PENGUJIAN KOMPOSIT
Oleh :
Ahmad Adrian
111221001
Ardi Hutri
111221002
111221003
111221004
111221005
Faisyal M. Soleh
111221006
111221007
Febriyan Rosa
111221008
Fellix Sendhiutomo
111221009
111221010
Kelas 2 Ae
I.
TUJUAN PRAKTIKUM
Praktikum ini bertujuan untuk:
II.
LANDASAN TEORI
Material komposit merupakan gabungan dari dua atau lebihmaterial yang berbeda
III.
IV.
CARA KERJA
1.
2.
Membuat specimen uji berupa komposit yang telah ditentukan bentuk dan
ukurannya dalam 2 sudut fiber yang berbeda.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Memperhatikan cara membaca skala gaya (0-500. 0-1000, 0-5000, dan 0-10000
kgf).
9.
10. Melakukan pengukuran specimen dan berikan tanda sesuai denga panjang ukur
yang telah ditetapkan.
11. Memasangkan specimen bagian atas lebih dahulu, dan posisikan chuck bawah
dengan control adjustment
12. Memastikan semua dalam kondisi siap operasi
Melakukan pengujian dengan mengatur posisi control valve dari posisi return ke
hold dan load .
2.
Pada saat posisi control valve posisi load jarum gaya akan bergerak searah dengan
jarum jam, memperhatikan dan membaca gerakan jarum penunjuk.
3.
V.
1.
2.
3.
4.
5.
Melepas spesimen.
6.
7.
DATA PENGUKURAN
= Spesimen 1
Bahan
= Komposit
Sudut
= 900
Lebar
= 20,1 mm
Lo
Tebal
= 1,54 mm
Ao
20,1 mm
80,4 mm
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
280
284
1,54 mm
l (mm)
0.06
0.17
0.71
0.43
0.55
0.64
0.76
0.8
1.02
1.12
1.22
1.31
1.45
1.65
1.78
1.8
1.88
2.21
2.24
2.26
2.27
2.37
2.45
2.57
2.65
2.78
2.89
3.04
3.24
B. Nama Spesimen
= Spesimen 3
Bahan
= Komposit
Sudut
= 900
Lebar
= 18,2 mm
Lo
Tebal
= 1,4 mm
Ao
18,2 mm
72,8mm
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
248
1,4 mm
l (mm)
0.1
0.2
0.31
0.42
0.54
0.66
0.78
0.89
0.99
1.1
1.2
1.3
1.42
1.55
1.63
1.78
1.88
1.99
2.1
2.19
2.3
2.42
2.55
2.64
C. Nama Spesimen
= Spesimen 4
Bahan
= Komposit
Sudut
= 900
Lebar
= 20,4 mm
Lo
Tebal
= 1,66 mm
Ao
20,4 mm
81,6 mm
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
1,66 mm
l (mm)
0.12
0.25
0.3
0.37
0.46
0.57
0.64
0.79
0.89
1.06
1.09
1.21
1.32
1.4
1.49
1.5
1.76
1.85
2.02
2.1
2.2
2.29
2.38
24
25
26
27
28
D. Nama Spesimen
240
250
260
270
278
2.47
2.58
2.75
2.88
3
= Spesimen 5
Bahan
= Komposit
Sudut
= 900
Lebar
= 18,54 mm
Lo
Tebal
= 1,5 mm
Ao
18,54 mm
74,16 mm
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
1,5 mm
l (mm)
0.18
0.24
0.34
0.51
0.62
0.74
0.93
1.01
1.13
1.25
1.36
1.48
1.59
1.68
1.73
1.8
1.9
18
19
20
21
22
23
24
E. Nama Spesimen
180
190
200
210
220
230
240
2.04
2.2
2.34
2.46
2.63
2.74
2.87
= Spesimen 8
Bahan
= Komposit
Sudut
= 450
Lebar
= 18,1 mm
Lo
Tebal
= 1,34 mm
Ao
18,1 mm
72,4 mm
No.
