Anda di halaman 1dari 30

Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.

2A- Sukino Bab 3 | page 51


Latihan Kompetensi Siswa 1
A. Evaluasi Pengertian atau Ingatan
1. C. ( ) x x sin cos 3
2
1
( ) +30 cos x = 30 sin sin 30 cos cos x x
=
2
1
. sin 3
2
1
. cos x x
= ( ) x x sin cos 3
2
1
2. A. ( ) + x x sin cos 2
2
1
( ) 45 cos x = + 45 sin sin 45 cos cos x x
= ( ) + x x sin cos 2
2
1
3. A. ( ) 1 3 2
4
1

75 cos = ( ) + 45 30 cos
= 45 sin 30 sin 45 cos 30 cos
= 2
2
1
.
2
1
2
2
1
. 3
2
1

= ( ) 1 3 2
4
1

4. A.
2 2
1 3 +
15 cos = ( ) 45 60 cos
= + 45 sin 60 sin 45 cos 60 cos
= 2
2
1
. 3
2
1
2
2
1
.
2
1
+
= ( )
2
2
3 1 2
4
1
+
=
2 2
1 3 +
5. C. y x
2 2
sin cos
( ) ( ) y x y x + cos cos = ( ) y x y x sin sin cos cos
( ) y x y x sin sin cos cos +
= y x y x
2 2 2 2
sin sin cos cos
= ( ) ( ) y x y x
2 2 2 2
sin cos 1 sin 1 cos
= y x
2 2
sin cos
6. A. ( ) 60 cos x
x x cos
2
1
sin 3
2
1
+ = x x cos 60 cos sin 60 sin +
= ( ) 60 cos x
7. B. -0,5
( ) | o + cos = | o | o sin sin cos cos
=
14
3 5
.
7
3 4
14
11
.
7
1

= 5 , 0
98
49
98
60 11
=

8. D.
2
1
2
1
3
2
1
a a
|
.
|

\
|
+
3
cos
t
o =
3
sin sin
3
cos cos
t
o
t
o
= 3
2
1
.
2
1
. 1
2
a a
9. A. 1
+ 35 sin 125 sin 35 cos 125 cos = ( ) 35 125 cos
= 90 cos = 1
10. B.
5
3
( ) | o + cos = | o | o sin sin cos cos
=
5
3
.
25
7
5
4
.
25
24

=
5 . 25
75
=
5
3
11. E.
125
117
( ) | o cos = | o | o sin sin cos cos +
=
25
7
.
5
3
5
4
.
25
24
+ =
125
117
12. D.
2
1
( ) B A cos = B A B A sin sin cos cos +
= 0 .
2
3
1 .
2
1
+ =
2
1
13. E. x 7 cos
x x x x 3 cos 4 cos 3 sin . 4 sin = ( ) x x 3 4 cos +
= x 7 cos
BAB 3
RUMUS RUMUS
TRIGONOMETRI
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 52
14. B. ( ) 3 1 2
2
1

2
2
1
cos = P = 45 P
3
2
1
cos = Q = 30 Q
R = ( ) = + 105 180 Q P
= 105 cos cos R = ( ) + 45 60 cos
= 45 sin 60 sin 45 cos 60 cos
= 2
2
1
. 3
2
1
2
2
1
.
2
1

= ( ) 3 1 2
4
1

15. B.
85
13
C cos = ( ) ( ) B A + 180 cos
= ( ) ( ) + + + B A B A sin 180 sin cos 180 cos
= ( ) ( ) B A B A + + + sin . 0 cos . 1
= { } B A B A sin sin cos cos
=
)
`


17
15
.
5
3
17
8
.
5
4
=
85
13
B. Evaluasi Pemahaman dan Penguasaan
Materi
1. a. ( ) + b a 3 2 cos = b a b a 3 sin 2 sin 3 cos 2 cos
b. ( ) y x 3 cos = + y x y x sin 3 sin cos 3 cos
c. ( ) 45 cos x = + 45 sin sin 45 cos cos x x
= ( ) x x sin cos 2
2
1
+
d. ( ) +15 cos x = 15 sin sin 15 cos cos x x
e.
|
.
|

\
|
+
3
cos 2
t
x = 2
|
.
|

\
|

3
sin sin
3
cos cos
t t
x x
= 2
|
.
|

\
|
x x sin 3
2
1
cos
2
1
= ( ) x x sin 3 cos 2
2
1

f.
|
.
|

\
|

6
cos 3 2
t
x = 3 2
|
.
|

\
|

6
sin sin
6
cos cos
t t
x x
= 3 2
|
.
|

\
|
+ x x sin
2
1
cos 3
2
1
= 3 ( ) x x sin cos 3 +
g.
|
.
|

\
|
+ B A
2
1
3
1
cos =
= B A B A
2
1
sin
3
1
sin
2
1
cos
3
1
cos
h.
|
.
|

\
|
B A
4
1
3
2
cos =
= B A B A
4
1
sin
3
2
sin
4
1
cos
3
2
cos
2. a. ( ) + x 90 cos = x x sin 90 sin cos 90 cos
= x x sin . 1 cos . 0
= x sin
b. ( ) + x 270 cos = x x sin 270 sin cos 270 cos
= ( ) x x sin . 1 cos . 0
= x sin
c. ( ) x 270 cos = x x sin 270 sin cos 270 cos +
= ( ) + x x sin . 1 cos . 0
= x sin
d. ( ) 90 cos x = 90 sin sin 90 cos cos x x +
= x x sin . 1 cos . 0 +
= x sin
e. ( ) 180 cos x = 180 sin sin 180 cos cos x x +
= ( ) x x sin . 0 cos . 1 +
= x cos
f. |
.
|

\
|
+ u
t
5
2
cos =
= u
t
u
t
5 sin
2
sin 5 cos
2
cos |
.
|

\
|
|
.
|

\
|

= ( ) u u 5 sin . 1 5 cos . 0
= u 5 sin
g. |
.
|

\
|
t u
2
3
cos = t u t u
2
3
sin sin
2
3
cos cos +
= ( ) u u sin . 1 cos . 0 +
= u sin
h. ( ) u t 2 cos = u t u t sin 2 sin cos 2 cos +
= u u sin . 0 cos . 1 +
= u cos
3. a.
3
sin
3
sin
3
cos
3
cos
t t t t
+ =
|
.
|

\
|

3 3
cos
t t
= 1
b.
6
sin
3
sin
6
cos
3
cos
t t t t
=
|
.
|

\
|
+
6 3
cos
t t
=
|
.
|

\
|
2
cos
t
= 0
c.
4
sin
3
2
sin
4
cos
3
2
cos
t t t t
=
|
.
|

\
|
+
4 3
2
cos
t t
=
|
.
|

\
|
12
11
cos
t
d.
4
3
sin
3
5
sin
4
3
cos
3
5
cos
t t t t
=
|
.
|

\
|
+
4
3
3
5
cos
t t
=
|
.
|

\
|
12
29
cos
t
e. 60 sin 50 sin 60 cos 50 cos = 110 cos
f. 30 sin 40 sin 30 cos 40 cos + = 70 cos
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab3 | page 53
4. a. ( ) ( ) + 60 sin 180 sin 60 cos 180 cos =
= ( ) + 60 180 cos
=
2
1
b. ( ) ( ) + 90 sin 150 sin 90 cos 150 cos =
= ( ) 240 cos
= ( ) 240 cos
= ( ) + 60 180 cos
= -
2
1
c. 10 sin 140 sin 10 cos 140 cos =
= ( ) + 10 140 cos
= ( ) 150 cos
= -
2
1
3
d. + 20 sin 200 sin 20 cos 200 cos =
= ( ) 20 200 cos
= ( ) 180 cos
= -1
5. a. ( ) | o cos = | o | o sin sin cos cos +
=
13
5
.
5
3
13
12
.
5
4
+
=
65
63
b. ( ) | o cos = | o | o sin sin cos cos +
=
|
.
|

\
|
+
13
5
.
5
3
13
12
.
5
4
=
65
33
c. ( ) | o + cos = | o | o sin sin cos cos
=
|
.
|

\
|

|
.
|

\
|

13
5
.
5
3
13
12
.
5
4
=
65
33
d. ( ) o | cos = o | o | sin sin cos cos +
=
|
.
|

\
|
+
13
5
.
5
3
13
12
.
5
4
=
65
33
e.
|
.
|

\
|
o
t
2
cos = o
t
o
t
sin
2
sin cos
2
cos +
= o o sin . 1 cos . 0 +
= o sin
f.
|
.
|

\
|
+o
t
2
cos = o
t
o
t
sin
2
sin cos
2
cos
= o o sin . 1 cos . 0
= o sin
g.
|
.
|

\
|
+|
t
4
cos = |
t
|
t
sin
4
sin cos
4
cos
= ( ) | | sin . 2
2
1
cos . 2
2
1

= ( ) | | sin cos 2
2
1
+
h.
|
.
|

\
|
o
t
6
cos = o
t
o
t
sin
6
sin cos
6
cos +
= ( ) o o sin .
2
1
cos . 3
2
1
+
= ( ) o o sin cos 3
2
1

7. a. ( ) B A cos = B A B A sin sin cos cos + = 3


2
1
=
2
1
cos cos + B A = 3
2
1
= B Acos cos = ( ) 1 3
2
1

b. ( ) B A + cos = B A B A sin sin cos cos


= ( )
2
1
1 3
2
1

= ( ) 2 3
2
1

8. a. ( ) B A + cos = B A B A sin sin cos cos


=
10
9
.
10
1
10
19
.
10
99

=
100
9 1881
b. ( ) B A cos = B A B A sin sin cos cos +
=
10
9
.
10
1
10
19
.
10
99
+
=
100
9 1881 +
c. ( ) B A cos = B A B A sin sin cos cos +
=
10
9
.
10
1
10
19
.
10
99
+
|
|
.
|

\
|

=
100
9 1881 +
d. ( ) B A + cos = B A B A sin sin cos cos
=
10
9
.
10
1
10
19
.
10
99

|
|
.
|

\
|

=
100
9 1881
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 54
e. ( ) B A + cos = B A B A sin sin cos cos
=
10
9
.
10
1
10
19
.
10
99

|
|
.
|

\
|

|
|
.
|

\
|

=
100
9 1881
f. ( ) B A cos = B A B A sin sin cos cos +
=
10
9
.
10
1
10
19
.
10
99
+
|
|
.
|

\
|

|
|
.
|

\
|

=
100
9 1881 +
9. a. ( ) B A + cos = B A B A sin sin cos cos
=
13
5
.
25
24
13
12
.
25
7
|
.
|

\
|

=
325
204
b. ( ) B A cos = B A B A sin sin cos cos +
=
13
5
.
25
24
13
12
.
25
7
+ |
.
|

\
|

=
325
36
c. ( ) B A cos = B A B A sin sin cos cos +
=
13
5
.
25
24
13
12
.
25
7
+
=
325
204
d. ( ) B A + cos = B A B A sin sin cos cos
=
13
5
.
25
24
13
12
.
25
7

=
325
36
10. a. ( ) B A + cos = B A B A sin sin cos cos
=
5
3
.
13
12
5
4
.
13
5

=
65
16
b. ( ) B A cos = B A B A sin sin cos cos +
=
5
3
.
13
12
5
4
.
13
5
+
=
65
56
11. a. ( ) ( )
2 2
sin sin cos cos B A B A + + +
=
B A B A
B A B A
sin sin 2 sin sin
cos cos 2 cos cos
2 2
2 2
+
+ +
=
( ) B A B A
B A B A
sin sin cos cos 2
sin sin cos cos
2 2 2 2
+
+ +
= ( ) B A + cos 2 2
b. ( ) B A + cos . ( ) B A cos
=
{ }
{ } B A B A
B A B A
sin sin cos cos
sin sin cos cos
+

= B A B A
2 2 2 2
sin sin cos cos
= ( ) ( ) B A B A
2 2 2 2
cos 1 sin cos sin 1
= A B
2 2
sin cos
12. ( )
2 2
2
1
Q P + = ( ) ( ) { }
2 2
cos cos sin sin
2
1
y x y x + + +
=
( )
)
`

+
+ +
y x y x
y x y x
sin sin cos cos 2
cos cos sin sin
2
1
2 2 2 2
= ( ) ( ) y x + cos 2 2
2
1
= 1 + cos(x y)
13. ( ) + 45 cos 2 x = ( ) 45 cos x
= ( ) 45 sin sin 45 cos cos 2 x x =
45 sin sin 45 cos cos x x +
= 45 cos cos x = 45 sin sin 3 x
a.
x
x
x
cos
sin
tan = =
45 sin 3
45 cos
=
3
1
b.
x
x
x
sin
cos
cot = =
1
3
= 3
c. ( ) + x 30 cos = x x sin 30 sin cos 30 cos
= x x sin
2
1
cos 3
2
1

= ( ) x x sin cos 3
2
1

d. ( ) 30 cos x = 30 sin sin 30 cos cos x x +


= x x sin
2
1
cos 3
2
1
+
= ( ) x x sin cos 3
2
1
+
14.
( )
( )
+
t
t
30 cos
30 cos
=
t t
t t
sin 30 sin cos 30 cos
sin 30 sin cos 30 cos
+

t t sin
2
1
cos 3
2
1
=
|
.
|

\
|
+ t t n sin
2
1
cos 3
2
1
( ) n t 1 cos 3
2
1
= ( ) 1 sin
2
1
+ n t
t
t
t
cos
sin
tan = =
( )
( ) 1
1 3
2
1
2
1
+

n
n
=
( )
( ) n
n
+

1
1
3
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab3 | page 55
15. a. t t
|
.
|

