcla a sua falia
cn una csccic dc Cuudcncu ois cigc scnrc c consianicncnic
o cnico. Sc vcrdadcirancnic fossc cssc o scu dcscjo, odcr-sc-ia
rcrcscniar una nova ca na qual sc voiassc ao ridculo un
crsonagcn quc norrc dc anor; nas nao scria dc naior rovciio
ara a coca quc o aconiccincnio sc vcrificassc nossa frcnic,
cranic os nossos olIos ara, finalncnic, cla icr a coragcn dc
acrcdiiar no odcr do csriio, icr a valcniia dc nao liquidar
covardcncnic o quc dc nclIor cn nos cisic, nao o afogando
ciosancnic nos ouiros con o riso? Scria dc faio ncccssaria nossa
coca a ridcula aariao dc un rofcia ara icr un noiivo dc riso?
Nao lIc scria nuiio nais ncccssario quc un ial caliado lIc
rccordassc iudo aquilo quc caiu no csquccincnio? Sc algucn
quiscssc clcncnios ara scnclIanic ca, quc sc iornaria alias nais
cnocionanic scn a aiao do arrccndincnio, odcr-sc-ia uiilizar o
rclaio do livro dc Tolias. O noo Tolias dcscja dcsosar Sara, filIa
dc Faqucl c dc Edna. Porcn a jovcn vivc sol o signo dc irisic
faialidadc. Ja foi dada a scic csosos c iodos sucunliran na canara
nucial. Para nin, c csic o onio dclil do rclaio, orquc o cfciio
cnico iorna-sc incviiavcl quando sc cnsa nas scic vas icniaiivas
dc nairinnio dcssa jovcn, scic vczcs rcsics a rcsuliar; c cono o
csiudanic quc csicvc or scic vczcs quasc a scr arovado cn un
canc. Mas no livro dc Tolias o ion da narraiiva c nuiio difcrcnic c
da o rccurso ao clcvado nuncro dc scic ara lIc dar un asccio
iragico; orquc a nolrcza do jovcn Tolias c ianio naior quanio, or
un lado, c filIo unico c, or ouiro, icn a dcfroniar un iao grandc
noiivo dc icnor. , or conscguinic, nisicr afasiar cssc dado. Sara
c, orianio, una jovcn quc nunca anou; conscrva ainda cssa
fclicidadc da raariga quc consiiiui, dc ccrio nodo, o scu rccioso
iiulo dc rioridadc na vida, o scu VonucItIc zun GcIc,
26
cla
ana un Ioncn con iodo o scu coraao. , no cnianio, a nais
infcliz dc iodas as jovcns orquc, c clc salc-o, o cccravcl dcnnio
scu cnanorado rcicndc naiar-lIc o noivo na noiic dc nucias.
TcnIo lido nuiias Iisiorias irisics; nas duvido quc ossa Iavcr, cn
qualqucr ouira aric, irisicza conaravcl da vida dcsia raariga.
No cnianio, quando a dcsgraa vcn dc fora, ainda sc odc cnconirar
alguna consolaao. Sc a vida nao ofcrccc a algucn o oljcio da sua
fclicidadc, cssc rcsigna-sc cnsando quc odcria ic-la rccclido. Mas
a insondavcl irisicza quc o icno janais odcra dissiar c curar, a
irisicza dc salcr quc nao Ia salvaao, ainda quc a vida o cunulc dc
favorcs! Un auior grcgo oculia un nundo dc cnsancnios ncsias
alavras, iao sinlcs c ingcnuas. Poquc nuncu ugucn cscuou ou
cscuuu uo uno cnquunto Iouuc Icczu c oIos uu uc (Long
Pustouu, Prologo, 4}. Muiias jovcns foran dcsgraadas no anor,
nus ucun u sc-o; Sara o-o anics dc cIcgar a sc-lo. duro nao
olicr aquclc a qucn nos odcnos cnircgar, nas c ndzucncntc
duro nao nos odcrnos cnircgar. Una jovcn da-sc, nas logo sc
afirna quc dciou dc scr livrc; orcn Sara nunca foi livrc, sc lcn
quc janais sc icnIa cnircgado. crucl ara una raariga scr
cnganada dcois dc sc icr dado, nas Sara foi cnganada anics dc sc
icr dado. Quc nundo dc irisicza nao Ia cn crscciiva quando
Tolias qucr a iodo o cusio dcsosar Sara! Quc ccrinnias, quc
rcaraiivos! NcnIuna ouira jovcn foi cnganada cono Sara; orquc
viu arrclaiarcn-lIc a surcna fclicidadc, alsoluia riqucza quc c o
doic ncsno da nais olrc noiva; viu-sc rivada da ofcria dc si
roria qual nos alandonanos con una confiana scn liniics,
incsgoiavcl, dcscnfrcada; orquc foi ncccssario anics dc iudo fazcr
sulir o funo colocando o coraao c o fgado do cic cn cina dc
carvcs ardcnics (ToIus, Ca. 8}. E qual nao scra a scaraao da
nac c filIa, quando csia, dcsiludida dc iudo, dcvc, ainda, cono
conscqucncia, rivar a nac da sua nais lcla cscrana. Lcia-sc o
rclaio. Edna rcarou o quario nucial; ara a conduz Sara; cIora c
rccolIc as lagrinas dc Sara. Cougcn nnIu Iu! diz-lIc. uc o
ScnIo do ccu c du tcu tunsnudc cssu tstczu cn ucgu! Cougcn
nnIu Iu! E lcia-sc ainda a narraao do noncnio das nucias, sc
as lagrinas nao vclarcn os olIos. nus quundo unIos cuun ss,
ToIus cuuntou-sc du cunu c dssc-Ic. cuuntu-tc, nnIu nu! c
ocnos uo ScnIo ara quc icnIa icdadc dc nos (8,4}.
Sc un ocia lcssc csia Iisioria c ncla sc insirassc, aosio,
ccn conira un, cn cono oria iodo o accnio no jovcn Tolias. Vcria
un lclo icna ncsic Icrosno cn quc sc arrisca a vida nun crigo
iao cvidcnic c quc a Iisioria rccorda una vcz nais, orquc no dia
scguinic ao do casancnio, Faqucl diz a Edna. cnuu unu scuu uu
uccu sc cc cstu noto, uu quc, no cuso dc tc nodo, cu o
cntcc c nngucn suIu dc nudu (8,13}. Pcrniio-nc, no cnianio,
roor ouira coisa. Para un cavalciro dc coraao lcn icncrado,
Tolias agc valorosancnic, c qucn nao ossui ial valor c un olirao
iao ignoranic do anor cono da sua vcrdadcira condiao dc Ioncn.
Nao salc o quc valc a cna vivcr-sc ncn salc conrccndcr csic
cqucno nisicrio. quc nais valc dar quc rccclcr. Nao icn ncnIuna
idcia da grandcza dcsic cnsancnio. quc c nuiio nais difcil rccclcr
quc dar, quando, lcn cnicndido, sc icvc a coragcn dc acciiar a
rivaao scn cIcgar a crdcr a coragcn no insianic da angusiia.
Nao, a Icrona dcsic drana c Sara. dcla quc nc qucro aroinar,
cono nunca anics nc aroinci dc jovcn alguna ou iivc cn ncu
csriio dcscjo dc nc aroinar daquclas dc qucn ja li a Iisioria.
Pois quanio anor a Dcus nao c rcciso ara sc qucrcr dciar curar,
quando assin sc c, dcsdc o rincio, dcsgraada, scn quc qualqucr
falia o jusiifiquc, quando sc c dcsdc o rinciro noncnio un
ccnlar nalogrado da Iunanidadc ! Quania naiuridadc noral nao
c ncccssaria ara assunir a rcsonsalilidadc dc crniiir ao scr
anado un scnclIanic csforo! Quania Iunildadc cranic o
roino! Quania fc cn Dcus ara nao odiar no insianic a scguir
aquclc a qucn iudo sc dcvc!
SuonIanos quc Sara c un Ioncn; icnos cniao o
dcnonaco. Una nolrc c aliiva naiurcza odc suoriar iudo, salvo
una coisa, a conaiao. Pois cla inlica ofcnsa ial quc so un odcr
sucrior lIa odc infligir, orquc or suu u uontudc nunca
conscniira cn scr oljcio dcla. Sc ccou, cniao odc suoriar o
casiigo scn sc dcscscrar, nas o quc nao odc acciiar c csiar
rcscrvado dcsdc o scio da nac, scn quc Iaja conciido falia, a
iornar-sc a viina ofcrccida conaiao, un docc crfunc ara as
suas narinas ! A conaiao icn una curiosa dialciica. nun dado
insianic rcclana a falia, no scguinic ja nao a qucr. Tanlcn a
siiuaao do Indivduo rcdcsiinado conaiao sc iorna cada vcz
nais icrrvcl ncdida quc o scu inforiunio sc dcscnvolvc no scniido
csiriiual. Mas Sara nao c culada; foi lanada ara o ncio do
sofrincnio c dcvc ainda sofrcr o naririo da conaiao Iunana,
orquc ncsno cu, quc a adniro nais do quc Tolias a odc icr
anado, ncsno cu nao osso ronunciar o scu nonc scn cclanar.
dcsgraada! PonIan un Ioncn no lugar dc Sara. Quc clc saila
quc, ao anar, un csriio infcrnal vira naiar a lcn anada na noiic
dc nucias; odcria cniao succdcr quc cscolIcssc o dcnonaco;
cnccrrar-sc-ia cniao cn si rorio c diria, dc acordo con una
naiurcza dcnonaca. OIgudo, nuo nc ugudun ccnonus c
onududcs, nuo tcnIo u ncno ntcnuo dc soctu o uzc do
uno oquc osso conuctc-nc nun HuIu Azu c cncontu u ucgu
cn uc noccn us oucns nu notc dc ncus. Ccralncnic, nunca sc
ouvc falar do dcnonaco ainda quc, solrciudo cn nossos dias, cssc
donnio icnIa dirciio a scr clorado, c ncsno quc o olscrvador, sc
acaso salc nanicr alguna rclaao con o dcnonaco, ossa uiilizar
qualqucr Ioncn, clo ncnos, or insianics. SIalcscarc c c scra, a
csic rcsciio, un Icroi. Essc dcnnio crucl, cssa figura, a nais
dcnonaca quc clc arcscniou con inconaravcl nacsiria, cssc
Closicr (nais iardc Ficardo III}, quc c quc fcz dclc un louco? Foi
nanifcsiancnic rccusar-sc conaiao a quc fora voiado dcsdc a
infancia. O scu nonologo do rinciro aio dc Hcudo III valc nais quc
iodos os sisicnas dc noral scn sonlra dos icrrorcs da vida ou do
scu significado.
I, tIut un udc stun`d und uunt ouc`s nucst;
To stut Icoc u uunton unIng nnI;
I, tIut un cutu`d o tIs u ooton,
CIcutcd o cutuc I dsscnIng nutuc,
Dconcd, unnsI`d, scnt Icoc n tnc
Into tIs IcutIng uod, scucc Iu nudc u,
And tIut so unc und unusIonuIc,
TIut dogs IuI ut nc, us I Iut I tIcn.
2?

Nao sc odc salvar naiurczas cono a dc Closicr fazcndo-as
assar, cla ncdiaao, idcia dc socicdadc. A ciica zonla rcalncnic
dcsics Ioncns cono sc riria dc Sara sc cniao lIc disscssc. Po quc
nuo cxncs tu o gcu c tc cusus Esias naiurczas icn razcs no
aradoo; dc forna alguna sao nais incrfciias quc as ouiras, a
nao scr o csiarcn ou crdidas no aradoo dcnonaco ou salvas no
aradoo divino. Scnrc sc quis olIar ara as lruas, ducndcs,
gnonos, cic., cono sc fosscn nonsiros, ora c incgavcl quc visia dc
un nonsiro iodos nos sonos lcvados a rcfcrir a inrcssao quc nos
causa a una dcravaao noral. Quc crucl injusiia! MclIor scria
acusar a vida dc Iavcr cla roria dcravado csscs scrcs cono
nadrasia quc dcsnaiura as crianas quc nao sao scus filIos. O faio
dc sc csiar originalncnic colocado fora do gcral, or naiurcza ou or
conscqucncias da Iisioria, consiiiui o rincio do dcnonaco, c o
Indivduo nao c rcsonsavcl. O juiz dc Cunlcrland c igualncnic un
dcnnio, ainda quc raiicando o lcn. O dcnonaco odc, ainda,
nanifcsiar-sc clo dcsrczo ara con os Ioncns, c, coisa curiosa,
cssc dcsrczo nao lcva o sujciio dcnonaco a agir dc forna
ccnsuravcl, orquc, clo conirario, iira a sua fora da ccricza dc quc
c nclIor do quc iodos os scus juizcs. A rcsciio dcsics icnas, os
ocias dcvcrian dar, scn dcnora, o alarnc. Salc Dcus quais sao as
lciiuras dos nossos jovcns ociasiros! Os scus csiudos consisicn, na
naior aric, cn dccorar rinas. Salc Dcus qual o scu acl na vida!
Ncsic noncnio ignoro sc rcsian algun ouiro scrvio alcn dc
adninisirar a rova cdificanic da inorialidadc da alna; orquc odc
rcciir-sc a scu rcsciio, ara nos consolarnos, o quc dizia Daggcscn
accrca do ocia Kildcvallc. Sc cIcgu u sc notu, cntuo todos ns o
Iuucnos dc sc. O quc dissc a rcsciio dc Sara, rcfcrindo-nc
solrciudo roduao ociica c orianio, scgundo o asccio
inaginaiivo, adquirc o scu conlcio scniido quando, guiados clo
inicrcssc sicologico, arofundanos a vclIa naina. nuun unquun
cxsttt nugnun ngcnun snc uquu dcncntu.
2S
Esia loucura c o
sofrincnio do gcnio na vida. Traduz, or assin dizcr, o ciunc divino,
cnquanio quc o gcral crinc a sua rcdilcao. O gcnio cnconira-sc
assin, dcsdc o rincio, dcsoricniado cranic o gcral c colocado cn
rcscna do aradoo, ou orquc no dcscscro da sua liniiaao quc
iransforna, a scus olIos, a onioicncia cn inoicncia, rocura o
aaziguancnio dcnonaco c or conscguinic nao qucr confcssa-lo
ncn a Dcus ncn aos Ioncns, ou orquc cnconira una az rcligiosa
no anor quc consagra divindadc! Ha a, ao quc nc arccc,
rollcnas sicologicos a quc sc odcria alcgrcncnic dcdicar a vida
ioda; no cnianio, raro c dcdicar-lIc una so alavra. En quc consisic
a rclaao cnirc a loucura c a gcnialidadc? Podc dcduzir-sc una da
ouira; nas cn quc scniido c cn quc ncdida o gcnio c scnIor da
loucura? Pois sc iorna cvidcnic, quc aquclc a govcrna aic ccrio
onio, orquc dc ouira nancira scria vcrdadcirancnic un louco.
Esias olscrvacs, orcn, inlican nuiia suiilcza c anor, orquc c
nuiio difcil olscrvar o quc nos c sucrior. Sc algucn dirigissc a
aicnao ncsic scniido quando lc ccrios auiorcs, cnirc os nais
rcrcscniaiivos do gcnio, ialvcz lIc fossc ossvcl, nas rarancnic c
con nuiio iralalIo, olicr un ouco dc luz.
Eaninarci ainda o caso dc un Indivduo quc qucr salvar o
gcral con o scu nisicrio c o scu silcncio. Uiilizarci, ara isso, a
Iisioria dc Fuusto. Esic c un nccduo,
29
un aosiaia do csriio;
scguc a voz da carnc. Assin cnsan os ocias, c cnquanio sc
coniinua rcciindo quc cada coca icn o scu Fausio, clcs rcnovan-
sc inccssanicncnic crcorrcndo a ncsna irilIa da vcrcda.
Fcalizcnos una cqucna alicraao. Fausio c un incrcdulo o
cxcccncu; nas c una naiurcza sinaiica. Dc rcsio, conccao
gociIiana do Fausio falia, do ncu onio dc visia, rofundidadc
sicologica quando sc cnircga s sccrcias considcracs solrc a
duvida. Nos nossos dias, cn quc iodos vivcnos a duvida, ncnIun
ocia dcu ainda un asso ncsia dircao. Ofcrcccr-lIcs-ia dc loa
voniadc, o acl das olrigacs da Coroa, ara nclc cscrcvcrcn a
incnsa ccricncia quc icn solrc ial naicria; nas nao cIcgarian a
colrir a cqucna nargcn da csqucrda.
Assin c nisicr rcor Fausio cn si rorio ara quc a duvida sc
arcscnic dc una forna digna da ocsia; c o lcvc ncsno a dcscolrir,
na rcalidadc, iodos os sofrincnios quc a duvida conoria. Salc
cniao quc o csriio conduz o nundo, nas quc a scgurana c a
alcgria cn quc vivcn os Ioncns nao rcousan no odcr do csriio,
nas nuiio sinlcsncnic sc clican or una lcaiiiudc iscnia dc
rcflcao. Cono incrcdulo, cono o incrcdulo, csia acina dc iudo isio,
c sc algucn cnsa cngana-lo lcvando-o a acrcdiiar quc crcorrcu
ioda a via da duvida, nao icn nuiio iralalIo cn dcscolrir a
ncniira, orquc quando sc rcalizou un novincnio no nundo do
csriio, qucr dizcr un novincnio infiniio, odc-sc rcconIcccr
incdiaiancnic cla rclica, sc sai da loca dc un Ioncn ccrincn-
iado ou da dc un MuncIIauscn. Scguro da sua duvida, Fausio
scnic-sc caaz das roczas dc un Tancrlao con os Hunos; salc quc
odc olrigar as cssoas a griiarcn dc csanio, fazcr vacilar o nundo
sol os scus cs, dcsunir os Ioncns c or ioda a aric fazcr csialar
griios dc angusiia. E sc cIcga a isso, nao c iodavia un Tancrlao,
orquc csia auiorizado clo cnsancnio. Mas Fausio c una
naiurcza sinaiica, ana o nundo, a sua alna nao conIccc a invcja,
vc quc nao odc dcicr o furor quc c caaz dc dcscncadcar, nao
rocura ncnIuna Ionra acrosiaiica c cala-sc; cscondc a duvida na
sua alna nais cuidadosancnic quc una jovcn cscondc cn scu scio
o fruio do anor culado; rocura caninIar, quanio ossvcl, no
ncsno asso dos ouiros; nas o quc scnic, consonc-o consigo
rorio c assin sc cnircga ao sacrifcio clo gcral.
Ouvcn-sc, or vczcs, cssoas quc sc lancnian ao vcrcn un
cccnirico rovocar o iurlilIao da duvida. Sc co ncnos nuo tucssc
dto nudu!, cclanan. Quando sc salc o quc significa vivcr do
csriio da duvida, c quc o incrcdulo c iao csfoncado do ao
coiidiano da vida cono do alincnio csiriiual.
Sc lcn quc o sofrincnio dc Fausio scja un ccclcnic
arguncnio ara nosirar quc nao csiava ossudo clo orgulIo,
rccorrcrci, ainda assin, a una cqucna dcnonsiraao facil dc
crcclcr. CIanou-sc a Crcgorio dc Finini toto nuntun,
30
orquc
adniiia a danaao das crianas; cla ncsna razao odcria csiar
icniado cn iniiiular-nc toto Icoun, orquc sou nuiio Ialil cn
nandar os Icrois ara a ioriura. Fausio vc Margarida anics dc icr
oiado clo razcr, orquc o ncu Fausio dc nancira alguna o
cscolIc; vc Margarida, nao no cncavo csclIo dc Mcfisiofclcs nas
cn ioda a sua anavcl inoccncia; c cono conscrva na alna o anor
cla Iunanidadc, odc crfciiancnic cnanorar-sc da jovcn. Mas clc
c incrcdulo c a duvida dcsiroi-lIc a rcalidadc; orquc o ncu Fausio
liga-sc dc ial forna idcia quc nao cricncc a csscs salios
incrcdulos quc do alio das suas caicdras rcscrvan una Iora or
scncsirc ara duvidar, c duranic iodo o icno rcsianic odcn fazcr
qualqucr ouira coisa, c fazc-lo con ou scn o rccurso do csriio.
incrcdulo, c o incrcdulo c iao csfoncado do ao coiidiano da alcgria
cono do alincnio do csriio. No cnianio, crnanccc ficl sua
rcsoluao c cala-sc; nao conunica a ningucn a sua duvida c nuiio
ncnos o scu anor a Margarida.
Claro quc Fausio c una figura dcnasiado idcal ara sc
conicniar con a iolicc dc quc, sc falassc, nao faria scnao ocasionar
una lanal discussao, quc o assunio nao icria conscqucncias ou
qualqucr ouira inscnsaicz. (Aqui qualqucr ouiro ocia vcra
facilncnic o cnico laicnic dcsic icna cn quc Fausio c conarado
ironicancnic a csscs faiuos dc laio csiofo quc, na nossa coca,
corrcn airas da duvida, c nosiran ara os cscciadorcs quc
duvidaran rcalncnic, cilindo, or ccnlo, un aicsiado dc un
ncdico, jurando quc duvidaran dc iudo ou ainda dando, cono
rova, un cnconiro con un incrcdulo no dccurso dc alguna viagcn,
icna cn quc Fausio c conarado a csscs vclozcs ncnsagciros quc
crcorrcn, a ioda a rcssa, o nundo do csriio, quc con ioda a
rcsicza dcscolrcn nuns a susciia da duvida, nouiros una
susciia dc fc, c aiuan da nclIor forna ossvcl, dc acordo con o
audiiorio quc ora cigc arcia fina, ora grossa.} Fausio c una figura
dcnasiado idcal ara conoriar iais niscrias. Scn una aiao
infiniia, nao sc cricncc idcia, c quando sc ossui una, dcsdc Ia
nuiio sc salvou a alna dc iais ioliccs. Cala-sc ara sc sacrificar, ou
fala salcndo quc rovocara una confusao gcral.
Sc guarda silcncio, a noral condcna-o; diz cla, con cfciio.
Dcucs concssu o gcu, c c uo uu quc o conscgucs; nuo dcucs scnt
conuxuo o cc. Nao sc dcvcria crdcr dc visia csia frasc quando
sc julga scvcrancnic un incrcdulo, orquc clc fala. Nao csiou
inclinado indulgcncia cranic scnclIanic aiiiudc, nas aqui, cono
cn qualqucr aric, inicrcssa quc os novincnios sc cfciucn
rcalncnic. No ior dos casos, c acsar dc ioda a dcsgraa quc odc
csalIar clo nundo falando, un incrcdulo c, iodavia, nuiio
rcfcrvcl a cssas asiuias locas niscravcis quc arovan iudo c
inicnian aclarar a duvida scn conIccc-la, c or conscguinic
consiiiucn, cn gcral, a rincira ocasiao quc faz surgir a duvida cn
un sclvagcn c irrcsisivcl inulso. Sc fala, scncia a confusao;
orquc sc assin nao succdcr, so o salcra dcois, c o rcsuliado nao
iraz ncnIuna ajuda, ncn no noncnio dc agir, ncn a rcsciio da
rcsonsalilidadc.
Sc afronia a rcsonsalilidadc dc sc calar, odc, ncsic caso,
agir nolrcncnic, nas acrcsccniara cniao dor cisicnic un ligciro
naiiz dc ansicdadc, orquc o gcral aiorncnia-lo-a consianicncnic c
dir-lIc-a. dcucus tc uudo; ondc cncontus u cctczu dc quc u tuu
csouuo nuo o nsudu o ocuto oguIo
Pclo conirario, sc o incrcdulo c caaz dc sc convcricr no
Indivduo, quc cono ial cnira cn rclaao alsoluia con o alsoluio,
odc csiar auiorizado a calar-sc. Ncsic caso dcvc considcrar a sua
duvida cono una falia. Enconira-sc no aradoo, nas sucra a
duvida, ainda quc ouira ossa susciiar-sc.
Aic o Novo Tcsiancnio arovaria un ial silcncio. Enconiran-sc
a assagcns quc rcconizan a ironia, cccio quando sc iraia dc
cscondcr alguna coisa dc nclIor. No cnianio, csic novincnio da
ironia fundancnia-sc, ial cono qualqucr ouiro, na sucrioridadc do
suljciivo solrc o rcal. Accrca disio nada Iojc sc rcicndc salcr;
solrciudo rccusando-sc a conIcccr solrc a ironia nais do quc Hcgcl
dissc a scu rcsciio. Porcn clc nada dcla conrccndia c voiava-lIc,
ncsno, algun rancor, o quc alias o nosso icno icn loas razcs
ara iniiar, una vcz quc dcla sc guarda cuidadosancnic. Lc-sc no
Scrnao da MonianIa. quundo cuus, ungc u cuIcu c uuu o osto, u
n dc quc os Ioncns nuo ucun quc cuus. Esia assagcn assinala
niiidancnic quc a suljciividadc c inconcnsuravcl con a rcalidadc, a
qual aic lIc c lciio cnganar. Sc as cssoas quc, nos nossos dias, vao
lanando alavras ao vcnio a rcsciio da idcia dc conunidadc sc
dcsscn soncnic ao iralalIo dc lcr o Novo Tcsiancnio, ialvcz
cnsasscn dc ouira nancira.
Vcjanos, qual foi a conduia dc Alraao? Por quc nao csqucci,
icnIan a londadc dc rccordar, quc, sc nc dcici lcvar or iodas as
considcracs rcccdcnics, foi ara rcgrcssar a Alraao. isso nao
crniiira conrccndcr nclIor Alraao, nas fazcr girar cn iodos os
scniidos a inossililidadc dc o conrccndcr; orquc, volio a rccii-
lo, clc c-nc ininicligvcl c acnas osso adnira-lo. Tanlcn sc noiou
quc, nos csiadios analisados, nao sc cnconira ncnIuna analogia
con Alraao; dcvolvi csscs ccnlos sinlcsncnic ara quc,
roccssando-sc scnrc nas suas rorias csfcras, udcsscn no
dcvido noncnio indicar, dc alguna nancira, as froniciras do as
dcsconIccido. Sc udcssc iraiar-sc dc una analogia so o scria
rcfcrida ao aradoo do ccado; nas csic cricncc, or sua vcz, a
ouiro nvcl, nuiio nais facil dc clicar quc Alraao, nas quc nao o
odc clicar.
Alraao guardou, ois, silcncio; nao falou a Sara, a Eliczcr, ncn
a Isaac, dcsrczou as ircs insiancias norais orquc a ciica nao
iinIa, ara clc, nais alia crcssao quc a vida cn fanlia.
A csiciica auiorizava c cigia ncsno, do Indivduo, o silcncio
quando, ao calar-sc, odc salvar algucn. Isio nosira ja quc Alraao
nao sc cnconira no donnio csiciico. Nao nanicn o silcncio ara
salvar Isaac, c alcn disso ioda a sua nissao, quc c dc o sacrificar
or Dcus c or si rorio, c un cscandalo ara a csiciica; orquc cla
adniic quc nc sacrifiquc a nin rorio, nas nao quc sacrifiquc un
ouiro or nin rorio. O Icroi csiciico nanicr-sc-ia silcncioso. No
cnianio a ciica condcna-o, orquc sc calou cn viriudc do scu caraicr
acidcnial dc Indivduo. Foi a sua rcvisao Iunana quc dcicrninou o
silcncio. cis o quc a ciica nao odc crdoar, orquc iodo o salcr
Iunano dcsic gcncro nao assa dc ilusao; a ciica cigc un
novincnio infiniio, rcqucr a nanifcsiaao. O Icroi csiciico odc
orianio falar, nas rccusa-sc a fazc-lo.
O vcrdadciro Icroi iragico sacrifica-sc ao gcral con iudo o quc
lIc c rorio. os scus aios, iodos os scus inulsos cricnccn ao
gcral; csia nanifcsio c ncssa nanifcsiaao c o filIo lcn anado dc
ciica. A sua siiuaao nao sc alica a Alraao, quc nada fcz clo gcral
c crnanccc no sccrcio.
Esianos cniao cn rcscna do aradoo. Ou o Indivduo odc,
cono ial, csiar cn rclaao alsoluia con o alsoluio, c ncssc caso a
noralidadc nao c o surcno csiadio, ou cniao Alraao csia crdido;
nao c un Icroi ncn iragico ncn csiciico.
Ncsias condics odc arcccr quc nada c nais facil do quc o
aradoo. Torna-sc-nc cniao ncccssario rcciir quc, sc crcnos nisso
firncncnic, nao sc c cavalciro da fc, orquc a unica lcgiiinaao
concclvcl c a irilulaao c a angusiia, ainda quc nao sc lIc ossa
dar una accao gcral, orquc cniao surinc-sc o aradoo.
Alraao cala-sc... orquc nao odc falar; ncsia inossililidadc
rcsidcn a irilulaao c a angusiia. Porquc, sc nao nc osso fazcr
conrccndcr, nao falo, ncsno sc discurso noiic c dia scn
inicrruao. Tal c o caso dc Alraao; odc dizcr iudo, cccio una
coisa, c quando nao odc dizc-la dc nancira a fazcr-sc cnicndcr, nao
fala. A alavra, quc crniic iraduzir-nc no gcral, c un aazigua-
ncnio ara nin. Alraao odc dizcr as coisas nais fornosas a
rcsciio dc Isaac dc quc una lngua c caaz. Mas no scu coraao
guarda una coisa nuiio difcrcnic; cssc algo nais rofundo, quc c a
voniadc dc sacrificar o filIo orquc c una rova. Nao odcndo
ningucn conrccndcr csic uliino onio, odcn, no cnianio,
cquivocar-sc iodos quanio ao rinciro. O Icroi iragico ignora ial
irilulaao. Anics dc iudo, icn o consolo dc dar saiisfaao a cada
conira-arguncnio dc odcr ofcrcccr a Cliicnncsira, a Ifigcnia, a
Aquilcs, ao coro, a qualqucr voz quc surja do coraao da
Iunanidadc, a qualqucr cnsancnio cacioso ou angusiiado,
acusador ou conassivo, a ocasiao dc sc crgucr conira clc. Esia
scguro dc quc iudo o quc sc odc dizcr cn scu dcsfavor foi
fornulado scn considcraao ncn icdadc c Ia una consolaao
cn luiar conira o nundo iniciro, un icrrvcl assonlro cn luiar
conira si rorio...; nao rcccia icr oniiido algun arguncnio ncn icr
dc griiar cn scguida, cono o rci Eduardo IV, ao ionar conIccincnio
da noric dc Clarcncc.
ucn cdu cn scu uuo uundo cu cstuuu cnuccdo, qucn
sc uocIou c nc ogou quc cctssc ucn nc uou dc utcndudc
ucn nc uou dc uno
O Icroi iragico nao conIccc a icrrvcl rcsonsalilidadc da
solidao. Mais ainda, icn a consolaao dc odcr cIorar c lancniar-sc
con Clyicnncsira c Ifigcnia, c as lagrinas c os griios aaziguan;
nas os susiros indizvcis sao un naririo.
Agancnnon odc rccolIcr raidancnic a sua alna na ccricza
dc quc qucr agir; nas icn ainda icno ara consolar c rcconforiar.
Alraao nao odc fazc-lo. Quando o scu coraao csia conovido,
quando as suas alavras vao scr una ajuda ara o nundo iniciro,
nao ousa consolar, orquc Sara, Eliczcr c Isaac dir-lIc-ian. Po quc c
quc quccs uzc sso Podcs dscnsu-tc dc cuzu-o. E sc na sua
angusiia quiscssc ionar un ouco dc alcnio, alraar os scrcs
qucridos anics dc dar o uliino asso, arriscar-sc-ia a rovocar a
icrrvcl acusaao dc Iiocrisia fornulada or Sara, Eliczcr c Isaac,
cscandalizados con a sua conduia. Nao odc falar. Nao c sua
ncnIuna linguagcn Iunana. Mcsno sc soulcssc iodas as quc
cisicn na icrra, ncsno sc os scrcs qucridos o conrccndcsscn,
nao odcria falar. A sua linguagcn c divina, uu us nguus.
Posso nuiio lcn conrccndcr csia irilulaao, osso adnirar
Alraao, nao rcccio quc sc icnIa, cranic csia narraiiva, a icniaao
dc qucrcr dc anino lcvc scr o Indivduo, nas confcsso quc nao icnIo
cssa coragcn c quc rcnuncio con alcgria a qualqucr ooriunidadc dc
ir nais longc, sc acaso fossc ossvcl la cIcgar, ainda quc fossc
dcnasiado iardc. Alraao odc roncr cn qualqucr noncnio,
arrccndcr-sc dc iudo, cono dc una crisc; cniao odc falar, scr
conrccndido or iodos... nas ja nao c Alraao.
Elc nao odc falar, ois nao odc forncccr a clicaao
dcfiniiiva (dc forna a scr inicligvcl} dc quc sc iraia duna rova;
nas, o quc c noiavcl, una rova cn quc a noral consiiiui a
icniaao. O Ioncn cn scnclIanic siiuaao c un cnigranic da
csfcra do gcral. Podc ainda ncnos dizcr o quc sc scguc. Con cfciio
rcaliza dois novincnios, cono sc dcnonsirou suficicnicncnic; o da
rcsignaao infiniia, cn quc rcnuncia a Isaac, o quc ningucn odc
conrccndcr, orquc c un assunio rivado; nas cfciua, alcn disso,
a iodo o insianic, o novincnio da fc, c a rcsidc a sua consolaao.
Con cfciio, diz. nao, isso nao succdcra c sc succdcr, o Eicrno
dcvolvcr-nc-ia Isaac, cn viriudc do alsurdo. O Icroi iragico visiona,
clo ncnos, o fin da Iisioria. Ifigcnia inclina-sc cranic a dccisao do
ai; rcaliza o novincnio infiniio da rcsignaao, c, ai c filIa, fican,
cniao dc crfciio acordo. Ela odc conrccndcr Agancnnon, cuja
conduia crinc o gcral. Mas sc clc lIc disscssc. Andu quc Dcus tc
ccunc un succo, scu ossuc, cn utudc do uIsudo, quc nuo o
cxgssc, iornar-sc-ia cniao inconrccnsvcl ara a filIa. Sc udcssc
dizc-lo cn funao dc Iunanos calculos, Ifigcnia conrccndc-lo-ia;
nas rcsuliaria disso quc Agancnnon nao icria cfciuado o
novincnio da rcsignaao infiniia, c nao scria, ncssc caso, un Icroi,
c a rcdiao do augurc rcsulia una lanal Iisioria dc narinIciros c
ioda a Iisioria una concdia.
Porianio Alraao nao falou. Dclc acnas foi conscrvada una
unica frasc, a unica rcsosia dada a Isaac quc rova suficicnicncnic
quc nada disscra anicriorncnic. Isaac crgunia ao ai ondc csia o
cordciro ara o sacrifcio. Alraao rcsondc. Mcu Io, Dcus ouc-
sc-u cc o do codco uu o Ioocuusto.
Concic-nc caninar un ouco nais dc crio csia uliina
frasc. Scn cla faliaria qualqucr coisa narraiiva; sc fossc difcrcnic,
ialvcz iudo sc rcduzissc a confusao.
Frcqucnics vczcs icnIo crguniado a nin rorio cn quc
ncdida un Icroi iragico, no cunulo do sofrincnio ou no naino da
aao, dcvc ronunciar una uliina rclica. A rcsosia, arccc-nc,
dccndc da csfcra da vida qual clc cricncc, do grau dc
inoriancia iniclcciual da sua vida, da rclaao quc o scu sofrincnio,
ou a sua aao, nanicn con o csriio.
cvidcnic quc no insianic da surcna icnsao, o Icroi iragico
odc, cono qualqucr ouiro quc icnIa o uso da alavra, dizcr
algunas frascs ialvcz ncsno aroriadas. Mas iraia-sc dc salcr cn
quc ncdida c adcquado ronuncia-las. Sc a inoriancia da vida
rcsidc nun aio cicrior, nada icn a dizcr, c iudo o quc disscr sao
acnas vas alavras con o quc acnas cnfraquccc a inrcssao quc
da dc si rorio quando o ccrinonial iragico lIc ordcna rcalizar a
iarcfa cn silcncio, qucr consisia nuna aao ou cn un sofrincnio.
Para nao nc alongar nais, conicniar-nc-ci cn analisar o quc sc
arcscnia. Sc fossc Agancnnon a uar da faca solrc Ifigcnia cn
lugar dc Calcas, icr-sc-ia dininudo ao ronunciar algunas alavras
no noncnio surcno, orquc o scniido da sua aao a iodos sc
iornava noiorio; o roccsso da icdadc, da conaiao, do
scniincnio, das lagrinas csiava cunrido, c, ara alcn disso, a sua
vida nao naniinIa ncnIuna rclaao con o csriio; qucro dizcr quc
nao cra un ncsirc ou icsicnunIa do csriio. Pclo conirario, sc o
significado da vida do Icroi c dc ordcn csiriiual, a falia dc rclica
dcliliiaria a inrcssao quc dcvc roduzir. Nao icn ncccssidadc dc
dcclanar alguna frasc dc circunsiancia, qualqucr cqucna iirada; a
inoriancia da rclica consisic cn rcalizar ioda a sua crsonalidadc
no insianic dccisivo. Esic Icroi iragico iniclcciual dcvc icr c guardar
a uliina alavra, o quc frcqucnicncnic sc rocura dar dc forna
cnica. Eigc-sc dclc a ncsna aiiiudc iransfigurada quc incunlc a
iodo o Icroi iragico adoiar, nas, alcn disso, cigc-sc-lIc una frasc.
Porianio sc cssc Icroi iragico cIcga ao onio culninanic do
sofrincnio (na noric}, convcric-sc cniao con csia uliina frasc, anics
dc norrcr, cn inorial; cnquanio clo conirario, o Icroi iragico
vulgar so conscguc sc-lo dcois dc norrcr.
Toncnos Socraics cono ccnlo. un Icroi iragico
iniclcciual. A condcnaao noric c-lIc anunciada. Ncssc insianic,
norrc; orquc sc nao conrccndcnos quc c ncccssaria ioda a fora
do csriio ara norrcr c quc o Icroi iragico norrc scnrc anics dc
norrcr, nao sc ira nuiio longc na conccao da vida. O rcouso cn
si c soliciiado a Socraics cono Icroi; nas, cono Icroi iragico
iniclcciual, ainda lIc c cigido quc, no uliino noncnio, icnIa a
fora dc alna dc sc rcalizar or si rorio. Nao odc, orianio, cono
o Icroi vulgar, rccolIcr-sc, crnancccndo frcnic noric, nas dcvc
cfciuar cssc novincnio con iania raidcz quc, no ncsno insianic,
sc cnconirc con a conscicncia ara alcn dcssa luia c sc afirnc clc
ncsno. Sc, or acaso, Socraics sc iivcssc calado ncssa crisc dc
noric, Iavcria aicnuado o cfciio da sua vida; faria susciiar quc a
clasiicidadc da ironia nao cra nclc una fora do univcrso nas un
jogo a cuja flcililidadc lIc cra nisicr rccorrcr no insianic dccisivo,
na ncdida invcrsa ara sc nanicr aiciicancnic sua roria
aliura.
31

Esias lrcvcs indicacs odcn nao scr alicadas a Alraao, sc,
or qualqucr analogia, cnsanos cnconirar una frasc final quc lIc
convcnIa, nas alican-sc-lIc no caso dc sc conrccndcr a
ncccssidadc cn quc csia dc sc rcalizar no uliino noncnio, dc nao
iirar a faca cn silcncio, nas dc ronunciar algunas alavras, ainda
quc, na sua qualidadc dc ai da fc, rcvisia inoriancia alsoluia na
ordcn do csriio. Do quc clc dcvc dizcr nao osso,
anicciadancnic, icr idcia; nas dcsdc quc icnIa falado, odcrci scn
duvida conrccndcr Alraao, scn quc, or isso, nc aroinc nais
dclc quc anicriorncnic. Sc nao cisiissc una dcrradcira rclica dc
Socraics odcria, clo cnsancnio, colocar-nc no scu lugar c
fornula-la, c, sc nao fossc caaz disso, un ocia odcria fazc-lo;
nas ncnIun ocia sc odc aroinar dc Alraao.
Anics dc caninar as suas uliinas alavras, c-nc
indiscnsavcl rinciro sullinIar a dificuldadc cn quc sc cnconira
dc odcr dizcr qualqucr coisa. A irilulaao c a angusiia do aradoo
rcsidcn, ja sc nosirou, no silcncio. Alraao nao odc falar.
32
Ha,
orianio, coniradiao, ao cigir-sc quc o faa, a ncnos quc o
dcscnlaraccnos do aradoo dc nodo quc o suscnda no noncnio
dccisivo, con o quc dcia dc scr Alraao c anula iudo o quc o
rcccda. Sc, or ccnlo, disscssc a Isaac no noncnio surcno. c
dc t quc sc tutu, a frasc scria un sinal dc fraqucza. Porquc sc dc
una ou ouira nancira, odc falar, dcvcria ic-lo fciio nuiio nais
ccdo, c agora csia fraqucza consisic nuna falia dc naiuridadc c dc
rccolIincnio csiriiual, quc o incdc dc cnsar con anicccdcncia
cn ioda a sua dor; sulirai-sc a algo, dc nodo quc a dor rcal sc iorna
naior quc a dor cnsada. En ouiras alavras, una ial frasc coloca-o
fora do aradoo c sc, cfciivancnic, dcscja falar a Isaac, c-lIc nisicr
iransfornar o scu csiado cn crisc; dc conirario nada odc dizcr c, sc
o faz, ncn scqucr c un Icroi iragico.
Coniudo, conscrvou-sc una uliina frasc dc Alraao, c sc, or
un lado, consigo conrccndcr o aradoo, osso ianlcn
conrccndcr a sua inicira rcscna ncssas alavras. En rinciro
lugar nao diz alsoluiancnic nada, c dcssa forna quc crinc o quc
icn a dizcr. A sua rcsosia a Isaac rcvcsic a forna dc ironia, orquc
c cla scnrc quc sc cnrcga ara crinir qualqucr coisa, scn, no
cnianio, dizcr scja o quc for. Sc Alraao iivcssc rcsondido. nudu sc,
Iavcria rofcrido una ncniira. Nao lIc calc ronunciar scja o quc
for, orquc nao odc dizcr o quc salc. Porianio, rcsondc acnas.
Mcu Io, Dcus ouc-sc-u cc o do codco uu o Ioocuusto.
Aqui sc vc o dulo novincnio quc sc cscra na alna dc Alraao, ial
cono ja sc nosirou. Sc iivcssc sinlcsncnic rcnunciado a Isaac scn
fazcr nais nada, icria crcsso una ncnsagcn; orquc salc quc
Dcus cigc a Isaac cn sacrifcio, c quc clc rorio csia, ncssc
noncnio, rcsics a sacrifica-lo. A cada insianic, dcois dc icr
rcalizado cssc novincnio, cfciuou, orianio, o scguinic, o
novincnio da fc, cn viriudc do alsurdo. Ncsia ncdida, nao ncnic;
orquc, cn viriudc do alsurdo, c ossvcl quc Dcus faa una coisa
conlciancnic difcrcnic. Nao ronuncia, ois, una ncniira, nas
ianlcn nao diz ouira coisa, orquc fala una lngua csiranIa. Isio
iorna-sc ainda nais cvidcnic quando cnsanos quc c o rorio
Alraao quc dcvc sacrificar Isaac. Sc a nissao iivcssc sido difcrcnic,
sc Dcus iivcssc nandado Alraao conduzir o filIo nonianIa dc
Morija ara a o alaicr con o scu raio, c assin o ionar cn sacrifcio,
cniao Alraao icria conlcia razao cn rccorrcr linguagcn
cnignaiica quc cnrcga; orquc, ncssc caso, nao cdia salcr o quc
ia aconicccr. Mas Alraao dcvc scr clc ncsno a agir nas condics
cn quc a nissao lIc foi confiada; c, orianio, ncccssario quc saila,
no noncnio dccisivo, o quc dcvc fazcr c, or conscguinic, quc Isaac
icn dc scr sacrificado. Sc nao o salc con caiidao, nao rcalizou o
novincnio infiniio da rcsignaao c, scn duvida, nao ronuncia una
ncniira, nas c un Ioncn indcciso incaaz dc ionar una rcsoluao
c quc, or conscguinic, scra olrigado a falar dc forna cnignaiica.
Mas un ial Ioncn quc assin iiiulcia consiiiui una vcrdadcira
caricaiura do cavalciro da fc.
Ainda aqui sc vc quc Alraao odc scr conrccndido, nas
soncnic cono sc conrccndc o aradoo. Sou caaz, cla ninIa
aric, dc cnicndcr Alraao, vcjo orcn, ao ncsno icno, quc nao
ossuo a coragcn dc falar, c ainda ncnos dc agir cono clc; coniudo,
dc forna alguna qucro crinir, con isio, quc a sua conduia scja
ncdocrc, quando, clo conirario, c o unico rodgio.
E quc cnsaran os conicnorancos do Icroi iragico? Quc cra
grandc c cniao foi adnirado. E cssc vcncravcl colcgio dc nolrcs
csriios, cssc juri quc cada gcraao insiiiui ara julgar a
rcccdcnic, ianlcn sc ronunciou do ncsno nodo. Mas nao Iouvc
qucn conrccndcssc Alraao. No cnianio, o quc conscguiu clc?
Pcrnancccr ficl ao scu anor. Mas aquclc quc ana Dcus nao icn
ncccssidadc dc lagrinas ncn dc adniraao; csquccc o sofrincnio no
anor, c iao conlciancnic quc nao dciara airas dc si o nnino
irao dc dor, sc nao fossc o rorio Dcus a rccordar-lIc; orquc vivc
no sccrcio, conIccc a angusiia, conia as lagrinas c nada csquccc.
Porianio, ou sc vcrifica o aradoo dc forna quc o Indivduo sc
cnconira cono ial cn rclaao con o alsoluio, ou cniao Alraao csia
crdido.
Elogo

Tcndo una vcz, na Holanda, laiado dcnasiado o rco das
cscciarias, os ncrcadorcs fizcran lanar ao nar alguns
carrcgancnios con o oljciivo dc o clcvar dc novo. Traia-sc dc una
cqucna nanolra crdoavcl c ialvcz ncsno ncccssaria. Prccisanos
dc idcniica ocraao no nundo do csriio? Esianos iao scguros dc
icr cIcgado ao cunc quc so nos rcsia suor, icdosancnic, nao o
Iavcr ainda alcanado, ara icr con quc rccncIcr o icno? dcsia
nancira quc a gcraao rcscnic icn ncccssidadc dc sc cnganar a si
roria? cssa a viriudc quc lIc inicrcssava airiluir-sc? Ou ialvcz
nao icnIa ainda conscguido a crfciao suficicnic na aric dc sc
cnganar a si roria? Ou aquilo dc quc rccisa nao c solrciudo una
scricdadc nicgra quc, scn sc dciar assusiar ou corroncr, indica
as iarcfas a rcalizar, una scricdadc nicgra, quc vclc con anor or
csias iarcfas, quc nao inciic os Ioncns, clo icrror, a lanarcn-sc
aic ao cino, nas, clo conirario, conscrvc as iarcfas a cunrir,
frcscas, lclas c agradavcis visia, airacnics aos olIos dc iodos, c no
cnianio con a dificuldadc rccisa ara fazcr nasccr o cniusiasno
das naiurczas nolrcs, orquc una nolrc naiurcza so sc cniusiasna
con o quc c difcil? Una gcraao odc arcndcr nuiio dc una ouira,
nas o quc c roriancnic Iunano, ncnIuna o arcndc da quc a
rcccdcu. Dcsic onio dc visia, cada gcraao rcconca cono sc fossc
a rincira, ncnIuna icn una iarcfa nova alcn da iarcfa da
anicrior, c nao cIcga nais longc, a ncnos quc Iaja airaioado a sua
olra, quc sc Iaja cnganado a si roria. Aquilo a quc cIano
roriancnic Iunano c a aiao, airavcs da qual cada gcraao
conrccndc inicirancnic a ouira c sc conrccndc a si roria.
Assin, no quc rcsciia ao anor, ncnIuna gcraao arcndcra a anar
con ouira, ncnIuna conca scnao no rincio, ncnIuna gcraao
ulicrior icn iarcfa nais lrcvc quc a rcccdcnic; c sc nao qucr, cono
as anicriorcs, conicniar-sc dc anar, c dcscja ir nais longc, assou
dc vas c ccnsuravcis alavras.
Mas a nais alia aiao do Ioncn c a fc, c ncnIuna gcraao
conca aqui cn onio difcrcnic da anicrior, cada una rcconca dc
novo; a gcraao scguinic nao vai nais longc quc a rcccdcnic, sc foi
ficl sua olra c nao a alandonou. NcnIuna icn dirciio a dizcr quc
ial conco scja faiiganic, orquc cla ossui a sua iarcfa c nao icn
quc sc rcndcr con o faio dc a anicrior sc icr ocuado do ncsno, a
nao scr quc una gcraao ou os indivduos quc a concn,
rcicndan, audaciosancnic, rccncIcr o lugar quc cricncc ao
unico Esriio quc govcrna o nundo, c quc c suficicnicncnic
acicnic ara nao scniir fadiga. Sc una gcraao nosira csia
audacia, Ia ncla algo dc falso. nao adnira ois quc o nundo lIc
aarca s avcssas. Ccriancnic nao Ia ningucn quc vcja o nundo
s avcssas, ial cono aquclc alfaiaic quc, cnirando vivo no ccu, dc la
conicnlou o univcrso. Quando una gcraao sc liniia a ocuar-sc
da sua iarcfa, quc c o nais inorianic, nao odc scniir fadiga,
orquc cla cIcga scnrc ara una vida Iunana. Quando as
crianas, nun dia fcriado, csgoiaran anics do ncio-dia iodo o ciclo
dos jogos c cclanan con inacicncia. nuo Iu nngucn quc nucntc
un ogo nouo, rova isso quc cssas crianas csiao nais
dcscnvolvidas c nais adianiadas quc as da ncsna gcraao anicrior
ara qucn os jogos conIccidos lasiavan ara rccncIcr un dia?
Nao rova isso, anics, quc as rinciras carcccn daquilo, a quc cu
cIanaria cssa nciga scricdadc, quc c scnrc ncccssario ossuir
ara lrincar?
A fc c a nais alia aiao dc iodo Ioncn. Talvcz Iaja nuiios
Ioncns dc cada gcraao quc nao a alcanccn, nas ncnIun vai alcn
dcla. Sc sc cnconiran ou nao nuiios Ioncns do nosso icno quc
nao a dcscolrcn, nao osso dccidi-lo, orquc acnas nc c lciia a
rcfcrcncia a nin rorio, c nao dcvo oculiar quc nc rcsia ainda
nuiio quc fazcr, scn or isso dcscjar irair-nc, ou irair a grandcza,
rcduzindo isio a un assunio scn inoriancia, a una docna
infaniil, dc quc sc cscra csiar curado o nais dcrcssa ossvcl. Mas
ncsno ara aquclc quc nao cIcga aic a fc, a vida conoria
suficicnics iarcfas, c sc as alorda con sinccro anor, a sua vida nao
scra crdida, ncsno quc nao ossa scr conarada cisicncia dos
quc arcndcran c alcanaran o nais alio. Mas aquclc quc cIcgou
aic fc, c ouco inoria quc icnIa dons cnincnics ou quc scja una
alna sinlcs, cssc nao sc dcicn na fc; indignar-sc-ia aic sc lIo
disscsscnos, ial cono un ananic sc irriiaria a ouvir dizcr quc sc
dciinIa no anor. nao, nc fio, rcsondcria, orquc ioda a ninIa
vida sc cnconira jogada a. Nao vai coniudo nais alcn, nao assa a
ouiro csiadio, orquc logo quc o dcscolrc nova rclaao o soliciia.
E ccso nus ucn, c ccso nus ucn. Esia ncccssidadc
c vclIa solrc a icrra. O olscuro Hcracliio, quc dcosiiou os scus
cnsancnios nos cscriios, quc colocou no icnlo dc Diana (orquc
os scus cnsancnios Iavian sido a sua arnadura duranic a vida,
or isso os suscndcu no icnlo}, o olscuro Hcracliio dissc. nao sc
odc ncrgulIar duas vczcs no ncsno rio. Hcracliio iinIa un
disculo. csic nao sc dcicvc a c or isso foi nais alcn
acrcsccniando. ncn ncsno una vcz o odcnos fazcr. Polrc
Hcracliio, quc icvc un ial disculo! A sua frasc foi, con csia
corrcao, iransfornada na fornula clcaiica quc ncga o novincnio. c
no cnianio cssc disculo acnas dcscjava scr un disculo dc
Hcracliio, quc fossc nais alcn quc scu ncsirc c nao rcgrcssassc
quilo quc Hcracliio Iavia alandonado.



