A FRASE : unidade sintctica caracterizada por posur obrigatoriamente un ncleo (N), constitudo por un nome, adxectivo ou adverbio, segundo

sexa o tipo de frase, e que desempea algunha funcin dentro da oracin ou doutra frase. Ao lado do ncleo, e en diferentes graos de obrigatoriedade, encontramos outros elementos funcionaisos determinantes (DET) e os modificadores (MOD). Clasificacin das frases polo ncleo : - Fn frase nominal (ncleo un nome ou pronome) - Fv frase verbal (ncleo un verbo) Fadx frase adxectiva (ncleo un adxectivo) - Fadv frase adverbial (ncleo un adverbio) - Fprep frase preposicional (frmana un director (DIR)preposicin ou locucin prepositiva e un termo (T) Fn, Fadv, ou outra Fprep) A ORACIN : contn obrigatoriamente 1 verbo e o enunciado contn unha mensaxe con sentido pero sen verbo (Perigo!). A oracin pode ser simple (cun predicado e cun verbo) ou composta (con dous ou mis predicados e con dous ou mis verbos). A oracin composta pode ser coordinada (unin de das oracins simples mediante conxuncins coordinantes Mara le e Antn xoga!) ou subordinada (cando unha proposicin depende da outra, unha ten sentido independentemente e a outra non. Ten unha proposicin principal e unha ou varias proposicins subordinadas Dxome que a esperaba.) ORACINS COORDINADAS - COPULATIVAS : e, nin, e mais, a mais - DISXUNTIVAS : ou, ou ben - ADVERSATIVAS : mais, pero, senn, nembargante(s), non obstante, anque, a menos que, porn, ora ben, con todo - DISTRIBUTIVAS : ou...ou, xa...xa, volta...volta, quer...quer, ben...ben, ninnin, oraora ORACINS SUBORDINADAS - SUBSTANTIVAS : desempean unha funcin tpica dos substantivos (Sux Que fixeras iso non nos gustou nada, CD Pedinlle que viera, SuplementoXon non se lembrou de que tia que recoller o seu cuarto.) - ADVERBIAIS : equivalen a frases adverbiais (Vivan as) desempean a funcin de CC (Vivan como podan) - ADXECTIVAS : desempean a mesma funcin que a frase adxectiva e funcionan como modificador (O rapaz que coecemos onte era moi amable). Tamn se coecen como oracins de relativo porque van introducidas por un pronome relativo (antecedente) Aqueles libros que liamos de pequenos tian moitas ilustracins (funcin de relativo : CD) - ADVERBIAIS IMPROPIAS : - CAUSAIS (efecto-causa) : Enlace : porque, xa que, pois, por mor de, Castigronme(efecto) porque cheguei tarde(causa) - CONSECUTIVAS (antecedente-consecuente) : Enlace : as que, de modo que, logo, daquela, entn, por iso, por tanto Es moi bo estudante(antecedente) as que sacars unas notas estupendas(consecuente) - CONCESIVAS (obxeccin-concesin): Enlace : ainda que, anque, malia que, a pesar de que Anda que chova(obxeccin) iremos de excursin(concesin) - CONDICIONAIS (condicionante-condicionado) : Enlace : se, sempre que, con tal de que, con tal que, coa condicin de que, excepto que Se queres ir(condicionado) ters que portarte ben(condicionante) - COMPARATIVAS (Termo 1- Termo 2): Enlace : igual, mis, menos, tan, tanto/ca, coma, como, que A cidade era(Termo 1) mis grande do que pensaba(Termo 2) FUNCINS SINTCTICAS DENTRO DA ORACIN SUXEITO (Sux) : est formado por unha frase nominal (fn) e concorda en nmero e persoa co verbo (Xon mercou patacas - esa rapaza moi guapa - Mar azul un tema especial - ela as - andar das horas diarias moi saudable)