\
|
+ +
|
.
|

\
|
+ +
3
4
cos
3
2
cos cos A A A
=
t t
t t
3
4
sin sin
3
4
cos cos
3
2
sin sin
3
2
cos cos cos
A A
A A A

+ +
=
A A
A A A
sin 3
2
1
cos
2
1
sin 3
2
1
cos
2
1
cos
|
.
|

\
|


|
.
|

\
|
+
= 0
b. ( ) | o + cos + ( ) | o cos =
| o | o sin sin cos cos +
| o | o sin sin cos cos +
= | o cos cos 2
c. ( ) | o cos - ( ) | o + cos =
| o | o sin sin cos cos + -
( ) | o | o sin sin cos cos
= | o sin sin 2
C. Evaluasi Kemampuan Analisis
1. ( ) | o + cos = 2 ( ) | o cos
= | o | o sin sin cos cos =
2 ( ) | o | o sin sin cos cos +
= | o | o sin sin 3 cos cos =
=
|
|
o
o
| o
cos
sin
.
cos
sin
tan . tan = =
3
1

2.
|
.
|

\
|
+
3
cos
t
o =
3
sin sin
3
cos cos
t
o
t
o
= o o sin 3
2
1
cos
2
1
=
7
1
..(1)
|
.
|

\
|

3
cos
t
o =
3
sin sin
3
cos cos
t
o
t
o +
= o o sin 3
2
1
cos
2
1
+ =
14
11
..(2)
(1) dan (2)
o o sin 3
2
1
cos
2
1
=
7
1
o o sin 3
2
1
cos
2
1
+ =
14
11
+
14
13
cos = o
3. o cos + ( ) | cos =
| | o sin sin cos cos cos + +
= ( ) ( ) | | | sin sin cos cos 180 cos + + +
= ( ) | | | sin sin cos cos cos + + +
=
| |
| |
sin sin cos cos
sin sin cos cos
+
+ +
= | sin sin 2
4. a.
( )
B A
B A
cos cos
cos +
=
B A
B A B A
cos cos
sin sin cos cos
= B A tan tan 1
b.
( )
B A
B A
sin sin
cos +
=
B A
B A B A
sin sin
sin sin cos cos
= 1 cot cot B A
c.
( )
B A
B A
cos cos
cos
=
B A
B A B A
cos cos
sin sin cos cos +
= B A tan tan 1+
d.
( )
B A
B A
sin sin
cos
=
B A
B A B A
sin sin
sin sin cos cos +
= 1 cot cot + B A
e.
( )
B A
B A
sin sin
cos

+
=
B A
B A B A
sin sin
sin sin cos cos


= B A cot cot 1
f.
( )
B A
B A
cos sin
cos +
=
B A
B A B A
cos sin
sin sin cos cos
= B A tan 1 1 . cot
= B A tan cot
g.
( )
B A
B A
cos sin
cos

+
=
B A
B A B A
cos sin
sin sin cos cos


= B A tan cot +
= A B cot tan
h.
( )
B A
B A
sin sin
cos


=
B A
B A B A
sin sin
sin sin cos cos

+
= 1 cot cot B A
= - ( ) B Acot cot 1+
8. a.
|
.
|

\
|
+
3
cos 4
t
x =
|
.
|

\
|

3
sin sin
3
cos cos 4
t t
x x
=
|
.
|

\
|
x x sin 3
2
1
cos
2
1
4
= x x sin 3 2 cos 2
jadi, a = 2 dan b = 3 2
b.
|
.
|

\
|
+
4
cos 2
t
x =
|
.
|

\
|

4
sin sin
4
cos cos 2
t t
x x
=
|
.
|

\
|
x x sin 2
2
1
cos 2
2
1
2
= x x sin cos
jadi, a = 1 dan b = 1
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab3 | page 56
9. a. ( ) | u u u + = + cos . cos 6 sin 8 r
= ( ) | u | u sin sin cos cos r
6 cos = | r
| cos
6
= r
8 sin = | r
| sin
8
= r
| cos
6
=
| sin
8
|
|
|
cos
sin
tan = =
3
4
6
8
=

b. ( ) | u u u = cos . cos 3 sin 4 r


= ( ) | u | u sin sin cos cos + r
3 cos = | r
| cos
3
= r
4 sin = | r
| sin
4
= r
| cos
3
=
| sin
4
|
|
|
cos
sin
tan = =
3
4

c. ( ) | u u u = + cos . sin 7 cos 4 r


= ( ) | u | u sin sin cos cos + r
4 cos = | r
| cos
4
= r
7 sin = | r
| sin
7
= r
| cos
4
=
| sin
7
|
|
|
cos
sin
tan = =
4
7

d. ( ) | u u u + = cos . cos 5 sin 12 r


= ( ) | u | u sin sin cos cos r
5 cos = | r
| cos
5
= r
12 sin = | r
| sin
12
= r
| cos
5
=
| sin
12
|
|
|
cos
sin
tan = =
5
12

10. a.
|
.
|

\
|
+
|
.
|

\
|
+
3
cos
3
cos cos
2 2 2
t t
u =
|
.
|

\
|
+
3
cos 2 cos
2 2
t
u
=
2
2
2
1
2 cos
|
.
|

\
|
+ u
= u
2
cos
2
1
+
b. ( ) ( ) u u u
2 2 2
sin 60 cos 60 cos + +
=( )
2
60 sin sin 60 cos cos u u +
( )
2
sin 60 sin cos 60 cos u u - u
2
sin
=
2
sin 3
2
1
cos
2
1
|
.
|

\
|
u u +
2
sin 3
2
1
cos
2
1
|
.
|

\
|
+ u u -
u
2
sin
= u u u
2 2 2
sin sin
2
3
cos
2
1
+
= u u
2 2
sin
2
1
cos
2
1
+ =
2
1
c. 15 sin 75 cos
2 2
=
dari soal no.11b bagian B diperoleh :
15 sin 75 cos
2 2
= ( ) ( ) + 15 75 cos 15 75 cos
= 60 cos 90 cos
= 0
2
1
. 0 =
Latihan Kompetensi Siswa 2
A. Evaluasi Pengertian atau Ingatan
1. E. 1
+ 11 sin 79 cos 11 cos 79 sin = ( ) +11 79 sin
= 90 sin = 1
2. A. 3
2
1
+ 10 sin 50 cos 10 cos 50 sin = 60 sin
= 3
2
1
3. E. 3
2
1
16 sin 76 cos 16 cos 76 sin = 60 sin
= 3
2
1
4. A. ( ) x x cos sin 2
2
1
+
( ) 45 sin x = + 45 sin cos 45 cos sin x x
= ( ) x x cos sin 2
2
1
+
5. A. ( ) 1 6 2
6
1
+
( ) +30 sin x = + 30 sin cos 30 cos sin x x
= x x cos
2
1
sin 3
2
1
+
=
3
1
.
2
1
3
2 2
. 3
2
1
+
= ( ) 1 6 2
6
1
+
6. A. ( ) +30 sin x
x x cos
2
1
sin 3
2
1
+ = x x cos 30 sin sin 30 cos +
= ( ) +30 sin x
7. A.
2
1 a
140 sin = ( ) + 50 90 sin
= 50 sin 90 cos 50 cos 90 sin +
= 50 sin . 0 1 . 1
2
+ a
=
2
1 a
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 57
8. A.
2 2
1 3
15 sin = ( ) 45 60 sin
= 45 sin 60 cos 45 cos 60 sin
=
|
.
|

\
|

2
1
3
2
1
2
2
1
= ( )
2
2
1 3 2
4
1

=
2 2
1 3
9. C.
2 2
3 1+
75 sin = ( ) + 30 45 sin
= + 30 sin 45 cos 30 cos 45 sin
= |
.
|

\
|
+
2
1
3
2
1
2
2
1
= ( )
2
2
1 3 2
4
1
+
=
2 2
1 3 +
10. A. x y
2 2
cos cos
( ) ( ) y x y x + sin sin =( ) + y x y x sin cos cos sin
( ) y x y x sin cos cos sin
= y x y x
2 2 2 2
sin cos cos sin
= ( ) ( ) y x y x
2 2 2 2
cos 1 cos cos cos 1
= x y
2 2
cos cos
11. D. u sin 2
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
+ u
t
u
t
4
sin
4
sin = u
t
u
t
sin
4
cos cos
4
sin +
|
.
|

\
|
u
t
u
t
sin
4
cos cos
4
sin
= u
t
sin
4
cos 2
= u sin 2
2
1
. 2 = u sin 2
12. A.
6
1
( ) | o + sin = | o | o sin cos cos sin + = 30 sin
=
2
1
sin cos
3
1
= + | o
6
1
sin cos = | o
13. E.
125
44
( ) B A sin = B A B A sin cos cos sin
=
25
7
.
5
4
25
24
.
5
3

=
125
44
14. A.
221
21

( ) B A+ sin = B A B A sin cos cos sin +


=
17
8
.
13
12
17
15
.
13
5
|
.
|

\
|
+
=
221
21

15. D.
25
24
C sin = ( ) ( ) B A + 180 sin
= ( ) ( ) B A B A + + sin 180 cos cos 180 sin
= ( ) ( ) B A + sin 1
= ( ) B A + sin
= B A B A sin cos cos sin +
=
5
3
.
5
4
5
4
.
5
3
+ =
25
24
B. Evaluasi Pemahaman dan Penguasaan
Materi
1. a. ( ) B A + sin = ( ) 60 30 sin + = 1
( ) B A sin = ( ) 60 30 sin =
2
1
30 sin =
b. ( ) B A + sin = ( ) 30 60 sin + = 1
( ) B A sin = ( ) 30 60 sin =
2
1
30 sin =
c. ( ) B A + sin = |
.
|

\
|
+
4 6
sin
t t
=
4
sin
6
cos
4
cos
6
sin
t t t t
+
=
( )
2 2
3 1 +
( ) B A sin = |
.
|

\
|

4 6
sin
t t
=
4
sin
6
cos
4
cos
6
sin
t t t t

=
( )
2 2
3 1
d. ( ) B A + sin = ( ) + 40 30 sin = 70 sin
( ) B A sin = ( ) 40 30 sin = ( ) 10 sin
= 10 sin
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab3 | page 58
e. ( ) B A + sin =
|
.
|

\
|
+
3 12
sin
t t
=
|
.
|

\
|
12
5
sin
t
( ) B A sin =
|
.
|

\
|

3 12
sin
t t
=
|
.
|

\
|

12
3
sin
t
=
|
.
|

\
|

4
sin
t
= 2
2
1

f. ( ) B A + sin =
|
.
|

\
|
+ + u
t
u
t
4 4
sin =
2
sin
t
= 1
( ) B A sin =
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
+ u
t
u
t
4 4
sin = u 2 sin
2. a. ( ) B A + sin = B A B A sin cos cos sin +
=
13
5
.
5
3
13
12
.
5
4
+ =
65
63
b. ( ) B A sin = B A B A sin cos cos sin
=
13
5
.
5
3
13
12
.
5
4
=
65
33
c. ( ) B A + sin + ( ) B A sin =
65
63
+
65
33
=
65
98
d. ( ) B A + sin - ( ) B A sin =
65
63
-
65
33
=
65
30
e. ( ) B A + sin . ( ) B A sin =
65
63
.
65
33
=
2425
2079
f.
( )
( ) B A
B A

+
sin
sin
=
65
63
x
33
65
=
33
63
3. a. ( ) x + t sin = x x sin cos cos sin t t +
= ( ) x x sin 1 cos . 0 + = x sin
b. ( ) x t sin = x x sin cos cos sin t t
= ( ) x x sin 1 cos . 0 = x sin
c. |
.
|

\
|
x
2
3
sin
t
= x x sin
2
3
cos cos
2
3
sin
t t

= ( ) x x sin . 0 cos . 1 = x cos


d. |
.
|

\
|
+ x
2
3
sin
t
= x cos
e. |
.
|

\
|

2
sin
t
x =
2
sin cos
2
cos sin
t t
x x
= x x cos . 1 0 . sin = x cos
f. ( ) t x sin = t t sin cos cos sin x x
= x x cos . 0 sin . 1 = x sin
g. |
.
|

\
|
+ x
2
sin
t
= x x sin
2
cos cos
2
sin
t t
+
= x x sin . 0 cos . 1 + = x cos
h. |
.
|

\
|

2
3
sin
t
x =
2
3
sin cos
2
3
cos sin
t t
x x
= ( ) x x cos . 1 sin . 0 = x cos
4. a.
( )
( ) B A
B A

+
sin
sin
=
B A B A
B A B A
sin cos cos sin
sin cos cos sin

+
=
B A
B A B A
B A
B A B A
cos cos
sin cos cos sin
cos cos
sin cos cos sin

+
=
B A
B A
tan tan
tan tan

+
b.
( )
B A
B A
sin sin
sin +
=
B A
B A B A
sin sin
sin cos cos sin +
= A B cot cot +
c.
( )
B A
B A
sin sin
sin
=
B A
B A B A
sin sin
sin cos cos sin
= A B cot cot
d.
( )
B A
B A
cos cos
sin
=
B A
A B B A
cos cos
cos sin cos sin
= B A tan tan
5. a. 105 sin = ( ) + 45 60 sin
= 45 sin 60 cos 45 cos 60 sin +
=
|
.
|

\
|
+
2
1
3
2
1
2
2
1
= ( )
2
2
1 3 2
4
1
+
=
2 2
3 1+
b. ( ) 105 sin = 105 sin
=
( )
2 2
3 1+

c. 195 sin = ( ) 45 150 sin +


= 45 sin 150 cos 45 cos 150 sin +
= ( ) ( ) ( ) 60 90 cos 60 90 sin 2
2
1
+ + +
=
4
6 2
d. 255 sin = ( ) + 45 210 sin
= 45 sin 210 cos 45 cos 210 sin +
= ( ) ( ) ( ) 30 180 cos 30 180 sin 2
2
1
+ + +
=
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
+ 3
2
1
2
1
2
2
1
=
4
6 2

