Anda di halaman 1dari 21

3.

1 Diversidade e classificaco dosmoneras


Grup

lcerc de 3 nilerp(i6)
Corodesrics princlpojr hetertrfsonoebicos. Arqueobocldos

o reino Monen (do gcgo nroreres,nco, (bocriorp mirivot Vvem em amben,erhonis solilrio)englobaseresuncelularcs ou coloniais d ouos sers vivor lmlilo procariones. Seusi:prcsentntesso as bactc dos, quentes, s nserc). riascrs cinobctris,cstrs ltnrasantg nenEubo.irioi Aurohoos guimisinteri te colccidascomo canoces (boclrias ou {lgx! xzuis. verddnorzans ob$inietizdnies Helerkolo5 A organizao Anoerbics sinplcsd clula procaonte respddros, onaerbicos ndica sua pimniliddc. H evdncas de que tementdoros e oeblcos ofganisnos plociontcsp.initivos lbram os an ccsiraisde tods as formas de vida tumenc Tobelo 3.1 componefies do rei.o Monero. cxistentes en nos$planeta. Restosfsseismos 1.r que os pocnontesdoinr Tera ar cecr de 1.5 bilho dc nostrs.quandosurgi

Arqueobctrias
Apesa d sinplicidade de su orynzo ceLular. os scrcsprccaontes somuiro vcstcs. O termo "aqueobactn" faz aluso nj e podemsctencontados nos nrsdiveNostipos gdadedesse grtrpode bcLfias. Possvemenlc de rmbcnte.desdeas Seej.s poare! at o fun- as !queobrcris soierm poucas modilici es en rclao os seresfmcariontes qxe s Nos riltimosanoso grandedesenvolvimento originaram.bilhes de anosrrs. da BioogMolecularpermitu corpr icjdos As arqueobact.ias so hoje represenradas lucicos e protelas de dlrentesespcies dc por um nneroreduzidode espcies que vive moreras e, con itso, pde-seestbelcccr suis em condicesarbicDrisextrcramente rigoro poss\,eis reles de pantescoevoulivo.Con sse poxco convidtivsrosoutros seres ri\,os. Lrase nesss compares. os cienlistrs .onclu lavez semchntes ques que exisriamn Tcf raln que, h quase3 bihes de anos, surgiran a piirva. Exicm aqucobactrias halnls dnas inhagcns distntas de procffiontcs: um{ (do grcgo n, os, sal. e pnros, rigo) qlre viler dcl$ orignous rqueobactris(do gego em poasd'gua dezcnas de lezcs mas sagad ./ucos.aniigo) e x outrr, rs eubcts ldo gre do que aguado nar.Outrasaqucotrictrias. as go cr, verdadeno).Do ran,o que orginou as a termoacidfrIs. vivem em btcs temrais cqueobactriassurgirnoseucario|tes. (Fig. 3.1) das. onde a erperalLrra oscentrc 60 e 80oC.

-..:.

Figuro3.t ryrofilognlco dos srondes o portirdo comporo enh sruposde sesvivoscon5irudo seqncios de boss do RNAibos$mico. teriae,rourequandocooca em gu! pur. Fn tretnto, se cula bacterian fo colocada e, nbiente de ,liniddderll, ela se de,idtutl de\ i. do osrnosee nore. po isso que se coumm ,alga ceos alimenro\. rarscomo per\e. rbcu au. aenque etc.e cdne.came^ec. poe\em po) pr preservlos do ataque de bctrias. Eubactrias O. anri go' bi ' oro, bacrri a.e ' euni am O gupo das eubactrias mto grandee p a n l Jsno me.mo rei no.coni i der do que d, explessivo,contandocom mlharesde espcies c l u l asde$e. organtmo, Im pffedes.H oj e. descdtas. Estsdiferem quantoao metabolismo porm, sabe se que a estrura e a composio e quanto for dsclulas. qurmicada' I'zrcdesdilere muilo em celuhs bac-

Exisem nd arqueobactrias metogics, que vvem em pntanose no tubo diges.vode cupinse de animaishebvorose Foduzem gs metano, que confere um cheiro tpico a esses

Muitas espcies de eubctrias fonam co nias, sem diviso de trabalho entreas clas associds. O tipo de associao colonial . ssim como a foma da clula, uma caactestic rnpotantena classificaodesses organismos. (Fig.3.2)

Conrposio d! pede bacrlnr O princpal componente da pede da clul3 bacreriaDa uma ,ubncrr chamadapeptidoglicno. e no a celulo,e. como na" parede.dd. celula. regetai.. Peptidoglicu noi 5ocadeiasdL moleculasde aca lrrd' a pequena cadei de aluDoacido, oligoppudiosr. Alem dos peppodemexi i tj r ours,ub.tnci s l i d o gl i canos. caracersticas de cada espcie de bca. Muitos nibicos, entre ees penciin. aruam impedindo que s brcrria. orrnem s .ubsrDcras que compem a paede. Bdcrerias que ncem nJ pre,endo anribinco no o mam parede e morrem-

3.2 Estrutura da clula bacteriana


A parede bacteriana
As bctrias apresentam um envoltriorgido, a parede bacterian, quedetemina a fon da ce protegecontraaeresses fsicasdo mbiente. A prcde quea bacevita por exemplo.

2a

Rhzabi lguninsdtum

'i

Des! IfavibI i d sI| i. d ns

Shept.o. c! s hemol r'tic us

,.. ;{..

