ro Z da

ro ro Z da Z da
NOWE DOKUMENTY DOTYCZA CE UDZIAU MILICJI OBYWATELSKIEJ SKIM CZERWCU 1956 ROKU W POZNAN
z Poznan ski Czerwiec 1956 r. wcia jest zagadnieniem nieopracowanym caos ciowo, sie nowe dokumenty 1, relacje 2 czy monograficznie. Choc w ostatnim okresie pojawiaja bionych syntez. Te juz ce wymaga poge istnieja inicjatywy 3, to nadal wiele zagadnien weryfikacji w zwia zku z odkrywaniem coraz to nowych z wymagaja ro de, kto re nie przyniosa bynajmniej rewolucyjnej zmiany w postrzeganiu Poznan skiego Czerwca 1956 r. jako demonstracji na tle ekonomicznym, przeksztaconej w zamieszki zbrojne o podoz u politycznym, w kto rych s mierc ponioso 57 oso b, a liczba rannych nie przekroczya zapewne 650. bione studia nad Poznan Apelowaem w 2006 r. o poge skim Czerwcem 4. Jednym z zagadcego nien , na kto re wo wczas wskazywaem jest brak kompleksowego opracowania dotycza udziau Milicji Obywatelskiej. W dotychczasowej historiografii Poznan skiego Czerwca cych o Milicji Obywatelskiej. Sa to: 1. Charak1956 r. jest bardzo mao dokumento w traktuja zanej z tym dziaalnoterystyka przebiegu wypadko w poznan skich w czerwcu 1956 r. i zwia dzy funkcjonariuszami MO i WUdSBP s ci MO, WUdSBP, KBW, WP i SW 5; 2. Nastroje mie ci Komisji Ministerstwa w Poznaniu 6; 3. Raport Pietrzaka 7; 4. Sprawozdanie z dziaalnos
1 ak, Wybo M. Wodejko, W. Wo jcik, A.M. Zaj as, A.Cz. Z r dokumento w dotyczacych wydarzen poznan skich 1956 r. w zasobie Centralnego Archiwum Wojskowego im. mjr. Bolesawa Waligo ry, d Historyczno-Wojskowy 2006, nr specjalny 5(215) Rok 1956 w Polsce i na We grzech, Przegla s. 115-199. 2 b, Poznan d Historycz. Jastrza ski czerwiec w relacji ppk. Feliksa Dwojaka, Przegla no-Wojskowy 2006, nr 4(214), s. 134-162. 3 ci Narodowej w Poznaniu pod kierownictOddziaowe Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamie cych proceso wem dr. Waldemara Handke przygotowuje zbio r dokumento w dotycza w poznan skich. dzie to zapewne cenne i wartos Be ciowe z ro do do badan nad zagadnieniem oskarz onych za Poznan ski Czerwiec 1956 r. 4 b, Poznan d . Jastrza ski Czerwiec 1956 roku w s wietle badan nad stratami osobowymi, Przegla Zachodni 2006, nr 3, s. 64-66. 5 gowa Komisja S. Jankowi ak, E. Makowski, Poznan ski Czerwiec 1956 w dokumentach, Okre ci Narodowej w Poznaniu, Poznan Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Instytut Pamie 1995, s. 45-77. 6 Tamz e, s. 167-169. 7 Karta 1991, nr 5, s. 134-143 sprawozdanie ppk. Tadeusza Pietrzaka, w 1956 r. Komendanta Wojewo dzkiego MO w Poznaniu.

220

ro Z da

trznych powoanej zarza dzeniem Ministra z dnia 2.07.1956 r. dla zbadania Spraw Wewne dziaalnos ci suz b MSW w okresie 28-30 czerwca 1956 roku w Poznaniu 8; 5. Stanowisko Komendy Go wnej w sprawie bicia zatrzymanych 9. Zaprezentowane poniz ej dokumenty odnalazem podczas prowadzenia badan w Arci Narodowej w Warszawie w styczniu 2007 r. Przy okazji chiwum Instytutu Pamie Go MO w 1956 r., natrafiem na zbio r dokumento w wytworzonych przez Komende wna cych Poznan to nieznane, nigdy niepublikowane i niecytodotycza skiego Czerwca 1956 r. Sa nieznanych wczes wane z ro da. Zaprezentowane sprawozdania dotycza niej fakto w dotycza cych udziau w Poznan skim Czerwcu 1956 r. kursanto w z Obozu Przeszkolenia Nr 2 MO w Obornikach Wielkopolskich oraz elewo w ze Szkoy Podoficerskiej MO w Pile. Na uwage zasuguje raport z udziau elewo szczego lna w z Piy, kto rzy przebywali w Poznaniu od dzynarodowych Targo 11 czerwca 1956 r. w celu ochrony XXV Mie w Poznan skich oni to tkowym marazmie 10 suz li najaktywniejszy udzia w tumieniu po pocza b milicyjnych wzie obecnie przechowywane w Instytucie Pamie ci Narodowej zamieszek. Oba dokumenty sa cznikami do raportu z dziaania pododdziao w Obozu Przeszkolenia MO w Warszawie 11. Zaa sprawozdania 12 kompanii, kto te w Obornikach Wielkopolskich sa re zostay pominie tos oryginau. z powodo w obje ciowych 12. Zachowano pisownie ukasz Jastrzab Poznan Poznan ; dnia 5.07.1956 r. 13 WNEGO Z-ca KOMENDANTA GO MILICJI OBYWATELSKIEJ 14 WARSZAWA
Dot.: Dziaania pododdziao w Obozu Przeszkolenia M. O. Nr. 2 w dniach 28.06.1956 r.

