Liber Mesuesi Gjuha Shqipe 11

UDHRRFYES METODIK
GJUHA SHQIPE DHE LETRSIA XI

Udhrrfyes pr msimdhnien e Gjuhs shqipe dhe Letrsis klasa XI. Prgatiti: Nikolin Grmenji 20/03/2012
Teksti u prgatit: Nikolin Grmenji Redaktoi: Nikolin Grmenji Konsulenca psikologjike: Msc. Anjeza Vila
Prmbajtja:
1. Hyrje 2. Kriteret e hartimit t tekstit 3. Objektivat msimore t prgjithshme 4. Plani msimor dhe strukturimi i tij 5. Plani msimor i zbrthyer (model) 6. Modele msimdhnieje
T nderuar koleg, libri q po ju paraqes nuk sht nj libr msuesi, ashtu si prdoret zakonisht n gjuhn profesionale. N kohn e sotme kur konkurrenca e tregut ka nxitur shtpit botuese t hedhin n treg s bashku me tekstin msimor pr nxnsit edhe tekstin pr msuesin, nuk sht e vshtir t gjesh metodika dhe libra udhzues gjithandej. Me t drejt msuesi i ndodhur n nj vrshim t till t informacionit mund t gjendet i hutuar. Pyetjes se cila prej ktyre metodikave sht m e prshtatshme, ai nuk mund ti prgjigjet leht. Teksti msimor q keni n duar dhe shoqruesi i tij, Udhrrfyesi i msimdhnies nuk synojn t japin t gjitha prgjigjet pr pyetjet dhe problemet q dalin n orn e msimit. Msimdhnia sht nj proces sa dinamik, aq edhe i paparashikuar, sa i ngjashm, aq edhe ndrlikuar, pr kt arsye nuk mund ta quaj nj libr msuesi. Ai sht vetm nj udhrrfyes i hartuar nga nj koleg i juaj, q me punn e tij disavjeare n msimdhnien e letrsis dhe gjuhs shqipe, ka arritur t grumbulloj nj prvoj t ciln dshiroj ta ndajm s bashku. Askush nuk mund t mtoj se zotron dijen e mjaftueshme apo ka prvojn e nevojshme pr tu dhn t tjerve msime apo se si t bjn nj or msimi. As qllimi im nuk sht ky. Lidhur me kt do t prmendja kt thnie t Karl Roxhers: Un nuk besoj q dikush do ti ket msuar ndonjher dika dikujt tjetr. Dyshoj n vlern e msimdhnies. E vetmja gj q di, sht se kush do t msoj, mson. Nj msues i mir, t shumtn, mund t jet dikush q ti bn m t lehta gjrat, sht ai q e mbush tavolinn dhe u provon t tjerve se sht trheqse, nxitse, e mrekullueshme; dhe i fton t han. Duke u nisur nga kjo filozofi, mendoj t ndajm s bashku prvojn n msimdhnien e gjuhs shqipe dhe letrsis. Libri prmban nj shpjegim t programit t gjuhs shqipe dhe letris; modelin e nj plani vjetor t lnds ndrtuar mbi bazn e udhzimeve dhe trajnimeve t zhvilluara nga MASH, si dhe disa modele msimore dhe ushtrime q do tu vijn n ndihm msuesve t rinj q e kan nisur punn e bukur t msimdhnies
Hyrje
duke zgjedhur nj lnd q prbn nj prej shtyllave formuese t brezit t ri. Msuesit me prvoj do t gjejn n kt libr nj ndrthurje t tradicionales me bashkkohoren n msimdhnie; nj shkrirje t prvojave m t mira t krijuara nga tradita jon msimore me prvojat e vendeve t ndryshme. Do t gjejn dika nga puna e tyre, prvojat e tyre t materializuara n nj libr. Brezat e s ardhmes duhen edukuar me ndjenjn e dashuris pr dijen, ata duhet t ken interesa t gjithanshme dhe t ken dshir t ushqejn mendjen e tyre gjat gjith jets. Platoni e ka thn nj gj t till n mnyr t shklqyer: Qllimi i edukimit sht ta bj individin t doj t bj at q ai duhet t bj. Shpresoj se s bashku do t arrijm qllimin i cili shprehet n ato faqe t tekstit t nxnsit dhe sht pjes e strategjis s arsimit n vendin ton. Ju faleminderit pr bashkpunimin! Me respekt autori. Mars, 2012
Gjuha shqipe dhe Letrsia 11
Prmbajtja e tekstit
1. teksti informativ eseistik 1. 2. 3. 4. 6. 2.teksti poetik 1. Dante Aligeri 2. Naim Frashri 3. Integrim i njohurive 4. Aleksandr Pushkin Komedia Hyjnore Bagti e Bujqsi Njohuri gjuhsore Eugjen Onjegini Analiz vepre Njohuri nga teoria e letrsis Shkenca e letrsis Analiza e veprs letrare Stilistika Metrika Ibrahim Rugova Letrsia e vjetr shqipe
3.teksti prshkrues
1. 2. 3. 4. 5. 6. 4.teksti tregimtar
Plutarku Integrim i njohurive Faik Konica Integrim i njohurive Virgjinia Vulf Arshi Pipa
Vrasja e Qezarit Njohuri gjuhsore Drejtshkrim Shqiptart Njohuri gjuhsore Mbiemri Grat dhe letrsia Vdekja e Vinens Prendushit
1. Gi d Mopasan 2. Integrim i njohurive prgjithshme 3. Gustav Flober 4. Petro Marko 5. Ismail Kadare
Lumturia Njohuri gjuhsore Premri. Njohuri t Zonja Bovari Qyteti i fundit Analiz vepre
Gjenerali i ushtris s vdekur
5.teksti argumentues 1. Sabri Hamiti 2. Uilliam Folkner 3. Integrimi i njohurive 4. Artan Fuga 5. Integrimi i njohurive t shekullit XXI 7. Integrimi i njohurive 6.teksti shpjegues 1. 2. 3. 4. Fan Noli Branko Merxhani Arshi Pipa Integrim i njohurive Hanibal ante portas sht filozofia? Shpirti Kritik Njohuri gjuhsore Njohuri gjuhsore Ideoletra shqiptare ndrra amerikane Njohuri gjuhsore Gjuha e urrejtjes Njohuri gjuhsore 6. Ismail Kadare
Shqiptart n prag
7.teksti dramatik 1. Zhan Rasin 2. Fan Noli 3. Henrik Ibsen 4. Integrimi i njohurive Andromaka Izraelit dhe filistin Shtpi kukulle Analiz vepre Njohuri gjuhsore
KRITERET E HARTIMIT T TEKSTIT DHE METODIKA E PUNS

KRITERET E HARTIMIT T TEKSTIT
HYRJE
Teksti Gjuha shqipe dhe Letrsia 11 sht hartuar mbshtetur n programin msimor pr kurrikuln brtham t gjimnazit miratuar nga MASH n korrik 2010. Duke qen vazhdim logjik dhe integral i programeve t klass s dhjet, ai sht mbshtetur n integrimin e gjuhs shqipe dhe letrsis dhe n rimarrjen dhe zgjerimin e njohurive. Teksti sht ndrtuar mbi bazn e ndrthurjes s fragmenteve dhe pjesve t ndryshme letrare dhe joletrare me informacionin njohs rreth autorit, me analizat e veprave dhe vlersimeve pr veprn si dhe me informacione shtes si: intervista, citime, thnie, kujtime t cilat krijojn nj panoram m t plot t veprs, autorit dhe kohs. Teksti ka respektuar llojet e pjesve letrare dhe joletrare q krkon programi dhe mbi bazn e tyre sht ndrtuar n shtat kapituj: 1. Teksti informavit 2. Teksti poetik 3. Teksti prshkrues 4. Teksti tregimtar 5. Teksti argumentues 6. Teksti shpjegues 7. Teksti dramatik PRMBAJTJA Teksti Gjuha shqipe dhe Letrsia 11 synon arritjen e objektivave lndore prmes 5 linjave: T lexuarit T shkruarit T folurit T dgjuarit T vshtruarit. Pr seciln nga kto linja jan hartuar pyetje dhe detyra q krkojn t testojn njohurit, aftsit dhe shprehit e maturantve. Pr t koordinuar realizimin e objektivave, integrimin gjuhsor dhe zhvillimin e aftsive, shprehive dhe shkathtsive t nxnsve, teksti sht hartuar mbi bazn e njsis msimore. Njsia msimore ka n qendr t saj nj tekst letrar ose joletrar, trajton nj problematik t caktuar letrare ose gjuhsore dhe prfshin n vetvete t pes linjat e programit.
Njsit msimore t tekstit jan dy llojesh. E para sht njsia msimore tri orshe q prmbledh t gjitha llojet e teksteve letrare dhe joletrare, e dyta sht njsia msimore e analizave letrare t veprave t plota. N tekstin poetik sht analizuar romani n vargje Eugen Onegin i Pushkinit, nj prej prfaqsuesve m n z t letrsis ruse dhe asaj botrore; n tekstin tregimtar sht analizuar romani Qyteti i fundit i Petro Markos; n tekstin dramatik sht analizuar drama Shtpi kukulle e Henrik Ibsenit. Kto analiza do t zhvillohen n 6 or msimore.
INTEGRIMI GJUHSOR
Teksti Gjuha shqipe dhe Letrsia 11 sht hartuar n mnyr q njohurit gjuhsore t merren nprmjet veprimtarive praktike, zbatimit konkret t tyre n tekstet letrare. Gjuha dhe letrsia, gjithnj e m shum, prdoren n mnyrat dhe format e tyre komplekse q bart sistemi gjuhsor dhe letrar, kurse integrimi synon ti aftsoj nxnsit n prdorimin e gjuhs dhe trajtimin e letrsis si nj proces aktiv pr ndrtimin e domethnies a kuptimit. Gjuha zhvillohet n nj kontekst social dhe kulturor. Ajo sht mjet i ekzistencs e qenies dhe e lidhur me prvojn vetjake. Pr kt arsye fragmentet letrare jan dhn n gjuhn e tyre burimore. Ato jan shoqruar me shpjegime dhe fjalor, n ato raste kur kuptimi i thnies vshtirsohet nga prdorimi dialektor ose prdorimet e terminologjive t fushaeve t ndryshme t dijes. N tekstin argumentues, shpjegues dhe prshkrues, jan trajtuar njohuri t mirfillta gjuhsore t cilat i prkasin morfologjis dhe konkretisht pjes e ligjrats (emri, mbiemri, premri, folja etj.) Ndrthurja e ktyre njohurive me tekstet eseistike dhe ndrtimi i pyetjeve dhe ushtrimeve synojn aftsimin praktik t nxnsve pr t konkretizuar n shkrimet e tyre njohurit gjuhsore.
INTEGRIMI NDRLNDOR
Integrimi ndrlndor si nj krkes e programit t Gjuhs shqipe dhe Letrsis 11 sht par n tri drejtime. - Integrimi artistik - Integrimi gruplndor - Integrimi ndrlndor N integrimin artistik sht pasur parasysh q letrsia sht arti i fjals dhe si e till ajo ka pika t prbashkta me artet e tjera si muzikn, pikturn, skulpturn etj. Integrimi me to sht arritur prmes shprehsis tingullore, prdorimit funksional t fotografive, pikturave, skicave dhe pamjeve (linja T Vshtruarit) dhe interpretimeve apo analizave t veprave n skulptur pr t nxjerr prfundime, ngjashmri dhe t veantat mes arteve. Lidhja gruplndore ka parasysh letrsin dhe gjuhn si shkenca humane. Si t tilla ato lidhen me shkencat si historia, psikologjia, sociologjia, filozofia etj. Pyetjet, diskutimet, debatet apo temat e punve me shkrim, nxitin nxnsit t shprehin njohurit e tyre, por edhe t marrin njohuri t reja duke mos e shkputur lidhjen me letrsin dhe gjuhn, por duke i par ato si pjes prbrse e ktyre shkencave. Letrsia u shrben ktyre shkencave si mjedis ku shprehen idet dhe gjuha si mjeti shprehs i tyre. Lidhja ndrlndore ka t bj me lidhjen e letrsis me shkencat natyrore si matematika, informatika, etj. Ndonse nuk ka nj lidhje t drejtprdrejt mes tyre, kto shkenca i shrbejn gjuhs dhe letrsis pr t huazuar prej tyre metodikn e studimit, prmes s cils do t bhet edhe analiza e teksteve. Pr kt arsye teksti sht pajisur me grafik, tabela, orientues grafik t cilt do tu shrbejn nxnsve pr t organizuar logjikisht materialin dhe pr nj t msuar efektiv, larg t msuarit mekanik dhe prmendsh.
ILUSTRIMET
Teksti Gjuha shqipe dhe Letrsia 11 prmban figura dhe pamje jo thjesht pr ilustrim. Shum prej tyre jan pjes e detyrave dhe krkesave t ushtrimeve t linjs T vshtruarit. Fotografit dhe ilustrimet shrbejn pr t krijuar prfytyrime dhe pr t kultivuar tek nxnsit shijen e s bukurs prmes veprave t artit si atij shqiptar, ashtu edhe veprave t artit botror. Shum prej ilustrimeve dhe fotografive kan si qllim t ndihmojn nxnsit pr t konkretizuar idet apo mendimet duke sjell pamje nga aktualiteti prmes intervistave, fragmenteve letrare etj.
PRPARSIT E TEKSTIT
Teksti Gjuh shqipe dhe letrsi 11 sht hartuar duke u mbshtetur n prvojn m t mir t teksteve shkollore shqiptare dhe duke pasur parasysh edhe modele t teksteve shkollore t vendeve t tjera.N hartimin e tekstit sht marr edhe konsulenca psikologjike e psikologes shkollore pr t matur ngarkesn msimore sipas moshs dhe zhvillimit psikologjik. Teksti ka nj aparat pedagogjik shum t pasur me ushtrime dhe veprimtari t ndryshme q mundson do nxns t gjej veten dhe t shpreh aftsit dhe njohurit e mara. Pyetjet, ushtrimet dhe veprimtarit nuk kan si qllim n vetvete t testojn njohurit, por edhe t japin informacione t reja, t orientojn nxnsit dhe tu msojn atyre si duhet t punojn me nj tekst, pra tu msojn si t msojn. N przgjedhjen e fragmenteve t teksteve jan pasur parasysh kriteret e programit. Duke respektuar kto kritere kemi zgjedhur tekste, fragmente dhe krijime vrtet t arritura si nga ana artistike ,ashtu edhe nga ajo ideore. Gjithashtu, kto tekste prcjellin mesazhe t fuqishme humaniste, mesazhe t mirsis dhe bujaris, mesazhe t paqes dhe tolerancs, mesazhe t puns dhe mbi t gjitha mesazhet e dashuris njerzore n t gjitha format e saj. T gjitha kto vlera jan menduar se duhet ti jepen nj brezi q sht n zhvillim pr t formuar identitetin e tij, pr t qen krenar pr historin, kulturn, traditn dhe prkatsin shqiptare. Kryeveprat e letrsis botrore dhe mesazhet q prcjellin ato, synojn t projn tek nxnsit elementet e qytetaris dhe kulturs globale. T gjitha s bashku, vlerat dhe tradita shqiptare si dhe kultura dhe qytetrimi evropian synojn t pajisin nxnsit me vitytet e njeriut t epoks s globalizmit me mendje t hapur dhe me shije t kultivuara.
standardet dhe objektivat sipas linjave