1
Un dos scudninos dc Kicrlcgaard. (N. do E.}
2
Dizia-sc danics. Dcsgraadancnic a vida nao c cono o scrnao do asior"; ialvcz
cIcguc o icno cn quc odcra dizcr-sc. Fclizncnic a vida nao c cono o scrnao do
asior, orquc a vida, acsar dc iudo, icn algun scniido, cnquanio o scrnao nao icn
ncnIun". (N. do A.}
3
A iua aao ja csia sc rcalizando. (N. do E.}
4
Puu tunto c ncccssuo uxuo. Todo o nnto sc cctuu uuxonuduncntc; u ccxuo
nuo odc oduz quuquc nouncnto. o suto cctuo nu udu quc cxcu o
nouncnto. A ncduuo c unu quncu quc, cn Hcgc, tudo dcuc cxcu c quc
consttu, uo ncsno tcno, u ncu cosu quc cc unus tcntou cxcu. Mcsno ara
csialclcccr a disiinao socraiica cnirc aquilo quc sc conrccndc c nao conrccndc c
indiscnsavcl aiao c ainda con naior razao, naiuralncnic, ara rcalizar o
novincnio socraiico roriancnic diio. o da ignorancia. Nao c rcflcao quc falia
nossa coca nas aiao. Assin, o nosso icno icn, cn ccrio scniido, dcnasiada
saudc ara norrcr orquc o faio dc norrcr consiiiui un dos nais noiavcis salios quc
cisicn. Scnrc gosici dc ccria csirofc dc un ocia quc, aos cinco ou scis vcrsos,
duna lclcza cIcia dc sinlicidadc, ondc clc dcscja os lcns da vida, icrnina assin.
En scgc Sung n dc EugIct.
(Un salio lcn-avcniurado ara a cicrnidadc.} (N. do A.}
S
Talcnio nais nolrc. (N. do E.}
6
Lcssing cniiiu algurcs un cnsancnio analogo ariindo dc un onio dc visia
urancnic csiciico. Qucr nosirar, ncssa assagcn, quc a irisicza odc ianlcn scr
crinida or una frasc csiriiuosa. Fcfcrc, con csic oljciivo, una rclica do
dcsgraado Eduardo II dc Inglaicrra, cn dcicrninada siiuaao. A cla oc, scgundo
Didcroi, a Iisioria c a sagaz rcsosia dc una canoncsa. Dcois coniinua. Tanlcn
isio iinIa csriio, alcn dc scr diio or una aldca; nas as circunsiancias iornaran-
no incviiavcl. Por conscguinic, nao sc dcvc rocurar a razao dc una frasc csiriiuosa
rovocada cla dor ou cla irisicza, rciciando quc o scu auior cra una cssoa dc
qualidadc, dc loa cducaao, inicligcnic c, alcn disso, con csriio; oquc us uxocs
guuun todos os Ioncns; scn duvida csia razao consisic cn quc qualqucr cssoa,
nas ncsnas circunsiancias, icria diio a ncsna coisa. Una rainIa odcria c dcvcria
icr iido o cnsancnio da canoncsa; ial cono as alavras do rci icrian odido scr
ronunciadas or un canoncs quc nao dciaria dc as dizcr". (Sunnt. V., vol. 30,
ag. 223.} (N. do A.}
?
O cicrior (a nanifcsiaao}. (N. do T.}
S
O niino. (N. do T.}
9
E nao inoinadancnic. (N. do E.}
10
Fcscciivancnic. ano ncnos, dcsrczo (rcnuncio}, nao vcncro, nada fao. (N. do E.}
11
Dc dirciio ullico. (N. do E.}
12
Esclarcccrci, nais una vcz, a difcrcna dc confliio ial cono sc arcscnia ao Icroi
iragico c ao Icroi da fc. O rinciro asscgura-sc dc quc a olrigaao noral csia
conlciancnic rcscnic cn si roria clo faio dc a odcr iransfornar cn dcscjo.
Assin Agancnnon odc dizcr. a rova dc quc nao sou inficl ao ncu dcvcr aicrnal c
quc o oljcio do ncu dcvcr c o ncu unico dcscjo; Tcnos, aqui, dcvcr c dcscjo cn
rcscna un do ouiro. A fcliz ooriunidadc da vida c a concordancia do dcscjo c do
dcvcr c invcrsancnic; a iarcfa da naior aric consisic rccisancnic cn crnancccr
no dcvcr c cn convcric-lo, clo cniusiasno, no dcscjo. O Icroi iragico rcnuncia ao
dcscjo ara cunrir o dcvcr. Para o cavalciro da fc dcscjo c dcvcr sao igualncnic
idcniicos, nas cnconira-sc na ncccssidadc dc rcnunciar a un c a ouiro. Assin,
quando qucr rcsignar-sc, rcnunciando ao dcscjo, nao cnconira o rcouso, orquc c clc
rorio o oljcio do dcvcr. Sc qucr crnancccr no dcvcr c no dcscjo, nao sc iorna o
cavalciro da fc; orquc o dcvcr alsoluio cigc rccisancnic quc rcnuncic ao dcvcr. O
Icroi iragico crinc un dcvcr sucrior, nas nao alsoluio. (N. do A.}
13
Talvcz. (N. do E.}
14
O ciraordinario. (N. do E.}
1S
Era rovacs. (N. do E.}
16
Con iodas as foras. (N. do E.}
1?
Aqui csiao as duas arics consiiiuiivas da falula, a criccia c o rcconIccincnio...
(Arisioiclcs, Poctcu, 1542, ags. 9 c 10}. (N. do A.}
1S
Esics novincnios c siiuacs odcrian ainda scr oljcio dc csiudos csiciicos; clo
conirario, dcio cn suscnso o rollcna dc salcr cn quc ncdida os da fc c dc ioda a
vida rcligiosa odcn rcsiar-sc a isso. Cono c scnrc ara nin una saiisfaao
crinir o ncu rcconIccincnio a qucn dc dirciio, qucro sinlcsncnic agradcccr a
Lcssing algunas indicacs solrc o drana crisiao dadas na sua HunIugscIc
Dunutugc. No cnianio, clc dcdicou a sua aicnao ao asccio urancnic divino
dcsia vida (a viioria conlcia}; ianlcn dcscscrou do sujciio. Talvcz iivcssc julgado
dc ouira nancira sc fossc nais aicnio ao asccio csiriiancnic Iunano (TIcoogu
uutoun). Scn duvida, as suas considcracs sao nuiio lrcvcs, aic un ouco
cvasivas, nas, cono scnrc, cn iodas as ocasics, nc sinio fcliz clogiando Lcssing,
aqui o fao scn dcnora. Lcssing nao foi soncnic un dos ccrclros nais
conrccnsivos dc AlcnanIa; nao foi unicancnic scrvido or una rara scgurana dc
crudiao, quc crniic aoiar-sc con ioda a confiana nas suas analiscs, scn rcccio dc
scr cnganado or ciiacs scn scniido, or frascs scniconrccndidas, ciradas dc
colccs duvidosas, ou scr dcsoricniado cla ruidosa ullicaao dc novidadcs quc os
aniigos Iavian cosio nuiio nclIor, clc icvc ao ncsno icno o don circnancnic
raro dc clicar o quc Iavia conrccndido. E nisso sc nanicvc; nos nossos dias vai-sc
nais longc. clica-sc o quc sc nao conrccndcu. (N. do A.}
19
A caiasirofc Iisiorica foi, scgundo Arisioiclcs, a scguinic. ara sc vingar, a fanlia
arranjou un vaso sagrado quc colocou cnirc os cricnccnics do noivo, quc foi cniao
condcnado cono ladrao sacrlcgo. No cnianio, ouco inoria; orquc nao sc iraia dc
salcr sc a fanlia ao vingar-sc dcu rovas dc cngcnIo ou loucura; isio so conia na
ncdida cn quc dccorrc a dialciica do Icroi. Dc rcsio c dcnasiada faialidadc quc o
noivo sc rcciiic no crigo ao qucrcr cviia-lo con a sua rccusa dc casancnio, c quc a
sua vida cnirc dulancnic cn coniaio con o divino, rinciro cla rcdiao dos
augurcs, dcois cla sua condcnaao cono ladrao dc icnlos. (N. do A.}
20
Dcsic onio dc visia, odcr-sc-ia scguir un ouiro novincnio dialciico. O ccu
rcdissc-lIc una dcsgraa causada clo casancnio; odcria, orianio, dciar dc
cclclrar a ccrinnia scn rcnunciar jovcn, indo vivcr con cla nuna uniao ronaniica
crfciiancnic saiisfaioria ara ananics. Esia conduia inlica, iodavia, una ofcnsa a
rcsciio da jovcn, orquc, ainda quc anando-a, clc nao crinc o gcral. Todavia,
Iavcria nisio un icna, ianio ara un ocia cono ara un noralisia dcfcnsor do
casancnio. A ocsia, solrciudo, sc csiivcssc aicnia ao rcligioso c ao caraicr rofundo
da individualidadc, cnconiraria a naicria nuiio nais rica quc aqucla cn quc
rcscnicncnic sc insira. Scnrc c scn dcscanso sc ouvc rcciir a ncsna Iisioria.
un Ioncn csia ligado a una jovcn quc anou una vcz c ialvcz nunca sinccrancnic,
orquc agora cnconira o scu idcal cncarnado nouira. Un Ioncn cngana-sc na vida;
scguiu o lon caninIo, nas cnganou-sc na casa, orquc c cn frcnic, no scgundo
andar, quc nora o idcal. aqui csia, odc adniiir-sc, assunio ara una ocsia. Un
ananic cnganou-sc; viu a lcn-anada luz da lanada c sus quc iinIa calclos
casianIos, nas, dc dia, cla c loura c c a irna quc cncarna o idcal. Eis ainda assunio
ara ocsia. En ninIa oiniao, iodo Ioncn dcsic gcncro c un Lalao lasianic
insuoriavcl na vida, c ncrccc scr assoliado quando qucr fazcr algo dc inorianic cn
ocsia. Un confliio ociico rcsulia unicancnic do cIoquc da aiao conira a aiao;
nao consisic na lallurdia dos dcialIcs no scio da ncsna aiao. Na Idadc Mcdia, or
ccnlo, quando un jovcn ananic sc convcncc dc quc o anor icrrcsirc c un ccado
c oia clo anor cclcsic, da-sc un confliio ociico c a jovcn c digna da ocsia orquc
a sua vida csia fundada na idcia. (N. do A.}
21
Sc nao nc cngano. (N. do E.}
22
Podcr-sc-ia ianlcn iraiar csic conio dc una ouira nancira. O iriiao nao qucr
scduzir Incs, sc lcn quc o faa cono cnsaio. Ja nao c un iriiao, nas, sc nao
inorian, un olrc dialo dc un iriiao dc Ia nuiio ncrgulIado con irisicza na
rofundidadc dos scus donnios; salc, iodavia, cono narra o conio, quc odc scr
salvo graas ao anor dc una jovcn inoccnic. nas clc icn una culosa conscicncia dc
scduior c nao odc aroinar-sc dc ncnIuna. Lana, cniao, os olIos ara Incs.
Aniudadas vczcs, cscondido cnirc os juncos, vira-a corrcr cla nargcn. A sua lclcza,
a calna con quc gosia dc sc cnircicr consigo roria, arrasian-nos ara cla; nas a
nclancolia vivc na sua alna, nao c agiiada or ncnIun dcscjo sclvagcn. E, quando o
iriiao nisiura os scus susiros ao nurnurio do canavial, cla c-sc cscuia, inovcl,
incrsa cn sonIos, nais cncaniadora quc qualqucr ouira nulIcr c no cnianio lcla
cono un anjo rcdcnior quc insira confiana ao iriiao. Esic ganIa coragcn,
aroina-sc dc Incs, conquisia o scu anor, cscra salvar-sc. Mas Incs nao c una
raariga calna c scnsaia, ana dcnasiado o rudo do nar, c sc lIc agradava ianio o
nurnurio das aguas cra orquc cnconirava un cco odcroso no scu coraao. Qucr
ariir, ariir a iodo o cusio. Dcscja rcciiiar-sc no infiniio con o iriiao quc ana... c
no cnianio cciia-o. Dcsrczou-lIc a Iunildadc c or isso dcscriou-lIc o orgulIo. O
nar rugc, as vagas csunan, o iriiao csirciia Incs c arrasia-a ara as rofundczas.
Nunca sc scniira iao sclvagcn, iao iranslordanic dc dcscjo, orquc dcsia jovcn
cscra a salvaao. Dcrcssa sc cansa dc Incs, dc qucn, iodavia, nunca ningucn
cnconirou o cadavcr, orquc sc iransfornou nuna scrcia quc scduz os Ioncns con o
scu canio. (N. do A.}
23
s vczcs a csiciica iraia un assunio analogo con a sua Ialiiual galanicria. Incs
salva o iriiao c iudo acala or un fcliz casancnio. Un fcliz casancnio! nuiio facil.
En coniraariida, sc a ciica dcvc ionar a alavra duranic a lcnao nucial, a
qucsiao iona, cnso cu, un ouiro asccio. A csiciica lana solrc Triiao o nanio do
anor c iudo c csquccido. Ainda adniic, scn nais conlicacs, quc o nairinnio c
scnclIanic a un lcilao, ondc cada oljcio c vcndido no csiado cn quc sc cnconira ao
golc do nariclo. Acnas sc rcocua cn lanar os ananics nos lraos un do ouiro,
scn sc rcocuar con o rcsio. E dcvcria olscrvar o quc succdc cn scguida, nas nao
icn icno ara isso, orquc ja sc cnconira aiarcfada a rcarar una nova uniao. A
csiciica c a nais inficl dc iodas as cicncias. Qucn qucr quc a icnIa anado
vcrdadcirancnic, iorna-sc, dc ccria nancira, dcsgraado; nas aquclc quc nunca foi
airado or cla c c ficara un ccus. (N. do A.}
24
No quc a rcccdc, afasici cuidadosancnic ioda a considcraao rclaiiva qucsiao do
ccado c da sua rcalidadc. Toda a discussao sc rcfcrc a Alraao, quc osso, iodavia,
aroinar dc caicgorias incdiaias, conianio quc, lcn cnicndido, nc scja inicligvcl.
Solrcvindo o ccado, a noral ccdc ao irocar no arrccndincnio quc c a nais alia
crcssao da ciica, ainda quc scja a cssc iiulo a nais rofunda coniradiao noral. (N.
do A.}
2S
Na nossa gravc coca ja nao sc acrcdiia cn iudo isio; nas c noiavcl quc no
aganisno, or naiurcza nais sucrficial, ncnos saiurado dc rcflcao, os dois
rcrcscnianics roriancnic diios do conIccc-tc u t ncsno caracicrsiico da
conccao grcga da vida nosiraran, cada un sua nancira, quc c rcciso anics dc
iudo cncirar cn si ncsno ara dcscolrir a rcdisosiao ara o nal. Nao c nisicr
quc aluda a Piiagoras c Socraics. (N. do A.}
26
Caria dc crcdiio ara a fclicidadc. (N. do T.}
2?
Eu, quc sou dc asccio grossciro c dcsrovido do cncanio dos ananics ara nc
avoncar dianic dc una ninfa dc oric lascivo; cu, a qucn a iraidora naiurcza rivou
dcssas lclas roorcs c dc ioda a fornosura; disfornc, inacalado, rcciiiado no
nundo anics do icno c acnas scnifciio; c iao nonsiruoso c iao dcsclcganic quc aic
os cacs ladran quando nc vccn assar. (N. do A.}
2S
Janais cisiiu gcnio algun scn laivos dc dcncncia. (N. do E.}
29
Sc nao sc qucr rccorrcr a un incrcdulo, odc-sc cscolIcr crsonagcn analogo, un
ironisia, or ccnlo, cujo olIar agudo arccndcu o ridculo da vida c a qucn una
sccrcia inicligcncia con as foras da vida cnsina quais os dcscjos do acicnic. Salc
quc disc do odcr do riso; sc a clc rccorrc, csia scguro da Iisioria c, o quc c nais
inorianic, do alauso. Salc quc sc lcvaniara una voz isolada quc dcscjara cviiar
iudo, nas salc ianlcn quc c o nais foric; salc quc or insianics odc fazcr
aguardar a scricdadc aos Ioncns, nas quc, cn scgrcdo, cscran o noncnio dc rir
con clc; salc quc sc odc ainda, or un insianic, crniiir nulIcr cscondcr os
olIos airas do lcquc, cnquanio fala, nas quc cla ri or dclaio da nascara; salc quc
o lcquc nao c alsoluiancnic oaco, quc sc odc cscrcvcr nclc con una lcira invisvcl;
salc quc sc una nulIcr lIc da un lcvc ioquc con o lcquc c orquc conrccndcu;
salc, scn dar lugar a duvida, cono o riso sc insinua no Ioncn c cono nclc sc oculia;
cono a una vcz insialado crnanccc csrciia. Inagincnos csic Arisiofancs, csic
Voliairc lcvcncnic nodificado; orquc c, ao ncsno icno, duna nolrcza sinaiica,
ana a vida, os Ioncns; c salc quc sc a rcrovaao do riso c ialvcz caaz dc salvar
una nova gcraao, ianlcn odc causar a crda dc una nuliidao dc
conicnorancos. Manicn, orianio, o silcncio c, na ncdida do ossvcl, clc ncsno sc
csquccc dc rir. Mas dcvc calar-sc? Talvcz Iaja nuiios quc dc forna alguna cnicndcn
a dificuldadc a quc nc rcfiro. Considcran digna dc adniraao a nolrcza do scu
silcncio. Nao c cssa a ninIa oiniao; cnso quc ioda a nolrcza dcsic gcncro, sc nao
icn a nagnaninidadc dc guardar o silcncio, c un iraidor ara con a vida. Porianio
ianlcn rcclano a nolrc coragcn dcsic Ioncn; nas, quando a icnIa, quc sc calc. A
noral c una cicncia crigosa c odcria succdcr quc Arisiofancs, colocando-sc no
csiriio onio dc visia noral, sc rcsolvcssc a crniiir quc o riso julgassc os crros do
icno. A nagnaninidadc da csiciica nao da ncnIuna ajuda; orquc nao sc arriscan
iais coisas or cssc valor. Sc calc guardar silcncio, c ncccssario csiar no aradoo.
Una idcia nais. un Ioncn conIccc o irisic scgrcdo quc clica a vida do Icroi; no
cnianio, una gcraao inicira confia ioialncnic ncssc Icroi, scn quc susciic da sua
niscria. (N. do A.}
30
Toriurador dc crianas. (N. do E.}
31
Quc rclica dc Socraics c ncccssario considcrar cono dccisiva? As oinics odcn
dividir-sc orquc a ocsia dc Plaiao clcvou Socraics acina dc nos dc nuiias c
variadas nanciras. ProonIo o scguinic. a condcnaao noric c-lIc anunciada; no
ncsno insianic norrc c ncssc ncsno insianic iriunfa da noric c rcaliza-sc clc
rorio na fanosa dcclaraao dc quc sc nuuuIu tc sdo condcnudo u notc o unu
nuou dc tcs uotos. NcnIun roosiio frvolo dc raa ullica, ncnIuna niscravcl
olscrvaao dc un dotu odia scr da sua aric oljcio dc una naior ironia quc csia
condcnaao noric. (N. do A.}
32
Sc fossc ossvcl rocurar alguna analogia, scria ncccssario cnconira-la na
siiuaao cn quc Piiagoras cnconira a noric; orquc csic dcvia nanicr aic o uliino
noncnio o silcncio quc scnrc olscrvara. or isso quc dz. Valc nais scr norio
quc falar". Cf. Diogcncs, Livro VIII, 39. (N. do A.}
O DESESPEFO HUMANO
(DOENA ATE A MOFTE}
Traduao dc Adolfo Casais Moniciro
Prcfacio

E ossuc quc cstu onu dc cxosuo sc uguc, u nutu
gcntc, snguu; quc ucu dcnusudo scucu uu sc cdcuntc,
dcnusudo cdcuntc uu tc go csccuutuo. Sc c dcnusudo
cdcuntc, nuo sc Icn; dcnusudo scucu, suonIo quc nuo; c sc o
ossc, scu, u ncu uc, un dccto. O oIcnu nuo cstu cn suIc sc
odc sc cdcuntc uu todu u gcntc, usto quc ncn todu u gcntc scu
cuuz dc u scgu; nus, ncstc cuso, quc o suu nutuczu scu
cdcuntc. A cgu cstu quc, con ccto, quc tudo, tudo, ossu sc
ctcxto uu cdcu. Unu csccuuuo quc nuo o consgu, scu, o
sso ncsno, ucstu. Unu cxosuo cstu dcuc cuocu, scnc, us
uuuus do ncdco u cuIcccu do cncno; nuo scndo ncccssuo sc
cstuo uu us cntcndc, nuncu sc dcuc csquccc, contudo, o ugu
ondc oun ocdus.
Estu ntndudc do cnsuncnto cstuo con u udu (contustundo
con u dstuncu quc u csccuuuo nuntcn) c tunIcn cssc usccto
ctco do cstunsno, ncun ccsuncntc u cdcuuo, c unu
scuuuo udcu, unu dccnu dc nutuczu, scuun unu
cxosuo dcstu csccc, nuo oIstuntc o scu go, dcssu onu dc
csccuuuo quc sc quc nucu, c cuo ctcnso Icosno
suInc, Icn ongc dc o sc, nuo c uu o cstuo nus do quc unu
csccc dc dcsununu cuosdudc. Ousunos sc ns os, ousu-
sc sc un nduduo, nuo un quuquc, nus cstc quc sonos, s ucc u
Dcus, soudo nu ncnsdudc do scu csoo c du suu
csonsuIdudc. cs o Icosno cstuo, c concssc-sc u suu ouuuc
ududc; nus Iuucu Icosno no udno-nos co cgo nu uu
Iunundudc, ou cn Incu u uc qucn nus sc cxtusu cuntc u
Istu du Iunundudc Todo o conIccncnto cstuo, o csttu quc
scu dc csto u suu onu, c nquctuuo c dcuc sc-o; nus cssu ncsnu
nquctuuo cdcu. A nquctuuo c o ucdudco conotuncnto uu
con u udu, uu con u nossu cududc cssou c, conscqcntcncntc,
cu ccscntu, uu o cstuo, u sccdudc o cxcccncu; u ccuuuo
dus ccncus nucus, nuto ongc dc ccscntu unu sccdudc
suco undu, nuo c, uu cc, scnuo usu c uududc. Mus sco c, cu
uo-o uno, uquo quc cdcu.
En ccto scntdo, otunto, un cstuduntc dc tcoogu tcu
oddo sc o uuto dcstc unIo, undu quc, cn outo scntdo, tuucz
ncnIun ocsso o tucssc oddo csccuc.
Mus, tu cono sc ucscntu, cstc tutudo nuo nusccu du
ccxuo, ncn dcxu dc tc oIuIdudcs dc uccto scogco. Sc Iu
un csto nus socnc, o ccto c quc u socndudc cuudu u tu guu
dcxu dc tc scntdo, c con o IuIto ucuIu o sc cuzu u
nsgncuncu.
uunto uo csto, unu tnu oIscuuuo, scn dudu sucuu,
nus quc nuo quco dcxu dc uzc. quco uccntuu o unu ucz quu u
uccuo quc tcn u uuuu dcscscro cn todus us ugnus quc sc
scgucn; cono o ttuo ndcu, cc c u docnu c nuo o cncdo. E cssu u
suu ductcu. Tu cono nu tcnnoogu cstu, u notc cxnc nscu
cstuu, sc Icn quc o cncdo scu ccsuncntc noc, noc
uu o nundo.
Eordio

Estu cncndudc nao c ara noric (Joao 11, 4} c contudo
Luzuo nocu; nus cono os dscuos nuo conccndcsscn u
contnuuuo. Lazaro, o nosso anigo, dornc, nas cu vou acorda-lo do
scu sono, Csto dssc-Ics scn unIgdudc. Lazaro csia norio (ll,
l4). Luzuo, otunto, cstu noto, c contudo u suu docnu nuo cu
notu, nus o uto c quc cstu noto, scn quc tcnIu cstudo
notuncntc docntc.
Csto cnsuuu ncssc noncnto, scn dudu, no nugc quc
nostussc uos contcnouncos, ou scu, uquccs quc odcn cc, a
gloria dc Dcus, no nugc quc ucodou Luzuo dc cntc os notos; dc
nodo quc nao so cssa docna nao cra norial, nas clc o rcdissc,
ara naior gloria dc Dcus, a fin dc quc o filIo dc Dcus or ial fossc
glorificado.
Mus, undu quc Csto nuo tucssc ucodudo Luzuo, ncn o
sso scu ncnos ucdudc quc cssu docnu, u u notc, nuo c
notu!
Dcsdc o nstuntc cn quc Csto sc uoxnu do tnuo c
cxcunu. Lazaro, lcvania-ic c caninIa! (ll, 4J) u cstunos cctos dc
quc cssu docnu nuo c notu. Mus utc scn cssus uuuus, nuo
nostu cc, cc quc c a Fcssurrciao c Vida (ll, 25), s co
uoxnu-sc do tnuo, quc cssu docnu nuo c notu c sncs uto
du cxstcncu dc Csto, nuo c sso cudcntc uc oucto Iuucu,
uu Luzuo, cn tc cssusctudo uu tc dc ucuIu o noc! uc
oucto, scn u cxstcncu duqucc quc c u Hcssucuo c u Vdu uu
quuquc Ioncn quc n Ec ccu! Nuo, nuo c o cuusu du
cssucuo dc Luzuo quc cssu docnu nuo c notu, nus o Ec
cxst, o Ec. Vsto quc nu nguugcn Iununu u notc c o n dc
tudo, c, cono c costunc dzc-sc, cnquunto Iu udu Iu cscunu.
Mus, uu o cstuo, u notc dc nodo ugun c o n dc tudo, c ncn
scquc un sncs csdo cddo nu cududc ncu quc c u udu
ctcnu; c cu ncu uu ns nntuncntc nus cscunu do quc u
udu conotu, ncsno tunsIoduntc dc sudc c dc ou.
Assn, uu o cstuo, ncn scquc u notc c u docna norial, c
nuto ncnos todos os soncntos tcnous. dcsgostos, docnus,
nscu, uuo, uducsdudcs, totuus do coo ou du unu, nugous
c uto. E dc tudo sso quc couIc cn sotc uos Ioncns, o nuto
csudo, o nuto duo quc Ics scu, co ncnos uquccs quc socn,
u tu onto quc os uu dzc quc a noric nao c ior, dc tudo sso, quc
sc usscncIu u docnu, ncsno quundo nuo o scu, nudu c uos oIos
do cstuo docnu notu.
Tu c u nuncu nugnunnu cono o cstunsno cnsnu uo
cstuo u cnsu soIc todus us cosus dcstc nundo u notc ncudu.
E quusc cono sc Ic ossc ncccssuo oguIu-sc dc cstu utuuncntc
uu ucn duquo quc cocntcncntc c consdcudo nccdudc,
duquo quc uuguncntc sc dz sc o o dos nucs... Mus cn
concnsuuo o cstunsno dcscoIu unu nscu cuu cxstcncu o
Ioncn, cono Ioncn, gnou; c cssu nscu c u docnu notu.
O Ioncn nutuu odc cnuncu u uontudc tudo o quc c Iouc
c tudo csgotu, o cstuo -sc du sonu. A dccnu quc Iu cntc o
Ioncn nutuu c o cstuo c scncIuntc u du cunu c do uduto. O
quc uz tcnc u cunu nudu c uu o uduto. A cunu gnou o quc
scu o Iouc, o Ioncn suIc c tcnc. O dccto du nuncu cstu, cn
nco ugu, cn nuo conIccc o Iouc, c cn scgudu, dcudo u suu
gnouncu, cn tcnc co quc nuo c uu uzc tcnc. Assn o
Ioncn nutuu; cc gnou ondc dc uto uz o Ioo, o quc toduuu nuo
o uu dc tcnc. Mus c do quc nuo c Iouc quc cc tcnc. Assn o
uguo nu suu cuuo con u dundudc; nuo s cc gnou o ucdudco
Dcus, nus udou, uu nus, un doo cono sc ossc un dcus.
O cstuo c o nco quc conIccc u docnu notu. Du-Ic o
cstunsno unu cougcn gnoudu co Ioncn nutuu cougcn
cccIdu con o ccco dun nuo guu dc Iouc. Ccto c quc u
cougcn u todos c dudu; c quc o ccco dun nuo cgo nos du
ous uu uontu un ncno; c quc o nnto tcno dun nco cgo
nos tonu cono ncxstcntcs todos os outos. Mus u uo Iouc do
cstuo cstu cn tc ucnddo u conIccc u docna norial.
PFIMEIFA PAFTE
A DOENA MOFTAL
O DESESPEFO

LIVFO I

O DESESPEFO A DOENA MOFTAL

CAPTULO I

Docna do csriio, do cu, o dcscscro odc
cono ial ionar ircs figuras.

O dcscsco nconsccntc dc tc un cu (o quc c
ucdudco dcscsco); o dcscsco quc nuo quc, c o
dcscsco quc quc sc cc o.

O Ioncn c csriio. Mas o quc c csriio? o cu. Mas, ncssc
caso, o cu? O cu c una rclaao, quc nao sc csialclccc con qualqucr
coisa dc alIcio a si, nas consigo roria. Mais c nclIor do quc na
rclaao roriancnic diia, clc consisic no oricniar-sc dcssa rclaao
ara a roria inicrioridadc. O cu nao c a rclaao cn s, nas sin o
scu uotu-sc solrc si roria, o conIccincnio quc cla icn dc si
roria dcois dc csialclccida.
O Ioncn c una snicsc dc infiniio c dc finiio, dc icnoral c dc
cicrno, dc lilcrdadc c dc ncccssidadc, c, cn suna, una snicsc.
Una snicsc c a rclaao dc dois icrnos. Sol csic onio dc visia, o cu
nao cisic ainda.
Nuna rclaao dc dois icrnos, a roria rclaao cnira cono un
icrcciro, cono unidadc ncgaiiva, c cada un daquclcs icrnos sc
rclaciona con a rclaao, icndo cada un cisicncia scarada no scu
rclacionar-sc con a rclaao; assin aconiccc con rcsciio alna,
scndo a ligaao da alna c do coro una sinlcs rclaao. Sc, clo
conirario, a rclaao sc conIccc a si roria, csia uliina rclaao quc
sc csialclccc c un icrcciro icrno osiiivo, c icnos cniao o cu.
Una ial rclaao, quc sc oricnia solrc si roria, nao odc icr
sido csialclccida scnao or si ou or un ouiro. Sc o foi or un
ouiro, cssa rclaao c, scn duvida, un icrcciro icrno, nas csic c
ainda, ao ncsno icno, una rclaao, isio c, rclaciona-sc con qucn
cstuIccccu ioda a rclaao.
Una rclaao dcssc nodo dcrivada ou csialclccida c o cu do
Ioncn; c una rclaao quc nao c acnas consigo roria, nas con
ouircn. Da rovcn quc Iaja duas fornas do vcrdadciro dcscscro.
Sc o nosso cu iivcssc sido cstuIcccdo or clc rorio, una so
cisiiria. nao qucrcrnos scr nos rorios, qucrcrno-nos
dcscnlaraar do nosso cu, c nao odcria cisiir csia ouira. a
voniadc dcscscrada dc scrnos nos rorios. O quc csia fornula,
con cfciio, iraduz c a dccndcncia do conjunio da rclaao, quc c o
cu, isio c, a incaacidadc dc, clas suas rorias foras, o cu
conscguir o cquillrio c o rcouso; isso nao lIc c ossvcl, na sua
rclaao consigo rorio, scnao rclacionando-sc con o quc s o
conjunio da rclaao. Mais ainda. csia scgunda forna dc dcscscro (a
voniadc dc scrnos nos rorios} dcsigna ianouco una nancira
csccial dc dcscscrar, quc, clo conirario, ncla finalncnic sc
rcsolvc c a cla sc rcduz iodo o dcscscro. Sc o Ioncn quc dcscscra
icn, cono clc crc, conscicncia do scu dcscscro, sc nao sc lIc rcfcrc
cono a un fcnncno dc origcn cicrior (un ouco cono una
cssoa quc, sofrcndo dc vcriigcns, c iludida clos scus ncrvos, a clas
sc rcfcrc cono sc fosscn un cso solrc a calca, un coro quc lIc
iivcssc cado cn cina, cic...., quando o cso ou a rcssao nao c
ouira coisa scnao, scn nada dc cicrno, una scnsaao inicrna} sc
csic dcscscrado qucr or fora, or si c so or si, surinir o
dcscscro, clc dira quc nao o odc conscguir, c quc iodo o scu
ilusorio csforo o conduz soncnic a afundar-sc ainda nais. No
dcscscro, a discordancia nao c una sinlcs discordancia, nas a dc
una rclaao quc, cnlora oricniada solrc si roria, c csialclccida
or ouircn; dc ial nodo quc a discordancia, cisiindo cn si, sc
rcflcic alcn disso aic o infiniio na sua rclaao con o scu auior.
Eis a fornula quc dcscrcvc o csiado do cu, quando dcsic sc
ciira conlciancnic o dcscscro. oricniando-sc ara si rorio,
qucrcndo scr clc rorio, o cu ncrgulIa, airavcs da sua roria
iransarcncia, aic ao odcr quc o criou.
CAPTULO II

Dcscscro viriual c dcscscro rcal

O dcscscro scra una vaniagcn ou una incrfciao? Una
coisa c ouira cn ura dialciica. A so considcrarnos a idcia alsiraia,
scn cnsar nun caso dcicrninado, dcvcranos julga-lo una cnornc
vaniagcn. Sofrcr un nal dcsics coloca-nos acina do aninal,
rogrcsso quc nos disiinguc nuiio nais do quc o caninIar dc c,
sinal da nossa vcriicalidadc infiniia ou da nossa csiriiualidadc
sullinc. A sucrioridadc do Ioncn solrc o aninal csia ois cn scr
susccivcl dc dcscscrar, a do crisiao solrc o Ioncn naiural, cn sc-
lo con conscicncia, assin cono a sua lcaiiiudc csia cn odcr
curar-sc.
Assin Ia una infiniia vaniagcn cn odcr dcscscrar, c,
coniudo, o dcscscro nao so c a ior das niscrias, cono a nossa
crdiao. Haliiualncnic a rclaao do ossvcl con o rcal arcscnia-
sc dc ouiro nodo, orquc, sc c una vaniagcn, or ccnlo, odcr-sc
scr o quc sc dcscja, naior ainda c sc-lo, isio c. a assagcn do
ossvcl ao rcal c un rogrcsso, una asccnsao.
Con o dcscscro, clo conirario, Ia una qucda do viriual ao
rcal, c a nargcn infiniia do viriual solrc o rcal da a ncdida da
qucda. Nao dcscscrar c ois clcvar-sc. Mas a nossa dcfiniao c
ainda cquvoca. A ncgaao, aqui, nao sc asscnclIa ao nao scr
nanco, nao scr ccgo, cic.... Pois quc, sc nao dcscscrar cquivalc
alsurda auscncia dc dcscscro, o rogrcsso, ncssc caso, scra o
dcscscro. Nao csiar dcscscrado dcvc significar a dcsiruiao da
ossililidadc dc o csiar. ara quc un Ioncn nao o csicja
vcrdadcirancnic, c rcciso quc a cada insianic aniquilc cn si a sua
ossililidadc. Haliiualncnic, c ouira a rclaao do viriual con o rcal.
vcrdadc os filosofos dizcrcn quc o rcal c o viriual dcsirudo; scn
grandc caiidao coniudo, ois quc c o viriual lcnancnic rcalizado, o
viriual agindo. Aqui, clo conirario, o rcal (nao csiar dcscscrado},
or conscqucncia una ncgaao, c o viriual inoicnic c dcsirudo;
ordinariancnic o rcal confirna o ossvcl, aqui ncga-o.
O dcscscro c a discordancia inicrna duna snicsc cuja
rclaao diz rcsciio a si roria. Mas a snicsc nao c a discordancia,
c acnas a sua ossililidadc, ou cniao inlica-a. Dc conirario nao
Iavcria sonlra dc dcscscro, c dcscscrar nao scria nais do quc
una caracicrsiica Iunana, incrcnic nossa naiurcza, ou scja, quc
o dcscscro nao cisiiria, scndo acnas un acidcnic ara o Ioncn,
un sofrincnio cono una docna cn quc sc soolrassc, ou, cono a
noric, nosso conun dcsiino. O dcscscro csia orianio cn nos;
nas sc nao fsscnos una snicsc, nao odcranos dcscscrar, c
ianouco o odcranos sc csia snicsc nao iivcssc rccclido dc Dcus,
ao nasccr, a sua firncza.
Dc ondc vcn cniao o dcscscro? Da rclaao quc a snicsc
csialclccc consigo roria, ois Dcus, fazcndo quc o Ioncn fossc
csia rclaao, cono quc o dcia cscaar da sua nao, dc nodo quc a
rclaao dccndc dc si roria. Esia rclaao c o csriio, o cu, c ncla
jaz a rcsonsalilidadc da qual dccndc iodo o dcscscro, dcsdc quc
cisic; da qual clc dccndc a dcsciio dos discursos c do cngcnIo
dos dcscscrados cn cnganarcn-sc c cnganar os ouiros,
considcrando-o cono una infclicidadc cono no caso da vcriigcn
quc o dcscscro, sc lcn quc dc naiurcza difcrcnic, cvoca sol nais
quc un onio dc visia, a vcriigcn csiando ara a alna con o
dcscscro ara o csriio c alundando cn analogias con clc.
Ora, quando a discordancia, o dcscscro, aarcccu, scguir-sc-a
quc so or isso crsisia? Dc nodo algun; a duraao da discordancia
nao dccndc dcsia, nas da rclaao quc sc rclaciona consigo roria.
Por ouiras alavras. cada vcz quc sc nanifcsia una discordancia, c
cnquanio cla crnanccc, c ncccssario rcnoniar rclaao. Diz-sc,
or ccnlo, quc algucn aanIa una docna, diganos or
inrudcncia. En scguida dcclara-sc o nal, c, a ariir dcssc
noncnio, c una cududc, cuja origcn csia cada vcz nais no
ussudo. Scria crucl c un nonsiro qucn coniinuancnic ccnsurassc
o docnic or csiar a aanIar a docna, cono a fin dc dissolvcr a
cada noncnio a rcalidadc do nal na sua ossililidadc. Don!
aanIou-a or sua cula. A crsisicncia do nal nao c nais do quc a
sinlcs conscqucncia do unico noncnio cn quc a aanIou, ao qual
nao sc odc, a cada asso, rcduzir o rogrcsso da docna; clc
aanIou-a, nas nao sc odc dizcr quc undu u uunIu. Dc ouiro
nodo sc assan as coisas no dcscscro. Cada un dos scus
insianics rcais c rcduivcl sua ossililidadc; a cada noncnio dc
dcscscro, sc uunIu o dcscscro; o rcscnic consianicncnic sc
dcsvanccc cn assado rcal, a cada insianic rcal do dcscscro o
dcscscrado conicn iodo o assado ossvcl cono sc fossc rcscnic.
Dcriva isio dc scr o dcscscro una caicgoria do csriio, quc no
Ioncn diz rcsciio sua cicrnidadc. Mas nao odcnos ficar quiics
con csia cicrnidadc ara ioda a cicrnidadc; ncn solrciudo rcjciia-la
or una vcz; a cada insianic cn quc csianos scn cla, c orquc ja a
rcjciianos ou csianos a rcjciia-la nas cla volia, qucr dizcr, cn
cada insianic quc dcscscranos uunIunos o dcscscro. Porquc o
dcscscro nao c una conscqucncia da discordancia, nas da rclaao
oricniada solrc si roria. E dcsia rclaao consigo roria,
ianouco cono do scu cu o Ioncn odc csiar quiic, o quc nao c,
afinal, scnao o ncsno faio, ois quc o cu c a rclaao voliada solrc si
roria.
CAPTULO III

O dcscscro c a docna norial"