W DO DZIAAN I. WPROWADZENIE PODODDZIAO

28.06.56 r. godz. 9,40 Oficer Dyz urny Obozu zosta telefonicznie poprzez K. P. M. O. 15 Oborniki 16 powiadomiony o tym, az eby natychmiast odesac z Obozu do dyspozycji K. P. M. O. Poznan 400
8 E.J. Nalepa, Pacyfikacja zbuntowanego miasta. Wojsko Polskie w Czerwcu 1956 r. w Poznaniu ws wietle dokumento w wojskowych, wyd. I, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1992, s. 89-95. 9 S. Jankowiak, E. Makowski, op. cit., s. 158-161. 10 trznego, Gen. bryg. Wodzimierz Mus , w 1956 r. dowo dca Korpusu Bezpieczen stwa Wewne stwierdzi, z e Milicja Obywatelska wykazaa podczas Poznan skiego Czerwca 1956 r. indolencje patrz W. Mus , Z drugiej strony barykady, Polityka nr 19, 26 VI 1982, s. 13. 11 ci Narodowej w Warszawie, sygn. IPN BU MSW II 959. Archiwum Instytutu Pamie 12 em sprawozdania I, II, III i IV kompanii I Batalionu V, VI, VII i VIII kompanii II Pomina Batalionu oraz IX, X, XI i XII kompanii III Batalionu. 13 W oryginale jest zapis 5.06.19c c . 14 By nim pk Teodor Duda (ur. 25.11.1914 r., zm. 15.06.1986 r. w Warszawie. Komendantem Go wnym MO (12.06.1956 r. 21.07.1965 r.) by gen. bryg. Ryszard Dobieszak (1913-1990), da c wiceministrem spraw wewne trznych (10.12.1954 r. 31.07.1968 r.). jednoczes nie be 15 Komenda Powiatowa Milicji Obywatelskiej. 16 Chodzi o Oborniki Wielkopolskie.

 ro Z da

221

cy sie na terenie Obozu Pluton K. B. W. 17 Celem przewiezienia ludzi kursanto w, oraz znajduja przysane miay byc z Poznania do Obozu samochody. O powyz szym powiadomiony zostaem przez Oficera Dyz urnego Obozu o godz. 10,00 przebywaem na kontroli strzelania 5 km. od dzony alarm dla pododdziao Obozu. Natychmiast zarza w 2 bat. 18, oraz dla 1 i 2 kompanii I Bat., stan kto rych wynosi ogo em 41 oficero w 511 kursanto w zasta te pododdziay w rejonie strzelnicy i po l c wiczebnych oddalonych od obozu 2 Bat. 1,5 km 1 Bat. 5 km strzelnica cy sytuacji zadanie wyjez cej grupy, uzbrojenie, umundurowanie, zaopatSztab obozu nie znaja dz aja cznos rzenie. Usiowa telefonicznie dane te uzyskac , lecz nie mo g z powodu uszkodzenia a ci z Poznaniem. O godz. 10,45 pododdziay 2 Bat. o stanie 26 oficero w, 296 kursanto w gotowe byy do wyjazdu. Kompania 1, 2 I Batalionu o stanie 9 oficero w ; 119 kursanto w gotowe byy do wyjazdu o godz. 11,30. du na brak s Ze wzgle rodko w transportu, kto ry zgodnie z otrzymanymi danymi mia nadejs c z Poznania pododdziay oczekiway wyjazdu na placu alarmowym. Okoo godz. 11,30 przyby do Obozu z sytuacja kpt. Biczysko 19 z K. M. M. O. 20 kto ry zorientowa w ogo lnej sytuacji. Po zapoznaniu sie to decyzje przerzucenia do Poznania wie kszej ilos powzie ci ludzi 2 Bataliony s rodkami lokomocji gnie tymi z pobliskich zakado zatrzymanymi na drogach oraz s cia w pracy. Dla organizowania dowodzecymi do Poznania pododdziaami, wysany zosta Szef SZTABU Obozu wraz z Kwaternia przybywaja pi o godz. 12,10. Naste pne wyjez pach mistrzem. Wyjazd pierwszych pododdziao w nasta dz ay w odste uzalez nionych przybywaniem do Obozu s rodko w transportu. Ostatni Pluton Bat. 2 przyby do Poznania okoo godz. 14,30. Do godz. 16,00 przybyy 1 i 2 kompania 1 Bat., a okoo godz. 16,30 komp. 3 i 4 I Bat. ce do K dy Miasta MO pododdziay 1 i 2 Batalionu o stanie 12 oficero w ; 117 kursanto w. Przybywaja puja co: byy kierowane przez Sztab w Komendzie Miasta Poznan , naste 2 1 Batalion 5 kompania 6 kompania 7 kompania 8 kompania cinie, K. P. M. O. Poznan magazyny w Gole , teren M. T .P. 21 cin koszary K. B. W., magazyny Gole koszary K.B.W., Komisariat MO Wilda, lotnisko awica rejon bloko w mieszkalnych prac. M.S.W.

Batalion yce 1 kompania Wojew. Urz. ds. B. P. 22, KDMO 23 Jez 2 kompania KDMO Nowe Miasto, KW. PZPR 3 kompania K. P. M. O. Poznan , KM. PZPR. Kwatermistrzostwo KWMO, rejon M. T. P. 4 kompania K. D. M. O. Jez yce, Prasa i Drukarnia, rejon parku im. Kasprzaka to decyzje wa czenia do Okoo godz. 15,00 w uzgodnieniu ze Sztabem w K dzie Miasta MO przyje dziaan ro wniez Bat. 3. Wyjazd 11 kompanii w skadzie 2 Plutono w o stanie 4 oficero w, 58 kursanto w pi okoo godz. 15,00. Okoo godz. 16,00 wyjechao z Obornik 2 Plutony 9 kompanii z Obornik nasta czone zostay do o stanie 3 oficero w ; 45 kursanto w. Pododdziay te po przybyciu do K. M. M. O., wa puja co: dziaan naste trznego. Korpus Bezpieczen stwa Wewne Batalion. 19 Gen. bryg. w st. spocz. dr Stanisaw Biczysko w 1958 r. (w stopniu majora) zosta komendantem Szkoy Oficerskiej MO w Szczytnie, po z niej w latach 1975-1989 by komendantem trznych im. gen. Franciszka Jo Wyz szej Szkoy Oficerskiej Ministerstwa Spraw Wewne z wiaka Witolda w Szczytnie. Zmar 24.03.2005 r. 20 Komenda Miejska Milicji Obywatelskiej. 21 dzynarodowe Targi Poznan XXV Targi. Mie skie. W 1956 r. odbyway sie 22 d ds Bezpieczen Wojewo dzki Urza stwa Publicznego w Poznaniu przy ul. Jana Kochanowskiego. 23 Komenda Dzielnicowa Milicji Obywatelskiej.
18 17