1
2
3
4
5
6
7
F. Nama Spesimen
F (kg)
10
20
30
40
50
60
72
1,34 mm
l (mm)
0.47
0.83
1.4
1.75
2.15
2.7
4.4
= Spesimen 9
Bahan
= Komposit
Sudut
= 450
Lebar
= 17,8 mm
Lo
Tebal
= 1,1 mm
Ao
17,8 mm
71,2 mm
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
G. Nama Spesimen
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
80
90
97
1,1 mm
l (mm)
0.24
0.46
0.52
1.3
1.62
2.28
2.88
3.5
4.29
5.33
= Spesimen 10
Bahan
= Komposit
Sudut
= 450
Lebar
= 19,02 mm
Lo
Tebal
= 1,14 mm
Ao
19,02 mm
76,08 mm
No.
1
2
F (kg)
10
20
1,14 mm
l (mm)
0.1
0.2
3
4
5
6
7
8
9
10
H. Nama Spesimen
30
40
50
60
70
80
90
96
0.75
0.98
1.48
2.1
2.85
3.2
3.72
5.8
= Spesimen 11
Bahan
= Komposit
Sudut
= 450
Lebar
= 19,6 mm
Lo
Tebal
= 1,24 mm
Ao
19,6 mm
78,4 mm
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
73
= Spesimen 1
Bahan
= Komposit
Sudut
= 450
1,24 mm
l (mm)
0.8
1.5
1.85
2.3
2.65
3.25
4.2
4.5
Lebar
= 19 mm
Lo
= 4 x lebar = 4 x 19= 76 mm
Tebal
= 5,8 mm
Ao
19 mm
76 mm
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
F (Kg)
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
B. Nama Spesimen
l (mm)
0.2
0.35
0.48
0.6
0.78
0.9
1.05
1.17
1.26
1.35
1.5
1.6
1.88
1.95
2.05
2.15
5,8 mm
No.
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
F (Kg)
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
610
= Spesimen 2
Bahan
= Komposit
Sudut
= 450
Lebar
= 19 mm
Lo
= 4 x lebar = 4 x 19= 76 mm
Tebal
= 5,8 mm
Ao
l (mm)
2.36
2.41
2.5
2.6
2.71
2.83
2.94
3.04
3.12
3.25
3.35
3.47
3.58
3.66
3.74
19 mm
76 mm
5,8 mm
No.
F (Kg)
l (mm)
No.
F (Kg)
l (mm)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
0.1
0.15
0.22
0.55
0.62
0.74
0.88
0.98
1.1
1.3
1.69
1.74
1.83
1.88
1.98
2.1
2.22
2.35
2.45
2.56
2.67
2.8
2.9
3
3.08
3.19
3.28
3.39
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
580
600
620
640
660
680
700
720
740
760
780
800
820
840
860
880
900
920
940
960
980
1000
1020
1040
1060
1080
1100
1110
3.49
3.59
3.67
3.75
3.86
3.97
4.05
4.14
4.25
4.32
4.41
4.5
4.6
4.68
4.78
4.86
4.97
5.06
5.16
5.25
5.34
5.45
5.54
5.65
5.71
5.9
5.96
6.04
VI.
ANALISA DATA
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
250
260
270
280
284
l (mm)
0.06
0.17
0.71
0.43
0.55
0.64
0.76
0.8
1.02
1.12
1.22
1.31
1.45
1.65
1.78
1.8
1.88
2.21
2.24
2.26
2.27
2.37
2.45
2.57
2.65
2.78
2.89
3.04
3.24
(kg/mm2)
0.323101777
0.646203554
0.969305331
1.292407108
1.615508885
1.938610662
2.261712439
2.584814216
2.907915994
3.231017771
3.554119548
3.877221325
4.200323102
4.523424879
4.846526656
5.169628433
5.49273021
5.815831987
6.138933764
6.462035541
6.785137318
7.108239095
7.431340872
7.754442649
8.077544426
8.400646204
8.723747981
9.046849758
9.176090468
0.000746
0.002114
0.008831
0.005348
0.006841
0.00796
0.009453
0.00995
0.012687
0.01393
0.015174
0.016294
0.018035
0.020522
0.022139
0.022388
0.023383
0.027488
0.027861
0.028109
0.028234
0.029478
0.030473
0.031965
0.03296
0.034577
0.035945
0.037811
0.040299
(kg/mm2)
0.392464678
0.784929356
1.177394035
0.001374
0.002747
0.004258
E
432.9564
305.6163
109.7636
241.6501
236.158
243.538
239.2654
259.7738
229.2122
231.9409
234.2223
237.9608
232.9007
220.4142
218.9105
230.9101
234.9019
211.5805
220.3439
229.8883
240.3194
241.1403
243.8693
242.5903
245.0696
242.9539
242.6953
239.2654
227.703
B. Spesimen 3
No.
