Analiza bilansu i rachunku zyskw i strat

Istota i cel analizy Cho nie istniej w tym zakresie adne wymogi prawne, coraz wicej jednostek dokonuje kontroli i oceny swojej sytuacji finansowej na podstawie biecej lub co najmniej rocznej analizy finansowej sporzdzanej po zakoczeniu prac bilansowych. O ile sprawozdanie finansowe jednostki byo badane przez biegego rewidenta, to niewtpliwie takiej oceny w oglnym zakresie ju dokonano. Integraln bowiem czci raportu z badania jest analiza sytuacji majtkowej, finansowej i wynikowej jednostki. Zwykle poddawane s analizie kluczowe wielkoci charakteryzujce jednostk, tj. suma bilansowa, aktywa netto, przychody ze sprzeday, wynik finansowy netto. Ponadto badana jest ich dynamika oraz zmiany struktury (analiza udziau poszczeglnych znaczcych czci majtku i zobowiza w caoci, np. zapasw w sumie bilansowej) oraz wskaniki, a w szczeglnoci wypacalnoci, rentownoci, zyskownoci i inne. Posiadajc jednak analiz sporzdzon podczas badania sprawozdania finansowego naley pamita, e jest ona tylko jednym z elementw badania, ktre ma da oglny pogld na sytuacj badanej jednostki. Jest ona sporzdzana pomocniczo i suy do sformuowania wnioskw z badania zawartych w opinii. Nie moe ona zatem by traktowana jako dogbna ocena efektywnoci dziaalnoci jednostki, gdy nie jest to celem badania dokonanego przez biegego rewidenta. Jeeli zatem chcemy wiedzie jeszcze wicej lub sprawozdania finansowego naszej jednostki nie poddano badaniu, wykonanie analizy finansowej mona zleci specjalistycznej firmie lub dokona tego we wasnym zakresie. Przystpujc do przeprowadzenia takiej analizy naley mie na wzgldzie, e wielce istotny jest dobr wielkoci charakteryzujcych dziaalno badanej jednostki. Chodzi bowiem o takie ich zestawienie, ktre pozwoli wiarygodnie, a zarazem jak najbardziej przydatnie, ustali parametry charakteryzujce jednostk oraz wskaza na moliwoci jej rozwoju, ryzyka i zagroenia kontynuacji dziaalnoci. Szczeglnie poyteczne dla odbiorcy (wacicieli, zarzdu) takiej analizy powinny by jednak informacje skaniajce do podjcia dziaa naprawczych, a tym samym rozwoju firmy. Metody, zasady i narzdzia analizy Etap wstpny oceny najczciej rozpoczynamy od analizy poziomej i pionowej bilansu (czyli obliczenia dynamiki i struktury). Obok wylicze wynikajcych z oceny dynamiki (wzrostw, spadkw) poszczeglnych skadnikw aktyww i pasyww, przeprowadza si analiz za pomoc wskanikw, obrazujcych relacje ekonomiczne, zachodzce pomidzy wzajemnie wicymi si parametrami. Majc na wzgldzie, e poszczeglne wskaniki informuj o okrelonym segmencie dziaalnoci jednostki, ostateczne omwienie jej sytuacji majtkowej, finansowej i wynikowej moe nastpi dopiero na podstawie analizy w miar penego zbioru wskanikw. Pojedyncze wskaniki, co do zasady, nie powinny stanowi podstawy sucej ocenie caoci jednostki. Ponadto, dokonujc interpretacji wskanikowej, niezmiernie istotn kwesti pozostaje specyfika dziaalnoci danej jednostki, a wic wyniki osigane na tle jednostek z tej samej brany. Przykadem mog by jednostki handlowe, produkcyjne czy usugowe. Przy analizie wskanikw zyskownoci i pynnoci finansowej szczeglnej uwagi wymaga tendencja ich rozwoju oraz wyjanienie przyczyn niekorzystnych zmian (o ile takie wystpi).