T lexuarit T gjith nxnsit zbatojn njohurit pr tingujt, shkronjat dhe fjalt e gjuhs s shkruar,pr t lexuar n mnyr t pavarur e t rrjedhshme, si dhe pr t kuptuar tekste dhe materiale t llojeve t dryshme. Linja: Ndrgjegjsim fonetik Standardi i linjs - T gjith nxnsit prdorin njohurit fonologjike pr t lexuar sakt fjalt. Objektivat: Nxns/i,ja: t respektoj strukturn fonetike t fjals t artikuloj fjalt e tekstit t dhn n prputhje me njohurit e fonetiks pr strukturn fonetike t fjals t zbuloj se t gjitha ant tingullore t shqipes, si p.sh.:shqiptimi letrar, theksi, intonacioni, organizimet tingullore, imitimet dhe simbolizmi tingullor mund t prdoren pr shprehsi. Linja: Njohurit mbi fjaln Standardi i linjs - T gjith nxnsit zbrthejn fjalt e nj teksti nprmjet analizs strukturore. Objektivat: Nxns/i,ja: t zbuloj origjinn e fjalve si nj mjet pr t kuptuar domethnien e tekstit t zbuloj kuptimin e fjals nprmjet analizs fjalformuese t dalloj fjalt me prejardhje t huaj t dalloj parashtesat dhe prapashtesat me origjin t huaj t dalloj prdorimet e fjalve t huaja si burime shprehsie t interpretoj kuptimet e dyta t fjalve si pasuri gjuhsore e shqipes brenda kontekstit t interpretoj kuptimet e figurshme t fjalve si pasuri gjuhsore e shqipes brenda kontekstit t vlersoj kuptimet e figurshme t fjalve si pasuri e shprehjes artistike n nje tekst. Linja: Rrjedhshmria Standardi i linjs - T gjith nxnsit demonstrojn aftsit e nevojshme pr t br nj lexim t rrjedhshm dhe t logjikshm. Objektivat: Nxns/i,ja: t lexoj rrjedhshm (me shpejtsi, saktsi, shprehsi,kuptimsi) dhe me shqiptimin e duhur tekste t ndryshme t realizoj leximin shprehs n prshtatje me llojin e tekstit. Linja: Strategjit e t lexuarit Standardi i linjs: - T gjith nxnsit prdorin strategjit e t lexuarit pr t kuptuar dhe pr t marr informacionin e duhur. Objektivat: Nxns/i,ja: t zbuloj vlerat artistike t nj vepre prmes leximit t thelluar t veprs s plot t vlersoj t veantn e nj teksti letrar t identifikoj karakteristika t kompozicionit (t jashtm dhe t brendshm) t teksteve t ndryshme t identifikoj karakteristika prmbajtsore t teksteve t ndryshme t zbatoj strategji t t lexuarit q jan efektive pr t kuptuar tekste t ndryshme t prdor tabela, diagrame, harta etj., pr t memorizuar informacionin dhe pr t monitoruar procesin e t kuptuarit t prdor njohurit e mparshme, prmbajtjen dhe veorit organizative e grafike t teksteve t ndryshme pr t br parashikime, pr ti rishikuar dhe pr ti verifikuar ato, gjat dhe pas leximit t bj pyetje analizuese, sintetizuese, vlersuese prpara, gjat dhe pas leximit t tekstit
tu prgjigjet pyetjeve analizuese, sintetizuese e vlersuese n mnyr logjike prpara, gjat dhe pas leximit t tekstit t prdor informacionin e tekstit pr t zbuluar nntekstin dhe pr t nxjerr prfundime t zbuloj tipare t prbashkta dhe dalluese ndrmjet teksteve t ndryshme n lidhje me: personazhet, temn,problemzgjidhjen, lidhjen e ndrmjetme dhe relacione t tjera t prdor parafrazimin dhe aftsit organizuese pr t prmbledhur informacionin e marr (p.sh.: idet, ngjarjet kryesore, detajet e rndsishme etj.) nga tekste t llojeve t ndryshme, n nj linj t logjikshme duke ruajtur qllimin e autorit Linja: Pasurimi i fjalorit Standardi i linjs - T gjith nxnsit pasurojn fjalorin nprmjet leximit t teksteve t ndryshme letrare dhe joletrare. Objektivat: Nxns/i,ja: t prdor njohurit e origjins s fjalve si dhe t dhnat e kontekstit historik e letrar, pr t prcaktuar kuptimin e fjalve t fushave t caktuara t dijes t prcaktoj kuptimin e fjals s re nprmjet kuptimit t fjals s origjins t prdor materiale udhzuese (p.sh.: fjalor, enciklopedi,internet, atlase etj.), q jan t prshtatshme pr t pasuruar fjalorin n fusha t ndryshme t vlersoj figurshmrin e prdorur n tekste t ndryshme, prmes burimeve gjuhsore t shprehsis (fonetike, morfologjike, sintaksore, leksikologjike) t analizoj prdorimin e gjuhs s figurshme n tekste t ndryshme dhe vepra letrare t dalloj kuptimin e drejtprdrejt nga i nnkuptuari pr t interpretuar forcn e fjals t hulumtoj fjalt e shkrimeve letrare dhe joletrare pr t pasuruar fjalorin t ndrgjegjsohet pr pasurin shprehse t gjuhs shqipe nprmjet dukurive t tilla gjuhsore, si: polisemia, homonimia, onomatopet, shprehjet frazeologjike,sinonimia dhe antonimia. Linja: Aftsit e t kuptuarit t tekstit dhe reflektimi ndaj tij Standardi i linjs - T gjith nxnsit zotrojn njohurit dhe aftsit e domosdoshme pr t kuptuar tekstin dhe pr t reflektuar ndaj tij. Objektivat: Nxns/i,ja: t analizoj tekstin si form e ligjrimit: poetik, tregimtar,dramatik, eseistik t analizoj sesi teksti i nj periudhe kohore t caktuar reflekton kushtet dhe ngjarjet historiko-shoqrore t kohs t zbuloj tipare t prbashkta dhe dalluese midis nj teksti t tradits letrare dhe nj shkrimi bashkkohor, duke i vendosur n marrdhnie krahasuese t identifikoj metrin (llojin e vargut, rrokjet, skemn ritmike, strofn, rimn) n tekste poetike t interpretoj thelbin e gjuhs s figurshme, q ndikon tek emocionet dhe perceptimi i mesazhit autorial n tekste t gjinive t ndryshme t analizoj gjuhn e figurshme brenda nj teksti t zbuloj funksionin artistik t gjuhs s figurshme, t prdorur brenda nj teksti t zbuloj sesi prdorimi i fjalve t autorit krijon tonin dhe atmosfern e prgjithshme t veprs t analizoj sesi zgjedhja e fjalve ndikon n zhvillimin e tems ose qllimit t saj t analizoj konflikte t natyrave t ndryshme n tekste t ndryshme t interpretoj nj vepr n drejtim t arritjes artistike gjuhsore, filozofike, shoqrore e psikologjike t dalloj informacionin thelbsor nga ai jothelbsor Linja: Krkimi Standardi i linjs - T gjith nxnsit zotrojn aftsit e domosdoshme pr t przgjedhur dhe prdorur efektivisht informacionin e marr nga tekste t ndryshme. Objektivat: Nxns/i,ja:
t przgjedh burime t ndryshme informacioni, t prshtatshme pr krkime t vlersoj cilsin e informacionit t przgjedhur nga autori i tekstit t krijoj materiale pr nj portofol (dosje) q tregon nj drejtim t caktuar karriere t prdor informacionin e marr nga burime t ndryshme pr nj shtje t caktuar, pr t ndrtuar nj argument, pr t nxjerr prfundime ose pr t mbajtur nj qndrim t vlersoj logjikn dhe vlefshmrin e argumenteve n dokumente publike t vlersoj mnyrn si paraqiten dhe shtojn interesin kto dokumente, n audienca t ndryshme t vlersoj shkalln n t ciln kto dokumente paraqesin qndrimet e lexuesve t paraqes pun me shkrim dhe me goj, t cilat prmbledhin materiale t ndryshme t nxjerr prfundime me shkrim dhe me goj, duke u bazuar n t dhnat e marra nga tekste t ndryshme t krahasoj dy vepra, q jan t s njjts gjini, q kan t njjtn form ligjrimi dhe trajtojn t njjtat tema, pr t treguar sesi autort nxjerrin prfundime t njjta ose t ndryshme. T shkruarit T gjith nxnsit shkruajn me nj prqendrim t qart, organizim koherent, me t dhna dhe detaje t mjaftueshme pr nj sr audiencash, qllimesh dhe kontekstesh. Linja: Shkrimi si proces Standardi i linjs T gjith nxnsit zbatojn hapat e domosdoshm pr realizimin e nj shkrimi. Objektivat: Nxns/i,ja: t prfshihet n t gjitha hapat e procesit t t shkruarit,duke shkruar prdit e pr nj koh t gjat t prcaktoj temn pr t ciln shkruan t prdor strategji t larmishme pr t planifikuar shkrimin e tij/saj t redaktoj shkrimin duke prmirsuar stilin,kndvshtrimin, organizimin, koherencn dhe qartsin e mendimit t prdor nj sistem vlersimi pr shkrimin e tij/e saj dhe shkrimin e t tjerve t prdor (t shfrytzoj) mendimet dhe sugjerimet e t tjerve pr t redaktuar prmbajtjen dhe organizimin e pjess s shkruar t mbledh informacione nga burime t ndryshme pr qllime t caktuara t vlersoj cilsin e nj informacioni pr ta prdorur m pas n shkrimin e tij/e saj t reflektoj ndaj shkrimit t tij/t saj duke vendosur objektiva pr prmirsim. Linja: Shkrimi si produkt Standardi i linjs - T gjith nxnsit prdorin njohurit dhe elementet e domosdoshme pr t realizuar nj shkrim prfundimtar si nj produkt cilsor, q lexohet nga nj audienc e gjer. Objektivat: Nxns/i,ja: t analizoj karakteristikat, strukturat, tonin dhe veorit e gjuhs s teksteve t ndryshme pr ti zbatuar kto njohuri n shkrimet e veta t vlersoj tekste t publikuara pr origjinalitetin dhe besueshmrin e tyre t skicoj nj ide kryesore duke e mbrojtur at me nnide dhe organizim cilsor t shkruaj pjes komplekse me disa paragraf duke zhvilluar nj ide kryesore t shkruaj tekste t tilla, si: prshkruese, bindse (argumentuese), informative, shpjeguese, tregimtare, poetike dhe dramatike t shkruaj tekste vlersuese (kritike) t shkruaj nj studim krkimor q sintentizon dhe citon t dhna, duke prdorur informacione t marra pr t mbshtetur shkrimin e tij/saj t prdor burimet e para dhe t dyta pr t paraqitur t dhna, justifikime ose qndrime duke cituar burimet nga librat, periodikt, burimet elektronike etj.
t parashikoj nevojat dhe qndrimin e lexuesit prmes strategjive t tilla, si: gjuha e prshtatshme, detaje specifike, prshkrime, shembuj, anekdota, analogji, humor etj. t shkruaj hyrje dhe mbyllje trheqse e koherente t prdor grafik t prshtatshm pr t mbshtetur iden kryesore t zgjedh pjes t shkruara nga dosja individuale pr t prezantuar arritjet e tij/e saj n zhanre t ndryshme t shkruaj fjali t thjeshta dhe t prbra pr t shprehur mendime t caktuara t prdor gjuh t sakt, detaje specifike, prshkrime, prkufizime, shembuj, analogji ta shkruaj pjesn n mnyr t till q t bind lexues t ndryshm t prdor pjes t ndryshme t ligjrats, t cilat krijojn imazhe t gjalla n mendjen e lexuesit t prdor rrall, por n mnyre efektive, klishet dhe zhargonet t prdor drejt lidhzat dhe fjalt lidhse pr t lidhur fjalit dhe paragraft ndrmjet tyre. Linja: Format e shkrimit, audienca dhe qllimet Standardi i linjs T gjith nxnsit kan aftsit e domosdoshme pr t shkruar n forma t ndryshme, pr nj shumllojshmri audiencash dhe qllimesh. Objektivat: Nxns/i,ja: t prdor strategji dhe lloje t ndryshme shkrimi pr qllime dhe audienca t ndryshme t shkruaj tekste t llojeve t ndryshme, t cilat: zhvillojn nj ide, kan nj organizim strukturor t prshatshm me qllimin, audiencn dhe kontekstin, prfshijn informacionin e rndsishm duke prjashtuar informacionet m pak t rndsishme, bjn prmbledhje me nj rrjedh logjike, mbshtesin gjykimet me t dhna t prshtatshme e thelbsore si dhe me detaje t przgjedhura, paraqesin prfundime koherente t vlersoj si ndikojn mbi audiencn elemente t tilla, si: stili, mjetet letrare, przgjedhja e fjalve, toni, prmbajta e kndvshtrimi t interpretoj efektin e prgjithshm t veprs tek lexuesi t prdor struktura t tilla, si: lidhzat e fjalt lidhse, kronologjia, sekuenca, titujt, nntitujt etj., t cilat ndihmojn lexuesin prgjat shkrimit t shkruaj pr nevoja vetjake shkrime t tilla, si: aplikime pr pun, krkesa t ndryshme, letra biznesi, aplikime pr shkoll, projektpropozime etj. t prdor efektivisht stilin vetjak pr t mbshtetur qllimin dhe pr t prfshir audiencn e nj shkrimi t caktuar t analizoj argumente deduktive dhe argumente induktive. Linja: Drejtshkrimi dhe piksimi Standardi i linjs - T gjith nxnsit zbatojn rregullat e drejtshkrimit t gjuhs standarde pr t realizuar shkrimin e nj teksti. Objektivat: Nxns/i,ja: t prdor rregullat drejtshkrimore t gjuhs standarde n t gjitha shkrimet e tij/saj t prdor rregullat e piksimit t gjuhs standarde n t gjitha shkrimet e tij/saj t prdor lidhzat dhe fjalt lidhse pr t prforcuar zhvillimin logjik t ideve t prdor njohuri t gjuhs standarde pr t redaktuar ligjrimin vetjak dhe t t tjerve t prdor nj shumllojshmri materialesh burimore t tilla, si: fjalor, libr gramatike, internet etj., pr t qortuar punt me shkrim. T folurit T gjith nxnsit flasin n mnyre efektive pr audienca, qllime, situata dhe kontekste t ndryshme Linja: Diskutimi Standardi i linjs - T gjith nxnsit zotrojn aftsit e duhura pr t marr role t ndryshme n nj diskutim. Objektivat: Nxns/i,ja: t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj nj diskutimi n grup
t luaj role t ndryshme n nj diskutim: rolin e moderatorit, rolin e drejtuesit, rolin e dgjuesit etj. t mbshtes nj pozicion n diskutime q realizohen n grupe t vogla ose t mdha t modifikoj nj pozicion n diskutime q realizohen n grupe t vogla ose t mdha t kundrshtoj nj pozicion n diskutime n grupe t vogla ose t mdha t marr role drejtuese n diskutime, projekte dhe forume t prmbledh prfundimet e nj diskutimi t vlersoj prfundimet e nj diskutimi t prdor prmbajtje t prshtatshme pr qllime,audienca, situata dhe kontekste t ndryshme t shfrytzoj pasurin leksikore e semantike t shqipes, pr t shprehur sakt mendimet e tij/saj n diskutime n grupe t vogla e t mdha. Linja: Hetimi dhe kontributi Standardi i linjs T gjith nxnsit zotrojn aftsit pr t hetuar informacionin dhe pr t kontribuar n diskutime q bhen n grupe t vogla dhe t mdha. Objektivat: Nxns/i,ja: t bj pyetjet e duhura, kur diskutohen tema t ndryshme t zgjeroj diskutimet duke i pasuruar dhe duke i ilustruar me mendime vetjake t analizoj punn n grup t modifikoj punn n grup t vlersoj punn n grup t zgjedh pjes letrare pr t zbuluar tema t ndryshme t zgjedh pjes letrare pr t trajtuar tema t ndryshme t parafrazoj komente t prezantuara me goj nga t tjert, pr t sqaruar kndvshtrimin e tyre t jap udhzime pr t kryer detyra specifike, pr tiu prgjigjur pyetjeve ose pr t zgjidhur probleme t zbatoj udhzime me goj pr t kryer detyra specifike, pr tiu prgjigjur pyetjeve ose pr t zgjidhur probleme t marr parasysh faktort q ndikojn n prbrjen e mesazhit t tij/ t saj t zotroj aftsit pr t prezantuar mesazhin t prdor elementet e gjuhs s gjesteve, t domosdoshme pr t prezantuar mesazhin t marr parasysh rolin e vlersimit n komunikimin gojor. Linja: Zgjedhja e fjalve Standardi i linjs T gjith nxnsit zotrojn aftsit e przgjedhjes s fjalve n nj komunikim gojor. Objektivat: Nxns/i,ja: t zgjedh fjalt e duhura pr t ruajtur tonin e prshtatshm n diskutimet e prezantimet me goj t zgjedh fjalt e duhura pr t shprehur idet n diskutimet e prezantimet me goj t prmirsoj zgjedhjen e fjalve duke prdorur mjetet retorike. Linja: Prezantimi me goj Standardi i linjs T gjith nxnsit zotrojn aftsit e domosdoshme pr t realizuar nj prezantim gojor. Objektivat: Nxns/i,ja: t prezantoj pr nj shumllojshmri qllimesh t prdor nj shumllojshmri strategjish organizative, t domosdoshme pr nj prezantim t demonstroj strategji efektive t prcjelljes s mesazhit gojor t respektoj faktorin koh n prezantime me goj t redaktoj drafte 3 t fjalimeve n mnyr t pavarur dhe n grupe t prpunoj prezantimin gojor pr t orientuar drejt audiencn t vlersoj prezantimin e tij/e saj gojor pr ta prmirsuar at. T dgjuarit
T gjith nxnsit jan dgjues aktiv n grupe formale dhe joformale, pr t marr informacion nga nj shumllojshmri burimesh n situata t ndryshme
Linja: T dgjuarit e qllimshm Standardi i linjs T gjith nxnsit zotrojn teknikat e domosdoshme pr t realizuar procesin e t dgjuarit t qllimshm. Objektivat: Nxns/i,ja: t prqendroj vmendjen n mnyr t prgjegjshme mbi folsin ose mesazhin t diskutoj me goj idet e dgjuara t zgjeroj me goj idet e dgjuara t bj dallimin ndrmjet retorikave gojore bindse dhe emotive t mbaj shnime t tilla, q demonstrojn t dgjuarit e qllimshm t tregoj mnyrn sesi zgjedhja e fjalve dhe e gjesteve zbulojn qllimin e folsit. Linja: T dgjuarit pr t reflektuar Standardi i linjs T gjith nxnsit zotrojn aftsit pr t reflektuar ndaj informacionit t dgjuar. Objektivat: Nxns/i,ja: t vlersoj prmbajtjen dhe mnyrn e prezantimit gojor t vlersoj besueshmrin e folsit t prcaktoj rastet kur prdoret propaganda ose argument n komunikimin gojor t parafrazoj informacionin e prezantuar me goj nga t tjert t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert t analizoj mnyrn n t ciln stili dhe struktura e nj fjalie ose ligjrate mbshtet a kundrshton domethnien ose qllimin e saj. T vshtruarit T gjith nxnsit vshtrojn, vlersojn dhe reagojn ndaj teksteve dhe burimeve t shkruara, jo t shkruara dhe elektronike. Linja: Ndrtimi i domethnies/kuptimit nga forma t ndryshme mediatike Standardi i linjs T gjith nxnsit kan aftsi t zbatojn teknikat e duhura, pr t ndrtuar domethnien/kuptimin nga media t ndryshme t shkruara jo t shkruara dhe elektronike. Objektivat: Nxns/i,ja: t zgjedh format mediatike t prshatshme pr qllimin e lexuesit t zbuloj veori t prbashkta dhe dalluese ndrmjet mesazheve pamore e t shtypura t shpjegoj mnyrn sesi fjalt, tingujt dhe imazhet prcjellin nj mesazh t shpjegoj si nj produkt mediatik shpreh vlern e kulturs q e prodhon t vlersoj si nj produkt mediatik shpreh vlern e kulturs q e prodhon t vlersoj se mesazhet mediatike jan prfaqsime t realiteteve sociale q ndryshojn n periudha dhe vende t ndryshme t analizoj aspektet e tekstit t shtypur dhe elektronik q mbshtesin kndvshtrimin, qndrimin ose opinionin e autorit t shpjegoj prdorimin e fjalve, tingujve dhe imazheve statike dhe t lvizshme, n mesazhe t ndryshme mediatike, pr qllime t ndryshme t zbuloj an t prbashkta dhe dalluese pr mnyrn si forma t ndryshme mediatike shtjellojn tema t njjta. Linja: Mesazhet pamore dhe verbale Standardi i linjs T gjith nxnsit kan aftsit e nevojshme pr t vlersuar mesazhet pamore dhe gojore. Objektivat: Nxns/i,ja:
t analizoj media t ndryshme pr stereotipe gjinore,etnike etj. t vlersoj efektivitetin e teknikave pamore n nj mesazh mediatik, t prdorura pr nj audienc t caktuar t zbuloj t prbashkta dhe t veanta t tri ose m shum burimeve mediatike q ndikojn tek mesazhi t analizoj prparsit dhe mangsit e reklamimit pamor dhe gojor t vlersoj besueshmrin e prmbajtjes s mesazheve t ndryshme mediatike t krijoj rubrika vlersimi pr t gjykuar efektivitetin e mesazheve gojore dhe pamore t zbuloj nnkuptime q fshihen pas imazheve statike (fotografi, piktur, skulptur etj.) t gjej veori t prbashkta dhe dalluese midis formave t ndryshme mediatike, p.sh.: filmi dhe versioni i tij n libr. Linja: Informimi nga mediat e ndryshme Standardi i linjs T gjith nxnsit kan aftsit e duhura pr t prdorur burime t ndryshme mediatike pr qllime t caktuara. Objektivat: Nxns/i,ja: t prdor tekste t mediave t shkruara ose jo t shkruara dhe elektronike pr t zbuluar marrdhniet njerzore,idet e reja dhe aspektet kulturore t identifikoj ndikime ekonomike dhe sociale n media t ndryshme t diskutoj pr ndikimet ekonomike dhe sociale n media t ndryshme t identifikoj forma, teknika dhe teknologji t prdorura n mesazhe dhe paraqitje t ndryshme mediatike t krijoj prezantime mediatike dhe raporte t shkruara q prdorin burime multimediatike me imazhe, grafik, muzik, efekte tingujsh, t cilat paraqesin nj kndvshtrim
PLANI MSIMOR DHE STRUKTURIMI I TIJ

Pr hartimin e planit msimor sht shum e rndsishme t dihet se do fragment i dhn n tekstin msimor duhet punuar t paktn 3 or msimore dhe duhen analizuar t paktn 3 vepra t plota, t cilat jan przgjedhur nga veprat m prfaqsuese t letrsis botrore si sht Eugjen Onjegini e Pushkini; veprat m prfaqsuese t letrsis son bashkkohore si Qyteti i fundit e Petro Markos dhe Gjenerali i ushtris s vdekur nga Ismail Kadare. Gjithashtu nga letrsia botrore trajtohet nj nga veprat m prfaqsuese t realizmit t fundshekullit XIX, Zonja Bovari, kryevepr e cila ka br epok me vrtetsin dhe objektivitetin e prshkrimit psikologjik t personazheve. Prsa i prket tekstit dramatik sht przgjedhur pr analiz nj prej dramaturgve m t njohur t shekullit XIX, Henrik Ibsen me dramn e tij Shtpi kukulle. Renditja e fragmenteve n tekst sht br duke pasur si parim rimarrjen e njohurive dhe prforcimin e tyre duke kaluar nga m e thjeshta tek m e vshtira dhe nga m e thjeshta tek m e ndrlikuara. sht menduar q nxnsit n fillim t njohin dhe t studiojn tekstin informativ n t cilin do t trajtohen njohurit baz t analizs letrare, duke prfshir stilistikn dhe konceptet pr stilin, figurat stilistikore, narracionin dhe metrikn. M pas do t kalohet me tekstet poetik, prshkrues, tregimtar, argumentues, shpjegues dhe dramatik. Teksti ka t ndrthurur krahas njohurive letrare dhe stilistikore, edhe njohurit gjuhsore t cilat vijn n formn e zbatimeve praktike t njohurive gjuhsore dhe jo thjesht si njohuri teorike. sht par e arsyeshme q njohurit gjuhsore t trajtohen n formn e integrimeve msimore dhe nxnsit t rifreskojn njohurit e marra n shkolln 9-vjeare, por edhe t sistemojn ato dhe t kuptojn vlern e prdorimeve gjuhsore n tekstet letrare dhe joletrare. Tematika e teksteve joletrar prshkrues sht e larmishme dhe prfshin aktualitetin dhe botn e nxnsve, kshtu q nga msuesi mund t prdoren kto
tema pr prezantimet individuale me goj ose me shkrim, krkesa kto t programit t ri pr t aftsuar nxnsit t prezantojn idet e tyre n nj auditor t caktuar. N fund t planit vjetor, duke respektuar renditjen e temave sipas tekstit msimor, do t trajtohet teksti dramatik N hapsirat e ktij teksti jepet mundsia pr t zhvilluar projektet msimore si: dramatizime apo inskenime t pjesve t ndryshme si edhe prezantime t punve me shkrim. Pas ksaj analize t gjat t strukturs s tekstit dhe kritereve t programit, pas njohjes s hollsishme t informacionit dhe mundsive q t krijon teksti msimor me materialet e tij, gjithmon duke pasur si orientim programin dhe objektivat e tij msuesi mund t hartoj nj skem t prgjithsshme t planit vjetor e cila e orienton at pr ta plotsuar me temat prkatse q do t zhvillohen do or msimi. Le tu rikthehemi edhe njher kritereve dhe krkesave t programit pr t par se si mund t hartohet skeleti i planit msimor vjetor. Kriteri i par mbi t cilin duhet t orientohet plani msimor sht respektimi i peshs specifike sipas llojit t tekstit. Pavarsisht nga teksti msimor i zgjedhur ky kriter edhe nse n tekstet msimore t przgjedhura prej secilit msues mund t mos jet respektuar plotsisht, sht detyrimi yn ta respektojm duke e orientuar planin msimor sipas tabels s mposhtme q krkon programi. Teksti tregimtar - 15% Teksti poetik - 15% Teksti dramatik - 15% Teksti argumentues/binds - 15% Teksti prshkrues - 15% Teksti shpjegues - 15% Teksti informativ - 10% N pikn 5 t programit ku trajtohen krkesat pr zbatimin e programit tek shtja Ort msimore thuhet se sasia e orve msimore pr seciln linj sht rekomanduese, por prdoruesit e programit, pra n rastin ton msuesit duhet t respektojn sasin e orve vjetore t lnds duke qen t lir t ndryshojn me 10% (shtes ose paksim) ort e rekomanduara. Po n kt pik thuhet shprehimisht: N programin e lnds s gjuhs shqipe dhe t letrsis afrsisht 70% e orve msimore totale jan pr shtjellimin e njohurive t reja dhe 30% pr prpunimin e njohurive (gjat vitit dhe n fund t vitit shkollor). Kto kritere jan themelore pr t prcaktuar ndarjen e par tematike. Kjo do t thot se nga 108 or msimore t programit afrsisht 70% e tyre do t jen tema t reja, pra rreth 79 or msimore duhet t trajtojn njohuri t reja, kurse 29 or msimore do t shrbejn pr prpunimin e njohurive. Prpunimi i njohurive prmban: - Prsritjen e njohurive baz - Testimin e njohurive baz - Integrimin e njohurive baz - Integrimin e njohurive t reja me njohurit e lndve t tjera - Prsritjen vjetore - Testimin vjetor (jo i detyruar) Pas ktij sqarimi mund t hartohet nj tabel si m posht:
Tabela e planit sintetik

Teksti 108 or Nr. i orve Njohuri t reja 80 or Letrsi Shqipe Informativ Poetik Prshkrues Tregimtar Argumentues Shpjegues Dramatik Projekte1 8 or 16 or 15 or 17 or 16 or 14 or 16 or 6 or 108 or 8 9 6 9 9 9 9 59 or Botrore 0 3 6 6 3 0 3 21 or Prpunim i njohurive 22 or Detyra Integrim Me shkrim 1 1 1 1 1 1 6 or Njohurive 1 2 1 3 3 Lndor 1 Projekte 6 or Prezantime(Projekte) Individuale N grup
Prsritje Njohurive 1
1 2 4or
1 10 or 2 or 3 3 or 3 3 or
Ort e planiffikuara pr zhvillimin e projekteve parashikohen n fillim t vitit, por realizohen pasi t jen prcaktuar temat dhe mnyrat e zhvillimit t projektit nga msuesi n bashkpunim me nxnsit.
Tabela prmbledh n vetvete kriteret e programit duke orientuar n kt mnyr msuesin se si dhe ku do t vendos temat e reja, prsritjet, integrimet lndore dhe t njohurive, por duke shtuar edhe or t veanta pr projektet individuale t cilat mund t shkrihen n ort e temave t reja, por po kshtu mund t zhvillohen n or t veanta duke shfrytzuar 10% e liris q jep programi. Pra msuesi mund t zhvendos 2-3 or nga njra linj tek tjetra ose deri n 10 or msimore vjetore nga njra linj tek tjetra. Secili msues, kuptohet planifikon vet ort msimore, testimet, prsritjet dhe ort e prpunimit t njohurive n baz t klass, nivelit t nxnsve, mundsive konkrete t realizimit t tyre etj. Prsa u prket detyrave me shkrim dhe projekteve, n baz t udhzimit t MASH, bhet llogaritja e orve q duhet tu jepen detyrave me shkrim dhe projekteve. Kriteri i llogaritjes s tyre sht raporti m ort totale. do 18 or duhet nj detyr me shkrim dhe nj or projekt, q do t thot se n total duhet t kemi 6 or projekte dhe 6 or detyra me shkrim. N planifikimin e orve t projektit duhet t kemi parasysh se ort nuk mund t vendosen pas do 18 orve t planit, por mund t grumbullohen dhe pr kt arsye jan ln n fund. Pasi bhet parashikimi i projekteve q do t zhvillohen n klas, numri i t cilve varion nga 2-3, pasi nj projekt pr tu zhvilluar krkon t paktn 2-3 or bjet shprndarja e tyre. Po kshtu veprohet edhe me detyrat me shkrim t cilat jo domosdoshmrisht mund t jen testime. Nj detyr me shkrim mund t jet edhe nj ese e cila zhvillohet n klas pr nj tem t njohur dhe vlersohet me 50% t nots mesatare vjetore. Shtrimi i planit tashm sht m i leht. Pr hartimin e tij mund t prdoren dy mnyra. E para t detajohet do or msimi sipas tabels s msiprme; dhe e dyta t detajohen temat msimore t njohurive t reja dhe n fund t vendosen ort pr prpunim t cilat me nj shnim t posam t prdoren pr ato linja q jan planifikuar, por athere kur msuesi ta shoh t arsyeshme. Gjithmon pa kaluar sasin totale t orve vjetore t nj linje. Nse n mnyrn e par duket se gjithka sht detajuar dhe planifikuar sakt, n t dytn krijohen mundsit q n rastet e klasave paralele planifikimi t jet m fleksibl dhe m pran nevojave t nxnsve. N kt mnyr msuesi ndihet m i lir dhe m pran nevojave t klass duke realizuar objektivat e krkuara nga programi. Si duket edhe nga ky parashtrim q bra, msuesi vrtet sht i lir, por prej tij tani krkohet jo vetm profesionalizm, por edhe njohuri shum t mira t nxnsve dhe mjedisit ku do t zhvilloj msimin. Kshtu planet msimore nuk mund t jen kopje t nj programi apo t nj plani t dikujt, por krijimtari e secilit msues. Pr t konkretizuar kto shpjegime po prdorim planin msimor ose m mir le t themi nj modelim t planit msimor mbshtetur n tekstin msimor q analizuam.
Plani msimor analitik