Esia idcia dc docna norial" dcvc scr ionada nun scniido
ariicular. A lcira significa un nal cujo icrno c a noric, c scrvc
cniao dc sinnino duna docna da qual sc norrc. Mas nao c ncssc
scniido quc sc odc dcsignar assin o dcscscro; orquc, ara o
crisiao, a roria noric c una assagcn ara a vida. Dcssc nodo, a
ncnIun nal fsico clc considcra docna norial". A noric c icrno
s docnas, nas so or si nao consiiiui un icrno. Mas una docna
norial" no scniido csiriio qucr dizcr un nal quc icrnina cla noric,
scn quc aos sulsisia qualqucr coisa. E c isso o dcscscro.
Mas cn ouiro scniido, nais caicgoricancnic ainda, clc c a
docna norial". Porquc, lcn longc dc dclc sc norrcr, ou dc quc
cssc nal acalc con a noric fsica, a sua ioriura, clo conirario, csia
cn nao sc odcr norrcr, cono sc dclaic na agonia o norilundo scn
odcr acalar. Assin, csiar notuncntc docntc c nao odcr norrcr,
nas ncsic caso a vida nao crniic cscrana, c a dcscscrana c a
inossililidadc da uliina cscrana, a inossililidadc dc norrcr.
Enquanio cla c o surcno risco, icn-sc confiana na vida; nas
quando sc dcscolrc o infiniio do ouiro crigo, icn-sc confiana na
noric. E quando o crigo crcscc a onio dc a noric sc iornar
cscrana, o dcscscro c o dcscscrar dc ncn scqucr odcr norrcr.
Ncssa uliina accao, o dcscscro c orianio a docna
norial", cssc sulcio coniradiiorio, cssa cnfcrnidadc do cu.
cicrnancnic norrcr, norrcr scn iodavia norrcr, norrcr a noric.
Porquc norrcr significa quc iudo csia acalado, nas norrcr a noric
significa vivcr a noric; c vivc-la un so insianic, c vivc-la
cicrnancnic. Para quc sc norrcssc dc dcscscro cono duna docna,
o quc Ia dc cicrno cn nos, no cu, dcvcria odcr norrcr, cono o
coro norrc dc docna. Ilusao! No dcscscro, o norrcr
coniinuancnic sc iransforna cn vivcr. Qucn dcscscra nao odc
norrcr; ussn con un unIu nuo scuc uu nutu cnsuncntos,
assin ianlcn o dcscscro, vcrnc inorial, fogo inciinguvcl, nao
dcvora a cicrnidadc do cu, quc c o scu rorio susicniaculo. Mas
csia dcsiruiao dc si roria quc c o dcscscro c inoicnic c nao
conscguc os scus fins. A sua voniadc roria c dcsiruir-sc, nas c o
quc cla nao odc fazcr, c a roria inoicncia c una scgunda forna
da sua dcsiruiao, na qual o dcscscro cla scgunda vcz crra o scu
alvo, a dcsiruiao do cu; c, clo conirario, una acunulaao dc scr,
ou a roria lci dcssa acunulaao. Eis o acido, a gangrcna do
dcscscro, cssc sulcio cuja onia, dirigida solrc o inicrior, nos
afunda cada vcz nais nuna auiodcsiruiao inoicnic. Dcn longc dc
consolar o dcscscrado, clo conirario, o insuccsso do scu dcscscro
cn dcsiru-lo c una ioriura, rcaninada clo scu rancor; orquc c
acunulando scn ccssar, no rcscnic, o dcscscro rcicriio quc clc
dcscscra or nao odcr dcvorar-sc ncn lilcriar-sc do scu cu, ncn
aniquilar-sc. Tal c a fornula dc acunulaao do dcscscro, o crcsccr
da fclrc ncsia docna do cu.
O Ioncn quc dcscscra icn un notuo dc dcscscro, c o quc
sc cnsa duranic un noncnio, c so un noncnio; orquc logo surgc
o vcrdadciro dcscscro, o vcrdadciro rosio do dcscscro.
Dcscscrando duna coisa, o Ioncn dcscscrava dc s, c logo cn
scguida qucr lilcriar-sc do scu cu. Assin, quando o anlicioso quc
diz Sc Ccsu ou nudu nao conscguc scr Ccsar, dcscscra. Mas isio
icn ouiro scniido, c or nao sc icr iornado Ccsar quc clc ja nao
suoria scr clc rorio. No fundo, nao c or nao sc icr iornado Ccsar
quc clc dcscscra, nas do cu quc nao o dcvcio. Essc ncsno cu quc
dc ouiro nodo icria fciio a sua alcgria, alcgria coniudo nao ncnos
dcscscrada, ci-lo agora nais insuoriavcl do quc iudo. A olIar as
coisas nais dc crio, nao c o faio dc nao sc icr iornado Ccsar quc c
insuoriavcl, nas o cu quc nao sc iornou Ccsar, ou, anics, o quc clc
nao suoria c nao odcr lilcriar-sc do scu cu. Tc-lo-ia odido,
iornando-sc Ccsar, nas ial nao succdcu, c o nosso dcscscrado icn
dc sc sujciiar. Na sua csscncia, o scu dcscscro nao varia, ois nao
ossui o scu cu, nao c clc rorio. Elc nao sc icria iornado clc
rorio, iornando-sc Ccsar, c ccrio, nas icr-sc-ia lilcriado do scu
cu. orianio sucrficial o dizcr dun dcscscrado, cono sc fossc o
scu casiigo, quc clc dcsiroi o scu cu. Porquc c jusiancnic aquilo dc
quc, ara scu dcscscro, ara scu sulcio, clc c incaaz, visio quc o
dcscscrado lanou fogo quilo quc nclc c rcfraiario, indcsiruivcl. o
cu.
Dcscscrar duna coisa nao c ainda, or conscqucncia,
vcrdadciro dcscscro, c o scu incio. csia laicnic, cono os ncdicos
dizcn duna cnfcrnidadc. Dcois dcclara-sc o dcscscro. dcscscra-
sc dc si rorio. OlIai una raariga dcscscrada dc anor, isio c, da
crda do scu anado, norio ou inconsianic. Tal crda nao c
dcscscro dcclarado, nas c dcla roria quc cla dcscscra. Aquclc
cu, do qual cla sc icria dcsojado, quc icria crdido dcliciada sc clc
sc iivcssc iornado o lcn do ouiro", cssc cu rovoca agora a sua
irisicza, orquc icn dc scr un cu scn o ouiro". Essc cu quc icn
sido alias ianlcn dcscscrado cn ouiro scniido o scu icsouro,
c-lIc agora un aloninavcl vazio, norio o ouiro", ou cono quc una
rcugnancia, ois rovoca o alandono. Tcniai dizcr-lIc. Esias a
naiar-ic, ninIa filIa", logo vcrcis cono cla rcsondc. Ai dc nin!
nao, a ninIa cna, rccisancnic, c nao o conscguir".
Dcscscrar dc si rorio, qucrcr, dcscscrado, lilcriar-sc dc si
rorio, ial c a fornula dc iodo o dcscscro, c a scgunda. qucrcr,
dcscscrado, sc-lo, rcduz-sc qucla, cono airas rcduzinos (vcr
caiulo I}, ao dcscscro no qual algucn qucr scr clc rorio, aquclc
cn quc sc rccusar a sc-lo. Qucn dcscscra qucr, no scu dcscscro,
scr clc rorio. Mas cniao, c orquc nao rcicndc dcscnlaraar-sc
do scu cu? Aarcnicncnic, nao; nas sc virnos as coisas nais dc
crio, cnconiranos scnrc a ncsna coniradiao. Esic cu, quc o
dcscscrado qucr vcr, c un cu quc clc nao c (ois qucrcr scr o cu
quc sc c vcrdadcirancnic c o conirario do dcscscro}, o quc clc qucr,
con cfciio, c scarar o scu cu do scu Auior. Mas aqui clc falIa, nao
olsianic dcscscrar, c acsar dc iodos os csforos do dcscscro, csic
Auior crnanccc o nais foric c consirangc-o a scr o cu quc clc nao
qucr scr. Enircianio o Ioncn dcscja scnrc lilcriar-sc do scu cu,
do cu quc c, ara sc iornar un cu da sua roria invcnao. Scr csic
cu" quc clc qucr faria a sua dclcia sc lcn quc cn ouiro scniido o
scu caso nao scria ncnos dcscscrado nas o consirangincnio dc
scr csic cu quc nao qucr scr, c o scu sulcio. nao odc lilcriar-sc dc
si rorio.
Socraics rovara a inorialidadc da alna cla inoicncia da
docna da alna (o ccado} cn dcsiru-la, cono a docna dcsiroi o
coro. Podc-sc dcnonsirar idcniicancnic a cicrnidadc do Ioncn
cla inoicncia do dcscscro cn dcsiruir o cu, or csia airoz
coniradiao do dcscscro. Scn a cicrnidadc cn nos rorios nao
odcranos dcscscrar; nas caso clc udcssc dcsiruir o cu, ianlcn
nao Iavcria dcscscro.
Assin c o dcscscro, cssa cnfcrnidadc do cu, a docna
norial". O dcscscrado c un docnic dc noric. Mais do quc cn
ncnIuna ouira cnfcrnidadc, c o nais nolrc do cu quc nclc c
aiacado clo nal; nas o Ioncn nao odc norrcr dcla. A noric nao c
ncsic caso o icrno da cnfcrnidadc. c un icrno inicrninavcl. Salvar-
nos dcssa docna, ncn a noric o odc, ois aqui a docna, con o
scu sofrincnio c... a noric, c nao odcr norrcr.
cssc o csiado dc dcscscro. E o dcscscrado odc nao o
salcr, odc conscguir (isio c solrciudo vcrdadciro ara o dcscscro
quc sc ignora} crdcr o scu cu, c crdc-lo iao conlciancnic quc
nao fiqucn vcsigios. dc qualqucr nodo a cicrnidadc fara rcvclar-sc o
dcscscro do scu csiado, rcic-lo no scu cu. E or quc nos
csaniarcnos dcsic rigor? ois quc csic cu, nosso icr, nosso scr, c
ao ncsno icno a surcna infiniia conccssao da cicrnidadc ao
Ioncn c a garaniia quc icn solrc clc.
LIVFO II

A UNIVEFSALIDADE DO DESESPEFO

Assin cono ialvcz nao Iaja, dizcn os ncdicos, ningucn
conlciancnic sao, ianlcn sc odcria dizcr, conIcccndo lcn o
Ioncn, quc ncn un so cisic quc csicja iscnio dc dcscscro, quc
nao icnIa la no fundo una inquiciaao, una criurlaao, una
dcsarnonia, un rcccio dc nao sc salc o quc dc dcsconIccido ou quc
clc ncn ousa conIcccr, rcccio duna cvcniualidadc cicrior ou rcccio
dc si rorio; ial cono os ncdicos dizcn duna docna, o Ioncn
iraz cn csiado laicnic una cnfcrnidadc, da qual, nun rclanago,
rarancnic un ncdo inclicavcl lIc rcvcla a rcscna inicrna. E dc
qualqucr nancira janais algucn vivcu c vivc, fora da crisiandadc,
scn dcscscro, ncn ningucn na crisiandadc sc nao for un
vcrdadciro crisiao; ois quc, a ncnos dc o scr inicgralncnic, nclc
sulsisic scnrc un grao dc dcscscro.
Esic onio dc visia arcccra a nuiios un aradoo, un
cagcro, una idcia irisic c dcsaninadora. E iodavia nao c assin.
Dcn longc dc olscurcccr, clc clo conirario icnia fazcr luz solrc o
quc c gcralncnic dciado nuna ccria cnunlra; lcn longc dc
dcsaninar, clc calia, visio considcrar scnrc o Ioncn scgundo a
surcna cigcncia do scu dcsiino. scr un csriio; cnfin, longc dc
scr un diio csiriiuoso, c un onio dc visia fundancnial c
crfciiancnic logico, c conscqucnicncnic nao cagcra.
A conccao corrcnic do dcscscro liniia-sc, clo conirario,
aarcncia, c un onio dc visia sucrficial, c nao una conccao.
Scgundo cla, cada un dc nos scra o rinciro a salcr sc c ou nao un
dcscscrado. O Ioncn quc sc diz dcscscrado, cla crc quc o scja,
nas lasia quc nao crcia, ara assar or nao o scr. Farcia-sc assin
o dcscscro, quando, na vcrdadc, clc c univcrsal. Nao c scr
dcscscrado quc c raro, o raro, o rarssino, c rcalncnic nao o scr.
Mas a oiniao do vulgo nao conrccndc grandc coisa do
dcscscro. Assin (ara ciiar un unico caso, quc, a scr lcn
conrccndido, faz rccolIcr nilIarcs dc nilIcs dc Ioncns sol a
rulrica do dcscscro} o quc a naior aric nao vc, c quc nao scr
dcscscrado, nao icr conscicncia dc o scr, c rccisancnic una forna
dc dcscscro. No fundo, ao dcfinir o dcscscro, o vulgo concic o
ncsno crro quc a dcclarar a algucn docnic ou con saudc... nas un
crro, ncsic caso, lcn nais rofundo, orquc clc faz infiniiancnic
ncnos idcia do quc scja o csriio (c scn o salcr, nada sc
conrccndc do dcscscro} do quc a docna ou a saudc. Ccralncnic,
qucn sc nao confcssa docnic assa or sao, c nais ainda sc c clc
qucn sc considcra saudavcl. Os ncdicos, clo conirario, olIan
douiro nodo as docnas. Porquc icn una idcia rccisa c
dcscnvolvida do quc scja a saudc, c or cla sc rcgulan ara julgar o
nosso csiado. Nao ignoran quc, assin cono Ia docnas inaginarias,
Ia saudcs inaginarias; or isso rccciian rcncdios ara iornar o nal
aicnic. Porquc Ia scnrc, no ncdico, un Ioncn ccrincniado,
quc dcsconia nciadc do quc dizcnos solrc o nosso csiado. Sc clc
udcssc confiar scn rcscrva cn iodas as nossas inrcsscs
individuais, cono csianos, ondc sofrcnos, cic., o acl do ncdico
scria acnas ilusorio. Nao lIc lasia, con cfciio, rcscrcvcr rcncdios,
nas cn rinciro lugar rcconIcccr o nal c orianio, anics dc nais,
salcr sc csic csia rcalncnic docnic, cono suc, ou sc aquclc, quc
sc julga sao, nao c no fundo un docnic. Assin o sicologo cn facc
do dcscscro. Elc salc o quc c o dcscscro, conIccc-o, c orianio
nao sc conicnia con a oiniao dc qucn nao sc crc ou crc
dcscscrado. Nao csqucanos, con cfciio, quc cn ccrio scniido ncn
scnrc o sao aquclcs quc dizcn sc-lo. facil iniiar o dcscscro, c
facil quc scjan ionadas cono dcscscro iodas as csccics dc
alaiincnio scn conscqucncias, dc sofrincnios quc assan scn
cIcgar a sc-lo. Coniudo o sicologo nao ccssa, ncsno cn casos
dcsics, dc cnconirar as fornas do dcscscro; c ccrio quc vc iraiar-sc
dc afciaao nas aic csia iniiaao c dcscscro; ianouco sc dcia
iludir or iodos os alaiincnios scn conscqucncias nas a
insignificancia dcsics ainda c dcscscro!
Tanlcn nao vc o vulgo quc o dcscscro, cono cnfcrnidadc
csiriiual, c difcrcnicncnic dialciico daquilo quc ordinariancnic sc
cIana una docna. Mas, lcn conrccndida, csia dialciica cnglola
ainda nilIarcs dc Ioncns na caicgoria do dcscscro. Sc una
cssoa, cuja saudc clc consiaiou cn dado noncnio, cai dcois
docnic, o ncdico icn o dirciio dc dizcr quc cstuuu sao c quc cstu
agora docnic. O ncsno nao succdc con o dcscscro. A sua aariao
nosira ja a sua rccisicncia. Conscqucnicncnic nunca nos
odcnos ronunciar solrc algucn, quando nao sc salvou or icr
dcscscrado. Porquc o rorio aconiccincnio quc o lana no
dcscscro, incdiaiancnic rcvcla quc ioda a sua vida assada iinIa
sido dcscscro. Ao asso quc nao sc odcria dizcr, quando algucn
icn fclrc, quc c cvidcnic, agora, quc scnrc a iivcra. Mas o
dcscscro c una caicgoria do csriio, suscnsa na cicrnidadc, c un
ouco dc cicrnidadc cnira or conscqucncia na sua dialciica.
O dcscscro nao c acnas una dialciica ouira quc una
docna, nas aic os scus sinionas iodos sao dialciicos c c or isso
quc o vulgo corrc o risco dc sc cnganar quando considcra algucn
cono scndo, ou nao, un dcscscrado. Nao o scr odc, con cfciio,
significar. quc sc c, ou ainda. quc icndo-o sido, sc csia salvo dclc.
Esiar confiado c calno odc significar quc o sonos. csia calna, csia
scgurana odcn scr dcscscro. A auscncia dc dcscscro nao
cquivalc auscncia dun nal; orquc nao csiar docnic nao significa
quc o scjanos, nas nao csiar dcscscrado odc scr o rorio indcio
dc quc o sonos. Nada orianio dc idcniica docna, na qual o nal-
csiar c a roria docna. NcnIuna analogia. Aqui o rorio nal-
csiar c dialciico. Nunca o icr scniido, cis rccisancnic o dcscscro.
A razao disso c quc, a considcra-lo cono csriio (c ara falar
do dcscscro c scnrc sol csia caicgoria quc o dcvcnos fazcr},
janais o Ioncn dcia dc csiar nun csiado criico. Por quc noiivo
nao sc fala dc crisc scnao ara as docnas c nao ara a saudc?
Porquc con a saudc fsica crnancccnos no incdiaio, nao Ia
dialciica scnao con a docna c so cniao sc odc falar dc crisc. Mas o
csiriiual, ou quando sc csiuda o Ioncn sol csia caicgoria, docna
c saudc sao igualncnic criicas, c nao cisic saudc incdiaia do
csriio.
Pclo conirario, dcsdc quc nos dcsvianos do dcsiino csiriiual
(c scn clc nao sc odcria falar cn dcscscro} ara nao vcr no Ioncn
nais do quc una sinlcs snicsc dc alna c dc coro, a saudc volia a
scr una caicgoria incdiaia c c a docna, do coro ou da alna, quc
sc iorna caicgoria dialciica. Mas o dcscscro c rccisancnic a
inconscicncia cn quc os Ioncns csiao do scu dcsiino csiriiual.
Mcsno aquilo quc ara clcs c nais lclo c adoravcl, a fcninilidadc na
flor da idadc, ioda cla alcgria, az c Iarnonia, ncsno csia c
dcscscro. fclicidadc, scn duvida, nas scra a fclicidadc una
caicgoria do csriio? Dc nodo algun. E no scu fundo, aic na sua
nais sccrcia rofundidadc, ianlcn Ialiia a angusiia quc c
dcscscro c quc so asira a oculiar-sc a, ois nao Ia lugar nais na
rcdilcao do dcscscro do quc o nais niino c rofundo da
fclicidadc. Toda a inoccncia, nao olsianic a sua az c scgurana
ilusorias, c angusiia, c janais a inoccncia scnic naior icnor do quc
quando a sua angusiia carccc dc oljcio; a ior dcscriao duna coisa
Iorrvcl, janais aicrrorizara ianio a inoccncia cono a rcflcao o odc
fazcr con una alavra Ialil, lanada cono quc disiraidancnic, nas
coniudo calculada solrc qualqucr vago crigo; sin, o naior avor
quc sc ossa dar inoccncia, c insinuar-lIc, scn falar nisso, quc cla
salc nuiio lcn dc quc sc iraia. E c lcn ccrio quc cla o ignora, nas
nunca a rcflcao icn arnadilIas nais suiis c nais scguras do quc
aquclas quc forna con nada, c nunca cla c nais rcal do quc quando
nao c scnao... nada. Soncnic una rcflcao accrada, ou, nclIor, una
grandc fc, odcrian rcsisiir rcflcao solrc o nada, isio c, rcflcao
solrc o infiniio.
E assin o quc c nais lclo c nais adoravcl, a fcninilidadc cn
flor, c iodavia dcscscro.
Por isso csia inoccncia nao lasia ara airavcssar a vida. Sc aic
o fin nada, alcn dcsia fclicidadc, sc ossui ara a viagcn, nada sc
ganIa con isso, ois so sc ossui dcscscro. E rccisancnic, orquc
clc nao c scnao a dialciica, o dcscscro c a docna quc, odc dizcr-
sc, o ior nal c nao icr sofrido... c c una divina fclicidadc suoria-la,
sc lcn quc scja a nais nociva dc iodas, quando nao qucrcnos
curar-nos dcla. Tanio c assin quc, salvo ncsic caso, sarar c una
fclicidadc, c quc a infclicidadc c a docna.
O vulgo concic orianio un grandc crro considcrando o
dcscscro una cccao, quando clc c, clo conirario, a rcgra. E lcn
longc dc, cono suc, nao scrcn dcscscrados iodos aquclcs quc
nao sc scnicn ou sucn, c dc so o scrcn aquclcs quc o confcssan,
nuiio ao conirario, o Ioncn quc scn iniiaao afirna o scu
dcscscro nao csia iao longc da cura, csia ncsno nais roino do
quc iodos aquclcs quc nao sao considcrados c nao sc julgan
dcscscrados. Mas a rcgra c, rccisancnic c aqui o sicologo
conccdcr-no-a scn duvida quc a naior aric das cssoas vivc
scn grandc conscicncia do scu dcsiino csiriiual... c da ioda cssa
falsa dcsrcocuaao, cssa falsa saiisfaao cn vivcr, cic., cic., quc c
o rorio dcscscro. Mas daquclcs quc sc dizcn dcscscrados, cn
rcgra gcral, uns, c orquc iinIan cn si suficicnic rofundidadc ara
ionar conscicncia do scu dcsiino csiriiual, os ouiros, orquc
dolorosos succssos ou violcnias dcciscs os lcvaran a acrcclcr-sc
dcla; cccio csics, oucos nais Iavcra orquc lcn oucos scrao
aquclcs quc vcrdadcirancnic nao scjan dcscscrados.
OI! sci lcn iudo o quc sc diz da angusiia Iunana... c rcsio
aicnao, ianlcn cu conIcci, c dc crio, nais dc un caso; o quc nao
sc conia dc cisicncias nallaraiadas! Mas so sc dcscrdia aqucla
quc as alcgrias c as irisiczas da vida iludcn a ial onio quc janais
aiingc, cono un ganIo dccisivo ara a cicrnidadc, a conscicncia dc
scr un csriio, un cu, or ouiras alavras, quc janais conscguc
consiaiar ou scniir rofundancnic a cisicncia dc un Dcus, nao iao
ouco quc cla roria, cla", o scu cu, cisic ara cssc Dcus; nas
csia conscicncia, csia conquisia da cicrnidadc, so sc conscguc ara
la do dcscscro. E csia ouira niscria! ianias cisicncias frusiradas
dun cnsancnio quc c a lcaiiiudc das lcaiiiudcs! Dizcr ai dc
nos! quc nos cnircicnos c quc sc cnircicn as nuliidcs con
iudo, cccio con aquilo quc inoria! quc as arrasian a dcscrdiar
a sua vida no alco da vida scn nunca lIcs rccordar cssa lcaiiiudc!
quc as conduzcn cn rclanIos... cnganando-as cn vcz dc as
discrsar, dc isolar cada indivduo, a fin dc quc sozinIo sc consagrc
a aiingir o fin surcno; o unico quc valc quc sc viva c quc icn con
quc alincniar ioda una vida cicrna. Pcranic cssa niscria cu lcn
odcria cIorar una cicrnidadc inicira! Mas nais un Iorrvcl sinal
dcsia docna a ior dc iodas c o scu scgrcdo. Nao so o dcscjo c
os csforos lcn succdidos ara cscondc-la daquclc quc a sofrc, nao
so quc cla o ossa Ialiiar scn quc ningucn, ningucn a dcsculra,
nao! nas ainda quc cla dc ial nodo sc ossa dissinular no Ioncn
quc ncn clc sc dc conia! E, csvaziada a anulIcia, a anulIcia
icrrcsirc, rcduzidos a silcncio iodos os rudos do scculo, acalada a
nossa agiiaao fclril c csicril, quando cn rcdor iudo for silcncio,
cono na cicrnidadc Ioncn ou nulIcr, rico ou olrc, sulalicrno
ou scnIor, fcliz ou nal-avcniurado, qucr a iua calca icnIa
suoriado o lrilIo da coroa ou quc, crdido cnirc os Iunildcs, nao
icnIas iido nais do quc as cnas c os suorcs dos dias, qucr a iua
gloria scja cclclrada cnquanio durar o nundo ou csquccido, scn
nonc, anoninancnic sigas a nuliidao inuncravcl; qucr o cslcndor
quc ic rodcou icnIa uliraassado qualqucr dcscriao Iunana, ou os
Ioncns ic icnIan alicado a nais dura, a nais avilianic das
condcnacs, qucn qucr icnIas sido, a ii cono a cada un dos
nilIcs dos icus scnclIanics, a cicrnidadc duna so coisa inquirira.
sc a iua vida foi ou nao dc dcscscro, c sc, dcscscrado, iu ignoravas
sc-lo, ou soicrravas cn ii cssc dcscscro, cono un scgrcdo
angusiioso, cono o fruio dun anor crininoso, ou ainda sc,
Iorrorizando os nais, dcscscrado, griiavas cnfurccido. E, sc a iua
vida nao foi scnao dcscscro, quc odc cniao inoriar o rcsio!
viiorias ou dcrroias, ara ii iudo csia crdido, a cicrnidadc nao ic da
cono scu, cla nao ic conIcccu, ou, ior ainda, idcniificando-ic,
anarra-ic ao icu cu, o icu cu dc dcscscro!
LIVFO III

PEFSONIFICAES DO DESESPEFO

Podcn-sc disiinguir alsiraiancnic as divcrsas crsonificacs
do dcscscro crscruiando os divcrsos faiorcs dcsia snicsc quc c o
cu. O cu c fornado dc finiio c dc infiniio. Mas a sua snicsc c una
rclaao quc, acsar dc dcrivada, sc rclaciona consigo roria, o quc c
a lilcrdadc. O cu c lilcrdadc. Mas a lilcrdadc c a dialciica das duas
caicgorias do ossvcl c do ncccssario.
Nao c ncnos ncccssario or isso considcrar o dcscscro,
rincialncnic sol a caicgoria da conscicncia. scgundo clc c
conscicnic ou nao, difcrc dc naiurcza. Quanio ao concciio, c-o con
ccricza scnrc; da nao sc conclui orcn quc o indivduo Ialiiado
clo dcscscro c quc orianio dcvcnos dcsignar, cn rincio, cono
dcscscrado, icnIa conscicncia dc o scr. Dcsic nodo a conscicncia,
a conscicncia inicrior, c o faior dccisivo. Dccisivo scnrc quc sc iraia
do cu. Ela da a sua ncdida. Quanio nais conscicncia Iouvcr, ianio
nais cu Iavcra; ois quc, quanio nais cla crcscc, nais crcscc a
voniadc, c Iavcra ianio nais cu quanio naior for a voniadc. Nun
Ioncn scn voniadc, o cu c incisicnic; nas quanio naior for a
voniadc, naior scra nclc a conscicncia dc si rorio.
CAPTULO I

Do dcscscro considcrado nao sol o angulo da
conscicncia nas acnas quanio aos
faiorcs da snicsc do cu

u) O dcscsco usto soI u duu cutcgou do nto c do nnto

O cu c a snicsc conscicnic dc infiniio c dc Finiio cn rclaao
con cla roria, o quc nao sc odc fazcr scnao coniaiando con
Dcus. Mas iornar-sc si rorio, c iornar-sc concrcio, coisa
irrcalizavcl no finiio ou no infiniio, visio o concrcio cn qucsiao scr
una snicsc. A cvoluao consisic ois cn afasiar-sc indcfinidancnic
dc si rorio, nuna infiniiizaao". Pclo conirario, o cu quc nao sc
iorna clc rorio crnanccc, saila-o ou nao, dcscscrado. Coniudo,
o cu csia cn cvoluao a cada insianic da sua cisicncia (visio quc o
cu Kutu dnunn (cn oicncia} nao icn cisicncia rcal}, c nao c
scnao o quc scra. Enquanio nao conscguc iornar-sc clc rorio, o cu
nao c clc rorio; nas nao scr clc rorio c o dcscscro.
u) O dcscsco du nndudc ou u cucncu dc nto isio
dcriva da dialciica da snicsc do cu, na qual un dos faiorcs nao
ccssa dc scr o scu rorio conirario. Nao sc odc dar dcfiniao dircia
(nao dialciica} dc ncnIuna forna dc dcscscro, c scnrc ncccssario
quc una forna rcfliia o scu conirario. Podc-sc dcscrcvcr scn
dialciica o csiado do dcscscrado no dcscscro, ial cono fazcn os
ocias, dciando quc clc rorio falc. Mas o dcscscro so sc dcfinc
clo scu conirario; c ara quc icnIa valor arisiico a crcssao dcvc
icr cniao no colorido cono quc un rcflco dialciico do conirario.
Porianio, cn ioda a vida Iunana quc sc julga ja infiniia, c o qucr
scr, cada insianic c dcscscro. Porquc o cu c una snicsc dc finiio
quc dcliniia c dc infiniio quc iliniia. O dcscscro quc sc crdc no
infiniio c orianio inaginario, infornc; orquc o cu nao icn saudc c
nao csia livrc dc dcscscro, scnao quando, icndo dcscscrado,
iransarcnic a si rorio, ncrgulIa aic Dcus.
ccrio quc o inaginario dccndc cn rinciro lugar da
inaginaao; nas csia ioca a scu iurno no scniincnio, no
conIccincnio, na voniadc, dc nodo quc c ossvcl icr-sc un
scniincnio, un conIccincnio, un qucrcr inaginarios. A inaginaao
c gcralncnic o agcnic da infiniiizaao, nao c una faculdadc cono as
ouiras... nas, or assin dizcr, c o scu otcu.
O quc Ia dc scniincnio, conIccincnio c voniadc no Ioncn
dccndc cn uliina analisc do odcr da sua inaginaao, isio c, da
nancira scgundo a qual iodas as faculdadcs sc rcflcicn. rojciando-
sc na inaginaao. Ela c a rcflcao quc cria o infiniio, or isso o vclIo
FicIic iinIa razao quando via ncla, ncsno ara o conIccincnio, a
origcn das caicgorias. Assin cono o cu, ianlcn a inaginaao c
rcflcao; rcroduz o cu c, rcroduzindo-o, cria o ossvcl do cu; c a
sua inicnsidadc c o ossvcl dc inicnsidadc do cu.
o inaginario cn gcral quc iransoria o Ioncn ao infiniio,
nas afasiando-o acnas dc si rorio c dcsviando-o assin dc
rcgrcssar a si rorio.
Una vcz quc o scniincnio sc iorna inaginario, o cu cvaora-sc
nais c nais, aic nao scr ao fin scnao una csccic dc scnsililidadc
incssoal, dcsunana, doravanic scn vnculo nun indivduo, nas
ariilIando nao sci quc cisicncia alsiraia, a da idcia dc
Iunanidadc, or ccnlo. Tal cono o rcunaiico quc, doninado
clas suas scnsacs, dc ial nodo cai sol o incrio dos vcnios c do
clina, quc o scu coro insiiniivancnic rcsscnic a ncnor
iransfornaao ainosfcrica, cic...., assin o Ioncn, con o scniincnio
alsorvido clo inaginario, cada vcz sc inclina nais ara o infiniio,
nas scn quc sc iornc cada vcz nais clc rorio, ois nao dcia dc sc
afasiar do scu cu.
Igual avcniura sc assa con o conIccincnio quc sc iorna
inaginario. A lci dc rogrcsso do cu, ncsic caso, sc ianlcn c na
vcrdadc rcciso quc o cu sc iornc clc rorio, c quc o conIccincnio
va dc ar con a conscicncia, c quc, quanio nais clc conIca, ianio
nais o cu sc conIca. Dc conirario, o conIccincnio, ncdida quc
rogridc, iransforna-sc nun conIcccr nonsiruoso, ara cdificar o
qual o Ioncn dcscrdia o scu cu, un ouco cono o dcscrdcio dc
vidas Iunanas ara consiruir as iranidcs ou dc vozcs nos coros
russos so ara roduzir una noia, una unica.
Igual avcniura ainda con a voniadc, quando cla cai no
inaginario. o cu cada vcz sc cvaora nais. Porquc cnquanio cla nao
dcia dc scr iao concrcia cono alsiraia, c ial nao c o caso rcscnic,
quanio nais os scus fins c rcsolucs icn o infiniio cono fin, ianio
nclIor cla crnanccc sinuliancancnic disonvcl, qucr ara cla
roria, qucr ara a ncnor iarcfa incdiaiancnic rcalizavcl; c c cniao
quc, infiniiizando-sc, cla rcgrcssa nais no scniido csiriio a cla
roria, c quando csia nus ongc dc si roria (o nais infiniiizada
nos scus fins c rcsolucs} quc nus xno csia no ncsno
insianic, dc rcalizar cssa infiniicsinal arccla da sua iarcfa,
rcalizavcl Iojc ncsno ainda, ncsia Iora, ncsic insianic.
E quando una das suas aiividadcs, qucrcr, conIcccr, ou
scniir, sc crdcu assin no inaginario, iodo o cu corrc igualncnic o
risco dc nclc sc crdcr, c, alandonc-sc voluniariancnic ou sc dcic
lcvar. nos dois casos, crnanccc rcsonsavcl. Lcva cniao una
cisicncia inaginaria, infiniiizando-sc ou isolando-sc no alsiraio,
scnrc rivado do scu cu, do qual conscguc afasiar-sc cada vcz
nais. Vcjanos o quc sc assa cniao no donnio rcligioso. A
oricniaao ara Dcus doia o cu dc infiniio, nas csia infiniiizaao,
ncsic caso, quando o cu for dcvorado clo inaginario, acnas conduz
o Ioncn a una cnlriagucz no vacuo. Podcr-sc-a acIar, dcsic nodo,
insuoriavcl a idcia dc cisiir ara Dcus, nao odcndo o Ioncn
rcgrcssar ao scu cu, iornar-sc clc rorio. Un ial crcnic, scndo
assin rcsa do inaginario, diria (ara crsonifica-lo clas suas
rorias alavras}. Conrccndc-sc quc una andorinIa ossa vivcr,
ois nao salc quc vivc ara Dcus. Mas scrnos nos rorios a salc-
lo! c nao soolranos incdiaiancnic na loucura c no nada!"
Mas ara algucn quc scja assin rcsa do inaginario, un
dcscscrado orianio, a vida odc nuiio lcn scguir o scu curso, c,
scnclIanic dc ioda a gcnic, csiar lcna dc icnoralidadc, anor,
fanlia, Ionras c considcracs; ialvcz ningucn sc acrccla dc quc
nun scniido nais rofundo csic indivduo carccc dc cu. O cu nao c
dcsias coisas a quc o nundo dc nuiia inoriancia, c con cfciio
aqucla quc ncnos curiosidadc dcscria c quc c nais arriscado
nosirar quc sc icn. O naior dos crigos, a crda dcssc cu, odc
assar iao dcsacrcclido dos Ioncns cono sc nada iivcssc
aconiccido. Nada Ia quc faa iao ouco rudo, scja cla qual for,
lrao ou crna, foriuna, nulIcr, cic.... ncnIuna crda odc assar
dcsacrcclida.
I) O dcscsco no nto, ou u cucncu dc nnto csic
dcscscro, scgundo ficou dcnonsirado cn a}, rovcn da dialciica do
cu, or causa da sua snicsc, un dc cujos icrnos nao ccssa dc scr o
scu rorio conirario. Carcccr dc infiniio conrinc c liniia
dcscscradancnic. Nao sc iraia aqui, naiuralncnic, scnao dc
csirciicza c dc indigcncia norais. O nundo, clo conirario, so fala dc
indigcncia iniclcciual ou csiciica ou dc coisas indifcrcnics, quc sao
as quc nais o ocuan; orquc a sua icndcncia c, con cfciio, ara
dar un valor infiniio s coisas indifcrcnics. A rcflcao dc quasc ioda
a gcnic rcndc-sc scnrc s nossas cqucnas difcrcnas, scn quc,
naiuralncnic, sc dc conia da nossa unica ncccssidadc (orquc a
csiriiualidadc csia cn dar-sc conia dcla}, or isso nada crcclcn
dcssa indigcncia, dcssa csirciicza, quc c a crda do cu, crdido nao
orquc sc cvaorc no infiniio, nas orquc sc fccIa no finiio, c
orquc cn vcz dun cu sc iorna un nuncro, nais un scr Iunano,
nais una rcciiao dun cicrno zcro.
Quando sc dcscscra, a csirciicza c una falia dc riniiividadc,
c orquc nos dcojanos dcla, orquc, csiriiualncnic, nos
casiranos. A nossa csiruiura originaria csia con cfciio scnrc
disosia cono un cu quc dcvc iornar-sc clc rorio; c, cono ial, c
ccrio quc un cu icn scnrc angulos, nas da acnas sc conclui quc
c rcciso dar-lIcs rcsisicncia, c nao lina-los; c dc nodo algun
significa quc, or rcccio dc ouircn, o cu dcva rcnunciar a scr clc
rorio ou nao ousar sc-lo cn ioda a sua originalidadc (ncsno con
os scus angulos}, cssa originalidadc na qual sonos lcnancnic nos
ara nos rorios. Mas ao lado do dcscscro quc s ccgas sc
cnlrcnIa no infiniio aic crda do cu, cisic un dc ouira csccic,
quc sc dcia cono quc frusirar do scu cu or ouircn". A conicnlar
as nuliidcs sua volia, a cncIcr-sc con ocuacs Iunanas, a
icniar conrccndcr os runos do nundo, csic dcscscrado csquccc-
sc a si rorio, csquccc o scu nonc divino, nao ousa crcr cn si
rorio c acIa dcnasiado ousado sc-lo c nuiio nais sinlcs c sc-
guro asscnclIar-sc aos ouiros, scr una iniiaao scrvil, un nuncro,
confundido no rclanIo.
Esia forna dc dcscscro assa crfciiancnic dcsacrcclida. A
crdcr assin o scu cu, un dcscscrado dcsia csccic adquirc una
aiidao scn fin ara scr lcn visio cn ioda a aric, ara sc clcvar
na socicdadc. Aqui, ncnIuna dificuldadc, aqui o cu c a sua
infiniiizaao dciaran dc scr un cniravc; olido cono un scio, o
nosso Ioncn gira dun lado ara o ouiro cono nocda corrcnic. Dcn
longc dc o ionarcn or un dcscscrado, c rccisancnic un Ioncn
cono a socicdadc o qucr. En gcral, a socicdadc ignora, c isso
clica-sc, quando Ia noiivo ara rcccar. E cssc dcscscro, quc
faciliia a vida cn vcz dc a cniravar, nao c, naiuralncnic, ionado
cono dcscscro. Tal c a oiniao da socicdadc, cono sc odc vcr cla
naioria dos rovcrlios, quc nada nais sao do quc rcgras dc
rudcncia. Assin, o diiado quc diz u uuuu c dc utu, o scnco c
dc ouo; or quc? orquc as nossas alavras, cono faio naicrial,
odcn irazcr-nos dissalorcs, o quc c una coisa rcal. Cono sc calar-
sc fossc una coisa dc nada! quando c o naior dos crigos! O Ioncn
quc sc cala fica con cfciio rcduzido ao dialogo consigo rorio c a
rcalidadc nao o vcn socorrcr casiigando-o, fazcndo rccair solrc clc
as conscqucncias das suas alavras. Ncssc scniido nao, nada cusia
calar-sc. Mas aquclc quc salc ondc Ia quc icncr, rcccia
rccisancnic nais quc iudo qualqucr na aao, qualqucr crinc
duna oricniaao inicrior quc nao dcic vcsigios cicriorcs. Aos
olIos do nundo, o crigo csia cn arriscar, cla sinlcs razao dc sc
odcr crdcr. Eviiar os riscos, cis a salcdoria. Coniudo, a nao
arriscar, quc csaniosa facilidadc dc crdcr aquilo quc, arriscando,
so dificilncnic sc crdcria, or nuiio quc sc crdcssc, nas dc ioda a
nancira nunca assin, iao facilncnic, cono sc nada fora. a crdcr o
quc? a si rorio. Porquc sc arrisco c nc cngano, scja! a vida casiiga-
nc ara nc socorrcr. Mas sc nada arriscar, qucn nc ajudara? ianio
nais quc nada arriscando no scniido nais laio (o quc significa ionar
conscicncia do cu} ganIo ainda or cina iodos os lcns dcsic nundo
c crco o ncu cu.
Assin c o dcscscro do finiio. Un Ioncn odc, con clc, lcvar
crfciiancnic una vida icnoral, Iunana cn aarcncia, icndo os
louvorcs dos ouiros, as Ionras, a csiina c iodos os lcns icrrcsircs.
Porquc o scculo, cono c cosiunc dizcr-sc, nao sc conc afinal dc
cssoas dcsia csccic, isio c, dcvoiadas s coisas do nundo,
salcndo usar os scus ialcnios, acunulando dinIciro, Ialcis cn
rcvcr, cic...., o scu nonc ialvcz assc Iisioria, nas icrao sido na
vcrdadc clcs rorios? Nao, orquc csiriiualncnic nao iivcran cu,
un cu clo qual iudo arriscasscn, orquc csiao alsoluiancnic scn
cu cranic Dcus... or nuiio cgosias quc dc rcsio scjan.

I) O dcscsco usto soI u duu cutcgou
do ossuc c du ncccssdudc

O ossvcl c a ncccssidadc sao igualncnic csscnciais ara quc
o cu sc iransfornc (con cfciio, o cu so odc iransfornar-sc scndo
livrc}. Cono dc infiniio c dc finiio (ucon-cus), o cu icn una igual
rccisao dc ossvcl c dc ncccssidadc. Tanio dcscscra or falia dc
ossvcl cono or falia dc ncccssidadc.
u) O dcscsco do ossuc ou u cucncu dc ncccssdudc csic
faio, scgundo vinos, dccndc da dialciica. En facc do infiniio a
finidadc liniia; igualncnic a ncccssidadc ccrcc no cano do
ossvcl, a funao dc rcicr. O cu, inicialncnic, cono snicsc dc finiio
c dc infiniio, c dado, cisic Iutu dnunn; cn scguida, ara sc
iransfornar, rojcia-sc solrc o ccun
1
da inaginaao c c assin quc
sc lIc rcvcla o infiniio do ossvcl. O cu Iutu dnunn conicn ianio
dc ossvcl cono dc ncccssidadc, orquc c clc rorio, nas dcvc
rcaliza-lo. O cu c ncccssidadc, orquc c clc rorio, c ossvcl,
orquc dcvc rcalizar-sc.
Sc o ossvcl rcclc a ncccssidadc c o cu sc rcciiia c crdc
no ossvcl, scn clo quc o rcnda ncccssidadc, icnos o dcscscro
do ossvcl. Essc cu iorna-sc cniao una alsiraao no ossvcl,
csgoia-sc dclaicndo-sc nclc, scn coniudo nudar dc lugar, ois o
scu lugar c a ncccssidadc. iornar-sc clc rorio c con cfciio un
novincnio scn dcslocaao. Tornar-sc c ariir, nas iornar-sc si
rorio c un novincnio scn dcslocaao.
O cano do ossvcl nao ara cniao dc crcsccr aos olIos do
cu, c csic cnconira scnrc nais ossvcl, visio quc ncnIuna
rcalidadc sc forna. Por fin o ossvcl iudo alarca, nas c orquc
cniao o cu foi iragado clo alisno. Algun icno scria ncccssario
ara quc a nais cqucna arccla dc ossvcl sc rcalizassc. Mas cssc
icno dc ial nodo sc alrcvia quc iudo or fin sc dissolvc cn ocira
dc insianics. Os ossvcis iornan-sc cada vcz nais inicnsos, nas
scn quc dcicn dc scr ossvcis, scn quc sc iorncn rcais, c no rcal
nao Ia dc faio inicnsidadc sc nao Iouvcr assagcn do ossvcl ao
rcal. Mal o insianic rcvcla un ossvcl quc logo ouiro surgc, c csias
faniasnagorias acalan or dcsfilar con ial raidcz quc iudo nos
arccc ossvcl, c aiinginos cniao cssc insianic circno do cu, no
qual csic nao c nais do quc una niragcn.
Do quc clc carccc agora, c dc rcal, cono ianlcn o crinc a
linguagcn vulgar, quando dc algucn sc diz quc saiu da rcalidadc.
Mas a olIar as coisas nais dc crio, vcnos quc c dc ncccssidadc quc
carccc. Porquc, a dcsciio dos filosofos, a rcalidadc nao sc unc ao
ossvcl na ncccssidadc, nas c csia uliina quc na rcalidadc sc unc
ao ossvcl. Nao c ianlcn or falia dc fora, clo ncnos no scniido
corrcnic, quc o cu sc ciravia no ossvcl. O quc lIc falia, no fundo,
c a fora dc olcdcccr, dc sc sulncicr ncccssidadc inclusa no nosso
cu, do quc sc odc cIanar as nossas froniciras inicriorcs. A
infclicidadc dc un cu dcsia csccic nao csia cn nada icr fciio ncsic
nundo, nas cn nao icr ionado conscicncia dc si rorio, cn nao sc
icr acrcclido dc quc csic cu c o scu, c un dcicrninado rcciso c,
orianio, una ncccssidadc. En vcz disso, o Ioncn crdcu-sc
dciando quc o scu cu sc rcfliia inaginariancnic no ossvcl.
Ningucn odc vcr-sc a s o nun csclIo, scn sc conIcccr
rcviancnic, caso conirario nao c vcr-sc, nas acnas vcr algucn.
Mas o ossvcl c un ciraordinario csclIo, quc so odc scr usado
con a naior rudcncia. na vcrdadc un csclIo ao qual odcnos
cIanar ncniiroso. Un cu quc sc olIa no scu rorio ossvcl so c
scnivcrdadciro, orquc, ncssc ossvcl, csia nuiio longc dc scr clc
rorio, ou so o c arcialncnic. Ainda nao sc odc salcr o quc dc
fuiuro dccidira a sua ncccssidadc. O ossvcl lcnlra a criana quc
rccclc un conviic agradavcl c diz logo sin; rcsia salcr sc os ais
darao liccna... c os ais dcscncnIan o acl da ncccssidadc.
O ossvcl conicn dc faio iodos os ossvcis c, orianio, iodos
os dcsvarios, nas rincialncnic dois. un, cn forna dc dcscjo, dc
nosialgia, c o ouiro dc nclancolia inaginaiiva (cscrana, rcccio ou
angusiia}. Cono aquclc cavalciro, iao falado nas lcndas, quc
suliiancnic vc una avc rara c icina cn crscgui-la, julgando-sc a
rincio rcsics a aiingi-la... nas a avc dc novo sc disiancia aic o
cair da noiic, c o cavalciro, longc dos scus, crdido na solidao ja nao
salc o caninIo. assin c o ossvcl do dcscjo. En vcz dc rcoriar o
ossvcl ncccssidadc, o dcscjo crscguc-o aic crdcr o caninIo dc
rcgrcsso a si rorio. Na nclancolia succdc o conirario dc nancira
idcniica. O Ioncn ossudo or un anor nclancolico cncnIa-sc
cn crscguir un ossvcl da sua angusiia, quc acala or afasia-lo
dc si rorio c o faz norrcr ncssa angusiia ou ncssa ncsna
circnidadc, na qual clc ianio rcccava crcccr.
I) O dcscsco nu ncccssdudc, ou u cucncu dc ossuc
suonIanos quc iransviar-sc no ossvcl sc conara ao lalluciar
infaniil, carcccr dc ossvcl, scra, assin, cono scr nudo. A
ncccssidadc arccc scr acnas dc consoanics, nas o ossvcl c
ncccssario ara ronuncia-las. Sc clc falia, sc o caso faz con quc
una cisicncia dclc carca, cssa cisicncia scra dcscscrada, c sc-
lo-a a cada insianic cn quc a carcncia sc nanifcsic.
Ha, cono c cosiunc dizcr-sc, una idadc ara a cscrana, ou
cniao, cn ccria coca, cn ccrio noncnio da vida csianos ou
csiivcnos, diz-sc, iranslordanics dc cscrana ou dc ossvcl. Mas
isso c alavrcado quc nao conicn vcrdadc alguna. orquc iodo o
cscrar ou dcscscrar dcsia csccic nao c ainda vcrdadcira
cscrana, ncn vcrdadciro dcscscro.
O criicrio ci-lo. a Dcus iudo c ossvcl. Vcrdadc dc scnrc, c
orianio dc qualqucr insianic. un csirililIo coiidiano, c quc iodos
usan scn cnsar no quc significa, nas a crcssao so c dccisiva
ara o Ioncn quc csgoiou iodas as ossililidadcs, c quando
ncnIun ouiro ossvcl Iunano sulsisic. O csscncial ara clc c
cniao salcr sc qucr crcr quc a Dcus iudo scja ossvcl, sc clc icn a
voniadc dc uccdtu nisso. Mas nao scra a fornula nais roria
ara crdcr a razao? Pcrdc-la ara ganIar Dcus, c o rorio aio dc
crcr. SuonIanos algucn ncssas condics. iodas as foras duna
inaginaao aavorada lIc nosiran nao sci quc iniolcravcl Iorror; c
c cssc, cssc quc o ancaa! Aos olIos dos Ioncns a sua crda c caso
dccidido... c, dcscscradancnic, o dcscscro da sua alna luia clo
dirciio dc dcscscrar, clo, sc ouso dizcr assin, vagar dc dcscscrar,
ara o conicniancnio dc iodo o scu scr cn insialar-sc no dcscscro;
aic ao onio dc fazcr rccair a sua naior naldiao solrc aquclc quc
lIo quiscssc incdir, scgundo as alavras do ocia dos ocias, cn
Hcudo II.
HcsIcu tIcc, cousn, uIcI ddst cud nc otI
O tIut succt uu I uus n to dcsu!
2