W sytuacji, gdy w rozpatrywanym okresie poziom inflacji byby istotny, zasadne jest odpowiednie skorygowanie otrzymanych wielkoci o jej warto. Ale nawet, gdy jej wysoko nie jest dua, nie naley wyciga wnioskw mwicych o np. 2% wzrocie sprzeday bez jej uwzgldniania. W pewnych przypadkach, dla wycignicia prawidowych wnioskw, naley rwnie uwzgldni zmiany kursw walutowych. Aspekt ten moe by szczeglnie istotny w firmach z duym udziaem obrotu zagranicznego. Zachowanie porwnywalnoci danych objtych analiz jest nadrzdnym warunkiem dla sformuowania obiektywnych wnioskw. Co istotne, porwnywalno moe by znieksztacona poprzez wystpienie w ktrym z porwnywanych okresw zjawisk nietypowych, take ujawnienia bdw i nieprawidowoci czy te zmiany polityki bilansowej jednostki. Nie ma sensu wylicza wskanikw, ktre w danej jednostce, ze wzgldu na jej specyfik, s nieistotne lub wypaczone, a wic nie dostarcz nam miarodajnych informacji do oceny jednostki jako caoci. Stosowanie standardowych wskanikw ma przede wszystkim przewag w naukowo dowiedzionych sposobach ich interpretacji. Polega to na porwnaniu otrzymanych wynikw z wielkociami wzorcowymi, a zarazem podanymi. Ponadto standaryzacja daje nam moliwo porwnywania jednostek dziaajcych w jednej brany, co zwiksza jako poznawcz uzyskanych wynikw. Naley zaznaczy, e wynikw takiej analizy nie mona traktowa jako jedynych do oceny sytuacji biecej i wyznaczania kierunkw rozwoju, bowiem ta wymaga pogbionej i bardziej szczegowej analizy.
Przykadowe wskaniki wyliczone na podstawie bilansu

Skrcony bilans przedsibiorstwa X Wartoci w tys. z Struktura i dynamika bilansu

AKTYWA A. Aktywa trwae I. Wartoci niematerialne i prawne

Stan na 31.12. 2007 2008

Struktura 2007 42,5 0,2 42,3 57,5 12,1 35,0 10,4

Dynamika

2008 2007 = 100 41,7 0,3 41,4 58,3 15,5 34,6 8,2 126,6 228,6 126,2 130,9 165,4 127,5 102,1 129,1 Dynamika

1.500 1.900 7 16

II. Rzeczowe aktywa trwae B. Aktywa obrotowe I. Zapasy

1.493 1.884 2.030 2.658 428 708

II. Nalenoci krtkoterminowe III. Inwestycje krtkoterminowe: rodki pienine Aktywa razem PASYWA

1.236 1.576 366 374

3.530 4.558 100,0 100,0 Stan na Struktura

31.12. 2007 A. Kapita wasny I. Kapita podstawowy 2008 2007 36,8 39,1 -2,9 0,6 63,2 2,3 60,9 2008 2007 = 100 31,6 30,3 -1,8 3,1 68,4 66,2 2,2 110,8 100,0 636,4 139,8 140,4 129,1

1.300 1.440 1.380 1.380 -102 22 -80 140

II. Zysk (strata) z lat ubiegych III. Zysk (strata) netto B. I. II. Zobowizania i rezerwy na zobowizania Rezerwy na zobowizania dugoterminowe Zobowizania krtkoterminowe

