AS TRANSFORMACINS SOCIOECONMICAS NA ESPAA LIBERAL

1. A ECONOMA NA ESPAA LIBERAL

1.1 Caractersticas:
a) Existencia de numerosas limitacins e dificultades como:

Os obstculos fsicos e naturais A escaseza de capitais e a preferencia por investimentos inmobiliarios e especulativos A mentalidade dos polticos e das clases dominantes 1.2 Fases:
a) Durante o reinado de Isabel II (1833-1868)

crecemento moderado con dificultades

b) Durante o Sexenio Democrtico (1868-1874)

ralentizacin e estancamento do crecemento

c) Durante a Restauracin (1875-1931)

no perodo da monarqua democrtica (1875-1923) crecemento xeral pero desigual nos perodos da dictadura de Primo de Rivera e da fin da monarqua (19231931) continuacin do crecemento econmico (1923-1929) impacto da crise de 1929 (1929-1931) 1.3 Principais transformacins econmicas:
a) A reforma agraria liberal:

As desamortizacins Intento de reforma por parte das Cortes de Cdiz e durante o Trienio Liberal Desamortizacin de Mendizbal (1835-1836) Que estableca: a supresin dos mosteiros das ordes monacais, con excepcin daqueles que prestasen servicios de auxilio social a posta en venda dos bens races das institucins suprimidas Que pretenda: reformar o rxime de propiedade da terra obter recursos para financiar a guerra carlista reducir a dbeda pblica conseguir apoio social para a causa liberal e debilitar aos inimigos do liberalismo (o clero e a Igrexa) E que conseguiu: poer en venda un nmero importante de terras pertencentes sobre todo ao clero regular 1

Desamortizacin de Espartero (1841) Que completou a desamortizacin de Mendizbal poendo en venda os bens do clero secular Desamortizacin de Madoz (1854-1856) Que estableca: a posta en venda dos bens do Estado e dos concellos, ademais do que quedaba das propiedades eclesisticas E que conseguiu: que se vendese un importante nmero de terras que os novos propietarios cambiasen os usos das terras adquiridas financiar a construccin do ferrocarril As consecuencias das desamortizacins: A nivel econmico: transformouse o rxime de propiedade da terra permitiu o enriquecemento dos grupos compradores: nobreza terrateniente, campesiado rico e burguesa empeorou a situacin econmica da Igrexa, dos municipios e dos campesios pobres e xornaleiros fixo incrementar os latifundios agrarios desviou os recursos financieiros cara a compra de terras, contribuindo ao atraso da industrializacin A nivel poltico consolidouse o rxime liberal debido aos recursos econmicos obtidos e atraccin causa liberal dos grupos sociais beneficiados polas desamortizacins A nivel social aumentou o prestixio social dos compradores A nivel cultural e artstico produciu cuantiosas perdas no patrimonio artstico e cultural da Igrexa propiciou importantes transformacins urbanas
b) O desenvolvemento da industria

Caractersticas: Debilidade da Revolucin industrial debido a: a dbil revolucin demogrfica a inexistencia dunha revolucin agrcola a escasa iniciativa da clase burguesa a escasa capacidade de consumo a perda dos mercados coloniais a escasa competitividade dos productos espaois a dependencia de tecnoloxa e de capital estranxeiros a limitacin das zonas industrializadas Principais sectores industriais Sector txtil Centrado fundamentalmente en Catalua E caracterizado pola sa expansin a causa de: a introduccin de algodn a mecanizacin do proceso productivo 2