Ollo! en ocasin o suxeito lxico confundmolo co gramatical (A Luisa delle a cabeza) PREDICADO (P) : a funcin fundamental da oracin. Est formado por unha frase verbal (fv) que ten un verbo ou unha perfrase verbal (Moito ladraban os cans onte noite - Todos falaban moito) CD : Indica a accin expresada polo verbo (Comn mazs). Para identificalo teo das probas: pronominalizalo (comeu mazs > comeunas), ou pasalo a pasiva (comeu mazs > as mazs foron comidas por el/ela). Ollo! o CD nunca leva preposicin, ags no caso de ser CD de persoa que pode levar a prep a (Vin a Mara > Vina) CI : sempre unha f.prep, porque vai introducido polas prep a/para e substituible polo pronomes persoais tonos lle/lles (Regalamos un coche elctrico a Lus > Regalmosllelo). s veces o CI aparece duplicado (deixeille o libro a Ana) CC : Especificamos o CCL, CCT, CCM. Todos eles modifican ao verbo e aportan informacin relacionada coas circunstancias que rodean o predicado. Normalmente esta funcin desenvolvida por adv, f. adv ou por f. prep. (Onte vino na ra falando con ela/as) SUPLEMENTO : Sempre unha f.prep e aparece cando o verbo esixe preposin (pensar en - confiar en - falar de - crer en - con todos os verbos pronominais: namorarse de, esquecerse de, despedirse de) ATRIBUTO (Atr.) : Aparece s cos verbos copulativos (ser; estar e parecer), concorda co Sux en xnero e nmero. Adoita ser unha f.adx. (Anta alta).En ocasins pode ser Atr. unha f.Prep ou un adv (Ela de Madrid = madrilea - eles son as = graciosos). - PREDICATIVO (C.Pvo) : complementa ao mesmo tempo o verbo e o suxeito ou o CD, aparece cos verbos predicativos. Esta funcin desempeada por un adxectivo ou unha frase adxectiva (A casa quedou baleira - Nomearon a Pedro presidente - Mara quedou encantada co teu agasallo) - COMPLEMENTO AXENTE (C.Ax) : un complemento que se emprega na oracin pasiva e indica quen realiza a funcin expresada polo verbo. Est formado por unha frase preposicional introducida pola preposicin por (A proposta foi aprobada por todos os empresarios). Realiza a funcin de Sux na voz activa (O bocadillo foi comido polo neno O neno comeu o bocadillo) SINONIMIA : 2 ou mis significantes a un mesmo significado, hai unha sinonimia total, cando dous termos son totalmente intercambiables (rematar/acabar), sinonimia conceptual, cando os termos se poden cambiar en todos os contextos (asno, burro) e sinonimia contextual, cando os termos poden intercambiarse s nun determinado contexto sen que vare o seu significado (a novela curta ou breve; Mara curta ou vergonzosa, pero non breve) POLISEMIA : un nico significante pero mis dun significado (cabeza, banco, pico, ollo, p). HOMONIMIA : teen unha orixe etimolxica diferente, hai 2 tipos: homgrafas (pronunciacin e escritura igual banco) e homfonas (pronunciacin igual pero escritura diferente botar/votar) ANTONIMIA : con significados opostos (caro/barato) USO DO X - NAS PALABRAS PATRIMONIAIS : xente, queixo, xamn, xlgaro, xogador, xuntar, xardn, xbrego, xoia, xel, xesta, axente... - NAS PALABRAS CULTAS : texto, taxi, exame, sexto, trax, extra, paradoxo... - ESCRBENSE CON S E NON CON X : escavar (e derivados), esperto (non dorme), espiar (asexar) espremer, espremedor, estender (pero extensin, extenso, extensivo, extensamente ), esterno (so), estirpe (linaxe), estrao (e derivados), estranxeiro (e derivados), misto (fsforo) - NAS PALABRAS COS PREFIXOS HEXA- E SEX- : hexaedro, sexteto... - NAS PALABRAS CO PREFIXO EX- E EXTRA- : exculpar, ex-ministra, extraterrestre, extrafino... - SE NUNHA MESMA PALABRA COINCIDEN DOUS X, PDESE SUBSTITUR O PRIMEIRO POR S OU DEIXAR OS DOUS X : esaxerar, esixir, osxeno ou exaxerar, exixir, oxxeno. - LEVAN X, DE XEITO DIFERENTE AO CASTELN : xarampn, taxa, Bruxelas, enxalzar, graxa, xastre, corni- xa, igrexa, cnxuxe, inxeccin, pexorativo, proxectil, traxecto, xeso, xacer, conxuntura,