(Aio III, ccna II}.
A salvaao c orianio o surcno inossvcl Iunano, nas a
Dcus iudo c ossvcl! Essc c o conlaic da c, a qual luia cono louca
clo ossvcl. Scn clc, con cfciio, nao Ia salvaao. Pcranic un
dcsnaio, griia-sc. gua! gua dc Colnia! Coias dc Hofnann! Mas
cranic algucn quc dcscscra, griia-sc. ossvcl, ossvcl! So o
ossvcl o odc salvar! Una ossililidadc. c o nosso dcscscrado
rcconca a rcsirar, rcvivc, orquc scn ossvcl, or assin dizcr,
nao sc rcsira. Por vczcs lasia ara arranja-lo o cngcnIo Iunano,
nas ao calo, quando sc iraia dc cc, un unico rcncdio cisic. a
Dcus iudo c ossvcl.
Esic c o conlaic. A soluao dccndc acnas duna coisa. o
conlaicnic qucr olicr o ossvcl. qucr clc crcr? Enircianio, falando
so Iunanancnic, clc lcn salc quc a sua crda c arquiccria. E c
cssc o novincnio dialciico da fc. Ordinariancnic, o Ioncn liniia-sc
cscrana, ao rovavcl, cic...., coniando quc isio ou aquilo nao lIc
vira a aconicccr. Quc cn scguida vcnIa o aconiccincnio, c clc
norrc. O icncrario avcniura-sc a un crigo, cujo risco ianlcn
dccndc dc divcrsos faiorcs; solrcvcnIa cssc risco, clc dcscscra c
sucunlc. O ccntc vc c acrcclc-sc da sua crda (no quc sofrcu ou
no quc ousou} cono Ioncn, nas crc. o quc o livra dc crcccr.
Dcia a Dcus o nodo dc socorro, c conicnia-sc cn crcr quc a Dcus
iudo c ossvcl. Cc na sua crda c-lIc inossvcl. Conrccndcr
quc Iunanancnic isso c a sua crda c acrcdiiar ao ncsno icno
no ossvcl, c crcr.
cniao quc Dcus vcn cn socorro do crcnic, livrando-o do
Iorror, ialvcz clo rorio Iorror, no qual, incscradancnic,
niraculoso, divino, sc nanifcsia o socorro. Miraculoso, ois cono
crcr quc una unica vcz, Ia dczoiio scculos, un Ioncn icnIa sido
niraculosancnic socorrido! A ajuda do nilagrc dccndc anics dc
nais dc sc icr iido a aaionada conrccnsao da inossililidadc do
socorro, c dcois da lcaldadc ara con cssc odcr quc nos salvou.
Mas, cn rcgra, os Ioncns nao ossucn un ncn ouiro; roclanan a
inossililidadc do aulio, scn ncsno sc icrcn csforado
inicligcnicncnic ara o dcscolrir, c ncnicn dcois cono ingraios.
No ossvcl icn o crcnic o cicrno c scguro anidoio do
dcscscro; orquc Dcus odc a iodo insianic. cssa a saudc da fc,
quc rcsolvc as coniradics. E una dcsias c aqui a ccricza Iunana
da crda sinuliancancnic con a cisicncia do ossvcl. A saudc nao
scra, cn suna, o odcr dc rcsolvcr a coniradiao? Assin no cano
fsico una corrcnic dc ar c una coniradiao, un disaraic dc frio c
calor scn dialciica, quc un coro saudavcl rcsolvc scn dar or isso.
Con a fc succdc o ncsno.
Carcccr do inossvcl significa quc iudo sc iornou ara nos
ncccssidadc ou lanalidadc.
O dcicrninisia, o faialisia sao dcscscrados quc crdcran o
scu cu, orquc ara clcs so Ia ncccssidadc. Succdc-lIcs o ncsno
quc quclc rci csfoncado, orquc iodos os alincnios sc
iransfornavan cn ouro. A crsonalidadc c una snicsc dc ossvcl c
dc ncccssidadc. A sua duraao dccndc ois, cono a rcsiraao
(csuto), duna alicrnaiiva dc insiraao c ciraao. O cu do
dcicrninisia nao rcsira, visio quc a ncccssidadc ura c irrcsiravcl
c asfiia inicirancnic o cu. O dcscscro do faialisia consisic cn icr
crdido o cu ao crdcr Dcus; carcccr dc Dcus c carcccr dc cu. O
faialisia vivc scn Dcus, ou, nclIor, o scu c a ncccssidadc; ois quc
iudo scndo ossvcl a Dcus, Dcus c a ossililidadc ura, a auscncia
dc ncccssidadc. Conscqucnicncnic, o culio do faialisia c, quando
nuiio, una inicrjciao, c, na sua csscncia, nuiisno, nuda
sulnissao, inossililidadc dc orar. Orar c ainda rcsirar, c o
ossvcl csia ara o cu assin cono ara os ulncs o oigcnio.
Cono nao sc rcsiran o oigcnio ou o azoio isolados, ianouco a
rccc sc alincnia isoladancnic dc ossvcl ou dc ncccssidadc. Para
orar c ncccssario un Dcus, un cu c ossvcl, ou un cu c ossvcl
no scu scniido sullinc, orquc Dcus c o alsoluio ossvcl, ou, or
ouiras alavras, a ossililidadc ura c Dcus; c so aquclc quc un ial
alalo fcz nasccr ara a vida csiriiual, conrccndcndo quc iudo c
ossvcl, so cssc ionou coniaio con Dcus. orquc a voniadc dc
Dcus c o ossvcl quc odcnos orar; nao o odcranos, sc clc fossc
acnas ncccssidadc, c, or naiurcza, o Ioncn nao icria nais
linguagcn do quc o aninal.
As coisas assan-sc dc nodo un ouco difcrcnic con os
filisicus, con a sua lanalidadc. ianlcn cla carccc rincialncnic
dc ossvcl. Sc no dcicrninisno c no faialisno o csriio dcscscra,
aqui csia auscnic; nas a carcncia dc csriio c ainda dcscscro.
Vazio dc qualqucr oricniaao csiriiual, o filisicu crnanccc no
donnio do rovavcl, no qual o ossvcl cnconira scnrc un rcfugio;
dcsic nodo nao rcsia ao filisicu rolalilidadc alguna dc dcscolrir
Dcus. Scn inaginaao cono scnrc, clc vivc, ao corrcr dos
aconiccincnios, nos liniics do rovavcl, no curso Ialiiual das
coisas, nuna ccria sona lanal dc ccricncia, c quc inoria quc
scja ncgocianic dc vinIos ou rinciro-ninisiro. Assin o filisicu ncn
icn cu, ncn Dcus. Porquc, ara dcscolrir un c ouiro, c rcciso quc
a inaginaao nos nanicnIa acina dos valorcs do rovavcl, c,
iornando ossvcl o quc uliraassa a ncdida da ccricncia, nos
cnsinc a cscrar c icncr ou a icncr c cscrar. Mas, inaginaao, o
filisicu nao a icn ncn a qucr, dcicsia-a. Ncsic caso, ois, nao Ia
rcncdio ossvcl. E sc or vczcs, fora dc Iorrorcs, a cisicncia o
ajuda, uliraassando a sua lanal salcdoria dc aagaio, clc
dcscscra, isio c, vc-sc lcn quc o scu caso cra dcscscro, c quc lIc
falia o ossvcl da fc ara quc ossa, con a ajuda dc Dcus, salvar
un cu da sua crda incviiavcl.
Faialisias c dcicrninisias icn ois inaginaao suficicnic ara
dcscscrar do ossvcl c suficicnic ossvcl ara scniircn a sua
insuficicncia; quanio ao filisicu, a lanalidadc iranquiliza-o, o scu
dcscscro c o ncsno, qucr as coisas corran lcn ou nal. Faialisias
c dcicrninisias carcccn dc ossvcl ara suavizar c acalnar, ara
icncrar a ncccssidadc; c dcssc ossvcl, quc lIcs scrviria dc
aicnuanic, carccc o filisicu cono rcagcnic conira a auscncia dc
csriio. A sua salcdoria, con cfciio, gala-sc dc disor do ossvcl c
dc icr rciido a sua incnsa clasiicidadc na arnadilIa do rovavcl; cla
assin suc, c o nosso filisicu asscia-o na gaiola do rovavcl, cilc-
o c julga-sc scu dono, scn cnsar quc dcssc nodo sc cngaiolou a si
rorio, sc iornou cscravo da iolicc c o uliino dos arias. E ao asso
quc aquclc quc sc ciravia no ossvcl nanicn a audacia do
dcscscro, c quc aquclc quc so crc na ncccssidadc, sc crisa
dcscscrado c sc dcsariicula no rcal, o filisicu iriunfa no scu crro.
CAPTULO II

O dcscscro visio sol a caicgoria da conscicncia

A conscicncia vai auncniando c os scus rogrcssos ncdcn a
inicnsidadc scnrc crcsccnic do dcscscro; quanio nais auncnia,
nais inicnsa sc iorna. O faio, visvcl cn ioda aric, c-o solrciudo
nos dois circnos do dcscscro. O do dialo c o nais inicnso dc
iodos, do dialo, csriio uro, c, or cssa razao, conscicncia c
linidcz alsoluias; scn nada dc olscuro nclc quc ossa scrvir dc
dcscula, dc aicnuanic. or isso o scu dcscscro c o rorio cunc
do dcsafio. Eis o naino. No nnino, c un csiado, una csccic dc
inoccncia, scn ncnIuna aarcncia dc dcscscro. Assin, no nais
clcvado da inconscicncia, o dcscscro csia no scu ncnor grau, a ial
onio quc quasc nos crgunianos sc ainda c lciio dar-lIc cssc
nonc.

u) O dcscsco quc sc gnou ou u gnouncu
dcscscudu o tc un cu, un cu ctcno

Esic csiado, quc a jusio iiulo sc dcsigna cono dcscscro, c
quc nao dcia dc o scr, crinc or isso ncsno, nas no lon scniido
da alavra, o dirciio dc cIicana da Vcrdadc. Vctus cst ndcx su ct
us.
3
Mas csic dirciio dc cIicana c iido or ncnos quc o scu valor,
assin cono, ordinariancnic, os Ioncns csiao longc dc considcrar
cono surcno lcn a rclaao con a vcrdadc, a sua rclaao cssoal
con a vcrdadc, cono csiao longc dc concordar con Socraics cn quc
a ior das infclicidadcs c csiar cn crro; nclcs, o nais das vczcs, os
scniidos icn nais fora do quc a iniclcciualidadc. Quasc scnrc,
quando algucn sc julga fcliz c sc cnvaidccc con sc-lo, ao asso quc
luz da vcrdadc c un infcliz, csia a ccn lcguas dc dcscjar quc o iircn
do scu crro. Pclo conirario, zanga-sc, considcra cono scu ior
ininigo quclc quc o icnia, c cono un aicniado c quasc un crinc
cssc nodo dc roccdcr c, cono cosiuna dizcr-sc, dc dcsiruir a sua
fclicidadc. Por quc? Mas orquc c rcsa da scnsualidadc c duna
alna lcnancnic cororal; orquc a sua vida so conIccc as
caicgorias dos scniidos, o agradavcl c o dcsagradavcl, c nanda
asscar o csriio, a vcrdadc, cic.... orquc c dcnasiado scnsual
ara icr a ousadia, a acicncia dc scr csriio. Acsar da sua vaidadc
c falsidadc, os Ioncns nao icn ordinariancnic nais do quc una
lcvc idcia, ou, nclIor, nao fazcn a nais lcvc idcia dc scrcn csriio,
dc scrcn cssc alsoluio quc ao Ioncn c dado scr; nais vaidosos c
cnfaiuados, c ccrio quc o sao... cnirc si. Inaginc-sc una casa, cada
un dc cujos andarcs cavc, rcs-do-cIao, rinciro andar iivcssc
una csccic difcrcnic dc noradorcs, c conarc-sc a vida con csia
casa. ois nao sc vcria irisicza ridcula! quc a naior aric da
gcnic rcfcriria acsar dc iudo a cavc!
Todos nos sonos una snicsc con una finalidadc csiriiual,
cssa c a nossa csiruiura; nas qucn nao rcfcrc Ialiiar a cavc, as
caicgorias do scnsual? O Ioncn nao so rcfcrc vivcr nclas, nas
ana-as a ial onio quc sc zanga, quando lIc roc o rinciro
andar, o andar nolrc, scnrc vago c cscrando-o orquc afinal
ioda a casa lIc cricncc.
Sin, csiar no crro c aquilo quc, ao invcs dc Socraics, nais sc
icnc. Faio quc ilusiran cn grandc cscala ciraordinarios ccnlos.
Ccrio cnsador clcva una consiruao incnsa, un sisicna, un
sisicna univcrsal quc alraa ioda a cisicncia c Iisioria do nundo,
cic., nas sc algucn aicniar na sua vida rivada, dcscolrc con
asno csic cnornc ridculo. quc clc rorio nao Ialiia cssc vasio
alacio dc clcvadas aloladas, nas un larracao laicral, una ocilga,
na nclIor das Iioicscs o cacifo do oriciro! E zanga-sc sc algucn
ousa una alavra ara lIc fazcr noiar cssa coniradiao. Pois quc lIc
inoria vivcr no crro, logo quc consirua o scu sisicna... con a ajuda
dcssc crro.
Quc inoria ois quc o dcscscrado ignorc o scu csiado, sc
ncn or isso dcia dc dcscscrar? Sc cssc dcscscro c dcsvario, a
ignorancia ainda o iorna naior. c csiar ao ncsno icno
dcscscrado c cn crro. Tal ignorancia csia ara o dcscscro cono
csia ara a angusiia (vcr o Conccto dc Angstu, or Virgilius
Haufnicnsis
4
}, a angusiia do nada csiriiual rcconIccc-sc
rccisancnic cla scgurana vazia dc csriio. Mas, no fundo, a
angusiia csia rcscnic, assin cono o dcscscro, c quando sc
suscndc o cncaniancnio das iluscs dos scniidos, dcsdc quc a
cisicncia vacila, o dcscscro, quc csiava, surgc.
Ao lado do dcscscrado conscicnic, o dcscscrado quc sc
ignora so csia afasiado da vcrdadc c da salvaao or nais un asso
ncgaiivo. O rorio dcscscro c una ncgaao c a ignorancia do
dcscscro c ouira. Mas o caninIo da vcrdadc assa or iodas clas;
aqui sc vcrifica ois o quc a lcnda diz ara dcsfazcr os soriilcgios.
dcvc-sc rcrcscniar ioda a ca dc iras ara dianic, scnao a
fciiiaria nao sc quclra. Coniudo, so nun scniido, cn ura dialciica,
o dcscscrado quc sc ignora csia rcalncnic nais longc da vcrdadc c
da salvaao do quc o dcscscrado conscicnic, quc sc olsiina cn sc-
lo; ois quc, cn ouira accao, cn dialciica noral, aquclc quc
crnanccc conscicnicncnic no dcscscro csia nais longc da
salvaao, visio quc o scu dcscscro c nais inicnso. Mas a ignorancia
csia dc ial nodo longc dc o dcsiruir ou dc iransforna-lo cn nao-
dcscscro, quc, clo conirario, cla odc scr a forna quc nais riscos
conicn. Na ignorancia, o dcscscrado csia dc ccrio nodo garaniido,
nas ara scu nal, conira a conscicncia, isio c, csia scn aclo, nas
garras do dcscscro.
ncsia ignorancia quc o Ioncn icn ncnor conscicncia dc scr
csriio. Mas, rccisancnic, csia inconscicncia c o dcscscro, qucr
scja una ciinao dc iodo o csriio, una sinlcs vida vcgciaiiva, ou
cniao una vida nuliila, cuja lasc, coniudo, coniinua a scr
dcscscro. Aqui, cono na iulcrculosc, c quando o dcscscrado csia
nclIor c nclIor sc scnic, c odc dar a inrcssao duna saudc
florcsccnic, quc o nal c nais agudo.
Essc dcscscro quc sc ignora, c a forna nais frcqucnic do
nundo; sin! o nundo, cono lIc cIanan, ou, ara scr nais caio, o
nundo no scniido crisiao. o aganisno, c na crisiandadc, o Ioncn
naiural, o aganisno da aniiguidadc c do nosso icno, consiiiucn
rccisancnic csia csccic dc dcscscro, o dcscscro quc sc ignora. O
agao, assin cono o Ioncn naiural, disiinguc, c ccrio, fala dc scr
dcscscrado c dc nao o scr, cono sc o dcscscro fossc acnas o
acidcnic isolado dc alguns. Disiinao iao falaciosa cono a quc fazcn
cnirc o anor c o anor dc si rorio, cono sc, nclcs, iodo o anor nao
fossc na sua csscncia anor dc si rorios. Disiinao, coniudo, da
qual janais udcran ncn odcrao sair, orquc a ignorancia da sua
roria rcscna c o caraicr csccfico do dcscscro.
Conscqucnicncnic, c facil vcrificar quc, ara dccidir da sua
rcscna, nao fornccc criicrio a dcfiniao csiciica dc carcncia dc
csriio; nada nais nornal, dc rcsio; visio quc, sc a csiciica nao
odc dizcr ao ccrio cn quc consisic o csriio, cono odcria
rcsondcr a una crgunia quc nao lIc diz rcsciio! Scria ianlcn
una nonsiruosa iolicc ncgar iudo o quc, ara cicrno cniusiasno
dos ocias, dc ciraordinario criou o aganisno dos ovos ou dos
indivduos, ncgar os fciios a quc dcu lugar, ara os quais a
adniraao da csiciica nunca scra cccssiva. Nao ncnor loucura
scria ncgar a vida lcna dc razcr csiciico quc o agao c o Ioncn
naiural udcran ou odcn lcvar, uiilizando-sc dc iodos os rccursos
favoravcis sua disosiao, con o nais scguro gosio, fazcndo aic
quc a aric c a cicncia sirvan ara a clcvaao, o cnlclczancnio, o
cnolrccincnio do razcr. A dcfiniao csiciica da carcncia dc csriio
nao fornccc ois criicrio da rcscna ou auscncia do dcscscro, c
dcfiniao ciico-rcligiosa quc icnos dc rccorrcr, disiinao cnirc o
csriio c o scu conirario, a auscncia dc csriio. Todo o Ioncn quc
nao sc conIccc cono csriio ou cujo cu inicrior nao ionou cn Dcus
conscicncia dc si rorio, ioda a cisicncia Iunana, quc nao
ncrgulIa dcssc nodo linidancnic cn Dcus, nas sc funda
nclulosancnic solrc qualqucr alsiraao ou a cla sc rcduz (Esiado,
Naao, cic.}, ou quc, ccga ara consigo roria, nao vc nas suas
faculdadcs nais do quc cncrgias dc origcn ouco clciia, c acciia o
scu cu cono un cnigna rclcldc a qualqucr inirosccao ioda a
cisicncia dcsic gcncro, rcalizc o quc rcalizar dc ciraordinario,
cliquc o quc clicar, aic o rorio univcrso, or nuiio
inicrcssanic quc, cono csicia, gozc a vida. ncsno assin, cla scra
dcscscro. Era cssc o cnsancnio dos Padrcs da Igrcja,
considcrando vcios lrilIanics as viriudcs agas. qucrcndo dizcr,
con isso, quc o fundo do agao cra dcscscro, c quc o agao nao sc
conIccia cono csriio cranic Dcus. Da vinIa ianlcn (ara ionar
cono ccnlo un faio csirciiancnic ligado a csic csiudo} cssa
csiranIa lcviandadc do agao cn julgar a aic cn louvar o suicdio.
Pccado do csriio or ccclcncia, cvasao da vida, rcvolia conira
Dcus. Faliava aos agaos a conrccnsao do cu ial cono o dcfinc o
csriio, da a sua oiniao solrc o suicdio; c cran coniudo clcs
qucn condcnavan con iao casia scvcridadc o roulo, o inudor,
cic.... Scn rclaao con Dcus c scn cu, faliava-lIcs un fundancnio
ara julgar o suicdio, coisa indifcrcnic sol o scu onio dc visia, nao
dcvcndo cada un conias a ningucn da lilcrdadc dos scus aios. Para
rcudiar o suicdio, o aganisno rccisaria dc icr fciio un largo
dcsvio, nosirar quc cra violar o dirciio ara con o roino. O crinc
conira Dcus quc o suicdio c, cis un scniido quc cscaa inicirancnic
ao agao. Nao sc odc dizcr, orianio, scria fazcr una alsurda
rcvcrsao dos icrnos, quc ara o agao o suicdio fossc dcscscro,
nas icnos o dirciio dc afirnar quc o cra a roria indifcrcna, a cssc
rcsciio.
Fcsia coniudo una difcrcna, difcrcna dc qualidadc, cnirc o
aganisno dc ouirora c os nossos agaos nodcrnos, aqucla quc, a
roosiio da angusiia, olscrvou Virgilius Haufnicnsis; sc o
aganisno nao conIccc o csriio, csia coniudo oricniado ara clc,
ao asso quc os nossos agaos nodcrnos carcccn dclc or
afasiancnio ou iraiao, c isso c quc c o vcrdadciro nada do csriio.

I) Do dcscsco consccntc du suu cxstcncu;
consccntc otunto dun cu dc cctu
ctcndudc; c dus duus onus dcssc dcscsco,
unu nu quu sc dcscu, outu nu quu
nuo sc dcscu sc s o

Ncsic onio una disiinao sc inc. salc o dcscscrado
conscicnic, con rccisao, o quc c o dcscscro? Scgundo a idcia quc
dclc faz, icn ialvcz razao cn dizcr-sc dcscscrado, c ialvcz quc, con
cfciio, dcscscrc, nas rovara isso quc a sua idcia scja jusia?
OlIando a sua vida sol o angulo do dcscscro, ialvcz sc udcssc
dizcr a cssc dcscscrado. No fundo, iu c-lo nuiio nais ainda do quc
sucs, o icu dcscscro icn razcs ainda nais fundas. Assin,
rccordcno-nos, cono ara os agaos; quando, cn conaraao con
ouiros, un dclcs sc considcrava dcscscrado, o scu crro nao csiava,
c claro, cn dizcr quc o cra, nas cn crcr sc-lo con cclusao dos
ouiros. faliava-lIc rcrcscniar-sc vcrdadcirancnic o dcscscro.
O dcscscrado conscicnic nao dcvc ois salcr acnas o quc c
rccisancnic o dcscscro, nas ainda icr fciio conlcia luz solrc si
rorio, a nao scr quc lucidcz c dcscscro sc ccluan. A lcna luz
solrc si rorio, a conscicncia dc scr dcscscrado, odcra conciliar-
sc con o rorio dcscscro? Nao dcvcria cssa lucidcz no
conIccincnio do nosso csiado c do nosso cu arrancar-nos do
dcscscro, dar-nos iananIo icrror dc nos rorios quc csiivcsscnos
a onio dc dciar dc scr dcscscrados? Prollcna quc nao sc dccidira
ncsic noncnio, quc ncn scqucr sc alordara, ois o scu lugar c nais
adianic. Mas, scn dcscnvolvcr aqui cssa invcsiigaao dialciica,
liniicno-nos a noiar a grandc varialilidadc da conscicncia, nao so
solrc a naiurcza do dcscscro, nas ianlcn solrc o scu rorio
csiado, quando sc iraia dc salcr sc clc c dcscscro. A vida rcal c or
dcnais naiizada ara quc acnas sc vcrifiqucn coniradics
alsiraias cono a quc Ia cnirc os dois circnos do dcscscro, a sua
inconscicncia ioial c a sua conlcia conscicncia. Haliiualncnic, o
csiado do dcscscrado, ainda quc irisado or nuiias ionalidadcs,
cscondc-sc sol a sua roria cnunlra. No scu niino clc lcn
duvida do scu csiado, scnic-o aic, cono quando sc rcsscnic a
docna laicnic, nas scn grandc voniadc dc dcscolrir qual scja. En
ccrio insianic quasc acrcclc do scu dcscscro, ouiro dia ja o scu
nal-csiar lIc arccc icr ouira origcn, cono sc fossc qualqucr coisa
cicrior, fora dclc, c cuja sulsiiiuiao aloliria o scu dcscscro. Ou
qucn salc sc, or ncio dc disiracs, ou clo iralalIo, or
ocuacs quc sirvan dc assaicno, clc nao rocura nanicr, solrc
o scu csiado, cssa cnunlra, nas ncsno assin, scn qucrcr vcr
niiidancnic quc c con ial fin quc sc disirai, quc agc assin ara nao
sair dcssas ncias ircvas. Ou aic, quando sc csfora or cnlclcr
ncssc anlicnic a sua alna, ialvcz o faa conscicnicncnic, con una
ccria crsicacia, calculos Ialcis, c una dcsircza dc sicologo, nas
scn lucidcz rofunda, scn dar conia do quc faz, ncn do quc cnira
dc dcscscro na sua nancira dc agir, cic.... Visio quc,
consianicncnic, na sonlra c na ignorancia, o conIccincnio c a
voniadc rosscgucn no scu conccrio dialciico, c, sc rcicndcnos
dcfinir algucn, corrcnos scnrc o risco dc cagcrar una ou ouira.
Mas, scgundo airas sc viu, a inicnsidadc dc dcscscro
auncnia con a conscicncia. Quanio nais, or ossuir una caia
idcia do dcscscro, sc dcscscra, ianio nclIor sc icn a clara
conscicncia dc o scr, ianio nclIor sc scnic a sua inicnsidadc.
Quando algucn sc naia con a conscicncia dc quc naiar-sc c un aio
dc dcscscro, c orianio con una visao caia solrc o quc scja o
suicdio, c nais dcscscrado do quc naiando-sc scn salcr ao ccrio
quc isso significa dcscscro; clo conirario, o naiar-sc icndo una
falsa idcia do suicdio, rcrcscnia un dcscscro ncnos inicnso. Por
ouiro lado, quanio nais lucidancnic nos conIcccnos (conscicncia
do cu} ao suicidar-nos, nais inicnso c o nosso dcscscro, cn
conaraao con o daquclc quc sc suicidc nun csiado dc alna
indcciso c olscuro.
Na cosiao quc sc scguc das duas fornas do dcscscro
conscicnic, nao so sc vcra crcsccr o conIccincnio do dcscscro,
cono ianlcn a conscicncia do scu csiado or aric do dcscscrado,
ou, o quc vcn a dar na ncsna c c o faio dccisivo. vcr-sc-a crcsccr a
conscicncia do cu. Mas o conirario dc dcscscrar c crcr; aquilo quc
airas foi cosio, cono fornula dun csiado do qual o dcscscro foi
clininado, vcn a scr afinal a fornula da fc. dcsccndo cn si rorio,
qucrcndo scr si rorio, o cu ncrgulIa airavcs da sua roria
iransarcncia no odcr quc lIc dcu cisicncia (vcr Livro I, ca. I}.
u) Do dcscsco, no quu nuo sc quc sc s o, ou
dcscsco-uquczu csia dcsignaao dc dcscscro-fraqucza inlica
ja un rclacionancnio con a scgunda forna do dcscscro. aquclc
quc nos lcva a nao qucrcrnos scr nos rorios. A oosiao das duas
fornas iorna-sc, dcsic nodo, rclaiiva. Qualqucr csccic dc dcscscro
conicn un ccrio dcsafio; conicn-no aic a crcssao no qual nao sc
qucr". E, or ouiro lado, aic no surcno dcsafio do dcscscro sc
cnconira fraqucza. Vc-sc assin ioda a rclaiividadc da sua difcrcna.
Podcr-sc-ia dizcr quc una das fornas c fcninina, nasculina a
ouira.
S


1. DESESPEFO DO TEMPOFAL OU DUMA COISA TEMPOFAL.
Enconirano-nos aqui anic o uro incdiaio, ou do incdiaio con una
rcflcao acnas quaniiiaiiva. Nao sc cnconira conscicncia infiniia
do cu, do quc scja o dcscscro, ncn da naiurcza dcscscrada do
csiado cn quc nos cnconiranos; ncsic caso, dcscscrar c
sinlcsncnic sofrcr; suoria-sc assivancnic una orcssao quc
vcn dc fora, c dc nodo ncnIun o dcscscro vcn dc dcniro cono sc
fossc una aao. , cn suna, or un aluso inoccnic dc linguagcn,
un jogo dc alavras, quc na linguagcn da csoniancidadc sc
cnrcgan alavras cono. o cu, o dcscscro.
O Ioncn do csontunco (sc c quc a vida ofcrccc dc faio iios
dc incdiaio a ial onio dcsrovidos dc rcflcao} nao c, ara dcfini-lo
c dcfinir o scu cu sol o onio dc visia csiriiual, scnao una coisa a
nais, un dcialIc na incnsidadc do icnoral, scnao una aric
inicgranic do nundo naicrial (t Ictcon) c cssc Ioncn nao icn cn
si nais do quc un arrcncdo dc cicrnidadc. Assin o cu, cono aric
inicgranic dcssc iodo, or nuiio quc cscrc, dcscjc, gozc... scra
scnrc assivo; ncsno dcscjando, cssc cu nao assa dc un daiivo,
cono quando a criana diz. cu; scn ouira dialciica quc nao scja a do
agradavcl c do dcsagradavcl, ncn ouiros concciios alcn dos dc
fclicidadc, infclicidadc, faialidadc.
Eis quc, cniao, soIcucn (solrc-vir} a cssc cu irrcflciido
qualqucr coisa quc o faz dcscscrar, coisa quc so or cssa via sc
odc dar, o cu nao ossuindo or si so ncnIuna rcflcao. dc fora
quc dcvc vir o scu dcscscro, o qual c acnas una assividadc.
Aquilo quc cncIia a vida dcssc Ioncn incdiaio ou, caso nclc
cisiissc una sonlra dc rcflcao, a aric quc nais lIc inoria
dcssa vida, cis quc lIa arrclaia un golc do dcsiino", c ara usar a
sua linguagcn, ci-lo infcliz, isio c. ial golc aniquila nclc o incdiaio,
ao qual nao odc rcgrcssar. dcscscra. Ou cniao, nas isso na vida c
nuiio raro, sc lcn quc nuiio nornal sol o onio dc visia do
raciocnio, cssc dcscscro do incdiaio rcsulia daquilo a quc o
Ioncn irrcflciido cIana un cccsso dc fclicidadc; o incdiaio, cono
ial, c, con cfciio, duna grandc fragilidadc, c qualqucr qud nns,
6

quc onIa a rcflcao cn novincnio, o lcva ao dcscscro.
Porianio, dcscscra, ou, nclIor, or una csiranIa niragcn c
cono quc ludilriado a scu rcsciio, diz quc dcscscra. Mas o
dcscscro csia cn crdcr a cicrnidadc c dcssa crda nao diz clc
una alavra, ncn cn sonIos a susciia. A crda do icnoral, cn si,
nao c dcscscro, c c coniudo dcla quc clc fala, c a isso quc clc cIana
dcscscro. En ccrio scniido, as suas afirnacs sao vcrdadciras,
nas nao cono clc as cnicndc; c ianlcn rcciso inicrrcia-las ao
conirario. ci-lo a nosirar aquilo quc nao c dcscscro c a dizcr-sc
dcscscrado, c cnircianio o dcscscro roduz-sc con cfciio, or
dciras dclc, scn quc clc dc conia. cono sc algucn, dc cosias ara
o cdifcio da canara nunicial, aoniassc cn frcnic dizcndo. ali c a
canara nunicial; clc icn razao. c con cfciio cn frcnic... sc dcr
ncia volia. Elc nao csia con cfciio dcscscrado, nao! sc lcn quc nao
sc cnganc dizcndo-o. Considcra-sc cono dcscscrado, julga-sc
norio, sonlra dc si rorio. E coniudo nao o csia, diganos. ainda
Ia vida ncssc cadavcr. Sc dc rccnic iudo nudassc, iodo o nundo
cicrior, c o scu dcscjo sc iornassc rcalidadc, Iavanos dc o vcr
ionar alcnio c curar a nordcdura con o clo do ncsno cao", c o
nosso Ioncn rcnasccria. Mas a csoniancidadc nao conIccc ouiro
nodo dc luiar, una so coisa salc. dcscscrar c ficar cn ciasc... c
coniudo, sc Ia una coisa quc cla ignora, c o quc scja o dcscscro.
Dcscscra c fica cn dclquio, c dcois, cono noria, fica inovcl,
Ialilidadc scnclIanic dc fazcr dc norio", orquc cla asscnclIa-
sc quclcs aninais infcriorcs cuja unica arna dc dcfcsa c a
inolilidadc c a sinulaao da noric.
Enircianio o icno vai corrcndo. Con algun aulio cicrior, o
dcscscrado rccolra vida, rciona o caninIo no onio cn quc ficara,
iao rivado dc cu cono anics, c coniinua vivcndo na ura
csoniancidadc. Mas, scn ajuda cicrior, nuiias vczcs a rcalidadc
iona ouiro asccio. Un ouco dc vida volia a cssc cadavcr, nas,
cono clc diz, janais iornara a scr clc rorio". Agora nao crcclc
nada da cisicncia, arcndc a iniiar os ouiros c a nancira dc sc
arranjarcn ara vivcr... c ci-lo vivcndo cono clcs. E, alcn disso, c
un crisiao na crisiandadc, quc ao doningo vai ao icnlo, cscuia c
conrccndc o asior, ois sao conadrcs, c quando norrc o ouiro,
or dcz risdalcs, inirodu-lo na cicrnidadc nas quanio a scr un
cu, nunca o foi, ncn anics ncn dcois.
Essc c o dcscscro do incdiaio. nao sc qucrcr scr si rorio,
ou, nais alaio ainda. nao sc qucrcr scr un cu, ou forna infcrior a
iodas. dcscjar scr ouircn, asirar a un novo cu. No fundo, a
csoniancidadc nao ossui cu c, nao sc conIcccndo, cono odcria
rcconIcccr-sc? Por isso a sua avcniura iania vcz cai no lurlcsco. O
Ioncn do incdiaio, ao dcscscrar, ncn scqucr icn cu suficicnic
ara ao ncnos dcscjar ou sonIar icr sido aquilo quc nao foi.
Dcfcndc-sc cniao dc ouira nancira, dcscjando scr ouircn. Olscrvc
qucn sc quiscr ccriificar os Ioncns do csonianco. no noncnio do
dcscscro, o rinciro dcscjo quc lIcs vcn, c icrcn sido ou iornarcn-
sc ouiros. En iodo caso, cono nao sorrir dun dcscscrado dcsia
csccic, cujo dcscscro crnanccc, acsar dc iudo, lcn anodino aos
olIos dos Ioncns. Ordinariancnic un Ioncn assin c dun cnico
scn liniics. Inaginc-sc un cu (c nada c, dcois dc Dcus, iao cicrno
cono o cu} c quc cssc cu sc onIa a cnsar na nancira dc sc
iransfornar nun ouiro... E cssc dcscscrado, cujo unico dcscjo c a
nais ciravaganic dc iodas as ncianorfoscs, ci-lo aaionado, sin,
aaionado cla ilusao scgundo a qual csia iransfornaao lIc scria
iao facil cono nudar dc casaco. Porquc o Ioncn do incdiaio nao sc
conIccc a si rorio, c, liicralncnic, so sc conIccc clo faio, so
rcconIccc un cu (ainda aqui sc nosira o scu cnico infiniio} na sua
vida cicrior. Nao scria ossvcl cnconirar cquvoco nais ridculo;
visio quc, rccisancnic, c infiniia a difcrcna cnirc o cu c o cicrior.
Cono ioda a vida foi iransfornada clo Ioncn do incdiaio, c cono
caiu no dcscscro, da nais un asso, c icn csia idcia quc lIc sorri.
sc cu nc iornassc ouiro? sc arranjassc un novo cu? Sin, sc clc sc
iornassc ouiro? nas odcria cn scguida rcconIcccr-sc? Conia-sc
quc un aldcao, quc vicra dcscalo ara a caiial, a ganIou un ar
dc vinicns, c dcois dc conrar ncias c saaios, o quc lIc solrou
ainda cIcgou ara sc cnlriagar. Diz a Iisioria quc cniao,
cnlriagado c qucrcndo rcgrcssar icrra, caiu no ncio da csirada c
adorncccu. Aconicccu assar un carro c o cocIciro griiou-lIc quc
sc dcsviassc ara nao ficar con as crnas csnagadas. Eniao o nosso
lclado acorda, olIa as suas crnas; c, nao as rcconIcccndo,
cclana. Podcs assar or cina, quc nao sao as ninIas". Assin sc
conoria o Ioncn do incdiaio quc dcscscra. inossvcl c inagina-
lo scnao nuna osiura cnica, orquc ja c una csccic dc tou dc
occ
?
o falar, cono clc faz na sua algaravia, dun cu c ao ncsno
icno dc dcscscro.
uundo sc suoc nstuudu uo ncduto unu cctu ccxuo
soIc s o, o dcscscro nodifica-sc un ouco; o Ioncn, algo
conscicnic do scu cu, c-o ianlcn un ouco nais, c or isso ncsno,
do quc c o dcscscro c da naiurcza dcscscrada do scu rorio
csiado; quc falc dc csiar dcscscrado, c ja nao scra alsurdo; nas no
fundo c scnrc dcscscro-fraqucza, un csiado assivo; c a sua
forna coniinua a scr aqucla cn quc o dcscscrado nao qucr scr clc
rorio.
O rogrcsso, ncsic caso, no uro incdiaio, csia cn quc o
dcscscro ja nao rovcn scnrc dun cIoquc, dun aconiccincnio,
nas odc scr dcvido a cssa rcflcao solrc si rorio, c nao c cniao
una sinlcs sulnissao assiva a coisas cicriorcs, nas, cn aric,
un csforo cssoal, un aio. Manifcsia-sc aqui, cfciivancnic, un
ccrio grau dc rcflcao inicrna, c orianio un rcgrcsso ao cu; c cssc
conco dc rcflcao inicia a aao dc cscolIa cla qual o cu sc
acrcclc da niina difcrcna con o nundo cicrior, conco quc
ianlcn inicia a influcncia dcssa cscola solrc o cu. Mas isso nao o
lcvara nuiio longc. Quando o cu, con a sua lagagcn dc rcflcao, vai
ussun-sc inicirancnic, arrisca-sc a cIocar con qualqucr
dificuldadc na sua niina csiruiura, na sua ncccssidadc. Pois quc,
ial cono o coro Iunano, ianlcn ncnIun cu c crfciio. Essa
dificuldadc, scja qual for, fa-lo rccuar aicrrorizado. Ou cniao, nais
do quc a rcflcao, un qualqucr aconiccincnio vcn nosirar-lIc una
nais rofunda ruiura cnirc o cu c o incdiaio; ou c a sua
inaginaao dcscolrindo un ossvcl quc, a dar-sc, igualncnic o
scararia do incdiaio.
Eniao dcscscra. O scu dcscscro c o dcscscro-fraqucza,
sofrincnio assivo do cu, o oosio do dcscscro cn quc o cu sc
afirna; nas, graas cqucna lagagcn dc rcflcao solrc si rorio,
icnia, ianlcn aqui, difcrindo do csonianco uro, dcfcndcr o cu.
Conrccndc quc criurlaao causaria o alandona-lo c a sua
ncdiiaao ajuda-o a conrccndcr quc sc odc crdcr nuiio, scn
coniudo sc cIcgar ao onio dc crdcr o cu; faz conccsscs c csia cn
csiado dc as fazcr, icndo salido disiinguir o cu dc qualqucr
cicrioridadc, c rcsscniido vagancnic quc nclc dcvc cisiir una
arccla dc cicrnidadc. Mas cn vao sc dclaic. a dificuldadc quc sc lIc
dcara cigc a ruiura con iodo o incdiaio, c ara isso falia-lIc a
suficicnic rcflcao ciica; nao icn a ncnor conscicncia dun cu quc sc
adquirc or una infiniia alsiraao quc o lilcria da cicrioridadc,
dun cu alsiraio c nu, oosio ao cu vcsiido do incdiaio, rincira
forna do cu infiniio c noior dcssc roccsso scn fin, no qual o cu
assunc infiniiancnic o scu cu rcal con os scus ganIos c crdas.
Dcscscra orianio, c o scu dcscscro consisic cn nao qucrcr
scr clc rorio. Nao quc sc lIc ncia na calca o ridculo dc qucrcr
scr un ouiro; nao sc divorcia do cu, c as rclacs quc nanicn con
clc lcnlran ncsic caso os scniincnios quc algucn iivcssc ara con
o scu doniclio (o cngraado c quc a ligaao con o cu nunca c iao
froua cono a dun Ioncn con o scu doniclio}, sc or causa do
funo ou or ouiro noiivo sc alorrcccssc dclc; cssc Ioncn sai cniao
da casa, nas scn a alandonar, scn alugar ouira, crsisiindo cn
considcra-la cono sua, na cscrana dc quc o inconvcnicnic Ia dc
dcsaarcccr. Assin con o Ioncn quc dcscscra. Enquanio a
dificuldadc crsisic, nao ousa, scgundo a crcssao liicral, rcgrcssar
a si rorio, nao qucr scr clc rorio; nas c scn duvida coisa
assagcira, ialvcz nudc. Enircianio nao faz, or assin dizcr, scnao
raras visiias ao scu cu, ara vcr sc nao icn Iavido nudana. E logo
quc csia sc da, rcgrcssa; iorna a cnconirar-sc", cono clc diz, o quc
ara clc qucr dizcr quc rcconcou ondc iinIa ficado; nao iinIa
scnao un vislunlrc dc cu, c nada nais adquiriu.
Mas sc nada sc nodifica, roccdc dc nancira difcrcnic. Dcsvia-
sc conlciancnic do caninIo inicrior quc dcvcria icr scguido ara
scr vcrdadcirancnic un cu. Todo o rollcna do cu, do vcrdadciro,
sc iorna cono quc una oria condcnada no nais fundo da sua
alna. Scn nada or dciras. Elc iona solrc si aquilo quc, na sua
algaravia, cIana o scu cu, isio c, o quc lIc coulc dc ialcnios,
qualidadcs, cic...., iudo isso clc iona solrc si, nas inclinando-sc
ara o cicrior, ara aquilo a quc sc cIana vida, vida rcal, a vida
aiiva; nao nanicn scnao rudcnics rclacs con o ouco dc rcflcao
quc ainda conscrva, rcccando quc rcaarca o quc sc cscondia la no
fundo. Pouco a ouco conscguc csquccc-lo; con o icno cIcga a
acIa-lo quasc ridculo, rincialncnic quando csia cn loa
socicdadc, cnirc Ioncns dc valor c dc aao, dcsscs quc icn anor
rcalidadc c csiao cn lons icrnos con cla. Encaniador! Ei-lo cono
nos ronanccs quc acalan lcn, casado Ia alguns anos ja, Ioncn
aiivo, conrccnsivo, ai dc fanlia, ialvcz ncsno grandc Ioncn. E
na crisiandadc c un crisiao (ial cono scria agao no aganisno c
Iolandcs na Holanda}, quc sc conia no nuncro dos crisiaos lcn
cducados. O rollcna da inorialidadc ocuou-o nuiias vczcs, c cn
varias ocasics crguniou ao asior sc cla c una rcalidadc; onio
quc o dcvc inicrcssar ariicularncnic, visio nao icr cu.
Cono dcscrcvcr scn un grao dc saiira csia forna dc
dcscscro! O cnico do scu csia cn quc clc sc lIc rcfcrc no assado;
c o quc c icrrvcl dcois dc o icr, cono clc suc, sucrado, c o scu
csiado scr rccisancnic dcscscro. O cnico infiniio, sol csia
salcdoria raiica, iao arcciada no nundo, sol csic aranzcl dc lons
consclIos c dc aiilados rovcrlios, iodos os vcr-sc-a", iudo sc
arranjara", cic., csia nun scniido idcal, ncssa conlcia csiuidcz,
quc ignora ondc csicja o vcrdadciro crigo, c cn quc ossa consisiir.
Ncsic caso, o quc c icrrvcl c a csiuidcz ciica.
O dcscscro do icnoral ou duna coisa icnoral c o iio nais
vulgar dc dcscscro, solrciudo na sua scgunda forna, cono
incdiaio acrcscido dun ouco dc rcflcao solrc si rorio. Quanio
nais o dcscscro sc inrcgna dc rcflcao ncnos c visvcl, ou ncnos
facil c dc cnconirar. Tao ccrio c quc a naior aric dos Ioncns nao
arofunda nuiio o scu dcscscro, o quc nao rova quc o nao
icnIan. Dcn raros sao aquclcs cuja vida icnIa un dcsiino
csiriiual! quanios o rocuran, c, cnirc csics uliinos, quanios nao
dcsisicn! Nao icndo arcndido ncn icnor ncn incraiivo, iudo o
nais lIcs c indifcrcnic, infiniiancnic indifcrcnic. Por isso nao
iolcran quc rcocuar-sc con a sua alna c qucrcr scr csriio
una coniradiao, a scu vcr, quc o csclIo da socicdadc cn quc
vivcn lIcs dcvolvc ainda nais flagranic scja ara o nundo un
dcscrdcio dc icno. Dcscrdcio indcsculavcl quc as lcis dcvian
unir, ou casiigar clo ncnos o dcsrczo ou o sarcasno; cono
iraiao Iunanidadc, cono alsurdo dcsafio cncIcndo o icno dun
louco nada. Una Iora Ia cniao na sua vida, c, ai!, c a nclIor, na
qual iodavia sc dcdican a una oricniaao inicrior. Mas logo aos
rinciros olsiaculos iorccn o caninIo, afigura-sc-lIcs quc or ali
vao dar a un dcscrio dcsolado... und ngs unIc cgt scIonc gnc
Vcdc.

Dcrcssa csqucccn cssc icno, quc foi o nclIor quc


iivcran, ai dclcs!, csqucccn-no cono sc sc iraiassc duna criancicc.
Sao, alcn disso, crisiaos iranquilizados clos asiorcs quanio
sua salvaao. Cono c salido, cssc dcscscro c o nais corrcnic,
conun a onio dc clicar or si so cssa idcia quc corrc nundo, dc
quc o dcscscro c aanagio da juvcniudc, cclusivancnic, c quc nao
dcvia cnconirar-sc no Ioncn fciio, cIcgando ao augc da vida. un
onio dc visia dcscscrado, quc sc cquivoca, ou, nclIor, crra nao
vcndo quc a naior aric dclcs, a olIa-los con aicnao, nao cIcgan a
uliraassar duranic ioda a sua vida o csiadio infaniil c juvcnil. a
vida incdiaia, acrcscida duna lcvc dosc dc rcflcao solrc si rorio.
Nao, na vcrdadc o dcscscro nao c coisa quc so sc cnconirc cnirc os
jovcns c quc nos alandonc con a idadc, ial cono a ilusao quc con
o crcsccr crdcnos". Porquc c o quc nao aconiccc, acsar da iolicc
dc o acrcdiiar. Quanios Ioncns c nulIcrcs, quanios vclIos, nos
vcnos, clo conirario, iao cIcios dc iluscs ucris, cono sc fosscn
adolcsccnics! Oniicn-sc, con cfciio, as duas fornas da ilusao, a da
cscrana c a da rccordaao. Os jovcns icn a rincira, os vclIos a
scgunda; nas c ianlcn or scrcn rcsa dcla quc csics uliinos icn
dcla a idcia cclusiva, scgundo a qual a cscrana c a sua unica
forna. Nao c csia, naiuralncnic, quc os aiorncnia, nas ouiro. dun
onio dc visia rcsunido sucrior c dcsiludido, o scu dcsrczo cla
ilusao dos jovcns. A juvcniudc vivc na ilusao, cscrando dcla c da
vida o ciraordinario; clo conirario, a ilusao, nos vclIos, diz nuiias
vczcs rcsciio sua nancira dc rccordar a nocidadc. Una vclIa
ncrgulIa, ianio cono una raariga, nas iluscs nais inaginarias,
ao cvocar a sua juvcniudc, cono cra fcliz, linda, cic...., ao asso quc,
cla sua idadc, dcvia csiar iscnia disso. Essc unus, (fonos} iao
frcqucnic na loca dos vclIos valc a ilusao dos novos rcfcrida ao
fuiuro; nuns c nouiros. ncniira ou ocsia.
Mas un crro lcn difcrcnicncnic dcscscrado c o dc crcr o
dcscscro aanagio cclusivo dos Ioncns. E dun nodo gcral
alcn dc quc c nao conrccndcr a naiurcza do csriio c, nais ainda,
quc o Ioncn nao c acnas una sinlcs criaiura aninal... nas
ianlcn un csriio quc loucura cnsar quc a fc c o lon scnso
nos odcn nasccr iao naiuralncnic cono os dcnics, a larla c o
rcsio. Nao, ondc qucr quc os Ioncns cIcgucn faialncnic, c
aconica-lIcs o quc lIcs aconicccr, una so coisa cscaa
faialidadc. a fc c o lon scnso. Pois quc nunca, sc sc iraia do
csriio, a sinlcs faialidadc iraz ao Ioncn scja o quc for, c,
rccisancnic, nao Ia ior ininigo do csriio do quc cla; nas nada c
nais facil, con o corrcr dos anos, do quc crdcr. Con cssc corrcr, c
scn naior csforo, vai-sc csvaindo o ouco dc aiao, dc scniincnio,
dc inaginaao, o ouco dc inicrioridadc quc inIanos, c scn nais
csforo (cssas coisas succdcn scn nais csforo} alinIan-nos
sonlra da landcira da lanalidadc, quc julga conrccndcr a vida.
Essc nclIorancnio, dcvido scn duvida ao corrcr dos anos, o Ioncn
olIa-o agora, no scu dcscscro, cono un lcn, c convcncc-sc scn
dificuldadc (c cn ccrio scniido, nas sairico, nada nais ccrio} dc quc
janais icra a idcia dc dcscscrar nao! conira isio csia garaniido,
ois csia ncssc dcscscro quc c o nada csiriiual. Socraics icria na
vcrdadc anado a juvcniudc, sc nao iivcssc conIccido o Ioncn?
E sc ncn scnrc aconiccc quc un Ioncn soolrc, con o
icno, no nais lanal dcscscro, significa isso quc o dcscscro csicja
rcscrvado aos jovcns? O Ioncn quc rogridc vcrdadcirancnic con a
idadc, quc anadurccc a conscicncia rofunda do scu cu, ialvcz
ossa aiingir una forna sucrior dc dcscscro. E sc ao longo da vida
so fizcr rogrcssos ncdocrcs, ainda quc nao soolrando na ura c
sinlcs lanalidadc, sc, or assin dizcr, no Ioncn, no ai c no vclIo
solrcvivc un jovcn, sc clc conscrvar scnrc qualqucr coisa das
roncssas da juvcniudc, corrc scnrc o risco dc dcscscrar, cono
un jovcn, do icnoral ou duna coisa icnoral.
A difcrcna, sc alguna cisic, cnirc o dcscscro dun Ioncn
idoso cono clc c o dun jovcn, c acnas sccundaria c urancnic
acidcnial. O jovcn dcscscra do fuiuro cono dun rcscnic n utuo;
Ia no fuiuro qualqucr coisa quc clc nao qucr suoriar, con a qual
nao qucr scr clc rorio. O Ioncn dc idadc dcscscra do assado
cono dun rcscnic n uctcto, nas quc nao sc afunda cono sc
fossc assado orquc o scu dcscscro nao vai aic o ioial
csquccincnio. Essc faio assado c ialvcz ncsno qualqucr coisa cujo
arrccndincnio o dcvcria inrcssionar. Mas, ara quc Iouvcssc
arrccndincnio, scria rcciso dcscscrar rinciro, fruiuosancnic
dcscscrar aic o fin, c a vida csiriiual odcria cniao surgir das
rofundczas. Mas o nosso dcscscrado nao crniic quc as coisas
cIcgucn a una ial dccisao. E vai-sc ficando, o icno assa a
ncnos quc consiga, nais dcscscrado ainda, fora dc csqucccr,
cicairizar o nal, iornando-sc assin, cn vcz dc cniicnic, no scu
rorio rccciador. Mas, idoso ou jovcn, no fundo c o ncsno o
dcscscro, nao sc cIcga a una ncianorfosc do quc Ia dc cicrnidadc
no cu, conscicncializaao quc iornaria ossvcl a luia ulicrior, quc
inicnsificaria o dcscscro aic una forna nais clcvada, ou cniao
conduziria fc.
Nao Iavcra cniao difcrcna csscncial cnirc csscs dois icrnos,
dc cnrcgo aic aqui idcniico. o dcscscro do icnoral (indicando a
ioialidadc} c o dcscscro duna coisa icnoral (indicando un faio
isolado}? Mas scn duvida. Dcsdc quc o cu con una aiao infiniia
na inaginaao dcscscra duna coisa icnoral, a aiao infiniia
clcva cssc dcialIc, cssc qualqucr coisa, aic rccolrir o icnoral n
toto, isio c, a idcia dc ioialidadc csia no dcscscrado c dccndc dclc.
O icnoral (cono ial} c rccisancnic o quc sc dcsnorona ncsic faio
ariicular. inossvcl, na rcalidadc, crdcr iodo o icnoral ou dclc
scr rivado, visio quc a ioialidadc c un concciio. O cu dcscnvolvc
orianio a crda rcal aic o infiniio, c cn scguida dcscscra do
icnoral n toto. Mas dcsdc quc sc qucr invcsiir csia difcrcna (cnirc
dcscscrar dc iodo o icnoral c dcscscrar duna coisa icnoral} dc
iodo o scu valor, faz-sc dar, or isso ncsno, conscicncia do cu un
asso caiial. Essa fornula do dcscscro do icnoral iorna-sc cniao
una rincira crcssao dialciica da fornula scguinic do dcscscro.