Nr.
Teksti
Temat pr do or msimi
Njohuri t reja Prpunimi i njohurive
Njohuri nga shkenca e letrsis: Shkenca e letrsis Njohuri nga shkenca e letrsis: Analiza e veprs letrare Njohuri nga shkenca e letrsis: Stilistika Njohuri nga shkenca e letrsis: Stilistika Njohuri nga shkenca e letrsis: Metrika Ibrahim Rugova: Letrsia e vjetr shqipe Ibrahim Rugova: Letrsia e vjetr shqipe Ibrahim Rugova: Letrsia e vjetr shqipe Dante Aligeri: Komedia Hyjnore Dante Aligeri: Komedia Hyjnore Dante Aligeri: Komedia Hyjnore Rilindja evropiane dhe Humanizmi Analiz vepre: Pushkini Eugjen Onjegini Analiz vepre: Pushkini Eugjen Onjegini Analiz vepre: Pushkini Eugjen Onjegini Analiz vepre: Pushkini Eugjen Onjegini Analiz vepre: Pushkini Eugjen Onjegini Analiz vepre: Pushkini Eugjen Onjegini Emri. Numri i emrave. Prdorimi i emrave t gjinis asnjanse Naim Frashri: Bagti e Bujqsi Naim Frashri: Bagti e Bujqsi Naim Frashri: Bagti e Bujqsi Prsritje e njohurive Detyr kontrolli me shkrim 1 Plutarku: Vrasja e ezarit Plutarku: Vrasja e ezarit Plutarku: Vrasja e ezarit Njohuri gjuhsore: Drejtshkrim Prdorimi i shkronjave t mdha
Shnime
Teksti poetik 16 or
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.
Teksti informativ
Integrim lndor
Integrim i njohurive
Prpunim i njohurive Prpunim i njohurive
Teksti
29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66.
Faik Konica: Shqiptart Faik Konica: Shqiptart Faik Konica: Shqiptart Njohuri gjuhsore: Mbiemri Virgjinia Vulf: Grat dhe letrsia Virgjinia Vulf: Grat dhe letrsia Virgjinia Vulf: Grat dhe letrsia Arshi Pipa: Vdekja e Vinens Prendushit Arshi Pipa: Vdekja e Vinens Prendushit Njohuri gjuhsore: Drejtshkrim Numrori Detyr kontrolli me shkrim 2 ( Ese prshkruese) Gi d Mopasan: Lumturia Gi d Mopasan: Lumturia Gi d Mopasan: Lumturia Njohuri gjuhsore: Premri Flober: Zonja Bovari Flober: Zonja Bovari Flober: Zonja Bovari Analiz vepre: Petro Marko Qyteti i fundit Analiz vepre: Petro Marko Qyteti i fundit Analiz vepre: Petro Marko Qyteti i fundit Analiz vepre: Petro Marko Qyteti i fundit Analiz vepre: Petro Marko Qyteti i fundit Analiz vepre: Petro Marko Qyteti i fundit Ismail Kadare: Gjenerali i ushtris s vdekur Ismail Kadare: Gjenerali i ushtris s vdekur Ismail Kadare: Gjenerali i ushtris s vdekur Detyr kontrolli me shkrim 3 Sabri Hamiti: Ideoletra shqiptare studim teksti Sabri Hamiti: Ideoletra shqiptare Njohuri gjuhsore Sabri Hamiti: Ideoletra shqiptare Ushtrime gjuhsore Uilliam Folkner: ndrra amerikane Uilliam Folkner: ndrra amerikane Uilliam Folkner: ndrra amerikane Njohuri gjuhsore: Prdorimi i premrave pronor Artan Fuga: Gjuha e Urrejtjes Artan Fuga: Gjuha e Urrejtjes Artan Fuga: Gjuha e Urrejtjes 21
Teskti tregimtar 17 or prshkrues 15 or
Prpunim i njohurive
67. 68. 69. 70. 71. 72. Teksti shpjegues 14 or Teksti argumentues 16 or
Njohuri gjuhsore: Premri lidhor dhe prdorimet e tij Ismail Kadare: Shqiptart n prag t mijvjearit t tret Ismail Kadare: Shqiptart n prag t mijvjearit t tret Ismail Kadare: Shqiptart n prag t mijvjearit t tret Njohuri gjuhsore: Premrat e pacaktuar Detyr kontrolli me shkrim 4
Integrim i njohurive Prpunim i njohurive
73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97.
Fan Noli: Hanibal ante portas Fan Noli: Hanibal ante portas Fan Noli: Hanibal ante portas Njohuri gjuhsore: Folja dhe veorit garmatikore t saj Branko Merxhani: sht filozofia Branko Merxhani: sht filozofia Branko Merxhani: Njohuri gjuhsore Diateza Arshi Pipa: Shpirti kritik Arshi Pipa: Shpirti kritik Njohuri gjuhsore Arshi Pipa: Shpirti kritik Ushtrime gjuhsore Njohuri gjuhsore: Folja dhe veorit garmatikore t saj Njohuri gjuhsore: Folja dhe veorit garmatikore t saj Prsritje e njohurive Detyr kontrolli me shkrim 5 Zhan Rasin: Andromaka Zhan Rasin: Andromaka Zhan Rasin: Andromaka Klasicizmi. Parimet e tij Fan Noli: Izraelit dhe filistin Fan Noli: Izraelit dhe filistin Fan Noli: Izraelit dhe filistin Prsritje e njohurive Analiz vepre: Henrik Ibsen Shtpi kukulle Analiz vepre: Henrik Ibsen Shtpi kukulle Analiz vepre: Henrik Ibsen Shtpi kukulle 22
Integrim i njohurive Integrim i njohurive Prpunim i njohurive Prpunim i njohurive
Teksti dramatik 16 or
Integrim lndor
Prpunim i njohurive
98. 99. 100 . 101 . 102 . 103 . 104 . 105 . 106 . 107 . 108 .
Analiz vepre: Henrik Ibsen Shtpi kukulle Analiz vepre: Henrik Ibsen Shtpi kukulle Analiz vepre: Henrik Ibsen Shtpi kukulle Prsritje e njohurive Testim vjetor i njohurive baz Projekte lndore Projekte 6 or Projekte lndore Projekte lndore Projekte lndore Projekte lndore Projekte lndore Prpunim i njohurive
Shnim! Zhvillimi i orve t projekteve bhet sipas nj planifikimi n baz t temave q zgjidhen dhe shprndahen gjat vitit.
23
24

1. Data _______ 2. Lnda: _____
Si t planifikojm nj or msimore.
FORMAT I PLANIT MSIMOR DITOR
3. Klasa:______ 4. Tema msimore: 5. Objektivat e ors s msimit: (prcaktohen far do t msohet; far duhet t bj nj nxns dhe jo nj grup nxnsish) __________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________ 6. Procedura e ors s msimit: ( prshkrimi i asaj q do t bjm pr t shpjeguar msimin duke prfshir edhe nj prshkrim t asaj se si do t paraqesim msimin, far teknikash msimore do t prdorim dhe si do t prfundojm msimin. Zakonisht kjo pjes e planit msimor mund t paraqitet me nj tabel skematike si m posht.) Nr. 1. 2. 3. 4. 5. Veprimtarit Hyrje Pun e udhhequr Informacioni i ri Pun e pavarur Vlersimi Metodat Pun me grupe Bashkbisedim Ese Koha 5 min 15 min 5 min 15 min 5 min
7. T dhnat paraprake: ( tregojn far duhet t din nxnsit ose duhet t bjn n mnyr q ora e
msimit t jet e suksesshme. Kjo etap prfshihet tek hyrja. )

8. Materiale dhe mjete: ( sht mir q n planin msimor t parashikohen mjetet dhe materialet
msimore ndihmse si dhe mnyra e prdorimit t tyre, nse ato nuk jan mjetet tradicionale t ors s msimit si p.sh., kur bhet fjal pr prdorimin e projektorit, mjeteve audiovizuale etj.) 9. Vlersimi: (prshkruhet se si do t prcaktojm masn e prfitimit t objektivit msimor nga ana e nxnsve. Kjo lidhet ngusht me ato detyra q kemi paraqitur n fillim t ors s msimit.) 10. Aktivitete plotsuese: (ktu mund t prshkruajm veprimtari dhe materiale t tjera pr t prforcuar dhe zgjeruar msimin. Gjithashtu futen detyrat e shtpis dhe projekte t ndryshme.)
MODELE MSIMORE.
TEKSTI INFORMATIV (5 OR MSIMI MODEL)
MODEL MSIMOR
TEMA: Njohuri nga teoria e letrsis Shkenca e letrsis

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t prdor informacionin e mparshm pr ta rishikuar dhe verifikuar at gjat dhe pas leximit; T shkruarit: - t shkruaj me fjali t thjeshta informacionin themelor q merr nga leximi i materialit; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit n grup; T dgjuarit: - t parafrazoj informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; T vshtruarit: - t zbuloj veorit themelore t nj teksi t caktuar duke e klasifikuar at sipas koncepteve t shkencs s letrsis. ZHVILLIMI I MSIMIT:
a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
Hyrje Pun e drejtuar Informacioni i ri Pun e pavarur Vlersimi
METODAT
Brainstorming Di Dua t di Msoj Shkenca e letrsis Ditari dy pjessh Shkrimi i lir
KOHA
5 min 15 min 10 min 15 min
b) Veprimtari e drejtuar:
b1- Ora e msimit do t zhvillohet prmes tekniks Brainstorming pasi nxnsit kan marr njohuri t tilla nga teoria e letrsis edhe n vitet e tjera, por tashm ato duhet t sistemohen dhe saktsohen.
Teknika stuhi mendimi (breinstorming) sht nj teknik, e cila u krkon nga nxnsit t tregojn gjithka q din rreth nj teme, ose ideje t veant, e cila nis tu rikujtoj atyre njohurit mbi t. Nxnsit nuk mendohen shum por mendimet dhe idet q u vijn n mendje ata i shprehin ashtu si i rikujtojn pa u menduar mir nse jan t drejta, ose t gabuara. Nxnsit mund t punojn n mnyr individuale, ose n ift, n fillim duke i hedhur t gjitha idet q kan e, m pas, duke i shkmbyer me shokun ose antart e tjer t grupit. Msuesi i hedh t gjitha idet n drrasn e zez. Duke dgjuar mendimet e t tjerve, nxnsve mund tu kujtohen gjra t tjera, ose mund tu shtohet informacion i ri n kujtesn e tyre. Kjo teknik prdoret kur nxnsit kan ca njohuri rreth nj teme t caktuar. sht nj veprimtari e mir pr fillimin e msimit. Mbi informacionin q zotrojn nxnsit,t cilin msuesi e njeh prmes ksaj teknika ai organizon hapat e tjera pr msimdhnien.
Diskutimi zhvillohet rreth konceptit t shkencs pr letrsin. - A sht letrsia ART apo SHKENC? - Nse sht art, a mund t studiohet ajo nga shkenca? - Me far merret shkenca pr letrsin? Etj
26
Pas ktij diskutimi do t orientohen nxnsit q prmes tekniks DDM (Di-Dua t di Msoj) t punojn informacionin e dhn n tekst. Kjo etap e ors s msimit shkrihet normalisht me informacionin e ri, i cili ka n qendr kto njohuri. b2 N pjesn e dyt t msimit, prmes tekniks DDM (Di Dua t di Msoj), punohet materiali i tekstit.
Di Dua t di Nx
N kolonn e par, Di, nxnsit do t shkruajn at informacion q nga leximi u duket si i njohur. N kolonn e dyt, Dua t di, do t shkruhen pyetje, ose krkesa t nxnsve, rreth shtjeve pr t cilat ata krkojn t din m tepr. N kolonn e tret, Nx, nxnsit do t shkruajn nj prmbledhje t informacionit t ri q prvetsuan nga tekst.
Gjat ksaj etape punohen edhe ushtrimet 1 4 tek rubrika T lexuarit.
c) Veprimtari e pavarur:
Prmes tekniks Ditari dy pjessh, krkohet nga nxnsit t punojn n mnyr t pavarur pr t punuar rubrikn T folurit dhe T dgjuarit. Prmes diskutimit krkohet t bhet dallimi mes Poetiks dhe Teoris s letrsis. Kjo veprimtari do t aftsoj nxnsit t kuptojn m qart kto koncepte dhe ti dallojn ato. N pjesn e fundit t ors s msimit punohen ushtrimet e rubriks T shkruarit: Kto mund t punohen edhe duke u ndar nxnsit n grupe ose n ifte pr t menaxhar m mir kohn ose mund t ndahen sipas shkalls s vshtirsis apo t lihen edhe detyra shtpie, n varsi t ecuris s ors s msimit.
d) Minitesti:
Me studimin e sistemuar t letrsis merret: a) teoria e letrsis b)shkenca e letrsis c) kritika letrare d) historia e letrsis
e) Prfundime. Konkluzione.
N fund t ors s msimit bhen konkluzionet e objektivave, arritjet dhe mosarritjet si dhe vlersimi. Detyr shtpie: Jepet detyra e rubriks T vshtruarit ose nj ushtrim tjetr q nuk sht realizuar n orn e msimit.
27
MODEL MSIMOR
TEMA: Njohuri nga teoria e letrsis Analiza e veprs letrare

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t bj pyetje analizuese, sintetizuese, vlersuese prpara, gjat dhe pas leximit t tekstit; T shkruarit: - t shkruaj me fjali t thjeshta informacionin themelor q merr nga leximi i materialit; T folurit: - t prmbledh prfundimet e diskutimit n klas; T dgjuarit: - t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; T vshtruarit: - t zbuloj veorit themelore t nj teksi t caktuar duke e klasifikuar at sipas koncepteve t shkencs s letrsis. ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
INSERT Analiza e veprs letrare Rrjeti i diskutimit Pun individuale me shkrim
KOHA
5 min 10 min 10 min 10 min 10 min
b1- Msimi mund t filloj me realizimin e objektivave t parealizuara nga ora e kaluar. Por nse kto objektiva jan realizuar, ather kalohet me temn e re dhe me teknikn e par: INSERT
INSERT sht nj metod q i lejon nxnsit ta kontrollojn gjallrisht shkalln e tyre t t kuptuarit gjat leximit. Nprmjet ksaj teknike sigurohet pjesmarrje e qndrueshme e fmijve n msim dhe nj teknik q siguron nj t nxn t shndetshm pr nxnsit. Gjat leximit nxnsit udhzohen q t vendosin shenjat e mposhtme: vendoset shenja (kontrollo), nse dika q lexoni pohon at q dini ose mendoni se dini. + vendosni nj + (plus), nse nj pjes e informacionit q ndeshni sht i ri pr ju. vendosni nj (minus), nse nj ose disa prej informacioneve q lexoni kundrshton ose sht e ndryshme nga ajo q dini ose mendoni se e dini. ? vendosni nj ? (pikpyetje), nse ka informacion q sht i paqart pr ju ose ka dika q ju duhet t dini m shum rreth ktij informacioni. Informacioni i shenjuar, hidhet m pas n tabeln INSERT sipas shenjave prkatse. + ?
Kjo teknik prdoret n fazn e realizimit t kuptimit. Zbatimi i saj zgjat rreth 20- 25 minuta. Prdoret n do lnd e me do mosh fmijsh. Kjo teknik i prshin nxnsit n veprimtari t gjra t nxni,pasi ata gjat ushtrimit t ksaj teknike iu duhet t lexojn t shkruajn dhe t flasin. Kjo teknik mund t zhvillohet n mnyr individuale nga nxnsit,por edhe n pun me grupe, kur kemi tekste dhe informacione t gjata. N ort e gjuhs shqipe dhe t lexuarit, kryesisht gjat dhnies s informacioneve t reja ka vlera t jashtzakonshme.
Pas leximit do t punohen pyetjet e mposhtme: 1. far kuptoni me analiz t nj vepre letrare?
28
2. Cilat jan disa nga llojet e analizs s nj vepre letrare? 3. sht kompozicioni i nj vepre letrare? 4. Plotsoni diagramin e mposhtm dhe diskutoni n klas rreth t prbashktave dhe t veantave mes FABULS dhe SUBJEKTIT.
c) Informacioni i ri:
Informacioni i ri, nuk mund t trajtohet si dika e shkputur nga materiali msimor. Ai do t ndrthuret me konceptet e trajtuara n tekst dhe sidomos prmes ushtrimeve dhe ddiskutimeve t pjess s dyt t ors s msimit. sht mir q msuesi, nisur nga niveli i klass dhe vshtirsia e kuptimit t koncepteve t prpiqet t jap konceptet themelore pa u thelluar n to m shum nga sa sht dhn.
d) Veprimtari e pavarur:
N pjesn e dyt t ors s msimit prdorim teknikn e Rrjetit t diskutimit pr t punuar ushtrimin e rubriks T folurit dhe t dgjuarit. Gjat diskutimit nxnsit organizohen t dgjojn me vmendje duke mbajtur shnime pasi disa prej tyre do t bjn prmbledhjen e diskutimit. Po kjo detyr mund tu lihet edhe nxnsve t tjer pr t mbajtur shnime. Kjo veprimtari realizon edhe objektivat e rubriks T dgjuarit. N veprimitarin e fundit punohen me shkrim ushtrimet e dhna n rubrikn T shkruarit. Kjo rubrik mund t jepet edhe detyr shtpie. Detyra e rubriks T vzhguarit krkon nj koh pr tu prgatitur, prandaj mund t lihet si nj detyr pr nxnsit e nivelit t avancuar me nj afat t prcaktuar nga msuesi.
e) Minitesti:
Prcaktimi i tekstit t par dhe autorsis s nj teksti sht pjes e analizs: a) tematike b)filologjike c) narrative d) kompozicionale
f) Prfundime. Konkluzione.
N fund t ors s msimit bhen konkluzionet e objektivave, arritjet dhe mosarritjet si dhe vlersimi. Detyr shtpie: Jepet detyra e rubriks T vshtruarit ose nj ushtrim tjetr q nuk sht realizuar n orn e msimit.
29
MODEL MSIMOR
34
TEMA: Njohuri nga teoria e letrsis Stilistika

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t zbuloj funksionin artistik t gjuhs s figurshme t prdorur brenda teksteve t ndryshme; - t krijoj materiale pr nj portofol (dosje) q tregon punn e tij n analizn e teskteve t ndryshme; T shkruarit: - t shkruaj nj studim krkimor q sintetizon njohurit e tij n fushn e stilistiks; T folurit: - t bj pyetjet e duhura, kur diskutohen tema t ndryshme; T dgjuarit: - t diskutoj me goj idet e dgjuara nga diskutimet n klas; T vshtruarit: - t zbuloj nnkuptime q fshihen pas imazheve t krijuara n tekstin poetik t dhn. ZHVILLIMI I MSIMIT:
a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit2 NR.