maxesttico, proxecto, subxugar, xema, xugular, xustaposicin, bolxevique, clix, haxix, xilin, xilaba, arxila, bocexar, bosquexo, cervexa, conxectura, enxiva, lixivia, oxal, pelexa, solfexo, xaxn USO DO S - NAS PALABRAS : escusa, estrao e escavar; e nos seus derivados - NAS PALABRAS QUE COMEZAN POR ESTRA- (non sendo este prefixo) : estrafalario, estratexia, estragar, estranxeiro... LEVAN S : biscoito, bisneto, escaso, escepticismo, escptico, escisin, esculcar, espectacular, espectculo, espectador, esplndido, esplendor, espoliar, espontneo, espremedor, espremer, estender, estranxeirismo, estranxeiro, estraar, estrao, lapis, mesquio, mesquita, polisn, centinela, xasmn NON LEVAN S : subtraer, interese, tose, valse, amigdalite, artrite, dermatite, gastrite, hepatite, anadiplose, artrose, afrese, apoteose, metstase, parntese, tese, xnese USO DO X, DO LL E DO I LEVAN X : bixutera, conxugal, conxuntural, dexeccin, disxuncin,enxalzamento, enxesar, exaculacin, exacular, excelente, exceso, expectacin, experto (sabedor), expiar (pagar por unha falta), extensin, extenso, externo (fra), extirpe (verbo extirpar), extremidade, extremo, inxectar, mixto (mesturado), paixn, proxeccin, proxectar, proxector, sinxelo, subxacer, traxectoria, vertixe, xacente, xamp, xaxuar, xenro, xeo, xintosmo, xintosta, xiringa, xordo, xugo, xugular, xustaposicin, xustapoer LEVAN LL : agasallo, agulla, alleo, allo, antollar, antollo, aparellador, aparellar, atallar, atallo, bacallau, baralla, barallar, brillante, brillar, brillo, burbulla, callado, callar, cella, cerralleiro, coello, espello, estropallo, falla (fallo ou carencia), gargallada, lentella, mallo (apeiro), mexilln, migalla, ollal, olleiras, palla, pallaso, parella, partilla, semellante, semellar, tallo, tella, tellado, vasilla LEVAN I : aboiar, abraiar, alboio, alfaia, alfaiate, apoio, baioneta, boia, croio, ensaiar, ensaio, escaiola, escaiolar, faia (rbore), faiado, ianqui, iate, Iemen (pas), iemen, ien (moeda xaponesa), iodo, ioga, iogur, iogureira, ioi, laiar, laio , maio (mes), maionesa, maior, mayora, maiscula, minisaia, papagaio, paraguaio, pararraios, Praia, raia, raiar, raio, saia, uruguaio, xoia, xoiara, xoieiro USO DO H - EN PREFIXOS CULTOS : halo- (sal), hex-/hexa- (seis), hept-/hepta- (sete), hendeca- (once), hect/hecto- (cento), heli-/helio- (sol), hemi- (metade), hemo-/hema-/hemat-/hemato- (sangue), hemero(da), he- ter-/hetero- (diferente), homo- (idntico), hipo- (cabalo ou baixo), hiper- (superior ou moito), hidr-/ hidro- (auga), hipno- (sono), hepat- (fgado) - VERBOS CON H E OS SEUS DERIVADOS : haber, habitar, habituar, herdar, homenaxear, honrar, hospedar, humillar, hai, habitaba, herdou, honrade... - NAS PALABRAS QUE COMEZAN POR HUM- : humidade, humilde, humano...(Excepcin : mero.) - NAS PALABRAS QUE COMEZAN POR HORR- OU POR HOSP- : horrible, hospital, hspede... - NA PALABRA ALCOHOL (anda que tamn se admite alcol) e nos seus derivados : alcohlico, alcohole- mia... - EN MOITAS INTERXECCINS : ah, bah, eh, ho, hurra, oh, ouh...(Excepcin: ai, ola, ei). - LEVAN H INICIAL : harn, harmona, harpa, hasta (pau, corno), hedra, Helena, hlice, helmo, Henrique, herba, hirto, histeria, home, hora, horta, hoxe - ESTRANXEIRISMOS : Helsinki, hndicap, hckey, hall, hippy - DGRAFOS : cheminea, chuvia, rocha, unha, alguna, ninguna - LEVAN H INTERCALADO : aprehensin, filarmona, coherente, exhaustivo, vehculo - NON LEVAN H : achar, arpa, arpn, ata, at, baa, encher, ermida, ermitn, ermo, inflar, inchar, ir- mn, ombro, oco, ola, orfo, so, ovo, trun, a, desinchar, exorbitante, exuberante, transente, vado, vela