2.230 3.118 82 -

2.148 3.016 102

III. Rozliczenia midzyokresowe Pasywa razem Wskaniki pynnoci

3.530 4.558 100,0 100,0

Jednym z podstawowych sposobw oceny sytuacji finansowej firmy jest analiza wielkoci pokrycia zobowiza krtkoterminowych jednostki skadnikami majtku obrotowego. Tak zestawione parametry powinny da odpowied na pytanie, jaka jest wypacalno jednostki, czyli jakie jednostka ma moliwoci terminowego regulowania biecych zobowiza (zobowizania o terminie patnoci nie wikszym ni 12 miesicy). W teorii wyodrbnia si 3 poziomy pynnoci: 1) Pynno - I (wskanik biecej pynnoci) aktywa obrotowe ogem*) zobowizania krtkoterminowe*) 2.030 2007 r. = 2.148 = 0,95 2008 r. = 3.016 2.658 = 0,88

Wskanik ten okrela stopie pokrycia zobowiza krtkoterminowych ca wartoci aktyww obrotowych. Jako optymalny poziom wskanika, wiadczcy o duej pewnoci w zakresie spaty zobowiza, podaje si przedzia od 1,5 do 2,0. Uzyskane powyej wyniki stanowi, e jednostka w sytuacji spienienia caoci majtku obrotowego pokryaby uzyskanymi rodkami w 2007 r. - 95%, a w 2008 r. - 88% zobowiza krtkoterminowych. Otrzymujemy zatem informacj mwic, e wypacalno, a zatem bieca pynno jednostki, jest zagroona. Niepokojcym zjawiskiem jest w 2008 r. dalsze pogorszenie tego wskanika. 2) Pynno - II (wskanik szybkiej pynnoci) aktywa obrotowe ogem*) zapasy

zobowizania krtkoterminowe*) 2.030 - 428 2007 r. = 2.148 = 0,75 2008 r. = 3.016 2.658 - 708 = 0,65

Wskanik ten okrela stopie pokrycia zobowiza krtkoterminowych atwo dostpnymi do rozlicze finansowych skadnikami aktyww obrotowych, tj. rodkami pieninymi, nalenociami oraz przeznaczonymi do obrotu papierami wartociowymi. Jego optymalny poziom, wiadczcy o moliwoci pokrycia wymagalnych zobowiza, powinien ksztatowa si w granicy 1,0. Uzyskane powyej wyniki stanowi, e jednostka w sytuacji przeznaczenia na spat zobowiza caoci aktyww szybkiej pynnoci (rodkw pieninych, nalenoci oraz papierw wartociowych) pokryje swoje zobowizania krtkoterminowe w 2007 r. - 75%, a w 2008 r. - 65%. W niektrych przypadkach niski poziom tego wskanika moe informowa o zbyt duej wielkoci zapasw. Przypadek ten nie wystpuje w omawianej jednostce, gdy ju pynno pierwszego stopnia bya tutaj na niepokojcym poziomie. Dla kontrahentw taki stan daje sygna o moliwych kopotach jednostki z pynnoci, czyli wypacalnoci. Jednostka powinna zabezpieczy si np. pozyskaniem dugoterminowego kredytu, tym bardziej, e zjawisko to ulega pogorszeniu na przestrzeni badanych okresw - 2007 i 2008 roku. 3) Pynno - III (wskanik wypacalnoci rodkami pieninymi) inwestycje krtkoterminowe zobowizania krtkoterminowe*) 366 2007 r. = 2.148 = 0,17 2008 r. = 3.016 374 = 0,12

Wskanik ten okrela zdolno jednostki do natychmiastowej spaty zobowiza. Bardzo niski poziom tego wskanika wskazuje na moliwo utraty przez jednostk pynnoci finansowej. Optymalna warto tego wskanika okrelana jest na okoo 0,2. Naley jednak pamita, e w tym przypadku wiele zaley od polityki firmy w kwestii gospodarowania rodkami pieninymi. Co istotne, zbyt duy poziom wskanika wiadczy o braku przemylanych dziaa inwestycyjnych, czego efektem s niewykorzystane rodki. W badanym przypadku jednostka ma zdolno do natychmiastowej spaty odpowiednio w 2007 r. - 17% oraz w 2008 r. - 12% swoich zobowiza krtkoterminowych. Tutaj niestety rwnie mamy do czynienia z pogorszeniem wskanika na przestrzeni lat, ale by moe akurat w tym przypadku wynika to z polityki kierownictwa. Podsumowujc 3 wskaniki pynnoci naley stwierdzi, e w najbliszym okresie jednostka moe mie problemy z terminowym regulowaniem biecych zobowiza. Pokrycie aktyww trwaych kapitaem wasnym i rezerwami dugoterminowymi kapita (fundusz) wasny + rezerwy dugoterminowe aktywa trwae 1.300 + 82 1.440 = 0,92 2008 r. = 1.500 1.900