 o reinvestimento continuo de capitais a reserva en exclusiva do mercado interior Sector siderrxico Centrado en Andaluca, Asturias e sobre todo no Pas Vasco E caracterizado por: a escaseza de fontes de enerxa a mala calidade do carbn mineral a entrada de carbn britnico a partires do ltimo cuarto de sculo a calidade do mineral de ferro extrado no Pas Vasco a exportacin da maior parte do mineral de ferro extrado a consolidacin dunha industria siderrxica moderna en Biscaia Novos sectores industriais a industria qumica a industria da electricidade a industria metalrxica de transformacin Principais zonas industriais Catalua Caracterizada por: constitur a principal zona industrial de Espaa a enorme importancia do sector textil o desenvolvemento doutro tipo de industrias como a metalrxica de transformacin, a qumica, a de transformacin de productos agrarios Pas Vasco Caracterizada por: a importancia do sector siderrxico o desenvolvemento doutro tipo de industrias como a qumica e a de construccins mecnicas e navais Madrid Caracterizada por unha gran expansin industrial a causa de: localizarse al a sede da Administracin Central o seu forte crecemento demogrfico Andaluca Caracterizada por: a expansin inicial dos sectores siderrxico e textil o seu debilitamento ou desaparicin ao non poder facer fronte competencia dos productos doutras zonas Asturias Caracterizada por: A aparicin dunha industria siderrxica e metalrgica vencellada abundancia de carbn A escasa competitividade desta fonte de enerxa mantemento destes sectores industrias grazas s polticas proteccionistas do Estado Galicia Caracterizada por: desenvolvemento dunha importante industria conserveira de peixe

c) O desenvolvemento das comunicacins e os transportes

A construccin da rede ferroviaria Que foi impulsada por: a necesidade da formacin dun mercado interior a sa vantaxe con respecto aos sistemas de transporte existentes E que se caracterizou por: o impulso que lle dou a Lei Xeral de Ferrocarrs (1855) a implicacin de todas as actividades industriais a absocin dos capitais existentes a utilizacin de capital, materiais e tecnoloxa estranxeiros o deseo dunha estructura radial o establecemento dun ancho de va superior ao europeo E que provocou: o artellamento dun mercado interior a mellora das relacins comerciais cos pases europeos unha oportunidade perdida para a expansin dos sectores siderrxico e mecnico, debido importacin destes productos A mellora das comunicacins terrestres e martimas Que se caracterizaron por: a construccin de numerosas estradas a mellora dos portos o perfeccionamento da navegacin coa introduccin dos barcos de vapor
d) O desenvolvemento do sistema bancario e financieiro

Que foi impulsado pola necesidade de capital para: a financiamento dos novos negocios industriais e comerciais a construccin do ferrocarril o financiamento da administracin do Estado E que provocou: o nacemento da Bolsa de Madrid (1831) e de Barcelona (1851) a creacin do Banco de Espaa (1856) e a aparicin de numerosas sociedades crediticias privadas (Banco de Bilbao, Banco de Santander)

2. A SOCIEDADE NA ESPAA LIBERAL

2.1 Os cambios sociais

a) A evolucin da poboacin

Caractersticas: experimentou un crecemento demogrfico menor e mis lento que a maiora dos pases europeos (de 11 millns en 1800 a 18 millns a finais de sculo) Mantvose o modelo demogrfico antigo Predominou da poboacin activa adicada s actividades agrarias Viuse afectada por numerosas crises de subsistencia Provocadas por: o atraso tcnico os baixos rendementos agrcolas a mala redistribucin dos excedentes rexionais E que causaron: caresta, fame e enfermedades Fases: Ata 1833: escaso crecemento Ata 1877: notable reactivacin Ata 1900: estancamento Entre 1900 e 1930: crecemento sostido Evolucin por zonas: Zonas de maior crecemento: Catalua, Levante, Andaluca, Extremadura, Baleares e Canarias Zonas de menor crecemento: Aragn e ambas Castelas
b) Os movementos migratorios

Causas: O desfase entre o crecemento demogrfico e o desenvolvemento dos recursos A mellora das condicins econmicas dos lugares de destino A mellora nos medios de transporte Zonas de orixe da emigracin: Zonas centrais da Pennsula Ibrica Galicia e a Cornixa Cantbrica Canarias Andaluca Extremadura Lugares de destino da emigracin: Zonas perifricas da Pennsula Ibrica Cidades rexionais mis destacadas As principais reas industriais de Espaa Os pases de Amrica Latina 5

Consecuencias: Diminucin do desequilibrio entre poboacin e recursos Reinvestimento das ganancias nos lugares de orixe
c) A nova organizacin social