222

ro Z da

9 kompania rejon M. T. P. 11 kompania Komiet. Miejsk. PZPR Okoo godz. 18,00 wyjechaa z Obozu 12 kompania 3 Bat. o stanie 6 oficero w ; 66 kursanto w, kto ra magazyno cin be da c jednoczes wzmocnia ochrone w Gole nie odwodem dla K. M. M. O. Ogo em z Obozu Przeszkoleniowego M.O. Nr.2 Oborniki w dziaaniach na terenie m. Poznania brao udzia: 67 oficero w ; 701 kursanto w 7 ofic. ze Sztabu Obozu. Pozostaych 296 kursanto w nie wykorzystano w dziaaniach z uwagi nieposiadania na cay stan obozu broni bojowej 200 szt. broni pozostawienia ludzi w Obozie celem jego ochrony. c wicz.oraz potrzeba c gotowos obozu na podstawie przeprowadzonego alarmu dla cze s Oceniaja c bojowa ci Obozu oraz dzonego pogotowia pozostaym pododdziaom, nie biora c pod uwage zdolnos zarza ci przerzucenia du na brak transportu, ocenic . pododdziao w ze wzgle ja nalez y jako dobra dzy innymi podyktowana bya zaleceniami Z cy Komendanta Go Gotowos c ta mie wnego M. O., kto ry w czasie kontroli wskaza Kierownictwu o moz liwos ci przerzucenia Obozu w inne miejsce, celem wykonania okres lonego zadania.

PODODDZIAO W w dn. 28 29.06.56 r. II. CHARAKTERYSTYKA DZIAAN

decentralizacja dowodzenia, kto powaa Dziaanie pododdziao w Obozu charakteryzowao sie ra naste juz od momentu przyjazdu Plutono wkompani do punktu kontrolnego przed miastem. Z punktu radiowozo kontrolnego, kto ry za pomoca w utrzymywa kontakt z K. M. O. m. Poznania pododdziaami c je do wyznaczonych punkto kierowa Sztab K. M. M. O. kieruja w, z jednoczesnym przydzielaniem im zadan . tylko do przydzielania poszczego Natomiast Sztab Obozu ogranicza sie lnych grup kursanto w do jego cego orientowania sie gdzie i z jakim zadaniem grupy przebywaja , by tym samym miec dyspozycji i biez a t. Ponadto kontrolowa ro moz nos c zaopatrywania ich w wyz ywienie i sprze wniez wykonawstwo zleconych im zadan . niejasnos sytuacji i szybka jej zmiana szczego Caos c zadan charakteryzowaa sie cia lnie w Iszym cznos okresie, co przy braku dostatecznej a ci powodowao trudnos ci w jej rozeznaniu. Skutkiem takiego kszos kach dco stanu rzeczy w wie ci wypadko w inicjatywa dziaania spoczywaa w re w pododdziao w dco w poszczego lnych grup. jak podano w zaa czonych Dziaalnos c poszczego lnych pododdziao w Obozu przedstawiaa sie sprawozdaniach d co w kompanii. niz Na szczego lne podkres lenie zasuguja ej podane fakty: D-ca 11 kompani ppor. Nowakowski otrzyma zadanie odpierania atako w prowokatoro w kierowanych na Komit. Miejski PZPR i lokalizowania powstaego tam poz aru. Kompania w skadzie 2 oficero w ulicami pod obstrzaem. Grupa ta przez dwa dni i 42 kurs., aby dotrzec do Komitetu musia posuwac sie c jednoczes w budynkach tj. 28 i 29.06.56 r. skutecznie odpieraa ataki prowadza nie penetracje cych sie w pobliz znajduja u KM. PZPR. w czasie penetracji zlikwidowali kilka stanowisk ogniowych c jednego z nich, kto zbiegym wie z prowokatoro w, zatrzymuja ry okaza sie niem, a pozostaych zmusili ki dobrze zorganizowanej obronie mimo silnych atako do ucieczki. Dzie w nie dopus cili do opanowania budynku Komitetu przez prowokatoro w. grupa kursanto Dnia 29.06.56 r. o godz. 21,00 d ca kompanii 7 ppor. Wawak z kilkuosobowa w zaatakowany przez prowokatoro w ukrytych w budynku mieszkalnym, po zastosowaniu skutecznego przy tym 4 osobniko ognia rozgromi ich zatrzymuja w wraz z 4 jednostkami broni 3 P. M. i pist. wz. c rewizje u oso 33. Ponadto kompania dowodzona przez ppor. Wawak przeprowadzaja b podejrzanych szczego odebraa od nich 6 P. M., 14 pist. wz. 33 oraz 2 K. B. K. Kompania ta wyro z niaa sie lna . aktywnos cia wzorowa Jak wynika z powyz szej akcji to funkc. Obozu w czasie dziaan wyro z niali sie pomimo cie z postawa i odwaga kich warunko w bytowo zaopatrzeniowych, gdyz obo z nie by do tego przygotowany.