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Pun n grupe eskpertsh Leksion/ Shpjegim/Lexim Ditaret e t nxnit
KOHA
b1- Kjo tem msimi sht e rekomanduar t trajtohet m tepr n formn e nj veprimtarie praktike. Tema shht e lidhur me identifikimin e vlersimin e gjuhs s figurshme n tekstet letrare. Pr kt arsye sht mir q nxnsit t mos orientohen drejt informacionit teorik, por n zbatimin praktik t tij. Duke qen se informacioni teorik sht i bollshm dhe ka shum koncepte, trajtimi prmes puns n grupe sipas llojeve t fihurave letrare e bn m interesant dhe m t dobishm informimin. Teknika e grupeve t ekspertve sht m e prshtatshme pr kt tem.
Puna n grupe me grupe ekspertsh Puna n grupe t mdha ekspertsh sht nj model tjetr i organizimit t puns n grupe. Sipas ksaj teknike nxnsit ndahen n grupe t mdha dhe do nxns n grupin e tij ka nj rol, nj detyr q lidhet me nj shtje t caktuar. N do grup nxnsit mbajn nga nj numr ose emr. Msuesi, kur jep detyrn, ndan grupet vendosin emrat ose numrat. M pas bashkohen njshat bashk, dyshat bashk, treshat bashk e kshtu me radh. M pas bashkohen numrat e njjt nga do grup n grupe t reja. Kryejn detyrn brenda grupit t ri dhe m pas rikthehen n grupet baz bashkojn informacionin e prezantojn dhe diskutojn n grup e m gjer. Shpesh puna me grupe ekspertsh paraqitet edhe prmes panelit, simpoziumit, tavolins s rrumbullakt, forumit dhe juris etj.
Grupet e ekspertv q mund t krijohen jan: a) Grupi ekspert i figurave stilistikore t diksionit; b) Grupi ekspert i figurave stilistikore t fjals; c) Grupi ekspert i figurave stilistikore t ndrtimit; d) Grupi ekspert i figurave stilistikore t mendimit;
Pas ksaj ndarjeje t puns, secili grup prgatit informacionin e tij dhe njkohsisht sipas nj ndarjeje me short ka t drejt t bj oponencn e nj grupi tjetr. Kjo mnyr e organizimit lejon nxnsit q t specializohen n ndarjen e detyrave brenda grupit dhe njkohsisht t rrit vmendjen e tyre pr t vlersuar punn e grupeve t tjera.
2
Kjo or model sht parashikuar t zhvillohet n dy or msimi. Pr kt arsye edhe planifikimi i saj sht pr 90 minuta.
30
Msuesi mund t mbshtetet tek aparati metodik i tekstit pr t drejtuar pyetjet ose mund tua lr kt edhe vet nxnsve pr t mbledhur materiale apo pr t sjell shembuj t figurave letrare q kan si detyr pr t analizuar. Nxnsit sht mir t orientohen t sjellin shembuj nga tekstet letrare q kan n teks ose n prograamin msimir, sidomos tek klasat e Letrsis s avancuar, ku mund t kombinohet puna me analizn e kngve t veprs Lahuta e Malcis e Gjergj Fishts. Pr nivele t ndryshme nxnsish ose pr t nxitur t gjith nxnsit pr t marr pjes n msim, msuesi mund t prdor si detyra t veanta edhe ushtrimet e tekstit. E rndsishme sht q nxnsit gjat t dy orve t vihet n pun duke operuar vete me tekstet letrare q jan t shumta.
Informacioni i ri, nuk mund t trajtohet si dika e shkputur nga materiali msimor. Ai do t ndrthuret me konceptet e trajtuara n tekst dhe sidomos prmes ushtrimeve dhe diskutimeve t pjess s dyt t ors s msimit. sht mir q msuesi, nisur nga niveli i klass dhe vshtirsia e kuptimit t koncepteve t prpiqet t jap konceptet themelore pa u thelluar n to m shum nga sa sht dhn.
Veprimtaria e pavarur e nxnsve, pasi m par sht diskutuar dhe sqaruar dolloj paqartsie rreth koncepteve teorike pr at pjes q kan si detyr t studiojn, sigurisht duke marr parasysh edhe paqartsit e nxnsve t tjer jasht grupit, mund t zhvillohet me teknikn e Ditareve t t nxnit.
Ditart e t nxnit jan ditar dy ose tri pjessh, q prdoren pr t nxitur nxnsit t lexojn n mnyr t qllimshme, t lidhin ngusht materialin e tekstit me kureshtjen dhe prvojat e veta. N lndn e gjuhs shqipe dhe veanrisht gjat t lexuarit shrbimi i tyre sht i pazvendsueshm me teknika t tjera, pasi ditart i bjn nxnsit t reflektojn rreth mesazheve, ideve dhe problematikave q prcjellin tema t caktuara n kto lnd. Zbrthimi dhe prdorimi i ditarve Pr ta br ditarin dypjessh, hiqet nj vij vertikale n mes t flets s fletores. N ann e majt shkruhen ato pjes t tekstit q i trheqin m shum vmendjen nxnsit. Ndoshta ato q kujtojn dika, e cila i intrigon m shum, ose ndoshta ato mendime dhe opinione me t cilat nuk pajtohen. N ann e djatht t flets shkruhen komente pr pjesn: Pyetje ndihmse pr nxnsit jan: Citati Koment 'elemente kishte citati q i intrigoi m shum? i 'i bri t mendonin ai citim? far pyetje lindin prej tij? Gjat leximit bhen pushime pr t shkruar t tjera citime dhe komente n fletore. Mund t caktohet edhe numri i shembujve q do t komentohen. Ditari me tri pjes sht nj form tjetr ditari. Ai sht i ndar n tri pjes. Kolona e fundit i lihet msuesit pr t vlersuar, gjykuar dhe pr t dhn mendime mbi komentet q kan br nxnsit.
Citati
Komenti i nxnsit
Komenti i msuesit
31
e) Minitesti:
- N vargjet e mposhtme cila figur stilistikore sht m e dukshme:
Syri bukur q tu vrenjt Syri yt q m lndon Do m lr a von a shpejt Do m lr a shpejt a von. b) anafora
a) krahasimi
c) elipsi
d) alegoria
- N vargjet e mposhtme cila sht figura stilistikore m e pranishme: Mjerimi punon, punon dit e nat, Tue i vlue djarsa n gjoks edhe n ball, Tue u zhigatun deri n gju n balt E prap zorrt nga uja i bahen pal-pal. a) krahasimi b) metafora c) paradoksi - N vargjet e mposhtme cila sht figura stilistikore m e pranishme: Do t t vrasim, Jezu se t kemi Baba, Do tt varim ,Mesi, se t kemi usta, Se ske dashur as jet,as martes,as para, Kryqzoje,Pilat,n Kalvar,Golgotha! a) krahasim b) metafor c) paradoks
d) metonimia
d) grotesk
Minitesti mund t prdoret edhe pr t vlersuar punn e grupit, por edhe t individve t veant t tij brenda grupit q i sheh t arsyeshm msuesi.
N fund t ors s msimit bhen konkluzionet e objektivave, arritjet dhe mosarritjet si dhe vlersimi. Detyr shtpie: Jepet detyra e rubriks T vshtruarit ose nj ushtrim tjetr q nuk sht realizuar n orn e msimit. Sipas nivelit t nxnsve mund t krkohet edhe realizimi i nj shkrimi ese-koment pr nj tekst t dhn.
Shnim! Pr temn n vazhdim, Metrika, mund t prdoret e njjta skem e ors s msimit, nse nga nxnsit sht plqyer dhe u ka shrbyer qllimeve t ors s msimit.
32
MODEL MSIMOR
TEMA: Ibrahim Rugova Teksti informativ Letrsia e vjetr shqipe

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t dalloj informacionin thelbsor nga ai jothelbsor n tekstin e dhn; T shkruarit: - t parafrazoj nj teskt t dhn duke ruajtur informacionin thelbsor t tij; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; T vshtruarit: - t krahasoj dy tekste t llojeve t ndryshme pr t vlersuar veorit e secilit prej tyre. ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Di / Dua t di / Nx Bashkbisedim Diskutimi
KOHA
b1- Tema e msimit do t zhvillohet n tri or msimor. N seciln prej tyre msuesi do t prcaktoj se cili do t jet objekti i ors s msimit duke e prcaaktuar si informacion t ri. N orn e par mund t trajtohet si informacion i ri njohurit pr letrsin e vjetr shqipe. N pjesn e par t ors s msimit, punohet me leximin dhe trajtimin e koncepteve q bart teksti eseistik. Mund t prdoren teknika t ndryshme, nj prej t cilave mund t jet teknika: Di / Dua t di / Nx.
Di / dua t di / msova Nj form e ngjashme e tekniks INSERT sht teknika Di/ Dua t di/ Nx, skema e t cils sht kjo:
Di
Dua t di
Nx
N kolonn e par, Di, nxnsit do t shkruajn at informacion q nga leximi u duket si i njohur N kolonn e dyt, Dua t di, do t shkruhen pyetje, ose krkesa t nxnsve, rreth shtjeve pr t cilat ata krkojn t din m tepr. N kolonn e tret, Nx, nxnsit do t shkruajn nj prmbledhje t informacionit t ri q prvetsuan nga tekst
Teknika sht e prshtatshme, pasi nxnsit kan marr njohuri letrsia e vjetr shqipe dhe mund t ken nevoja t ndryshme pr t zgjeruar apo qartsuar njohurit e fituara. Gjat ksa etape punohen edhe ushtrimet e rubriks T lexuarit: 1. far kuptoni me termin letrsi e vjetr shqipe? 2. Cila sht koha historike n t ciln sht shtrir letrsia e vjetr shqipe?
33
3. Cilt jan disa prej autorve m t rndsishm prfaqsues t ksaj letrsie? 4. Prmendni disa prej veprave kryesore prfqsuese t letrsis s vjetr shqipe.
Informacioni i ri mund t mjaftohet me at q gjeni n tekst, por mund t pasurohet edhe me informacione t tjera t cilat do t jet mir t vijn nga nxnsit dhe jo prej msuesit.
N pjesn e dyt t ors s msimit prdorim teknikn e diskutimit pr t punuar ushtrimin e rubriks T folurit dhe t dgjuarit. Gjat diskutimit nxnsit organizohen t dgjojn me vmendje duke mbajtur shnime pasi disa prej tyre do t bjn prmbledhjen e diskutimit. Po kjo detyr mund tu lihet edhe nxnsve t tjer pr t mbajtur shnime. Kjo veprimtari realizon edhe objektivat e rubriks T dgjuarit. 1. vend z Marin Barleti n historin e letrsis shqipe? Pse themi se emri i tij sht i lidhur me emrin e Sknderbeut? 2. Pse veprat e tij Barleti i shkroi n gjuhn latine? Renditni disa prej arsyeve duke zhvilluar nj diskutim n klas.
e) Minitesti:
Autori i librit t par t shkruar deri tani n gjuhn shqipe sht: a) Bogdani b)Buzuku c) Budi d) Barleti
N fund t ors s msimit bhen konkluzionet e objektivave, arritjet dhe mosarritjet si dhe vlersimi. Detyr shtpie:
1. Bogdani, me Krijimin e Rruzullimit, shkruan poezin e par filozofike n letrsin shqipe. Poezia ndahet n dy pjes. Strofa e par flet pr elementt kryesor t krijimit (Dheu, Deti, Qielli, Zjarri), me t cilat ngjizet gjithsia. Strofa e dyt i paraqet kto elemente n mnyr m konkrete, duke i kaluar npr fazat dhe nivelin e jets s gjall. - Parafrazoni3 me shkrim dy strofat e dhna n gjuhn e sotme. (Mbani parasysh pranin e bartjeve dhe t inversioneve)
SHNIM! Ort e pasardhse t ksaj teme kan t njjtn struktur, por duhet br kujdes q t integrohet gjithmon informacioni i ri me detyrat dhe ushtrimet q do t punohen n klas apo si detyra shtpie.
Bni kujdes! Parafrazimi sht nj teknik mund t quhet ndryshe edhe Mendimet e autorit n gojn ton. Pra, nxnsit do t duhet t japin at q kuptojn nga kjo poezi filozofike e cila ka edhe vshtirsit e gjuhs s vjetr shqipe.
3
34
TEKSTI POETIK (10 OR MSIMI MODEL)

MODEL MSIMOR
TEMA: Dante Aligeri Komedia Hyjnore Ferri

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t lexoj rrjedhshm me qartsi dhe shprehsi tekstin e dhn; T shkruarit: - t parafrazoj nj teskt t dhn duke ruajtur informacionin thelbsor t tij; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; T vshtruarit: - t zbuloj sesi teksti i nj kohe t caktuar paraqet veorit e saj. ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Lexim n heshtje Prezantim/Videoprezantim Diskutimi
KOHA
b) Informacioni i ri:
Tema e msimit ka vshtirsit e saj dhe pr kt krkohet q orn e par t paraqitet n informacion i epoks dhe vet veprs. Pr kt arsye, bashkngjitur me materialin, n fund t tij kemi vendosur nj ilustrim t nj materiali t prgatitur n formn Power-Point i cili mund t shrbej si nj model pr prezantimin gjat etaps s informacionit t ri.Informacioni i ri mund t mjaftohet me at q gjeni n tekst, por mund t pasurohet edhe me informacione t tjera t cilat do t jet mir t vijn nga nxnsit dhe jo prej msuesit. - Nse nuk do t jet e mundur kjo mnyr prezantimi, mund t prdoret mnyra tradicionale e shpjegimit klasik t materialit q ndodhet n tekst ose t paraprgatitur m par.
c) Veprimtari e drejtuar:
b1- Veprimtaria e drejtuar do t mbshtetet n leximin e fragmentit t cilit do ti kuhstohet vmendja m tepr n kuptimin dhe shpjegimin e paqartsive. Pas ktij leximi i cili mund t punohen me ndihmn e msuesit pyetjet e mposhtme: 1. Knga XXXIII fillon me vargun e zeza gjell. gjell ha konti Ugolini n Ferr? 2. Lexoni me kujdes vargjet 10-12. Kujt i drejtohet folsi? Kujt po ia rrfen ai historin e tij? Cili sht fjorentini? Po ju si lexues nga e merrni vesh historin e folsit? 3. Pse kont Ugolini e nis rrfimin nga ndrra? paralajmrim jep ajo lidhur me fatin e fmijve?
35
N vazhdim t puns s nisur gjat veprimtaris s drejtuar, mund t punohet edhe rubrika T shkruajm. Por nse nga nxnsit do t ket vshtirsi n t kuptuarit kjo detyr mund t kaloj si detyr shtpie. 1. Kngn e msiprme ndajeni n disa pjes sipas logjiks s rrfimit. - Shkruani pr seciln pjes nga nj paragraf ku t prmblidhni far tregohet aty. - Parafrazoni kt kng duke u prpjekur t ruani gjithka pr t ciln flitet n t.
e) Minitesti:
Dante Aligeri sht poet i epoks s: b) Rilindjes c) Romantizmit d) Mesjets
a) Antikitetit
N fund t ors s msimit bhen konkluzionet e objektivave, arritjet dhe mosarritjet si dhe vlersimi. Detyr shtpie: Parafrazimi i ksaj knge me shkrim.
36
MODEL MSIMOR
TEMA: Dante Aligeri Komedia hyjnore Studim teksti

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t analizoj sesi teksti i nj periudhe kohore t caktuar reflekton kushtet dhe ngjarjet historikoshoqrore; - t interpretoj thelbin e gjuhs s figurshme q ndikon tek emocionet dhe perceptimi i mesazhit t autorit n kt tekst; T shkruarit: - t shkruaj nj shkrim vlersues me rreth 300 fjal pr vargjet e dhna; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t zgjeroj me goj idet e dgjuara nga t tjert; T vshtruarit: - t shpjegoj mnyrn sesi fjalt tingujt dhe imazhet prcjellin nj mesazh. ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Mendo / puno n dyshe / tregoju t tjerve Simbolika e poems Ditari dy pjessh
KOHA
b1- Ora e msimit fillon duke risjell n kujtes konceptet e trajtuara gjat ors s par. Msuesi sht mir ta filloj msimin aty ku ka mbetur nga ora e kaluar. Nj mnyr e till mund t jet edhe vlersimi i detyrave t shtpis. Parafrazimi ndihmon shum q gjat ksaj ore vmendja ti kushtohet analizs dhe komentit t vet tekstit letrar dhe veoriv q ai paraqet. b2 Pjesa e dyt e ors s msimit do t zhvillohet prmes tekniks Mendo/Puno dyshe/ Tregoju t tjersve.
Mendo / puno n dyshe / tregoju t tjerve Kjo teknik i bn nxnsit t reflektojn mbi tekstin dhe tu japin form mendimeve t tyre. Pr realizimin e ksaj teknike msuesi shkruan ose prgatit me par disa pyetje t hapura (me m shum se nj prgjigje) dhe krkon nga nxnsit q t japin prgjigje me shkrim rreth tyre. Pr t pasur prgjigje sa m t sakta, nxnsit punojn n grupe dyshe dhe prpiqen t arrijn s bashku prgjigje sa m t sakta. N prfundim do grup dysh prfaqsohet me nj diskutim, ku prezanton idet e veta rreth prgjigjeve pr pyetjet e dhna.
Gjat ksaj teknike punohen pyetjet e mposhtme: 4. Dhimbja, tmerri, llahtari, pshtirosja jan t pranishme n ferrin e Dantes. Cilat prej ktyre ndjenjave do t veoni n kt fragment? 5. Duke lexuar me vmendje gjith kngn, a mund t bni lidhjen me kohn historike n t ciln zhvillohen ngjarjet?
Informacioni i ri do t sjell nj element tjetr t veprs q ka t bj me Simbolikn e saj. Materiali msimor sht n tekst, por ai mund t pasurohet ose t shtjellohet edhe n forma t tjera sipas mundsive q kan nxnsit ose edhe msuesi.
37
N pjesn e dyt t ors s msimit prdorim teknikn e ditarit dy ose tri pjessh4, kjo n varsi t rolit q do t luaj msuesi dhe nivelit t klass. Kjo teknik do t prforcoj njohurit dhe konceptet e trajtuara gjat pjess s par t msimit. Msuesi duhet t ndalet tashme tek alegoria dhe gjuha e figurshme. PIKA KYE T KOMENTIT: Knga i prket pjess s par t Ferrit. Ndodhemi n rrethin e nnt ku vuajn dnimin e prjetshm, tradhtart q klasifikohen sipas tradhtis q kan br. Jemi n Brezin e Antenors, n t cilin Dante ka futur Ugolinin pr luftn q bri kundr nipit t tij Nino Viskonti. Kont Ugolini vuna n liqenin e ngrir t Kocitit, i zhytur deri n fyt. Dantja dhe Virgjili shohin Kontin tek ia ngul gjith duf dhmbt n rrasht armikut t vet, kryepeshkop Ruxherit, i cili isshte dnuar dyfish, sepse ishte edhe tradhtar i atdheut, edhe tradhtar i miqve. Tronditjen n kt sken e jep epiteti e zeza gjell ( sht po e njjta gjellme t ciln u ushqye Tideu para se t jepte shpirt, kafka e armikut t vet. Si shihet edhe n Ferr, urrejtja dhe hakmarrja nuk kan t sosur. Ndjenja e urrejtjes ktu n Ferr, ia tejkalon ndjenjs s urrejtjes n tok. N tok ka ndodhur krimi, ndrsa n ferr kemi shpagimin pr kt krim. Dhe ky sht nj shpagim, q nuk mbaron asnjher, sht i prjetshm. Detajet paralajmruese t ngjarjes s kobshme q do t tregoj Ugolini vijn prmes fjalve ky: i zi dhe i hatashm; andrr ogurzez; ujk, llav, e qiejve; kull-tmerr; burg dhimbe etj. Rrfyesi, Kont Ugolini, i drejtohet her pas here dgjuesit t tij, Dantes, duke dashur ta bj at pjesmarrs n ndijimet e veta dhe t nj dhimbjeje t konshme: Tham shpirt nuk ke, dhimbje n mos ndjesh tashma ve tue mendue ka zemra ime ndillte, e n mos qash, pr ka je msue me qa? Tregimi i tij mbart ankth, pasi ai e rrfen at shkall-shkall, se si i vdesin fmijt nga urija. Kulmi i tragjicitetit arrin n vargun aq domethns dhe t famshm dantesk: Pastaj m e fort se dhimbja qe urija! Lufta pr mbijetes sht nj luft e instikteve njerzore; ku mbaron arsyeja; ku mbarojn ndjenjat; njeriu shndrrohet n nj kafsh t egr dhe sillet si e till. Toni i rrfimit sht dramatik n fillim, m pas bhet tragjik dhe n tri tercinat e fundit prfundon me ton t ashpr dhe satirik, nprmjet thirrorve: O Piz, o turp e marre e asaj krahine.... Edhe n kt kng kemi disa teknika rrfimi q kalojn natyrshm nga rrfimi n dialog; nga dialogu n monolog dhe anasjelltas; nga ligjrata e drejt n t zhdrejt dhe anasjelltas. N kt pjes t msimit mund t zhvillohet edhe diskutimi i shtjeve t mposhtme t rubriks: T folurit dhe t Dgjuarit 1. Pr t mos lejuar shpartallimin e Pizs nga ana e koalicionit guelf, Ugolini lshoi n dor t guelfve tri kshtjella t Firences dhe pes kshtjella t Luks. Pr kt veprim, prkrahsit e Ruxherit e shpalln tradhtar. Dantja e fut kont Ugolinin n brezin e Antenorve, pr shkak t lufts q ai bri me nipin e tij. Kurse dnimi i peshkop Ruxherit n Ferr sht dyfish i tmerrshm, sepse ky ishte tradhtar i atdheut dhe i mikut t tij Ugolinit. - Cili sht mendimi juaj pr kto dnime danteske? - A jan ato t motivuara? - Po ju far dnimesh do t jepnit pr secilin rast? Pse?
e) Minitesti:
Me ann e veprs s tij Komedia Hyjnore, Dante Aligeri synoi: b) pasqyrimin me vrtetsi t bots s
a) mohimin e shoqris njerzore prtejme
Kjo teknik sht sqaruar n modelet msimore t msiprme.
38
c) prsosjen e jets shpirtrore e prtejme
d) zgjimin e kureshtjes pr botn
N fund t ors s msimit bhen konkluzionet e objektivave, arritjet dhe mosarritjet si dhe vlersimi. Detyr shtpie: Jepni me shkrim mendimin tuaj, me ann e nj eseje, pr mesazhin q krkon t prcjell Dante n tercinn e mposhtme: Asnj t mos harroj se asht njeri; Ju l nuk keni pr tgjallue si shtaz; Po pr t ndjek virtyt e dituni. Ferri XXVI 118-121
MODEL MSIMOR
TEMA: Dante Aligeri Komedia hyjnore Studim teksti

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t vlersoj figurshmrin e prdorur n fragmentin e dhn, prmes burimeve gjuhsore t shprehsis; T shkruarit: - t shkruaj nj studim krkimor q sintetizon dhe citon t dhna, duke prdorur informacionet e marra pr t mbshtetur shkrimin e tij; T folurit: - t zgjeroj diskutimet duke i pasuruar dhe duke i ilustruar me mendimet vetjake; T dgjuarit: - t parafrazoj informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; T vshtruarit: - t krijoj prezantime mediatike dhe raporte t shkruara q prdorin burime multimediatike me imazhe, grafik, muzik, efekte tingujsh, t cilat paraqesin nj kndvshtrim. ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
KOHA
5 min Mendo / puno n dyshe / 15 min tregoju t tjerve Alegoria e poems/ Tercina 10 min Diskutim 15 min
b1- Ora e msimit sht vazhdim i ors s mparshme, por n ndryshim ajo, nxnsit tashm jan njohur me fragmentin, me veprn dhe veorit e saj si dhe me teknikat e rrfimit dhe ligjrimit. Pr kt arsye mund t vazhdoj e njjta teknik pune pr sa koh q nga nxnsit mund t ket nevoj ose vshtirsi. N rastin kur kto vshtirsi do t jen kaluar, nga msuesi punohen pyetjet dhe ushtrimet e dhna n tekst si p.sh.: 6. Pasi t lexoni gjith rrfimin e Ugolinit, rilexoni edhe njher tri tercinat e fundit. Si e prjeton Dantja rrfimin e Ugolinit? Po ju si e prjetoni?
39
Informacioni i ri do t sjell nj tjetr element t veprs si sht Alegoria dhe Strofa e veant e saj Tercina.
Veprimtaria e pavarur mund t mbshtetet kryesisht tek diskutimi i cili mund t zhvillohet pr ushtrimet e dhna n tekst, por edhe prmes pyetjeve t tjera t realizuar nga nxnsit ose msuesi.
2. Si do ta vlersonit ju dnimin e fmijve t kont Ugolinit bashk me t atin. - faj kan br fmijt? - Si do ti kuptonit ju vargjet e tercins s parafundit? - A duhen dnuar bijt pr fajet apo gabimet e etrve? - A sht i drejt ndshkimi kolektiv pr gabime individuale? 3. Diskutoni n klas rreth ktyre problemeve dhe prmblidhni shkurtimisht idet kryesore me shkrim duke mbajtur nj qndrim t caktuar. 4. Danten e shoqron npr qiejt e Parajss Beatrija. Po Beatrija juaj, a do t ishte e denj pr tua hapur dyert e Parajss. A jeni ju t denj pr t dhe pr Parajsn?
e) Minitesti:
Strofa me t ciln u b i famshm Dante quhet: b) safike c) alkeike d) tercin
a) distike
N prfundim t analizs s ksaj knge dhe t t gjith veprs, msuesi mund t zhvilloj nj or integrim lndor t njohurive duke shfrytzuar materialin pr Rilindjen dhe Humanizmin. Integrimi prmes artit t Rilindjes Italiane dhe Poezis s saj mund t shrbej shum mir pr t prvetsuar njohurit dhe konceptet e ksaj periudhe shum t rndsishme t zhvillimit t historis njerzore. Pr kt mund t shfrytzohet shum mir rubrika T vshtruarit. Nj or e veant mund t realizohet edhe nj ese si detyr n klas ose n shtpi n t ciln t shprehet mendimi i nxnsve rreth veprs duke e aktualizuar at. ESE ARGUMENTUESE/SHPJEGUESE
Nse do ta shkruanit ju Komedin Hyjnore, si do ti trajtonit bashkmoshatart tuaj? Si do ta zgjidhnit ju problemin e ndshkimit t vesit dhe shprblimit t virtytit? Po veten dhe t njohurit, ku do i vendosnit?
40
MODEL MSIMOR
TEMA: Pushkini Eugjen Onjegini Analiz