6. a.
( ) ( )
( ) ( ) | o | o
| o | o
+ +
+ +
sin sin
cos cos
=
| o | o | o | o
| o | o | o | o
sin cos cos sin sin cos cos sin
sin sin cos cos sin sin cos cos
+ +
+ +
=
| o
| o
cos sin 2
cos cos 2
= o cot
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab3 | page 59
b. ( ) | o +
2
1
sin
2
1
cos =
| o | o
2
1
sin
2
1
cos
2
1
cos
2
1
sin
2
1
cos +
=
( ) ( )
| o
| o | o
2
1
sin
2
1
cos
2
1
cos
2
1
sin 180
2
1
cos

+ +
= ( ) | o | o | o
2
1
sin
2
1
cos
2
1
cos
2
1
sin
2
1
sin + +
=
| o | o
| o | o
2
1
sin
2
1
cos
2
1
cos
2
1
sin
2
1
sin
2
1
cos
2
1
cos
2
1
sin

+ +
= | o
2
1
cos
2
1
sin 2
7. a.
u
u
u
u
5 cos
cos
5 sin
sin
+ =
u u
u u u u
5 cos 5 sin
5 sin cos 5 cos sin +
=
u u
u
5 cos 5 sin
6 sin
b. ( ) | o + cos + ( ) | o cos =
| o | o sin sin cos cos + | o | o sin sin cos cos +
= | ocos cos 2
c. ( ) | o cos - ( ) | o + cos = | o cos sin 2
d. ( ) | o + sin + ( ) | o sin =
| o | o sin cos cos sin + + | o | o sin cos cos sin
= | o cos sin 2
e. ( ) | o + sin - ( ) | o sin = | o sin cos 2
8. a. B Acos sin 2
dari soal no.7 (d) diperoleh :
B Acos sin 2 = ( ) B A+ sin + ( ) B A sin
= 0,7 + 0,5 = 1,2
b. B Asin cos 2
dari soal no.7 (e) diperoleh :
B Asin cos 2 = ( ) B A+ sin - ( ) B A sin
= 0,7 - 0,5 = 0,2
c. ( ) B A + cos = B A B A sin sin cos cos
= ( ) ( ) ( ) B A B A + + cos cos
2
1
-
( ) ( ) ( )
B A B A + cos cos
2
1
= ( ) B A cos = 3
2
1
d. ( ) B A sin = 0,5
9. ( ) u + cos = u u sin sin cos cos =
3
cos
t
= 0,1 - u sin sin =
2
1
u sin sin = -0,4
a. ( ) u cos = u u sin sin cos cos +
= 0,1 + (-0,4) = -0,3
b. ( ) u cos = u u sin sin cos cos +
= 0,1 + (-0,4) = -0,3
c. ( ) u sin = -0,1
d. ( ) u sin = -0,1
10. ( )
2
sin sin cos cos B A B A +
( )
2
cos sin sin cos B A B A +
=
B A B A B A
B A B A
B A B A B A
2 2
2 2 2 2
2 2
cos sin sin sin cos cos 2
sin cos sin sin
sin sin cos cos 2 cos cos
+ +
+
+
= ( ) ( ) B B A B B A
2 2 2 2 2 2
cos sin cos cos sin sin + + +
= ( ) ( ) B B A A
2 2 2 2
cos sin cos sin + +
= 1
C. Evaluasi Kemampuan Analisis
1. a. ( ) C B A + + sin = ( ) ( ) C B A + + sin
= ( ) ( ) C B A C B A + + + sin cos cos sin
=
( )
( ) C B C B A
C B C B A
sin cos cos sin cos
sin sin cos cos sin
+
+
=
C B A C B A
C B A C B A
sin sin sin sin cos cos
cos sin cos cos cos sin

+ +
b. ( ) C B A + + cos =
( ) ( ) C B A C B A + + sin sin cos cos
=
C B A C B A
C B A C B A
sin cos sin cos sin sin
sin sin cos cos cos cos


3. ( ) u | A sin cos = ( ) A | u sin cos
| | u | sin cos cos cos sin cos A A =
A A sin cos cos cos sin cos | u | u
=
( )
( ) | u | u
| u
sin cos cos sin cos
cos cos 2 sin
+
=
A
A
= A tan =
( )
| u
| u
cos cos 2
sin
cos
sin +
=
A
A
4. ( ) B A cos = B A B A sin sin cos cos + =
5
3
B A tan tan =
B A
B A
cos cos
sin sin
= 2
B Asin sin = B Acos cos 2
( ) B A cos = B Acos cos 3 =
5
3
b. B Acos cos =
5
1
a. B Asin sin =
5
1
. 2 =
5
2
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab3 | page 60
c. ( ) B A + cos = B A B A sin sin cos cos
=
5
1
-
5
2
=
5
1

5. a. 15 sin 75 sin
2 2
= ( ) ( ) 15 sin 15 90 sin
2 2
= 15 sin 15 cos
2 2
dari soal no.11(b) bagian B :
= ( ) ( ) 15 15 cos 15 15 cos +
= 0 cos 30 cos
= 1 .
2
1
=
2
1
b. 75 cos 15 cos
2 2
= ( ) 15 90 cos 15 cos
2
= 15 sin 15 cos
2 2
=
2
1
7. a. ( ) B A + cos = B A B A sin sin cos cos
=
17
15
.
13
5
17
15
.
13
12
|
.
|

\
|
=
221
255

b. ( ) B A + sin = B A B A sin cos cos sin +


=
17
15
.
13
12
17
15
.
13
5
+ |
.
|

\
|
=
221
105

c. ( ) B A sin =
221
255

d. ( ) B A cos =
221
105

8. a. ( ) B A sin = B A B A sin cos cos sin


=
|
.
|

\
|

|
.
|

\
|

13
12
.
17
8
13
5
.
17
15
=
221
21

b. ( ) B A cos = B A B A sin sin cos cos +


=
|
.
|

\
|
+
|
.
|

\
|

|
.
|

\
|

13
12
.
17
15
13
5
.
17
8
=
221
140

c. kuadran III, karena ( ) B A sin dan ( ) B A cos


bernilai negatif.
9. B ft a B ft a y sin 2 cos cos 2 sin t t + =
( ) B ft a + = t 2 sin .
10.
2 1
y y + = ( ) t e
t
e +
|
.
|

\
|
+ t A t A cos
2
cos
2 1
=
|
.
|

\
|

2
sin sin
2
cos cos
1
t
e
t
e t t A +
( ) t e t e sin sin cos cos
2
t t A +
= ( ) t A e sin
1
+ ( ) t A e cos
2

= t A t A e e sin cos
1 2

11. a. ( ) o u + sin r = o u o u sin cos cos sin r r +
= u u cos 6 sin 8 +
8 cos = o r
o cos
8
= r
6 sin = o r
o sin
6
= r
o cos
8
=
o sin
6
o
o
o
cos
sin
tan = =
4
3
b. ( ) o u sin r = o u o u sin cos cos sin r r
= u u cos 3 sin 4
4 cos = o r
o cos
4
= r
3 sin = o r
o sin
3
= r
o cos
4
=
o sin
3
o
o
o
cos
sin
tan = =
4
3
c. 2 cos = o r
o cos
2
= r
3 sin = o r
o sin
3
= r
o cos
2
=
o sin
3
o
o
o
cos
sin
tan = =
2
3

d. 12 cos = o r
o cos
12
= r
5 sin = o r
o sin
5
= r
o cos
12
=
o sin
5
o
o
o
cos
sin
tan = =
12
5

12. a. |
.
|

\
|
+
4
sin 2
t
x = |
.
|

\
|
+
4
sin cos
4
cos sin 2
t t
x x
= x x cos sin +
b. |
.
|

\
|

4
sin 2
t
x = |
.
|

\
|

4
sin cos
4
cos sin 2
t t
x x
= x x cos sin
c. |
.
|

\
|
+
6
sin 2
t
x = |
.
|

\
|
+
6
sin cos
6
cos sin 2
t t
x x
= |
.
|

\
|
+ x x cos
2
1
sin 3
2
1
2
= x x cos sin 3 +
d. |
.
|

\
|
+
3
sin
t
x - |
.
|

\
|
+
6
cos
t
x =
=
3
sin cos
3
cos sin
t t
x x + -
|
.
|

\
|

6
sin sin
6
cos cos
t t
x x
= ( ) ( ) x x x x sin cos 3
2
1
cos 3 sin
2
1
+
= x sin
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 61
15. ( ) ( ) ( ) ( ) B A B A B A B A + + + cos sin 2 cos sin 2
= ( ) B A B A sin cos cos sin 2 +
( ) B A B A sin sin cos cos + -
( ) B A B A sin cos cos sin 2 +
( ) B A B A sin sin cos cos
= B A A B B A
2 2
sin cos sin 4 cos sin sin 4 +
= B Asin sin 4 ( ) B A B A sin cos cos sin +
= ( ) ( ) B A B A + sin sin sin 4
= ( ) C B A 180 sin sin sin 4
= C B A sin sin sin 4
Latihan Kompetensi Siswa 3
A. Evaluasi Pengertian atau Ingatan
1. C. tan (-x)
( )
( )
4
4
tan 1
tan 1
t
t
+ +
+
x
x
=
( )
( )
4 4
4 4
tan . tan 1
tan tan
t t
t t
+ +
+
x
x
=
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
+
4 4
tan
t t
x
= tan (-x)
2. B. u 2 tan
( )
( )
+
45 2 tan 1
45 2 tan 1
u
u
=
( )
( )
+
45 2 tan . 45 tan 1
45 2 tan 45 tan
u
u
= ( ) ( ) + 45 2 45 tan u
= u 2 tan
3. A. ( ) C B A + + tan
4. C. ( ) C B A tan
5. A. -1

+
66 tan . 69 tan 1
66 tan 69 tan
= ( ) + 66 69 tan
= 135 tan
= ( ) 45 180 tan = -1
6. D. 54 tan

+
9 sin 9 cos
9 sin 9 cos
=

+
9 tan 1
9 tan 1
=

+
9 tan . 45 tan 1
9 tan 45 tan
= ( ) + 9 45 tan
= 54 tan
7. B.
4
t
( ) | u + tan =
| u
| u
tan . tan 1
tan tan

+
= 1
. 1
66
61
66
61
11
1
6
5
11
1
6
5
= =

+
= = = + 45 | u
4
t
8. B. 34 tan
+

11 sin 11 cos
11 sin 11 cos
=
+

11 tan 1
11 tan 1
=
+

11 tan . 45 tan 1
11 tan 45 tan
= ( ) 11 45 tan
= 34 tan
9. B.
b a
1 1

( ) B A + cot =
B A
B A
tan tan
tan . tan 1
+

=
B A
B A
B A tan tan
tan . tan
tan tan
1
+

+
=
B A
a
tan
1
tan
1
1 1
+
=
B A a cot cot
1 1
+

=
b a
1 1

10. D. 1
|
.
|

\
|
+u
t
4
cot .
|
.
|

\
|
u
t
4
cot =
|
|
.
|

\
|
+

u
u
t
t
tan tan
tan . tan 1
4
4
x
|
|
.
|

\
|

+
u
u
t
t
tan tan
tan . tan 1
4
4
=
u
u
t
t
2
4
2
2
4
2
tan tan
tan . tan 1

=
u
u
2
2
tan 1
tan 1

= 1
B. Evaluasi Pemahaman dan Penguasaan
Materi
1. a.
+

115 tan . 155 tan 1
115 tan 155 tan
= ( ) 115 155 tan
= 40 tan
= ( ) 15 25 tan +
=

+
15 tan . 25 tan 1
15 tan 25 tan
=
( )
1 3
1 3
1 3
1 3
. 1
+

+
a
a
=
( )
( ) 1 1 3
1 1 3
+ +
+ +
a a
a a
b.
+

150 tan . 175 tan 1
150 tan 175 tan
= ( ) 150 175 tan
= 25 tan = a
c.

+
15 tan . 10 tan 1
15 tan 10 tan
= 25 tan = a
d.