 ro da Z

223

z y na osabienie ducha bojowego ws Cie kie warunki bytowe podczas akcji nie wpyne ro d kurs., czeni do akcji jak i pozostaja cy w Obozie da z a przeciwnie kursanci, kto rzy byli wa yli i prosili czenie ich do bezpos o wa rednich dziaan przeciwko prowokatorom. Bohaterstwo, odwaga i wysokie poczucie odpowiedzialnos ci za wykonawstwo rozkazo w cechowao wszystkich funkcjonariuszy Obozu. W czasie likwidacji prowokatoro w szereg funkc. wyro z nio sie z pos ro d zaogi Obozu. 28.06.56 r. okoo godz. 16,00 do podpalonego czogu przez prowokatoro w dobieg lekarz obozowy pi do ppor. Brodzinski Sylwester przykomenderoway z K. B. W., kto ry z naraz eniem z ycia przysta cego czogu. Pomimo porwania go przez grupe prowokatoro gaszenia pona w z zamiarem zabicia go, ki interwencji ludnos cej udziau we wrogich wysta pieniach zosta uratowany i ponownie dzie ci nie biora pi do gaszenia czogu ratuja c tym samym od zniszczenia czog. przysta do zaogi czogu Kursant Plewczyn ski Henryk z 7 komp. w pierwszym dniu dziaania zgosi sie do bronia cego sie W. U. ds. BP. i wspo lnie z nimi pod obstrzaem prowokatoro w dowozi amunicje W akcji tej przebywa bez przerwy przez 16 godzin. przy K. W. M. O. zatrzyma i rozbroi grupe prowokatoro St. sierz . Okon Antoni peni suz be w c 2 pistolety wz. 33. W nocy z 2829.06.56 r. zlikwidowa 2 ch bandyto , kto zdobywaja w z bronia rzy z domo ostrzeliwali sie w przy ul. Kochanowskiego. c udzia w odpieraniu atako St. Sierz . Nowak Stanisaw biora w na WU ds. BP. w dn. 28.06.56 r. 2 ch uzbrojonych bandyto w godz. poudni. uja w, kto rych przekaza do K. M. M. O. Sierz . Przybylski Stan. w dn. 28.06.56 r. doprowadzi do KWMO 2 ch groz nych bandyto w, ostrzeliwuja cego z RKM. natomiast w dn. 26.06.56 r. przy udziale grupy kurs. zlikwidowa bandyte KW. PZPR. cych Plut. Blaszczak Edmund 29.06.56 r. o godz. 20,00 zatrzyma 2 osobniko w nie dopuszczaja cych na ul. tramwaji 1 z nich z bronia . Ponadto bra aktywny udzia do uruchomienia stoja z budynko w likwidacji bandy w sile 3, kto rzy ostrzeliwali sie w przy ul. Matejki. Podobnych cej. Nie notowano natomiast wypadko przykado w zostao zanotowanych wie w amania dyscypliny, ani objawo w tcho rzostwa. szczego W czasie dziaan kurs. wraz z kadra lnie uz yci byli do likwidacji poszczego lnych punkto w oporu, do penetracji terenu suz b konwojowych i patrolowych, do rewizji i wspo dziaania z wydz. operac. W wyniku bezpos redniej dziaalnos ci pododdziao w Obozu zatrzymay one i doprowadziy do zienia oraz bezpos puja cych z bronia w re ku, jednostek MO 153 osobniko w zbiegych z wie rednio wyste cych sklepy pan lub grabia stwowe i spo dz., a takz e zdobyy na prowokatorach w ro z nych okolicznos ta przez ciach 79 jednostek ro z nej broni. Bron ta zostaa przekazana do miejsc. jednostek MO wzgl. przeje ce w tym rejonie jedn. W.P. dziaaja Na szczego lne podkres lenie zasuguje s cise wspo dziaanie funkc. M.O. z z onierzami W.P. i odwrotnie przez cay czas dziaan .

III. ZAOPATRZENIE

wyjazdu pododdziao pio do niezwocznego Z chwila w do Poznania, Kwatermistrz Obozu przysta c z zaopatrzenia ich dowoz a ywnos c z terenu Obozu 30km. terminowe dostarczanie z ywnos ci oraz jej tu kuchnie jakos c napotykao na duz e trudnos ci z powodu braku potrzebnego w takich warunkach sprze polowe, termosy Trudnos ci zaopatrzeniowe wypyway ro wniez z braku transportu oraz dowoz enia wszy od dn. 30.06.56 r. po ustabilizowaniu sie z ywnos ci do duz ej ilos ci rozrzuconych grup. Pocza sytuacji zaopatrzenie zostao unormowane.

224

ro Z da
WNIOSKI

1. Obo z jako jednostka organizacyjna nie powinna by dzielona na poszczego lne grupy i podgrupy c do wykonania konkretne z oddaniem ich do dyspozycji innej jednostce, lecz uz yta w caos ci, otrzymuja zadania. pi 2. W dziaaniach bojowych Milicji w mies cie moz e i powinna w niekto rych sytuacjach nasta decentralizacja dowodzenia nawet do Plutonu, jednak z zachowaniem moz liwos ci wpywu na przebieg dziaan tego pododdziau, przez wyz szego d-ce. 3. Uz ycie Obozu Szkol. MO z daniem mu okres lonego zadania, moz liwe jest przy oddaniu do jego cych moz dyspozycji odpowiedniej ilos ci s rodko w transportu, zapewniaja liwos c przeprowadzenia kszaja cych manewrowos szybkiej dyslokacji jednostki, jak ro wniez zwie c pododdziao w w akcji. cznos 4. Jednostka organ. taka jak Obo z Szkoleniowy, winna posiada s rodki a ci radiowej, umoz rodki te moga by odkomenderowane na Obo ce dowodzenie pododdziaami w akcji. S z przez liwiaja poszczego lne W. K. M. O. 24 w celu przejs cia przeszkolenia obozowego po linii swej specjalnos ci. c broni kro puja cych w skadzie pododdz. skadac 5. Uzbrojenie funkc. MO nie licza tkiej wyste sie powinno: KBK z bagnetem-50% -pist. maszyn.-43% -R.K.M.-7% kszenia swobody dziaania wyjez cych na inny teren milic., czy pododdz. Milicji 6. Dla zwie dz aja oraz zabezpieczenia ich w czasie dziaan , wyposaz enie pro cz dotychczasowego, jakie posiada funkc. : MO, winno skadac sie hem plecak maska P-gaz. 7. Obozy Szkoleniowe i ro z nego rodzaju zgrupowania MO winny by wyposaz one w kuchnie polowe typu wojskowego przynajmniej na 23 stanu oraz termosy do przewoz enia strawy na 13 stanu osobowego. W magazynach tych jednostek winna by w rezerwie jednodobowa racja suchego prowiantu. 8. Programy szkoleniowe, a szczego lnie programy Obozo w Letnich winny obejmowac tematyke dniaja ca dziaania zwartych pododdz. MO przy uz cy, woda uwzgle yciu ro z nych s rodko w gaz zawia i w ro z nych sytuacjach: rozpraszanie wrogich demonstracji walki uliczne pos cig zasadzki likwidacja punkto w oporu band w ro z nych okolicznos ciach czeniu sprawozdanie z dziaalnos W zaa ci poszczego l. Kompanii, na 30 ark. Komendant Obozu Przesz. MO Nr. 2 Oborniki - GODLEWSKI M, ppk. Poznan , dnia 5 lipca 1956 r. Sprawozdanie z dziaalnos ci 4-ch kompanii Szkoy Podoficerskiej MO w Pile w czasie zajs c w Poznaniu.