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t identifikoj karakteristikat prmbajtsore t tekstit prmes shtjellimit t subjektit; - t prdor parafrazimin dhe aftsit organizuese pr t mbledhur informacionin e marr (ngjarjen dhe detajet e rndsishme); T shkruarit: - t prdor informacione nga burime t ndryshme pr t paraqitur mendimin e tij n nj shkrim; T folurit: - t zgjeroj diskutimet duke i pasuruar dhe duke i ilustruar me mendimet vetjake; T dgjuarit: - t mbaj shnime q demonstrojn t dgjuarit e qllimshm; T vshtruarit: - t zbuloj veorit e prbashkta dhe dalluese mes mesazheve pamore dhe atyre t shtypura (veprs dhe versionit t saj n film). ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Bashkbisedim Lexim i drejtuar Subjekti i veprs Diskutim Shkrim i lir
KOHA
b1- Analiza e veprs Eugjen Onjegin, do t zhvillohet pr t paktn 6 or msimore. Pr kt arsye sht e rekomandueshme q informacionet teorike dhe trajtimi i veorive t veprs t mos trajtohen n nj or t veant, por t shprndahen do or duke u trajtuar si informacioni i ri i ors msimore. M posht po paraqitet nj skem e analizs s romanit e cila mund t ndihmoj n studimin e veprs:
Skema e analizs s veprs:
a) T dhna rreth veprs b) Struktura dhe tipologjia c) Subjekti d) Personazhi romantik e) Personazhi femr
41
b2- Pas ktij prezantimi dhe ndrtimit t skems s analizs, pjesa e dyt e msimit do ti kushtohet fragmentit t dhn i cili do t lexohet dhe diskutohet prmes pyetjeve t mposhtme: 1. Lexoni me kujdes kngt I, II, VI. Si shfaqet Eugjen Onegini n kt fragment? 2. Cilat tipare t tij ju bien n sy? 3. A sht i knaqur ai n iflig? Po fqinjt e tjer far mendimi kan pr t? 4. Si paraqitet Lenski? Referojuni kngve VI, VII, VIII, XII. 5. Krahasoni kta dy miq dhe bashkmoshatar dhe plotsoni tabeln. Pr pyetjen 5 dhe plotsimin e tabels duhet t kemi kujdes t kuptohet mir figura e Oneginit dhe prball saj ajo e Lenskit. Onjegini sht nj i ri i edukuar sipas mods s aristokracis franceze t gjysms s par t shekullit XIX; ai paraqitet si nj dandy (aristokrat) skeptik, egoist, disi i zymt dhe i velur nga jeta, meqnse mjedisi ku sht rritur i duket i paprshtatshm dhe ndihet disi i teprt n t.
Informacioni i ri ka t bj me subjektin e veprs dhe diskutimin pr dy prej personazheve kryesore (Lenski dhe Onjegini).
Pjesa e fundit e ors s msimit do t zhvillohet prmes tekniks s diskutimit rreth pyetjeve q trajton rubrika T folurit dhe t dgjuarit. 1. Duke u nisur nga kngt e ktij fragmenti, diskutoni n klas si prshkruhet jeta n iflig dhe qndrimin q mbajn t dy personazhet ndaj saj. a) Si e kalojn kohn? b) Cilat jan zakonet e tyre? c) nivel kulture kan?
2. Si do ta gjykonit qndrimin e Oneginit ndaaj jets n fshat? Po natyrn e Lenskit? Cili prej tyre ju plqen? Pse?
N mnyr q nxnsit t mos jen pasiv gjat diskutimit sht mir q klasa t ndahet n grupe ose n ifte, ku secili prej tyre mban shnime pr prgjigjet e tjetrit dhe jep vlersimin e sakt ose jo. Sigurisht, ndrhyrja e msuesit sht e nevojshme pr t saktsuar dhe qartsuar prgjigjet, por roli kryesor u takon nxnsve.
e) Minitesti:
N veprn Eugjen Onjegin, Pushkini pasqyron: b) prditshmrin e aristokracis d) udhkryqin n t cilin
a) prjetimin e nj dashurie fataliste ruse c) prpjekjet pr t ndryshuar realitetin e kohs ndodhet rinia ruse
N fund t ors s msimit bhet vlersimi dhe konkluzionet e ors. Duhet pasur parasysh se objektivat e ksaj teme dhe t gjith analizs s veprs, edhe pse mund t mos realizohen n orn e par do t kalohen n ort pasardhse.
Shnim!
42
Objektivat e t vshtruarit do t realizohen n nj ose dy or t veanta, pasi pr arsye teknike ose edhe organizative nuk mund t shihet filmi ose fragmente t tij n do or. Bhet fjal pr filmin Onegin, ekranizim i romanit me t njjtin titull.
Detyr shtpie
Paraqitni me shkrim shkurtimisht at far ndodh n kt fragment.
MODEL MSIMOR
TEMA: Pushkini Eugjen Onjegini studim teksti (Jeta e provincs)

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t lexoj rrrjedhshm (me shpejtsi, saktsi, shprehsi dhe shqiptimin e duhur fragmentin ee dhn; - t dalloj informacionin kryesor nga ai jothelbsor; T shkruarit: - t shkruaj nj studim krkimor q sintetizon dhe citon t dhna, duke u mbshtetur n fragmentin e dhn; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit n grup; T dgjuarit: - t prqendroj vmendjen n mnyr t ndrgjegjshme mbi folsin gjat diskutimit; T vshtruarit: - t zbuloj veorit e prbashkta dhe dalluese mes mesazheve pamore dhe atyre t shtypura (veprs dhe versionit t saj n film). ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4.
VEPRIMTARIT
Hyrje Pun e drejtuar Pun e pavarur Vlersimi
METODAT
Bashkbisedim Ruaje fjaln e fundit pr mua Diskutim Shkrim i lir
KOHA
10 min 20 min 15 min
b1- N vazhdim t ors s mparshme, mund t punohet pr t vlersuar detyrat e shtpis ose pr t realizuar ato bjektiva q kan mbetur pa u plotsuar. b2- Pjesa themelore e ors s msimit mund t zhvillohet prmes tekniks Ruaje fjaln e fundit pr mua.
Ruaje fjaln e fundit pr mua
43
Teknika Ruaje fjaln e fundit pr mua sht nj teknik q nxit q nxnsit t mendohen dhe t reflektojn rreth leximeve t tyre. Prmes ksaj teknike krijohen mundsi pr t trhequr n diskutime nxnsit e t gjitha niveleve Pr realizimin e ksaj teknike ndiqen kto hapa: Hapi 1. Krkohet q nxnsit t gjejn n pjest q lexojn nj apo dy fragmente interesante. Hapi 2. Pjesa e zgjedhur shkruhet n nj sked, duke shnuar edhe numrin e faqes nga sht marr. Hapi 3. N ann e pasme t skeds shkruhet nj koment rreth citatit t zgjedhur. Nxnsit mund t shkruajn argumente pro dhe kundra ides s zgjedhur. Hapi 4. Msuesi krkon q nxnsit t lexoj fragmentin apo komentin para t tjerve. Kjo teknik mund t zgjidhet edhe si detyr shtpie. Hapi 5. Pasi lexohet pjesa msuesi krkon q nxnsit t bjn komente apo t reagojn rreth fragmenteve t njri-tjetrit. Edhe msuesi mund t bj komente rreth mendimeve dhe ideve t nxnsve. Hapi 6. Msuesi mbyll diskutimin duke ftuar njrin nga nxnsit q bri komete t lexoj komentin pr nj fragment t zgjedhur fragmentin Pasi kan diskutuar t gjith rreth fragmentit t zgjedhur dhe kur nuk ka m diskutime rreth tij msuesi fton nxnsin q ka zgjedhur kt fragment t bj komentet e veta. Prandaj dhe thuhet Ruaje fjaln e fundit pr mua. M pas vazhdohet me komentet e fragmenteve t tjera dhe ndiqet e njjta rrug.
Gjat ksaj teknike mund t punohen edhe ushtrimet e dhna n tekst t cilat mund ti orientojn nxnsit rreth veorive pr t cilat duhet t flasin, si p.sh.: ironia.
1. N dialogun mes Lenskit dhe Oneginit shfaqen disa prej mendimeve dhe opinioneve t tyre. - Cili sht mendimi i Oneginit pr jetn dhe banort e fshatit? - Po pr dashurin? 2. Si reagojn fqinjt pr ardhjen e Oneginit? 3. far ndodh me Tatiann? 4. Stili i poetit rus, sht nj przierje e lirizmit t tij elegant, me nj humor t mpreht q nuk kursen as ngjarje, as njerz, as fshatra, as qytete. Gjeni disa prej epiteteve, metaforave, krahasimeve q shprehin humorin e tij t holl.
c) Veprimtari e pavarur:
Pjesa e fundit e ors s msimit do t zhvillohet prmes tekniks s diskutimit rreth pyetjeve q trajton rubrika T folurit dhe t dgjuarit. Dashuria e Tatjans pr Oneginin mund t quhet si dashuri me shikim t par. - Cili sht mendimi juaj pr kt lloj dashurie? - Sipas jush, a ekziston nj dashuri e till? N mnyr q nxnsit t mos jen pasiv gjat diskutimit sht mir q klasa t ndahet n grupe ose n ifte, ku secili prej tyre mban shnime pr prgjigjet e tjetrit dhe jep vlersimin e sakt ose jo. Sigurisht, ndrhyrja e msuesit sht e nevojshme pr t saktsuar dhe qartsuar prgjigjet, por roli kryesor u takon nxnsve.
d) Minitesti:
Dashuria e Tatjans pr Onjeginin sht cilsuar si: b) dashuri tragjike c) dashuri fatkeqe d) dashuri e
a) dashuri romantike lumtur
N fund t ors s msimit bhet vlersimi dhe konkluzionet e ors. Duhet pasur parasysh se objektivat e ksaj teme dhe t gjith analizs s veprs, edhe pse mund t mos realizohen n orn e par do t kalohen n ort pasardhse.
44
Detyr shtpie
Taja ka zn vendin e nns pr Tatiann. Kur merr vesh q Tatiana ka rn n dashuri, ajo e merr kt lajm sikur vajzs i kanoset nj rrezik (strofa: XVII, XVIII, XIX) dhe prandaj i bn kryqin. Duke pasur parasysh kt sken shprehni me shkrim mendimin tuaj pr zakonet e lidhjes s martess q jepen aty. A kan ndryshuar ato sot? Shkrim studimor: Zakonet e lidhjes s martess n fragment. (niveli I) Zakonet e lidhjes s martess sot n vendin ton. (niveli II) Ndryshimet dhe ngjashmrit mes tyre. (niveli III)
MODEL MSIMOR
TEMA: Pushkini Eugjen Onjegini studim teksti (Letra e Tatjans)

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t realizoj leximin shprehs n prshtatje me tekstin; - t interpretoj thelbin e gjuhs s figurshme, q ndikon tek emocionet dhe prceptimi i mesazhit autorial n tekstin e letrs s Tatjans; T shkruarit: - t shkruaj nj tekst rrfimtar duke kthyer letrn e Tatjans nga vargjet n proz; T folurit: - t bj dallimin midis retorikave gojore bindse dhe emotive gjat diskutimit n klas; T dgjuarit: - t mbaj nj qndrim t caktuar gjat diskutimit n klas; T vshtruarit: - t shpjegoj prdorimin e fjalve, tingujve n prcjelljen e mesazhit n letr. ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Bashkbisedim Tabela e koncepteve Tatjana Ditari dy / tri pjessh Diskutim
KOHA
45
b1- Kjo or msimi ka pr tem nj nga fragmentet m t famshme t poems Eugjen Onjegin, asti kur Tatjana, me nj letr t guximshme dhe shum t ndier, duke guxuar t ngrihet kundr zakonit dhe normave hipokrite t shoqris, ia shfaq vet dashurin Onjeginit, pa pritur q t hedh ky hapin i pari. Kshtu, kt or msimi mund tia kushtojm Tatjans. N pjesn e par bhet vlersimi i detyrave t lna nga ora e kaluar dhe diskutimi i problemeve t bartura nga ort e mparshme. b2- Pjesa themelore e ors s msimit mund t zhvillohet prmes tekniks Tabela e koncepteve. N kt faz t msimit punohen detyrat e dhna n tekst n rubrikn T lexuarit.
1. Cila sht gjendja e Tatians, ashtu si shprehet n kt letr? 2. far tipare t Tatians shfaqen n t? 3. Pr Tatiann, dashuria sht fillimi dhe fundi i jets, sht thelbi i qenies s saj. Dashuria pr vet natyrn e saj madhshtore sht e thjesht, nuk parashikon krkesa, dashuria vetm krkon t pranohet. Asnj qortim, asnj paknaqsi n drejtim t t dashuruarit. Zemra q dashuron kurdoher e fal t dashurin, krkon kurdoher m shum devotshmri nga vetja, pr ta merituar dashurin. Gjeni vargjet ku shprehet: - besimi i Tatians se Onegini nuk do ta paragjykoj - prulja e Tatians - dashuria si fillimi dhe fundi i gjithkaje - shqetsimet e Tatians
Tabela e koncepteve sht nj teknik e cila shrben pr t organizuar informacionin. Kjo tabel sht e rndsishme kur punohet me tre ose m shum gjra njkohsisht. N kt tabel renditen n rreshta gjra dhe koncepte q krahasohen n tabeln e koncepteve krahasohen tipare t ndryshme. n lndn e gjuhs shqipe kjo tabel ka prdorim t gjer. Ka tabela t ndryshme koncepti. Zakonisht msuesit i formaton ato sipas koncepteve q ata duan t krahasojn. Le t njihemi me nj format tabele koncepti pr Tatjann: Personazhi Tatjana Vargjet Besimi
E di, se sht e drejt e juaj T m dnoni me prmim. Po ju q shihni si po vuaj Me pak mshir, sado pak, Nuk do m mprapsni zemrak!
Dyshimi
Kush je ti? ngjlli me shpres, Apo nj lajkatar pa bes?
Prulja
Po ju q shihni si po vuaj Me pak mshir, sado pak, Nuk do m mprapsni zemrak!
Shqetsimi
E mprojtje vi pr t krkuar... Mendo: jam vet skam ku flas, Askush nuk mund t m kuptoj, Mendja fillon t m lshoj, N heshtje duhet t humbas.
c) Informacioni i ri
Informacioni i ri integrohet normalisht me punn pr analizn e letrs s Tatjans dhe karakteristikat e saj q shfaqen n kt letr. Nj informacion m i detajuar pr tiparet e ktij personazhi mund t na jap edhe materiali i dhn n tekst.
Pjesa e fundit e ors s msimit do t zhvillohet prmes tekniks s Ditari dy/tri pjessh. Kjo teknik sht sqaruar n temat e mparshme. Gjat ksaj procedure duhet drejtuar vmendja e nxnsve n disa pika t komentit si m posht:
46
PIKA KYE T KOMENTIT Tatjana hyn drejtprdrejt n tem. Ajo i thot gjrat ashtu si i ndjen dhe nuk ka turp nga ndjenjat e veta. Tri pikat n vargun e par jan nj shenj grafike pr t treguar ngurrimin e saj, prpara se t shkruaj kt varg t njohur: Po marr guximin tju shkruaj... N letrn e saj shfaqet dilema shpirtrore. Ajo sht e lumtur q ka njohur Onjeginin, por diferenca sociale midis tyre bn t ndihet e prulur dhe inferiore. Shprehje kjo e dashuris s vrtet q ajo ndien pr Onjeginin. E ne ... ne rrojm m t kot, Plot gas se vini e na aviti. Pse artht vet ashtu n fshat, Na gjett te ky vend i qet? Tju njoh sdo kisha kurr fat, Sdo kisha turbullimn e shkret. N fjalt e Tatjans del ideja e spontanitetit, e rnies n dashuri me shikim t par. Dhe sapo hyre, t kuptova, M preke fort, u prvlova, Thash: sht ai, thesari im! Dashuria shfaqet dhe si nj ndjenj universale q ekziston brenda njeriut, si nj frym jetsore q i jep jets kuptim, q e nxit njeriun t bj vepra t mira n jet.
M flisnje, kur me dhmshuri Ndihmonja njerzit e mjer, M sillte lutja qetsi,
Nga letra q shkruan ne mund ta portretizojm Tatjann si personazh romantik. N vargje kuptojm natyrn e saj si grua, e cila i ka dy ant e kundrta t sjelljes: Guximin: pr t shfaqur hapur dashurin - E ka vendosur fati vet, / jam e jotja n prjetsi; Pruljen: deri n lutje Po ju q shihni si po vuaj/ me pak mshir sado pak, / nuk do m sprapsmi zemrak! Prulja e bn Tatjann q t knaqet me dashurin platonike. Vargu: Ma hiq tani kt dyshim... shpreh nj t vrtet psikologjike: Njeriu pranon m mir t gnjehet e t ushqej iluzione, se sa t humbas dashurin. Gjendja psikologjike e Tatjans paraqitet e ngarkuar emocionalisht. Ajo ndihet e vetmuar, por sht e vetdijshme pr hapin q ka hedhur, pavarsisht ndjesis s turpit. Fjalt ky q shprehin gjendjen emocionale dhe shpirtrore t Tatjans: u prvlova, u turbullova, shpirti im i mjer, shpirti i ngrat, qaj , lot, frik, e turpruar.
e) Minitesti:
vargun:
Toni me t cilin Tatjana i drejtohet Onjeginit merr karakter luts n b) dhe shpresat ngjallmi prsri d) m preke, fort u prvlova
a) tju shoh sdo kisha kurr fat c) po marr guximin tju shkruaj
N fund t ors s msimit bhet vlersimi dhe konkluzionet e ors. Duhet pasur parasysh se objektivat e ksaj teme dhe t gjith analizs s veprs, edhe pse mund t mos realizohen n orn e par do t kalohen n ort pasardhse. Detyr shtpie
Pasi t keni lexuar me kujdes letrn e Tatians, prpiquni ta shkruani at n formn e nj letre n proz, duke ruajtur detajet dhe prshkrimet e Pushkinit. PREZANTIM
INDIVIDUAL ME GOJ:
47
Dashuria e prjetshme dhe e prkohshme Jepni mendimin tuaj me goj pr shtje t tilla si:
N kushte ndodhin dhe lulzojn ato? Cila sht m e paraplqyer pr ju? E para apo e dyta? Cila prej tyre i sjell m shum lumturi njeriut?
MODEL MSIMOR
TEMA: Njohuri gjuhsore Emri. Numri i emrave Integrim lndor

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t dalloj emrat e gjinis asnjanse n prdorimet e tyre; - T ndrgjegjsohet pr pasurin shprehse t gjuhs shqipe prmes dukuris s frazeologjis; T shkruarit: - t prdor drejt rregullat e drejtshkrimit t gjuhs standarde n t gjitha shkrimet e tij. ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4.
VEPRIMTARIT
Hyrje Pun e drejtuar Informacioni i ri Pun e pavarur
METODAT
Di/Dua t di/Msova Emrat asnjans. Drejtshkrim Pun individuale
48
KOHA
5.
Vlersimi
b) Informacioni i ri:
Tema e msimit ka si qllim q nxnsit t risjellin n mendje edhe nj her disa prej njohurive teorike t koncepteve gjuhsore t cilat ata i kan marr gjat klasave t shkolls 9 vjeare. Meqense msimi sht konceptuar si or integrimi dhe jo si njohuri e re, do t ishte shum praktike, teknika: Di/Dua t di/Msova Prmes saj do msues mund t mat nivelin e njohurive t nxnse n klas dhe t procedoj sipas tij.
c) Veprimtari e drejtuar:
Veprimtaria e drejtuar kombinohet me teorin dhe punimin e ushtrimeve t ndihmuar edhe nga msuesi. Nse nga klasa do t ket vshtirsi, duhet t jet msuesi ai q do t udhheq punn, n t kundrt, mund t punojn t lir pr t plotsuar dhe zhvilluar ushtrimet e mposhtme. 1 2 faqe 91.
N vazhdim t ors s msimit mund t punohen edhe ushtrimet e faqes 92 dh 93 q kan t bjn me numrin e emrave dhe disa njohuri pr kategorit gramatikore t emrit. Drejtshkrimi mund t punohet n klas ose t lihet detyr shtpie.
N fund t ors s msimit bhen konkluzionet e objektivave, arritjet dhe mosarritjet si dhe vlersimi.
MODEL MSIMOR
8- 9 10
TEMA: Naim Frashri Bagti e Bujqsi analiz + studim teksti5

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t interpretoj kuptimet e dyta t fjalve si pasuri gjuhsore e shqipes brenda kontekstit; T shkruarit: - t prdor rregullat drejtshkrimore t gjuhs standarde n t gjitha shkrimet e tij/saj; T folurit: - t mbshtes nj pozicion n diskutime q realizohen n grupe t vogla ose t mdha; T dgjuarit: - t mbaj nj qndrim t caktuar gjat diskutimit n klas; T vshtruarit: - t zgjedh format mediatike t prshatshme pr realizimin e qllimit. ZHVILLIMI I MSIMIT:

5
VEPRIMTARIT
METODAT
KOHA
Pr studimin e ksaj teme do t parashikohen tri or msimore t cilat mund t zhvillohen prmes teknikave t ndryshme. N kt model t ors s msimit sht menduar t trajtohet teknika e grupeve t eskpertve e kombinuar me diskutimin, karrigen e autorit dhe projektin.
49
1. 2. 3. 4. 5.
Bashkbisedim Grupet e ekspertve Leksioni Diskutim Karrigia e autorit Projekti
b1- Tema e msimit do t zhvillohet n tri or msimore t cilat do ti prmbledhim shkurtimisht n teknikat q mund t prdoren nga msuesit do or. N orn e par si pjes motivuese mund t shrbej njohja me temn dhe prmes bashkbisedimit dhe pyetjeve nga msuesi, nxnsit nxiten t rikujtojn apo t thon ato q din rreth krijimtaris s Naim Frashrit dhe veprs s tij. Pr kt arsye, teknika Grupet e ekspertve mund t shrbej shum mir. Klasa do t ndahet n disa grupe, t paktn 4. Grupi i par: - Jeta, vepra dhe krijimtaria e Naim Frashrit Grupi i dyt: - Poema baritore Bagti e Bujqsi Grupi i tret: - Tiparet romantike dhe veorit letrare t poems Grupi i katrt: - Botkuptimi i Naim Frashrit Puna e grupeve t ekspertve fillon q orn e par, por ndarja e detyrave mund t bhet nj or m par. Kshtu, do or secili grup paraqet punn e tij krkimore e cila mbshtetet tek materiali n tekst por edhe tek materiale te tjera t rekomanduara nga msuesi, kjo n varsi t nivelit t klass dhe nxnsve me t cilt do t punoni. b2- Gjat puns s grupeve t ekspertve mund t trajtohen edhe pyetjet dhe detyrat e dhna n tekst tek rubrika T lexuarit. Msuesi si drejtues i ors s msimit mund t ndikoj q do or t mundsoj pr secilin grup t paraqes at veori q prbejn edhe pikat kye t komentit dhe t kuptimit t ksaj poeme, duke e konkretizuar me fragmentin e dhn. PIKA KYE T KOMENTIT Kjo poem liriko-baritore sht himni pr bukurin dhe dashurin e poetit pr vendlindjen. Mma, q simbolizon atdheun, sht boshtu rreth t cilit thuret poema. Brenda temave t bagtis dhe bujqsis, shkrihen edhe disa nntema si: - prkushtimi ndaj puns dhe krenaria pr ardheun, - vafrria si nj plag shoqrore - pikllimi pr vdekjen e njeriut t dashur etj. Bujku dhe bariu jan personazhet qendrore lirike q shkrihen natyrshm me unin poetik. Natyra e vendlindjes prshkruhet jo si natyr n vetvete, por n prkatsin e prons, ku pronari sht shqiptari; atij i takon gjith kjo bukuri, prandaj ai duhet ta ruaj, ta shtoj dhe ta gzoj at. Poeti nuk sht sodits i pranishm i peizazhit t vendlindjes. Ai shkruan nga pozicioni i mrgimtarit, prandaj poema prshkohet edhe nga malli pr vendlindjen. Por ky idealizim i natyrs sht edhe nj veori e romantizmit. Himnizimi kthehet si veoria themelore e ksaj poeme, q lidhet nga njra an me artin romantik, nga ana tjetr me ideologjin kombtare. N pjesn e par t poems, Naimi prek emocionet e lexuesit, kurse n pjesn e dyt prek vetdijen, duke numruar disa nga vendet m kryesore t shqiptarve n jug dhe n veri, duke i ngritur kult atdhetaris nprmjet aktualitetit kombtar: Edhe n kt poem Naimi nuk harron tua nnshtroj ndjenjn meditimeve filozofike dhe estetike. Bukuria e natyrs (nprmjet pikpamjeve panteiste) shfaqet si harmoni e bots lndore, shtazore dhe njerzore. Sa sht e bukur faqe e dheut! St z syri gj t met.
50
Madhshtia, si veori e maleve shqiptare, nuk mund t konceptohet pa shkaktimin e ndjenjs s mahnitjes dhe t friks: O malet e Shqipris q mbani kryet prpjet Tmerr e frik prhapni, prpini qiejt dhe ret! N poem bukurin e gjejm t indentifikuar me dobin e natyrs: fushat jan t bukura sepse jan pjellore. Nga pikpamja filozofike, veprimtaria gjallruese e natyrs dhe e bots njerzore jepet n lvizje dhe riprtritje t prhershme. Poema karakterizohet nga disa trajta ligjrimi: - Vetrrfimi: Ashtu dhe zemra ime m le ktu tek jam mua, Vjen me vrap e me dshir aty nr viset e tua. Tek buron ujt e ftoht edhe fryn veriu n ver, Tek mbin lulja me gas shum dhe me bukuri e m'er, Ku i fryn bariu xhuras, tek kullosin bagtija, - Prshkrimi: Atje lint diell' i qeshur edhe hna e gzuar, Fat' i bardh' e mirsija n at vnt jan mbluar; Nat'atje'sht tjatr nat edhe dita tjatr dit, N pyjet' e gjelbruar, atje rrin perndit. - Dialogu: Gjith kto lule 'jan, q u ngjall menjher? Ngaha qielli ke xbritur? Ver', o e bukura ver! Sintaksa poetike e poems sht e jashtzakonshme dhe e pasur me fjali q shprehin: - Thirrje: O malet e Shqipris q mbani kryet prpjet - Lutje: Falmi, falmi Shqipris ditn e bardh e liris - Urime: T mar udhn e s mirs e t gjesh t madhe drit - Mallkime: Qofsh i mallkuar, edhe mrguar meje.... - Krkesa: Po qe u bre i urt, mua m ke afr teje...
c) Informacioni i ri
Informacioni i ri i cili sht paraqitur n tekst mund t integrohet me punn e br nga grupet e ekspertve. Pr kt arsye kjo veprimtari sht parashikuar t jet pjes e puns s drejtuar nga msuesi. Por, mund t orientojm q gjat 3 ose edhe 4 orve, nse do t jet e nevojshme, t zhvillohen kto tema msimore teorike: - Ora e par: Analiza e veprs dhe krijimtaria e Naim Frashrit - Ora e dyt: Romantizmi shqiptar - Ora e tret: Botkuptimi i Naim Frashrit
Veprimtaria e pavarur mund t planifikohet n do or duke u nisur nga vazhdimsia e ors s msimit. Megjithat, mund t planifikohen disa veprimtari t cilat do tu prgjigjen objektivave t prcaktuara. Ora e par mund t zhvillohet n formn e nj diskutimi duke shfrytzuar edhe detyrat e dhna n tekst si p.sh.:
1. N fragmentin e fundit poeti kalon nga prgjithsimet filozofike dhe etike tek ato atdhetare. - Cila sht vlera e ktij prgjithsimi? - Cilat jan, sipas jush, ato vese q bien ndesh me rrugn q predikon poetikisht Naimi? 2. N vargjet e mposhtme:
51
Mendje! Merr fushat dhe malet, jasht jasht nga qyteti Nga brenga, nga thashethemet, nga rrmuja nga rrmeti. - Cila pikpamje romantike e Naim Frashrit shprehet n kto vargje? Duke prdorur njohurit tuaja prpiquni t tregoni ku qndron e prbashkta dhe e veanta midis romantizmit shqiptar dhe atij evropian. 3. Poema Bagti e Bujqsi, sht nj poem mbi gzimet e njeriut si krijes e ndrgjegjshme q i sht dhn jeta ta gzoj n nj natyr me bukuri e pjellori t pashtershme. - Cila sht sot marrdhnia e njeriut me natyrn? - far dmesh dhe rreziqesh vijn nga ndrhyrjet e pakontrolluara t njeriut ndaj natyrs? Diskutoni n klas rreth ksaj teme duke sjell shembuj t ndryshm. Si mund t shihen, ushtrimet prshtaten me njohurit e reja q trajton ora e msimit duke i prforcuar ato. Por nj mnyr shum efikase mund t jet prdorimi i tekniks Karrigia e autorit, prmes s cils, do grup mund t paraqes punn e tij ose prgatitjen e br si gjat ors s msimit, ashtu edhe n shtpi.
Karrigia e autorit Nj moment i rndsishme gjat kohs q nxnsit shkruajn sht edhe ai i paraqitjes s punimeve t tyre para klass. sht mir q n do or kur nxnsit t ken pun me shkrim t natyrs krijuese, msuesit pr t nxitur krijimtarin e nxnsve n punt me shkrim t rezervojn nj karrige n t ciln t ulen nxnsit n rolin e autorit t nj shkrimi t caktuar dhe t lexojn punt e tyre me shkrim. sht nj teknik prmes s cils thellohen nxnsit n reflektimin n idet e pjesve q lexojn. Nj nxns n rolin e autorit prt t gjitha pyetjet q bjn nxnsit e tjer n lidhje me pjesn q ai ka shkruar dhe ata e kan lexuar. Kjo teknik mund t prdoret n nivele t ndryshme nxnsish. Karrigia e autorit mund t prdoret edhe ather kur nxnsit diskutojn pr romane t autorve t mdhenj. N kt rast njri merr rolin e shkrimtarit. Ai duhet ta njoh mir veprn e shkrimtarit me qllim q t jap prgjigjet e duhura pr pyetjet q do t bjn shokt e tij rreth shkrimtarit t tij t zemrs. Nxnsi n nj pozicion solemn n klas, para nj tavoline apo karrigeje t veant, lexon punimin e tij. N rast se n klasat tona jan ngritur kndet e leximit apo bibliotekat karrigia e autorit mund t jet nj emrtim shum didaktik, i cili duhet t respektohet. Nxnsit si dgjues mund t vendosen n mnyra t ndryshme por prball autorit t shkrimit, me qllim q komunikimi me t, t jet me an t t dgjuarit dhe t shikuarit. Vmendja maksimale sht nj kusht i ksaj teknike q mund t prdoret pr fazn e botimit t shkrimeve. T lexuarit e nxnsve duhet t jet shum i qart dhe i sakt. Pr t arritur kt cilsi t lexuari nxnsi duhet t bjn disa prova me veten me z n nj mjedis tjetr n mnyr q t jet i sigurt se me ann e t lexuarit t tij, do t trheq vmendjen maksimale nga nxnsit.
Duke u nisur nga detyrat e do grupi t paraqitura n veprimtarin drejtuar, ne mund t prcaktojm edhe llojet e shkrimeve apo detyrat q do t realizoj do grup. Si detyra t tilla mund t shrbejn krkesat e rubriks T shkruarit ose edhe krkesa e rubriks T vshtruarit
e) Minitesti:
Naim Frashri sht prfaqsues i : b) realizmit c) simbolizmit
a) romantizmit d) iluminizmit
N fund t ors s msimit bhet vlersimi dhe konkluzionet e ors. Duhet pasur parasysh se objektivat e ksaj teme dhe t gjith analizs s veprs, edhe pse mund t mos realizohen n orn e par do t kalohen n ort pasardhse. TEZA DETYRASH ME SHKRIM RRETH NAIM FRASHRIT
Teza 1
52
1. Prmend motivet e krijimtaris s Naim Frashrit,duke i ilustruar me nj titull vepre. ( 2 pik) 2. Cilat jan veorit e figurs s gruas s cils i ka knduar Naim Frashri? ( 3 pik) 3. Komento kto vargje nga poema: Bagtia dhe Bujqsia . - Gjej figurat letrare; llojin e ligjrimit; tematikn q trajtojn.(5 pik)
Sa m plqen blegrima,zri mbl i bagtis, Qengji edhe kec i bukur,q rri m gjunj e pi sis! Prhapur bagtija npr sheshe,npr brinja, Nr lajthi e npr dushnja,ndr murriza,n dllinja; Bijen zilet e kmbort e fyelli e xhuraja, Dheu bleron e gjelbrojn fusha,male,brigje,maja, Edhe gjith gj e gjall ndjen n zemr nj dshir, Nj gas tmbl e t shum, o! Sa bukur e sa mir!
Shnim! do pik vlen 1 not!
Teza 2
1. Prmend 5 karakteristika t botkuptimit t Naim Frashrit, t shfaqura n krijimtarin e tij. ( 2 pik) 2. Cilat jan veorit kryesore t krijimtaris erotike t Naim Frashrit? ( 3 pik) 3. Komento kto vargje nga poema: Bagtia dhe Bujqsia . - Gjej figurat letrare; llojin e ligjrimit; tematikn q trajtojn.(5 pik)
Tomor! O mal i bekuar,fron i lart,q rrij Zoti, Pas fes vjetr q kishin shqiptart qmoti, Dhe ti Mali-Plak i lart,q me syt e tu ke par Luftra t mdha shum e pun q kan ngjar. O malet e Shqipris,q mbani kryet prpjet, Tmerr e frik prhapni,prpini qiejt e ret! T patundur prjet jini,pa, kur oshtini, Udhtarit n zemr frik t madhe i vini;
Shnim! do pik vlen 1 not!
TEKSTI PRSHKRUES (5 OR MSIMI MODEL)

MODEL MSIMOR
TEMA: Plutarku Vrasja e Cezarit Argjiaset

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t lexoj rrjedhshm me qartsi dhe shprehsi tekstin e dhn; T shkruarit: - t shpjegoj me shkrim kuptimin e shprehjeve duke u nisur nga kuptimi i prdorimit t tyre; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; T vshtruarit: - t prdor tekste t mediave t shkruara dhe vizive pr t zbuluar marrdhniet njerzore dhe idet.
53
ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Pema e mendimit Lexim n heshtje Teksti prshkrues Diskutimi
KOHA
b1- Teknika Pema e mendimit e cila mund t punohet n fillim t ktij kapitulli, synon t prmbledh dhe n form ciklike t rimarr njohurit pr tekstet joletrare prshkruese.
Pema e mendimit kllasteri6 Pema e mendimit ose grupimi i mendimeve q, n literatur emrtohet "harta e mendimeve" ose edhe pema e mendjes, sht nj teknik q i nxit nxnsit t mendojn lirshm dhe hapur rreth nj shtjeje, i bn ata t mendojn pr t krijuar lidhje midis fakteve. Ajo shrben si nj mjet i fuqishm pr fillimin e procesit t t shkruarit, sidomos pr ata nxns q u mungon nj dshir e till. Gjithashtu sht nj teknik q nxit analizn rreth koncepteve fakte dukurive dhe shrben mjaft gjat msimit t gjuhs shqipe, po ashtu dhe n rubrika q lidhen me kt lnd si: t folurit, t shkruarit, gramatika etj. Hapat pr realizimin e kllasterit jan t thjesht dhe t leht pr t'u mbajtur mend. Kshtu: Shkruhet nj fjal n qendr t flets (drrass s zez, apo siprfaqe ku mund t shkruhet). Shkruhen fjal apo fraza q vijn n mend rreth ksaj fjale apo teme t zgjedhur, pa gjykuar rreth tyre. Kur idet vijn n mend dhe shkruhen, fillohet t lidhen idet me njra-tjetrn. Shkrimi i ideve ndrpritet vetm kur mbaron koha e caktuar. Ndrkoh nxnsit nuk duhet t shqetsohen pr sforcimet n shkrim apo shqiptim. Prvoja e zbatimit t kllasterit, ka treguar se kjo teknik mund t prdoret n fazn e evokimit dhe t reflektimit, dhe me do mosh nxnsish. Mund t prdoret pr t stimuluar t menduarit, prpara se t studiohet pjesa, ose pr t br prmbledhjen e asaj q sht studiuar, si nj rrug pr t ndrtuar lidhje apo grafik t rinj q paraqesin arsyetim t ri. Fjala ose tema e gjetur pr kllasterin, duhet t zgjidhet e till, q t ket mundsi i gjith grupi pr t punuar me t, si pr shembull: malet, bimt, personazh, kryefjala etj. N pamje t par kllasteri duket sikur ngjan me breinstorming, pasi t dyja kan t bjn me hedhjen e ideve rreth nj teme ose shtje t caktuar. Kur prdorim kllasterin, gjat kohs q hidhen idet, bhet grupimi i tyre, n nnshtje, ose nntema. Ndodh shoqrimi i mendimeve, ideve t dhna. Nga ana tjetr, nj gj e till nuk ndodh me breinstoming. Idet hidhen pa br asnj lidhje apo shoqrim ndrmjet tyre.
Msimi mund t filloj kuptimin e tekstit prshkrues. TEKSTI PRSHKRUES

Prshkrimi informues
Prshkrimi subjektiv
Teskti prshkrues
Prshkrimi shprehs
Prshkrimi objektiv
Prshkrimi binds
Nga anglishtja.
54
Kjo teknik do t synoj t prmbledh njohurit dhe t saktsoj detajet. Pr m shum msuesi mund t jap edhe informacione t tjera si m posht tek informacioni i ri. b2- N pjesn e dyt t etaps s par t ors s msimit do t punohet me leximin duke krkuar prej nxnsve se far lloj teksti prshkrues kemi t bjm. N kt fragment kemi nj tekst prshkrues t nj ngjarjeje. Nxnsi duhet t bj kujdes q ky lloj prshkrimi t mos ngatrrohet me rrfimin apo tekstin letrar. Gjat ksaj etape mund t punohen ushtrimet 1- 2 faqe 107.
Teksti prshkrues prdoret pr t prshkruar karakteristikat e vendeve, objekteve, personave etj. prmes prshkrimit t cilsive fizike ose psikologjike synohet q lexuesi t krijoj n mendjen e tij nj pamje sa m t qart t ktyre vendeve, objekteve ngjarjeve apo personave. Teksti prshkrues nuk prdoret pr t prgjithsuar, por pr t nxjerr karakteristika t veanta t nj sendi nga nj tjetr. Pr llojet e ndryshme t teksteve prshkruese, mund t prdoren hapsirat e teksteve t dhna n kt kre, n mnyr q t mos ngarkohet ora e msimit dhe t kalohet n nj teori t mirfillt
N pjesn e fundit t ors s msimit mund t zhvillohet nj prej temave t diskutimit t rubriks T folurit dhe t dgjuarit, faqe 108.
e) Minitesti:
Teksti prshkrues nuk prdoret pr t prshkruar: b) prgjithsimet teorike c) karakteristikat dalluesed) ngjarjet
a) vendet historike
N fund t ors s msimit bhen konkluzionet e objektivave, arritjet dhe mosarritjet si dhe vlersimi. Detyr shtpie: Ushtrimi 1 faqe 108. (Rubrika: T shkruarit)
MODEL MSIMOR
TEMA: Plutarku Vrasja e Cezarit Argjiaset

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t lexoj rrjedhshm me qartsi dhe shprehsi tekstin e dhn; T shkruarit: - t parafrazoj nj tekst t dhn duke ruajtur informacionet thelbsore t tij; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; T vshtruarit: - t prdor tekste t mediave t shkruara dhe vizive pr t zbuluar marrdhniet njerzore dhe idet. ZHVILLIMI I MSIMIT:
a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit

55
NR.
1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Lexim n heshtje Pun individuale T msojm t shkruajm Shkrimi i lir
KOHA
b1- N orn e dyt t msimit vazhdohet me realizimin e objektivave t ors s mparshme dhe prqendrohet puna tek leximi dhe analiza e tekstit. Gjat ksaj veprimtarie do t punohen ushtrimet: 3- 4- 5, faqe 107 (Rubrika T lexuarit). Bhet kujdes gjat puns prdorimi i qllimshm i nj gjuhe me detaje dhe pa nntekste, shprehje dalluese e tekstit joletrar. Nuk duhet harruar se kemi t bjm me nj prshkrim subjektiv, n t cilin prshkruhet prmes shprehjes s ndjenjave dhe t emocioneve t personit q bn shkrimin. Nj shprehje gjuhsore e ktij prdorimi jan edhe shprehjet frazeologjike.
Informacioni i ri do t ket si objekt njohurit praktike pr t shkruarin. Ky informacion sht paraqitur n tekst n faqen 108. (T msojm t shkruajm).
Pas punimit t tij, nxnsit n mnyr t pavarur dhe individuale do t punojn ushtrimin 2 faqe 109 (Rubrika T shkruarit). 2. Parafrazoni me shkrim, nprmjet nj paragrafi me jo m shum se 100 fjal tekstin Argjiaset ose ushtrimin 3, 3. P rshkruani sesi e kaloni nj dit t zakonshme, duke u ndalur te kto aste: Ku gjendeni? Me k? far pune kryeni? mendoni pr punn (shkolln)? Si e kaloni kohn e lir? etj.
MODEL MSIMOR
TEMA: Faik Konica Shqiptart Studim teksti

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t lexoj rrjedhshm me qartsi dhe shprehsi tekstin e dhn; T shkruarit: - t vlersoj tekstin pr origjinalitetin dhe besueshmrin e tij; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; T vshtruarit: - t krijoj rubrika vlersimi pr t gjykuar efektivitetin e mesazheve pamore. ZHVILLIMI I MSIMIT:
a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit

56
NR.
1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Lexim n heshtje Pun individuale Prshkrimi objektiv dhe subjektiv Shkrimi i lir
KOHA
b1- Tema e msimit ka n qendr esen e Konics t shkputur nga libri Shqipria kopsht shkmbor i Evrops Juglindore. N vijim Konica vet rreshton karakteristikat e shqiptarve: 1. Individualizimi- q nuk lejon t zhvillohet shpirti i kolektivitetit, t cilin autori e sheh si penges pr bashkimin kombtar; 2. Urrejtja ndaj ndshkimit urrejtja e dnimit me vdekje pr faje politike. Edhe i burgosuri, sipas Kanunit, kur e lan burgun, fiton statusin moral; 3. Mungesa e idealit shqiptart vdesin pr ikrrima e jo pr ideale t mdha; 4. Mikpritja e cila sht kthyer n kult; 5. Nderi norma e etiks s shqiptarit sht besa, fjala e dhn pa kontrat t shkruar. Prandaj fyerja m e rnd pr shqiptarin sht ti thuhet i pabes. Kto jan disa nga tiparet q rendit ky shkrim t cilat nxnsit duhet ti diskutojn dhe zhvillojn gjat tri orve msimore prmes detyrave dhe ushtrimeve t faqes 115 116.
Gjat tri orve t zhvillimit t tems, nga msuesi mund t punohen n kt pjes t ors njohurit pr: - prshkrimin objektiv dhe subjektiv; - t msojm t dgjojm; - veshja shqiptare( e cila mund t prezantohet nga nxnsit prmes detyrave t rubriks T vshtruarit)
Veprimtarit e pavarura kan t bjn me punn e vet nxnsve pa ndihmn apo drejtimin e msuesit. N kto veprimtari mund t punohen ushtrimet e rubriks T shkruarit. Me shum rndsi ktu i kushtohet prmbledhjes dhe analizs s eses (shkrimit)
1. Analizoni paragrafin (9) duke shkruar prbrsit e tij si m posht. a) Tema pr t ciln flitet: Mungesa e idealit tek shqiptart b) Prshtypja zotruese: Shqiptart nuk e rrezikojn jetn pr ideale c) Detajet q e mbshtesin at: (Vini re prdorimet: kanun qibar; besnikri e verbr ndaj traditave t ngulitura;tipar fatkeq; jan prdorime ironike q shprehin prshtypjen zotruese t autorit) d) Prfundimi n t cilin arrin autori: Shqiptart nuk jan idealist
N rubrikn T folurit dhe t dgjuarit, gjat orve msimore do t trajtohen edhe shtje pr diskutim t cilat jan prfshir tek detyrat e faqes 116. Nj prej tyre, n vazhdimsi t informacionit t ri pr t msuar teknikat e t dgjuarit ka t bj me prmbledhjen me shkrim t diskutimit n zhvilluar n klas. Kjo teknik rrit vmendjen e nxnsve dhe aftsin e tyre t t shkruarit.
57
3. Prmblidhni me shkrim diskutimin e zhvilluar me ann e nj paragrafi me rreth 100 fjal.
Ky ushtrim, n varsi t mundsive, sht e rekomandueshme t zhvillohet n formn e shkrimit elektronik ku nxnsi t msohet t respektoj numrin e fjalve pa prishur prmbajtjen. Dy ushtrimet e tjera t rubriks T shkruarit jan t nj niveli mesatar dhe t avancuar dhe mund t punohen sipas niiveleve t nxnsve.
2. Gjeni paragraft, ku flitet pr karakteristikat pozitive t shqiptarve. Prmblidhni me shkrim mendimet e autorit n formn e nj eseje t shkurtr. 3. Filozofi i vjetr grek Platoni, thot: do shoqri e krijon qytetarin sipas shmblltyrs s vet. Shprehni mendimet tuaja n formn e nj referati dhe i arsyetoni ato duke pasur parasysh shoqrin shqiptare dhe tiparet e shqiptarve n ditt e sotme.
Nj pjes shum e rndsishme e ktij msimi sht edhe rubrika T vshtruarit. Forma e organizimit mund t jet e ndryshme, por shum m efektive do t jet nse konceptohet n formn e nj projekti krkimor (individual ose n grupe).
1. Vshtroni fotot e veshjeve popullore t paraqitura dhe shpjegoni disa prej tipareve t shqiptarve q shprehen prmes veshjes. Vini re ngjyrat, format dhe zbukurimet e prdorura. 2. Pse te veshjet popullore shqiptart u japin rndsi t madhe zbukurimit dhe qndisjeve? 3. Prshkruani veshjen karakteristike t zons suaj. 4. Krijoni nj album me fotografi t veshjeve karakteristike shqiptare.
N fund t orve msimore t parashikuara, rreth tri or, bhet vlersimi dhe arritja e objektivave. SHNIM! Lidhur ngusht me kt tem, n orn e integrimit msimor trajtohen njohurit gjuhsore pr mbiemrin.
MODEL MSIMOR
TEMA: Virgjinia Vulf Grat dhe letrsia Studim teksti