2. DESESPEFO QUANTO AO ETEFNO ou DE si PFPFIO. Dcscscrar
do icnoral ou duna coisa icnoral, sc c dc faio dcscscro, vcn a
scr o ncsno, no fundo, quc dcscscrar quanio ao cicrno c dc si
rorio, fornula dc iodo o dcscscro.
9
Mas o dcscscrado, quc
dcscrcvcnos, nao susciia do quc sc assa, cn suna, airas dclc;
julgando dcscscrar duna coisa icnoral, fala scn dcscanso daquilo
dc quc dcscscra, nas, dc faio, o scu dcscscro diz rcsciio
cicrnidadc; visio quc c or dar ianio valor ao icnoral, ou nais
cliciiancnic, a una coisa icnoral, ou or a dilaiar cn rinciro
lugar aic a ioialidadc do icnoral, ou or dar cn scguida ianio valor
a cssa ioialidadc, c or isso quc clc dcscscra quanio cicrnidadc.
Esic uliino dcscscro c un rogrcsso considcravcl. Sc o ouiro
cra dcscsco-uquczu, o Ioncn aqui dcscscu du suu uquczu,
nas o scu dcscscro ainda rclcva do dcscscro-fraqucza, cono
difcrcnic do dcscscro-dcsafio. Difcrcna quc c orianio acnas
rclaiiva. a forna rcccdcnic nao uliraassava a conscicncia da
fraqucza, ao asso quc aqui a conscicncia vai nais longc c condcnsa-
sc nuna nova conscicncia, a da sua fraqucza. O dcscscrado vc or
si so quc fraqucza c dar ianio valor ao icnoral, quc fraqucza c
dcscscrar. Mas cn vcz dc olliquar dcclaradancnic do dcscscro
ara a fc, IunilIando-sc cranic Dcus sol cssa fraqucza, ncrgulIa
no dcscscro c dcscscra dcla. Dcvido ao quc o scu onio dc visia
nuda. cada vcz nais conscicnic do scu dcscscro, ja salc agora quc
dcscscra quanio ao cicrno, quc dcscscra dc si rorio, da sua
fraqucza dc dar iania inoriancia ao icnoral, o quc ara o scu
dcscscro cquivalc crda da cicrnidadc c do scu cu.
Ncssc caso, Ia crcscincnio. En rinciro lugar na conscicncia
do cu; orquc dcscscrar quanio ao cicrno c inossvcl scn una
idcia do cu, scn a idcia dc quc Ia ou Iouvc nclc cicrnidadc. E ara
dcscscrar dc si, c ianlcn ncccssario quc sc icnIa conscicncia dc
icr un cu; c c disso quc o Ioncn dcscscra, nao do icnoral ou
duna coisa icnoral, nas dc si rorio. Alcn disso, Ia aqui naior
conscicncia do quc scja o dcscscro, quc nao c, con cfciio, scnao a
crda da cicrnidadc c dc si rorio. Naiuralncnic quc o Ioncn icn
assin naior conscicncia da naiurcza dcscscrada do scu csiado.
Agora o dcscscro nao c acnas un nal assivo, nas una aao.
Quando o Ioncn, con cfciio, crdc o icnoral c dcscscra, o
dcscscro arccc vir dc fora, sc lcn quc vcnIa scnrc do cu; nas
quando o cu dcscscra dcsic uliino dcscscro, cssc dcscscro vcn
do cu, cono una rcaao indircia c dircia c difcrc nisso do dcscscro-
dcsafio, o qual surgc do cu. Noicnos aqui, cnfin, un ouiro
rogrcsso. O scu rorio crcscincnio dc inicnsidadc aroina, cn
ccrio scniido, csic dcscscro da salvaao. Porquc a sua roria
rofundidadc o salva do csquccincnio; nao sc cicairizando, clc
salvaguarda a cada insianic una rolalilidadc dc salvaao.
Coniudo cssa forna ncn or isso dcia dc scr rcduivcl do
dcscscro, no qual qucrcnos scr nos rorios. Assin cono un ai
dcscrda o scu filIo, assin o cu rccusa rcconIcccr-sc aos iania
fraqucza. Dcscscrado, nao a odc csqucccr, c, cn ccrio scniido,
alonina-sc, nao qucrcndo, cono o crcnic, IunilIar-sc sol cla ara
assin sc cnconirar; nao, no scu dcscscro, nao qucr ouvir falar nais
dc si, nada nais qucr salcr dc si. Mas nao odc iraiar-sc, ianouco,
duna ajuda do csquccincnio; ianouco ianlcn, graas ao
csquccincnio, dc sc csgucirar no cla a-csiriiual, c vivcr cniao cono
un Ioncn c crisiao vulgar; nao, o cu c or dcnais o cu ara quc
assin scja. Cono aconiccc nuiias vczcs con o ai quc dcscrda o scu
filIo c quc nao adiania nada con cssc gcsio cicrior, nao sc icndo
dcscnlaraado or ncio dclc do scu filIo, nao o icndo, clo ncnos,
afasiado do scu cnsancnio; nas nuiio nais frcqucnicncnic con a
ananic, quc analdioa o Ioncn quc odcia (c quc c o scu ananic},
nas cssc analdioar dc nada valc, c ainda rcndc nais o ncsno
aconiccc con o nosso dcscscrado cn facc do scu cu.
Essc dcscscro, dun nais rofundo grau quc o rcccdcnic, c
daquclcs quc sc cnconiran ncnos frcqucnicncnic no nundo. Essa
oria condcnada, or iras da qual nada Iavia alcn do nada, c aqui
una vcrdadcira oria, acsar dc afcrrolIada, c, or iras dcla, o cu,
cono quc aicnio a si rorio, ocua-sc c iludc o icno a rccusar-sc
scr clc rorio, ainda quc scndo-o infiniiancnic ara sc anar. o
quc sc cIana o Icnctsno, do qual nos vanos agora ocuar, cssc
oosio do uro csonianco, or clc dcsrczado dada a sua fraqucza
iniclcciual.
Mas cisic na rcalidadc un ial cu, nao sc icra rcfugiado no
dcscrio, no convcnio ou no asilo dc alicnados? Scra un scr vivo
vcsiido cono os ouiros, ou cscondcndo-sc cono clcs sol o nanio dc
cada dia? Ora cssa! c or quc nao? Sinlcsncnic, ningucn csia
iniciado ncsscs scgrcdos do scu cu, c clc nao scnic ncccssidadc
disso, ou salc rccalca-la, scnao ouanos o quc diz. Mas so os uros
csoniancos aquclcs quc, clo csriio, csiao quasc no ncsno
nvcl quc a criana dc oucos anos, quando o coro, con una
dcliciosa dcsrcocuaao, nada salc rcicr so os uros
csoniancos nada salcn cscondcr". cssa csoniancidadc quc
nuiias vczcs sc rcicndc vcrdadc, naiuralidadc, sinccridadc,
franqucza scn rodcios" c quc c quasc iao vcrdadcira cono scria
ncniiroso no adulio nao sc rcicr dcsdc quc o coro scnic una
ncccssidadc naiural. Qualqucr cu, or ouco rcflciido quc scja, icn
coniudo a idcia dc sc doninar. E o nosso dcscscrado icn o
suficicnic Icrnciisno ara conscrvar os inoriunos, isio c, ioda a
gcnic, a disiancia dos scgrcdos do scu cu, scn crdcr o asccio dc
un vivo". un Ioncn culiivado, casado, ai dc fanlia, un
funcionario con fuiuro, un ai rcsciiavcl, dc concrcio agradavcl,
nuiio icrno ara a sua nulIcr, c ara os scus filIos a soliciiudc cn
cssoa. E ianlcn crisiao? Mas ccriancnic, a scu nodo, ainda quc
rcfira nao falar disso, sc lcn quc dc lon grado c con un ouco dc
alcgria nclancolica consinia quc sua nulIcr sc ocuc dc rcligiao
ara sc cdificar. O icnlo nao o vc con frcqucncia, a naior aric dos
asiorcs arcccn-lIc nao salcr, no fundo, dc quc csiao a falar.
Eccio un unico, confcssa. cssc, salc; nas ouira razao o incdc dc
o ir cscuiar, o rcccio dc scr arrasiado dcnasiado longc. En
concnsaao, iona-o nuiias vczcs una ncccssidadc dc solidao, iao
viial ara clc cono rcsirar c dornir. Quc nais inicnsancnic do quc
o conandar gcnic clc icnIa cssa ncccssidadc viial, c nclc ouiro
indcio duna naiurcza nais rofunda. A ncccssidadc da solidao
rcvcla scnrc a nossa csiriiualidadc, c scrvc ara dar a sua
ncdida. Essa csccic csiouvada dc Ioncns, quc o nao sao, cssc
rclanIo dc inscaravcis" scnicn-no iao ouco quc, cono os
criquiios, norrcn nal sc vccn szinIos; cono a criancinIa quc
nao adornccc scn una canao, c-lIcs ncccssario, ara concr,
lclcr, dornir, orar c aaionar-sc, cic.... o irauicio iranquilizador da
socialilidadc. Mas ncn a Aniiguidadc ncn a Idadc Mcdia
dcsrczavan cssa ncccssidadc dc solidao, rcsciiava-sc o quc cla
significa. A nossa coca, con a sua scniicrna socialilidadc, ircnc
dc ial nodo anic a solidao, quc nao salcnos (quc cigrana!} scrvir-
nos dcla scnao conira os crininosos. ccrio quc, nos nossos dias, c
un crinc dcdicar-sc ao csriio, c nada icn dc ciraordinario,
orianio, quc os ananics da solidao scjan osios ao lado dos
crininosos.
Ocuado con a rclaao do scu cu consigo rorio, o
dcscscrado Icrnciico vivc cn vao, Ios succcssus, Ioras quc algo
icn quc vcr con a cicrnidadc, cnlora nao vividas ara cla; no
fundo, coniinua inovcl. Mas assadas cssas Ioras, aaziguada a
sua ncccssidadc dc solidao, c cono sc sassc ncsno quando
rcgrcssa ara cnconirar a nulIcr c os filIos. O quc o iorna un
narido iao icrno, un ai iao solciio, c, alcn do scu fundo lonacIao
c do scu scniido do dcvcr, cssa confissao, quc no nais niino da sua
alna sc fcz, da sua fraqucza.
SuonIo quc nos iornasscnos scu confidcnic, c lIc
disscsscnos. Mas o icu Icrnciisno c orgulIo! No fundo csias ufano
dc ii!", c nuiio rovavcl quc nao o confcssassc. A sos consigo,
rcconIcccria ialvcz a nossa razao; nas dcrcssa a aiao con quc o
scu cu cncira a sua fraqucza lIc rcsiiiui a ilusao dc quc nao odc
scr orgulIo, visio quc cra da sua fraqucza, rccisancnic, quc
dcscscrava cono sc airiluir cssc cso cnornc fraqucza nao
fossc orgulIo, cono sc a voniadc dc sc orgulIar do cu o nao
incdissc dc suoriar cssa conscicncia da fraqucza. E sc lIc
disscsscnos. Ora, a csia una csiranIa conlicaao, una csiranIa
confusao; visio quc iodo o nal vcn, no fundo, da nancira scgundo a
qual cssc cnsancnio sc forna (fora isso, nada dc anornal}, cssc c
rccisancnic o caninIo a crcorrcr, quc ic conduzira, clo
dcscscro do cu, ao icu vcrdadciro cu. O quc dizcs da fraqucza csia
ccrio, nas nao c dcla quc dcvcs dcscscrar; dcvcnos dcscdaar o
cu ara nos iornarnos nos rorios, dcia-ic ois dc dcscscrar
dcla". Esias alavras rovocarian, nun noncnio dc calna, a sua
confissao, nas dcrcssa a aiao o arrasiaria, una ouira viragcn o
lanaria dc novo no dcscscro.
Un dcscscrado assin, cono ja sc dissc, nao aarccc con
frcqucncia. Mas sc nao fica or a, a dar volias no ncsno lugar, ou
sc, or ouiro lado, nao sc roduz nclc una rcvoluao, quc o onIa
no lon caninIo da fc. cniao, ou o scu dcscscro condcnsa-sc nuna
forna sucrior, nas scnrc Icrnciica, ou dcscdaar-sc-a
dcsiruindo o disfarcc cicrior quc cono un incogniio cnvolvia a sua
vida. Ncsic caso vc-lo-cnos lanar-sc a vivcr, ialvcz na disiraao dos
grandcs cnrccndincnios, iornar-sc un dcsics csriios inquicios,
cuja carrcira dcia lcn visvcis vcsigios, dcsscs csriios scnrc cn
lusca do csquccincnio, c quc, cranic o scu iunulo inicrior, cigcn
rcncdios odcrosos, ainda quc divcrsos dos dc Ficardo III fugindo s
naldics dc sua nac. Ou iria cniao rocurar o csquccincnio nos
scniidos, ialvcz na dcvassidao, ara, no scu dcscscro, rcgrcssar ao
csonianco, nas scnrc con a conscicncia do cu quc qucr scr. No
rinciro caso, quando o dcscscro sc condcnsa, iransforna-sc cn
dcsafio, c vc-sc cniao clarancnic quc sona dc ncniira cscondian as
lancniacs da sua fraqucza, c quania vcrdadc dialciica conicn a
afirnaao dc quc o dcsafio conca or sc crinir cono dcscscro
dc scr fraco.
Mas lanccnos un uliino olIar ao niino dcsic iaciiurno quc
nao faz scnao cIafurdar na sua iaciiurnidadc. Sc a nanicn iniaia,
onnIus nuncs uIsoutu,
10
o suicdio c o scu rinciro risco. O
conun dos noriais nao faz naiuralncnic a ncnor idcia do quc odc
suoriar un Icrnciico dcsia csccic; ficarian csiucfaios sc o
soulcsscn. Tao ccrio c quc clc corrc, cn rinciro lugar, o risco do
suicdio. Quc clo conirario clc falc a algucn, quc sc alra a una so
cssoa quc scja, c roduz-sc cniao nclc una ial aquiciaao, un ial
aaziguancnio, quc o suicdio dcia dc scr o dcscnlacc do
Icrnciisno. Un confidcnic, un so, lasia ara fazcr alaiar dun
ion o Icrnciisno alsoluio. Ha cniao rolalilidadcs dc o suicdio
scr cviiado. Mas a roria confidcncia odc dar lugar ao dcscscro, c
cniao afigura-sc ao Icrnciico quc suoriar a dor dc sc calar icria
sido infiniiancnic nclIor do quc ionar un confidcnic. Ha ccnlos
dc Icrnciicos lcvados ao suicdio rccisancnic or icrcn ionado
un confidcnic. Un ocia odcria assin disor a caiasirofc dc nodo
a fazcr assassinar o confidcnic clo Icroi (a suor, octcc, csic
uliino rci ou incrador}. Podcr-sc-ia inaginar un dcnonaco
dcsoia con cssa ncccssidadc dc confiar a algucn os scus iorncnios
c quc sc scrviria succssivancnic duna scric dc confidcnics, sc-lo
significando a noric ccria. acalada a confidcncia, cran norios. Don
assunio ara un ocia iniar, sol csia forna, cssa coniradiao
dolorosa dun dcnonaco, sinuliancancnic incaaz dc suoriar un
confidcnic c dc assar scn clc.
I) Do dcscsco no quu quccnos sc ns os, ou
dcscsco-dcsuo assin cono sc nosirou quc sc odia classificar
cono fcninino o dcscscro-fraqucza (u), igualncnic sc odc
classificar csic cono nasculino. or isso quc, cn rclaao ao
rcccdcnic, c ainda dcscscro, visio sol o angulo do csriio. Mas a
virilidadc c ianlcn da concicncia do csriio, ao conirario dc
fcninilidadc, snicsc infcrior.
O dcscscro dcscriio cn u, 2, cra dcscscro dc scr fraco, no
qual o dcscscrado asira a nao scr clc rorio. Mas iao so con nais
un grau dialciico, sc cssc dcscscrado salc cnfin orquc nao qucr
sc-lo, da-sc una rcviravolia, c icnos o dcsafio, rccisancnic orquc,
dcscscrado, clc qucr scr clc rorio.
Vcn cn rinciro lugar o dcscscro do icnoral ou duna coisa
icnoral, cn scguida o dcscscro dc si rorio quanio cicrnidadc.
Dcois vcn o dcsafio quc c, no fundo, dcscscro, graas
cicrnidadc, c no qual o dcscscrado, ara scr clc rorio, alusa
dcscscradancnic da cicrnidadc incrcnic ao cu. Mas c rccisancnic
or sc scrvir da cicrnidadc quc cssc dcscscro a ial onio sc
aroina da vcrdadc, c c or csiar roino dcla quc vai
infiniiancnic longc. Essc dcscscro, quc conduz fc, nao cisiiria
scn o aulio da cicrnidadc; graas a cla, o cu conscguc a coragcn
dc sc crdcr, ara dc novo sc cnconirar; clo conirario, rccusa-sc a
concar or sc crdcr, c qucr scr clc rorio.
Ncsia forna dc dcscscro, a conscicncia do cu auncnia
rogrcssivancnic, c orianio, a ar c asso, a do quc c o dcscscro c
da naiurcza dcscscrada do csiado cn quc sc csia; ncla o dcscscro
icn conscicncia dc scr un aio c nao rovcn do cicrior cono un
sofrincnio assivo sol a rcssao anlicnic, nas dirciancnic do cu.
Dcsic nodo, cn rclaao ao dcscscro dc scr fraco, csic dcsafio
rcrcscnia dc faio una nova qualificaao.
O dcscscro cn quc rcicndcnos scr nos rorios, cigc a
conscicncia dun cu infiniio, quc no fundo nao c scnao a nais
alsiraia das foras do cu, o nais alsiraio dos scus ossvcis.
cssc cu quc o dcscscrado qucr scr, isolando-o dc qualqucr
rclaao con un odcr quc lIc dcu rcsisicncia, arrancando-o idcia
da cisicncia dc ial odcr. Con o aulio dcssa forna infiniia o cu
qucr, dcscscradancnic, disor dc si, ou, criador dc si rorio, fazcr
do scu cu o cu quc qucr scr, cscolIcr o quc adniiira ou nao o scu cu
concrcio. Pois quc csic nao c una qualqucr concrciizaao, c a sua, c
con cfciio conoria ncccssidadc, liniics, c un dcicrninado rcciso,
ariicular, con os scus dons, os scus ncios, cic. Mas con o aulio
da forna infiniia quc c o cu ncgaiivo, ncic-sc na calca do Ioncn
iransfornar cssc iodo ara clc cirair un cu confornc sua idcia,
roduzido graas a cssa forna infiniia do cu ncgaiivo... aos o quc
rcicndc scr clc rorio. Qucr dizcr quc rcicndc concar un ouco
nais ccdo do quc os ouiros Ioncns, ncn clo, ncn con o conco,
nas no conco"; c rccusando-sc a acciiar o scu cu, a icr cono scu
cssc cu quc lIc coulc cn soric, qucr cla forna infiniia, quc crsisic
cn scr, consiruir clc rorio o scu cu.
Sc quiscsscnos dar una ciiqucia gcral a cssc dcscscro,
odcranos dcsigna-lo cono csioico, scn cnsar acnas na sciia. E
ara naior clarcza, odcr-sc-ia disiinguir un cu aiivo c un cu
assivo, c vcr-sc-ia cono o rinciro sc rclaciona consigo rorio, c
cono o scgundo, no scu sofrincnio assivo, igualncnic sc rclaciona
consigo rorio. a fornula coniinua orianio a scr a do dcscscro,
no qual qucrcnos scr nos rorios.
Sc o cu dcscscrado c un cu utuo, o scu rclacionar-sc consigo
rorio c, no fundo, acnas ccrincnial, cnrccnda clc o quc
cnrccndcr dc grandc, dc ciraordinario, c or nuiio icnaz quc scja.
Nao rcconIcccndo ncnIun odcr acina dclc, carccc inicriorncnic
dc scricdadc quc so odc conscguir or nagia un scu succdanco,
quando c nas suas ccricncias iodos os scus nais anliciosos
cuidados. scricdadc fraudulcnia... aqui roula-sc fogo roulado aos
dcuscs or Proncicu... aqui roula-sc a Dcus a idcia dc quc clc nos
conicnla, c isso c quc c inorianic; nas o dcscscrado nao faz
scnao conicnlar-sc, rcicndcndo assin confcrir aos scus
cnrccndincnios un inicrcssc c un scniido infiniios, quando c
acnas un fazcdor dc ccricncias. Pois quc, scn lcvar o scu
dcscscro ao onio dc, ccrincnialncnic, sc crigir cn Dcus,
ncnIun cu dcrivado odc, conicnlando-sc, dar-sc or nais do quc
c; cn uliina insiancia, c scnrc o cu, ncsno nuliilicando-sc, o cu
c so o cu. Ncsic scniido, no scu csforo dcscscrado ara scr clc
rorio, o cu dissolvc-sc no scu conirario, aic acalar or dciar dc
scr un cu. En ioda a dialciica quc cnquadra a sua aao, ncn un
onio fio; o quc o cu c, cn ncnIun noncnio adquirc consiancia,
una cicrna consiancia. O odcr quc ccrcc a sua forna ncgaiiva
ianio liga cono dcsliga; odc, scnrc quc qucira, voliar ao conco, c
or nuiia crscvcrana quc onIa cn scguir una idcia, a sua aao
crnanccc Iioicsc. Dcn longc dc conscguir scr cada vcz nais clc
rorio, rcvcla-sc, cada vcz nais, un Iioiciico.
O cu c scnIor cn sua casa, cono c cosiunc dizcr-sc,
alsoluiancnic scnIor, c isso c o dcscscro, nas c-o ao ncsno
icno aquilo quc iona cono saiisfaao c razcr. Mas un scgundo
canc convcncc-nos scn dificuldadc dc quc csic rncic alsoluio c
un rci scn rcino, quc, no fundo, solrc nada govcrna; a sua siiuaao,
a sua solcrania csia sulnciida a csia dialciica. quc a iodo o
insianic a rcvolia c lcgiiinidadc. Con cfciio, no fin dc conias iudo
dccndc da arliiraricdadc do cu.
O Ioncn dcscscrado nao faz orianio nais do quc consiruir
casiclos no ar c laicr-sc scnrc conira noinIos dc vcnio. Quc
lrilIo icn iodas csias viriudcs dc fazcdor dc ccricncias! cncanian
or un noncnio cono un ocna oricnial. iananIo auiodonnio,
cssa firncza dc rocIa, ioda cssa aiaraia, cic., aiingcn os donnios
da falula. E sao dc faio lcndarias, scn nada or dciras. O cu, no scu
dcscscro, qucr csgoiar o razcr dc sc criar, dc sc dcscnvolvcr, dc
cisiir or si rorio, rcclanando as Ionras do ocna, dc irana a ial
onio nagisiral, cn suna, a gloria dc iao lcn sc icr salido
conrccndcr. Mas o quc isso significa ara clc coniinua a scr un
cnigna; no rorio insianic cn quc crc icrninar o cdifcio, iudo
odc, arliirariancnic, dcsvancccr-sc no nada.
Sc o cu quc dcscscra c ussuo, o dcscscro coniinua,
coniudo, a scr aquclc cn quc rcicndcnos scr nos rorios. Talvcz
quc un cu ccrincniador cono o quc sc dcscrcvcu, qucrcndo,
rcviancnic, oricniar-sc no scu cu concrcio, va dc cnconiro a
qualqucr dificuldadc, quilo a quc os crisiaos cIanarian una cruz,
un nal fundancnial, scja clc alias qual for. O cu, quc ncga os dados
concrcios, incdiaios, do cu, concara ialvcz or icniar alijar cssc
nal, or fingir quc clc nao cisic, c nao qucrcra salcr dclc. Mas a
sua icniaiiva aloria, a sua dcsircza nas ccricncias nao vai a cssc
onio, ncn scqucr a sua dcsircza dc alsiraior; cono Proncicu, o cu
ncgaiivo infiniio scnic-sc rcso a cssa sujciao inicrior. Tcnos aqui,
orianio, un cu assivo. Cono sc rcvcla cniao o dcscscro cn quc
qucrcnos scr nos rorios?
Lcnlrcno-nos. ncssa forna dc dcscscro, acina dcscriia, quc
c o dcscscro do icnoral ou duna coisa icnoral, nosirou-sc quc
no fundo clc c c sc rcvcla ianlcn cono dcscscro quanio
cicrnidadc; isio c, quc o dcscscrado dcssc iio nao qucr dciar-sc
consolar ncn curar cla cicrnidadc, quc da ial inoriancia ao
icnoral, quc a cicrnidadc nao lIc odc dar ncnIuna consolaao.
Mas o rccusar-sc a acciiar cono ossvcl quc una niscria icnoral,
una cruz dcsic nundo nos ossan scr iiradas, nao scra una ouira
forna dc dcscscro? o quc rccusa cssc dcscscrado, quc, na sua
cscrana, qucr scr clc rorio. Mas sc csia convcncido dc quc cssc
csinIo cnicrrado na carnc (caso cisia dc faio ou quc disso o
crsuada a sua aiao} cncira dcnasiado fundo ara odcr scr
clininado cla alsiraao,
11
cniao rocurara cicrnancnic iorna-lo
scu. Elc iorna-sc-lIc un noiivo dc cscandalo, ou, nclIor, da-lIc azo
a fazcr dc ioda a cisicncia un noiivo dc cscandalo; cniao, or
dcsafio, qucr scr clc rorio, quc nao, a dcsciio do csinIo, sc-lo
scn clc (o quc scria clinina-lo cla alsiraao, coisa inossvcl, ou
oricniar-sc ara a rcsignaao}, nao! clc qucr, a dcsciio dcssc
csinIo ou dcsafiando a sua vida inicira, scr con clc rorio, inclu-
lo c cono quc iirar insolcncia do scu iorncnio. Porquc adniiir una
ossililidadc dc aulio, solrciudo or cssc alsurdo dc quc a Dcus
iudo c ossvcl, nao! nao! isso nao qucr. Ncn or nada no nundo
rocura-lo cn ouircn, rcfcrindo, ncsno con iodos os iorncnios do
infcrno, scr clc rorio a griiar or socorro,
E con cfciio scra iao vcrdadciro cono isso dizcr. c cvidcnic
quc o Ioncn quc sofrc nada dcscja ianio cono aulio, conianio quc
algucn lIo ossa dar..."? Dcn difcrcnic c a rcalidadc, sc lcn quc a
rcugnancia clo socorro ncn scnrc icnIa un accnio iao
dcscscrado. Haliiualncnic, o Ioncn quc sofrc nada dcscja ianio
cono scr auiliado, nas duna ccria nancira. Sc o socorro c dado
dcniro da forna cn quc o dcscja, dc loa voniadc o acciia. Mas nun
scniido lcn divcrsancnic gravc, quando sc iraia dun socorro
sucrior, do socorro dc cina... dcssa IunilIaao dc icr dc acciia-lo
scn condics, nao inoria cono, scr cono un nada na nao do
Socorrcdor", a qucn iudo c ossvcl, ou quc sc iraic acnas da
olrigaao dc ccdcr anic o roino, dc rcnunciar a si rorio. aI!
quanios sofrincnios, cniao, ainda quc longos c iorncniosos, o cu
nao acIa coniudo iao iniolcravcis cono isso, c conscqucnicncnic
rcfcrc, sol rcscrva dc crnancccr clc rorio.
Mas quanio nais conscicncia Ia ncssc cu assivo, quc sofrc c
qucr dcscscradancnic scr clc rorio, ianio nais o dcscscro sc
condcnsa c icndc ara o dcnonaco, do nal cis a frcqucnic origcn.
Un dcscscrado, quc qucr scr clc rorio, suoria dc na voniadc
qualqucr csiado cnoso ou inscaravcl do scu cu concrcio. Lana-sc
cniao con ioda a sua aiao ncssc iorncnio, quc acala dc sc iornar
nun raivar dcnonaco. E sc cniao fossc ossvcl quc no ccu Dcus
con iodos os scus anjos lIc ofcrcccssc a lilcriaao, rccusa-la-ia.
iardc dcnais! Danics icria dado alcgrcncnic iudo ara sc vcr livrc
dclc, nas fizcran-no cscrar, agora c iardc dcnais, rcfcrc
arrclaiar-sc conira iudo, scr a injusiiada viina dos Ioncns c da
vida, crnancccr aquclc quc vcla or guardar visia o scu iorncnio
ara quc nao lIo iircn caso nao, cono conrovar o scu dirciio c
convcnccr-sc a si rorio? Esia idcia fia dc ial nodo sc dcscnvolvc
na sua calca, quc or fin c una razao nuiio divcrsa quc o faz
icncr a cicrnidadc, icncr quc cla lIc arrclaic aquilo quc clc,
dcnoniacancnic, crc scr a sua sucrioridadc infiniia solrc o rcsio
dos Ioncns, c a jusiificaao dc scr qucn c. clc rorio qucn
qucr scr; concou or fornar una alsiraao infiniia do scu cu, nas
ci-lo no fin iornado iao concrcio quc lIc scria inossvcl scr cicrno
ncssc scniido alsiraio, cnquanio o scu dcscscro sc olsiina cn scr
clc rorio. dcncncia dcnonaca! o csscncial da sua raiva c cnsar
quc a cicrnidadc odcria lcnlrar-sc dc o rivar da sua niscria.
Esia forna dc dcscscro nao c frcqucnic, Icrois dcsia csccic
nao sc cnconiran dc faio scnao cnirc os ocias, nos naiorcs dc
cnirc clcs, os quais confcrcn scnrc s suas criacs cssa
idcalidadc dcnonaca", no scniido cn quc a cnicndian os grcgos.
Todavia ianlcn na vida sc cnconira cssc dcscscro. Mas quc
asccio cicrior lIc corrcsondc? En loa vcrdadc, ncnIun, ois
quc un cicrior corrcsondcnic, quc corrcsonda ao Icrnciisno,
inlica una coniradiao nos icrnos; cssa corrcsondcncia scria
una rcvclaao. Mas aqui o sinal cicrior c alsoluiancnic
indifcrcnic, ois o Icrnciisno, isio c, una inicrioridadc, cujo
scgrcdo sc crdcu, c a rincial coisa a salvaguardar. As fornas
nais infcriorcs do dcscscro, scn rcal inicrioridadc, ou cn iodo o
caso nao Iavcndo nada a dizcr dclas, dcvcrian scr crcssas
dcscrcvcndo-sc ou indicando-sc acnas, cn duas alavras, os sinais
cicriorcs dos indivduos. Mas quanio nais o dcscscro sc
csiriiualiza, ianio nais a inicrioridadc sc isola cono un nundo
incluso no Icrnciisno, ianio nais indifcrcnic sc iorna o asccio
cicrior sol o qual o dcscscro sc cscondc. Mas c quc ncdida quc
sc csiriiualiza, nanifcsia, or un iaio dcnonaco, un cuidado cada
vcz naior cn csquivar-sc sol o Icrnciisno, c conscqucnicncnic cn
rcvcsiir-sc dc aarcncias quaisqucr, ianio quanio ossvcl
insignificanics c ncuiras. Cono o dialinIo do conio, quc sc cclisa
or una frincIa invisvcl, quanio nais csiriiualizado c, nais lIc
inoria alojar-sc sol una aarcncia, na qual ningucn,
naiuralncnic, sc lcnlraria dc o rocurar. Aic ncsia dissinulaao Ia
una ccria csiriiualidadc, c c un ncio, cnirc ouiros, dc sc garaniir
or iras da rcalidadc, un nundo cclusivancnic ara si rorio,
nundo cn quc o cu dcscscrado, cono Tanialo, scn ircguas, sc
ocua cn qucrcr scr clc rorio.
Concanos (u 1.} cla nais infcrior das fornas do dcscscro,
no qual nao qucrcnos scr nos rorios. Mas aquclc cn quc o
qucrcnos, dc iodos o nais condcnsado, c o dcscscro dcnonaco. E
nao c scqucr or csioico acgo ou or sc-idolairia quc csic cu qucr
scr clc rorio; nao c, cono no uliino caso, or una ncniira, c
ccrio, nas ianlcn cn ccrio scniido ara rosscguir no
acrfcioancnio rorio; nao, clc rcicndc-o, or odio cisicncia c
scgundo a sua niscria; c a cssc cu, ncn scqucr c or rcvolia ou
dcsafio quc sc acga, nas ara conroncicr Dcus; nao qucr
arranca-lo cla violcncia ao odcr quc o criou, nas inor-lIc,
cscca-lo conira clc saianicancnic... c a coisa c conrccnsvcl, una
oljcao vcrdadcirancnic naldosa crguc-sc scnrc violcniancnic
conira o quc a susciiou! Prccisancnic or causa da sua rcvolia
conira a cisicncia, o dcscscrado gala-sc dc ossuir una rova
conira cla c conira a sua londadc. Julga scr clc rorio cssa rova,
c, visio qucrcr sc-la, qucr orianio scr clc rorio sin, con o scu
iorncnio! ara, or ncio dcssc rorio iorncnio, roicsiar ioda a
vida. Ao asso quc o dcscscro-fraqucza fogc consolaao quc scria
ara clc a cicrnidadc, o nosso dcscscrado dcnonaco ianlcn nao
qucr salcr dcla ara nada, nas or noiivo difcrcnic. cssa
consolaao crdc-lo-ia, dciiaria or icrra a oljcao gcral conira a
cisicncia quc clc c. Para crinir isio or una inagcn, suonIa-sc
un crro dc inrcssao cscaando a un auior, una guIu doiada dc
conscicncia, c quc cn rcvolia conira o auior lIc rolc or odio
cncnda-la, c lIc griia nun dcsafio alsurdo. nao! iu nao nc Ias dc
surinir, ficarci cono un icsicnunIo conira ii, cono icsicnunIo
dc quc cs un cscriior ncdocrc!
SECUNDA PAFTE
DESESPEFO E PECADO
LIVFO IV

O DESESPEFO E O PECADO

Pccunos quundo, cuntc Dcus ou con u dcu dc Dcus,
dcscscudos, nuo quccnos, ou quccnos sc ns os. O ccado
c dcsic nodo fraqucza ou dcsafio clcvados surcna oicncia; c,
orianio, condcnsaao do dcscscro. O accnio rccai aqui solrc csiar
cuntc Dcus ou icr a idcia dc Dcus; o quc faz do ccado aquilo quc
os jurisias cIanan dcscscro qualificado"; a sua naiurcza dialciica,
ciica, rcligiosa, c a idcia dc Dcus.
Sc lcn quc csia scgunda aric nao scja ncn o lugar ncn o
noncnio, csccialncnic csic Livro IV, ara una dcscriao
sicologica, diganos coniudo quc os nais dialciicos confins do
dcscscro c do ccado sao o quc sc odcria cIanar una cisicncia
dc ocia dc oricniaao rcligiosa, cisicncia quc nao dcia dc icr
onios conuns con o dcscscro da rcsignaao, nas scn quc lIc
falic a idcia dc Dcus. Tcndo cn conia acnas as caicgorias da
csiciica, cis a nais clcvada inagcn dc una vida dc ocia. Mas (nao
olsianic ioda a csiciica}, ara o crisiao cssa vida c scnrc ccado, o
ccado dc sonIar cn vcz dc scr, dc nao nanicr scnao una rclaao
csiciica dc inaginaao con o lcn c a vcrdadc, cn vcz duna rclaao
rcal, cn vcz do csforo dc a criar cla sua roria vida. A difcrcna
cnirc csia vida dc ocia c o dcscscro, c a rcscna ncla da idcia dc
Dcus, a sua conscicncia dc csiar cranic Dcus; nas inicnsancnic
dialciica, cla c cono una incnciravcl confusao, dcsdc quc nos
crgunicnos sc cla icra olscurancnic conscicncia dc scr ccado.
Podc scr quc una rofunda ncccssidadc rcligiosa sc cnconirc ncssc
ocia, c quc a idcia dc Dcus cnirc no scu dcscscro. No scu sccrcio
sulcio, so Dcus, quc clc ana acina dc iudo, o odc consolar, c
coniudo clc ana o scu sulcio c nao qucrcria vcr-sc livrc. O scu
naior dcscjo c scr clc rorio, cranic Dcus, cccio naquclc onio
fio ondc o cu sofrc, c nao qucr scr clc rorio; conia con a
cicrnidadc ara scr lilcriado, nas, na icrra, acsar dc iodo o scu
sofrincnio, adoia-lo, IunilIar-sc-lIc, cono faz o crcnic, c coisa a
quc nao odc rcsolvcr-sc. Coniudo a sua rclaao con Dcus, a sua
unica alcgria cclcsic, nao ccssa; o cunulo do Iorror scria icr dc
assar scn cla, c isso scria o ncsno quc dcscscrar"; nas
crniiindo-sc, no fundo, ialvcz inconscicnicncnic, sonIar Dcus un
ouco difcrcnic do quc c, cono un ai cnicrnccido quc ccdc
dcnasiado ao unico dcscjo do scu filIo. Tal cono o ocia nascido
dun anor infcliz cania cono lcn-avcniurada a fclicidadc do anor,
assin o nosso sc iorna o canior do scniincnio rcligioso. A sua
infclicidadc rovcn da sua rcligiosidadc, c clc rcsscnic, clc adivinIa
quc a cigcncia dc Dcus c quc alandonc cssc iorncnio, quc
scnclIana do crcnic sc lIc IunilIc, quc o acciic cono aric do scu
cu ois quc o rcicn qucrcndo nanic-lo a disiancia, ainda quc
julguc (vcrdadc do avcsso, cono iudo o quc diz un dcscscrado, c
orianio inicligvcl cnicndcndo-a ao conirario} afasia-lo assin o
nclIor ossvcl, livrar-sc dclc ianio quanio ao Ioncn c ossvcl.
Mas adoiar o iorncnio, scnclIana do crcnic, cis do quc clc c
incaaz, qucr dizcr quc, cn suna, o rccusa, ou anics quc o scu cu
sc crdc aqui no olscuro. Mas cono as dcscrics anorosas do
ocia, a quc clc faz da rcligiao icn un cncanio, un cun lrico quc
nao aiingcn nunca ncn os naridos, ncn os asiorcs. Mas c quc no
quc diz nao Ia falsidadc, clo conirario, a sua iniura, a sua
dcscriao c rccisancnic o nclIor dclc rorio. Elc ana a rcligiao
cono aaionado infcliz, scn scr crcnic no scniido csiriio; da fc
acnas ossui o rinciro clcncnio, o dcscscro; c ncssc dcscscro
una ardcnic nosialgia da rcligiao. O scu confliio, no fundo, c csic. c
clc cIanado"? o csinIo na sua carnc scra o sinal duna nissao
ciraordinaria, c, sc csia lIc c dcsiinada, sc-lo-a rcgularncnic
cranic Dcus? ou o csinIo cravado na carnc significa quc sol clc sc
dcva IunilIar ara rcionar o scu lugar cnirc o conun dos
Ioncns? Mas lasia, nao icnIo o dirciio dc, scn ncniir, dizcr. a
qucn falci? Esias invcsiigacs sicologicas dc oicncia n
n
, a qucn
inorian! iodas as inagcns oularcs dos asiorcs sao dc nais facil
conrccnsao, iniian a scnclIana das cssoas a onio dc iludir
das cssoas cono sao cn gcral, isio c. csiriiualncnic, nada.
CAPTULO I

As gradacs da conscicncia do cu
(A qualificaao. cranic Dcus}

A rincira aric dcsic cscriio narcou scn ccssar una
gradaao da conscicncia do cu. rinciro o Ioncn ignoranic do scu
cu cicrno (Livro III, ca. II, A}, dcois o Ioncn conscicnic dun cu,
no qual cisic coniudo cicrnidadc (Livro III, ca. II, H}, c no inicrior
dcssas diviscs (u 1. c 2. I}, ainda ouiras gradacs foran
csialclccidas. Invcrianos agora os icrnos dialciicos dc iodo cssc
dcscnvolvincnio. Eis do quc sc iraia. Essa gradaao da conscicncia
foi iraiada aic aqui sol o angulo do cu Iunano, do cu cuja ncdida c
o Ioncn. Mas cssc ncsno cu, cranic Dcus, iona or cssa razao
una nova qualidadc ou qualificaao. Ja nao c acnas o cu Iunano,
nas aquilo quc, na cscrana dc nao scr nal conrccndido,
dcsignarci cono cu icologico, o cu cn facc dc Dcus. E quc rcalidadc
infiniia clc iona cniao, cla conscicncia dc csiar cranic Dcus, cu
Iunano agora ncdida dc Dcus! Un vaquciro quc nao fossc nais
do quc un cu cn facc das suas vacas, nao scria scnao un cu lcn
infcrior; assin ianlcn un solcrano cu, cranic os scus cscravos,
nao c scnao un cu infcrior, no fundo ncn scqucr c un cu orquc
nos dois casos falia a cscala. A criana, quc or ncdida ainda nao
icvc scnao os ais, scra un cu quando, Ioncn, iivcr ara ncdida o
Esiado; nas quc accnio infiniio Dcus da ao Ioncn iornando-sc a
sua ncdida! A ncdida do cu c scnrc o quc csic icn dianic dc si, c
assin sc dcfinc o quc scja a ncdida". Cono so sc adicionan
grandczas da ncsna ordcn, iodas as coisas sao assin
qualiiaiivancnic idcniicas sua ncdida; ncdida quc c ao ncsno
icno a sua rcgra ciica; ncdida c rcgra crincn orianio a
qualidadc das coisas. Nao succdc coniudo o ncsno no nundo da
lilcrdadc. aqui, sc nao sc for dc qualidadc idcniica ncdida c
rcgra, c-sc coniudo rcsonsavcl dcsia dcsqualificaao, dc nodo quc
rcgra c ncdida, quando cIcga o juzo final, crnancccn coniudo
invariavcis, nanifcsian o quc nao sonos. a nossa rcgra c a nossa
ncdida.
A dognaiica aniiga nao roccdia nal c a isso rccorrcu nais
quc una vcz, ao asso quc una cscola nais rcccnic lIc acIou
dcfciios, or falia dc conrccnsao do scu scniido , nao roccdia
nal, digo, a dcsciio, or vczcs, dc crros dc raiica cn crcr quc o
icrrvcl do ccado consisic cn csiar cranic Dcus. Assin sc rovava
a cicrnidadc das cnas do infcrno. Mais iardc, con nais Ialilidadc,
sc dissc. o ccado c o ccado; nao sc iorna nais gravc or scr
conciido conira ou cranic Dcus. Arguncnio singular! quando aic
os jurisias falan dc crincs qualificados, quando os vcnos disiinguir
sc o crinc c conira un funcionario ou un ariicular c fazcr variar a
cna scgundo c un arricdio ou un crinc vulgar.
Nao, a vclIa dognaiica iinIa razao cn dizcr quc o scr conira
Dcus clcvava o ccado a un infiniio dc oicncia. O crro csiava cn
considcrar Dcus cono dc ccrio nodo cicrior a nos, adniiir, or
assin dizcr, quc ncn scnrc sc cca conira clc. Porquc Dcus nao
nos c cicrior cono or ccnlo un agcnic dc olcia. Insisianos. o
cu icn a idcia dc Dcus, nas isso nao o incdc dc nao qucrcr o quc
Dcus qucr, ncn dc dcsolcdcccr. Tanouco ncn so or vczcs sc cca
cranic Dcus, ou, anics, o quc iransforna un ccado nuna falia
Iunana c a conscicncia dc quc o culado icn dc csiar cranic
Dcus.
O dcscscro condcnsa-sc roorao da conscicncia do cu;
nas o cu condcnsa-sc roorao da sua ncdida, c, quando csia
ncdida c Dcus, infiniiancnic. O cu auncnia con a idcia dc Dcus, c
rccirocancnic a idcia dc Dcus auncnia con o cu. So a conscicncia
dc csiar cranic Dcus faz do nosso cu concrcio, individual, un cu
infiniio; c c cssc cu infiniio quc cniao cca cranic Dcus. Tanlcn o
cgosno agao, acsar dc iudo o quc dclc odc scr diio, csiava longc
dc scr iao qualificado cono o cgosno quc odcnos cnconirar nun
crisiao; orquc o cu do agao nao csiava cranic Dcus. O agao c o
Ioncn naiural so icn cono ncdida o Ioncn Iunano. Assin, c
ialvcz lciio dizcr, sol un onio dc visia sucrior, quc o aganisno
rcsidia no ccado, nas no fundo cssc ccado nao cra scnao a
ignorancia dcscscrada dc Dcus, a ignorancia dc csiar cranic Dcus;
no fundo dc csiar scn Dcus no nundo". Mas sol un ouiro onio dc
visia odc ncgar-sc o ccado (no scniido csiriio} do agao, ois quc
clc nao ccava cranic Dcus; c iodo o ccado o c cranic Dcus.
Ccriancnic quc, ianlcn cn ccrio scniido, o quc dcvia,
inccavclncnic, sc assin sc odc dizcr, iira-lo nuiias vczcs dc
dificuldadc na vida, cra a roria lcviandadc do scu clagianisno;
nas ncssc caso o scu ccado cra ouiro, cra a sua roria lcviandadc.
Pclo conirario, c nao ncnos scgurancnic, una dcnasiada scvcra
cducaao crisia dcvc icr lcvado nuiias vczcs ao ccado, ois quc a
nancira dc vcr do crisiianisno c dcnasiado gravc ara alguns,
solrciudo cn noncnios anicriorcs da sua vida; nas, cn
concnsaao, cssa nais rofunda idcia do ccado dcvc icr odido
ajuda-los.
Pcca-sc quando, cranic Dcus, dcscscrados, nao qucrcnos,
ou qucrcnos scr nos rorios. Mas csia dcfiniao, vaniajosa ialvcz
nouiros casos (cnirc ouiros c solrciudo cla sua confornidadc unica
con a Escriiura, ondc o ccado c scnrc dcfinido cono
dcsolcdicncia}, nao scra duna naiurcza or dcnais csiriiual? En
rinciro lugar, rcsondcrcnos, nunca una dcfiniao do ccado odc
scr or dcnais csiriiual (a ncnos quc o scja a ial onio quc o
surina}; visio quc o ccado, rccisancnic, c una caicgoria do
csriio. En scguida. or quc dcnasiado csiriiual? Por nao falar dc
Ionicdio, dc roulo, dc fornicaao, cic.? Mas nao falara, dc faio?
Nao inlica cla una olsiinaao conira Dcus, una dcsolcdicncia quc
dcsafia os scus nandancnios? Pclo conirario, nao falar, a roosiio
do ccado, scnao dcssa csccic dc falias, c csqucccr facilncnic quc,
aic ccrio onio, sc odc csiar cn iudo isso cn rcgra con os Ioncns,
scn quc ioda a vida ncn or isso dcic dc scr ccado, ccado quc
nos lcn conIcccnos; os nossos vcios lrilIanics c a nossa
olsiinaao, quando, csiuida, ignora ou qucr, a dcscarada, iudo
quanio o nosso cu iniinancnic dcvc dc olcdicncia a Dcus cn iodos
os scus dcscjos c cnsancnios nais sccrcios, na agudcza dos scus
ouvidos ara fiar c na sua docilidadc cn scguir os ncnorcs sinais
dc Dcus nos scus dcsgnios solrc nos. Os ccados da carnc sao a
olsiinaao das arics nais laias do cu; nas quanias vczcs o
Dcnnio nao sc sulsiiiui a un dcnnio csccfico, agravando assin
o nosso csiado. Porquc assin vai o nundo. conca-sc a ccar or
fragilidadc ou fraqucza; dcois sin, dcois c ossvcl quc
arcndanos a rccorrcr a Dcus c quc cla sua ajuda sc cIcguc fc,
quc salva dc iodo ccado; nas disso nao falanos aqui dcois
dcscscranos da fraqucza, iornando-nos nun fariscu, quc o
dcscscro clcva a una ccria jusiia lcgal, ou succdc cniao quc o
dcscscro nos rcconduz ao ccado.
A nossa fornula cnglola orianio iodas as fornas inaginavcis
c iodas as fornas rcais do ccado, c cla rcvcla ois o scu irao
dccisivo. scr dcscscro (ois o ccado nao c o dcsrcgrancnio da
carnc c do sanguc, nas o conscniincnio dado clo csriio a cssc
dcsrcgrancnio} c csiar cranic Dcus. Ela nao c nais do quc una
fornula algclrica; nao c csic cqucno cscriio o lugar c alcn disso
una icniaiiva nao icria rolalilidadcs dc succsso, ara dcscrcvcr os
ccados un or un. O inorianic, aqui, c acnas quc a dcfiniao
rcnda nas suas nalIas iodas as fornas. O quc cla faz, cono sc
odc vcr quando a vcrificanos suondo o scu conirario. a dcfiniao
da fc cla qual nc guio cn iodo csic cscriio, cono or una scgura
loia. Ora crcr, c. scndo nos rorios c qucrcndo sc-lo, ncrgulIar cn
Dcus airavcs da sua roria iransarcncia.
Mas dcnasiadas vczcs sc csquccc quc o conirario do ccado dc
nodo algun c a viriudc. Essc c anics un onio dc visia agao, quc
sc conicnia con una ncdida urancnic Iunana, ignorando o quc c
o ccado c quc clc csia scnrc cranic Dcus. Nao, o contuo do
ccudo c u c; cono o diz a Estou uos Honunos 14,23. Tudo o quc
nuo oucn du c c ccudo. E una das dcfinics caiiais do
crisiianisno c quc o conirario do ccado nao c a viriudc, nas sin a
fc.