1
2
3
F (kg)
10
20
30
l (mm)
0.1
0.2
0.31
E
285.7143
285.7143
276.4977
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
248
0.42
0.54
0.66
0.78
0.89
0.99
1.1
1.2
1.3
1.42
1.55
1.63
1.78
1.88
1.99
2.1
2.19
2.3
2.42
2.55
2.64
1.569858713
1.962323391
2.354788069
2.747252747
3.139717425
3.532182104
3.924646782
4.31711146
4.709576138
5.102040816
5.494505495
5.886970173
6.279434851
6.671899529
7.064364207
7.456828885
7.849293564
8.241758242
8.63422292
9.026687598
9.733124019
0.005769
0.007418
0.009066
0.010714
0.012225
0.013599
0.01511
0.016484
0.017857
0.019505
0.021291
0.02239
0.024451
0.025824
0.027335
0.028846
0.030082
0.031593
0.033242
0.035027
0.036264
272.1088
264.5503
259.7403
256.4103
256.8218
259.7403
259.7403
261.9048
263.7363
261.5694
258.0645
262.9273
256.8218
258.3587
258.435
258.5034
260.9263
260.8696
259.7403
257.7031
268.3983
l (mm)
0.12
0.25
0.3
0.37
0.46
0.57
0.64
0.79
0.89
1.06
1.09
1.21
1.32
1.4
1.49
1.5
1.76
1.85
(kg/mm2)
0.295333727
0.590667454
0.886001181
1.181334908
1.476668636
1.772002363
2.06733609
2.362669817
2.658003544
2.953337271
3.248670998
3.544004725
3.839338452
4.13467218
4.430005907
4.725339634
5.020673361
5.316007088
0.001471
0.003064
0.003676
0.004534
0.005637
0.006985
0.007843
0.009681
0.010907
0.01299
0.013358
0.014828
0.016176
0.017157
0.01826
0.018382
0.021569
0.022672
E
200.8269
192.7939
240.9923
260.5322
261.9482
253.6761
263.5854
244.0429
243.7001
227.3512
243.2033
239.0006
237.3409
240.9923
242.6097
257.0585
232.7767
234.479
C. Spesimen 4
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
190
200
210
220
230
240
250
260
270
278
2.02
2.1
2.2
2.29
2.38
2.47
2.58
2.75
2.88
3
5.611340815
5.906674542
6.202008269
6.497341996
6.792675724
7.088009451
7.383343178
7.678676905
7.974010632
8.210277614
0.024755
0.025735
0.026961
0.028064
0.029167
0.03027
0.031618
0.033701
0.035294
0.036765
226.6759
229.5165
230.0381
231.521
232.8917
234.1626
233.5197
227.8473
225.9303
223.3196
l (mm)
0.18
0.24
0.34
0.51
0.62
0.74
0.93
1.01
1.13
1.25
1.36
1.48
1.59
1.68
1.73
1.8
1.9
2.04
2.2
2.34
2.46
2.63
2.74
2.87
(kg/mm2)
0.359582884
0.719165768
1.078748652
1.438331535
1.797914419
2.157497303
2.517080187
2.876663071
3.236245955
3.595828839
3.955411722
4.314994606
4.67457749
5.034160374
5.393743258
5.753326142
6.112909026
6.472491909
6.832074793
7.191657677
7.551240561
7.910823445
8.270406329
8.629989213
0.002427
0.003236
0.004585
0.006877
0.00836
0.009978
0.01254
0.013619
0.015237
0.016855
0.018339
0.019957
0.02144
0.022654
0.023328
0.024272
0.02562
0.027508
0.029666
0.031553
0.033172
0.035464
0.036947
0.0387
E
148.1481
222.2222
235.2941
209.1503
215.0538
216.2162
200.7168
211.2211
212.3894
213.3333
215.6863
216.2162
218.0294
222.2222
231.2139
237.037
238.5965
235.2941
230.303
227.9202
227.6423
223.0672
223.8443
222.9965
D. Spesimen 5
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Ket.