24

Wojewo dzkie Komendy Milicji Obywatelskiej.

 ro Z da B REALIZACJI SUZ BY PRZED 28.06.1956 R. I. PRZYBYCIE I SPOSO

225

Szkoa Podoficerska MO w Pile otrzymaa polecenie oddelegowania do suz by w Poznaniu 4-ry kompanie w celu udzielenia pomocy KMMO Poznan w czasie trwania MTP. Przybycie kompanii pio w dniu 11 czerwca 1956 r. Zgodnie z planem KWMO rozstawienie suz nasta by od dnia 11.06. do puja ce: 28.06.1956 r. byo naste

Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8

Jednostka MO Komis. Targowy KMMO KRK MO 26 KD Stare Miasto KD Nowe Miasto KD Grunwald KD Jez yce KD Wilda

Ilos c ludzi i godzin 5-15 2;38 25 2;45 1;25 1;22 1;5 1;23 1;10 1;10 1;18 1;17 1;19 1;20 1;25 6-18 7-19 8-20 11-21 3;60 18-6 19-5 2;20 2;45 19-7 20-8 Razem 7;118 4;90 2;50 2;45 2;15 1;10 2;37 2;37 22;402

Ludzie ci byli przekazywani na czas suz by do dyspozycji Kierowniko w odpowiednich jednostek patrolowa . Oficerowie Szkoy, kto z ludz milicyjnych, kto re organizoway z nich suz be rzy udawali sie mi wykonywane przez kursanto na odpowiednie jednostki milicyjne mieli zadanie kontrolowac jak sa w polecenia wydawane kursantom bezpos rednio przez kierowniko w miejscowych jednostek milicyjnych, lub wyznaczonych do tego miejscowych oficero w. Kierownikami suz b byli oficerowie miejscowych jednostek terenowych. W tym czasie ja osobis cie przebywaem zwykle w pokoju Sztabu Zabezpieczenia MTP na terenie da sytuacja oraz jakie sa uwagi Sztabu Zabezpieczania MTP KMMO aby by zorientowanym jak wygla w stosunku do pracy kursanto w. W okresie tym jez dziem takz e do terenowych jednostek milicyjnych, aby zebrac materiay i uwagi o sposobie penienia suz by przez kursanto w. Dokonywaem takz e indywidualnych kontroli patroli i posterunko w realizowanych przez kursanto w. W tym czasie w miejscu skoszarowania kursanto w przebywa zawsze upenomocniony przeze mnie oficer, oraz oficer dyz urny. Wszelkie zmiany w suz bie byo ich dwie byy dysponowane przez Sztab Zabezpieczania MTP. Szkoa bya uzbrojona w PW wz 33 i po 8 sztuk amunicji, oraz dysponowaa 5-cioma samochodami z sanitarka . Pojazdy te byy przeznaczone wya cznie do cie arowymi, jednym osobowym i jedna is ganie ze suz rozwoz enia ludzi na suz be cia by. Do dnia 28 czerwca 1956 r. postawa kursanto w bya dobra i mieli oni szereg powaz nych wyniko w w suz bie, za co udzieliem 69 pochwa. Trzech kursanto w z rejonu zakwaterowania i wprowadzio sie w stan w czasie odpoczynku samowolnie oddalio sie nietrzez wy za co zostali wydaleni ze szkoy. Nastroje ws ro d kursanto w do dnia 28 czerwca 1956 r. byy
25 26

oficero Pierwsza liczba oznacza liczbe w, druga elewo w. Komisariat Kolejowy Milicji Obywatelskiej.

d Zachodni 2008, nr 3 15 Przegla

226

ro Z da

dobre. O spodziewanych wydarzeniach w Poznaniu nie byem zorientowany. Jedynie w dniu 27 czerwca adnych przygotowan wiadomos le. Z 1956 r. po poudniu otrzymaem luz na c , z e w ZISPO 27 jest z politycznych, ani organizacyjnych przed spodziewanymi wypadkami Szkoa nie dokonywaa, gdyz nie znaem sytuacji i nie otrzymaem z adnych nastawien .