2007 r. =

= 0,76

Im wyszy jest wskanik pokrycia aktyww trwaych kapitaem wasnym, tym istnieje wiksze bezpieczestwo wypacalnoci jednostki. Naley bowiem dy do sytuacji, gdzie skadniki majtku o niskim stopniu pynnoci bd w caoci finansowane z kapitau wasnego. Tak wic omawiany wskanik pokrycia powinien oscylowa wok wartoci rwnej 1. W omawianym przypadku wskanik ten uleg pogorszeniu na przestrzeni porwnywanych okresw. Nie jest to sytuacja podana, ale nie daje te podstaw do przesdzenia, e dzieje si co zego. Pogorszenie wskanika moe wynika np. z zacignicia kredytu na zakup aktyww trwaych, co z kolei stanowioby o rozwoju jednostki. Ponadto wskanik ksztatujcy si na poziomie powyej 1 moe wiadczy o tym, e cz kapitau wasnego przeznaczono na sfinansowanie aktyww obrotowych. Trwao struktury finansowania kapita (fundusz) wasny + rezerwy dugoterminowe + zobowizania dugoterminowe**) suma aktyww 1.300 + 82 1.440 2007 r. = = 0,39 2008 r. = = 0,32 3.530 4.558 Niski wskanik wiadczy o znacznym finansowaniu zapasw lub aktyww trwaych zobowizaniami krtkoterminowymi. Taka sytuacja moe mie miejsce np. w jednostkach zajmujcych si handlem. Rwnie w tym przypadku o mocniejszych podstawach finansowych informowa bdzie wysza warto tego wskanika. Natomiast nisza warto oznacza bdzie ryzyko niewypacalnoci.
Przykadowe wskaniki wyliczone na podstawie rachunku zyskw i strat

Skrcony rachunek zyskw i strat przedsibiorstwa X za okres od 1.01.2008 r. do 31.12.2008 r. Wartoci w tys. z

Lp. A.

Wyszczeglnienie Przychody netto ze sprzeday I. Przychody netto ze sprzeday produktw II. Przychody netto ze sprzeday towarw i materiaw

Rok

Dynamika

2007 2008 2007 = 100 3.604 5.321 3.428 5.126 176 195 147,6 149,5 110,8 144,9 146,6 111,0 190,2

B.

Koszty dziaalnoci operacyjnej I. Koszty dziaalnoci operacyjnej II. Warto sprzedanych towarw i materiaw

3.389 4.912 3.234 4740 155 215 172 409

C.

Zysk (strata) ze sprzeday (A-B)

D. E. F. G. H. I. J.

Pozostae przychody operacyjne Pozostae koszty operacyjne Zysk z dziaalnoci operacyjnej (C+D-E) Przychody finansowe Koszty finansowe Zysk z dziaalnoci gospodarczej (F+G-H) Wynik zdarze nadzwyczajnych (J.I.-J.II.) I. Zyski nadzwyczajne II. Straty nadzwyczajne

7 135 87 28 85 30 30 8 22 2006 r. 3.206 1.268 264 532 510

25 86 348 34 210 172 172 32 140 2007 r. 3.530 1.300 428 612 890

357,1 63,7 400,0 121,4 247,1 573,3 573,3 400,0 636,4 2008 r. 4.558 1.440 708 1.190 1.210

K. L. .

Zysk brutto (I+/-J) Podatek dochodowy Zysk netto (K-L) Informacje dodatkowe:

1. Suma aktyww 2. Kapita wasny 3. Stan zapasw 4. Stan nalenoci z tytuu dostaw i usug 5. Stan zobowiza z tytuu dostaw i usug Rentowno majtku (ROA)

wynik finansowy netto x 100 rednioroczny stan aktyww 22 100 2007 r. = (3.206 + 3.530) : 2 = 0,65% 2008 r. = (3.530 + 4.558) : 2 140 100 = 3,46%

Wskanik rentownoci majtku (ROA) informuje, ile procent majtku stanowi wypracowany zysk, czyli w uproszczeniu ile zysku uzyskalimy z posiadanego majtku. Z powyej przedstawionych wylicze wynika, e w 2007 r. kada zotwka bdca czci majtku jednostki daa 0,65 grosza zysku, natomiast w 2008 r. rentowno znacznie wzrosa i z kadej zotwki majtku uzyskano 3,46 grosze zysku. Albo inaczej, w 2007 r. majtek jednostki wygenerowa zysk na poziomie 0,65%, natomiast w 2008 r. byo to ju 3,46%. Naley zauway, e na przestrzeni 2 lat zanotowano bardzo duy wzrost rentownoci, co jest informacj pozytywn. Rentowno kapitau (funduszu) wasnego (ROE)

wynik finansowy netto x 100 rednioroczny stan kapitau (funduszu) wasnego 22 100 140 100 2007 r. = = 1,71% 2008 r. = (1.268 + 1.300) : 2 (1.300 + 1.440) : 2

= 10,22%

Wskanik rentownoci kapitau wasnego opisuje relacj wyniku finansowego do przecitnego (redniego) stanu kapitau wasnego. Jest on, w odrnieniu od wskanika rentownoci majtku (ROA), wyrazem efektywnoci kapitau wasnego, a wic w pomniejszeniu o cz kapitau obcego. Czym wyszy wskanik, tym wysza efektywno inwestycji kapitau wasnego. Jest to bardzo istotny wskanik, ktry obrazuje, ile zysku wypracowano z wasnego kapitau. Odnoszc to do naszego przykadu mona stwierdzi, e w 2007 r. kada zainwestowana zotwka wygenerowaa 1,71 grosza zysku, podczas gdy w 2008 r. jest to ju ponad 10 groszy. Pozytywnym zjawiskiem jest wzrost realizowany na przeomie okresw 2007 i 2008 roku. Naley zatem dy do utrzymania tego trendu. Zyskowno netto sprzeday wynik finansowy netto x 100 przychody netto ze sprzeday produktw oraz towarw i materiaw 22 100 140 100 2007 r. = = 0,61% 2008 r. = = 2,63% 3.604 5.321 Wskanik ten wskazuje, jak efektywno uzyskuje jednostka na sprzeday i przedstawia mar zysku na sprzeday. Im bardziej skomplikowany jest proces produkcyjny, tym wysz mar zysku powinna jednostka osiga. Przy mao skomplikowanym procesie produkcyjnym lub w firmach handlowych wskanik ten moe by na niszym poziomie. W omawianej jednostce obserwujemy prawidow tendencj na przestrzeni lat, gdy mamy do czynienia ze wzrostem wskanika. Zyskowno brutto sprzeday wynik brutto ze sprzeday produktw oraz towarw i materiaw x 100 przychody netto ze sprzeday produktw oraz towarw i materiaw 215 100 409 100 2007 r. = = 5,97% 2008 r. = = 7,69% 3.604 5.321 Wskanik zyskownoci sprzeday brutto w badanym okresie uleg polepszeniu (zwikszeniu). Nastpio to dziki wikszej zwyce przychodw ni kosztw w porwnywanych okresach. Tutaj rwnie zauwaalna jest prawidowa tendencja, w wyniku ktrej nastpuje zwikszenie rentownoci, a wic opacalnoci sprzeday
Przykadowe wskaniki wyliczone na podstawie bilansu oraz RZiS