+
5 , 10 tan . 5 , 14 tan 1
5 , 10 tan 5 , 14 tan
= 25 tan = a
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 62
2. a. ( ) 15 tan = ( ) 60 45 tan
=
+

60 tan . 45 tan 1
60 tan 45 tan
=
3 1
3 1
+

b. ( ) 75 tan = 75 tan
= ( ) + 30 45 tan
=
|
.
|

\
|

+

30 tan . 45 tan 1
30 tan 45 tan
=
|
|
.
|

\
|

3 1
3 1
3
1
3
1
=
|
|
.
|

\
|

+
3 3
3 3
c. 255 tan = ( ) 75 180 tan +
=
75 tan . 180 tan 1
75 tan 180 tan

+
= 75 tan
=
3 3
3 3

+
d. ( ) 105 tan = 105 tan
= ( ) 45 60 tan +
=
45 tan . 60 tan 1
45 tan 60 tan

=
|
|
.
|

\
|

3 1
1 3
e. ( ) 195 tan = 195 tan
=
15 tan . 180 tan 1
15 tan 180 tan

= 15 tan =
|
|
.
|

\
|
+

3 1
1 3
=
3 1
3 1
+

f. 285 tan = ( ) 105 180 tan +


=
105 tan . 180 tan 1
105 tan 180 tan

+
= 105 tan
=
3 1
3 1

+
g. 105 tan =
3 1
3 1

+
h. 195 tan =
3 1
1 3
+

i. 105 cot =
105 tan
1
=
3 1
3 1
+

j. 195 cot =
195 tan
1
=
1 3
3 1

+
3. a. ( ) B A + tan =
B A
B A
tan . tan 1
tan tan

+
=
33
56
. 1
15
33
15
56
5
12
3
4
5
12
3
4
= =

+
( ) B A tan =
63
16
15
63
15
16
=

b. ( ) B A + tan =
( )
( ) 63
16
. 1
15
63
15
16
3
4
5
12
3
4
5
12
= =

+
( ) B A tan =
33
56
15
33
15
56
=

c. ( ) B A + tan =
6 21 4
8 21 3
. 1
21 4
6 21 4
21 4
8 21 3
21
2
4
3
21
2
4
3

+
= =

+
( ) B A tan =
6 21 4
8 21 3
+

d. ( ) B A + tan =
( ) 63
16
. 1
12
5
4
3
12
5
4
3
=

+
( ) B A tan =
33
56

4. a. |
.
|

\
|
A
4
tan
t
=
A
A
tan . tan 1
tan tan
4
4
t
t
+

=
A
A
tan 1
tan 1
+

=
A A
A A
sin cos
sin cos
+

b. |
.
|

\
|
+ A
4
tan
t
=
A
A
tan . tan 1
tan tan
4
4
t
t

+
=
A
A
tan 1
tan 1

+
=
A A
A A
sin cos
sin cos

+
c. ( ) + A 45 tan . ( ) A 45 tan =
=
A A
A A
sin cos
sin cos

+
.
A A
A A
sin cos
sin cos
+

= 1
d. |
.
|

\
|
+
6
tan
t
u =
6
6
tan . tan 1
tan tan
t
t
u
u

+
=
u
u
tan . 3 1
tan 3
3
1
3
1

+
=
u
u
tan . 3 3
tan 3 3

+
=
|
|
.
|

\
|

+
u
u
tan 3
tan 3 1
3
3
=
u
u
tan 3
tan 3 1

+
5. a. ( ) B A tan =
B A
B A
tan . tan 1
tan tan
+

= 0,75
B
B
tan 2 1
tan 2
+

= 0,75
B B tan 5 , 1 75 , 0 tan 2 + =
25 , 1 tan 5 , 2 = B
= B tan 0,5
b. ( ) B A + tan =
B A
B A
tan . tan 1
tan tan

+
=
25
25
. 1
7
1
4
3
7
1
4
3
=

+
= 1
A + B =
4
t
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab3 | page 63
c. ( ) B A + tan =
B A
B A
tan . tan 1
tan tan

+
=
3
4

2
1
2
1
. tan 1
tan
A
A

+
=
3
4
A A tan
3
2
3
4
2
1
tan = +
6
5
tan
3
5
= A
5
3
6
5
tan = A = 0,5
6. a. 70 tan c. 60 tan
b. 30 tan d. 20 tan
7. a. ( ) 1 tan + u . ( ) 1 tan + | =
1 tan tan tan tan + + + | u | u
= 1
tan tan
tan tan 1
+
+
+
| u
| u
=
| u tan tan 1
2
+
b.
( )
( ) | u
| u
+

tan
tan
=
| u
| u
tan . tan 1
tan tan
+

.
| u
| u
tan tan
tan tan 1
+

=
1 1
tan tan
+
| u
.
| u tan tan
1 1
+

= 0
8. a.
( )
( ) B B A
A B A
tan . tan 1
tan tan
+ +
+
= ( ) A B A + tan = B tan
b.
( )
( ) B A A
B A A
+ +
+
tan tan 1
tan tan
= ( ) ( ) B A A + tan = B tan
c. ( ) B A + cot =
B A
B A
tan tan
tan . tan 1
+

=
B A B A
B A B A
sin cos cos sin
sin sin cos cos
+

x
B A
B A
sin sin
1
sin sin
1
=
B A
B A
cot cot
1 cot . cot
+

d. ( ) B A cot =
B A
B A
tan tan
tan . tan 1

+
=
B A B A
B A B A
sin cos cos sin
sin sin cos cos

+
x
B A
B A
sin sin
1
sin sin
1
=
A B
B A
cot cot
1 cot . cot

+
9. a. ( ) B A + tan =
( ) 323
36
. 1
5
12
7
24
5
12
7
24
=

+

b. ( ) B A tan =
( )
( ) 253
204
. 1
5
12
7
24
5
12
7
24
=
+

c. sudut (A + B) di kuadran III
d. sudut (A - B) di kuadran III
10. a. ( ) B A tan =
B A
B A
tan . tan 1
tan tan
+

=
( )
( ) 21
220
. 1
8
15
12
5
8
15
12
5
=
+

b. ( ) B A + tan =
( )
( ) 171
140
. 1
8
15
12
5
8
15
12
5
=

+

c. sudut (A - B) di kuadran III
d. sudut (A + B) di kuadran IV
C. Evaluasi Kemampuan Analisis
1. ( ) + A 45 tan = ( ) A 45 tan 4
45 tan . tan 1
tan 45 tan
A
A

+
=
A
A
tan . 45 tan 1
tan 45 tan
. 4
+

( )
2
tan 1 A + = ( )
2
tan 1 4 A
A A tan 2 tan 1
2
+ + = A A tan 8 tan 4 4
2
+
3 tan 10 tan 3
2
+ A A = 0
( )( ) 3 tan 1 tan 3 A A = 0
3
1
tan = A atau 3 tan = A
2. ( ) y x + tan =
y x
y x
tan . tan 1
tan tan

+
= a
( ) y x tan =
y x
y x
tan . tan 1
tan tan
+

= b
y x tan tan = ( ) y x a tan tan + = b y x tan tan
=
2
tan tan 2
b a
x x b a
+
= = +
a. x 2 tan =
( )
4
2
2
1
tan 1
tan 2
b a
b a
x
x
+

+
=

=
ab b a
b a
2 4
4 4
2 2

+
( ) y x + tan =
y x
y x
tan . tan 1
tan tan

+
= a
=
y a
y
b a
B a
tan
tan
2
2
+
+

+
= a
= y
b a
a a y
b a
tan
2
tan
2
|
.
|

\
| +
= +
+
( )
( )
2
2
1
tan
b a
b a
a
a
y
+
+
+

=
b. y 2 tan =
( )
( )
( )
( )
2
2
2
2
2
2
1
1
1
. 2
tan 1
tan 2
|
|
.
|

\
|
+

|
|
.
|

\
|
+

+
+
+
+
b a
b a
b a
b a
a
a
a
a
y
y
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 64
3. ( ) | u + tan =
| u
| u
tan . tan 1
tan tan

+
= Q P
Q P
PQ
Q P
Q P
Q P
+ =

+
=

+
=

+
1 2 1 . 1
1 1
1 1
= | u cot cot +
4. a. C B A tan tan tan + + =
( ) ( ) B A B A + + + 180 tan tan tan
= + + B A tan tan
( )
( ) B A
B A
+ +
+
tan . 180 tan 1
tan 180 tan
= + B A tan tan
B A
B A
tan . tan 1
tan tan

+
=
B A
B A B A
B A B A
tan . tan 1
tan tan tan tan
tan tan tan tan
2
2

|
|
.
|

\
|

+
= C B A tan tan tan
b. C tan = ( ) ( ) B A+ 180 tan
= ( ) B A + tan
=
B A
B A
tan . tan 1
tan tan

= 5 , 1
4 , 2 . 5 , 1 1
4 , 2 5 , 1
=

tan A = tan C
jadi, A = C
5. 0 1 5 2
2
= + x x
( )( ) 0 1 1 2 = x x
2
1
1
= x ; 1
2
= x
2
1
tan = o ;
1 tan = |
a. ( ) | o + tan = 3
1 . 1
1
2
1
2
3
2
1
2
1
= =

+
b. ( ) | o tan =
3
1
1 . 1
1
2
3
2
1
2
1
2
1
=

=
+

6. a. ( ) B A + tan = ( ) ( ) B A + 180 tan


= C tan
=
7
5

b. ( ) B A + tan =
B A
B A
tan . tan 1
tan tan

+
=
7
5

=
8 1
tan tan

+ B A
=
7
5

= B A tan tan + = 7
7
5
= 5
7. a. ( ) | o tan =
| o
| o
tan . tan 1
tan tan
+

=
2 1
2 1
. 1 m m
m m
+

b. ( ) | o tan =
( )
=
+

1 1
2 1
m m
= 90 | o
9. ( ) B A cot =
B A
B A
tan tan
tan . tan 1

+
=
xy
x y
x
y
x

=
+

1
Latihan Kompetensi Siswa 4
A. Evaluasi Pengertian atau Ingatan
1. C.
25
7

x 2 cos = x
2
sin 2 1
=
25
32
1
5
4
2 1
2
=
|
.
|

\
|
=
25
7

2. B.
289
240
x 2 sin = x x cos sin 2
=
17
8
.
17
15
. 2 =
289
240
3. C.
169
119
x 2 cos = x
2
sin 2 1
=
169
50
1
13
5
2 1
2
=
|
.
|

\
|
=
169
119
4. E.
7
24
x 2 tan =
( )
16
7
2
3
2
4
3
4
3
2
1
. 2
tan 1
tan 2
=

=
x
x
=
7
24
7
16
2
3
=
5. C.
27
8
x 3 sin = x x cos 2 sin 2
= x x
2
cos sin 4
=
2
3
2
.
3
1
. 4
|
|
.
|

\
|
=
27
8
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab3 | page 65
6. E. -1
x 3 cos = ( ) x x + 2 cos
= x x x x sin 2 sin cos 2 cos
= ( ) x x x x cos sin 2 cos 1 cos 2
2 2

=
2
1
.
2
3
. 2
2
1
. 1
2
1
. 2
2
2
|
|
.
|

\
|

|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
=
4
3
4
1
= -1
7. A. x tan
x
x
2 cos 1
2 sin
+
=
1 cos 2 1
cos sin 2
2
+ x
x x
= x tan
8. E.
( )
2 2
2 2
3
Q P
P Q P
+

x Q x P 2 sin 2 cos + =
( )
( )
x
x
x x Q
x x P
2
2
cos
1
cos
1
2 2
cos sin 2
sin cos

+
=
( ) ( )
x
x Q x P
2
cos
1
2
tan 2 tan 1 +
=
( ) ( )
2
2
2
1
2 1
Q
Q
P
Q
P
Q P +
=
2 3 2
2PQ P PQ + =
3 2
3 P PQ
= ( )
2 2
3 P Q P
=
( )
2 2
2 2
3
Q P
P Q P
+

9. D. x tan
x
x
2 cos 1
2 cos 1
+

=
( )
( ) x
x
x
x
2
2
2
2
cos 2
sin 2
1 cos 2 1
sin 2 1 1
=
+

= x tan
B. Evaluasi Pemahaman dan Penguasaan
Materi
1. A 3 cos = ( ) A A + 2 cos
= A A A A sin 2 sin cos 2 cos
= ( ) A A x A cos sin 2 cos sin 2 1
2 2

= A A A cos sin 4 cos
2

= ( ) A A
2
sin 4 1 cos
A 4 cos = ( ) A A 2 2 cos +
= A A A A 2 sin 2 sin 2 cos 2 cos
= ( )( ) A A x A cos sin 4 1 cos 2 sin 2 1
2 2 2

= ( ) A A A A
2 2 2 2
cos sin 8 1 cos sin 2 +
= A A
2 2
cos sin 8 1
= A 2 sin 2 1
2

A 3 tan = ( ) A A + 2 tan
=
A A
A A
tan . 2 tan 1
2 tan 2 tan

=
A
A
A
A
A
A
tan . 1
2 tan
2
2
tan 1
tan 2
tan 1
tan 2

=
A A
A A
2 2
3
tan 2 tan 1
tan tan 3

=
A
A A
2
3
tan 3 1
tan tan 3

A 4 tan = ( ) A A 2 2 tan +
=
A
A
2 tan 1
2 tan 2
2

=
( )
2
tan 1
tan 2
tan 1
tan 4
2
2
1
A
A
A
A

=
( )
( )
2
2
2
2
2
2
tan 1
tan 4 tan 1
tan 1
tan 4
A
A A
A
A

=
( )
( ) A A
A A
2
2
2
2
tan 4 tan 1
tan 1 tan 4


2. a. A 2 sin = A Acos sin 2
=
|
.
|

\
|

17
15
.
17
8
. 2 =
289
240

b. A 2 cos = A
2
sin 2 1
=
2
7
8
. 2 1
|
.
|

\
|
=
289
161

c. A 2 tan =
A
A
2
tan 1
tan 2

=
( )
61
240
61
225
15
16
1
. 2
225
61
15
16
2
15
8
15
8
= = =

3. a. A 2 sin = A Acos sin 2


= |
.
|

\
|
|
.
|

\
|

25
24
.
25
7
. 2 =
625
336

Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 66


b. A 2 cos = A
2
sin 2 1
=
2
25
7
. 2 1
|
.
|

\
|
=
625
527

c. A 2 tan =
A
A
2
tan 1
tan 2

=
( )
527
336
527
576
12
7
1
. 2
576
527
12
7
2
24
7
24
7
= = =

4. a. A A 2 cos 2 sin 4 = ( ) A A 2 cos 2 sin 2 2


= A 4 sin 2
b. x x
2 2
cos sin 4 = ( ) x x cos sin 2 ( ) x x cos sin 2
= x 2 sin
2
c.
B
B
3 tan 1
3 tan 2
2

= ( ) B B 6 tan 3 . 2 tan =
d. 8 sin 16
2
A = ( ) 1 sin 2 8
2
A = ( ) A
2
sin 2 1 8
= A 2 cos 8
e.