BY W CZASIE ZAJS C W POZNANIU II. PRZEBIEG SUZ

wyjechaa normalna dzienna zmiana na suz , oraz W dniu 28 czerwca 1956 r. przed godz. 6-ta be y powraca grupy zmiany nocnej. Okoo godziny 7-mej oficer dyz zacze urny KWMO z polecenia dzi dla grup zjez cych ze suz Komendanta Wojewo dzkiego zawiadomi, z e nalez y zarza dz aja by alarm i byc w pogotowiu do wyjazdu poniewaz na mies cie jest strajk. Po godzinie 7-mej na terenie miasta dzyn w jednostkach MO bya normalna zmiana dzienna, oraz na terenie miejsca odpoczynku ul. Pra sca kiego 28 przygotowana do wyjazdu zmiana nocna 172ludzi oraz zmiana poudniowa przygotowuja do obje cia suz cych sie by o godz.11 na terenie MTP 60 ludzi. Poniewaz od szofero w przyjez dz aja o narastaja cej sytuacji, a poa czen z terenu miasta dowiadywalis my sie telefonicznych z KMMO cia telefono i KWMO z powodu staego zaje w nie mogem uzyska. Pozostawiem na miejscu ul. dzyn pieszo okoo godz. 8,30 do KMMO. W KMMO Pra skiego kpt. Wielocha 29, a sam udaem sie czonko w Sztabu Zabezpieczenia MTP nie byo i nie mogem uzyskac na miejscu z adnych informacji, ani do KWMO. W KWMO byem ok. godz. 10-tej. W mie dzyczasie z terenu nastawien , udaem sie dzyn danie mjr. Pieterwasa dwa zgrupowania przy ul. Pra skiego zostay wysane do KWMO na z a gnie ty z KMMO. samochody z 55-cioma ludz mi, oraz jeden samocho d z 25-cioma ludz mi zosta s cia ta 3 samochody mjr. Pope da pro Grupa bowa dotrzec z KWMO do KW PZPR. grupa zostaa rozbita, . Po mym przybyciu do a samochody unieruchomione. Kursanci w wyniku rozbicia rozproszyli sie KWMO otrzymaem od ppk. Pietrzaka polecenie zorganizowania zabezpieczenia budynku KWMO gnie cia ludzi z ulicy Pra dzyn z zadaniem s cia skiego uzbrojenia ich i nie strzelania. Poniewaz tum juz dzyn dodzwoni poleciem wzywa pomocy napiera na KWMO, a na Pra skiego nie mogem sie przed budynek KWMO, w celu zorganizowania telefonicznie z centrali KWMO, a sam udaem sie rozproszonych kursanto w. Kursanci ci byli pomieszani z cywilami na placu przed KWMO w odlegos ci w kierunku KWMO. W tym czasie 3 grupy prowokatoro 150-200m i powoli cofali sie w, go wnie modziez y przeszy przez budynek KWMO i zostay wyprowadzone. Po ustabilizowaniu sytuacji dzyn w KWMO najechao takz e wojsko i dodatkowe grupy z Pra skiego otrzymaem od mjr. Pieterwasa gnie ciu kursanto zadanie, pomoc przy s cia w z Komend Dzielnicowych do KMMO, przy czym mieli cy MTP, dworzec i ci kto pozostac na miejscu jedynie kursanci zabezpieczaja rzy przybyli do Komendy Wojewo dzkiej. pio stopniowe s gnie cie okoo 200 kursanto W KMMO w godzinach 13-16 nasta cia w, przy cych sie na terenie miasta czym nie mogy tam dotrzec pojedyncze grupki kursanto w znajduja dz y na terenie atakowanych jednostek MO a cznie okoo 20 kursanto ba grupki, kto re utkne w. dzyn W tym czasie 10-ciu ludzi pozostao do zabezpieczenia koszar przy ul. Pra skiego, a pozostali dzyn z ul. Pra skiego przybyli do KMMO. gania ludzi i przerzuto W czasie s cia w, byy powaz ne trudnos ci z powodu braku s rodko w lokomocji, tkowej fazie unieruchomione mie dzy gdyz trzy z posiadanych przez nas samochodo w zostay w pocza Wojewo , a KW PZPR. Komenda dzka gnie tych do KMMO otrzymaem zadanie osobistego zorganizowania Po uzbrojeniu kursanto w s cia grupy 150 ludzi i doprowadzenia ich do puku KBW. zywaa ZISPO Zakady im. Jo zefa Stalina Poznan taka nazwa w latach 1949-1956 obowia Zakady Przemysu Metalowego H. Cegielski Poznan . 28 Grupa elewo w z Piy kwaterowaa w budynku Szkoy Podstawowej nr 25 przy ul. Ignacego dzyn Pra skiego. 29 Kpt. Jan Wieloch Inspektor z II Oddziau Komendy Go wnej MO.
27

 ro Z da
O godzinie 20-tej puja co: naste 1. KW PZPR 2. KWMO 3. KMMO 4. KBW 5. MTP 6. KRKMO 7. Zgrupowanie 8. PWRN 30 Razem:

227

dnia 28 czerwca 1956 r. rozstawienie kursanto w z Piy przedstawiao sie 40 ludzi 80 ludzi 50 ludzi 110 ludzi 50 ludzi 25 ludzi 10 ludzi 40 ludzi 405 ludzi

wspo Niekto re z wymienionych wyz ej grup peniy suz be lnie z kursantami Obozu dzyczasie nadjechali. Ten ukad suz w Obornikach, kto rzy w mie by z niewielkimi zmianami trwa do poudnia 30 czerwca 1956 r.

LNE WYDARZENIA W CZASIE SUZ BY W TYM OKRESIE III. SZCZEGO

ca KW PZPR zostaa zorganizowana okoo godz. 19-tej z zadaniem a Grupa zabezpieczaja oczyszczenia budynku i zabezpieczenia go. Grupa ta w czasie suz by, szczego lnych wydarzen nie miaa. b Grupa, kto ra w godzinach rannych wyjechaa z KWMO celem dotarcia do KW PZPR i zabezpieczenia go zostaa jak podaem wyz ej rozbita, a zostaa zorganizowana na nowo dopiero po grupy do KWMO rozbrojony oczyszczeniu budynku to jest okoo godz. 12-tej. W czasie cofania sie zosta jeden kursant odebrano mu PW wz 33 meldunek u Komendanta Wojewo dzkiego MO. Grupa zabezpieczaa rejon woko ta po ustabilizowaniu sie Komendy Wojewo dzkiej i szczego lnych dalszych wydarzen nie miaa. Nalez y nadmienic , z e po rozbiciu tej grupy kursanci byli masowo namawiani przez czyli sie do nich, przy czym jako argumento uczestniko w demonstracji, aby przya w uz ywano zarabiacie 700 z itp.. c Grupa w KMMO wspo lnie z miejscowymi milicjantami i przybyymi w godzinach popoudniowych kursantami z Obornik bya kierowana do suz by interwencyjnej na mies cie likwidowaa du na wspo gniazda rabunku i bandyckie punkty ogniowe, oraz zatrzymywaa prowokatoro w. Ze wzgle lne patrole wyniki pracy tej grupy winna podac KMMO. ca sie a cznie z kursantami z Piy i Obornik z 150, a w dniu 29 z 200 d Grupa w puku KBW skadaja milicjanto w organizowaa wspo lnie z z onierzami KBW i pracownikami WKdsBP oczyszczanie tych, zatrzymywaniem ludzi na kto bandyckich gniazd gmacho w zaje rych byy materiay i likwidacje i przedmiotami z rabunku byli natychmiast przekazywani na lotnisko ogniowych. Zatrzymywani z bronia . Wszystkie zadania dla grupy zleci i dlatego szczego owych wyniko w pracy tej grupy poda nie moge tkiem likwidacji bandyckiego punktu ogniowego przy ul. Sienkiewicza ska d ppor. mjr. Pieterwas z wyja Zyzanski przyprowadzi 3-ch bandyto w, 2 PM-my 1 KBK, oraz zrabowany up. ca MTP skadaa sie do godzin wieczornych tylko z kursanto e Grupa zabezpieczaja w z Piy. powaa agresywPoniewaz Targi bezpos rednio nie byy atakowane, a jedynie ostrzeliwane, grupa wyste cych koo terenu targowego. W czasie wymiany strzao nie do grup bandyckich przechodza w z grupy tej ycie zostali ranni dwaj kursanci Gibas 31 i Klima 32. Teren targowy przez cay czas by nalez zabezpieczony. Prezydium Wojewo dzkiej Rady Narodowej. Sierz ant Jan Gibas, syn Jana, ur. 29.05.1929 r., funkcjonariusz Komendy Powiatowej MO ywcu. Ranny w noge . wZ 32 Kapral Czesaw Klima (lub Klimas), s. Jo zefa, ur. 15.06.1933 r., funkcjonariusz Komendy Wojewo dzkiej MO w Krakowie. Postrza uda.
31 30