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
210
220
230
240
Tegangan, (kg/mm2)
10
8
Spesimen 1
Spesimen 2
Spesimen 3
4
Spesimen 4
Spesimen 5
2
0
0
0.01
0.02
0.03
0.04
0.05
Regangan,
F (kg)
10
20
30
40
50
60
72
l (mm)
0.47
0.83
1.4
1.75
2.15
2.7
4.4
(kg/mm2)
0.412371134
0.824742268
1.237113402
1.649484536
2.06185567
2.474226804
2.969072165
0.006492
0.011464
0.019337
0.024171
0.029696
0.037293
0.060773
(kg/mm2)
0.51072523
1.02145046
1.532175689
2.042900919
2.553626149
3.064351379
3.575076609
0.003371
0.006461
0.007303
0.018258
0.022753
0.032022
0.040449
E
63.5227
71.94137
63.97644
68.24153
69.43179
66.34593
48.85473
B. Spesimen 9
No.
1
2
3
4
5
6
7
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
l (mm)
0.24
0.46
0.52
1.3
1.62
2.28
2.88
E
151.5152
158.1028
209.7902
111.8881
112.2334
95.69378
88.38384
8
9
10
80
90
97
3.5
4.29
5.33
4.085801839
4.596527068
4.954034729
0.049157
0.060253
0.07486
83.11688
76.28735
66.17772
l (mm)
0.1
0.2
0.75
0.98
1.48
2.1
2.85
3.2
3.72
5.8
(kg/mm2)
0.461254613
0.922509225
1.383763838
1.84501845
2.306273063
2.767527675
3.228782288
3.6900369
4.151291513
4.42804428
0.001314
0.002629
0.009858
0.012881
0.019453
0.027603
0.037461
0.042061
0.048896
0.076236
E
350.9225
350.9225
140.369
143.2337
118.5549
100.2636
86.19149
87.73063
84.90061
58.08373
(kg/mm2)
0.410846343
0.821692687
1.23253903
1.643385374
2.054231717
2.465078061
2.875924404
2.999178307
0.010204
0.019133
0.023597
0.029337
0.033801
0.041454
0.053571
0.057398
C. Spesimen 10
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
80
90
96
D. Specimen 11
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
Ket.
F (kg)
10
20
30
40
50
60
70
73
l (mm)
0.8
1.5
1.85
2.3
2.65
3.25
4.2
4.5
E
40.26294
42.94714
52.23301
56.01801
60.77425
59.46527
53.68392
52.25235
Tegangan, (kg/mm2)
6
5
4
spesimen 8
spesimen 9
spesimen 10
spesimen 11
0
0
0.02
0.04
0.06
0.08
0.1
Regangan,
F (kg)
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
l (mm)
0.2
0.35
0.48
0.6
0.78
0.9
1.05
1.17
1.26
1.35
1.5
1.6
1.88
1.95
2.05
2.15
2.36
2.41
2.5
2.6
2.71
2.83
(kg/mm2)
0.181488203
0.362976407
0.54446461
0.725952813
0.907441016
1.08892922
1.270417423
1.451905626
1.633393829
1.814882033
1.996370236
2.177858439
2.359346642
2.540834846
2.722323049
2.903811252
3.085299456
3.266787659
3.448275862
3.629764065
3.811252269
3.992740472
0.002632
0.004605
0.006316
0.007895
0.010263
0.011842
0.013816
0.015395
0.016579
0.017763
0.019737
0.021053
0.024737
0.025658
0.026974
0.028289
0.031053
0.031711
0.032895
0.034211
0.035658
0.037237
E
68.96552
78.81773
86.2069
91.95402
88.41733
91.95402
91.95402
94.31182
98.52217
102.1711
101.1494
103.4483
95.37784
99.02741
100.9251
102.6464
99.3571
103.019
104.8276
106.1008
106.8838
107.2255
23
24
25
26
27
28
29
30
31
460
480
500
520
540
560
580
600
610
Ket.