70 sin
70 cos 1
=
( )
35 cos 35 sin 2
35 sin 2
35 cos 35 sin 2
35 sin 2 1 1
2 2
=

= 35 tan
f.
2
210 cos 1 +
= 105 cos
5. a. x 2 tan =
x
x
2
tan 1
tan 2

=
( ) 4
3
8
9
3
2
1
. 2
2
3
1
3
1
= =

b. y 2 tan =
y
y
2
tan 1
tan 2

=
( ) 3
4 1
1
. 2
4
3
2
2
1
2
1
= =

c. ( ) y x 2 tan + =
y x
y x
2 tan . tan 1
2 tan tan

+
=
5
9
3
5
. 1
3
4
3
1
3
4
3
1
=

+
= 3
d. ( ) y x 2 2 tan + =
y x
y x
2 tan . 2 tan 1
2 tan 2 tan

+
= =

+
3
4
4
3
3
4
4
3
. 1
6. tan = ( ) ( ) | o + 180 tan
= ( ) | o + tan
=
|
|
.
|

\
|

| o
| o
tan . tan 1
tan tan
=
( )
|
|
.
|

\
|

+

2 5 . 4 1
2 5 4
=
2 20 1
2 5 4
+

7. 6
2
tan =
u
t =
+

u
u
cos 1
cos 1
u cos 1 = u cos
2 2
t t +
b. u cos =
2
2
1
1
t
t
+

c. u tan =
2
1
2
t
t

a. u sin =
2
1
2
t
t
+
8. a.
A
A
2 sin
2 cos 1
=
( )
A A
A
A A
A
cos sin 2
sin 2
cos sin 2
sin 2 1 1
2 2
=

= A tan
b.
A
A
2 cos 1
2 sin
+
=
( ) 1 cos 2 1
cos sin 2
2
+ A
A A
= A tan
c.
u
u
2
tan 1
tan 2
+
=
u
u u
u
2
2 2
cos
sin cos
tan 2
+
= u
u
u
2
cos .
cos
sin
2
= u u u 2 sin cos sin 2 =
d.
u
u
2
2
tan 1
tan 1
+

= u
u u
u u
2 cos
sin cos
sin cos
2 2
2 2
=
+

9. a. |
.
|

\
|
o
t
4
tan =
o
o
t
t
tan . tan 1
tan tan
4
4
+

=
o
o
tan 1
tan 1
+

=
o o
o o
sin cos
sin cos
+

x
o o
o o
sin cos
sin cos

=
o o
o o o o
2 2
2 2
sin cos
cos sin 2 sin cos

+
=
o
o
2 cos
2 sin 1
b. |
.
|

\
|
+o
t
4
tan =
o
o
t
t
tan . tan 1
tan tan
4
4

+
=
o
o
tan 1
tan 1

+
=
o o
o o
sin cos
sin cos

+
=
o o
o o o o
2 2
2 2
sin cos
cos sin 2 cos sin

+ +
=
o
o
2 cos
2 sin 1+
c.
2
2
1
sin
2
1
cos cos 2
|
.
|

\
|
+ u u u
=
|
.
|

\
|
+

+
+
u
u u
u sin
2
cos 1
2
cos 1
cos 2
= ( ) u u sin 1 cos 2 +
= u u u cos sin 2 cos 2 +
= u u 2 sin cos 2 +
d. u 2 cot =
u 2 tan
1
=
u
u
u
u
2
2
tan
1
tan
1 2
tan 2
tan 1

=
u
u
cot 2
1 cot
2

Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 67


e. B B B 2 cos 2 sin tan +
B
B B B B
cos
2 cos cos 2 sin sin +
=
( )
B
B B
cos
2 cos
=
( )
B
B
cos
cos
=
B
B
cos
cos
= 1
f. ( )( ) 1 cos 2 1 cos 2 + A A = 1 cos 4
2
A
= ( ) 1 1 cos 2 2
2
+ A
= 1 2 cos 2 + A
g.
C C
C
sin cos
2 cos

=
C C
C C
sin cos
sin cos
2 2

=
( )( )
( ) C C
C C C C
sin cos
sin cos sin cos

+
= C C cos sin +
h.
1 cos
cos 2 cos

x
x x
=
1 cos
cos 1 cos 2
2


x
x x
=
( )( )
( ) 1 cos
1 cos 1 cos 2

+
x
x x
= 1 cos 2 + x
10. a.
u
u
2 cos
2 sin 1
=
u u
u u u u
2 2
2 2
sin cos
cos sin 2 cos sin

+
=
( )
( )( ) u u u u
u u
sin cos sin cos
sin cos
2
+

=
u
u
u u
u u
cos
1
cos
1
sin cos
sin cos

=
u
u
tan 1
tan 1
+

b.
2
2
sin
2
cos
|
.
|

\
|
+
u u
= +
+
2
cos 1 u
+

2
cos 1 u
u sin
= u sin 1 +
c.
( )
2
2
tan 1
tan 1
u
u
+
+
=
( )
( )
u
u u u u
u
u u
2
2 2
2
2 2
cos
cos sin 2 sin cos
cos
sin cos
+ +
+
=
u 2 sin 1
1
+
d.
A
A
2 cos 1
2 cos 1

+
=
( )
( ) A
A
A
A
2
2
2
2
sin
cos
sin 2 1 1
1 cos 2 1
=

+
e.
x x
x x
sin 2 sin
2 cos cos 1
+
+ +
=
x x x
x x
sin cos sin 2
1 cos 2 cos 1
2
+
+ +
=
( )
( ) x x
x x
cos 2 1 sin
cos 2 1 cos
+
+
= x cot
f.
u u
u u
cos sin 1
cos sin 1
+
+ +
=
( )
( ) u u u
u u u
2
1
2
2
1
2
1
2
1
2
2
1
2
1
sin 2 1 cos sin 2 1
1 cos 2 cos sin 2 1
+
+ +
=
( )
( ) u u u
u u u
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
cos 2 sin 2 sin
cos 2 sin 2 cos
+
+
= u
2
1
cot
g.
|
.
|

\
|
o
t
2
1
4
tan =
2
2 4
2 4
tan . tan 1
tan tan
|
|
.
|

\
|
+

o t
o t
=
2
2
2
tan 1
tan 1
|
|
.
|

\
|
+

o
o
=
o
o
sin 1
sin 1
+

h. A A A 2 cos cos 2 2 sin


2 2
+
= A A A A 2 cos cos 2 cos sin 4
2 2 2
+
= ( ) A A A 2 cos sin 2 cos 2
2 2
+
= ( ) ( ) A A A
2 2 2
sin 2 1 sin 2 cos 2 +
= A
2
cos 2
i.
C C
C C
tan cot
cot tan

+
=
C
C
C
C
tan
tan
tan
1
tan
1

+
=
C
C
2
2
tan 1
1 tan

+
=
C C C
C C
2 cos
1
sin cos
cos sin
2 2
2 2
=

+
= sec2C
j. cosec2B + cot2B =
B
B
B 2 sin
2 cos
2 sin
1
+
=
( )
B B
B
cos sin 2
1 cos 2 1
2
+
= B
B
B
cot
sin
cos
=
11. a. 0 sin 2 sin = + x x
0 sin cos sin 2 = x x x
( ) 0 1 cos 2 sin = + x x
0 sin = x ;
2
1
cos = x
x = 0 ; 120 ; 180
b. 0 cos 2 cos = + x x
0 cos 1 cos 2
2
= + x x
( )( ) 0 1 cos 1 cos 2 = + x x
2
1
cos = x ; 1 cos = x
x = 60 ; 300 ; 180 ; 360 ; 270
c. 0 5 sin 3 2 cos = + x x
0 5 sin 3 sin 2 1
2
= + x x
0 6 sin 3 sin 2
2
= + x x
( )
2 . 2
6 2 . 4 3 3
sin
2
2 , 1

= x
=
4
57 3
x = arcsin
4
57 3+
; atau
x = arcsin
4
57 3
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab3 | page 68
12. a. u 8 cos 2 2 2 2 + + +
= ( ) 1 4 cos 2 2 2 2 2
2
+ + + u
= u 4 cos 4 2 2
2
+ +
= u 4 cos 2 2 2 + +
= ( ) 1 2 cos 2 2 2 2
2
+ + u
= u 2 cos 4 2
2
+
= u 2 cos 2 2 +
= ( ) 1 cos 2 2 2
2
+ u
= u cos 2
b. u 8 cos 2 2 2 2 + + = u 2 cos 2 2
=
( )
u
2
sin 2 1 2 2
= u sin 2
c. u u 8 cos 2 2 2 sin 2
2
+ + +
= u u 2 cos 2 sin 2
2
+
=
( )
u u
2 2
sin 2 1 2 sin 2 +
= ( ) u
2
sin 2 1 2
= u
2
cos . 2 = 2 cosu
d. u u 8 cos 2 2 2 cos 2
2
+ +
= u u 2 cos 2 cos 2
2

=
( )
1 cos 2 2 cos 2
2 2
u u
=
( )
u
2
cos 2 1 2
= u sin 2
C. Evaluasi Kemampuan Analisis
6. ( )( ) 3
2 2 2 2
+ + y x y x
= ( ) ( ) { } + + +
2 2
2 cos cos 2 sin sin A A A A
( ) ( ) { } 3 2 cos cos 2 sin sin
2 2
+ + + A A A A
=
)
`

+
+ + + +
A A A A
A A A A
2 cos cos 2 2 sin sin 2
2 cos 2 sin cos sin
2 2 2 2
x
)
`

+
+ + + +
3 2 cos cos 2 2 sin sin 2
2 cos 2 sin cos sin
2 2 2 2
A A A A
A A A A
= { } A A A A 2 cos cos 2 2 sin sin 2 2 + + x
{ } 1 2 cos cos 2 2 sin sin 2 2 + + A A A A
= ( ) ( ) ( ) ( ) 1 2 cos 2 2 cos 2 2 + A A A A
= A A A cos 2 2 cos 4 cos 4
2
+
= 2 cos 2 cos 4
2
+ A A
= ( ) A A cos 2 1 cos 2 2
2
+
= A A cos 2 2 cos 2 +
= ( ) A A 2 cos cos 2 + = 2y
8. b. + + 30 tan 15 tan 30 tan 15 tan
= ( ){ } + + 30 tan 15 tan 30 tan 15 tan 1 15 30 tan
= 1
9. a. C B A 2 sin 2 sin 2 sin +
= ( ) ( ) B A B A + + 180 2 sin 2 sin 2 sin
= ( ) B A B A + + 2 sin 2 sin 2 sin
= B A B A B A 2 sin 2 cos 2 cos 2 sin 2 sin 2 sin + + +
= ( ) ( ) A B B A 2 cos 1 2 sin 2 cos 1 2 sin + + +
= A B B A
2 2
cos 2 . 2 sin cos 2 . 2 sin +
= A B B B A A
2 2
cos 2 . cos sin 2 cos 2 . cos sin 2 +
= ( ) B A B A B A sin cos cos sin cos cos 4 +
= ( ) B A B A + sin cos cos 4
= ( ) ( ) B A B A + 180 sin cos cos 4
= C B A sin cos cos 4
b. C B A 2 cos 2 cos 2 cos + +
= ( ) ( ) B A B A + + + 180 2 cos 2 cos 2 cos
= ( ) B A B A + + + 2 cos 2 cos 2 cos
= B A B A B A 2 sin 2 sin 2 cos 2 cos 2 cos 2 cos + +
=
( )
B A B A
B B A
cos cos sin sin 4
2 cos 2 cos 1 2 cos + +
=
( )( ) ( )
B A B A
B B A
cos cos sin sin 4
1 cos 2 cos 2 1 cos 2
2 2 2
+
= ( ) 1 sin sin cos cos cos cos 4 B A B A B A
= ( ) 1 cos cos cos 4 +B A B A
= ( ) ( ) 1 180 cos cos cos 4 + B A B A
= C B A cos cos cos 4 1
c. C B A 2 cos 2 cos 2 cos +
= ( ) ( ) B A B A + + 180 2 cos 2 cos 2 cos
= ( ) B A B A + + 2 cos 2 cos 2 cos
= ( ) B A B A B A 2 sin 2 sin 2 cos 2 cos 2 cos 2 cos +
= ( ) B A B B A 2 sin 2 sin 2 cos 2 cos 1 2 cos + +
=
( )
B A B A
B B A
cos cos sin sin 4
2 cos sin 2 2 cos
2
+ +
=
( )( ) ( )
B A B A
B B A
cos cos sin sin 4
sin 2 1 sin 2 sin 2 1
2 2 2
+ +
= ( ) 1 sin sin cos cos sin sin 4 + B A B A B A
= ( ) 1 cos sin sin 4 + + B A B A
= ( ) ( ) 1 180 cos sin sin 4 + + B A B A
= 1 cos sin sin 4 + C B A
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 69
Latihan Kompetensi Siswa 5
A. Evaluasi Pengertian atau Ingatan
1. D.
2 2
1
2
cos 1
2
sin
x x
=
=
2
1
4
3