15*

228

ro Z da

ca dworzec po ostrzelaniu jej zostaa pocza tkowo s gnie ta do jednostki f Grupa zabezpieczaja cia a normalne zabezpieczanie dworca. Szczego milicyjnej, a po godzinie 14-tej rozpocze lnych wydarzen grupa nie miaa. dzyn g Grupa na ulicy Pra skiego atakowana nie bya. Jedynie przypadkowo s cigaa strzaami sanitarka zrabowana z wie zienia i z kto li bandyto w, kto rzy w pobliz u rozbili sie rej po rozbiciu zacze ucieka. Sanitarka zostaa zabezpieczona przez doprowadzenie na teren zgrupowania. gnie ciem ich do KMMO, w trakcie s gania oraz h Grupy na Komendach Dzielnicowych przed s cia cia pojedynczy kursanci, kto rzy nie mogli dotrze do KMMO z powodu atakowania Komisariatu, lub cznie z kursanto z powodu zaskoczenia ich w czasie suz by na mies cie, a takz e grupy zoz one wya w z Piy wytypowane do suz by, miay kilka szczego lnych wydarzen : Kurs. Chmielarski i Holak w dniu 28 czerwca wieczorem wspo lnie z milicjantami KD Stare Miasto li sie na grupe bandycka , kto . Z grupy tej zatrzymali natkne ra w wyniku wymiany strzao w rozproszya sie trzech osobniko w ze zrabowanym upem, przy czym jeden posiada bron . Komisariatu znajdowao sie w nim trzech W czasie napadu na VIII Komisariat poza zaoga kursanto w. W czasie rozbrajania Komisariatu zostao rozbrojonych takz e dwo ch kursanto w bron , PW kawie, wz 33meldunki u Komendanta Wojewo dzkiego, a jeden z nich kurs. Bonczak bron ukry w re w wyniku czego nie zosta rozbrojony. gania go z posterunku zosta zaatakowany i pobity przez Kurs. Wro blewski Czesaw w czasie s cia ludzi, lecz bron grupe ukry i nie zosta rozbrojony. uzbrojonych Kurs. Waroch Czesaw w czasie suz by na posterunku zosta zaatakowany przez grupe wycofa sie ostrzeliwuja c do jednostki MO. bandyto w i z uwagi na ich przewage cych bandyto Kurs. Lichorowiec i Holak w czasie suz by patrolowej zatrzymali uciekaja w z upem, . przy czym jednemu z bandyto w odebrano bron kro tka W czasie przewoz enia milicjanto w samochodem w pobliz u zgrupowania miejsce zakwaterowacy z tyu samocho su i zahamowania postrzeli sie nia Szkoy kurs. Ryfa ubezpieczaja d, w wyniku wstrza bronia to jest pist. maszynowym. Protoko dzin broni wykaza, z wasna ogle e bezpiecznik nie zabezpiecza nalez ycie zamka w przednim pooz eniu. Kurs. Nykiel Leon zatrzyma i doprowadzi do Komendy Rejonowej Kolejowej MO osobnika, za pracownika Urze du Bezpieczen da c i rozsiewa kto ry podawa sie stwa w rzeczywistos ci nim nie be nieprawdziwe wiadomos ci. o osobniku, kto wydawaniem Kurs. Kozio Henryk otrzyma i przekaza informacje ry zajmowa sie w celu podpalania czogo butelek z benzyna w. o osobniku, kto Kurs. Lichorowiec Tadeusz uzyska i przekaza informacje ry w dniu 28.06.1956 r. niszczy akta w prokuraturze. cego szpetna propagande Kurs. Charczuk zatrzyma i doprowadzi do jednostki MO rozsiewaja cego do dalszej walki i nawouja sniak Jan, kto Kurs. Szcze ry zosta uprzednio rozbrojony w Komisariacie VIII-mym o wypadku wyz podaje ej rozpozna i zatrzyma prowokatora napadu na Komisariat MO. Kurs. Wierzbicki Jo zef rozpozna i zatrzyma aktywnego uczestnika napadu na Komitet Wojewo dzki PZPR. Kurs. Kowalski Henryk w czasie interwencji na miejscu wamania do PDT odzyska zrabowany , lecz sprawca mu uciek. radioodbiornik poplamiony krwia Kurs. Goszka Eugeniusz wspo lnie z kpr. Giesielskim z VII Komisariatu na podstawie uzyskanej w Gospodzie Targowej, w wyniku, kto cy informacji przeprowadzi rewizje rej znalaz up pochodza dzy innymi mundury i inne przedmioty z rabunku i zatrzyma sprawco w. upem tym byy mie ce z rabunku w domach pracowniko pochodza w BP. cego 28 sztuk amunicji. Kurs. Hawro i Nowak zatrzymali osobnika posiadaja Grupa oficero w i kursanto w Szkoy w czasie domarszu do wyznaczonego miejsca zatrzymaa 8 osobniko w, a w miejscu penetracji Gmach Studento w Politechniki Poznan skiej i WRN dalszych 8-miu osobniko w z dowodami rzeczowymi amunicja, rakiety, motki, noz e itp. i zbiegego z wie zienia. Por. Martyna zatrzyma osobnika rannego w noge