A POESA GALEGA DE POSGUERRA O rxime franquista liquidou as formas democrtico-constitucionais e as garantas cidads, empregando unha poltica centralista e homoxeneizadora. Os anos seguintes a guerra civil impuxeron un silencio na literatura galega. Alguns autores seguiron publicando dende o exilio e ademais impulsaron a conciencia galeguista e a difusin da cultura galega. Mentres, en Galicia, vivanse os horrores da posguerra, a censura e o proceso unificador do casteln, e s en 1950 reiniciuse pouco a pouco a labor cultural que empezaran os homes da poca Ns. En 1947 Aquilino Iglesias Alvario publica Cmaros verdes (primeiro libro publicado en galego logo da guerra). En 1950 fndase a Editorial Galaxia (a foi primeira obra publicada nesa editorial foi Antfona da cantiga de Ramn Cabanillas en 1951). Hai 3 xeracins de autores : XERACIN DO 36 : nados entre 1910 e 1920 e marcados pola guerra civil, moitos non publican ata os anos 50 e 60. As direccins poticas que seguen son moi diversas : - neotrobadorismo (Cunqueiro Dona de Corpo delgado) paisaxismo (Aquilino Iglesias AlvarioCmaros verdes) socialrealismo (Celso Emilio FerreiroLonga noite de pedra) intimismo (Mara MarioPalabra no tempo) PROMOCIN DE ENLACE (Luz Pozo, Cuas Novs, Antn Tovar, Mcarmen Kruckenberg): nados entre 1920 e 1930, que tamn comezan a publicar nos anos 50. Serven de ponte entre a xeracin do 36 e os mis novos. Comezan escribindo en casteln, pero rematan escribindo en galego. O ton intimista unha caracterstica comn, anda que con mundos persoais diferentes. XERACIN DAS FESTAS MINERVAIS : non viviron directamente a Guerra Civil. A maiora realizou estudos universitarios en Santiago, participando en acontecementos comns (Festas Minervais, xornal La Noche). Compromiso social e poltico ante a falta de liberdades. Algns deles fundaron en Madrid o grupo potico Brais Pinto. Protegonizaron unha fonda renovacin temtica (existencialismoEscola da Tebra paisaxismo - poesa social - intimismo) e formal da nosa poesa. CELSO EMILIO FERREIRO (Celanova, 1912-Vigo, 1979) : No 1935 publica o seu primeiro poema na obra Cartafol de poesa. Participa na Guerra Civil no bando franquista de xeito forzoso. En 1943 casa con M Lusa Moraima. En 1948 funda a coleccin de poesa Benito Soto. En 1954 publica a sa primeira obra potica, O soo sulagado. En 1962 publica Longa noite de pedra. En 1966 emigra a Venezuela de onde volve no 1973. En 1968 publica Viaxe ao pas dos ananos. Lias poticas : - poesa social : denuncia as inxusticias sociais (fascismo, belicismo, imperialismo, racismo, ameaza nuclear, explotacin dos traballadores) e solidarzase cos oprimidos. - poesa intimista : soidade, desacougo, pesimismo, saudade de Celanova, a morte, o amor - poesa satrica : mediante o humor, a irona e o sarcasmo denuncia da mesquindade humana. SIMBOLOXA : - a luzasciase a todo o positivo a escuridade refrese ao presente, onde domina a inxustiza e a falta de liberdade o vento, a escuma e animais (pomba, bolboreta, anduria, pega) reflicten liberdade UXO NOVONEYRA (Parada de Moreda, Courel, 1930-Santiago, 1999) : os seus libros recoecidos son Os eidos (1955) Elexas do Courel e outros poemas (1966) Os eidos II (1974) Poemas caligrficos Vietnam canto (1979) Muller para lonxe (1986) Do Courel a Compostela (1988) TEMA DA SA POESA : - a paisaxe do Courel a poesa social (onde amosa o seu compromiso con Galicia denunciando a opresin, a falta de liberdade e a situacin da lingua) poesa amorosa (composicins breves e intensas, con amor e erotismo, paixn e intimismo) A POTICA DA FALA : a tentativa de Novoneyra de ir mis al da escrita na sa obra, d lugar a unha poesa para ser oda e de a van xurdir trazos como : - fonosimbolismo : evocacin das sensacins non auditivas por medio da repeticin de sons - a onomatopea : usada para reproducir o son de certos animais e os rudos da natureza - a elementalidade : alingua potica repudia todo aquilo que superflo, ficando co esencial - o caligrama : a forma do poema intenta representar o seu contido - o silencio : ademais de ocos entra as palabras, mrcase a mido cuns puntos suspensivos para definir anda mis o contraste entre a palabra e a nada.

VARIEDADES XEOGRFICAS A variedade xeogrfica da lingua pdese representar nun mapa coa axuda das isoglosas (lias imaxinarias que unen dous puntos do mapa que consta de trazos lingsticos). BLOQUES E REAS BLOQUE OCCIDENTAL rematados en n fan o plural ns (camins, cans) seseo implosivo (o s ao final da palabra) en case todo o bloque e seseo explosivo (o s no inicio da palabra) nas zonas mis costeiras gheada (pronunciar o g como h) -n/- (irmn/irm). Ten 3 reas : - rea fisterr : seseo explosivo chesmo (emprego do pronome che en funcin de CD collnche no colo) - rea berganti : non seseo explosivo non chesmo - rea pontevedresa : seseo explosivo non chesmo BLOQUE CENTRAL rematados en n fan o plural s (camis, cas) non seseo (s nalgns puntos da provincia da Corua) zonas de gheada ditongo oi (moito, troita) -ao/- (irmao/irm). Ten 4 reas : - rea mindoniense : pronomes nosoutros/as, vosoutros/as diferencian lle de lles (non llelo pidasa eles) formas sea, estea (analxicas de tea) formas sallo, vallo - rea lucu-auriense : demostrativos iste, ise, aquil - pronome il. - reas central e oriental de transicin BLOQUE ORIENTAL rematados en n fan o plural is (camiois, cais) conservacin do ditongo en cua, gua (cuando, cuatro, guardar) formas derivadas do latn ULT, UCT (muito/mutio/muto; truita/trutia/truta) terminacins is (-i non imperativo) da 2 p. plural (cantais, colleis, cantai, collei.) terminacin n (paxarn, camn, mun). Ten 4 reas : - rea asturiana : conservacin do (-l-) intervoclico (avolo, moln, animales) terminac. ius/-as (vecius/vecas) artigo det. masc. l/el, fem. l/a, neutro lo (lamigo, el ro, l herba, a casa, lo mismo) artigo indet. femin. a, con indefinidos alga, ninga alternando con unha,algunha, ningunha en zonas prximas a Galicia demostrativos estos, esos, aquelos posesivos meu, tou, sou, ma, ta, sa pronome tono de 3 persoa lo / la en calquera posicin (xa lo / la ves, vxolo, viulo) - rea ancaresa : gheada chesmo formas coll, dixe, part. - rea zamorana : vacilacin nos ditongos oi/ou e ausencia do mesmo (noite / noute, dois / dous, truta, muto) terminacin -io (camio, paxario) pronomes ns, vs con /o/ pechado tesmo (emprego do pronome tono de CD te cumprindo tamn as funcin de CI) - rea oriental-central