=
8
1
= 2
4
1
=
2 2
1
2. C.
3
1
x
x x
cos 1
cos 1
2
tan
+

=
=
5
4
5
4
1
1
+

=
9
1
=
3
1
3. D.
2
2 2
2
45
sin
2
1
22 sin

= =
2
45 cos 1
=
2
2 1
2
1

=
4
2 2
=
2
2 2
4. C. 1 2
2
45
tan 30 22 tan

= =
+

45 cos 1
45 cos 1
=
2 1
2 1
2
1
2
1
+

=
2 2
2 2
+

= 1 2
5. B. x cot
|
|
.
|

\
|

2
tan
tan
1
2
1
2
x
x
=
|
|
.
|

\
|

2
2
2
tan
tan 1
2
1
x
x
=
|
|
.
|

\
|

+

x
x
x
x
cos 1
cos 1
cos 1
cos 1
1
2
1
=
|
|
.
|

\
|
x
x
2
cos 1
cos 2
2
1
=
x
x
sin
cos
= x cot
7. B. u cos
( )
( )
2
2
2
2
tan 1
tan 1
u
u
+

=
u
u
u
u
cos 1
cos 1
cos 1
cos 1
1
1
+

=
2
cos 2 u
= u cos
9. C. -3
u
u u
cos 1
cos 1
2
sin
+

=
=
8 , 0 1
8 , 0 1

=
2 , 0
8 , 1
= 9 = 3
B. Evaluasi Pemahaman dan Penguasaan
Materi
1. a.
2
cos 1
2
cos
A A +
=
=
2
1
17
15
+
=
34
32
= 17
17
4
b.
A
A A
cos 1
cos 1
2
tan
+

=
=
17
15
17
15
1
1
+

=
32
2
=
4
1
c.
2
cos 1
2
sin
A A
=
=
2
1
17
15

=
34
2
= 17
17
1
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 70
2. a.
2
cos 1
2
sin
A A
=
=
2
1
41
9

=
41 . 2
32
= 41
41
4
b.
2
cos 1
2
cos
A A +
=
=
2
1
41
9
+

= 41
41
5

c.
A
A A
cos 1
cos 1
2
tan
+

=
=
41
9
41
9
1
1
+

=
50
32
=
5
4

3. a.
2
tan
A
=
( )
( )
25
24
25
24
1
1
+

= 7
b.
2
sin
A
=
( )
2
1
25
24

= 2
10
7

c.
2
cos
A
=
( )
2
1
25
24
+
=
100
2
= 2
10
1

4. a.
A
A A
cos 1
cos 1
2
tan
+

=
=
( )
( )
25
7
25
7
1
1
+

=
9
16
=
3
4

b.
2
cos 1
2
cos
A A +
=
=
( )
2
1
25
7
+
=
5
3

c.
2
cos 1
2
sin
A A
=
=
( )
2
1
25
7

=
5
4
5. a.
2
45
tan
1
2
1
22 cot

= =

+
45 cos 1
45 cos 1
=
2 1
2 1
2
1
2
1

+
=
2 2
2 2

+
= 2
2
2 2 +
=
2
2 2 2 +
= 2 1+
g.
2
45
sin
2
1
22 sin

= =
2
45 cos 1
=
2
2 1
2
1

=
4
2 2
=
2
2 2
h.
2
45
cos
2
1
22 cos

= =
2
2 2+
6. a. A A cot sec cos =
A
A
A sin
cos
sin
1

=
A
A
sin
cos 1
=
( )
2 2
2
2
cos sin 2
sin 2 1 1
A A
A

=
2
2
cos
sin
A
A
=
2
tan
A
b. ( ) 1 cos
2
tan + A
A
=
( )
2
2
cos
cos 1 sin
A
A
A +
=
( ) ( )
2
2
2
2
cos
1 cos 2 1 sin
A
A A
+
=
2
2
2
2
cos
cos sin 2
A
A A
=
2
cos
2
sin 2
A A
= sinA
c.
2
2
sin
2
cos
|
.
|

\
|

x x
=
2
cos
2
sin 2
2
cos
2
sin
2 2
x x x x
+
= x sin 1
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 71
d. B
B
cos
2
cos 2
2
= 1 cos 1
2
cos 2
2
+
|
.
|

\
|
B
B
= 1 cos cos + B B
= 1
e.
2
cos
1
2
sec
x
x
= =
2
cos 1
1
u +

=
u cos 1
2
+

f. u u cot sec cos + =


u
u
u sin
cos
sin
1
+
=
u
u
sin
cos 1+
=
( )
2 2
2
2
cos sin 2
1 cos 2 1
u u
u
+
=
2
2
sin
cos
u
u
=
2
cot
u
7.
( )
( )
2
2
sin
sin
A
D A
n
+
= =
( )
2
cos 1
2
cos 1
A
D A

+
=
( )
A
D A
cos 1
cos 1

+
8.
u
u
cos 1
sin 1
+
+
=
( ) 1 cos 2 1
cos sin 2 1
2
2
2 2
+
+
u
u u
=
2
2
2
2
cos
sin
cos 2
1
u
u
u
+
=
2
tan
cos
cos sin
2
1
2
2
2
2
2
2
u
u
u u
+
|
|
.
|

\
| +
=
2
tan 1
2
tan
2
1
2
u u
+
|
.
|

\
|
+
=
|
.
|

\
|
+ +
2
tan 2 1
2
tan
2
1
2
u u
=
2
1
2
tan
2
1
|
.
|

\
|
+
u
9. a. |
o
|
o
| o sin
2
cos cos
2
sin
2
1
sin + =
|
.
|

\
|
+
=
13
5
2
1
25
24

+
13
12
2
1
25
24
+
= 2
130
5
+ 2
130
84
= 2
130
89
b.
2
sin cos
2
cos sin
2
1
sin
|
o
|
o | o + =
|
.
|

\
|
+
=
2
1
.
25
7
13
5
+
+
2
1
.
25
24
13
5

= 13
26
6
.
25
7
+ 13
26
4
.
25
24
= 13
650
138
c. |
o
|
o
| o sin
2
sin cos
2
cos
2
1
cos + =
|
.
|

\
|

=
13
5
2
1
25
24
+
+
13
12
2
1
25
24

=
13
5
. 2
10
7
+
13
12
. 2
10
1
= 2
130
47
d.
|
.
|

\
|
+ | o
2
1
cos =
13
5
2
1
25
24
+
-
13
12
2
1
25
24

=
13
5
. 2
10
7
-
13
12
. 2
10
1
= 2
130
23
e.
|
.
|

\
|
+ | o
2
1
tan =
2
tan . tan 1
2
tan tan
|
o
|
o

+
=
13
5
13
5
13
5
13
5
1
1
24
7
1
1
24
7
. 1
+

+
=
58
49
. 1
6
4
24
7
6
4
24
7
=

+
f.
|
.
|

\
|
+ | o
2
1
tan =
5
12
1
1
5
12
1
1
. . 1
25
24
25
24
25
24
25
24
+

+
=
23
89
. 1
5
12
7
1
5
12
7
1
=

+
g.
|
.
|

\
|
| o
2
1
tan =
5
12
1
1
5
12
1
1
. . 1
25
24
25
24
25
24
25
24
+

=
47
79
. 1
5
12
7
1
5
12
7
1
=
+

h.
|
.
|

\
|
| o
2
1
cos =
2
1
.
25
24
13
5
+
+
2
1
.
25
7
13
5

= 13
26
6
.
25
24
+ 13
26
4
.
25
7
= 13
650
172
10. a. 15 sin 2 1
2
= 30 cos = 0,866
b.
2
1
22 sin
2
1
22 cos
2 2
= 45 cos = 0,7071
c. 15 cos . 15 sin =
2
1
.
2
1
30 sin
2
1
= = 0,25
d.


2
1
2
2
1
22 tan 1
22 tan 2
= 45 tan = 1
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 72
C. Evaluasi Kemampuan Analisis
1. a. C B A sin sin sin + +
= ( ) ( ) B A B A + + + 180 sin sin sin
= ( ) B A B A + + + sin sin sin
= B A B A B A sin cos cos sin sin sin + + +
= ( ) ( ) A B B A cos 1 sin cos 1 sin + + +
=
2
cos 2 .
2
cos
2
sin 2
2
B A A
+
2
cos 2 .
2
cos
2
sin 2
2
A B B
= |
.
|

\
|
+
2
sin
2
cos
2
cos
2
sin
2
cos
2
cos 4
B A B A B A
= |
.
|

\
|
+
2 2
sin
2
cos
2
cos 4
B A B A
= ( ) ( )|
.
|

\
|
+ B A
B A
180
2
1
cos
2
cos
2
cos 4
=
2
cos
2
cos
2
cos 4
C B A
b. C B A sin sin sin +
= ( ) ( ) B A B A + + 180 sin sin sin
= ( ) B A B A + + sin sin sin
= ( ) B A B A B A sin cos cos sin sin sin + +
= ( ) ( ) A B B A cos 1 sin cos 1 sin +
=
2
sin 2 .
2
cos
2
sin 2
2
B A A
+
2
sin 2 .
2
cos
2
sin 2
2
A B B
= |
.
|

\
|
+
2
cos
2
sin
2
cos
2
sin
2
sin
2
sin 4
B A A B B A
= |
.
|

\
|
+
2 2
sin
2
sin
2
sin 4
B A B A
= ( ) ( )|
.
|

\
|
+ B A
B A
180
2
1
cos
2
sin
2
sin 4
=
2
cos
2
sin
2
sin 4
C B A
3. a.
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
+
b
a
arccos
2
1
4
tan
t
= |
.
|

\
|
+
2 4
tan
u t
=
2
2
tan 1
tan 1
u
u

+
=
b
a
b
a
b
a
b
a
+

+
1
1
1
1
1
1
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|

b
a
arccos
2
1
4
tan
t
=
b
a
b
a
b
a
b
a
+

1
1
1
1
1
1
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
+
b
a
arccos
2
1
4
tan
t
+
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|

b
a
arccos
2
1
4
tan
t
=
b
a
b
a
b
a
b
a
+

+
1
1
1
1
1
1
+
b
a
b
a
b
a
b
a
+

1
1
1
1
1
1
=
( )
( )
a
b
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
2
2
4
1
2 2
1
1
1
1
= =

+
+

Latihan Kompetensi Siswa 6


A. Evaluasi Pengertian atau Ingatan
1. A. 1 3 +
15 cos 45 sin 4 = ( ) 30 sin 60 sin 2 +
=
|
|
.
|

\
|
+
2
1
3
2
1
2 = 3 1+
2. A.
4
2 3 +
15 cos 75 sin = ( ) 60 sin 90 sin
2
1
+
= |
.
|

\
|
+ 3
2
1
1
2
1
= ( ) 3 2
4
1
+
3. E.
2
1
15 cos 75 cos 2 = 60 cos 90 cos +
=
2
1
0 + =
2
1
4. A.
2
2 3 +
75 sin 105 sin = ( ) 30 cos 180 cos
=
|
.
|

\
|
3
2
1
1
=
2
3 2+
5. D.
4
1 2 +

2
1
37 cos
2
1
7 sin = ( ) 30 sin 45 sin
2
1
+
= |
.
|

\
|
+
2
1
2
2
1
2
1
=
4
1 2 +
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 73
8. D. u 2 cos
( ) ( ) u u + 45 cos 45 cos 2 = u 2 cos 90 cos +
= u 2 cos
9. A. o 2 sin
|
.
|

\
|

|
.
|

\
|
+ o
t
o
t
2
sin
2
cos 2 = o t 2 sin sin
= o 2 sin 0
= o 2 sin
B. Evaluasi Pemahaman dan Penguasaan
Materi
1. a. o ocos 4 sin = ( ) o o 3 sin 5 sin
2
1
+
b. ( ) ( ) B A B A + cos sin 2 = B A 2 sin 2 sin +
c. ( ) ( ) B A B A +
2
1
sin
2
1
cos = B A sin sin
d. ( ) ( ) + o o 90 sin 90 cos 2 = o 2 sin 180 sin
= o 2 sin
e. 85 cos 15 sin 2 = ( ) 70 sin 100 sin +
= 70 sin 100 sin
f. t t
2
1
sin
2
3
cos 2 = t t sin 2 sin
= 0
2. a. ( ) ( ) b a b a + cos cos 2 = b a 2 cos 2 cos +
b. ( ) ( ) b a b a +
2
1
cos
2
1
cos 2 = b a cos cos +
c. ( ) ( ) b a b a + 2 sin 2 sin =
( )
b a 2 cos 4 cos
2
1

d. ( ) ( ) c b a c b a + + sin sin 2 =
( ) ( ) c b a 2 cos 2 cos
e. t t
4
1
cos
2
1
cos =
|
.
|

\
|
+ t t
4
1
cos
4
3
cos
2
1
f. 20 sin 200 sin 2 = ( ) 180 cos 220 cos
3. a. 110 cos 70 cos 2 = ( ) 40 cos 180 cos +
= 40 cos 1+
b. 50 sin 40 sin 2 = ( ) ( ) 10 cos 90 cos
= ( ) 10 cos 0
= 10 cos
c. 60 cos 80 sin 2 = + 20 sin 140 sin
d. 50 sin 110 cos 2 = 60 sin 160 sin
= 3
2
1
160 sin
4. a. B Asin sin = ( ) ( ) ( ) B A B A + + sin sin
2
1
b. x x sin 5 cos
4
3
= ( ) x x 4 sin 6 sin
8
3

c. x x
2
3
sin
2
5
cos 5 = ( ) x x sin 4 sin
2
5

d. ( ) ( ) y x y x + + cos 5 3 cos =
( ) ( ) ( ) y x y x 4 2 cos 6 4 cos
2
1
+ + +
e. ( ) ( ) C B A C B A + + sin cos =
( ) ( ) C B A 2 sin 2 sin
2
1
f. A A 3 cos 5 sin = ( ) A A 2 sin 8 sin
2
1
+
g. 40 cos 200 cos = ( ) + 160 cos 240 cos
2
1
h.
|
.
|