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t analizoj tekstin e dhn si form e ligjrimit eseistik; T shkruarit: - t prdor drejt nyjat n shkrimet e veta dhe n tekste t ndryshme t shkruara; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; T vshtruarit: - t gjej veori t prbashkta dhe dalluese midis dy shkrimeve q trajtojn t njjtn tem. ZHVILLIMI I MSIMIT:
58

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Lexim n heshtje Pun n ifte/Grupe Njohuri gjuhsore Diagrami i Venit
KOHA
b1- Teksti i Virgjinia Vulf trajton nj problematik shum t rndsishme q ka t bj me problemet e gruas dhe letrsis. Eseja v n dukje trajtimin e gruas dhe mnyrn se si sht par ajo n shekuj. Pr kt sht e nevojshme dhe shum e rndsishme q msimi t prqendrohet tek nj t lexuar pr tu kuptuar dhe jo thjesht n mnyr gramatikore. Pyetjet e prgatitura n rubrikn T lexuarit ndihmojn kt t kuptuar.
1. Cila sht tema e ktij shkrimi? Nnvizoni n paragrafin e par fjalin q e shpreh kt. N paragrafin e par t fragmentit paraqitet edhe tema e ktij shkrimi: Ishte pr t ardhur keq q nuk kisha mundur t sillja me vete n shtpi ndonj thnie t rndsishme, ndonj fakt autentik. Grat jan m t varfra se burrat pr shkak t ksaj ose asaj, ta zm. Ndoshta kishte ardhur koha q t hiqja dor nga krkimi i s vrtets dhe t shptoja nga dallga e mendimeve q t prvlon si llav e nxeht, por q sht e shplar, si ltyr ensh. Do t ishte m mir t ulja siparin; t mos e lija mendjen t m fluturonte; t ndizja dritn, t ngushtoja fushn e krkimeve dhe ti krkoja historianit q regjistron jo opinionet, por faktet, t m prshkruante kushtet n t cilat jetonin grat nuk them n rrjedh t kohs, por, t themi, n Anglin e epoks elizabetiane. 2. Lexoni me vmendje paragrafin (2). far shtje trajtohet tek ai? shtja: Trajtimi i grave n kohn e Elisabets. 3. Cili prej pohimeve t mposhtme shpreh m sakt domethnien e paragrafit (4)? a) grat jan po aq t mdha sa edhe burrat b) grat jan prfytyruar me rndsi vetm n letrsin e shkruar nga burrat c) grat edhe n letrsin e shkruar nga burrat nuk jan t rndsishme d) grat jan jashtzakonisht t bukura dhe tejet t shmtuara 4. Renditni ndryshimet q ka mes rolit t gruas (femrs) n krijimtarin letrare dhe n jetn reale. Pse ekziston nj qndrim i till i dyzuar? Cilat jan shkaqet q nxjerr autorja pr kt ndryshim? 5. Shpjegoni si i kuptoni fjalit e fundit t paragrafit (6): Macet nuk shkuakan n qiell. Grat nuk mund t shkruakan dramat q ka shkruar Shekspiri. 6. Titulli i shkrimit sht Grat dhe letrsia. - Cili sht raporti mes tyre? - K fajson autorja pr nj raport t till? - Po ju mendim keni pr t?
59
Informacioni i r n kt njsi msimore prqendrohet tek njohurit gjuhsore. Ashtu si e kemi thn edhe m lart, njohurit gjuhsore nuk jan qllim n vetvete pr tu ritrajtuar edhe nj her nga e para, por t risillen duke i kushtuar m tepr rndsi zbatimit t tyre n praktik prmes ushtrimeve. N raste kur nga nxnsit do t ket vshtirsi apo mangsi n formimin e tyre gjuhsor mund t bhet nj riprsritje dhe trajtim nga e para e tyre, prndryshe mund t bhet edhe thellimi i tyre.
N veprimtarin e pavarur gjat trajtimit t ksaj eseje, n or apo pjes t ors mund t zhvillohen diskutime t rndsishme q kan t bjn me problemet e trajtuara nga rubrika T folurit dhe t dgjuarit. Temat duhet t nxitin t menduarit kritik t nxnsve dhe mnyrn e diskutimit dhe argumentimit. Nuk sht e rndsishme q nxnsit t japin mendime plotsisht t sakta apo t duhurat, e rndsishme sht t msohen t diskutojn dhe argumentojn mendimin e tyre. Njkohsisht t msohen t dgjojn mendimet e njri tjetrit. Kto diskutime mund t zhvillohen prmes teknikave t ndryshme si: rrjeti i diskutimit, diskutimi i thjesht, miniprojekti, konkursi etj.
1. N kt shkrim t shkputur nga libri eseistik Nj dhom m vete, Virxhinia Vulf trajton problemin e marrdhnies s gruas n shoqri dhe qndrimin ndaj saj n Anglin e shekullit XVI. - Po sot, si qndron problemi i emancipimit t femrs n shoqrin ton? - A mund t themi se ajo sht plotsisht e barabart me burrin? - Si e shpjegoni ju dhunn ndaj grave? - A duhet trajtuar ajo si qenie inferiore? Zhvilloni diskutimin n klas duke iu referuar realitetit t shoqris s sotme shqiptare. Sillni shembuj konkret nga jeta duke dhn gjykimin tuaj rreth tyre. 2. Lavdia m e madhe pr nj grua sht kur ajo nuk prflitet" - thoshte Perikliu, q vet ishte nj burr tepr i prfolur. A pajtoheni ju me kt prcaktim? A duhet t ekzistoj nj standard i dyfisht pr gjykimin e vlerave duke u nisur nga prkatsia gjinore?
Tjetr element i puns s pavarur jan edhe ushtrimet gjuhsore, ushtrimet 1-2 faqe 127. Nj teknik q mund t shrbej shum mir pr t punuar ushtrimin e rubriks T vshtruarit sht edhe Diagrami i Venit.
Diagrami i Venit Diagrami i Venit sht nj teknik me ann e t cils evidentohen t prbashktat dhe dallimet ndrmjet dy koncepteve, dukurive, historive, personazheve etj. Dy pyetjet mbi t cilat ndrtohet diagrami i Venit jan: Cilat jan t prbashktat ndrmjet ? Po ndryshimet ndrmjet tyre? Diagrami i Venit ndrtohet me ndrprerjen e dy a m shum rrathve. Mund t prdoret pr t br kontrastimin e ideve e duke treguar njkohsisht t prbashktat q ato kan me njra-tjetrn. Diagrami i Venit prdoret kryesisht gjat fazs s reflektimit. Nprmjet tij, nxnsit zbulojn tipare t prbashkta, dallime midis koncepteve t ndryshme si dhe mbajn qndrime personale lidhur me to. Prvoja ka treguar se sht e mundur t prdoret n do lnd, pothuajse n do or msimi. Veprimtaria zgjat 10-20', por sht n varsi t specifikave lndor, moshave dhe t kohs s prgjithshme n dispozicion t ors s msimit.
1. Krahasoni paragraft e mposhtm t shkputur nga eseja e Faik Konics, Shqiptart, dhe eseja e Virxhinia Vulfit. - A shihni ngjashmri mes dy qndrimeve? 60
- Si shihet femra n t dy kto kultura? - far domethnie ka fakti q paragrafi i Vulfit prshkruan nj tradit t shekullit XV, kurse i Konics nj qndrim n shekullin XX? - A mendoni se shoqria mund t prparoj duke shkelur t drejtat e gjysms tjetr t saj, femrs?
N fund t orve msimore t parashikuara, rreth tri or, bhet vlersimi dhe arritja e objektivave. Detyr:
Ese. Thnia: Gruaja sht e paprekshme e prdorur te Kanuni i Lek Dukagjinit, tregon shenj emancipimi apo diskriminimi ndaj grave. Argumentoni mendimin tuaj prmes nj eseje t shkurtr.
Shnim! N vlersimin e eses, prve strukturs dhe organizimit t prgjithshm, msuesi sht mir t ket parasysh kontekstin e Kanunit, tek i cili gruaja trajtohet si nj pron e burrit (fillimisht e babait apo vllezrve dhe m pas e bashkshortit t saj). Kshtu n trajtimin e eses do t vlersohet qndrimi i cili e konsideron kt thnie si nj diskriminim dhe nnvlersim t gruas, gjaku i s cils nuk vlen pr tu marr hak.
MODEL MSIMOR
TEMA: Arshi Pipa Si vdiq Vinens Prendushi Studim teksti

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t prdor njohurit e origjins s fjalve si dhe t dhnat e kontekstit historik e letrar, pr t prcaktuar kuptimin e fjalve t tekstit t dhn; T shkruarit: - t prdor drejt n shkrimet e veta dhe n tekste t ndryshme t shkruara njohurit gjuhsore pr numrorin; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert;
61
T vshtruarit: - t identifikoj ndikimet ekonomike dhe sociale n veprat e letrsis duke prgatitur pr kt nj projekt krkimor (individual ose n grup). ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Lexim n heshtje Pun n ifte/Grupe Njohuri gjuhsore Shkrim i lir redaktim Pun me projekte
KOHA
b1- Teksti i Arshi Pips prve karakterit t tij eseistik dhe t shkrimit prshkrues- vetjak, paraqet edhe veorin e prdorimit t gjuhs dialektore. sht e rndsishme t punohet nga nxnsit n gjuhn burimore, pasi kshtu ndikohen nxnsit t kuptojn gjuhn si nj sistem t gjall q paraqet jo vetm mendimin por edhe realitetin kohor dhe krahinor. sht e rekomandueshme q pr t realizuar domethnien e tekstit, nxnsit t nxiten t kuptojn fjalt dhe situatat prmes kontekstit dhe njohurive q kan pr dialektin e prdorur. Pyetjet e prgatitura n rubrikn T lexuarit ndihmojn kt t kuptuar.
1. Si del figura e Vinens Prendushit n kt shkrim? 2. Gjeni frazat q ju kan br m tepr prshtypje n kt prshkrim dhe shpjegoni pse. 3. N kt shkrim, autori bn nj portretizim t Imzot Vinens Prendushit, njrs prej figurave m t njohura t besimit, kulturs dhe veprimtaris shoqrore t jets shqiptare t viteve 30. Ai jepet n kt shkrim si njeri, si fetar dhe si shkrimtar. - Gjeni n tekst kto tipare t ksaj figure ashtu si i ka dhn autori dhe plotsoni tabeln e mposhtme. 4. C ili sht mendimi juaj pr dnimin dhe vuajtjen n burgjet dhe kampet e puns s detyruar t ktij intelektuali dhe njeriu t madh? 5. far i karakterizon gjyqet e diktaturs komuniste sipas atyre q tregon Arshi Pipa? Ku duket falsiteti dhe egrsia e tyre? 6. do t thot shkrimtari me fjalt e paragrafit t fundit me t cilat mbyllet i gjith shkrimi?
62
Informacioni i r n kt njsi msimore prqendrohet tek njohurit gjuhsore. Ashtu si e kemi thn edhe m lart, njohurit gjuhsore nuk jan qllim n vetvete pr tu ritrajtuar edhe nj her nga e para, por t risillen duke i kushtuar m tepr rndsi zbatimit t tyre n praktik prmes ushtrimeve. N raste kur nga nxnsit do t ket vshtirsi apo mangsi n formimin e tyre gjuhsor mund t bhet nj riprsritje dhe trajtim nga e para e tyre, prndryshe mund t bhet edhe thellimi i tyre.
N veprimtarin e pavarur gjat trajtimit t ksaj eseje, n or apo pjes t ors mund t zhvillohen diskutime t rndsishme q kan t bjn me problemet e trajtuara nga rubrika T folurit dhe t dgjuarit. Temat duhet t nxitin t menduarit kritik t nxnsve dhe mnyrn e diskutimit dhe argumentimit. Nuk sht e rndsishme q nxnsit t japin mendime plotsisht t sakta apo t duhurat, e rndsishme sht t msohen t diskutojn dhe argumentojn mendimin e tyre. Njkohsisht t msohen t dgjojn mendimet e njri tjetrit. Kto diskutime mund t zhvillohen prmes teknikave t ndryshme si: rrjeti i diskutimit, diskutimi i thjesht, miniprojekti, konkursi etj.
1. Duke u nisur nga shkrimi Si vdiq Vinens Prendushi, dhe duke pasur parasysh edhe shembuj t tjer, diskutoni n klas se si diktaturat jan kundr intelektualve dhe shpjegoni pse jan kundr tyre. 2. Gjat viteve t diktaturs komuniste, prve letrsis zyrtare t realizmit socialist, u zhvillua nj letrsi e shkruar npr burgje dhe internime ose arrati. Kjo letrsi e cila nuk respektoi ideologjin e kohs u quajt e ndaluar. Nisur nga informacionet e marra, nga ato q keni dgjuar, si dhe duke pyetur prindrit tuaj, zhvilloni nj diskutim rreth shtjeve t mposhtme: - vend z kjo letrsi n historin e letrsis shqiptare? - Cilt jan disa nga autort kryesor t saj? - Cili sht mendimi juaj rreth dnimit dhe persekutimit t shkrimtarve dhe artistve n kohn e diktaturs? - Si mendoni ju, a duhet t ken arti dhe letrsia kufizime ideologjike?
Tjetr element i puns s pavarur jan edhe ushtrimet gjuhsore, ushtrimet 1-2-3 faqe 134. Pr t realizuar veprimtarit e parashikuara n rubrikn T vshtruarit mund t prdoret teknika e projektit.
Puna me projekte Kjo lloj pune realizohet kryesisht prmes puns n grup, pasi projektet jan pun me objektiva t shumta dhe t shumanshme, t cilat sht vshtir ti kryej n mnyr individuale nj nxns. Puna me projekte prmes puns n grup krkon investigimin dhe zgjidhjen e problemeve, aj kryet nn udhheqjen e msuesit. Projektet jan veprimtari msimore t cilat kryen n mnyr t pavarur nga ana e nxnsve pr shtje t ndryshme Ato krkojn periudh pak a shum t gjat kohore. Kryen brenda dhe jasht procesit msimor. Puna n grupe prmes projektit krijon edhe punn n rrjet.
N fund t orve msimore t parashikuara, rreth tri or, bhet vlersimi dhe arritja e objektivave.
TEKSTI TREGIMTAR (7 OR MSIMI MODEL)

MODEL MSIMOR
1
63
TEMA: Mopasan Lumturia Studim teksti

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t zbuloj vlerat artistike t tekstit duke e lexuar at me vmendje; T shkruarit: - t prmbledh me shkrim fabuln e ktij tregimi; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Lexim me ndalesa Diskutim Arti poetik i Mopasanit Shkrim i lir
KOHA
b1- Ora e msimit fillon me paraqitjen e ktij autori dhe njohjen me tregimin q do t lexohet. Tema e msimit do t zhvillohet n tri or msimore. Kshtu nga msuesi do t punohet n hap pas hapi pr t realizuar kuptimin, analizn dhe vlersimin e ktij tregimi. Fillimisht sht shum e rndsishme puna pr t kuptuar tekstin. Nj teknik e prshtatshme sht ajo e Leximit me ndalesa. Shnim! sht e rndsishme q n prdorimin e ksaj teknike t kihet parasysh se nxnsit duhet t mos e ken lexuar paraprakisht tregimin. b2- Nxnsit do t lexojn n heshtje tregimin duke u ndalur n disa pika kye pr t cilat msuesi mund t shtroj pyetjet sugjeruese si m posht: - 1. Pjesa e par: Paragrafi 1 10. Pyetja: far mendoni se do t tregoj rrfimtari? - 2. Pjesa e dyt: Paragrafi 11 20. Pyetja: Pse zonja e shtpis (plaka) tregohet kaq e interesuar pr t panjohurin nga Nansia? - 3. Pjesa e tret: Paragrafi 21 29. Pyetja: Cilat mendoni se do t jen opinionet rreth ngjarjes s treguar t atyre q dgjuan kt histori? (Ose mund t punohet pyetja nga rubrika T folurit faqe 143.
3. N fundin e novels Lumturia, personazhet q dgjojn tregimtarin japin opinionet e veta pr at q kan dgjuar. - Cilat jan kto opinione? - - Po mendimi juaj cili sht?
Gjat etaps s par t msimit mund t punohen n formn nj reflektimi detyrat e dhna n rubrikn T lexuarit faqe 142, si m posht:
1. Mopasani synon t pasqyroj n tregimet e veta jetn, prpjekjet e njerzve t thjesht, luftn dhe dashurin e tyre. 64
- far trajton autori n kt novel? 2. Mjeshtria narrative e Mopasanit duket n t gjitha novelat dhe tregimet e tij. N tregimet humoristike veprimi zhvillohet me ritm mjaft t shpejt, kurse n tregimet me frym elegjiake, narracioni zhvillohet pa u ngutur, n mnyr q t jepen n thellsi e me ngrohtsi edhe nuancat m t vogla t asaj q pasqyrohet. - Cili sht rrfimtari n kt novel? - far ndodhie tregon ai? - Cilat jan personazhet kryesore t ksaj ndodhie?
Informacioni i ri ka t bj me nj njohuri rreth artit t Mopsanit dhe veorit e tij. Pr kt mund t shrbej materiali i dhn n faqen 145 ose materiale t tjera t cilat mund t prgatiten nga msuesi.
N pjesn fundit t ors s msimit prmes shkrimit t lir do t punohet pr t br prmbledhjen e fabuls s ktij tregimi. Ushtrimi 1 faqe 145.
1. Prmblidhni me shkrim n nj paragraf ndodhin e treguar n kt novel, ashtu si do ta tregonte njri nga personazhet e saj.
e) Minitesti:
Tregimet e Mopasanit dallohen pr: b) humorin dhe satirn d) prshkrimin dhe detajin
a) ironin dhe sarkazmn c) objektivitetin dhe impersonalizmin
MODEL MSIMOR
TEMA: Mopasan Lumturia Studim teksti