Acndcc A dcnuo do ccudo ncu u ossIdudc do
cscunduo; notu gcu soIc o cscunduo

Esia oosiao do ccado c da fc donina o crisiianisno c
iransforna, crisiianizando-os, iodos os concciios ciicos, quc dcla
rccclcn assin un nais rofundo rclcvo. solrc o criicrio solcrano
do crisiao quc cla rcousa. sc csia ou nao cranic Dcus, criicrio quc
inlica ouiro, or sua vcz dccisivo no crisiianisno. o alsurdo, o
aradoo, a ossililidadc do cscandalo. A rcscna dcsic criicrio c
dc circna inoriancia iodas as vczcs quc sc qucr dcfinir o
crisiianisno, ois c o cscandalo quc dcfcndc o crisiianisno conira
qualqucr cscculaao. Ondc sc cnconira cniao, aqui, a ossililidadc
do cscandalo? Mas cn rinciro lugar ncsic onio, quc a rcalidadc do
Ioncn dcvia consisiir cn cisiir Isoudo cranic Dcus; c ncsic
scgundo onio, conscqucncia do rinciro, dc quc o scu ccado
dcvcria ocuar Dcus. Esic tctc-u-tctc
12
do Isolado c dc Dcus janais
cnirara na calca dos filosofos; clcs nao fazcn ouira coisa scnao
univcrsalizar inaginariancnic os indivduos na csccic. Foi isso o
quc lcvou un crisiianisno incrcdulo a invcniar quc o ccado nao c
scnao o ccado, scn quc csiar ou nao cranic Dcus acrcsccnic ou
dininua alguna coisa. En suna, qucria-sc clininar o criicrio.
cranic Dcus, invcniando ara ial fin una salcdoria sucrior, quc
cra afinal un rcgrcsso ao quc c ordinariancnic a salcdoria sucrior,
ara o aniigo aganisno.
Quanias vczcs nao sc dissc quc o crisiianisno cscandalizava
or causa das suas sonlrias ircvas, da sua ausicridadc, cic....; nao
icra cIcgado cnfin a Iora dc clicar quc, sc os Ioncns sc
cscandalizan, c no fundo orquc clc c dcnasiadancnic clcvado,
orquc nao c ncdida do Ioncn, ao qual rcicndc iornar un scr
iao ciraordinario, quc o Ioncn ja nao o odc conrccndcr. isso
ianlcn quc csclarcccra una sinlcs cosiao sicologica do quc c
o cscandalo, a qual nosirara ainda o alsurdo duna dcfcsa do
crisiianisno dc quc sc anuiassc o cscandalo; quc nosirara
ianlcn ioda a iolicc ou dcscarancnio dc icr ignorado os rorios
rccciios dc Crisio, as suas iao frcqucnics c iao diligcnics
advcricncias conira o cscandalo, quando clc rorio nos indica a sua
ossililidadc c ncccssidadc; orquc dcsdc quc a sua ossililidadc
nao c ncccssaria, dcsdc quc cla dcia dc scr una aric cicrna c
csscncial do crisiianisno, Crisio cai no conira-scnso Iunano,
asscando assin os scus vaos avisos conira clc, cn vcz dc a
surinir.
Inagincnos un olrc jornalciro c o incrador nais odcroso
do nundo, c quc csic oicniado iivcssc lruscancnic o caricIo dc o
nandar cIanar, a clc quc janais iinIa sonIado coisa scnclIanic, c
cujo coraao janais iinIa ousado concclcr" quc o incrador
soulcssc da sua cisicncia, a clc quc icria cono fclicidadc scn nonc
a soric dc, una vcz quc fossc, vcr o incrador, c quc o icria coniado
aos filIos c aos ncios cono o aconiccincnio caiial da sua vida sc
o incrador o nandassc cIanar, c lIc fizcssc salcr quc o qucria
ara gcnro. quc succdcria? Eniao o jornalciro, cono iodos os
Ioncns, Scniir-sc-ia un ouco ou nuiio cnlaraado, confuso,
consirangido. O caso Iavia dc lIc arcccr (c c o lado Iunano}
Iunanancnic lcn csiranIo, inscnsaio, c nao ousaria coniar nada a
qucn qucr quc fossc, csiando ja icniado, dc si ara consigo, or csia
clicaao, da qual ncnIun dos scus vizinIos iardaria cn fazcr-sc
cco. o incrador qucria rir-sc sua cusia, ioda a cidadc o iroaria,
os jornais ullicarian a sua caricaiura c as conadrcs vcndcrian
una canao solrc o noivado con a filIa do rncic. Mas, iornar-sc
gcnro do incrador, nao scria coniudo una rcalidadc inincnic,
visvcl? c cniao o jornalciro odcria vcrificar or iodos os scus
scniidos aic quc onio cra scrio o conviic do incrador; ou sc nao
cnsava scnao cn iroar do olrc dialo, cn iorna-lo infcliz ara o
rcsianic dos scus dias c ajuda-lo a acalar nun Iosiial dc doidos;
orquc Ia no caso un qud nns, quc lcn facilncnic sc odc irans-
fornar no scu conirario. Un cqucno icsicnunIo dc favor, isso o
jornalciro conrccndia-o, c a cidadc acIa-lo-ia lausvcl, c iodo o
rcsciiavcl ullico lcn cducado, c iodas as vcndcdciras dc cancs,
cn suna as cinco vczcs ccn nil alnas dcssc grandc lurgo, scn
duvida una grandc cidadc clo nuncro dos scus Ialiianics, nas
una aldcola ara cfciio dc conrccndcr c arcciar o ciraordinario
nas csia coisa, dcsosar a filIa do incrador, scnrc c un
cagcro. E suonIanos agora una rcalidadc, nao cicrior nas
inicrior, c orianio scn nada dc naicrial quc udcssc dar ao
jornalciro qualqucr ccricza, nas sin a fc or si so, c da qual iudo
dccndcssc, icria clc a suficicnic c Iunildc coragcn ara ousar
acrcdiiar ncla (una coragcn scn Iunildadc nao ajuda nunca, con
cfciio, a cc). c cssa coragcn, quanios jornalciros a icrian? Mas
aquclc quc nao a iivcssc, cscandalizar-sc-ia; cssa coisa
ciraordinaria far-lIc-ia quasc o cfciio duna zonlaria cssoal.
Talvcz confcssassc cniao ingcnuancnic. Sao coisas dcnasiado alias
ara nin c quc nao nc odcn cnirar na calca; ara falar scn
rodcios, isso arccc-nc loucura".
E cniao o crisiianisno! A liao quc clc da c quc cssc indivduo,
cono qualqucr indivduo, scja clc qual for, narido, nulIcr, criada,
ninisiro, ncgocianic, larlciro, cic...., c quc cssc indivduo cisic
cuntc Dcus cssc indivduo quc orvcniura sc orgulIaria dc icr
una vcz cn ioda a sua vida falado ao rci, cssc ncsno Ioncn, quc
scria ja algucn clo scu concrcio anisioso con csic ou aquclc, cssc
Ioncn csia cranic Dcus, odc falar con Dcus quando quiscr, con
a ccricza dc scr cscuiado, c c a clc quc rocn vivcr na iniinidadc
dc Dcus! Mais ainda. foi or cssc Ioncn, or clc ianlcn quc Dcus
vcio ao nundo, sc dciou cncarnar, sofrcu c norrcu; c c cssc Dcus
dc sofrincnio quc lIc roga c quasc sulica quc acciic o socorro, quc
c un ofcrccincnio! Na vcrdadc, sc Ia no nundo coisa ara
cnlouqucccr, nao scra csia? Qucn qucr quc nao o ousa crcr, or
falia dc Iunildc coragcn, cscandaliza-sc. Mas sc sc cscandaliza, c
orquc a coisa c dcnasiado clcvada ara clc, orquc nao lIc odc
cnirar na calca, orquc nao odc ncsic caso falar con ioda a
franqucza, c cis orquc lIc c ncccssario -la dc aric, considcra-la
nada, una loucura, una ingcnuidadc, dc ial nodo clc sc scnic
sufocado.
Quc c cniao o cscandalo? A adniraao infcliz, arcnic ois da
invcja, nas una invcja quc sc volia conira nos rorios, nas ainda.
quc sc cncarnia nais conira cla roria do quc conira ouircn. Na
sua csirciicza dc coraao, o Ioncn naiural c incaaz dc sc concclcr
o ciraordinario quc Dcus lIc dcsiinava. or isso sc cscandaliza.
O cscandalo varia scgundo a aiao quc o Ioncn c na
adniraao. Mais rosaicas, as naiurczas scn inaginaao ncn
aiao, orianio scn grandc aiidao ara adnirar, c ccrio quc sc
cscandalizan, nas liniiando-sc a dizcr. Sao coisas quc nao nc
cniran na calca, dcio-as assar". Assin falan os cciicos. Mas
quanio naior c a aiao c a inaginaao nun Ioncn, c cn ccrio
scniido sc aroina da fc, isio c, da ossililidadc dc crcr, conianio
quc sc IunilIc dc adoraao sol o ciraordinario, ianio nais o
cscandalo sc crguc conira cssc ciraordinario, aic rcicndcr nada
ncnos quc ciira-lo, aniquila-lo c csczinIa-lo na lana.
A vcrdadcira cicncia do cscandalo so sc arcndc csiudando a
invcja Iunana, un csiudo cirarograna, nas quc nc galo dc icr
fciio c a fundo. A invcja c una adniraao quc sc dissinula. O
adnirador quc scnic a inossililidadc dc scr fcliz ccdcndo sua
adniraao, iona o ariido dc invcjar. Usa cniao duna linguagcn
difcrcnic, scgundo a qual o quc no fundo adnira dcia dc icr
inoriancia, nao c nais do quc aiciicc insida, ciravagancia. A
adniraao c un alandono dc nos rorios cncirado dc fclicidadc, a
invcja una rcivindicaao infcliz do cu.
Assin o cscandalo. ois o quc dc Ioncn ara Ioncn c
adniraao-invcja, iorna-sc, do Ioncn ara Dcus, adoraao-
cscandalo. A sunnu sunnuun dc ioda a Iunana salcdoria c cssc
qud nns, quc cn vcz dc ouro c un ncial qualqucr dourado. o
cccsso ou a nngua csiragan iudo. Essa ncrcadoria assa dc nao
cn nao cono sc fossc salcdoria c icn a adniraao dc iodos; o scu
curso ignora as fluiuacs, or quc ioda a Iunanidadc garanic o
scu valor. Quc aarca cniao un gcnio quc uliraassc un ouco
cssa ncdiocridadc, c os salios dcclaran-no... louco. Mas o
crisiianisno, con un asso dc giganic ara alcn dcssc nc qud
nns,
13
salia aic o alsurdo; da quc clc aric... c quc aric o
cscandalo.
Vc-sc agora quc ciraordinaria iolicc sc concic dcfcndcndo o
crisiianisno, cono sc irai assin o rcsiriio conIccincnio do Ioncn,
c cono cssa iaiica, ainda quc inconscicnic, icn, sul-rciiciancnic,
ariida ligada con o cscandalo, fazcndo do crisiianisno una coisa
iao lancniavcl, quc or fin c ncccssario advogar a sua causa ara o
salvar. Tanio isio c assin quc o rinciro invcnior na crisiandadc
duna dcfcsa do crisiianisno c dc faio un ouiro Judas; ianlcn clc
irai con un lcijo, nas c o lcijo da csiuidcz. Advogar dcsacrcdiia
scnrc. SuonIanos algucn quc ossui un arnazcn cIcio dc ouro
c quc qucira dar iodos os scus ducados aos olrcs nas sc cai ao
ncsno icno na csiuidcz dc concar a sua caridosa cnrcsa con
un discurso, dcnonsirando cn ircs onios iudo o quc clc icn dc
dcfcnsavcl, nada nais c rcciso ara quc scja osia cn duvida a
caridadc do scu gcsio. Mas cniao o crisiianisno? Dcclaro incrcdulo
aquclc quc o dcfcnda. Sc crc, o cniusiasno da sua fc nunca c una
dcfcsa, c scnrc un aiaquc, una viioria; un crcnic c un vcnccdor.
Assin sc assan as coisas con o crisiianisno c o cscandalo.
Por isso a ossililidadc do cscandalo csia lcn rcscnic na dcfiniao
crisia do ccado. Esia no. cranic Dcus. Un agao, o Ioncn
naiural, rcconIcccrian scn dificuldadc a cisicncia do ccado, nas
csic. cranic Dcus, scn o qual no fundo o ccado nao cisic, ara
clcs c ainda dcnasiado. A scus olIos, c dar cccssiva inoriancia
cisicncia Iunana; un ouco ncnos dc inoriancia, ainda
adniiirian... nas a dcnasia c scnrc dcnais.
CAPTULO II

A dcfiniao socraiica do ccado

Pccar c ignorar. Tal c, cono sc salc, a dcfiniao socraiica do
ccado, a qual, cono iudo o quc vcn dc Socraics, c scnrc una
insiancia digna dc aicnao. Coniudo, cssc asccio icvc a soric dc
ianios ouiros asccios do socraiisno c arcndcu-sc a scniir a
ncccssidadc dc assar adianic. Quanios nao scniiran a dc
uliraassar a ignorancia socraiica!... scniindo scn duvida a
inossililidadc dc ncla sc nanicrcn; ois quanios Iavcra, cn cada
gcraao, quc sailan suoriar, un ncs quc scja, cssa ignorancia dc
iudo, quc sailan nanifcsia-la cla sua roria vida!
or isso quc, nuiio ao conirario dc r dc aric a dcfiniao
socraiica dada a dificuldadc dc a rcalizar, qucro, con o crisiianisno
n ncntc, scrvir-nc dcla ara salicniar os angulos do crisiianisno
rccisancnic or cla scr iao rofundancnic grcga; assin, qualqucr
ouira dcfiniao scn o rigor crisiao, quc Icsiic, aqui cono scnrc
nosirara o scu vazio.
Por sua vcz, o dcfciio da dcfiniao socraiica csia cn dciar no
vago o scniido nais rcciso dcssa ignorancia, a sua origcn, cic....
Por ouiras alavras, ncsno sc o ccado c ignorancia (ou aquilo a
quc o crisiianisno dc rcfcrcncia cIanaria ncccssidadc}, o quc cn
ccrio scniido c incgavcl, odcr-sc-a vcr nclc una ignorancia original?
isio c, o csiado dc algucn quc nada soulc, c aic aqui nada dc
salcr accrca da vcrdadc? ou scra una ignorancia ulicriorncnic
adquirida? Caso o scja, c orquc o ccado ncrgulIa as suas razcs,
nao na ignorancia, nas ncssa aiividadc quc Ia no nosso fundo, cla
qual, or ncio da qual iralalIanos no olscurccincnio do nosso
conIccincnio. Mas a adniii-lo, cssc dcfciio da dcfiniao socraiica,
icnaz c rcsisicnic, rcaarccc, orquc nos odcnos crguniar sc o
Ioncn icn lcna conscicncia dcssc olscurcccr do conIccincnio,
quc raiica. Sc nao icn, c orquc a sua conscicncia ja csiava un
ouco olscurccida, anics ncsno dc concar; c o rollcna c-sc dc
novo. Sc, clo conirario, na inincncia dc olscurcccr a sua
conscicncia, disso fossc conscicnic, cniao o ccado (sc lcn quc
scnrc ignorancia cono rcsuliado} nao csia no conIccincnio, nas
na voniadc, c c-sc cniao o rollcna incviiavcl das suas
rcscciivas rclacs. Ncssas rclacs (c odcr-sc-ia coniinuar
qucsiionando dias c dias}, nao cncira, no fundo, a dcfiniao dc
Socraics. Socraics foi, scn duvida, un noralisia (a Aniiguidadc
rcivindicou-o scnrc cono ial, cono invcnior da ciica} c o rinciro
cn daia, cono c c scra scnrc o rinciro no scu gcncro; nas c cla
ignorancia quc conca. Iniclcciualncnic, c ara a ignorancia quc clc
icndc, ara o nada salcr. Eiicancnic, c ouira coisa quc clc rcicndc
significar, quc nao ignorancia, quando a csia sc rcfcrc, c c dcla quc
aric. Mas, clo conirario, c lcn ccrio quc Socraics nao icn nada
dun noralisia rcligioso, c ainda ncnos, no lano crisiao, dun
dognaiisia. Eis orquc clc nao cnira cn iodo csic inqucriio clo qual
sc inicia o crisiianisno, ncssa anicccdcncia, na qual sc rcssuc o
ccado c quc cnconira a sua clicaao crisia no ccado original.
Socraics nao vai orianio aic caicgoria do ccado, o quc scn
duvida c dcfciio, ara una dcfiniao do ccado. Mas cono? Sc o
ccado c con cfciio ignorancia, no fundo a sua cisicncia
dcsaarccc. Porquc adniii-lo c crcr, cono Socraics, quc nunca
succdc raiicar-sc una injusiia salcndo-sc o quc c injusio, ou
concic-lo salcndo o quc c injusio. Porianio, sc Socraics o dcfinia
lcn, o ccado nao icn cisicncia. Mas, aicnao! isio csia
crfciiancnic cn rcgra sol o onio dc visia crisiao, c c aic
rofundancnic jusio, c, no inicrcssc do crisiianisno, quod cut
dcnonstundun. Prccisancnic, o concciio quc csialclccc una
radical difcrcna dc naiurcza cnirc o crisiianisno c o aganisno, c o
ccado, a douirina do ccado; assin o crisiianisno crc, nuiio
logicancnic, quc ncn o agao ncn o Ioncn naiural salcn o quc
scja o ccado, c aic quc a Fcvclaao sc iorna ncccssaria ara ilusirar
o quc clc c. Pois quc, ao conirario duna visao sucrficial, a difcrcna
dc naiurcza cnirc o aganisno c o crisiianisno nao rovcn da
douirina da Fcdcnao. Nao, c rcciso csialclcccr a difcrcna nuiio
nais cn rofundidadc, ariir do ccado, da douirina do ccado,
cono faz o crisiianisno. Quc crigosa oljcao conira csic uliino
scria cniao, sc o aganisno dcssc una dcfiniao do ccado cuja
caiidao un crisiao iivcssc dc rcconIcccr!
Quc faliou cniao a Socraics na sua dcicrninaao do ccado? A
voniadc, o dcscjo! A iniclcciualidadc grcga cra dcnasiado fcliz,
dcnasiado ingcnua, dcnasiado csiciica, dcnasiado irnica,
dcnasiado naliciosa... dcnasiado ccadora ara cIcgar a
conrccndcr quc algucn icndo o scu salcr, conIcccndo o jusio,
udcssc concicr o injusio. O Iclcnisno diia un incraiivo
caicgorico da inicligcncia. Eis una vcrdadc a nao dcsdcnIar, c quc c
ncsno lon accniuar nun icno cono o nosso, ciraviado cn
nuiia c va cicncia cnolada c csicril, sc c vcrdadc quc no dc
Socraics c nais ainda cn nossos dias a Iunanidadc rccisa duna
ligcira dicia dc socraiisno. Pois nao da voniadc dc rir c dc cIorar ao
vcr iodas csias afirnacs dc icr conrccndido c arccndido as
vcrdadcs surcnas, c cranic cssa iao frcqucnic viriuosidadc cn
dcscnvolvc-las n uIstucto, cn ccrio scniido, scn duvida con grandc
rccisao!... Sin, rianos c cIorcnos ao vcr ianio salcr c
conrccnsao crnancccrcn scn aao solrc a vida dos Ioncns, na
qual nada sc nanifcsia do quc conrccndcran, anics clo conirario!
visia duna ial discordancia, iao irisic cono groicsca, cclana-sc
involuniariancnic. nas cono dialo c ossvcl quc clcs icnIan
conrccndido? Aqui o vclIo ironisia c noralisia rcsondc. nao ic fics
nisso, ncu anigo; clcs nao conrccndcran, dc ouiro nodo a sua
vida crini-lo-ia, c os scus aios corrcsondcrian ao scu salcr.
quc Ia conrccndcr c conrccndcr! c aquclc quc o
conrccndc nao, lcn cnicndido, nancira da va cicncia fica
dcsdc logo iniciado cn iodos os scgrcdos da ironia. Porquc c con
csic cquvoco quc clc icn dc sc Iavcr. AcIar cngraado quc un
Ioncn ignorc dc faio una coisa, c dun cnico lcn infcrior, c
indigno da ironia. Quc Ia dc cnico, no fundo, cn quc nuiia gcnic
icnIa vivido na idcia dc quc a icrra csiava inovcl quando nao
salian nais? A nossa coca, scn duvida, fara or sua vcz a ncsna
figura ao lado duna coca nais adianiada cn fsica. A coniradiao c
aqui cnirc duas cocas difcrcnics, scn coincidcncia rofunda; c or
isso quc o scu conirasic foriuiio carccc conlciancnic dc cnico.
Eis coniudo, clo conirario, algucn quc diz o quc c o lcn... c or
conscqucncia o conrccndcu; c quando cn scguida vai agir, vc-lo
concicr o nal... quc cnico infiniio! E o cnico infiniio dcsic ouiro,
conovido aic s lagrinas ao onio quc con o suor clas lIc cacn a
caniaros, caaz dc lcr ou dc cscuiar Ioras c Ioras o quadro da
rcnuncia a si rorio, iodo o sullinc duna vida sacrificada
vcrdadc c quc un insianic dcois, un, dois, ircs, una irucia! os
olIos ainda nal sccos, c ci-lo quc ja sc csfalfa, scgundo as suas
olrcs foras, a ajudar ao succsso da ncniira! E ainda o cnico
infiniio dcsic discursador, quc, con a vcrdadc do accnio c do gcsio,
conovcndo-sc, conovcndo-ic, ic faz calafrios cla sua iniura da
vcrdadc, c dcsafia iodas as foras do nal c do infcrno, con un
aruno dc aiiiudc, un iocic do olIar, una jusicza do asso,
crfciiancnic adniravcis c, cnico infiniio, quc clc ossa quasc
logo, ainda con quasc ioda a sua aiiiudc, cscaulir-sc cono un
covardc ao nais cqucno incidcnic! E o cnico infiniio dc vcr algucn
quc conrccnda ioda a vcrdadc, iodas as niscrias c cqucnczas do
nundo, cic.... quc as conrccnda c scja cn scguida incaaz dc as
rcconIcccr! orquc, quasc no ncsno insianic, cssc ncsno Ioncn
corrcra a cnvolvcr-sc ncssas ncsnas cqucnczas c niscrias, ara
dclas iirar Ionras c vaidadc, isio c, rcconIccc-las. OI! vcr algucn
quc jura icr-sc dado conia dc cono Crisio caninIou sol a aarcncia
Iunildc dun scrvo, olrc, dcsrczado, oljcio dc cscarnio, c, cono
dizcn as Escriiuras, sol os cscarros, c vcr cssc ncsno Ioncn
alaardar-sc cuidadosancnic ncsscs lugarcs do nundo, ondc sc csia
iao agradavclncnic, anicIar-sc no nclIor alrigo; vc-lo fugir con
ianio rcccio cono ara salvar a sua vida, a sonlra da dirciia ou da
csqucrda, da ncnor corrcnic dc ar, vc-lo iao lcn-avcniurado, iao
cclcsicncnic fcliz, iao radioso sin, ara quc nada falic ao quadro,
c-o a ial onio quc a sua cnoao o lcva aic agradcccr a Dcus iao
radioso cla csiina c cla considcraao univcrsais! quanias vczcs
nao dissc conigo, cn iais ocasics. Socraics! Socraics! Socraics!
scra ossvcl quc csic Ioncn sc dc conia daquilo dc quc clc afirna
dar-sc conia?" Assin dizia ara conigo, dcscjando aic quc Socraics
nao sc iivcssc cnganado. Porquc cono quc acsar dc nin, o
crisiianisno quasc nc arccc dcnasiado scvcro c a ninIa
ccricncia sc rccusa ainda a fazcr dcsic Ioncn un iariufo.
Dccididancnic, Socraics, so iu no clicas, fazcndo dclc un
Iisiriao, cono quc un alcgrc cscrialIao; iu ncn scqucr ficas
cIocado, iu arovas aic quc cu o sirva con nolIo cnico sol
rcscrva dc o conscguir.
Socraics! Socraics! Socraics! Trlicc aclo quc lcn odcria
clcvar aic dcz, sc fossc dc algun socorro. O nundo icria
ncccssidadc, scgundo sc suc, duna rcullica, suc-sc Iavcr
ncccssidadc duna nova ordcn social, duna nova rcligiao; nas qucn
julgara quc c dun Socraics quc rccisa csic nundo criurlado or
iania cicncia! Naiuralncnic, sc algucn, sc, solrciudo, varios o
cnsasscn, Scniir-sc-ia ncnos a sua ncccssidadc. O quc nais falia
quando nos ciravianos, c scnrc aquilo cn quc nao cnsanos
cvidcnicncnic, orquc cnsa-lo scria cnconirarno-nos.
Scria ois ncccssaria nossa coca, c c ialvcz a sua unica
ncccssidadc, una ial corrcao dc ciica c dc ironia orquc sc
vcrifica scr a uliina das suas rcocuacs; cn vcz dc uliraassar
Socraics, ja icranos grandc rovciio cn rcgrcssar ao scu dstnguo
cnirc conrccndcr c conrccndcr... c a rcgrcssar a clc, nao cono a
una alsolviao final, lroiando ara nossa salvaao da nossa ior
niscria orquc ccssa cniao a difcrcna cnirc as duas nanciras dc
conrccndcr nas cono a un onio dc visia noral cncirando a
nossa vida coiidiana.
A dcfiniao socraiica salva-sc ois cla nancira scguinic. Sc
algucn nao raiica o jusio, c ianlcn or falia dc o icr
conrccndido; clc afigura-sc-lIc acnas; sc o afirna, ciravia-sc; sc
o rciicra, ragucjando or iodos os dialos, nao faz scnao afasiar-sc
aic ao infiniio clo nais longo dcsvio. Mas c cniao Socraics qucn
icn razao. O Ioncn quc fingc dc jusio nao cca, orianio; c sc nao
cca, c or nao o icr conrccndido; a vcrdadcira conrccnsao do
jusio dcrcssa o lcvaria a fazc-lo, c clc scria cn lrcvc o cco da sua
conrccnsao. cgo (orianio} ccar c ignorar.
Mas cn quc onio claudica cniao a dcfiniao? O scu dcfciio, c
o socraiisno, sc lcn quc inconlciancnic, da-sc conia disso c
cviia-o, c a auscncia duna caicgoria dialciica ara assar da
conrccnsao aao. O crisiianisno, cssc, aric dcsia assagcn; c
ao longo dcssa via cnlaic con o ccado, nosira-o na voniadc, c
aiingc o concciio do dcsafio; c ara lcn aiingir cniao o fundo,
acrcsccnia-sc o dogna do ccado original orquc, ai dc nos! o
scgrcdo da cscculaao, quando sc iraia dc conrccndcr, consisic
rccisancnic cn nao iocar o fundo, cn cviiar scnrc dar o no no
fio, c cis cono, o naravilIa! cla conscguc coscr indcfinidancnic, isio
c, assar a agulIa cnquanio quiscr. O crisiianisno, clo conirario,
aia o uliino onio clo aradoo.
Na filosofia das idcias uras, a qual nao considcra o indivduo
rcal, a assagcn c dc alsoluia ncccssidadc (cono alias no
Icgclianisno, no qual iudo sc rcaliza con ncccssidadc}, isio c, a
assagcn do conrccndcr ao agir nao iroca cn ncnIun
cnlarao. Nisso csia o Iclcnisno (nao cn Socraics, coniudo,
dcnasiado noralisia ara isso}. E c igualncnic cssc, no fundo, iodo
o scgrcdo da filosofia nodcrna, ioda cla coniida no cogto cgo sun,
na idcniidadc do cnsancnio c do scr; (ao asso quc o crisiao, cssc,
cnsa. uc uos scu dudo scgundo u uossu c
14
ou. ial fc, ial Ioncn,
ou. crcr c scr}. A filosofia nodcrna nao c, cono sc vc, scnao
aganisno. Mas cssc ainda c o scu nais cqucno dcfciio; c ja nao
csia nuiio nal con scr arcnic roina dc Socraics. O quc ncla c
vcrdadcirancnic o crfciio conirario do socraiisno, c o ionar c
fazcr-nos ionar cssc cscanoicancnio cono crisiianisno.
Pclo conirario, no nundo rcal cn quc sc iraia do indivduo
cisicnic, nao sc cviia cssa ninuscula assagcn do conrccndcr ao
agir, ncn scnrc c ossvcl crcorrc-la cto ctssnc,
1S
cla nao c
ara falar alcnao or falia dc calao filosofico gcscIund uc dc
Vndc.
16
Pclo conirario, conca aqui una longa Iisioria.
A vida do csriio nao icn aragcns (ncn ianouco, afinal,
csiado. iudo c aiual}; orianio, sc un Ioncn, no rorio scgundo
cn quc rcconIca o jusio, nao o raiica, cis o quc sc roduz. cn
rinciro lugar o conIccincnio csianca. Fcsia salcr cn scguida o
quc cnsa a voniadc accrca do rcsduo. A voniadc c un agcnic
dialciico, quc or sua vcz dcicrnina ioda a naiurcza inicrior do
Ioncn. Sc cla nao acciia o roduio do conIccincnio, ncn or isso
sc c a fazcr o conirario daquilo quc o conIccincnio arccndcu,
iais confliios sao raros; nas dcia assar algun icno, alrc-sc un
nicrin, c cla diz. vcr-sc-a aic ananIa. Enircianio, o conIccincnio
olscurccc-sc cada vcz nais, as arics infcriorcs da nossa naiurcza
ionan una surcnacia cada vcz naior; ai dc nos! orquc c rcciso
fazcr o lcn incdiaiancnic, nal sc rcconIca (c c or isso quc na
cscculaao ura c iao facil a assagcn do cnsancnio ao scr,
orquc a iudo c dado anicciadancnic}, ao asso quc ara os
nossos insiinios infcriorcs, a icndcncia c ara dcnorar, dcnoras quc
a voniadc ncn or isso dcicsia, anic as quais scniccrra os olIos. E,
quando sc olscurccc suficicnicncnic, o conIccincnio c-sc cn
nais conlcio acordo con a voniadc; or fin c o acordo crfciio,
orquc aquclc assou ara o cano conirario c raiifica iudo o quc
csia arranja. Assin vivcn ialvcz nuliidcs dc cssoas; iralalIando,
cono quc inscnsivclncnic, ara olscurcccr o scu juzo ciico c ciico-
rcligioso, quc os lcva a dcciscs c conscqucncias quc rcrova a aric
infcrior dclcs rorios; cn lugar daquclcs, dcscnvolvcn cn si un
conIccincnio csiciico c nciafsico, o qual, ara a ciica, nao c scnao
divcriincnio.
Mas uliraassanos aic aqui o socraiisno? Nao, orquc
Socraics diria quc, sc iudo sc assa assin, c a rova dc quc afinal o
nosso Ioncn nao conrccndcu o jusio. Por ouiras alavras, ara
cnunciar quc algucn, salcndo-o, raiica o injusio, o Iclcnisno
carccc dc coragcn c dcfcndc-sc dizcndo. quando algucn raiica o
injusio, ignora o jusio.
Solrc isso nao cisic duvida; c acrcsccniarci nao scr ossvcl
quc un Ioncn ossa assar adianic, ossa, sozinIo c or si rorio
dizcr o quc c o ccado, visio quc vivc nclc; iodos os scus discursos
solrc o ccado nao sao, no fundo, scnao a sua dcscula, una
aicnuaao ccadora. or isso quc o crisiianisno conca dc ouiro
nodo, ondo a ncccssidadc duna rcvclaao dc Dcus, quc insirua o
Ioncn solrc o ccado, nosirando-lIc quc clc nao csia cn nao
conrccndcr o jusio, nas cn nao qucrcr conrccndc-lo, cn nao
qucrcr o jusio.
Ja quanio disiinao cnirc nao odc c nao qucc
conrccndcr, Socraics afinal nada csclarccc, ao asso quc c o grao-
ncsirc dc iodos os ironisias, quando con o scu dstnguo ocra
solrc conrccndcr c conrccndcr. Sc nao sc raiica o jusio, clica
clc, c or inconrccnsao, nas o crisiianisno vai un ouco nais
longc, c diz. c cla rccusa dc conrccndcr, o quc or sua vcz rovcn
do rccusar-sc a qucrcr o jusio. E cnsina cn scguida quc sc odc
raiicar o injusio (c o vcrdadciro dcsafio}, sc lcn quc sc conrccnda
o jusio, ou alsicr-sc dc raiicar o jusio, ainda quc conrccndcndo-
o; cn suna, a douirina crisia do ccado, ascrancnic agrcssiva
conira o Ioncn, conc-sc dc acusacs solrc acusacs, c o
rcquisiiorio quc o divino, cono ninisicrio ullico, iona a
rcsonsalilidadc dc inicniar ao Ioncn.
Mas cssc crisiianisno, dir-sc-a, c ininicligvcl aos Ioncns.
Cono sc sc iraiassc dc conrccndcr! con o crisiianisno
cscandalo ois ara o csriio c rcciso crcr. Conrccndcr c do
alcancc Iunano, c a rclaao do Ioncn con o Ioncn. Mas crcr c a
rclaao do Ioncn con o divino. Cono clica o crisiianisno csic
inconrccnsvcl? nas, lcnancnic conscqucnic consigo rorio,
duna nancira nao ncnos inconrccnsvcl, visio clc scr a salvaao.
Para o crisiao, ois, o ccado csia na voniadc c nao no
conIccincnio; c csia corruao da voniadc uliraassa a conscicncia
do indivduo. a logica cn cssoa; caso nao, scria ncccssario quc
ara cada indivduo nos crguniasscnos cono concou o ccado!
Volianos a cnconirar aqui o sinal do cscandalo. O ossvcl
cscandalo, c quc sc iorna ncccssaria una rcvclaao dc Dcus ara
insiruir o Ioncn solrc a naiurcza do ccado, solrc a rofundidadc
das suas razcs. O Ioncn naiural, o agao, cnsan. Scja! confcsso
nao icr conrccndido iudo o quc diz rcsciio ao ccu c icrra, c ja
quc or fora c rcciso una rcvclaao, quc cla nos cliquc as coisas
cclcsics; nas quc ianlcn scja indiscnsavcl ara nos clicar o quc
vcn a scr o ccado, isso c o naior dos alsurdos. Nao nc considcro a
crfciao, longc disso, nas visio quc sci c csiou disosio a confcssar
iudo o quc dcla nc scara, cono nao salcria o quc c o ccado!" Ao
quc o crisiianisno rclica. Mas nao; a csia o quc iu salcs ior. a
disiancia a quc csias da crfciao c quc c o ccado". ois una
vcrdadc crisia scr o ccado ignorancia, ignorancia da sua roria
naiurcza.
A dcfiniao do ccado dada no caiulo anicrior dcvc orianio
conlciar-sc assin. dcois dc una rcvclaao dc Dcus nos icr
clicado a sua naiurcza, o ccado consisic, cranic Dcus, no
dcscscro or nao qucrcrnos scr nos rorios, ou no dcscscro or
o qucrcrnos scr.
CAPTULO III

Quc o ccado nao c una ncgaao,
nas una osiao

Eis con cfciio o quc a dognaiica oriodoa c a oriodoia cn
gcral scnrc susicniaran, rcjciiando cono anicsia qualqucr
dcfiniao do ccado quc o rcduza a una sinlcs ncgaao, fraqucza,
scnsualidadc, finiiudc, ignorancia, cic.... A oriodoia viu nuiio lcn
quc c ncsic cano quc icn dc sc iravar o conlaic, ou, ara rcionar
a nossa inagcn, quc c rcciso dar o no na linIa; cla conrccndcu
quc, a dcfinir o ccado cono una ncgaao, a osiao crisia c
insusicniavcl. or isso quc cla ianio insisic solrc a ncccssidadc da
Fcvclaao ara cnsinar ao Ioncn dccado o quc c o ccado, liao
quc ara nos dcvc scr onio dc fc, visio quc c un dogna. E,
naiuralncnic, aradoo, fc c dogna fazcn cnirc si una aliana quc
c o nais scguro susicniaculo c dcfcsa conira ioda a salcdoria aga.
Isio clo quc diz rcsciio oriodoia. Por un csiranIo
cquvoco, una dognaiica, quc sc diz cscculaiiva c scn duvida sc
avizinIa dcnasiado c crigosancnic da filosofia, galou-sc dc
conccndc csia douirina scgundo a qual o ccado c una osiao.
Mas sc cla o conscguissc, o ccado scria una ncgaao. O scgrcdo dc
ioda a conrccnsao c quc o rorio aio dc conrccndcr uliraassa
scnrc a osiao quc c. O concciio c una osiao, quc ncga o
rorio faio dc a conrccndcr. Nao scn quc aic ccrio onio o
consiaiasscn, os nossos icologos nao conscguiran fugir
dificuldadc nanolra lcn ouco digna dc una cicncia filosofica
scnao cncolrindo o scu novincnio sol un vcu dc rovas. Ainda quc
nuliilicando-os cada vcz nais solcncs, c jurando quc o ccado c
una afirnaao, c quc Ia anicsno, racionalisno c Dcus salc o quc,
cn fazcr dclc una ncgaao... assa-sc a qucrcr conrccndcr quc o
ccado c una osiao. Ou scja, quc so o c aic ccrio onio, ficando ao
alcancc do cnicndincnio.
E a dulicidadc dos nossos icologos nanifcsia-sc ainda nouiro
onio, quc alias diz rcsciio ao ncsno assunio. A dcfiniao do
ccado, ou o nodo dc o dcfinir, liga-sc do arrccndincnio. E icrcn
dcscolcrio a ncgaao da ncgaao" arcccu-lIcs iao icniador quc a
foran alicar ao arrccndincnio, fazcndo, dcssc nodo, do ccado
una ncgaao. Scria inicrcssanic dc rcsio, vcr un solrio cnsador
csclarcccr sc csia logica ura, quc lcnlra as rinciras rclacs da
logica con a granaiica (duas ncgacs valcn una afirnaao} ou con
as naicnaiicas, sc csia logica ura valc na ordcn do rcal, no nundo
das qualidadcs; sc a dialciica das qualidadcs nao c una ouira
dialciica; sc a assagcn" nao icn aqui una ouira funao. SuI
sccc uctcn, uctcno nodo,
1?
cic.... o succssivo nao cisic, logo
iudo c, c nao Iavcra assagcn. Po ncsic ncdun alsiraio c ois
so ucto o ncsno quc unuu. Mas considcrar dcsic nodo o rcal
frisa na vcrdadc a loucura. Muiio n uIstucto ianlcn sc odc dizcr
quc o crfciio sc scguc ao incrfciio. Mas sc, na rcalidadc, algucn
da conclussc, cono conscqucncia auionaiica c incdiaia, quc un
iralalIo quc nao cIcgou a concluir (nccctun) csia concludo, nao
scria cssc algucn un louco? Nao sc roccdc dc ouiro nodo con cssa
rcicnsa osiao do ccado, quando o ncdun cn quc c osio c o
cnsancnio uro.
Mas dciando dc lado iodos csics rollcnas, aicnIano-nos
acnas ao rincio crisiao dc quc o ccado c una osiao nao
iodavia cono a un rincio inicligvcl, nas cono un aradoo no
qual c ncccssario acrcdiiar. Essc c o onio dc ariida dos ncus
cnsancnios. Fcvclar a coniradiao dc iodas as icniaiivas dc
conrccndcr, c ja colocar o rollcna na sua vcrdadcira luz, iao
claro sc iorna cniao quc c ncccssario dciar fc o salcr sc sc dcvc
ou nao crcr. Adniio (o quc dc nodo algun c dcnasiado divino
ara scr conrccndido}, sc sc qucr or fora conrccndcr c quc nao
sc ossa acIar lon scnao aquilo quc sc da arcs dc iudo
conrccndcr, quc sc considcrc csicril a ninIa aiiiudc. Mas sc o
crisiianisno so icn vida sc for oljcio dc crcna c nao dc
conrccnsao, sc for ncccssariancnic ou un ou outo, oljcio dc fc ou
dc cscandalo. ondc csiara cniao o ncriio dc rocurar conrccndcr?
Havc-lo-a, ou nao sc iraiara anics dc insolcncia c lcviandadc, cn
qucrcr conrccndcr aquilo quc nao qucr scr conrccndido? Quando
aciccc a un rci vivcr incogniio c scr iraiado csiriiancnic cono un
ariicular, sc Iouvcr qucn acIc nais clcganic iraia-lo con una
dcfcrcncia rcal, icra razao cn fazc-lo? Ou o fazcr cono sc qucr cn
vcz dc sc inclinar nao scra crgucr a sua cssoa c a sua crsonalidadc
cn facc do dcscjo do rci? Quc ossililidadc Iavcra dc lIc agradar,
quanio nais sc fizcr or lIc icsicnunIar un rcsciio dc sudiio, sc
clc nao qucr scr iraiado cono rci? Quc ossililidadc Iavcra dc lIc
agradar, quanio nais sc fizcr ara conirariar a sua voniadc?
Ouiros quc louvcn c adnircn aquclc quc sc da arcs dc odcr
conrccndcr o crisiianisno. ara nin, nuna coca iao
cscculaiiva, na qual iodos os ouiros" ianio sc agiian ara
conrccndcr, c un dcvcr rofundancnic ciico, c quc ialvcz cija
nuiia alncgaao, confcssar quc nao icnos o odcr, ncn ianouco o
dcvcr dc conrccndcr. Porianio, a ncccssidadc rovavcl da nossa
coca, dos crisiaos dc Iojc c rccisancnic un ouco dc ignorancia
socraiica clo quc ioca ao crisiianisno; c lcn socraiica" quc cu
digo. Mas c quao oucos na vcrdadc o soulcran ou cnsaran !
nao csqucanos nunca quc a ignorancia dc Socraics cra una
csccic dc rcccio c dc culio dc Dcus; quc cla iransunIa ara grcgo
a idcia judaica do icrror dc Dcus, conco da salcdoria; quc cra or
rcsciio da divindadc quc clc cra ignoranic, c, ianio quanio o odia
un agao, quc guardava cono un uz a fronicira cnirc Dcus c o
Ioncn, iraiando dc rcforar a difcrcna dc qualidadc cnirc clcs or
un fosso rofundo, a fin dc quc Dcus c o Ioncn nao sc
confundisscn, cono os confundiran Iosocc, octcc, cic.... Eis a
causa da ignorancia dc Socraics, cis orquc a divindadc nclc
rcconIcccu o nais alio salcr Mas o crisiianisno cnsina-nos quc
ioda a sua cisicncia nao icn ouiro fin scnao a fc; or isso scria
una icdosa ignorancia socraiica o dcfcndcr or ignorancia a fc
conira a cscculaao, vclando or rcforar con un rofundo fosso a
difcrcna dc naiurcza cnirc Dcus... c o Ioncn, cono o fazcn o
aradoo c a fc, a fin dc quc Dcus c o Ioncn, ior ainda do quc no
aganisno, nao sc confundisscn, cono sc fcz IosoIcc, octcc,
cic.... no sisicna.
Nao Ia orianio scnao un onio dc visia ossvcl ara r a
claro a naiurcza osiiiva do ccado. Na rincira aric, dcscrcvcndo
o dcscscro vcrificou-sc scn ccssar un crcscincnio, iraduzido or
un lado nun rogrcsso da conscicncia do cu, or ouiro nun
rogrcsso dc inicnsidadc indo da assividadc aic ao aio conscicnic.
Por sua vcz, as duas iraducs crinian conjuniancnic a origcn
inicrior c nao cicrior do dcscscro, o qual sc iorna assin cada vcz
nais osiiivo. Mas scgundo a dcfiniao dada nais acina, o ccado
inlicando o cu, clcvado a una infinidadc dc oicncia cla idcia dc
Dcus, inlica ois ianlcn o naino dc conscicncia do ccado cono
scndo un aio. o quc sc crinc dizcndo quc o ccado c una
osiao, c o quc icn dc osiiivo c rccisancnic o csiar cuntc Dcus.
Alcn disso ial dcfiniao do ccado conicn ainda, nun scniido
conlciancnic divcrso, a ossililidadc do cscandalo, o aradoo,
quc sc cnconira con cfciio cono conscqucncia na douirina da
Fcdcnao. En rinciro lugar o crisiianisno csialclccc iao
solidancnic a naiurcza osiiiva do ccado, quc a razao janais o
odc conrccndcr; ois cssc ncsno crisiianisno sc cncarrcga dc
clininar cn scguida cssc osiiivo dc nancira nao ncnos ininicligvcl
razao. Os nossos icologos, quc sc livran dcsics aradoos con
alavrcado, linan-lIc as arcsias ara iornar assin iudo facil. iiran
un ouco dc sua fora ao osiiivo do ccado, coisa quc alias nada os
adiania ara conrccndcr o cou d`congc
1S
da rcnissao. Mas ainda
aqui cssc invcnior dc aradoos quc c o crisiianisno crnanccc iao
aradoal quanio ossvcl; iralalIando or assin dizcr conira si,
afirna iao solidancnic a naiurcza osiiiva do ccado, quc arccc
crfciiancnic inossvcl clinina-lo dcois ora c cssc ncsno
crisiianisno quc, cla Fcdcnao, o clininara dc novo iao
conlciancnic, quc o diranos afogado no occano.
APENDICE AO LIVFO IV