\
|

|
.
|

\
|
+
4
cos
4
sin 10
t
o
t
o =
|
.
|

\
|
+
2
sin 2 sin 5
t
o
i. ( ) ( ) B A B A +
2
1
sin
2
1
sin
2
1
= ( ) B A cos cos
4
1

j.
|
.
|

\
|
+
|
.
|

\
|
+ B A B A 3
2
13
sin
2
7
cos =
( ) ( ) ( ) B A B A 2 3 sin 4 10 sin
2
1
+
k. A A 8 cos 7 cos 3 = ( ) ( ) A A +cos 15 cos
2
3
l. A A 4 cos sin 8 = ( ) ( ) A A 3 sin 5 sin 4 +
5. a. 15 cos 75 sin = ( ) 60 sin 90 sin
2
1
+
= |
.
|

\
|
+ 3
2
1
1
2
1
=
4
3 2 +
b. 15 sin 75 cos = ( ) 60 sin 90 sin
2
1

= |
.
|

\
|
3
2
1
1
2
1
=
4
3 2
c. 15 cos 75 cos = ( ) 60 cos 90 cos
2
1
+
= |
.
|

\
|
+
2
1
0
2
1
=
4
1
d. 15 sin 75 sin = ( ) 60 cos 90 cos
2
1

= |
.
|

\
|

2
1
0
2
1
=
4
1
e.
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 74
7. a. o o o o o 3 cos 2 cos 5 cos 2 4 sin 3 sin 2 + =
( ) ( ) o o o o o 3 cos 3 cos 7 cos cos 7 cos + +
= o cos
b.
A A
A A A A
2
7
cos
2
3
sin 2
2
3
cos
2
5
sin 2
2
3
cos
2
1
sin 2 + +
=
( )
( ) A
A A A A A
2 sin
5 sin sin 4 sin sin 2 sin

+ + + + +
= A A 5 sin 4 sin +
9. a. u u u u u u 4 sin 12 sin 2 sin 6 sin sin 3 sin + +
u u u u u u 32 sin 96 sin 16 sin 48 sin 8 sin 24 sin + +
=
|
|
|
.
|

\
|
+
+ +
+ +

u u u u
u u u u
u u u u
64 cos 128 cos 32 cos 64 cos
16 cos 32 cos 8 cos 16 cos
4 cos 8 cos 2 cos 4 cos
2
1
=
( )
u u 2 cos 128 cos
2
1

= u u |
.
|

\
|

|
.
|

\
|
+
2
2 128
sin
2
2 128
sin
= u u 63 sin 65 sin
b. + u u u u u u 4 cos 12 cos 2 cos 6 cos cos 3 cos
u u 8 cos 24 cos
=
( )
( ) u u u
u u u u u
16 cos 32 cos 8 cos
16 cos 4 cos 8 cos 2 cos 4 cos
+
+ + + +
= u u 32 cos 2 cos
= u u
|
.
|

\
|
|
.
|

\
| +
2
2 32
sin
2
2 32
sin
= u u 15 sin 17 sin
Latihan Kompetensi Siswa 7
A. Evaluasi Pengertian atau Ingatan
1. B. 1


20 sin 70 sin
70 cos 20 cos
=


25 sin 45 cos 2
25 sin 45 sin 2
= 1
4. E.
2
1
+ 15 cos 105 cos = ( ) 45 cos . 60 cos 2
= |
.
|

\
|
2
2
1
. 2
1
2
= 2
2
1
=
2
1
6. B. ( ) B A tan
A B
A B
2 sin 2 sin
2 cos 2 cos
+

=
( ) ( )
( ) ( ) B A B A
B A B A
+
+
cos sin 2
sin sin 2
= ( ) B A tan
7. E. u cot
u u
u u
3 cos cos
3 sin sin

+
=
( ) ( )
u u
u u
sin 2 sin 2
cos 2 sin 2
= u cot
8. E. x 2 cot
x x
x x
3 cos cos
sin 3 sin

=
x x
x x
sin 2 sin 2
sin 2 cos 2
= x 2 cot
9. A.
|
.
|

\
|
+
2
tan
| u
| u
| u
cos cos
sin sin
+
+
=
( ) ( )
( ) ( )
2 2
2 2
cos cos 2
cos sin 2
| u | u
| u | u
+ +
+ +
=
|
.
|

\
|
+
2
tan
| u
10. D. x tan
x x
x x
5 cos 7 cos
5 sin 7 sin
+

=
x x
x x
cos 6 cos 2
sin 6 cos 2
= x tan
15. D. A tan
A A
A A
2 cos 2 sin 1
2 cos 2 sin 1
+ +
+
=
( )
( ) 1 cos 2 cos sin 2 1
sin 2 1 cos sin 2 1
2
2
+ +
+
A A A
A A A
=
A A A
A A A
2
2
cos 2 cos sin 2
sin 2 cos sin 2
+
+
=
( )
( ) A A A
A A A
cos 2 sin 2 cos
sin 2 cos 2 sin
+
+
= A tan
B. Evaluasi Pemahaman dan Penguasaan
Materi
1. a. o o 3 sin sin + = ( ) o o cos 2 sin 2
b. o o 2 cos cos + = |
.
|

\
|

2
cos
2
3
cos 2
o o
c. o o 3 cos cos = ( ) o o sin 2 sin 2
d. o o 2 sin sin = |
.
|

\
|

2
cos
2
3
cos 2
o o
e. A A 2 cos 4 cos = A Asin 3 sin 2
f. ( ) ( ) y x y x + + cos cos = y x cos cos 2
g. ( ) ( ) B A B A 6 2 sin 2 4 sin + + =
( ) ( ) B A B A 2 sin 4 3 cos 2 +
h. ( ) ( ) q p q p + + sin 5 3 sin =
( ) ( ) q p q p 3 cos 2 2 sin 2 + +
i. ( ) ( ) y x y x 3 4 cos 2 cos + + =
( ) ( ) y x y x 2 cos 3 cos 2 +
j. ( ) ( ) B A B A 2 cos 2 cos + = ( ) B A 2 sin sin 2
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 75
2. a. + 50 sin 40 sin = ( ) 5 cos 45 sin 2 = 5 cos 2
b. + 10 cos 70 cos = 30 cos 40 cos 2 = 40 cos 3
c. 40 cos 80 cos = 20 cos 60 cos 2 = 20 cos
d. 10 sin 70 sin = 30 sin 40 cos 2 = 40 cos
e. + 35 sin 55 sin = 10 cos 45 sin 2 = 10 cos 2
f. + 52 cos 68 cos = 8 cos 60 cos 2 = 8 cos
g. + 35 cos 95 cos = 30 cos 65 cos 2 =
65 cos 3
h. 30 cos 70 cos = 20 sin 50 sin 2
i. 40 sin 80 sin = 20 sin 60 cos 2 = 20 sin
4. a. + 15 sin 105 sin = 45 cos 60 sin 2
= 2
2
1
. 3
2
1
. 2
= 6
2
1
b. 165 cos 465 cos = 150 sin 315 sin 2
=
2
1
. 2
2
1
. 2
= 2
2
1
c. + 15 cos 105 cos = 45 cos 60 cos 2
= 2
2
1
.
2
1
. 2
= 2
2
1
f. 15 sin 75 sin = 30 sin 45 cos 2
=
2
1
. 2
2
1
. 2
= 2
2
1
g.


15 sin 70 sin
15 cos 70 cos
=
5 , 27 sin 5 , 42 cos 2
5 , 27 sin 5 , 42 sin 2
= 5 , 42 tan
h.

+
15 sin 75 sin
15 cos 75 cos
=
30 sin 45 cos 2
30 cos 45 cos 2
= 30 cot
= 3
i.
+

15 sin 75 sin
15 cos 75 cos
=
30 cos 45 sin 2
30 sin 45 sin 2
= 3
3
1

5. a.
10
3
sin
5
sin
t t
=
|
.
|

\
|

20
sin
4
cos 2
t t
=
|
.
|

\
|

20
sin 2
t
b.
12
11
sin
12
sin
t t
+ =
|
.
|

\
|

24
10
cos
2
sin 2
t t
d. |
.
|

\
|
|
.
|

\
|
+ u
t
u
t
2
3
sin 2
3
sin = u
t
2 sin
6
cos 2
= u 2 sin . 3
2
1
. 2
= u 2 sin 3
e.
10
3
cos
5
cos
t t
+ =
|
.
|

\
|

10
cos
2
cos 2
t t
= 0
g.
|
.
|

\
|
+
|
.
|

\
|
+ u
t
u
t
12
cos
12
5
cos =
|
.
|

\
|
+ u
t t
2
3
cos
2
cos 2
7. a.
u u
u u
3 sin 7 sin
3 cos 7 cos
+
+
=
u u
u u
2 cos 5 sin 2
2 cos 5 cos 2
= u 5 cot
b.
u u
u u
cos 5 cos
sin 5 sin
+
+
=
u u
u u
2 cos 3 cos 2
2 cos 3 sin 2
= u 3 tan
c.
u u
u u
3 sin 5 sin
3 cos 5 cos

+
=
u u
u u
sin 4 cos 2
cos 4 cos 2
= u cot
d.
u u
u u
4 sin 6 sin
4 cos 6 cos
+

=
u u
u u
cos 5 sin 2
sin 5 sin 2
= u tan
e.
u u
u u
6 cos 8 cos
6 sin 8 sin
+

=
u u
u u
cos 7 cos 2
sin 7 cos 2
= u tan
f.
o o
o o
cos 3 cos
sin 3 sin

=
o o
o o
sin 2 sin 2
sin 2 cos 2

= o 2 cot
g.
| o
| o
sin sin
cos cos

=
( ) ( )
( ) ( )
2 2
2 2
sin cos 2
sin sin 2
| o | o
| o | o
+
+

=
|
.
|

\
|
+

2
tan
| o
h.
| o
| o
2 cos 2 cos
2 sin 2 sin
+

=
( ) ( )
( ) ( ) | o | o
| o | o
+
+
cos cos 2
sin cos 2
= ( ) | o tan
j.
t s
t s
cos cos
sin sin
+
+
=
( ) ( )
( ) ( )
2 2
2 2
cos cos 2
cos sin 2
t s t s
t s t s
+
+
=
|
.
|

\
| +
2
tan
t s
8. a. 20 sin 80 sin = 30 sin 50 cos 2
= 50 cos
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 76
b. + 25 sin 65 sin = 20 cos 45 sin 2
= . 2
2
1
. 2 20 cos
= 2 20 cos
d.
12
sin
12
5
sin
t t
+ =
6
cos
4
sin 2
t t
= 3
2
1
. 2
2
1
. 2
= 6
2
1
e.
+

33 cos 3 cos
33 sin 3 sin
=
( )
( )

15 cos 18 cos 2
15 cos 18 sin 2
= 18 tan
f.


10 cos 50 cos
50 sin 10 sin
=
( )
( )

20 sin 30 sin 2
20 sin 30 cos 2
= 3
g.


40 cos 20 cos
20 sin 40 sin
=
( )

10 sin 30 sin 2
10 sin 30 cos 2
= 3
=


10 cos 50 cos
50 sin 10 sin
h.
+
+
20 sin 70 sin
20 cos 70 cos
=
25 cos 45 sin 2
25 cos 45 cos 2
= 1
9. a. C B A 2 sin 2 sin 2 sin + +
= ( ) ( ) B A B A + + + 180 2 sin 2 sin 2 sin
= ( ) ( ) B A B A + + + 2 sin 2 sin 2 sin
= ( ) B A B A B A 2 sin 2 cos 2 cos 2 sin 2 sin 2 sin + +
= ( ) ( ) A B B A 2 cos 1 2 sin 2 cos 1 2 sin +
= ( ) B A B A B A cos sin sin cos sin sin 4 +
= ( ) B A B A + sin sin sin 4
= ( ) ( ) B A B A + 180 sin sin sin 4
= C B A sin sin sin 4
b. C B A cos cos cos + +
= ( ) ( ) B A B A + + + 180 cos cos cos
= ( ) ( ) B A B A + + + cos cos cos
= ( ) B A B A B A sin sin cos cos cos cos + +
= ( ) B A B B A sin sin cos cos 1 cos + +
=
|
.
|

\
|

2
sin 2 1
2
A
|
.
|

\
|
2
sin 2
2
B
+
|
.
|

\
|

2
sin 2 1
2
B
+
2
cos
2
cos
2
sin
2
sin 4
B A B A
=
2
sin
2
sin
2
sin 4 1
C B A
+
c. C B A sin sin sin + +
= ( ) ( ) B A B A + + + 180 sin sin sin
= ( ) B A B A + + + sin sin sin
= B A B A B A sin cos cos sin sin sin + + +
= ( ) ( ) A B B A cos 1 sin cos 1 sin + + +
=
2
cos 2 .
2
cos
2
sin 2
2
B A A
+
2
cos 2 .
2
cos
2
sin 2
2
A B B
=
|
.
|

\
|
+
2
sin
2
cos
2
cos
2
sin
2
cos
2
cos 4
B A B A B A
=
2
cos
2
cos
2
cos 4
C B A
d. C B A sin sin sin +
= ( ) ( ) B A B A + + 180 sin sin sin
= ( ) B A B A + + sin sin sin
= ( ) B A B A B A sin cos cos sin sin sin + +
= ( ) ( ) A B B A cos 1 sin cos 1 sin +
=
2
sin 2 .
2
cos
2
sin 2
2
B A A
+
2
sin 2 .
2
cos
2
sin 2
2
A B B
=
2
cos
2
sin
2
sin 4
C B A
C. Evaluasi Kemampuan Analisis
1. a.
|
.
|