Caractersticas: Desapareceu a sociedade estamental e xurdiu a sociedade de clases Configurouse sobre a base da propiedade privada Destacaban as enormes desigualdades econmicas e polticas Clases sociais: As clases dirixentes: A nobreza Composta por: a gran nobreza: que mantivo ou incluso incrementou o seu poder econmico a pequena nobreza (fidalgos): que viu empeorar a sa situacin econmica e social E caracterizada por: manter o seu indiscutible predominio econmico ata mediados do sculo XIX ver diminur o seu podero econmico en comparacin co enriquecemento da gran burguesa dende finais do sculo XIX emparentarse coa gran burguesa a travs dos matrimonios entre os seus membros O clero Caracterizado por: manter da sa influencia social perder dos seus privilexios e dunha parte importante da sa riqueza adoptar posicins antiliberais por parte dalgns dos seus membros A gran burguesa Composta por: grandes financieiros grandes industriais grandes comerciantes grandes terratenientes E caracterizada por: Posur grandes fortunas controlar do poder poltico Localizarse principalmente nos principais centros econmicos do pas

As clases medias Compostas por: pequenos e medianos propietarios profesionais liberais empregados pblicos 6

 E caracterizadas por: representar unha porcentaxe reducida na sociedade da poca residir fundamentalmente nas cidades ser partidarias do liberalismo As clases populares O campesiado Composto por: pequenos propietarios arrendatarios xornaleiros sen terras Caracterizado por: constitur o grupo mis numeroso da poboacin apenas reducir o seu nmero durante o sculo XIX non mellorar a sa situacin como consecuencia da reforma agraria liberal O proletariado Composto por: obreiros industriais E caracterizado por: proceder maioritariamente do campo soportar unhas duras condicins de vida ir organizando accins reivindicativas para conseguir melloras salariais e laborais
d) O proceso de urbanizacin

Caractersticas: Produciuse como consecuencia da crise agraria e o desenvolvemento industrial Non foi importante ata finais do sculo XIX Provocou cambios urbansticos nas cidades A pesares dos cambios, mantvose o predominio da poboacin rural Fases: Entre 1850 e 1900: duplicouse a poboacin urbana, especialmente nas capitais de provincia A partires de 1900: produciuse un importante despegue urbano, especialmente entre o final da Primeira Guerra Mundial e a depresin de 1929 Principais centros de atraccin urbana: Centros urbanos tradicionais: Madrid, Barcelona, Bilbao, Valencia, Sevilla, Mlaga e Zaragoza Novos centros industriais ou mineiros: pequenas cidades do Pas Vasco, Asturias ou Catalua

2.2 Os conflictos sociais

a) A evolucin do movemento obreiro

Causas: desenvolvemento da industrializacin Que provocou: o endurecemento das condicins de vida das clases traballadoras a desigualdade no reparto de beneficios a introduccin de mquinas nas fbricas A ampliacin dos dereitos e liberdades durante: Bienio Progresista (1854-1856) que produciu: a legalizacin das organizacins obreiras o estalido de conflictos obreiros e a realizacin das primeiras folgas Sexenio Democrtico (1868-1874) que prodiciu: a chegada a Espaa das ideas da Primeira Internacional a creacin dos primeiros ncleos afiliados e posteriormente da Federacin Rexional Espaola da AIT (1870) A Restauracin (1875-1931) que provocou: a formacin dos primeiros sindicatos e partidos obreiros despois da Lei de Asociacins de 1887 Principais organizacins obreiras: As manifestacins ludistas Que se desenvolveron: nas dcadas de 1820 e 1830 Que se caracterizaron: pola destruccin das mquinas e das fbricas por consideralas culpables do paro e da sa situacin polo seu carcter puntual e a sa escasa repercusin E que tiveron como actos mis significativos: a queima de teares mecnicos en Alcoi (1821) o incendio da fbrica El Vapor de Bonaplata en Barcelona (1835) As Sociedades de Socorros Mutuos Que se desenvolveron: a partires da dcada de 1830 E que se caracterizaron por: loitar polas melloras salariais e laborais axudar aos traballadores e as sas familias en caso de enfermidade, despido ou morte As organizacins anarquistas Que se desenvolveron: a partires de 1868, coa chegada a Espaa de Giusseppe Fanelli, discpulo de Bakunin principalmente en zonas como Catalua, Levante e Andaluca