2.94
3.04
3.12
3.25
3.35
3.47
3.58
3.66
3.74
4.174228675
4.355716878
4.537205082
4.718693285
4.900181488
5.081669691
5.263157895
5.444646098
5.5353902
0.038684
0.04
0.041053
0.042763
0.044079
0.045658
0.047105
0.048158
0.049211
107.9052
108.8929
110.5217
110.3448
111.1683
111.2988
111.7318
113.0582
112.4839
4
3
Komposit 90
2
1
0
0
0.01
0.02
0.03
Regangan,
0.04
0.05
0.06
B. Specimen 2
No.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
F (kg)
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
l (mm)
0.1
0.15
0.22
0.55
0.62
0.74
0.88
0.98
1.1
1.3
1.69
1.74
(kg/mm2)
0.181488203
0.362976407
0.54446461
0.725952813
0.907441016
1.08892922
1.270417423
1.451905626
1.633393829
1.814882033
1.996370236
2.177858439
0.001316
0.001974
0.002895
0.007237
0.008158
0.009737
0.011579
0.012895
0.014474
0.017105
0.022237
0.022895
E
137.931
183.908
188.0878
100.3135
111.2347
111.836
109.7179
112.5968
112.8527
106.1008
89.7776
95.12485
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
260
280
300
320
340
360
380
400
420
440
460
480
500
520
540
560
580
600
620
640
660
680
700
720
740
760
780
800
820
840
860
880
900
920
940
960
980
1000
1020
1040
1060
1080
1.83
1.88
1.98
2.1
2.22
2.35
2.45
2.56
2.67
2.8
2.9
3
3.08
3.19
3.28
3.39
3.49
3.59
3.67
3.75
3.86
3.97
4.05
4.14
4.25
4.32
4.41
4.5
4.6
4.68
4.78
4.86
4.97
5.06
5.16
5.25
5.34
5.45
5.54
5.65
5.71
5.9
2.359346642
2.540834846
2.722323049
2.903811252
3.085299456
3.266787659
3.448275862
3.629764065
3.811252269
3.992740472
4.174228675
4.355716878
4.537205082
4.718693285
4.900181488
5.081669691
5.263157895
5.444646098
5.626134301
5.807622505
5.989110708
6.170598911
6.352087114
6.533575318
6.715063521
6.896551724
7.078039927
7.259528131
7.441016334
7.622504537
7.80399274
7.985480944
8.166969147
8.34845735
8.529945554
8.711433757
8.89292196
9.074410163
9.255898367
9.43738657
9.618874773
9.800362976
0.024079
0.024737
0.026053
0.027632
0.029211
0.030921
0.032237
0.033684
0.035132
0.036842
0.038158
0.039474
0.040526
0.041974
0.043158
0.044605
0.045921
0.047237
0.048289
0.049342
0.050789
0.052237
0.053289
0.054474
0.055921
0.056842
0.058026
0.059211
0.060526
0.061579
0.062895
0.063947
0.065395
0.066579
0.067895
0.069079
0.070263
0.071711
0.072895
0.074342
0.075132
0.077632
97.98379
102.7146
104.4932
105.0903
105.6229
105.6493
106.9669
107.7586
108.4851
108.3744
109.3936
110.3448
111.957
112.4203
113.5408
113.9253
114.6132
115.2627
116.5085
117.7011
117.9203
118.1273
119.1997
119.94
120.0811
121.3282
121.9798
122.6054
122.9385
123.7843
124.0802
124.8758
124.8873
125.3918
125.6349
126.1084
126.5659
126.5422
126.9762
126.9454
128.0271
126.242
55
56
1100
1110
Ket.
5.96
6.04
9.98185118
10.07259528
0.078421
0.079474
127.2854
126.7413
Tegangan, (kg/mm2)
10
8
6
Komposit 45
4
2
0
0
0.02
0.04
0.06
0.08
0.1
Regangan,
VII. KESIMPULAN
Berdasarkan hasil praktikum dapat disimpulkan bahwa sudut fiber pada komposit
berpengaruh terhadap kekuatan komposit. Sudut fiber dapat di tentukan dengan melihat
arah gaya yang bekerja.
Pada sudut 900 memiliki nilai 10,07 kg/mm2 pada 10 layer dan 8,935 kg/mm2 pada
3 layer. Pada sudut 450 memiliki nilai 5,54 kg/mm2 pada 10 layer dan 3,8375 kg/mm2 pada
3 layer. Hal ini membuktikan sudut fiber yang sejajar dengan arah gaya yang bekerja
memiliki besar tegangan maksimum yang lebih tinggi dibandingkan yang sudutnya 450.