Szybko obrotu nalenociami w dniach***) rednioroczny stan ogu nalenoci z tytuu dostaw i usug x 365 przychd netto ze sprzeday produktw oraz towarw i materiaw (532 + 612) : 2 2007 r. = 3.604 365 = 58 dni 2008 r. = 5.321 (612 + 1.190) : 2 365 = 62 dni

Czas rozliczania nalenoci uleg wydueniu, co oznacza pewnego rodzaju zamroenie rodkw obrotowych i brak moliwoci ich alternatywnego wykorzystania, np. na zakup innych towarw czy inwestycji finansowych. Naley dy do skrcenia okresu cigalnoci nalenoci poprzez ustalanie krtszych terminw patnoci, a take monity u dunikw oraz zamieszczanie stosownych klauzul w zawieranych umowach. Obecnie w jednostce obserwuje si nieprawidow tendencj wyduajc okres rozlicze. Stopie spaty zobowiza w dniach***) rednioroczny stan ogu zobowiza z tytuu dostaw towarw i usug x 365 warto sprzedanych towarw i materiaw + koszt wytworzenia sprzedanych produktw (510 + 890) : 2 2007 r. = 3.389 365 = 75 dni 2008 r. = 4.912 (890 + 1.210) : 2 365 = 78 dni

Czas spaty zobowiza, podobnie jak spaty nalenoci, uleg wydueniu. Generalnie, o ile wynika to z polityki jednostki oraz nie powoduje w jednostce obowizku poniesienia dodatkowych kosztw, np. odsetek za zwok - stan taki nie musi le wpywa na pynno finansow jednostki. Jednak jeeli jest on nastpstwem braku rodkw, co potwierdzaj wskaniki pynnoci, do biecego regulowania zobowiza, informuje nas o moliwych kopotach z pynnoci, czyli groc niewypacalnoci. Naley zauway, e zjawisko to jest niekorzystne przede wszystkim dla wierzycieli, dla dunika za daje dodatkowe moliwoci wykorzystania wolnych rodkw przez dokonanie np. krtkoterminowych lokat czy innych inwestycji. Szybko obrotu zapasw w dniach rednioroczny stan zapasw x 365 warto sprzedanych towarw i materiaw + koszt wytworzenia sprzedanych produktw (264 + 428) : 2 2007 r. = 3.389 365 = 37 dni 2008 r. = 4.912 (428 + 708) : 2 365 = 42 dni

Rwnie wskanik obrotu zapasw w badanych okresach uleg pogorszeniu. Stanowi to o niszej efektywnoci wykorzystania zapasw, a zatem duszym zamroeniu rodkw w zapasach o 5 dni. Odnowienie zapasw powinno zmierza do moliwie maksymalnego skrcenia okresu ich przechowywania, a wic okresu ponoszenia nieproduktywnych kosztw, np. kosztw magazynowania. Tak wic rwnie w tym zakresie omawiana jednostka wykazuje nieprawidow tendencj.

Podsumowujc sytuacj finansow jednostki naley uzna, e kierownictwo powinno wprowadzi dziaania, ktre poprawi: 1) pynno finansow jednostki, 2) struktur finansowania, np. poprzez zwikszenie kapitau wasnego bd kapitau obcego dugoterminowego, 3) rentowno majtku, np. poprzez optymalizacj wielkoci zapasw, 4) stabilno finansow jednostki poprzez skrcenie czasu cigania nalenoci, 5) gospodark zapasami - gwnie zmniejszajc zapas.

*) **)

bez z tytuu dostaw i usug powyej 12 miesicy cznie z zobowizaniami z tytuu dostaw i usug o okresie wymagalnoci powyej 12 miesicy

***) uwzgldnienia moe wymaga okoliczno, e wielkoci wykazywane w liczniku obejmuj VAT, natomiast w mianowniku - nie