 Que se caracterizaron por: pretender a eliminacin do Estado e de calquera autoridade ou poder pretender a supresin da propiedade privada e a colectivizacin dos bens defender un modelo de sociedade sen diferencias sociais e econmicas promover a comuna como forma de organizacin social desconfiar da loita poltica como medio para conseguir os seus obxectivos recurrir violencia e ao atentado organizarse en sindicatos E que tivo como organizacins mis significativas: A Federacin de Traballadores da Rexin Espaola (FTRE) que foi fundada en 1881 e que se caracterizou: polas constantes disputas internas pola forte represin da que eran obxecto polo recurso accin directa A Confederacin Nacional de Traballadores (CNT) que foi fundada en 1910 que se caracterizou por: defender a folga xeral revolucionaria como medio para derrubar o capitalismo ter unha forte implantacin, sobre todo entre o proletariado industrial de Catalua e Valencia e o campesiado andaluz producirse unha divisin interna entre os partidarios da violencia e os defensores de posturas mis posibilistas A Federacin Anarquista Ibrica (FAI) que foi fundada en 1927 e que se caracterizaba: por ser partidaria da insurreccin popular As organizacins socialistas Que se desenvolveron a partires do Sexenio Democrtico, coa organizacin dos primeiros centros obreiristas pero que non iniciaron a sa expansin ata a Restauracin coa aprobacin da Lei de Asociacins (1887) e o sufraxio universal masculino (1890) Que se caracterizaron por: defender a participacin na vida poltica ser partidarios da creacin dun Estado obreiro pretender crear unha sociedade na que non existiran as clases sociais e na que desapareceran as diferencias econmicas entre os seus membros E que tiveron como organizacins mis significativas: o Partido Socialista Obrero Espaol (PSOE) fundado clandestinamente en 1789 por Pablo Iglesias e que se caracterizou:

ter a sa maior implantacin nas principais zonas industriais do pas (Madrid, Pas Vasco, Asturias e Catalua) e no campo andaluz por afiliarse Segunda Internacional (1889) por contar cun xornal propio, El Socialista non obter representacin no Congreso dos Deputados ata 1910, tras aliarse cos republicanos incrementar a sa forza electoral e a sa influencia social a partires dese momento optar por unha lia reformista e moderada a partires de entn a Unin Xeral de Traballadores (UXT) que foi fundada en 1888 por Pablo Iglesias e que se caracterizou por: ser unha federacin de sindicatos socialistas ter unha vinculacin moi estreita co PSOE abranguer todos os sectores de produccin organizarse en seccins de oficios en cada localidade defender a negociacin colectiva entre obreiros e patrns ser partidarios do recurso folga incrementar a sa influencia sobre o proletariado industrial e comezar a estenderse ao mbito rural a partires de 1910 o Partido Comunista de Espaa (PCE) fundado en 1921 por un grupo de disidentes socialistas que discrepaban coa decisin do PSOE de non seguir o modelo sovitico e que se caracterizou pola sa escasa influencia ata a Segunda Repblica

b) A conflictividade agraria

Causas: A desigual reparticin da terra As crises agrarias producidas por anos de malas colleitas A incapacidade do rxime poltico para ofrecer alternativas que mellorasen a situacin do campo espaol As medidas levadas a cabo durante a reforma agraria liberal que provocaron: a consolidacin da existencia de grandes latifundios na parte sur peninsular a perda dos bens de propios e comns a explotacin dos campesios por parte dos patrns (proletarizacin dos campesios) A pervivencia de formas de arrendamento de tradicin medieval: os foros e a rabassa morta que impedan a modernizacin da agricultura na zona norte peninsular Caractersticas: Carcter violento das protestas e dura represin por parte do Estado Xurdimento de movementos de reivindicacin agraria como o agrarismo 10

Principais zonas de conflictividade agraria Na parte sur peninsular: Andaluca, A Mancha e Extremadura. Na parte norte peninsular: Galicia e Catalua

11