65
OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t identifikoj karakteristikat prmbajsore t tregimit; T shkruarit: - t shkruaj nj teskt t shkurtr prshkrues duke u mbshtetur n detajet e tekstit; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; T vshtruarit: - t zbuloj nnkuptime q fshihen pas imazheve statike (fotografi, piktura etj.). ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Ruaje fjaln e fundit pr mua Diskutim Prdorimi stilistikor i lidhzave Shkrim i lir
KOHA
b1- N orn e dyt zakonisht fillohet nga detyrat dhe problemet e lna nga ora e kaluar. M pas vazhdohet me detyrat e ors s re pr realizimin e objektivave. Qllimi i ors s dyt sht identifikimi i veorive stilistikore t Mopasanit dhe vlera estetike e ktij prdorimi. Pr kt mund t prdoret teknika Ruaje fjaln e fundit pr mua.
Ruaje fjaln e fundit pr mua Teknika Ruaje fjaln e fundit pr mua sht nj teknik q nxit q nxnsit t mendohen dhe t reflektojn rreth leximeve t tyre. Prmes ksaj teknike krijohen mundsi pr t trhequr n diskutime nxnsit e t gjitha niveleve Pr realizimin e ksaj teknike ndiqen kto hapa: Hapi 1. Krkohet q nxnsit t gjejn n pjest q lexojn nj apo dy fragmente interesante. Hapi 2. Pjesa e zgjedhur shkruhet n nj sked, duke shnuar edhe numrin e faqes (paragrafit) nga sht marr. Hapi 3. N ann e pasme t skeds shkruhet nj koment rreth citatit t zgjedhur. Nxnsit mund t shkruajn argumente pro dhe kundra ides s zgjedhur. Hapi 4. Msuesi krkon q nxnsit t lexoj fragmentin apo komentin para t tjerve. Kjo teknik mund t zgjidhet edhe si detyr shtpie. Hapi 5. Pasi lexohet pjesa msuesi krkon q nxnsit t bjn komente apo t reagojn rreth fragmenteve t njri-tjetrit. Edhe msuesi mund t bj komente rreth mendimeve dhe ideve t nxnsve. Hapi 6. Msuesi mbyll diskutimin duke ftuar njrin nga nxnsit q bri komete t lexoj komentin pr nj fragment t zgjedhur fragmentin Pasi kan diskutuar t gjith rreth fragmentit t zgjedhur dhe kur nuk ka m diskutime rreth tij msuesi fton nxnsin q ka zgjedhur kt fragment t bj komentet e veta. Prandaj dhe thuhet Ruaje fjaln e fundit pr mua. M pas vazhdohet me komentet e fragmenteve t tjera dhe ndiqet e njjta rrug.
Gjat ksaj etape mund t punohen ose t orientohen nxnsit t punojn krkesat e detyrave t ushtrimeve t mposhtme.
3. N novelat e veta Mopasani nuk prdor efekte t jashtme apo intrig t ndrlikuar, por ndikon te lexuesi me artin e riprodhimit t thjesht, lakonik dhe t bukur t realitetit. 66
Rol me rndsi luajn n novel detajet shprehse. - Gjeni disa prej detajeve me t cilat ai prshkruan mjedisin, personazhet dhe shpreh opinionin e rrfimtarit. 4. Krahasoni paragrafin (12) me paragrafin (13). - far veorie ju bie n sy n prshkrimet e tyre? - Cila figur e stilistiks prdoret? - Cili sht funksioni i ktij prdorimi? 5. N paragrafin (27), bie n sy prdorimi i teprt i lidhzave. - Cili sht funksioni i ktij prdorimi? - lloj gjymtyrsh jan prdorur n fjalit e ktyre paragrafve? 6. P rdorimi i teprt i lidhzave n nj tekst, me qllime stilistikore, krijon dukurin e polisindetit. - Gjeni raste t ktij prdorimi. - Shpjegoni pr secilin rast funksionin q ato kryejn. - far ndjenje prcjellin tek ju?
b2- N pjesn e dyt t ksaj etape, nse nga nxnsit jan arritur objektivat e prcaktuara mund t zhvillohet edhe rubrika e diskutimit. N t kundrt kjo mund t lihet pr tu zhvilluar n orn e ardhshme. Mos harrojm se n rast t ngutshm, tema mund t zhvillohet edhe 4 or. Diskutim:
1. Shpjegoni si e kuptoni mendimin e shprehur prmes fjalis: Ai ia kishte br jetn t lumtur asaj, shum t lumtur. - Si e kuptoni ju lumturin? - do t thot pr ju t jesh i lumtur? 2. Aventura e personazheve t ngjarjes s rrfyer n kt novel tregon sakrificat n emr t dashuris s prjetshme. - A mund t dashuroj njeriu prjetsisht? - A t bn t lumtur dashuria? - far lidhjeje ka mes dashuris dhe lumturis?
Informacioni i ri sht nj prmbledhje e argumenteve apo diskutimeve q jan br gjat zhvillimit t detyrave t msiprme. Por msuesi mund t prqendrohet tek informacioni i dhn n tekst ose tek nj prmbledhje e atyre argumenteve q kan dhn nxnsit gjat punimit t tekniks Ruaje fjaln e fundit pr mua.
N pjesn fundit t ors s msimit prmes shkrimit t lir do t punohet pr t br prshkrimin e ishullit. Ushtrimi 2 faqe 145. Kjo detyr mund t zhvillohet edhe si detyr shtpie n rast se nuk realizohet gjat ors s msimit.
2. Nnvizoni n tekst detajet me t cilat karaktarizohet mjedisi dhe shkruani nj prshkrim t ishullit.
e) Minitesti:
67
Prdorimi i teprt i lidhzave n nj tekst realizohet prmes figurs s: a) asindetit paralelizmit b) polisindetit c) paratakss d)
N fund t ors s msimit bhen konkluzionet e objektivave, arritjet dhe mosarritjet si dhe vlersimi. Detyr shtpie: Ushtrimi 1 faqe 144 ( rubrika T vshtruarit ) ose ushtrimi 2 faqe 145 tek e njjta rubrik
1. N fotografit e mposhtme shihen disa pamje t ishullit t Korsiks. - Krahasoni prshkrimin e autorit dhe prfytyrimin q ju ka ngjallur ai me kto pamje. - A prputhet prfytyrimi juaj me at t pamjeve? 2. Analizoni detajet q ju bien n sy n kt tablo t Leon Lhermitte, t titulluar: Shprblimi i korrsve. Vini re prdorimin e detajeve artistike pr t dhn prshkrimin dhe gjendjen e personazheve. Nisur nga titulli, prcaktoni subjektin q trajtohet aty. N mnyr shum t ngjashme me teknikat letrare t t shkruarit edhe aty shprehet ironia. Prpiquni ta dalloni me far detajesh artistike jepet? far ndjesie ju ngjall kjo tablo?
Shnim! N orn e tret t trajtimit t tems do t punohen ushtrimet dhe detyrat e parealizuara gjat orve t mparshme. Prsa u prket njohurive gjuhsore ato do t trajtohen n kuadrin e orve t integrimit t njohurive dhe do t zhvillohen sipas nevojs apo krkess q kan nxnsit pr trajtimin dhe rifreskimin e njohurive. Kjo i lihet n analiz dhe vlersim vet msuesit. Prndryshe, msuesi mund t zhvilloj edhe nj or tjetr me tekstin e Mopasanit.
MODEL MSIMOR
345
68
TEMA: Flober Zonja Bovari Studim teksti

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t zbuloj vlerat artistike t veprs prmes leximit t thelluar t veprs s plot; T shkruarit: - t shkruaj nj studim krkimor q sintetizon dhe citon t dhna, duke prdorur informacione t mbledhura nga burime t ndryshme pr t mbshtetur mendimin e vet; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t bj dallimin mbi prdorimin e retorikave bindse dhe emotive; T vshtruarit: - t vlersoj se si nj vepr arti shpreh vlern e epoks n t ciln sht realizuar. ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Sked pr veprimtari inividuale Diskutim Minimsimi Shkrim i lir
KOHA
b1- Realizimi i analizs s ktij romani shum t njohur mund t punohet n nj form trsore duke nxitur nxnsit ta lexojn at. Pas leximit t romanit fillohet me nj diskutim t prgjithshm pr Ema Bovarin. Ne e kemi par Emn t vuaj nj vdekje t zgjatur n agoni. - Pse Floberi e ka shkruar n kt mnyr vdekjen e saj? - A sht ajo nj personazh simpatik? Pse po ose pse jo? - A sht Ema nj grua (nn) e mir? Pas ktij diskutimi por edhe duke u mbshtetur n fragmentin e dhn nxnsve u jepet si detyr plotsimi i skeds pr veprimtari individuale si m posht. b2- Sked pr veprimtari individuale EMRI: _________________; MBIEMRI: ______________________; KLASA:__________; Zgjidhni nj nga temat e diskutuara dhe jepni shembj t saj nga teksti (fragmenti ose romani) duke plotsuar tabeln e mposhtme: 1. Temat: Iluzioni dhe realiteti; Borgjezia dhe aristokracia e shekullit XIX; Dashuria e vrtet dhe romanca seksuale; Provinca dhe metropoli. 2. Vini n dukje detajet e ironis n fragmentin q keni gjetur. (Ktu mund t punohet edhe fragmenti i tesktit) 3. Ese argumentuese. Ema Bovari viktim apo fajtore? 4. Prezantim individual me goj.
69
(Nj roman tragjik sht ai roman ku personazhi kryesor shkatrrohet ose vuan brengn e skajshme, veanrisht si rrjedhoj e nj furtune tragjike, nj dobsie morali ose nj paaftsie pr tu prballur me rrethanat e vshtira.) A mund t konsiderohet tragjik romani Zonja Bovari? Pse po ose pse jo?
N trajtimin e informacionit t ri mund t prdoret teknika e Minimsimit.
Minimsimi sht nj term i ri q ka filluar t prdoret koht e fundit n shkolln ton. Ai ka t bj me disa porosi e kshilla apo informacione fillestare, t cilat i japin mundsi msuesit q n pak minuta, ti ndihmoj nxnsit e tij n rast se mendon se ata kan nevoj pr t dhe n rast se sht i bindur q ata nuk din shum pr shtjen q ai trajton. Minimsimi zgjat shum pak, 2-5 minuta dhe zhvillon disa aftsi specifike t munguara te nxnsit, t cilat msuesi i ka vrejtur m par dhe q nuk jan t plota pr temn q do t zhvilloj.
N temat e informacionit t ri msuesi mund t trajtoj shtje si: - Iluzioni dhe realiteti n vepr - Ironia - Objektiviteti dhe impersonalizimi etj. Disa prej tyre jan dhn edhe n teskt, por sigurisht q nga msuesi mund t prdoren materiale t ndryshme t cilat sht mir t krkohen prej nxnsve duke u drejtuar nga msuesi.
duke pasur parasysh se prmes tekniks s zgjedhur pr t punuar kt vepr, vihet n qendr mendimi dhe puna e vet nxnsit ssipas aftsive dhe njohurive q ai ka, n kt pjes t ors s msimit po prmend disa prej pikave kye t komentit t fragmentit t dhn n tekst. PIKA KYE T KOMENTIT: Jan ditt e para t martess dhe Ema po pson zhgnjimet e para tronditse, pasi burri i saj nuk sht si ata q prfytyronte ajo. Kontrasti i fjalve lidhte dhe shkputej sintetizon krejt at q po ndodhte n jetn e Ems. Burgosjen e trupit brenda katr mureve t shtpis dhe ikjen e shpirtit n ndrrimet romantike. N krahasimin q u bhet mendimeve t Sharlit (t rrafshta si trotuaret) qndron edhe e kundrta e asaj q i takon Ems (emocion, dshir, qeshje). Ema e njeh jetn vetm nprmjet romaneve; ajo pret t gjej t Sharli heroin romantik ose princin e kaltr dhe mendon se burri pr s mbari duhet t dij gjithka madje dhe terma kalrimi, gj q lidhet m tepr me at ka do t thon t tjert, se sa do ti hynte n pun atij. Sharli sht i qet, pasi ai as q mendon se Ems i mungon dika q t mos jet e lumtur. Ai kt gjithka e lidh me qetsin dhe mirqenien, pa e vrar mendjen se nj grua si Ema krkon m tepr romantizmin n jetn e saj. Sharli knaqet me talentet e s shoqes, por vet nuk bn asgj pr ta knaqur at. Rolet e tyre dduket se jan t prmbysura. Si nuk arrin t kuptoj se shijet e saj jan krejt n kundrshtim me mjedisin q ai i ka krijuar. Ironia nuk shfaqet n fjalt e autorit, por nnkuptohet nga sjellja e personazhit. Shembuj t prdorimit t ironis n fragment: Ironizon Emn: Q ta shijonte nektarin e tyre, e mira ishte t kalonte npr ato vende me emra kumbues; t mbyllej bashk me trishtimin e saj n ndonj shtpiz fusharake skoceze, si bashkshorte e nj burri t veshur me frak kadifeje t zez me kinda t gjat dhe me izme prej lkure t but, me kapel me maj dhe me mansheta, vshtron yjet dhe bn plane pr t ardhmen; dhe n to qarkullonin mendime dosido t njerzve me veshje aq t zakont; nuk kishte qen n gjendje ti shpjegonte asaj nj term t t hipurit n kal;Mirpo, a nuk sht e domosdoshme vall q burri t shklqej n shum drejtime, ta bj bashkshorten t njoh forcn e pashtershme t dashuris, shijet e strholluara t jets, t gjitha t fshehtat? Ironizon Sharlin: Bisedat q bnte Sharli ishin t rrafshta si trotuare rrugsh; sishte br asnjher kureshtar t shkonte t shihte ndonj shfaqje n teatr me aktor nga Parisi; ai se prishte fare terezin, q sdilte kurr nga ajo plogshti e patrazuar, q e ndiente bile veten t lumtur prej saj.
70
e) Minitesti:
lloj romani sht Zonja Bovari: b) psikologjik c) sentimental d) simbolist
a) historik
N prfundim t tri ose katr orve t msimit rreth analizs dhe studimit t tekstit nxnsit do t vlersohen pr punn e br n baz t aftsive q kan treguar dhe detyrave q kan realizuar. M posht paraqitet n tabel shembull e nj vlersimi t nxnsit sipas disa kritereve: Vlersimi: Niveli minimal: - nota 5 6 Nuk ndihmon me shembuj n diskutimet n klas; citimet nga teksti n fletn e veprimtaris vetjake nuk jan t prshtatshem dhe nuk mbshtetin temn e dhn. Niveli mesatar: - Nota 7 8 Ndihmon t paktn me nj shembull n diskutimin n klas; jep t paktn nj citim t prshtatshm pr fletn e veprimtaris. Niveli i avancuar: - Nota 9 10 Ndihmon me shembuj specifik n diskutimet n klas; jep shembuj t tems, t ndryshm nga ato t dhna dhe diskutuara n klas; gjen citime domethnse nga teksti (vepra) pr veprimtarin n shtpi. 6
MODEL MSIMOR
TEMA: Detyr kontrolli me shkrim Ese argumentuese

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T shkruarit: - t skicoj nj ide kryesore duke e mbrojtur at me nnide dhe organizim cilsor. Shnim! Detyrat me shkrim, prve testeve mund t zhvillohen edhe n formn e eseve t cilat t zhvillohen n nj or msimi pr nj tem t ciln nxnsit kan informacion. Nj shembull i nj teme eseje paraqitet si m posht: Ese: - Renditni pes nga arsyet q e ojn Emn drejt vetvrasjes. - Pr do arsye shkruani nj shpjegim t shkurtr. - Zgjidhni nj nga arsyet q, sipas mendimit tuja, Ema mund ta kishte kaprcyer. Shpjegoni zgjidhjen. - far do t kishte ndodhur me fatin e Ems nse aajo do t kishte ndrmarr veprimin q formuluat m lart. Vlersimi:
71
Pyetjet e para do t vlersohen n baz t saktsis s prgjigjes s nxnsit. Pyetjet e dyta do t vlersohen pr mnyrn se si e mbshtet mendimin nxnsi, por jo se far pozicioni merr.
MODEL MSIMOR
TEMA: ismail Kadare Gjenerali i ushtris s vdekur Studim teksti

OBJEKTIVAT: N fund t ors s msimit nxnsi duhet: T lexuarit: - t zbuloj vlerat artistike t tekstit duke e lexuar at me vmendje; T shkruarit: - t shkruaj fjali t thjeshta dhe t prbra pr t shprehur mendimin e vet; T folurit: - t mbaj nj qndrim t caktuar ndaj diskutimit t zhvilluar n klas; T dgjuarit: - t prmbledh informacionin e prezantuar me goj nga t tjert; T vshtruarit: - t gjej veori t prbashkta dhe dalluese mes filmit dhe romanit. ZHVILLIMI I MSIMIT:

1. 2. 3. 4. 5.
VEPRIMTARIT
METODAT
Lexim i drejtuar Bashkbisedim Portretizimi i plaks Nic Shkrim i lir
KOHA
b1- Nxnsit do t drejtohen t lexojn me vmendje fragmentin e dhn nga teksti i cili sht shkputur nga kapitulli XIX i romanit. Gjat leximit do t bhet kujdes t prqendrohen tek situata dhe personazhet q marrin pjes. M pas do t kalojm n nj veprimtari bashkbisedimi pyetje prgjigje. b2- Bashkbisedim: Pyetje prgjigje: - Vendosni ngjarjet e ksaj skene n trsin e romanit. - Si shfaqet gjenerali n kt sken? - Po prifti? - Cili sht shqetsimi i tyre?
PORTRETIZIMI I PLAKS NIC Nica sht pika m e lart n hierarkin artistike t betejs q Kadareja e ka titulluar Gjenerali i ushtris s vdekur. Kulmi i romanit arrihet n skenn plakn Nic, e cila, nga mjeshtria e rrall dhe nga dramatizimi e tragjizmi q bart, nuk mund t ta sjellim ndrmend vese si nj afresk madhshtor. Skena e plaks Nic na kujton tragjedin ton. sht nj e keqe q mund t ndodh, madje, ndonjher pas nj fundi t mir, harrohet mimi i lart me t cilin u arrit ai.
72
Nica sht antitez e figurs s mullisit q mbajti me buk pr nj koh t gjat nj ushtar t ushtris armike. Nica sht simbol i lufts, i sakrificave, ku plekset nj tragjedi vetjake dhe nj tragjedi kombtare. Vendi q z kjo figur n roman sht relativisht i vogl. Vetm nj kapitull. Po n t vrtet ajo sht e pranishme q nga fillimi i romanit. Prgatitja pr ta nxjerr n sken at fillon q nga fillimi i romanit. Kjo ndodh sepse ajo sht e lidhur me historin e kolonelit Z. dhe Batalionit Blu. Veori tjetr e figurs s Nics sht edhe fakti se ajo dika flet, por autori as edhe nj fjal nuk na ll t dgjojm nga goja e saj. sht personazh pa tekst. N tekstin e librit kan zn vend katr monologje t brendshm t Nics, t cialt kan shum dhimbje dhe urrejtje, por edhe shum filozofi dhe psikologji. Kto monologje s bashku me finalen e skens, na japin monumentalitetin e figurs tragjike t Nics.
-
N monologun e par, Nica i drejtohet gjeneralit me pyetjen, pse erdhe n dasm, nuk e kupton q je i teprt? Ndrsa dasmort e tjer nuk shfaqin ndonj paknaqsi. Nics, ardhja e tyre i hap plagt e pashrueshme. Thell n ndrgjegjen e saj ajo riprjeton kohn q i ka shkaktuar miku i gjeneralit. N monologun e dyt ajo zbulon se dhe gjenerali e kupton se sht i teprt, madje ajo v re sesi atij i dridhet dora kur ngre gotn e rakis. N monologun e tret, megjithse rikujton se hoqi at nat me shi derisa e hapi gropn, ajo sht e vendosur t mos flas pr kto gjra, q t mos u prish gzimin dasmorvee, madje edhe gzimin e t huajve. Kjo do t thot se dhimbja shpirtrore nuk e ka errsuar gjykimin: ajo dshiron t respektoj zakonet e mikpritjes shqiptare, aq n tepr q n at shtpi edhe ajo vet sht e mysafire dhe nuk i takon asaj t shkel rregullat. N monologun e katrt ajo vazhdon ti thot gjeneralit se do t iksh pa marr mikun tnd, mikun tnd t zi q m sterrosi jetn. Por befas ajo sheh se gjenerali ngrihet t hedh valle dhe ky fakt e poshtron dhe egrson n kulm. N monologun e saj ka nj shprehje q shrben si ajo pika q mbush gotn, madje e derdh: Kjo sht e teprt! klith ndrgjegjia e saj. Plaka Nic q kishte vendosur ta mbante pr vete t fshehtn e varrit t kolonelit, ndoshta sepse gjente nj lehtsim q shkelte me kmb at varr sa her kalonte pragun e shtpis, nuk e prballon dot at ka i pan syt, q kmbt e gjeneralit t hidhnin vaalle mbi at tok nn t ciln shokt e tij kishin futur shum nga bijt e bijat e ktij populli.
Kur Nica u largua nga dasma, asnj nuk e dinte se aty nga mesnata ajo do t kthehej prsri me nj thes n krah dhe krejt e prbaltur. Tani sht rradha e saj t pushkatoj kt gjeneral. Kur e hedh thesin me eshtrat e kolonelit n kmbt e gjeneralit, ne prsri nuk dgjojm se i thot ktij, por e marrim me mend, do t ket thn: Merre dhe mikun tnd!. Thsi me eshtrat e kolonelit, sikur t kishte rn mbi kokn e gjeneralit e krrusi kt, sikur t mbante mbi shpin turpin dhe peshn e gjith bots. Tungulli q doli nga rnia e eshtrave ishte sinjali q i dha shtys rrokapujs morale t gjeneralit: at e z frika dhe largohet nga fshati pa gdhir, shtyn pa dashje n lum thesin me eshtrat e atij q kishte. Ai thes, ishte kambana q varrosi edhe vet gjeneralin, pikrisht at, q, duke u krekosur, i kishte thn dikur priftit se: ...edhe vdekja jon sht m e bukur se jeta e tyre. Plaka Nic e la kshtu ushtrin e vdekur pa gjeneral.
73
74

Liber Mesuesi Gjuha Shqipe 11

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Liber Mesuesi Gjuha Shqipe 11

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

UDHRRFYES METODIK

GJUHA SHQIPE DHE LETRSIA XI

Gjuha shqipe dhe Letrsia 11

Gjenerali i ushtris s vdekur

KRITERET E HARTIMIT T TEKSTIT DHE METODIKA E PUNS

standardet dhe objektivat sipas linjave

PLANI MSIMOR DHE STRUKTURIMI I TIJ

Tabela e planit sintetik

Plani msimor analitik

Prpunim i njohurive Prpunim i njohurive

Teskti tregimtar 17 or prshkrues 15 or

Integrim i njohurive Prpunim i njohurive

Integrim i njohurive Integrim i njohurive Prpunim i njohurive Prpunim i njohurive

msimit t jet e suksesshme. Kjo etap prfshihet tek hyrja. )

TEMA: Njohuri nga teoria e letrsis Shkenca e letrsis

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

Gjat ksaj etape punohen edhe ushtrimet 1 4 tek rubrika T lexuarit.

TEMA: Njohuri nga teoria e letrsis Analiza e veprs letrare

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

TEMA: Njohuri nga teoria e letrsis Stilistika

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit2 NR.

TEMA: Ibrahim Rugova Teksti informativ Letrsia e vjetr shqipe

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

TEKSTI POETIK (10 OR MSIMI MODEL)

TEMA: Dante Aligeri Komedia Hyjnore Ferri

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

Dante Aligeri sht poet i epoks s: b) Rilindjes c) Romantizmit d) Mesjets

TEMA: Dante Aligeri Komedia hyjnore Studim teksti

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

a) mohimin e shoqris njerzore prtejme

Kjo teknik sht sqaruar n modelet msimore t msiprme.

c) prsosjen e jets shpirtrore e prtejme

d) zgjimin e kureshtjes pr botn

TEMA: Dante Aligeri Komedia hyjnore Studim teksti

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

Strofa me t ciln u b i famshm Dante quhet: b) safike c) alkeike d) tercin

TEMA: Pushkini Eugjen Onjegini Analiz

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

Skema e analizs s veprs:

N veprn Eugjen Onjegin, Pushkini pasqyron: b) prditshmrin e aristokracis d) udhkryqin n t cilin

TEMA: Pushkini Eugjen Onjegini studim teksti (Jeta e provincs)

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

a) dashuri romantike lumtur

TEMA: Pushkini Eugjen Onjegini studim teksti (Letra e Tatjans)

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

TEMA: Njohuri gjuhsore Emri. Numri i emrave Integrim lndor

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

TEMA: Naim Frashri Bagti e Bujqsi analiz + studim teksti5

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

Hyrje Pun e drejtuar Informacioni i ri Pun e pavarur Vlersimi

Bashkbisedim Grupet e ekspertve Leksioni Diskutim Karrigia e autorit Projekti

10 min 10 min 5 min 10 min 10 min

Naim Frashri sht prfaqsues i : b) realizmit c) simbolizmit

Shnim! do pik vlen 1 not!

Shnim! do pik vlen 1 not!

TEKSTI PRSHKRUES (5 OR MSIMI MODEL)

TEMA: Plutarku Vrasja e Cezarit Argjiaset

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit NR.

Msimi mund t filloj kuptimin e tekstit prshkrues. TEKSTI PRSHKRUES

TEMA: Plutarku Vrasja e Cezarit Argjiaset

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit

TEMA: Faik Konica Shqiptart Studim teksti

a) Hyrja Paraqitja e shtjeve t ors s msimit

3. Prmblidhni me shkrim diskutimin e zhvilluar me ann e nj paragrafi me rreth 100 fjal.