Nao scra cniao o ccado una cccao?
(a noral}

Cono foi olscrvado na rincira aric, da inicnsidadc do
dcscscro rovcn a sua raridadc ncsic nundo. Mas scndo o ccado
dcscscro clcvado a una qualidadc dc oicncia ainda naior, qual
dcvc scr cniao a sua raridadc? EsiranIa dificuldadc! O crisiianisno
sulordina iudo ao ccado; nos rocuranos c-lo cn iodo scu
rigor. c cis-nos agora cranic csic rcsuliado singular, rincialncnic
singular, dc quc o ccado nao cisic sol cssa forna no aganisno,
nas acnas no judasno c no crisiianisno, c, ncsno ncsics, scn
duvida nuiio rarancnic.
E coniudo, o faio, nas so cn ccrio scniido, c conlciancnic
caio. Ainda quc insirudos or una rcvclaao dc Dcus solrc o quc
c o ccado, quando, cranic Dcus, dcscscrados, qucrcnos, ou nao
qucrcnos, scr nos rorios", ccanos... c c ccrio quc nao sc vc
nuiias vczcs un Ioncn iao iransarcnic ara si rorio, quc sc
ossa alicar-lIc csia fornula.
Mas, quc concluir disio? O caso ncrccc aicnao, ois csianos
nuna cncruzilIada dialciica. Dc un Ioncn scr so ncdiocrcncnic
dcscscrado, nao sc dcduzia con cfciio quc nao o fossc nada. Pclo
conirario; c nosiranos cono a naioria dos Ioncns vivc no
dcscscro, ainda quc dun grau infcrior. Mas ncnIun ncriio Ia,
ianlcn, cn ic-lo dun grau sucrior. Aos olIos da csiciica, clo
conirario, isso c una vaniagcn, visio quc so lIc inicrcssa a fora;
nas ara a ciica, un grau sucrior dc dcscscro afasia nais da
salvaao do quc un infcrior.
O ncsno succdc con o ccado. A vida da naior aric dos
Ioncns csia, a considcra-la con una indifcrcna dialciica, iao
afasiada do lcn (a fc}, quc c quasc dcnasiado a-csiriiual ara sc
odcr cIanar ccado, quasc dcnasiado ncsno ara sc cIanar
dcscscro.
ccrio quc nao Ia ncriio algun, longc disso, cn scr un
vcrdadciro ccador. Mas cono, or ouiro lado, conscguir acIar una
conscicncia csscncial do ccado (c c isso quc o crisiianisno qucr}
nuna vida iao cIcia dc ncdiocridadc, a ial onio dccada cn
nacaqucaao dos ouiros" quc c quasc inossvcl considcra-la
ccado, dcnasiado quasc a-csiriiual ara scr assin dcsignada, c,
cono dizcn as Escriiuras, nao ncrcccndo scnao scr voniiada"?
A qucsiao nao fica coniudo rcsolvida assin, orquc a dialciica
do ccado iorna a arccndc-la dc ouira nancira. Cono c ossvcl
quc una vida Iunana scja a ial onio a-csiriiual quc arca quc o
crisiianisno sc lIc iornc inalicavcl, cono un nacaco dc quc nao
odcnos uiilizar-nos (c o crisiianisno lcvania ial cono un nacaco}
quando, cn vcz dc icrra firnc, so Ia anianos c cIarcos? Scra una
faialidadc quc c rcciso suoriar? Nao, c da roria cula do
Ioncn. Ningucn nascc a-csiriiual; c, or nuncrosos quc scjan
aquclcs quc, Iora da noric, nada nais lcvcn cono rcsuliado da
sua vida... nao c or cula da vida. Mas digano-lo scn Icsiiar, cssa
rcicnsa socicdadc crisia (na qual, aos nilIcs, as cssoas sao
crisias cono sc nada fossc, dc nodo quc sc conian, caiancnic,
ianios crisiaos quanios nascincnios Ia} nao c acnas una
ncsquinIa cdiao do crisiianisno, crivada dc gralIas ciravaganics
c dc vazios ou acrcsccnios incios, consiiiui aic un aluso cn
rclaao a clc. rofana-o. Sc nun cqucno as ialvcz so nasan ircs
ocias or gcraao, o quc nao falia sao asiorcs, c a sua iurla c-
ccdc os cnrcgos. Fala-sc cn vocaao a roosiio dun ocia, nas,
aos olIos dun scn nuncro dc cssoas (crisiaos, orianio!} lasia un
canc ara sc scr asior. E coniudo, coniudo, un vcrdadciro asior
c un acaso ainda nais raro do quc un vcrdadciro ocia, c coniudo a
alavra vocaao" c ordinariancnic do donnio da rcligiao. Mas, sc
sc iraia dc scr ocia, ncn or isso a socicdadc dcia dc icr acgo
vocaao, a vcr ncla grandcza. Pclo conirario, ara a nuliidao (cris-
iaos, orianio!} rivada dc qualqucr idcia quc clcvc, scr asior c, scn
o ncnor nisicrio n us nutuuIus (cn csiado dc naiurcza}, un
ganIa-ao.
Ai dc nos! a roria avcniura dcsia alavra na crisiandadc
sinloliza iodo o dcsiino do crisiianisno cnirc nos. A infclicidadc nao
csia cn nao sc falar disso (cono ianouco a infclicidadc consisic cn
carcccr dc asiorcs}; nas cn falar dc ial nancira, quc a nuliidao
acala or nao ligar ncnIun cnsancnio alavra (do ncsno nodo
quc cssa nuliidao da iao ouca significaao csiriiual ao faio dc sc
scr asior cono ao icrra-a-icrra dc scr concrcianic, noiario,
cncadcrnador, vcicrinario, cic.}, dc ial nodo quc o sagrado c o
sullinc dciaran dc inrcssionar, c ouvc-sc ncsno iraia-los cono
coisas invcicradas, iornadas cosiuncs, Dcus salc cono, a ccnlo
dc ianias ouiras. Cono adnirar-sc quc a nossa gcnic, dcois disio
or nao scniir dcfcnsavcl a sua roria aiiiudc sinia a
ncccssidadc dc dcfcndcr o crisiianisno !
Mas scria rcciso quc os asiorcs fosscn clo ncnos crcnics!
E crcnics quc crcian! Mas crcr c cono anar, a ial onio quc, no
fundo, quanio ao cniusiasno, o nais aaionado dos aaionados
faz figura dc adolcsccnic ao lado do crcnic. OlIai o Ioncn quc ana.
Qucn ignora quc clc odcria, dia aos dia, da nanIa noiic c da
noiic nanIa, infindavclncnic, falar do scu anor! Mas qual dc vos
iria suor quc clc icnIa idcia, odcr dc falar cono a nossa gcnic! quc
clc nao aloninc a idcia dc rovar cn ircs onios quc o scu anor
icn un scniido!... quasc cono o asior quando rova cn ircs onios
a cficacia das oracs, ianio clas icn laiado dc rco quc icn
ncccssidadc dc ircs onios ara rccucrar un ouquinIo dc
rcsigio; ou ainda, o quc c scnclIanic, nas un ouco nais risvcl,
quando rova cn ircs onios quc a oraao c una lcaiiiudc quc
uliraassa o cnicndincnio. qucrido c inarcciavcl Aniiclna!
dizcr quc sc rova or ircs razcs quc, a valcrcn un ouco nais quc
nada, nao dcvcn orianio sucrar o cnicndincnio, nas, clo
conirario, rovar-lIc cvidcncia quc cssa lcaiiiudc dc nodo algun
o uliraassa; cono sc, con cfciio, as razcs" nao iivcsscn dc csiar
scnrc ao alcancc da razao! Mas quanio quilo quc sucra o
cnicndincnio c ara aquclc quc nisso crc cssas ircs razcs sao
iao vazias cono, nas ialulcias das Ioscdadas, ircs garrafas ou ircs
vcados! Mas Prossiganos. qucn suoria ao aaionado a idcia dc
dcfcndcr a causa do scu anor, dc adniiir quc cssc anor nao scja o
scu alsoluio, o Alsoluio! Cono crcr quc o icnIa cnsado ao ncsno
icno quc nas oljccs Iosiis, c quc assin nasccu o scu discurso dc
dcfcsa; isio c, cono julga-lo caaz ou nas vcscras dc adniiir quc
nao csia aaionado, dc sc dcnunciar cono nao o csiando? Idc
roor-lIc ara ionar ial aiiiudc, c c faial quc vos julguc louco, c sc,
alcn dc aaionado, for ianlcn un ouco sicologo, odcis csiar
ccrio dc quc susciiara o auior da roosiao dc nunca icr
conIccido o anor, ou dc qucrcr conduzi-lo a irair, a rcncgar o scu...
dcfcndcndo-o! Nao csiara nisio a rova icrninanic dc quc a un
vcrdadciro aaionado, janais assara cla calca a idcia dc cn
ircs onios rovar o scu anor ou dcfcndc-lo?! visio quc alguna coisa
valc nais quc iodos csscs onios junios c quc qualqucr dcfcsa. clc
ana. E qucn rova c lciicia, nao ana, liniia-sc a fingi-lo, c,
infclizncnic ou ianio nclIor iao iolancnic o fcz quc acnas
rcvcla a sua falia dc anor.
Ora c caiancnic assin quc sc fala do crisiianisno quc
falan os asiorcs crcnics dcfcndcndo-o", ou iransondo-o cn
razcs", sc nao c quc o csiragan a qucrcr -lo cscculaiivancnic
cn concciio"; c o quc sc cIana rcgar, c a crisiandadc icn ja cn
grandc csiina cssas fornas dc rcgaao... c os scus audiiorios. Eis
orquc (isso o rova} a crisiandadc csia iao longc dc scr aquilo quc
sc diz, c a naior aric dos crisiaos carccc a ial onio dc
csiriiualidadc quc nao sc odc scqucr, no scniido csiriiancnic
crisiao, considcrar a sua vida cono ccado.
LIVFO V

A CONTINUAO DO PECADO

O csiado coninuo dc ccado c un ccado a nais; ou, ara
usar una crcssao nais rccisa c ial cono adianic sc dcscnvolvcra,
crnancccr no ccado, c rcnova-lo, c ccar. Ao ccador ialvcz isio
arca cagcrado, ois lIc cusia rcconIcccr cn qualqucr ouiro
ccado aiual un novo ccado. Mas a cicrnidadc, scu guarda-livros, c
olrigada a inscrcvcr o csiado dc ccado cn quc sc csia no assivo
dos novos ccados. O scu livro icn acnas duas colunas c tudo o quc
nuo ucn du c c ccudo
19
; a falia dc arrccndincnio aos cada
ccado c un novo ccado, c aic cada un dos insianics cn quc cssc
ccado crnanccc scn arrccndincnio c un novo ccado. Mas
cono sao raros os Ioncns cuja conscicncia inicrior icn
coniinuidadc! Haliiualncnic a sua conscicncia c una sinlcs
inicrniicncia, quc nao sc nanifcsia scnao nas dcciscs gravcs, nas
quc crnanccc fccIada ao coiidiano; cono csriio, o Ioncn nao
cisic duranic nais duna Iora or scnana... forna lcn aninal,
cvidcnicncnic, da cisicncia csiriiual. A coniinuidadc c coniudo a
roria csscncia da cicrnidadc, c cla cigc o ncsno do Ioncn, isio
c, qucr quc clc icnIa conscicncia dc scr csriio, c quc crcia. Pclo
conirario, o ccador csia a ial onio cn odcr do ccado quc, nao
susciiando o scu alcancc, ncn scqucr salc quc a sua vida inicira
csia no caninIo da crdiao. Elc nao conia scnao cada novo ccado,
quc lIc da cono quc un novo inulso solrc a ncsna via, cono sc,
no insianic anicrior, nao a scguissc ja con ioda a vclocidadc dos
ccados anicriorcs. O ccado iornou-sc-lIc iao naiural, ou a ial
onio una scgunda naiurcza, quc nao cnconira nada dc anornal
nos aconiccincnios dc cada dia, c so icn un lrcvc rccuo no
noncnio dc rccclcr cono quc un novo inulso dc cada novo
ccado. Ncssa crdiao, cn vcz da vcrdadcira coniinuidadc da cicr-
nidadc. a do crcnic quc sc salc cranic Dcus, nao vc a da sua
roria vida... a coniinuidadc do ccado.
A coniinuidadc do ccado"? Mas nao scra o ccado
rccisancnic o dcsconinuo? Eis-nos dc novo anic a icoria dc quc o
ccado c acnas una ncgaao, da qual ncnIuna rcscriao janais
odcra fazcr una roricdadc, cono ianouco una rcscriao odc
dar dirciios solrc lcns roulados; quc clc nao c scnao una ncgaao,
una inoicnic icniaiiva ara sc consiiiuir, voiada, airavcs iodos os
sulcios da inoicncia, nun dcscscrado dcsafio, a janais o
conscguir. Sin, c a icoria dos filosofos; nas ara o crisiao o ccado
(c nisio c rcciso crcr, ois quc c o aradoo, o ininicligvcl} c una
osiao quc or si roria sc dcscnvolvc, una coniinuidadc cada vcz
nais osiiiva.
E a lci dc crcscincnio dcsia coniinuidadc nao c ianouco a
ncsna quc rcgc una dvida ou una ncgaao. Porquc una dvida nao
auncnia or nao scr aga, nas soncnic quando nais una sc lIc
acrcsccnia. O ccado, cssc, auncnia cn cada insianic cn quc nclc
sc crnanccc. O ccador icn iao ouca razao cn so vcr auncnio do
ccado a cada novo ccado, quc, no fundo, ara os crisiaos, o csiado
no qual sc crnanccc no ccado lIc c un acrcscino, c o novo
ccado. Ha aic un diiado ara dizcr quc ccar c Iunano, nas
saianico rcscrvar nclc; foroso c coniudo ao crisiao cnicndc-lo un
ouco difcrcnicncnic. Nao icr scnao una visao dcsconinua, nao
noiar os novos ccados c saliar os inicrvalos, os csaos cnirc dois
ccados, nao c ncnos sucrficial do quc suor, or ccnlo, quc un
conloio so avana cada vcz quc sc ouvc arqucjar a loconoiiva.
Coniudo nao c cssc arqucjar ncn o inulso quc sc lIc scguc, quc dc
faio c rcciso vcr, nas a vclocidadc ncdia, cla qual a loconoiiva
avana c quc roduz cssc arqucjar. Assin do ccado. O crnancccr
no ccado c o scu rorio fundo, os ccados singularcs nao sao a
sua coniinuaao, nas, sinlcsncnic, nanifcsian-no; cada novo
ccado nao faz scnao iornar-nos nais scnsvcl a sua vclocidadc.
Pcrnancccr no ccado c ior do quc cada ccado isolado, c o
ccado or ccclcncia. E c ncsic scniido, con cfciio, quc crnancccr
no ccado c coniinuar o ccado, c un novo ccado. Ordinariancnic
nao sc julga assin, cnsa-sc quc un novo ccado c cngcndrado clo
ccado aiual. Mas a razao, lcn divcrsancnic rofunda, c quc
crnancccr no ccado consiiiui un novo ccado. Por isso
SIalcscarc, ncsirc sicologo, faz dizcr a MaclciI (III, 2} TIngs Iud
Icgun nuIc stong tIcnscucs I .
20
Isio c, quc o ccado sc
cngcndra a si rorio cono una conscqucncia, c quc ainda ganIa
nais fora ncsia coniinuidadc inicrior do nal. Mas janais sc odc
cIcgar a csia conclusao considcrando acnas os ccados isolados.
A naior aric das cssoas vivcn or dcnais inconscicnics dc
si ara susciiar quais scjan as conscqucncias; or falia do vnculo
rofundo do csriio, a sua vida, scja or cncaniadora ingcnuidadc
infaniil, scja or ncccssidadc, nao c nais do quc una nisiura scn
nco dc un ouco dc aao, dc acaso, dc aconiccincnios; vcno-las
unas vczcs raiicar o lcn, dcois fazcr nal; unas vczcs o scu
dcscscro dura una iardc, ouiras rolonga-sc duranic ircs scnanas,
c ci-las razcniciras, c logo dcscscradas or nais un dia. A vida c
ara clas una csccic dc jogo cn quc sc cnira, nas nao cIcgan
nunca a arriscar iudo, nunca cla sc lIcs rcrcscnia cono una
conscqucncia infiniia c fccIada. Por isso nao falan nunca scnao
accrca dc aios isolados, ial ou ial loa aao, ial falia.
Qualqucr cisicncia, doninada clo csriio, csia sujciia a
una scqucncia inicrior, scqucncia dc origcn iransccndcnic, quc
dccndc clo ncnos duna idcia. Mas, nuna ial vida, o Ioncn or
sua vcz rcccia infiniiancnic, or una idcia infiniia das
conscqucncias ossvcis, qualqucr ruiura da scqucncia; nao corrc
clc o risco dc scr arrancado a cssa ioialidadc quc suoria a sua
vida? A ncnor inconscqucncia rcrcscnia una crda cnornc, visio
clc crdcr o cncadcancnio; c ialvcz dcsfazcr un noncnio o cncanio,
csgoiar cssc odcr nisicrioso quc ligava iodas as foras nuna
Iarnonia unica, fazcr saliar a nola; arruinar iudo, ialvcz, ara
naior sulcio do cu, nun caos dc foras cn rcvolia inicsiina, dondc
sc icra csvado iodo o acordo inicrior, ioda a franca vclocidadc, iodo
o nctus. O adniravcl nccanisno, quc scqucncia dcvia ioda a
facilidadc dc novincnios da sua rclojoaria dc ao, iania cncrgia
duciil, ci-lo dcsarranjado; c quanio nais cslcndido, nais grandioso
cra o nccanisno, ianio naior c a sua confusao.
O crcnic, cuja vida inicira rcousa solrc o cncadcancnio do
lcn, icn un rcccio infiniio ncsno do ncnor ccado, visio sc
arriscar a crdcr infiniiancnic, ao asso quc os Ioncns do
csonianco, quc nao sacn do ucril, nao icn ioialidadc a crdcr, as
crdas c ganIos nunca sao ara clcs nais do quc arcialidadc,
ariicularidadc.
Mas con conscqucncia nao infcrior do crcnic, o dcnonaco
olsiina-sc, or scu lado, no cncadcancnio inicrior do ccado.
ScnclIanic ao clrio, dia solrc dia vai nanicndo a cnlriagucz, con
rcccio aragcn, ao langor quc cniao sc roduziria c dos scus
ossvcis rcsuliados, sc crnancccssc scn lclcr un dia iniciro.
Eaiancnic, alias, cono o Ioncn dc lcn, sc o fosscn icniar
iniando-lIc o ccado sol una forna airacnic; a sua rcsosia
sulicanic scria. Nao nc icnicis !" Assin ianlcn o dcnonaco daria
ccnlos do ncsno ncdo. En facc dun Ioncn dc lcn, nais foric
no scu cano do quc clc, c quc vicssc dcscrcvcr-lIc o lcn na sua
lcaiiiudc, o dcnonaco c lcn caaz dc lIc inlorar, cn lagrinas,
quc nao lIc falc, quc, cono clc diz, nao icnic cnfraquccc-lo. Porquc c
a sua coniinuidadc inicrior c a sua coniinuidadc no nal quc fazcn
con quc ianlcn clc icnIa una ioialidadc a crdcr. O dcsvio dun
scgundo fora da sua scqucncia, una so inrudcncia dc rcginc, un
so olIar disirado, or un so insianic, o icr una ouira visao do
conjunio ou so duna aric. c c risco, cono clc diz, dc janais voliar a
scr clc rorio. ccrio quc rcnunciou ao lcn, dcscscrado, c quc
dclc nao cscra nais aulio, faa o quc fizcr; nas cssc lcn nao
odcria vir ainda criurla-lo? incdi-lo ara scnrc dc rcaiar o
lcno inulso do cncadcancnio, cn suna, cnfraquccc-lo? So na
coniinuidadc do ccado c clc rorio, so ncla vivc c sc scnic vivcr.
Quc dizcr a isio? scnao quc a crnancncia, a csialilidadc no ccado
ainda c o quc, no fundo da sua qucda, o susicnia, clo dialolico
rcforo da scqucncia; nao c o novo ccado, disiinio, quc (sin,
dcncncia Iorrvcl!} o ajuda; o novo ccado, disiinio, acnas
nanifcsia a coniinuidadc no ccado, c c csia quc c, roriancnic, o
ccado.
A coniinuaao do ccado" visa orianio ncnos aos novos
ccados isoladancnic, do quc ao csiado coninuo dc ccado, o quc c
ainda una clcvaao dc inicnsidadc do ccado or si rorio, una
crsisicncia conscicnic no csiado dc ccado. A lci dc condcnsaao do
ccado narca ois, aqui cono cn ioda aric, un novincnio inicrior
ara una scnrc naior inicnsidadc dc conscicncia.
CAPTULO I

O ccado dc dcscscrar do scu ccado

O ccado c dcscscro, c o quc clcva a sua inicnsidadc c o novo
ccado dc dcscscrar do scu ccado. Facilncnic sc vc quc c isso o
quc sc cnicndc or clcvaao dc inicnsidadc; nao sc iraia dun ouiro
ccado, cono, aos un roulo dc ccn, un ouiro dc nil risdalcs. Nao,
nao sc iraia aqui dc ccados isolados; o csiado coninuo dc ccado c
o ccado, c cssc ccado inicnsifica-sc na sua nova conscicncia.
Dcscscrar do scu ccado significa quc csic sc cnccrrou na sua
roria scqucncia c nao qucr sair da. Fccusa-sc a qualqucr coniaio
con o lcn, rcccia a fraqucza dc cscuiar or vczcs una ouira voz.
Nao, ci-lo dccidido a so sc cscuiar a si, a nao convivcr scnao consigo,
a fccIar-sc no scu cu, a cnclausurar-sc or dciras duna nova
nuralIa, cnfin, a garaniir-sc clo dcscscro do scu ccado conira
qualqucr surrcsa ou crscguiao or aric do lcn. Tcn
conscicncia dc icr coriado iodas as onias airas dc si, c dc csiar
assin inaccssvcl ao lcn cono o lcn o csia a clc; a onio quc,
cnlora nun noncnio dc fraqucza o quiscssc, voliar airas lIc scria
inossvcl. Pccar c afasiar-sc do lcn; nas dcscscrar do ccado, c
un scgundo alandono, c quc, cono dun fruio, csrcnc do ccado
as uliinas foras dcnonacas; cniao, ncssc cndurccincnio ou
iniciriancnio infcrnal, lcvado na sua roria scqucncia, olriga-sc,
nao so a icr cono csicril c vao a iudo o quc scja arrccndincnio c
crdao, nas ainda a vcr nisso un crigo, conira o qual, cn rinciro
lugar, rccisa arnar-sc, caiancnic cono faz o Ioncn dc lcn
conira a icniaao. Ncssc scniido, Mcfisio, no Fuusto, diz ccrio ao
afirnar quc nao Ia ior niscria do quc a dun dialo quc dcscscra;
visio quc o dcscscro, ncsic caso, nao c scnao fraqucza quc da
ouvidos ao arrccndincnio c ao crdao. Para caracicrizar a
inicnsidadc dc oicncia a quc sc clcva o ccado, quando dclc sc
dcscscra, odcria dizcr-sc quc sc conca or rcncgar o lcn, c sc
acala or rcncgar o arrccndincnio.
Dcscscrar do ccado c icniar nanicr-sc caindo cada vcz nais;
cono o acronauia solc largando lasiro, assin o dcscscrado sc
olsiina cn lanar iodo o lcn cla lorda afora (scn conrccndcr
quc c un lasiro quc clcva, quando conscrvado}, c cai, julgando sulir
c c ccrio quc, ianlcn, cada vcz sc iorna nais lcvc. O ccado or
si so c a luia do dcscscro; nas, csgoiadas as foras, c rccisa una
nova clcvaao dc oicncia, una nova conrcssao dcnonaca solrc si
rorio; c c o dcscscro do ccado. un rogrcsso, un crcscincnio
do dcnonaco quc, cvidcnicncnic, nos ncrgulIa, nos afunda no
ccado. una icniaiiva ara dar ao ccado un inicrcssc, ara
iorna-lo una oicncia, dizcndo quc as sorics csiao dciiadas ara
scnrc, c quc sc crnancccra surdo a qualqucr idcia dc
arrccndincnio c crdao. O dcscscro do ccado nao sc iludc,
coniudo, con o scu rorio nada, salcndo lcn quc nada nais icn
dc quc ossa vivcr, nada nais, a roria idcia do scu cu scndo nada
ara clc. o quc, cono grandc sicologo, diz o rorio MaclciI (II,
1}, dcois dc icr assassinado o rci c dcscscrando agora do scu
ccado.
TIcc`s notIng scous n notut.
A s Iut tos. cnoun und gucc s dcud.
21

O nagisiral dc iais vcrsos csia na dula inicnao das alavras
cnoun c gucc. Pclo ccado, isio c, dcscscrando do ccado, csia ao
ncsno icno a infiniia disiancia da graa... c dclc rorio. O scu
cu, so cgosno, culnina cn anliao. Ei-lo rci c, coniudo,
dcscscrando do scu ccado c da rcalidadc do arrccndincnio, isio
c, da graa, c ncsno, acala dc crdcr o scu cu; incaaz dc or si
rorio o susicniar, csia caiancnic iao longc dc o odcr gozar na
anliao cono dc olicr a graa.



Na vida (a cnconirar-sc ncla, dc acrcclcr-sc, o dcscscro do
ccado; cnconira-sc iodavia un csiado assin dcsignado clos
Ioncns} icn-sc, Ialiiualncnic, una nancira dc vcr crrnca, scn
duvida orquc nao nos nosirando o nundo scnao lcviandadc,
irrcflcao, qualqucr nanifcsiaao un ouco nais rofunda nos
inrcssiona c faz iirar rcsciiosancnic o cIacu. Scja or lrunosa
ignorancia dc si rorio ou do quc indica, scja or vcrniz dc
Iiocrisia, ou graas sua Ialiiual asiucia c sofisiica, o dcscscro
do ccado nao dcicsia dar-sc a aarcncia dc scr o lcn. Prcicndc-sc
cniao vcr nclc o sinal duna naiurcza rofunda, quc iona
naiuralncnic nuiio a scrio o scu ccado. Un Ioncn, or ccnlo,
cnircgou-sc a qualqucr ccado, dcois, rcsisiiu or nuiio icno
icniaao c acalou or vcncc-la... Aos o quc, sc iorna a cair c ccdc,
a criurlaao quc o invadc ncn scnrc c dcsgosio or icr ccado.
Podc icr origcn lcn difcrcnic, scr ianlcn una irriiaao conira a
Providcncia, cono sc iivcssc sido cla a alandona-lo, cla quc nao
dcvia ic-lo iraiado con ial durcza, ois quc clc rcsisiira duranic
ianio icno. Mas nao scra raciocinar cfcninadancnic, acciiar dc
olIos fccIados cssc dcsgosio, assar or cina do cquvoco incluso
cn ioda a aiao, crcssao dcssa faialidadc quc faz con quc o
Ioncn aaionado aic a loucura ossa acrcclcr-sc,
osicriorncnic, dc icr diio o conirario do quc julgara dizcr! Essc
Ioncn roicsiara, ialvcz, con alavras cada vcz nais forics, ioda a
ioriura da sua rccada, c cono cla o lcvou dc novo ao dcscscro.
Nunca no crdoarci", diz clc. Tudo isso ara nosirar iodo o lcn
quc nclc cisic, c cono a sua naiurcza c rofunda. Ora, iudo isso c
nisiificaao. Inscri dc roosiio, na ninIa dcscriao, o nunca no
crdoarci" rccisancnic una das crcsscs quc sc ouvcn cn iais
circunsiancias. Nunca nais odcra crdoar-sc ial coisa... nas sc
Dcus o quiscssc fazcr, icra clc, clc rorio, a naldadc dc nao sc
crdoar? Na rcalidadc, o scu dcscscro do ccado solrciudo
quando cnrcga os naiorcs csforos ara sc dcnunciar (scn quc dc
nodo algun cnsc o quc diz}, quando diz quc nunca sc crdoara"
dc icr odido ccar assin (alavras quasc ao invcs da Iunildc
coniriao quc cdc a Dcus o crdao} o scu dcscscro indica iao
ouco o lcn quc, clo conirario, indica inscnsaiancnic o ccado,
cuja inicnsidadc rovcn dc quc nclc sc aiola. Dc faio, cra quando
rcsisiia icniaao, quc sus iornar-sc nclIor do quc rcalncnic c.
iornou-sc orgulIoso, c o scu orgulIo csia agora inicrcssado cn quc
o assado sc icnIa csvado conlciancnic. Mas a sua rccada
rcnova dc rccnic cssc assado, iorna-o aiual. Fccordar iniolcravcl
ao scu orgulIo, da cssc rofundo cnirisicccr, cic.... Trisicza quc
cvidcnicncnic volia as cosias a Dcus, quc nao c scnao una
dissinulaao dc anor rorio c dc orgulIo. Quando dcvcria, anics
dc nais, dar-lIc graas, Iunildcncnic, or icr socorrido iao
longancnic a sua rcsisicncia, c confcssou-lIc cn scguida, c a si
rorio, quc ial socorro ja cccdia o scu ncriio.
Nisio, cono cn iudo, a clicaao dos vclIos icios cdificanics
iranslorda dc rofundidadc, dc ccricncia, dc insiruao. Ensinan
clcs quc Dcus crniic s vczcs ao crcnic un asso cn falso, c a
qucda cn qualqucr icniaao... a fin, rccisancnic, dc o IunilIar c
assin nais o forialcccr no lcn; o conirasic da sua rccada con os
scus rogrcssos no lcn, considcravcis ialvcz, c una iananIa
IunilIaao! E consiaiar-sc idcniico a si rorio c-lIc iao doloroso!
Quanio nais o Ioncn sc clcva, nais sofrc quando cca. Talvcz, con
o dcsgosio, soolrassc na nais ncgra irisicza... c o iolo dun dircior
dc conscicncia scria cniao caaz dc adnirar a sua rofundcza noral,
iodo o odcr do lcn solrc clc... cono sc fossc o lcn! E a sua
nulIcr, a olrc! cono cla sc scnic IunilIada junio dc ial narido,
scrio c icncnic a Dcus, iao dcsgosiado clo ccado! Talvcz clc diga
coisa nais cnganadora ainda, ialvcz quc cn vcz dc dizcr. janais no
odcrci crdoar (cono scja sc iivcssc crdoado ccados a si rorio.
ura llasfcnia}, ialvcz diga sinlcsncnic quc Dcus janais odcra
crdoar-lIc. Ai dclc! ncsno aqui coniinua a iludir-sc. O scu
dcsgosio, a sua rcocuaao, o scu dcscscro? sinlcs cgosno
(cono cssa angusiia do ccado, qual c a roria angusiia quc
conduz, orquc cla c anor rorio quc qucr orgulIar-sc dc si, scr
scn ccado...} c a consolaao c a sua ncnor ncccssidadc, c c or
isso quc as incnsas doscs dc consolaao quc adninisiran os
dirciorcs dc conscicncia so scrvcn ara agravar o nal.
CAPTULO II

O ccado dc dcscscrar quanio
22
rcnissao
dos ccados (o cscandalo}

Aqui a conscicncia do cu clcva-sc a un naior odcr clo
conIccincnio dc Crisio, aqui o cu csia cranic Crisio. Aos o
Ioncn ignoranic do scu cu cicrno, dcois do Ioncn conscicnic
dun cu quc icn alguns vcsigios dc cicrno (na rincira aric},
nosirou-sc (assando scgunda aric} quc iodos clcs cran
rcduivcis ao cu cIcio duna idcia Iunana dc si rorio c
conoriando cn si a sua roria ncdida. A isio ounIa-sc o cu cn
facc dc Dcus, lasc da dcfiniao do ccado.
Eis, agora, un cu cranic Crisio un cu quc, ncsno aqui,
dcscscrado, nao qucr, ou qucr scr clc rorio. Dcscscrar quanio
rcnissao dos ccados c, con cfciio, rcduivcl a una ou ouira das
fornulas do dcscscro; dcscscro-fraqucza ou dcscscro-dcsafio; or
cscandalo o rinciro nao ousa crcr, o scgundo rccusa-sc. Mas
fraqucza c dcsafio sao aqui rccisancnic o conirario do quc
cosiunan scr. O dcscscro no qual algucn sc rccusa a scr clc
rorio c fraqucza dc Ialiio, nas aqui c o conirario; visio quc,
cfciivancnic, c dcsafio rccusar-sc a scr o quc sc c, un ccador, c
arovciiar-sc disso ara sc discnsar da rcnissao dos ccados. O
dcscscro no qual algucn qucr scr clc rorio c dcsafio dc Ialiio,
nas aqui c o conirario, ois c-sc fraco qucrcndo, or dcscscro, scr
si rorio, qucrcndo scr ccador a onio dc nao adniiir o crdao.
Un cu cn facc dc Crisio c un cu clcvado a una aliiiudc, a
una oicncia sucrior, cla incnsa conccssao dc Dcus, a incnsa
accao dc quc Dcus o invcsiiu, icndo qucrido, ara clc ianlcn,
nasccr c scr Ioncn, sofrcr c norrcr. A nossa fornula rcccdcnic
solrc o crcscincnio do cu, quando crcscc a idcia dc Dcus, valc
igualncnic aqui. quanio nais auncnia a idcia dc Crisio, nais o cu
auncnia. A sua qualidadc dccndc da sua ncdida. Dando-nos
Crisio cono ncdida, Dcus nosirou-nos cvidcncia aic ondc vai a
incnsa rcalidadc dun cu; orquc so cn Crisio c vcrdadc quc Dcus c
a ncdida do Ioncn, a sua ncdida c o scu fin. Mas con a
inicnsidadc do cu auncnia a do ccado.
Tanlcn sc odc dcnonsirar dc ouiro nodo a clcvaao dc
inicnsidadc do ccado. Viu-sc cn rinciro lugar quc o ccado cra
dcscscro; c quc a sua inicnsidadc sc clcvava clo dcscscro do
ccado. Mas Dcus ofcrccc-nos cniao a rcconciliaao rcnindo as
nossas culas. Coniudo o ccador dcscscra c a crcssao do scu
dcscscro iorna-sc ainda nais rofunda; ci-lo, sc assin odc dizcr-
sc, cn coniaio con Dcus, nas or csiar ainda nais afasiado dclc. O
ccador, dcscscrando da rcnissao dos ccados, quasc arccc
qucrcr aroinar-sc o nais ossvcl dc Dcus; ois nao c csic o ion
do dialogo. Mas nao, os ccados nao sao rcnidos, c inossvcl", nao
sc diria una luia coro a coro! E, coniudo, c rcciso quc o Ioncn
sc afasic ainda nais dc Dcus, c dc un asso quc iransfornc a sua
naiurcza, ara assin lIc odcr falar, c scr ouvido; ara assin luiar
connus
23
c rcciso quc scja cnnus;
24
ial c a ciravagancia acusiica
do nundo csiriiual, o lizarro das lcis quc rcgulan as disiancias!
dcsdc a naior disiancia dc Dcus quc o Ioncn lIc odc fazcr ouvir
csic. Nao ! O Ioncn nunca c iao faniliar con Dcus cono quando
csia longc dclc, faniliaridadc quc so odc nasccr do rorio
afasiancnio! na vizinIana dc Dcus nao sc odc scr faniliar, c a sc-
lo, c sinal dc quc sc csia longc. Tal c a inoicncia do Ioncn cn facc
dc Dcus! A faniliaridadc con os grandcs da icrra faz corrcr o risco
dc sc scr aiirado longc dclcs; nas nao sc odc scr faniliar con Dcus
scnao afasiando-sc dclc.
Ordinariancnic, os Ioncns icn una oiniao crrada solrc csic
ccado (dcscscrar da rcnissao}, solrciudo dcois quc sc suriniu a
noral, c nao sc ouvc scnao rarancnic, ou nunca, una va alavra
noral. Para a csiciica nciafsica quc Iojc rcina, o dcscscrar da
rcnissao dos ccados c sinal duna naiurcza rofunda, un ouco
cono sc sc quiscssc vcr nas nalcias duna criana un sinal dc
rofundcza. Alias, rcina una linda dcsordcn no icrrcno rcligioso,
dcsdc quc das rclacs do Ioncn con Dcus sc suriniu o scu unico
rcgulador, o iu dcvcs", inossvcl dc discnsar ara dcicrninar scja
o quc for da cisicncia rcligiosa. En vcz dclc, vcnccndo a faniasia,
uiilizou-sc a idcia dc Dcus cono un condincnio da inoriancia
Iunana, ara sc fazcr dc inorianic cranic Dcus. Cono cn
oliica, ondc sc arranja inoriancia colocando-sc na oosiao, a
onio quc or fin, sc dcscja un govcrno ara cnconirar alguna
coisa a quc sc oor, ial cono sc acalara or nao qucrcr surinir
Dcus... acnas ara sc cncIcr dc nais inoriancia do csiar na
oosiao. E iudo o quc ouirora cra ionado cono nia olsiinaao
assa agora or gcnial, or sinal dc rofundcza. Dcvcs cc, dizia-sc
ouirora, nuiio sinlcsncnic, scn sonlra dc ronaniisno agora
dizcr quc isso c inossvcl c gcnial c rofundo. Dcvcs crcr na
rcnissao dos ccados", c cono unico concniario dcsic icio,
acrcsccniava-sc ouirora. Caira solrc ii una grandc infclicidadc, sc
o nao udcrcs; orquc sc odc aquilo quc sc dcvc" agora c gcnial c
rofundo nao o odcr crcr. Lindo rcsuliado ara a crisiandadc! Sc sc
calassc o crisiianisno, os Ioncns scrian iao cIcios dc si? Ccria-
ncnic quc nao, cono nunca o foran no aganisno, nas a irazcr
assin a-crisiancnic as idcias crisias or ioda a aric, o scu cnrcgo
iorna-sc da naior irrcvcrcncia, quando nao sc faz dclc un uso dc
ouira csccic, nas nao ncnos vcrgonIoso. Dc faio, quc cigrana. a
llasfcnia quc nao cisiia nos cosiuncs agaos, csiar cono cn sua
casa na loca dos crisiaos! c ao asso quc os agaos, con una
csccic dc Iorror, dc ncdo ao nisicrio, nao noncavan cn gcral
Dcus scnao con ioda a solcnidadc, quc cigrana quc cnirc os
crisiaos o scu nonc scja a nais corrcnic das alavras dc iodos os
dias, c inqucsiionavclncnic a alavra nais vazia dc scniido, c a quc
sc usa con ncnos cauicla, orquc cssc olrc Dcus, na sua
cvidcncia (o inrudcnic! o dcsasirado! icr-sc nanifcsiado, cn vcz dc
sc conscrvar cscondido, cono fazcn as cssoas dc ctc) c,
aiualncnic, iao conIccido cono o lolo lranco. Assin, ir dc vcz cn
quando igrcja c rcsiar-lIc un grandc scrvio, o quc valc ianlcn
os louvorcs do asior, o qual cn nonc dc Dcus agradccc ic-lo
Ionrado con a visiia c conccdc o iiulo dc Ioncn icdoso, ao
ncsno icno quc da una fcrroada quclcs quc nao dao nunca a
Dcus a Ionra dc assar o liniar da sua casa.
O ccado dc dcscscrar da rcnissao dos ccados c o
cscunduo. Os judcus, ncsic onio, iinIan nuiia razao ara sc
cscandalizar dc Crisio qucrcr rcnir os ccados. Quania falia dc
clcvaao (nornal, dc rcsio, nos nossos crisiaos} c ncccssaria, quando
nao sc c crcnic, ara nao sc cscandalizar dc quc un Ioncn qucira
crdoar os ccados! E quc falia dc clcvaao nao ncnos lancniavcl,
ara nao sc cscandalizar dc quc o ccado ossa scr rcnido! Para a
razao Iunana c a naior inossililidadc scn quc con isio cu
qucira clogiar a gcnialidadc dc nao o odcr crcr; orquc dcuc scr
crido.
Un agao, naiuralncnic, nao odia concicr cssc ccado.
Pudcssc clc (c ncn scqucr o odia, nao icndo a idcia dc Dcus} icr a
vcrdadcira idcia do ccado, quc ncn assin odcria icr ido alcn do
dcscscro do scu ccado! E, o quc c nais (c c cssa ioda a conccssao
a fazcr razao c ao cnsancnio Iunano}, dcvcrian icccr-sc louvorcs
ao agao quc na vcrdadc conscguissc nao dcscscrar do nundo,
ncn dc si, no scniido largo, nas do scu ccado. A cnrcsa rcqucr,
ara scr lcn succdida, rofundcza dc csriio c dados ciicos.
NcnIun Ioncn, cono Ioncn, odc ir nais longc, c rarancnic sc
vc algucn cIcgar a. Mas iudo nuda con o crisiianisno; ois quc,
crisiao, iu dcvcs crcr na rcnissao dos ccados.
Mas, sol csic uliino onio dc visia, qual c o csiado da
crisiandadc? Pois lcn! no fundo cla dcscscra da rcnissao dos
ccados, ncsic scniido, coniudo, dc qucn ncn scqucr conIccc o scu
csiado. Ncn scqucr aiingiu a conscicncia do ccado, nao rcconIccc
scnao a csccic dc ccado quc ja o aganisno rcconIccia, vivc alcgrc
c conicnic nuna aga scgurana. Mas vivcr na crisiandadc c ja
uliraassar o aganisno, c os nossos crisiaos vao aic galar-sc dc
quc o scu scniincnio dc scgurana nao c scnao ois cono o scria
na crisiandadc! a conscicncia quc clcs icn da rcnissao dos
ccados, convicao quc os asiorcs rcforan nos ficis.
A infclicidadc rincial dos crisiaos dc Iojc c, afinal, o
crisiianisno, c quc o dogna do Ioncn-dcus (nas no scniido crisiao,
garaniido clo aradoo c clo risco do cscandalo}, fora dc scr
rcgado c rcrcgado, foi rofanado, c quc una confusao anicsia
sulsiiiuiu (cn rincio na arisiocracia filosofica, dcois na lclc
das ruas} a difcrcna dc naiurcza cnirc Dcus c o Ioncn. Janais
una douirina Iunana aroinou, dc faio, ianio cono o
crisiianisno, Dcus c o Ioncn; ncnIuna alias o icria odido.
Pcssoalncnic c Dcus o unico a odc-lo quc c a invcnao Iunana
scnao sonIo, ilusao rccaria! Mas janais una douirina sc dcfcndcu
con ianio cuidado conira a nais airoz das llasfcnias, a dc, aos
Dcus sc icr fciio Ioncn, rofanar o scu aio, cono sc Dcus c o
Ioncn fosscn un so janais una douirina fugiu ianio disso
cono o crisiianisno, cuja dcfcsa c o cscandalo. Ai dos frouos
discursadorcs, dos sucrficiais cnsadorcs! ai da sua scqucla dc
disculos c iurifcrarios!
Sc sc qucr ordcn na vida c nao scra o quc Dcus qucr, clc
quc nao c un Dcus da dcsordcn? quc sc vclc solrciudo a fazcr dc
cada Ioncn un isolado. Dcsdc quc sc dcia aos Ioncns rcunir-sc
naquilo a quc Arisioiclcs cIana una caicgoria aninal. a nuliidao; c
dcsdc quc cssa alsiraao (quc c coniudo ncnos quc nada, ncnos
quc o nais insignificanic indivduo} c iida cono alguna coisa. cniao
ouco icno c rcciso ara quc a divinizcn. Eniao cIcga-sc
IosoIcc a nodificar o dogna do Ioncn-dcus. Assin cono a
nuliidao soulc, cn divcrsos ascs, inor-sc ao rci c a inrcnsa aos
ninisiros, assin sc acala or dcscolrir quc a sona dc iodos os
Ioncns, sunnu sunnuun, inc rcsciio a Dcus. E a csia ao quc
sc cIana a douirina do Ioncn-dcus, idcniificando o Ioncn a
Dcus. Esia claro quc varios filosofos, dcois dc sc icrcn inicrcssado
cla roaganda dcsia douirina da rcondcrancia da gcraao solrc
o indivduo, dcla sc asfasiaran dcsgosiados, quando a diia douirina
sc infcriorizou aic dcificar a nuliidao. Mas csscs ncsnos filosofos
csqucccn quc ial douirina c afinal a sua, scn vcr quc, quando a ctc
a adoiava c una igrcja dc filosofos cra cono quc a sua cncarnaao,
cla nao cra ncnos falsa.
En suna, o dogna do Ioncn-dcus iornou os crisiaos
insolcnics. un ouco cono sc Dcus iivcssc sido dcnasiado fraco,
cono sc iivcssc iido a soric do dclonario, ago con ingraiidao or
cccsso dc conccsscs. Foi clc qucn invcniou o dogna do Ioncn-
dcus, c cis quc os crisiaos, or una dcscarada rcvcrsao dc rclacs,
sc cn cn c dc arcnicsco con clc; dc nodo quc a sua conccssao
icn aroinadancnic o ncsno scniido quc a ouiorga duna caria
consiiiucional . . . c salc-sc lcn o quc c. nao iinIa ouiro rcncdio
scnao acciia-la!..." cono sc fossc Dcus quc sc iivcssc colocado
nuna siiuaao difcil; c quc os naliciosos iivcsscn razao cn lIc
dizcr. A cula c iua, ara quc ic uscsic cn iao loas rclacs con
os Ioncns!" Douiro nodo qucn icria sonIado, qucn icria a ousadia
dc rcicndcr cssa igualdadc cnirc Dcus c o Ioncn? Mas fosic iu
qucn a roclanou, c agora colIcs o quc scncasic.
Coniudo, o crisiianisno, dcsdc o scu conco, ionou as suas
rccaucs. Paric da douirina do ccado, cuja caicgoria c
rccisancnic a do individual. O ccado nao c oljcio dc cnsancnio
cscculaiivo. Con cfciio, o indivduo csia scnrc alaio do concciio;
nao sc cnsa un indivduo, nas sin acnas o scu concciio. Logo os
nossos icologos sc rcciiiaran solrc a douirina da condcuncu
da gcraao solrc o indivduo; orquc fazcr-lIcs confcssar a
notcncu do concciio cn facc do rcal, isso scria cdir-lIcs
dcnasiado. Cono nao sc cnsa un indivduo, ianouco sc odc
cnsar un ccado individual; odc-sc cnsar o ccado (quc sc iorna
cniao una ncgaao} nas nao un ccador isoladancnic. Mas c isso
ncsno quc iira ao ccado ioda a scricdadc, sc nos liniiarnos a
cnsa-lo. Porquc o quc c scrio, c scrnos, vos c cu, ccadorcs; nao c o
ccado gcral quc c scrio, nas o uccnto rccaindo solrc o ccador, isio
c, solrc o indivduo. Con rcsciio a csic uliino, a cscculaao, ara
scr conscqucnic, dcvc icr cn grandc dcsrczo o faio dc sc scr un
indivduo, isio c, scr o quc nao c cnsavcl, c ara icniar ocuar-sc
dclc, dcvia dizcr-lIc. ara quc crdcs icno con a iua
individualidadc, iraia dc a csqucccr; scr un indivduo nada c; nas
cnsa... c scras cniao ioda a Iunanidadc, cogto cgo sun. Mas sc
aic isso fossc ncniira! c quc clo conirario o indivduo, a cisicncia
individual, fosscn a coisa surcna! Faanos dc conia quc nao. Mas,
ara nao sc coniradizcr, a cscculaao dcvia acrcsccniar. scr un
ccador ariicular, nas quc vcn a scr isso? c infcrior ao concciio,
nao crcas icno con ial coisa, cic. E cn scguida? cn vcz dc scr un
ccador ariicular, scria ncccssario r-sc a cnsar o ccado? E cn
scguida? or acaso, cnsando o ccado, nao ira iornar-sc cn o
ccado" crsonificado cogto cgo sun Dclo acIado! En iodo o
caso, nao sc corrc o risco dc cncarnar o ccado, o ccado uro...
orquc csic uliino, rccisancnic, nao sc dcia cnsar. Ponios quc
nos dcvian conccdcr os nossos rorios icologos, visio quc c ccado
c, dc faio, una dccadcncia do concciio. Mas ara nao disuiar nais
c conccsss,
2S
asscnos dificuldadc rincial, quc c lcn difcrcnic.
A cscculaao csquccc quc, a roosiio do ccado, nao sc cviia a
ciica, a qual visa scnrc ao oosio da cscculaao c rogridc cn
scniido conirario; orquc a ciica, cn vcz dc fazcr alsiraao do rcal,
rcndc-nos a clc c csia na sua csscncia ocrar solrc o individual
cssa caicgoria iao dcsrczada c alandonada clos nossos filosofos. O
ccado dccndc do indivduo; c lcviandadc c novo ccado fazcr cono
sc scr un ccador individual nao fossc nada... quando cssc ccado
sonos nos rorios. Ncsic onio o crisiianisno inicrronc con un
sinal da cruz o caninIo da filosofia. A scricdadc do ccado c a sua
rcalidadc no indivduo, cn vos ou cn nin; a icologia Icgcliana,
forada a afasiar-sc scnrc do indivduo, nao odc falar do ccado
scnao lcvianancnic. A dialciica do ccado scguc vias dianciralncnic
oosias da cscculaao.
Ora, c daqui quc aric o crisiianisno, do dogna do ccado,
logo do indivduo. Enlora nos icnIa cnsinado o Ioncn-dcus, a
scnclIana do Ioncn c dc Dcus, ncn or isso assa a odiar con
ncnos fora iudo o quc c faniliaridadc incriincnic. Pclo dogna do
ccado, do isolancnio do ccador, Dcus c Crisio ionaran ara
scnrc, c ccn vczcs nclIor do quc un rci, as suas rccaucs con-
ira iudo quc c ovo, oulaa, nuliidao, ullico, cic.... dcn conira
qualqucr cdido duna Caria nais livrc. Essc lando dc alsiracs
nao cisic ara Dcus; ara clc, cncarnado no scu filIo, so cisicn
indivduos (ccadorcs}... Dcus, coniudo, odc nuiio lcn
conrccndcr nun so olIar a Iunanidadc inicira, c ncsno, ainda
or cina, cuidar dos ardais. Dcus c cn iudo un anigo da ordcn, c
c ara cssc fin quc clc rorio csia rcscnic, c, cn ioda a aric c
scnrc (coisa quc o caiccisno assinala cono un dos scus iiulos
noninaiivos, c cn quc o csriio dos Ioncns cnsa vagancnic, or
vczcs, nas scn quc icnic cnsa-lo scn ccssar}, a uliquidadc. O scu
concciio nao c cono o do Ioncn, sol o qual o individual sc siiua
cono rcalidadc irrcduivcl; nao, o concciio dc Dcus alraa,
conrccndc iudo, caso nao, Dcus nao o icria. Porquc Dcus nao sc
conicnia con un rcsuno, clc conrccndc" (concIcndt) a roria
rcalidadc, iodo o ariicular ou o individual; ara clc o indivduo nao
c infcrior ao concciio.
A douirina do ccado, do ccado individual, do ncu, do vosso,
douirina quc discrsa scn aclo a nuliidao", asscgura a difcrcna
dc naiurcza cnirc Dcus c o Ioncn nais firncncnic do quc janais
sc conscguiu... c so Dcus o odc fazcr; nao csia o ccado cuntc
Dcus cic....
Nada disiinguc nclIor o Ioncn dc Dcus do quc o faio dc scr
un ccador, coisa quc iodo o Ioncn c, c dc o scr cranic Dcus";
cis, cvidcnicncnic, o quc nanicn os conirasics, isio c, o quc os
rcicn (contncntu), os incdc dc afrouar, c, dcvido a isso, ainda
nclIor solrcssai a difcrcna, cono quando sc jusiacn duas corcs,
oostu uxtu sc ostu nugs uccscunt.
26
O ccado c o unico rc-
dicado Iunano inalicavcl a Dcus, ncn uu ncgutons, ncn uu
cnncntuc. Dizcr dc Dcus (cono sc diz quc nao c finiio, o quc, uu
ncgutons, significa a sua infinidadc} quc nao cca, c una llasfcnia.
Un alisno alcrio scara dc Dcus a naiurcza dcsic ccador quc c o
Ioncn. E o ncsno alisno, naiuralncnic, scara cn concnsaao
Dcus do Ioncn, quando Dcus faz a rcnissao dos ccados. Suondo
quc coisa inossvcl una csccic dc assinilaao cn scniido
invcrso udcssc iransfcrir o divino ao Iunano, un onio, un unico,
o crdao dos ccados, cicrnancnic faria quc o Ioncn difcrissc dc
Dcus.
aqui quc o cscandalo culnina, o cscandalo quc quis cssc
ncsno dogna quc nos cnsinou a scnclIana dc Dcus c do Ioncn.
Mas c clo cscandalo quc rincialncnic sc nanifcsia a
suljciividadc, o indivduo. Scn duvida quc o cscandalo scn
cscandalizado c un ouco ncnos inossvcl dc concclcr quc un
conccrio dc flauia scn flauiisia; nas aic un filosofo nc confcssaria
a irrcalidadc, nais ainda do quc do anor, do concciio do cscandalo c
quc clc nao sc iorna rcal scnao quando Ia algucn, quando Ia un
indivduo quc sc ossa cscandalizar.
O cscandalo csia orianio ligado ao indivduo. da quc aric
o crisiianisno; clc faz dc cada Ioncn un indivduo, un ccador
ariicular, c dcois junia iudo aquilo quc, cnirc o ccu c a icrra, sc
cnconira dc ossililidadc dc cscandalo. cis o crisiianisno. Eniao
ordcna quc crcia a cada un dc nos, isio c, diz-nos. cscandaliza-ic ou
crc. Ncn nais una alavra; c iudo. Agora, icnIo diio", diz Dcus nos
ccus, voliarcnos a falar na cicrnidadc; aic la, csia cn ii o fazcr o
quc quiscrcs, nas o Juzo Final ic cscra."
Un julgancnio! AI, sin! Nos lcn salcnos, or salc-lo dc
ccricncia, quc nuna rclcliao dc soldados ou dc narinIciros, os
culados sao ianios, quc nao sc odc cnsar cn casiigar; nas
quando c o ullico, ou quando c o ovo, nao soncnic nao Ia crinc,
nas no dizcr dos jornais, nos quais odcnos crcr cono sc fosscn o
EvangclIo ou a Fcvclaao, c a voniadc dc Dcus. Por quc csia
nodificaao. Porquc a idcia dc julgancnio nao corrcsondc scnao ao
indivduo, orquc nao sc julgan nussus; odcn nassacrar-sc,
inundar-sc con agua, lisonjcar-sc, cn suna, c ossvcl iraiar a
nuliidao dc ccn nanciras, cono un aninal; nas c inossvcl julgar
as cssoas cono aninais. inossvcl, orquc os aninais nao sc
julgan; scja qual for a quaniidadc dos julgados, un julgancnio quc
nao julga as cssoas una a una individualncnic
2?
nao c scnao farsa
c ncniira. Con ianios culados, a cnrcsa c inraiicavcl; or isso
sc alandona iudo, scniindo a quincra dc un juzo, c quc sao
dcnasiados ara scrcn julgados, quc csiaria acina das nossas
foras fazc-los assar un a un, c orianio c ncccssario dcsisiir dc
os ugu.
Con iodas as suas luzcs, a nossa coca, quc vc inconvcnicncia
cn dar a Dcus fornas c scniincnios Iunanos, nao vc coniudo
ncnIuna cn vcr nclc, cono juiz, un sinlcs juiz dc az ou un
nagisirado niliiar afadigado con iananIo roccsso... or isso sc
conclui quc assin scra na cicrnidadc, quc c suficicnic unir-sc c
ccriificar-sc dc quc os asiorcs rcgarao no ncsno scniido. E sc
aarcccssc un ousado a falar douiro nodo, un so, iao ingcnuo ara
ao ncsno icno solrccarrcgar a sua vida dc irisicza c dc
angusiiada c ircncnic rcsonsalilidadc, c crscguir a dos ouiros.
scja! faano-lo assar or louco ara nossa scgurana, ou norrcr,
sc for rcciso. Logo quc icnIanos o nuncro, nao c injusiia. A iolicc
ou vclIaria fora dc noda c crcr quc o nuncro ossa fazcr una
injusiia; o quc clc faz c a voniadc dc Dcus. A ccricncia nosira-
nos quc c cranic csia salcdoria orquc, afinal, nao sonos
ingcnuos inlcrlcs, nao falanos no ar, nas cono Ioncns dc cso
quc, aic Iojc, iodos sc icn inclinado, incradorcs, rcis c ninisiros;
quc foi cla qucn, aic Iojc, nos ajudou a clcvar ao odcr iodas as
nossas criaiuras, calc agora a vcz a Dcus dc sc inclinar. Dasia scr
cn grandc nuncro, c csiar lado a lado, o quc nos garaniira do juzo
da cicrnidadc. OI! scn duvida quc csiaranos garaniidos, sc so na
cicrnidadc nos iornasscnos indivduos. Mas, indivduos cranos c
cranic Dcus o coniinuanos a scr scnrc, c aic o Ioncn nciido
nun arnario dc vidro csia nais voniadc do quc, cranic Dcus,
cada un dc nos na sua iransarcncia. isso a conscicncia. cla
quc disc iudo dc ial nodo quc un rclaiorio incdiaio scguc cada
una das nossas falias, c c o rorio culado qucn o rcdigc. Mas
rcdigc-o con una iinia sinaiica quc so c lcgvcl no coniraluz da luz
cicrna, quando a cicrnidadc faz a rcvisao das conscicncias. No
fundo, cnirando na cicrnidadc, sonos nos quc lcvanos c cnircganos
o rclaio ninucioso dos nossos nais insignificanics ccados,
conciidos ou oniiidos. Por isso una criana odcria adninisirar a
jusiia na cicrnidadc; na rcalidadc nao Ia nada a scr fciio or un
icrcciro, iudo aic as nossas ncnorcs alavras csiando rcgisirado. O
culado, na icrra a caninIo da cicrnidadc, icn a ncsna soric quc
aquclc assassino quc fogc a ioda a vclocidadc do ircn do lugar do
crinc c... do scu crinc; ai dclc! ao longo da via quc o lcva, corrc o fio
iclcgrafico iransnissor dos scus sinais c da ordcn ara o rcndcr na
roina csiaao. Na guc,
2S
ao saliar cn icrra, ja c risionciro clc
rorio, or assin dizcr, irouc o dcscnlacc.
O cscandalo csia orianio cn dcscscrar da rcnissao das
falias. E o cscandalo clcva o ccado a un grau sucrior. o quc cn
rcgra sc csquccc, or nao sc coniar vcrdadcirancnic o cscandalo
cono ccado, c cn vcz dc rcfcrir, fala-sc dc ccados, scn dciar
lugar ara clc. Mcnos ainda c concclido cono clcvando o ccado a
un grau sucrior. Por quc? Porquc nao sc oc, cono qucr o crisiia-
nisno, o ccado fc, nas viriudc.
CAPTULO III