\
|
2
cos
A
+
|
.
|

\
|
2
cos
B
+
|
.
|

\
|
2
cos
C
=
|
.
|

\
|
2
cos
A
+
|
.
|

\
|
2
cos
B
+
( )
|
.
|

\
| +
2
180
cos
B A
=
|
.
|

\
|
2
cos
A
+
|
.
|

\
|
2
cos
B
+
|
.
|

\
| +
2
sin
B A
=
|
.
|

\
|
2
cos
A
+
|
.
|

\
|
2
cos
B
+
2
sin
2
cos
2
cos
2
sin
B A B A
+
=
|
.
|

\
|
2
cos
A
|
.
|

\
|
+
2
sin 1
B
+
|
.
|

\
|
2
cos
B
|
.
|

\
|
+
2
sin 1
A
=
|
.
|

\
|
4
cos 4
A t
|
.
|

\
|
4
cos
B t
|
.
|

\
|
4
cos
C t
4. a.
C B A
C B A
sin sin sin
sin sin sin
+
+ +
=
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
2 2 2
2 2 2
cos sin sin 4
cos cos cos 4
C B A
C B A
= |
.
|

\
|
2
cot
A
|
.
|

\
|
2
cot
B
b.
C B A
C B A
sin sin sin
2 sin 2 sin 2 sin
+ +
+ +
=
2 2 2
cos cos cos 4
sin sin sin 4
C B A
C B A
=
2 2 2
2 2 2 2 2 2
cos cos cos
cos sin 2 . cos sin 2 . cos sin 2
C B A
C C B B A A
=
2
sin
2
sin
2
sin 8
C B A
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 77
Ujian Kompetensi Akhir Bab 3
A. Pilihan Ganda
1. A.
p
q
1
( ) q B A B A B A = = sin cos cos sin sin
q p B A = sin cos
p
q p
B A
B A
B A

= =
cos sin
sin cos
tan cot =
p
q
1
2. E. 2
2
1
12
cos
12
7
cos
t
t + =
4
cos
3
cos 2
t t
= .
2
1
. 2 2
2
1
= 2
2
1
3. E.
65
63
( ) | u sin = | u | u sin cos cos sin
=
5
4
.
13
12
5
3
.
13
5
|
.
|

\
|

=
65
63
4. B. m-n
( ) | o sin = | o | o sin cos cos sin = n
| osin cos = m-n
5. A. 0
( ) B A sin = B A B A sin cos cos sin = 30 sin =
2
1
B Asin cos =
4
1

( ) B A + sin =
|
.
|

\
|
+
4
1
4
1
= 0
6. B. o u sin 4 cos 2
( ) +o u 4 sin ( ) o u 4 sin = o u sin 4 cos 2
7. E. u 6 cos
u 3 cos
4
u 3 sin
4
=
( ) u u 3 sin 3 cos
2 2
( ) u u 3 sin 3 cos
2 2
+ = u 6 cos
8. A. 3 2
+ 660 tan 840 tan =
( ) ( ) 300 360 tan 120 360 . 2 tan + + +
= 300 tan 120 tan
= ( ) 120 180 tan 120 tan +
= 120 tan 120 tan
= 120 tan 2 = ( ) 60 180 tan 2
= 60 tan 2 = 3 2
9. D. ( ) 3 15
2
1
+
( ) y x cos = y x y x sin sin cos cos + = 5
4
1
y x cos cos = 5
4
1
- 3
4
1
y x
y x
y x
cos cos
sin sin
tan tan = =
3 5
3
4
1
4
1
4
1

= ( ) 3 15
2
1
+
10. B. 1 2 +
2
135
tan 5 , 67 tan = =
135 cos 1
135 cos 1
+

=
2 1
2 1
2
1
2
1

+
=
2 2
2 2

+
= 2
2
2 2
|
|
.
|

\
|
+
= 1 2 +
11. E.
2
2
1
1
p
p
+

o o o
2 2
sin cos 2 cos =
= ( )
2
2
cos cos o o p
= ( ) o
2 2
cos 1 p
= ( )
2
2
1
1
1
p
p
+
=
2
2
1
1
p
p
+

dimana :
2
2
2
cos
sin
p =
o
o
2
2
2
cos
cos 1
p =

o
o
2
2
1
cos
1
p =
o
2
2
1
cos
1
p + =
o
2
2
1
1
cos
p +
= o
12. E.
2 2
1 1 p q q p +
( ) | o + sin = | o | o sin cos cos sin +
= q p q p . 1 1
2 2
+
13. C. 1
2
x
A
2
1
cos =
+
x
x
2
1
x
A
1
cos =
= A sin 1
2
x
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 78
14. B. 2


50 cos 40 cos
10 cos
=
( ) ( ) 10 cos 90 cos
10 cos
2
1
+

= 2
15. A. ( ) 1 5
2
1

x
x
x
2
tan 1
tan 2
2 tan

= = 2
x x
2
tan 2 2 tan 2 =
0 2 tan 2 tan 2
2
= + x x
0 1 tan tan
2
= + x x
( )
1 . 2
1 . 1 . 4 1 1
tan

= x =
2
5 1
1
tan x = ( ) 5 1
2
1
+ ;
2
tan x =
2
1 5
16. A. |
.
|

\
|
2
cos
A
|
.
|

\
|
+
2
sin
C B
= |
.
|

\
|

2
180
sin
A
=
2
sin 90 cos
2
cos 90 sin
A A
=
2
cos
A
17. B.
|
.
|

\
|
2
sin 2
A
|
.
|

\
|
2
cos
C B
C B cos cos + = ( ) ( ) C B C B + cos cos 2
=
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
2
cos
2
180
cos 2
C B A
=
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|

2
cos
2
90 cos 2
C B A
=
2
sin 2
A
|
.
|

\
|
2
cos
C B
24. D. 2
9
4
( ) B A 3 2 sin + = B A B A 3 sin 2 cos 3 cos 2 sin +
=
3
1
( ) B A 3 2 cos = B A B A 3 sin 2 sin 3 cos 2 cos +
= 2
3
2
( ) B A 3 2 sin + ( ) B A 3 2 cos =
{ } B A 6 sin 4 sin
2
1
+ = 2
9
2
B A 6 sin 4 sin + = 2
9
4
25. A. 3
2
1

75 cos
4
75 sin
4
= 150 cos = 3
2
1

26. D. u 2 cos 2 2 +
2 2
y x + =
u u u u
u u u u
cos 3 cos 2 cos 3 cos
sin 3 sin 2 sin 3 sin
2 2
2 2
+ +
+ + +
= u 2 cos 2 2 +
31. A.
2 2
1 3

+
k
k


=
20 sin 10 sin
35 cos 25 cos
k =
( ) ( )
( ) ( ) 10 cos 30 cos
10 cos 60 cos
2
1
2
1

+
10 cos
2
1
10 cos 3
2
1
+ =
|
.
|

\
|
k
( ) 3
2
1
2
1
1 10 cos k k + =
( )
( ) 1
3 1
10 cos
2
1

+
=
k
k
=
2 2
1 3

+
k
k
33. E. 6 2

+
15 cos
1
75 cos
1
=
75 cos 15 cos
75 cos 15 cos +
=
( )
( ) ( ) 60 cos 90 cos
30 cos 45 cos 2
2
1
+

=
2
1
2
1
2
1
2
1
.
3 . 2 . 2
= 6 2
36. A.
| o
| o
tan tan 1
tan tan
+
+
( )
( ) | o
| o

+
cos
sin
=
| o
| o
| o | o
| o | o
cos cos
1
cos cos
1
sin sin cos cos
sin cos cos sin

+
+
=
| o
| o
tan tan 1
tan tan
+
+
38. D. A sin
2
1
|
.
|

\
|
+
2 8
sin
2
A t
-
|
.
|

\
|

2 8
sin
2
A t
=
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
+
|
.
|

\
|
+
2 8
sin
2 8
sin
A A t t
.
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|

|
.
|

\
|
+
2 8
sin
2 8
sin
A A t t
=
|
.
|

\
|
2
cos
8
sin 2
A t
|
.
|

\
|
2
sin
8
cos 2
A t
= A sin .
4
sin
t
= A sin
2
1
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab 3 | page 79
39. C.


15 tan 3 1
15 tan 15 tan 3
2
3
= ( ) + = 15 30 tan 45 tan
=

+
15 tan 30 tan 1
15 tan 30 tan
=

+




15 tan . 1
15 tan
15 tan 1
15 tan 2
15 tan 1
15 tan 2
2
2
=


15 tan 3 1
15 tan 15 tan 3
2
3
40. A. A A 4 cos
8
1
cos
2
1
8
3
+
A
4
sin = ( )
2
2
sin A
=
2
2
cos 1
|
.
|

\
|
A
=
4
cos cos 2 1
2
A A +
=
4
cos 2 1
2
1 4 cos +
+
A
A
= A A 4 cos
8
1
cos
2
1
8
3
+
B. Bentuk Uraian
1. a. ( ) t s sin = t s t s sin cos cos sin
= 2
2
1
.
5
4
2
2
1
.
5
3

= 2
10
1

b. ( ) t s + cos = t s t s sin sin cos cos


= 2
2
1
.
5
3
2
2
1
.
5
4
|
.
|

\
|

= 2
10
1

2. a.
( ) ( )
h
x f h x f +
=
( )
h
x h x sin sin +
=
h
x x x sin sinh cos cosh sin +
=
|
.
|

\
|
+
|
.
|

\
|
h
x
h
x
sinh
cos
1 cosh
sin
b.
( ) ( )
h
x g h x g +
=
( )
h
x h x cos cos +
=
h
x x x cos sinh sin cosh cos +
=
|
.
|

\
|

|
.
|

\
|
h
x
h
x
sinh
sin
1 cosh
cos
c.
( ) ( )
h
x T h x T +
=
( )
h
x h x tan tan +
=
h
x
x
x
tan
tanh tan 1
tanh tan

+
=
( ) tanh . tan 1
tanh tan tan tanh tan
2
x h
x x x

+ +
=
( )
( ) tanh . tan 1
tan 1 tanh
2
x h
x

+
=
tanh tan 1
sec tanh
2
x
x
h

3. a. ( ) B A + cot =
B A
B A
B A
B A
tan tan
1
tan tan
1
tan tan
tan tan 1

=
A B
B A
cot cot
1 cot cot
+

b. ( ) B A cot =
B A
B A
tan tan
tan tan 1

+
=
A B
B A
cot cot
1 cot cot

+
4.
|
.
|

\
|

2 4
tan
u t
=
2 4
2 4
tan tan 1
tan tan
u t
u t
+

= =
+

2
2
tan 1
tan 1
u
u
x
x
x
x
x
x
x
x
+
+
+
+

+
+

1
2
1
2
1
2
1
2
1
1
1
1
1
1
=
x
x
x
x
x
1
1
1
1
1
1
1
=
+

5. a.
( )
( )
( )
( )
1
1
1
1
sin
sin
sin
sin

+
=

+
B A
B A
B A
B A
c
c
=
B
A
B A
B A
tan
tan
sin cos 2
cos sin 2
=
A tan = B
c
c
tan
1
1
|
.
|

\
|

+
6. a.
u u
u u
2 sin 2 tan
2 sin 2 tan
+

=
y
x
=
|
.
|

\
|
+
|
.
|

\
|

1
2 cos
1
2 sin
1
2 cos
1
2 sin
u
u
u
u
=
u
u
2 cos 1
2 cos 1
+

= u
2
tan
b. ( ) ( ) { }
2
2 2
2 sin 2 tan 2 sin 2 tan u u u u +
= ( )
2
2 sin 2 tan 4 u u
= u u 2 sin 2 tan 16
2 2
= u
u
u
2 sin .
2 cos
2 sin
16
2
2
2
Kunci Penyelesaian Matematika SMA Jl.2A- Sukino Bab3 | page 80
=
( )
u
u
u
2 sin
2 cos
2 cos 1
16
2
2
2

= u
u
2 sin 1
2 cos
1
16
2
2
|
.
|

\
|

= ( ) u u 2 sin 2 tan 16
2 2

= ( ) u u 2 sin 2 tan 16 ( ) u u 2 sin 2 tan +


=
xy 16
9. m
x
x
x =
+

=
2 cos 1
2 cos 1
tan
x m m x 2 cos 2 cos 1
2 2
+ =
c.
2
2
1
1
2 cos
m
m
x
+

=
a.
( ) ( )
2 2
2
2
2
2
1
2
1
1 1
2 sin
m
m
m
m m
x
+
=
+
+
=
b. ( ) x x x + = 2 sin 3 sin
= x x x x sin 2 cos cos 2 sin +
=
2
2
2
2
2
1
.
1
1
1
1
.
1
2
m
m
m
m
m
m
m
+
+

+
+
+
=
( )
3
2
3
1
3
m
m m
+

d. x 3 cos =
2
2
2
1
.
1
1
m
m
m
m
+
+

-
2
2
1
1
.
1
2
m
m
m
+
+
=
( )
3
2
2
1
3 1
m
m
+

10. a. x 5 sin = ( ) x x 3 2 sin +


= x x x x 3 sin 2 cos 3 cos 2 sin +
= x x x x x sin 2 sin cos 2 cos 2 sin
2

x x x x x sin 2 cos cos 2 cos 2 sin


2
+
= x x x x x cos 2 cos 2 sin 2 4 cos sin +
b. x 5 cos = ( ) x x 3 2 cos +
= x x x x 3 sin 2 sin 3 cos 2 cos
= x x x x x sin 2 sin 2 cos cos 2 cos
2
x x x x x sin 2 cos 2 sin cos 2 sin
2

= x x x x x 2 cos 2 sin sin 2 4 cos cos

Anda mungkin juga menyukai