 ro Z da

229

Kurs. Lichorowiec i Domagaa w wyniku uzyskanej informacji zatrzymali w mieszkaniu 2-ch osobniko w w czasie rewizji znalez li pistolet wz.33. cego przy sobie Kurs. Motyka i Mro z Jerzy zatrzymali i doprowadzili osobnika posiadaja . bron kro tka Ppor. Misztal w czasie kontroli wasnych patroli, w wyniku uzyskanej informacji zatrzyma dwo ch dachami do innego budynku broni przy nich nie znaleziono. obywateli, kto rzy przedostawali sie bandyci chcieli napeni Kurs. Koszela Marian bra udzia w likwidacji cysterny straz ackiej, kto ra . W wyniku wymiany strzao pozostawiaja c wo benzyna w bandyci wycofali sie z. W celu niedopuszczenia zosta on zabrany do KD Nowe Miasto. Z uwagi na to, z do ponownego napenienia go benzyna e cymi go kierowca wozu milicyjnego odjecha wozem straz ackim kurs. Koszela wraz z ubezpieczaja samochodem milicyjnym. W trakcie pracownikami operacyjnymi odjecha, oddanym mu pod opieke , w wyniku czego uderzy w drzewo. Be da cy jazdy kurs. Koszela straci panowanie nad kierownica w samochodzie dwaj pracownicy KD Nowe Miasto zostali ranni i odwiezieni do szpitala 33. Kurs. Koszela posiada prawo jazdy na prowadzenie pojazdo w mechanicznych. Wyz ej nie podano szczego lnych wyniko w i zatrzyman , kto re byy realizowane z wojskiem, lub milicjantami z Obornik oraz z KMMO. Wszystkie podane wyz ej wyniki byy natychmiast przekazane do odpowiednich terenowych jednostek milicyjnych. Zestawienie strat wasnych: ranni 3 kursanto w Gibas, Klima, Ryfa 34 rozbrojonych 3 kursanto w Wrona, Szczes niak, Domagaa jeden kursant utraci magazynek bez amunicji
33 wersje wypadku przedstawi syn rannego w tym wypadku milicjanta Henryk Krystek. Inna ro cej o o godz. 15.00 przez S jechaa cysterna, w kto Mniej wie dke rej kabinie siedziao kilku cywilo w. ciga ja milicyjny gazik. Po chwili cywile zatrzymali cysterne i przesiedli sie do innego samochodu. S . Cae zdarzenie widziao kilku milicjanto Milicjanci porzucili gazik i kontynuowali pos cig cysterna w ro dce. By ws ro d nich 31-letni st. sierz ant Franciszek Krystek z KD MO Nowe Miasto z komisariatu na S w Poznaniu (starszy referent operacyjno-s ledczy Sekcji Dochodzeniowej) oraz st. sierz . Tadeusz czyli do pogoni. Kilkaset metro Kapus cin ski. Wsiedli oni do pozostawionego gazika i doa w dalej mieli z gosupem trafi do Szpitala wypadek samochodowy. Cie ko ranny Franciszek Krystek ze zamanym kre kowej relacja Henryka Krystka syna Franciszka z dnia 31 I 2000 r. (w posiadaniu MSW przy ul. a autora) oraz S. Jankowiak, E. Makowski, op. cit., s. 100-101. Dnia 17 X 1956 r. o godzinie 8.55 w III zgonu lekarze wpisali Klinice Chirurgicznej Szpitala MSW umar Franciszek Krystek. Jako przyczyne gosupa z uszkodzeniami rdzenia kre gowego; poraz stan po urazie kre enie kon czyn dolnych patrz Akt zejs cia i karta zgonu nr 1341 Franciszka Krystka z dnia 17 X 1956 r., Archiwum USC w Poznaniu, USC d Stanu Poznan Stare Miasto, Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Poznan Stare Miasto, Urza ga zgono Cywilnego, Ksie w, rok 1956, tom III (nr 1001-1500), Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej d Stanu Cywilnego, akta zbiorowe do ksie gi zgono Poznan Stare Miasto Urza w za rok 1956 t. III i t. IV. zgonu wystawi Wojewo d W akcie zgonu brakuje tylko nazwiska panien skiego matki. Karte dzki Zarza trznych, z przyczyna zgonu: stan po urazie Suz by Zdrowia w Poznaniu Ministerstwa Spraw Wewne gosupa z uszkodzeniami rdzenia kre gowego. Poraz ga zgono kre enie kon czyn dolnych; Ksie w za lata 1953 (od nr 1) 1957 (do nr 35) parafii p. w. Matki Boskiej Bolesnej przy ul. Gogowskiej w Poznaniu, dza Mariana Frankiewicza. rok 1956, s. 177, nr 158, wpis z dnia 18 X 1956 r. dokonany przez ksie gosupa, uszkodzenie rdzenia kre gowego. Pochowany jest na Przyczyna zgonu: stan po urazie kre w. Barbary przy ul. Cmentarnej w Luboniu kPoznania, pole N2, gro b 123, cmentarzu parafii p. w. S d 9, gro kwatera 2 od lewej, rza b 8. 34 Porucznik Tadeusz Ryfa, ur. 14.04.1932 r. Postrza twarzy, hospitalizowany w okresie 29 VI -31 kowej i sta d ba d w niekto cych na VIII 1956 r. w Szpitalu MSW przy ul. a rych publikacjach, wskazuja jako funkcjonariusza Urze du Bezpieczen por. Tadeusza Ryfe stwa.

230
Zestawienie Zdobytej broni: PM wz 41 KBK PW wz 33 inna bron kro tka

ro Z da

2 1 2 2

szt. szt. szt. szt.

pio s gnie cie oficero W dniu 30 czerwca 1956 r. wieczorem nasta cia w i kursanto w z Piy do miejsca Pra dzyn to realizowac suz wg planu z przed dnia zakwaterowania na ulice skiego i rozpocze normalna be 28 czerwca 1956 r. od grup natychmiast wracali na punkty zborne, gdzie byli Wszyscy kursanci, kto rzy oderwali sie organizowani w nowe grupy. adnych przejawo od suz Z w uchylania sie by nie byo. Komendant Szkoy Podoficerskiej MO w Pile - WIERZBICKI W. mjr. 35 Wadysaw Wierzbicki w 1954 r. zosta komendantem Szkoy Podoficerskiej MO w Pile, pca komendanta Szkoy Oficerskiej MO w Supsku. wczes niej by zaste
35