O alandono osiiivo do crisiianisno,
o ccado dc o ncgar

Essc c o ccado conira o Esriio Sanio. O cu clcva-sc aqui ao
scu surcno grau dc dcscscro; nao faz scnao lanar longc dc si o
crisiianisno, considcra-o cono ncniira c falula... quc idcia
nonsiruosancnic dcscscrada dcvc icr dc si rorio un ial cu !
A clcvaao dc oicncia do ccado rcvcla-sc quando o
inicrrcianos cono una gucrra cnirc o Ioncn c Dcus, na qual o
Ioncn nuda dc iaiica; o scu auncnio dc oicncia, consisic cn
assar da dcfcnsiva ofcnsiva. O ccado conca or scr dcscscro,
c o dcscscrado luia csquivando-sc. Vcn dcois un scgundo
dcscscro, c dcscscra-sc do ccado; ainda aqui sc luia clo
cnirincIcirancnio nas osics dc rciirada, nas scnrc cdcn
cccns.
29
En scguida, nudana dc iaiica. cnlora sc csiranIc cada
vcz nais cn si c quc dcssc nodo sc afasic, odc coniudo dizcr-sc
quc o ccado sc aroina c cada vcz sc iorna nais dccisivancnic clc
rorio. Dcscscrar da rcnissao dos ccados c una aiiiudc osiiiva
cn facc duna ofcria da niscricordia divina; ja nao c acnas un
ccado conlciancnic cn rciirada, ncn cn sinlcs dcfcnsiva. Mas
o alandono do crisiianisno clo faio dc o considcrar falula c
ncniira, isso c ofcnsiva. Toda a iaiica rcccdcnic conccdia cn suna
ao advcrsario a sucrioridadc. Agora c o ccado quc aiaca.
O ccado conira o Esriio Sanio c o ccado quc aiaca.
O dogna do crisiianisno c o dogna do Ioncn-dcus, o
arcnicsco cnirc Dcus c o Ioncn, nas rcscrvando a ossililidadc
do cscandalo, cono a garaniia da qual Dcus sc rcnunc conira a
faniliaridadc Iunana. Na ossililidadc do cscandalo csia a fora
dialciica dc iodo o crisiianisno. Scn clc o crisiianisno cai alaio do
aganisno c crdc-sc cn iais quincras quc un agao o considcraria
cono ura faniasia. Esiar iao crio dc Dcus quc o Ioncn icnIa o
odcr dc o aroinar cn Crisio, quc ccrclro Iunano janais o icria
sonIado? E a considcra-lo scn rodcios, alcriancnic, scn rcscrva
ncn consirangincnio, con dcscnvoliura, o crisiianisno, caso sc
considcrc loucura Iunana cssc ocna do divino quc c o aganisno,
scria cniao a invcnao da dcncncia dun dcus; dogna assin so
odcria icr vindo calca dun dcus quc iivcssc crdido a razao...
assin concluira o Ioncn quc ainda icnIa a sua. O dcus cncarnado,
sc o Ioncn, scn ccrinnia, dcvcssc scr o scu canarada, scria un
cndunt ao rncic Hcnriquc dc SIalcscarc.
30

Dcus c o Ioncn sao duas naiurczas scaradas or una
infiniia difcrcna dc naiurcza. Toda a douirina quc o nao qucr icr cn
conia, c ara o Ioncn una loucura c ara Dcus una llasfcnia. No
aganisno c o Ioncn quc rcduz Dcus ao Ioncn (dcuscs
aniroonorfcos}; no crisiianisno c Dcus qucn sc iorna Ioncn
(Ioncn-dcus}... nas a cssa caridadc infiniia da sua graa, Dcus c
coniudo una condiao, una unica, quc nao odc dciar dc r.
Nisso consisic rccisancnic a irisicza dc Crisio, scr olrigado a -la;
odc IunilIar-sc ao onio dc ionar o asccio dc un scrvo, suoriar
o sulcio c a noric, cIanar-nos iodos a si, sacrificar a sua vida...
nas o cscandalo, nao! nao odc alolir a sua ossililidadc. aio
unico! c irisicza indccifravcl do scu anor, cssa inoicncia do rorio
Dcus c cn ouiro scniido a sua rccusa dc o qucrcr cssa
inoicncia do rorio Dcus, ainda quc clc o quiscssc, cn fazcr quc
cssc aio dc anor nao sc convcria ara nos no scu caio oosio, na
nossa circna niscria! Porquc o ior ara o Ioncn, ior ainda quc
o ccado, csia cn cscandalizar-sc dc Crisio, c olsiinar-sc no
cscandalo. E isso, Crisio, quc c o Anor", nao o odc incdir. Vcdc
cono clc nos diz. Hcn-uucntuudos uquccs quc nuo sc cscunduzun
dc nn. Porquc nais nao lIc c dado fazcr. O quc clc odc, orianio,
o quc csia cn scu odcr, c lcvar, clo scu anor, un Ioncn a una
infclicidadc ial cono clc a nao odcria aiingir or si rorio.
insondavcl coniradiao do anor! o scu rorio anor quc o incdc
dc icr a durcza dc nao lcvar a calo cssc aio dc anor; orquc nao
iorna clc, orcn, un Ioncn dcsgraado cono janais douiro nodo
clc icria cIcgado a scr!
Mas icnicnos falar disio Iunanancnic. niscria duna alna
quc janais scniiu cssa ncccssidadc dc anar, na qual iudo sc
sacrifica or anor, duna alna, orianio, quc janais o dc! Mas sc
rccisancnic cssc sacrifcio do scu anor lIc rcvclassc a nancira dc
fazcr a naior infclicidadc dc ouircn, dun scr anado, quc faria? Ou
ncla o anor crdcra a sua fora, c duna vida dc odcrio dcsccra aic
aos nudos cscruulos da nclancolia, c, afasiando-sc do anor, nao
ousando assunir a aao quc cnircvc, cssa alna sucunlira, nao or
agir, nas dcvido angusiia dc odcr agir. Pois ial cono un cso c
infiniiancnic nais csado, sc csia na circnidadc duna alavanca, c
quc scja ncccssario crguc-lo cla ouira, assin ianlcn qualqucr aio
sc iorna infiniiancnic nais csado ao iornar-sc dialciico, c o scu
cso infiniio quando cssa dialciica sc conlica dc anor, quando
aquilo quc o anor lcva a fazcr clo scr anado, a soliciiudc clo
anado, arccc clo conirario dcsaconsclIa-lo. Ou cniao o anor
vcnccra, c or anor cssc Ioncn ousara agir. Mas na sua alcgria dc
anar (o anor c scnrc alcgria, solrciudo sc c sacrifcio} a sua
irisicza rofunda scra... a roria ossililidadc dc agir! Por isso so
cn lagrinas clc rcalizara cssa aao do scu anor, so cn lagrinas fara
o sacrifcio (quc lIc da, a clc, iananIa alcgria}. orquc scnrc
fluiua, solrc o quc cIanarci una iniura da Iisioria da
inicrioridadc, a sonlra funcsia do ossvcl! E, coniudo, sc cssa
sonlra nao rcinassc, scria o scu un aio dc vcrdadciro anor? Nao
sci, anigo lciior, o quc icras fciio na vida, nas csfora agora o icu
ccrclro, arranca a nascara, caninIa a dcscolcrio or una vcz,
dcsnuda o icu scniincnio aic s suas vsccras, dcsiroi iodas as
nuralIas quc ordinariancnic scaran o lciior do scu livro, c lc
cniao SIalcscarc... vcras confliios quc ic farao csircncccr! Mas
cranic os vcrdadciros, os confliios rcligiosos, o rorio SIalcscarc
arccc icr rccuado con icnor. Talvcz quc clcs, ara sc crinircn,
so iolcran a linguagcn dos dcuscs. Linguagcn ccluda clo
Ioncn; ois quc, cono nuiio lcn o dissc un grcgo, os Ioncns
cnsinan-nos a falar, nas os dcuscs a calarno-nos.
Esia difcrcna infiniia dc naiurcza cnirc Dcus c o Ioncn, cis o
cscandalo cuja ossililidadc nada odc afasiar. Dcus faz-sc Ioncn
or anor c diz-nos. Vcdc o quc c scr Ioncn; nas acrcsccnia. ionai
cuidado, orquc ao ncsno icno sou cu Dcus... c lcn-avcniurados
os quc nao sc cscandalizan dc nin. E sc clc rcvcsic, cono Ioncn,
a aarcncia dun Iunildc scrvo, c ara quc cssa Iunildc ciraao a
iodos nanifcsic quc nunca dcvcnos julgar-nos ccludos dc nos
aroinarnos d'Elc, quc ara isso nao c ncccssario rcsigio ou
crcdiio. Con cfciio, clc c Iunildc. OlIai ara nin, diz, c vindc
convcnccr-vos do quc c scr Ioncn, nas ionai cuidado ianlcn,
orquc ao ncsno icno cu sou Dcus... c lcn-avcniurados aquclcs
quc nao sc cscandalizan dc nin. Ou invcrsancnic. Mcu Pai c cu
sonos un so, c coniudo cu sou csic Ioncn dc nada, csic Iunildc,
csic olrc, csic dcsanarado, cnircguc violcncia Iunana... c lcn-
avcniurados aquclcs quc nao sc cscandalizan dc nin. E csic
Ioncn dc nada quc sou c o ncsno quc faz quc os surdos ouan,
quc os ccgos vcjan, caninIcn os coos, c sc curcn os lcrosos c
rcssusciicn os norios... sin, lcn-avcniurados os quc nao sc
cscandalizan dc nin.
or isso quc csia alavra dc Crisio, quando sc rcga solrc
clc c, rcsonsavcl cranic o Alissino, ouso afirna-lo aqui icn
iania inoriancia, scnao cono as alavras dc consagraao da ccia,
clo ncnos cono as da Estou uos Contos. uc cudu quu sc
cxunnc. Porquc sao as rorias alavras dc Crisio, c c rcciso, clo
ncnos a nos, crisiaos, iniina-las, rciicra-las, scn dcscanso, rcdizc-
las a cada un dc nos ariicularncnic. Ondc qucr quc as calcn,
31

ondc qucr quc, clo ncnos, a cosiao do crisiianisno nao sc
cncirc do scu cnsancnio, o crisiianisno nao c scnao llasfcnia.
Pois quc, scn guardas ncn scrvidorcs ara lIc alrir assagcn c
fazcr conrccndcr aos Ioncns qucn sc aroinava, Crisio assou
ncsic nundo sol o asccio Iunildc dc un scrvo. Mas o risco dc
cscandalo (aI! quc no fundo do scu anor cra cssa a sua irisicza!}
dcfcndia-o c dcfcndc-o ainda, cono un alisno cscancarado cnirc
Elc c aquclcs a qucn nais ana c lIc csiao nais roinos.
Aquclc quc, con cfciio, nao sc cscandaliza, a sua fc c una
udouuo. Mas adorar, quc iraduz crcr, iraduz ianlcn quc a
difcrcna dc naiurcza cnirc o crcnic c Dcus crnanccc un alisno
infiniio. Pois quc na fc sc cnconira dc novo o risco do cscandalo
cono fora dialciica.
32

Mas o cscandalo aqui cn causa c lcn difcrcnicncnic osiiivo,
ois quc iraiar o crisiianisno cono falula c ncniira c iraiar dc igual
nodo a Crisio.
Para ilusirar csia forna dc cscandalo, scra convcnicnic assar
cn rcvisia as suas difcrcnics fornas; cono dcriva scnrc, cn
rincio, do aradoo (isio c, dc Crisio}, ircnos cnconira-lo scnrc
quc sc dcfina o crisiianisno, coisa quc nao sc odc fazcr scn quc
nos ronuncicnos solrc Crisio, scn quc o icnIanos rcscnic no
csriio.
A forna infcrior do cscandalo, a nais inoccnic Iunanancnic,
consisic cn dciar indcciso o rollcna dc Crisio, cn concluir quc
nao sc ousa concluir (una nancira dc dizcr quc nao sc crc} quc nos
alsicnos dc julgar. Essa forna dc cscandalo, orquc o c, cscaa
naior aric. Tao conlciancnic sc csqucccu o dcvcs" do incraiivo
crisiao. Da quc nao sc vcja o cscandalo dc rclcgar Crisio ara a
indifcrcna. E coniudo, cssa ncnsagcn quc c o crisiianisno nao
odc significar ara nos scnao o dcvcr incrioso dc concluir accrca
dc Crisio. A sua cisicncia, o faio da sua rcalidadc rcscnic c
assada, incra solrc ioda a nossa vida. Sc o salcs, concics o
cscandalo dccidindo quc a cssc rcsciio nao icras oiniao.
Nuna coca cono a nossa, na qual o crisiianisno c rcgado
con a ncdiocridadc quc sc salc, c ncccssario ionar cssc incraiivo
con alguna rcscrva. Mas quc ainda or cina sc rcicnda nao icr
oiniao a cssc rcsciio, isso c o cscandalo. con cfciio ncgar a
divindadc dc Crisio ncgar o scu dirciio a cigir dc cada un quc icnIa
oiniao. Escusan dc dizcr quc nao sc ronuncian, quc nao dizcn
ncn sin ncn nao a rcsciio dc Crisio". cniao o noncnio dc
crguniar sc lIcs c indifcrcnic salcr sc dcvcn ou nao icr una
oiniao solrc Crisio. Os quc disscrcn nao cacn na sua roria
arnadilIa; aos quc disscrcn sin, ainda o crisiianisno os condcnara
acsar dc iudo, ois quc iodos dcvcnos icr una oiniao a cssc
rcsciio, c igualncnic orianio accrca dc Crisio, c ningucn dcvc icr
a ousadia dc iraiar a vida dc Crisio cono curiosidadc scn
inoriancia. Quando Dcus sc cncarna c sc faz Ioncn, nao c duna
faniasia quc sc iraia, duna invcnao ara sc cvadir, ialvcz, dcssc
icdio inscaravcl, scgundo una oiniao inudcnic, duna cisicncia
dc Dcus... cn suna, nao c ara r ncla a avcniura. Nao, cssc aio dc
Dcus, cssc faio, c a scricdadc da vida. E or sua vcz, a scricdadc
dcssa scricdadc, c o dcuc incrioso quc iodos icn dc icr una
oiniao a cssc rcsciio.
Quando un nonarca assa nuna cidadc da rovncia, c ara
cla una injuria quc un funcionario, scn dcscula dc valor, sc
discnsc dc ir cunrincnia-lo; nas quc cnsaria clc cniao dun
funcionario quc rcicndcssc ignorar a roria vinda do rci cidadc,
quc quiscssc fazcr dc ariicular c quc dcssc nodo dcssc ao dcsrczo
Sua Majcsiadc c a Caria!". o ncsno caso quando araz a Dcus
fazcr-sc Ioncn... c quc algucn (orquc o Ioncn csia ara Dcus
cono ara o rci o funcionario} acIc convcnicnic dizcr. sin, c un
onio solrc o qual nao nc inicrcssa icr oiniao. Assin sc fala, con
arcs arisiocraiicos, do quc no fundo sc dcsrcza. assin, sol csia
aliivcz quc sc qucr cquiiaiiva, sc dcsrcza Dcus.
A scgunda forna do cscandalo, ainda quc ncgaiiva, c un
sofrincnio. Ncla, scniino-nos scn duvida incaazcs dc ignorar
Crisio, incaazcs dc dciar cndcnic iodo cssc rollcna dc Crisio
clo ncrgulIar nas agiiacs da vida. Mas ncn or isso sc fica
ncnos incaaz dc crcr, cslarra-sc scnrc no ncsno c unico onio,
no aradoo. Ainda c, sc assin quiscrcn, rcsiar Ioncnagcn ao
crisiianisno, c dizcr quc a crgunia. Quc dizcs accrca dc Crisio?" c
con cfciio a cdra dc ioquc. O Ioncn a ial onio aiolado no
cscandalo assa a sua vida cono una sonlra, vida quc sc consonc
orquc clc gira scnrc no scu foro niino volia dcssc ncsno
rollcna. E a sua vida irrcal crinc con cvidcncia (cono no anor,
o sofrincnio dun anor infcliz} ioda a sulsiancia rofunda do
crisiianisno.
A uliina forna do cscandalo c caiancnic a dcsic uliino
caiulo, a forna osiiiva. Ela considcra o crisiianisno cono falula
c ncniira, ncga Crisio (a sua cisicncia, c quc clc scja qucn diz scr}
nancira dos doccias ou dos racionalisias. cniao, ou Crisio dcia dc
scr un indivduo, nao icndo scnao a aarcncia Iunana, ou nao c
scnao un Ioncn, un indivduo; assin clc sc dcsvanccc con os
doccias cn ocsia ou niio scn rcicnsao rcalidadc, ou ncrgulIa
con os racionalisias nuna rcalidadc quc nao odc asirar
naiurcza divina. Esia ncgaao dc Crisio, do aradoo, inlica or
sua vcz a do crisiianisno. do ccado, da rcnissao dos ccados,
cic....
Esia forna dc cscandalo c o ccado conira o Esriio Sanio.
Assin cono os judcus dizian quc Crisio cscorraa os dcnnios or
ncio do Dcnnio, assin ianlcn csic cscandalo faz dc Crisio una
invcnao do dcnnio.
Esic cscandalo c o ccado, clcvado sua surcna oicncia,
coisa quc vulgarncnic nao sc vc, or nao sc oor crisiancnic o
ccado fc.
cssc conirasic quc, clo conirario, scrviu dc fundo a iodo
csic cscriio, quando, dcsdc a rincira aric (Livro I, ca. I}
fornulanos o csiado dun cu do qual o dcscscro csia ioialncnic
auscnic. na sua rclaao con clc rorio, c qucrcndo scr clc rorio,
o cu ncrgulIa airavcs da sua roria iransarcncia no odcr quc o
criou. E cssa fornula c, or sua vcz, cono ianias vczcs o lcnlranos,
a dcfiniao da fc.



1
Tcla, fundo. (N. do E.}
2
Maldiio scjas, rino, quc nc dcsviasic daquclc docc caninIo no qual cu csiava ara
o dcscscro. (N. do E.}
3
A vcrdadc c ndicc dc si ncsna c da falsidadc. (N. do E.}
4
Vigilius Haufnicnsis. un dos varios scudninos usados or Kicrlcgaard. (N. do T.}
S
Un canc sicologico da rcalidadc nosirara quc o quc a logica consiaia, c quc dcvc
orianio dar-sc ncccssariancnic, sc da con cfciio, c consiaiar-sc-a quc a nossa
classificaao arccndc ioda a rcalidadc do dcscscro; nao sc fala cn dcscscro a
roosiio da criana, nas acnas dc colcras, orquc scn duvida ncla a cicrnidadc so
cisic cn oicncia; longc dc nin, coniudo, o cnsancnio dc quc na nulIcr nao sc
ossan cnconirar fornas dc dcscscro nasculino, c invcrsancnic fornas dc
dcscscro fcninino no Ioncn; nas iraia-sc dc ccccs. Dcn cnicndido quc a forna
idcal lcn raro sc cnconira, c so idcalncnic c vcrdadcira csia disiinao cnirc
dcscscro nasculino c dcscscro fcninino. Nao cisic na nulIcr cssc
arofundancnio suljciivo do cu, ncn una iniclcciualidadc alsoluiancnic
doninanic, sc lcn quc cla icnIa gcralncnic una scnsililidadc lcn nais dclicada do
quc a do Ioncn. En concnsaao o scu scr c dcdicaao, alandono, scn o quc nao
scra nulIcr. Coisa csiranIa, ningucn icn con cla a afciaao da viriudc ncn cssc
jciio quasc dc crucldadc c iodavia o scu scr c dcdicaao, c (c isso quc c adniravcl}
iodas csias rcscrvas, no fundo, nao crincn scnao isso. Foi con cfciio or causa dc
iodo cssc alandono fcninino do scu scr quc a Naiurcza, con icrnura, a arnou con
un insiinio cuja suiilcza uliraassa a nais lucida rcflcao nasculina c a rcduz a
nada. A afciao duna nulIcr c, cono dizcn os grcgos, csia dadiva dos dcuscs, csia
nagnificcncia, c un icsouro dc dcnasiado rco ara scr alandonado ao acaso; nas
qual scra a lucida inicligcncia Iunana quc icnIa janais lucidcz suficicnic ara
confiar a qucn dc dirciio. Por isso a Naiurcza sc cncarrcgou dcla. or insiinio, a sua
ccgucira vc nclIor do quc a nais clarividcnic inicligcncia, or insiinio cla vc ara
ondc inclinar a sua adniraao, a qucn confiar o scu alandono. Scndo iodo o scu scr
dcdicaao, a Naiurcza assunc a sua dcfcsa. Da vcn ainda quc a sua fcninilidadc so
nascc or una ncianorfosc. quando a infiniia afciaao dc viriudc sc iransfigurc cn
fcninino alandono. Mas csia dcdicaao fundancnial no scu scr rcaarccc no
dcscscro, da-lIc o scu caraicr. No alandono cla crdc o scu cu, c so assin conscguc
a fclicidadc, so assin rccucra o cu, una nulIcr fcliz, quc nao sc dcdica, isio c, quc
nao alandona o scu cu, scja a qucn for, nao ossui a nnina fcninilidadc. Tanlcn o
Ioncn sc da, c nao o fazcr scra nclc un dcfciio; nas o scu cu nao c alandono (for-
nula do fcninino, sulsiancia do scu cu}, c c ccrio quc isso nao lIc faz falia, cono
nulIcr, ara rcavcr o scu, ois quc ja o ossui; o Ioncn alandona-sc, nas o scu cu
crnanccc cono una solria conscicncia do alandono, ao asso quc a nulIcr, con
una vcrdadcira fcninilidadc, sc rcciiia c rcciiia o scu cu no oljcio do scu
alandono. Pcrdcndo cssc oljcio crdc o cu, c ci-la naqucla forna dc dcscscro, cn
quc nao qucrcnos scr nos rorios. O Ioncn nao sc alandona dcssc nodo; nas
or isso a ouira forna dc dcscscro icn a caracicrsiica nasculina. ncsia o dcscscro
qucr scr clc rorio.
Isio ara caracicrizar a rclaao cnirc o dcscscro do Ioncn c o da nulIcr.
Fccordcnos coniudo quc nao sc iraia aqui dc alandono a Dcus, ncn da rclaao do
crcnic con Dcus, da qual so iraiarcnos na scgunda aric. Na rclaao con Dcus, cn
quc dcsaarccc csia difcrcna cnirc o Ioncn c a nulIcr, c indifcrcnicncnic vcrdadc
quc o alandono scja o cu, c quc sc aiinja o cu clo alandono. Isio ianio valc ara un
cono ara o ouiro, ainda quc nuiias vczcs, na vida, a nulIcr nao icnIa rclaao con
Dcus scnao or inicrncdio do Ioncn. (N. do A.}
6
Algo a nais. (N. do E.}
?
Esforo ciraordinario. (N. do E.}
S
Vcrso dc Fuusto, dc CociIc. c ao rcdor csicndc-sc un lclo c vcrdc rado". (N. do T.}
9
or isso quc a linguagcn icn razao cn dizcr. dcscscrar do icnoral (a ocasiao},
quunto ao cicrno, nas dc si rorio, visio quc aqui ainda sc crinc a ocasiao, o
noiivo do dcscscro, o qual ara o cnsancnio c scnrc dcscscro quunto ao cicrno,
cnquanio quc a coisa du quu sc dcscscra, c orvcniura arquidifcrcnic. Dcscscra-sc
duquo quc nos fia no dcscscro. da infclicidadc, do icnoral, da crda da foriuna,
cic.... nas quunto ao quc, lcn conrccndido, nos lilcria do dcscscro. quanio ao
cicrno, quanio salvaao, quanio s nossas foras, cic.
Con rcsciio ao cu, dado quc clc c dulancnic dialciico, ianio sc diz dcscscrar dc si
cono quunto u si. Da! cssa olscuridadc, solrciudo incrcnic s fornas infcriorcs do
dcscscro, nas alcn disso rcscnic cn quasc iodas. vcr con iao aaionada clarcza
dc quc sc dcscscra, nao vcndo ao ncsno icno quunto u quc. Para quc a cura sc
ocrc, c ncccssaria una convcrsao da aicnao, c rcciso iransfcrir o olIar do dc quc
ao quunto u; c scria un onio dclicado sol o uro onio dc visia filosofico a salcr sc c
na vcrdadc ossvcl dcscscrar salcndo lcnancnic quanio a quc sc dcscscra. (N. do
A.}
10
Pcrfciiancnic scn rcsirics. (N. do E.}
11
Podc-sc vcr cn nuiias aiiiudcs, a quc o nundo da o nonc dc rcsignaao, una
forna dc dcscscro, aquclc cn quc o dcscscrado qucr scr o scu cu alsiraio, qucr
lasiar-sc na cicrnidadc c dcssc nodo iornar-sc caaz dc cdificar ou dc ignorar o
sofrincnio icnoral. A dialciica da rcsignaao consisic no fundo cn cada un qucrcr
scr o scu cu cicrno, c cn scguida con rcsciio a un sofrincnio do cu, ncgar-sc a sc-
lo, lisonjcando-sc, ara roria consolaao, dc quc na cicrnidadc sc ficara quiic dcssc
nal c quc Ia assin o dirciio dc nao acciiar, na icrra, o scu cso; ois o cu, ainda quc
sofrcndo, nao sc qucr confcssar quc o scu sofrincnio lIc c incrcnic, isio c, nao qucr
IunilIar-sc sol clc cono faz o crcnic. A rcsignaao considcrada cono dcscscro c
orianio csscncialncnic divcrsa do dcscscro, no qual nos rccusanos a scr nos
rorios, ois quc cla, no scu, qucr scr cla roria, cccio coniudo nun onio cn
quc, dcscscrada, o nao qucr. (N. do A.}
12
Convcrsaao (cnircvisia} ariicular dc duas cssoas. (N. do E.}
13
Nada a nais. (N. do E.}
14
Mutcus, 9,29. (N. do T.}
1S
Muiio dcrcssa. (N. do E.}
16
Vcloz cono o vcnio. (N. do E.}
1?
Sol a aarcncia dc cicrno, nancira dc cicrno. (N. do E.}
1S
Efciio urificador (dc aagar}. (N. do E.}
19
Estou uos Honunos, 14,23. (N. do T.}
20
Coisas nal concadas iornan-sc clas ncsnas forics clo nal. (N. do E.}
21
Nao Ia nada scrio cn norialidadc. iudo c acnas lrinqucdo". rcnonc c graa nao
cisicn nais. (N. do E.}
22
Noiar a difcrcna cnirc. dcscscrar do scu ccado c dcscscrar quunto uo. Vcr a
clicaao noia 9. (N. do T.}
23
Coro a coro. (N. do E.}
24
Dc longc. (N. do E.}
2S
A ariir do quc c conccdido. (N. do E.}
26
Os oosios colocados lado a lado iornan-sc nais claros. (N. do E.}
2?
or isso quc Dcus c o Juiz", orquc ignora a nuliidao c so conIccc indivduos.
(N. do T.}
2S
Esiaao fcrroviaria. (N. do E.}
29
Voliando a aiacar. (N. do E.}
30
No Hcnquc IV. (N. do T.}
31
E quasc iodos os crisiaos as calan. scra or quc ignorcn vcrdadcirancnic quc c o
rorio Crisio qucn, iania vcz, con iananIo accnio inicrior nos dissc quc iivcsscnos
cauicla con o cscandalo, c aic quasc o fin da sua vida o rcciiu ncsno aos aosiolos,
scus ficis dcsdc o conco, quc or clc iudo iinIan alandonado? Ou dar-sc-a o caso
quc o scu silcncio acIc cagcradancnic ansiosas cssas advcricncias dc Crisio, dado
quc una ccricncia inuncravcl dcnonsira quc c lcn ossvcl crcr cn Crisio scn icr
iido janais a ncnor idcia do cscandalo? Mas nao scra cssc un crro quc vcnIa a scr
corrigido un dia, quando o ossvcl do cscandalo fizcr a cscolIa cnirc os cIanados
crisiaos? (N. do A.}
32
Aqui un cqucno rollcna ara os olscrvadorcs. Adniianos quc iodos os asiorcs
daqui c dacola, quc rcgan ou quc cscrcvcn, scjan crisiaos crcnics, cono c quc
nunca sc ouvc ncn sc lc csia rccc quc scria coniudo lcn naiural nos nossos dias.
Pai cclcsic, dou-ic graas or nunca icrcs cigido dun Ioncn a inicligcncia do
crisiianisno; dc ouiro nodo cu scria o uliino dos dcsgraados. Quanio nais icnio
conrccndc-lo, nais inconrccnsvcl o acIo, nais cnconiro, acnas, a ossililidadc
do cscandalo. or isso quc ic co ara scnrc a fazcrcs auncniar cn nin.
Esia oraao scria ura oriodoia c, suosios sinccros os lalios quc a dizcn, scria ao
ncsno icno dc una ironia inccavcl ara ioda a icologia dos nossos dias.
Mas cisiira a fc ncsic nundo? (N. do A.}

NDICE

KIERKEGAARD - VIda e obra
Cronologia
Dilliografia

DIRIO DE UM SEDUTOR

TEMOR E TREMOR
Prologo
Ainosfcra
Elogio dc Alraao
PFODLEMATA Efusao Prclininar
PFODLEMA I Ha una suscnsao icologica da noralidadc?
PFODLEMA II Ha un dcvcr alsoluio ara con Dcus?
PFODLEMA III Podc noralncnic jusiificar-sc o silcncio dc Alraao
cranic Sara, Eliczcr c Isaac?
Elogo

O DESESPERO HUMANO
Prcfacio
Eordio

PFIMEIFA PAFTE
A DOENA MOHTAL E O DESESPEHO
LIVFO I O dcscscro c a docna norial
CAP. I Docna do csriio, do cu, o dcscscro odc cono ial ionar
ircs figuras
CAP. II Dcscscro viriual c dcscscro rcal
CAP. III O Dcscscro c a docna norial"
LIVFO II A univcrsalidadc do dcscscro
LIVFO III Pcrsonificacs do dcscscro
CAP. I Do dcscscro considcrado nao sol o angulo da conscicncia
nas acnas quanio aos faiorcs da snicsc do cu
CAP. II O dcscscro visio sol a caicgoria dc conscicncia

SECUNDA PAFTE
DESESPEHO E PECADO
LIVFO IV O dcscscro c o ccado
CAP. I As gradacs da conscicncia do cu (a qualificaao. cranic
Dcus}
Acndcc A dcfiniao do ccado inlica a ossililidadc do
cscandalo; noia gcral solrc o cscandalo
CAP. II A dcfiniao socraiica do ccado
CAP. III Quc o ccado nao c una ncgaao nas una osiao
APENDICE AO LIVFO IV Nao scra cniao o ccado una cxccuo (a
noral}
LIVFO V A coniinuaao do ccado
CAP. I O ccado dc dcscscrar do scu ccado
CAP. II O ccado dc dcscscrar quanio rcnissao dos ccados (o
cscandalo}
CAP. III O alandono osiiivo do crisiianisno, o ccado dc o ncgar

ABRIL CULTURAL

EdItor e DIretor: VICTOF CIVITA


DIretores: Edgard dc Slvio Faria FicIard Ciiiva Folcrio Civiia Fulcns Vaz da
Cosia

DIVISO DE FASCCULOS E LIVFOS
DIretor-Gerente: Fogcr Karnan
DIretora EdItorIaI: ElizalciI di Croani
DIretor de MarketIng: lcio Caallo

Ce PeneuJoree
DIretor do Grupo de PubIIcaes: Folcrio Mariins Silvcira

CONSELHO EDITOFIAL DA 1 EDIO
DIretor de Grupo: Josc Ancrico Moiia PcssanIa
EdItor-cbeIe: Edson Araujo Calral (livros}
SecretrIo EdItorIaI: Fcnlcrio Francisco KuIncn (livros}
Ely Mclo Soarcs c Ncsior Dcola (fascculos}
CbeIe de Arte: Consianiino Kouznin Korovacff c Folcrio Calvao Pacs (livros}
Ficardo Anadco Junior (fascculos}
EdItores de LIvros: Ncsior Dcola. Arnildo Dcvcgili
Josc Dcncdiio dc Olivcira Daniao
Mauro dc Quciroz Edson Draga dc Souza
Redator: Hclio Lciic dc Darros (fascculos}
PesquIsador: Isracl Dcicnas (fascculos}
AssIstentes de Arte: Josc Aninio Suzuli (livros} c Josc Fanos Ncio
(fascculos}
PesquIsadora IconogrIIca: Vcra Maria Arancs (fascculos}
ServIos EdItorIaIs AuxIIIares: Maria Dcl Carncn Suarcs Oicro (livros} c Ida
Maria MarigIi (fascculos}

CONSELHO EDITOFIAL DA 2. EDIO
DIretor: Josc Ancrico Moiia PcssanIa
EdItor-CbeIe: PascIoal Migucl Foric
SecretrIo EdItorIaI: Fcnlcrio Francisco KuIncn
AssIstentes de Arte: Saiilo Ariliia c Fosangcla Locs Lourcno
ServIos EdItorIaIs AuxIIIares: Marlcnc dc Faiina Alvcs Mcrajo
Coordenao GrIIca: Sanucl L. Silvcrio
CoIaboradores: Mauro Lcnos c Folcrio Calvao Pacs (Aric}

DEPAFTAMENTO COMEFCIAL
Gerente de Produto: Flavio Maculan
Operaes: Nclson Murauslas
Promoes: Josc Carlos Madio
ServIo de AtendImento aos LeItores: Maria Elconora FocIa




Conosto c ncsso nus ocnus du
AI S.A Cutuu c Industu, cuxu ostu 2J?2, Suo Puuo
E Es si ia a o ol lr ra a f fo oi i d di ig gi ii ia al li iz za ad da a c c r rc cv vi is sa ad da a c cl lo o g gr ru u o o D Di ig gi ii ia al l S So ou ur rc cc c a ar ra a
r ro o o or rc ci io on na ar r, , d dc c n na an nc ci ir ra a i io oi ia al ln nc cn ni ic c g gr ra ai iu ui ii ia a, , o o l lc cn nc cf f c ci io o d dc c s su ua a l lc ci ii iu ur ra a
q qu uc cl lc cs s q qu uc c n na ao o o od dc cn n c co on n r ra a- -l la a o ou u q qu uc cl lc cs s q qu uc c n nc cc cc cs ss si ii ia an n d dc c n nc ci io os s
c cl lc ci ir r n ni ic co os s a ar ra a l lc cr r. . D Dc cs ss sa a f fo or rn na a, , a a v vc cn nd da a d dc cs si ic c c c- -l lo oo ol l o ou u a ai ic c n nc cs sn no o a a s su ua a
i ir ro oc ca a o or r q qu ua al lq qu uc cr r c co on ni ir ra a r rc cs si ia a a ao o c c i io oi ia al ln nc cn ni ic c c co on nd dc cn na av vc cl l c cn n q qu ua al lq qu uc cr r
c ci ir rc cu un ns si ia an nc ci ia a. . A A g gc cn nc cr ro os si id da ad dc c c c a a I Iu un ni il ld da ad dc c c c a a n na ar rc ca a d da a d di is si ir ri il lu ui i a ao o, ,
o or ri ia an ni io o d di is si ir ri il lu ua a c cs si ic c l li iv vr ro o l li iv vr rc cn nc cn ni ic c. .
A A o os s s su ua a l lc ci ii iu ur ra a c co on ns si id dc cr rc c s sc cr ri ia an nc cn ni ic c a a o os ss si il li il li id da ad dc c d dc c a ad dq qu ui ir ri ir r o o o or ri ig gi in na al l, ,
o oi is s a as ss si in n v vo oc cc c c cs si ia ar ra a i in nc cc cn ni ii iv va an nd do o o o a au ui io or r c c a a u ul ll li ic ca a a ao o d dc c n no ov va as s o ol lr ra as s. .
S Sc c q qu ui is sc cr r o ou ui ir ro os s i i i iu ul lo os s n no os s r ro oc cu ur rc c. .
I Ii ii i . ./ // /g gr ro ou u s s. .g go oo og gl lc c. .c co on n/ /g gr ro ou u / /V Vi ic ci ia ad do os s_ _c cn n_ _L Li iv vr ro os s, , s sc cr ra a u un n r ra az zc cr r r rc cc cc cl lc c- -
l lo o c cn n n no os ss so o g gr ru u o o. .



Iii.//grous.googlc.con/grou/Viciados_cn_Livros
Iii.//grous.googlc.con/grou/digiialsourcc

Anda mungkin juga menyukai