: ?
P P

Fieuro 3.2 As bo(reriospodm rer ormo $r tu ko1, de bqsroreie{bocito),heticoidol(espirito), devrs, d I.bioo)F A5soo ocer c o or iois de boc t eros pdeh F' . l o *i i . o d o s e - d i p o , o c o s , r I e p r o c o ( o 5e +. e p lobo<los,stofilococos, sorcnosk. As otomicrogroo3 eeknkos mosrm denres espciesdebocieros que , fe c-o m l-o- - { a) Cloh, djo r r oo- or , s c ou s o d o , od e *^ , . - ; . " rrorsmisves, " " " . , . , lepi.sp ra cterohoenafthgie, hfluzo, @uodoo de deno espnorios em crioros, lBl Hoap$us {C) colsodorc do lepiosprs; (D) VibriocAoierde, codorq do clerc; {E)Stepro.occus pneumonioe, cousodrd

29

C\lr Algunras bactfias secret sbstn.i!s rc gjos.s. quc dcrur srpcrlciccxLcIr dr p. cdcc foramuncDvoltrio t(et(n,.han do 9m algrns verjlicou'se queos defen casos gbulos soes do corpo brancos do sargue - os tn misdjfic!dadede englob e destrur bactras comcpsula do quebictis sen cppor que sula.Issoexplic muls bcris causadoras de doens n cpsula.

tenanos so ov (x por verddcirosntucs nroleculafes, .ruo prncpio bsco dc tun.nr{ nrento senclhrntc ao dos rotocs ctrcos con!en.ion{is: u rof r\'el qtrc gi dcDtro de um aDelfixo incr\'el veloci.rdc dc t l5 por ninuto.(Fg. :l.l) rni roraes

Membrne citoplasma da clulabacteriana


Sob a pafedebrcterin lo.alza se a nem. b r n a pl \m.Jl i (a de ur" J ,r/. i ,, n ,l c.ul Jr seehnte das nrembrns.le clulaseucrri onles. Assim coro estas.. nembrana plasn ric: bcterrna constitudr por dua! canadas de 1rslolipdos,entrecadasde rnolculsd

Flgelos bacterianos
Muits bdctfia! se nove grars ao bati nenlo de flgclos. f1anentos pfolicos ljgado! nenbrana e paredeceluaf.Os flagelosbac

'@

bd,er no.(B)Detolhe dbosede umfoselo. {C Figuro 3.314) Etruiurodcluld (DlFotomicrosrofio Desocomnto o por meo do movimerio loslr de lmo bocir eleinlco do bodioP.teus mtbilismoslrondo seus loolos.

30

O citoplasma da clula bactenna um quido visco), conirdo por porenasdissol vdasem gur e por innreros tipos de pequens nolcuase ons. A coecem s milharesde n Dstormes qumcs que caracrcrizan a vid d hactri.A! protenxs,por excmplo. so t bricndasem pequenos g.os esplhados pelo ci lqtasma. os ribossomos. Um nica cuda bactri Es.,te|ictua coli conrm cerca de 15 til rbossomos!cada um deles cpaz de ploduzir uma molculade ptorcnapor nrinuto.

O cronrossomo conrm genes nccess,ros o crescmenLo e reproduo da bctria. As n formes genticas sotduzids cm ocu h. de pro\ rrJ, qJernnr'ruem d\ Ji\ er.J.pdl re.dL; ue, onnolrm o t!,ncronb nenlo LetL rar,arundo conoenzims.
p]t\rd0i

O material gentico da bactria


Nr.teide O cromossomo bacerino consirudo por uma molcuacircular de DNA, que icr mergu, lhadanolquido ciloplasmtico. A regioondese concenlmo comossono chamada nucleide.

Am do DNA Fesenre no nucleide.a c lua bacerixDipode ndconier motculas di cionais de DNA. chmadsplsmdios. Ees sobem ncnores do que a molcuadc DNA quc constitui o cromossomo.e sua prescnno A pfesena de piasmdospode ser vanrajo s prr abactd.Entre outas vtagens, ceos plsndioscortnrinlomaesque permlen bactria degradi rs molcuasde antbilicos que podefianmal las

Um dos pncipais netodos para denticaf bactrias a cotoraco de C'an. desenvorvidc peto medrlo drn.1rqLe: Ha's Cl risdr C,.r i18r3 1938), no inldo scuo XtX. A tcnicade Gram consise em espathar bactrias sobe uma tmina de microscop a, secando-a ao calorde umchame corando-a com urna soluo aquosa de viotet de gencian e odo. Apsa gunsminutos, a m na lavdaem lcoole coradconucsin!um coranlecor d-osa. Ao microscpio, a gumasbaclrias apaecem coadsem viotelae ouras em rosa. As pimelrasso chamads cram+ (Gam-positivas). s oulfas, Gram- (cram-neglivas). (Fig. eB.j -1)

l
j

l
j

ti gurd O3..1 N s desenhos represenio es quemtco do eslruluro do Ao P oredeboci i ona. lado, fotomicrogrios oo mi cros.pi opl i co de bociros Grom-postivs (B). {A) Gromnesotivos

31

quimL na composlo se deves dierenas A d eena de colorao As Gran no relmo coranlevio ta e se das bactrias. ca das paredes corar. apenascom o coranleosa;j as bactasGram+retrno cofante dessa cor. v olela, lingindo-se porque, dene as bactrias importanle Essemtodo de idenliicao quecaLrsam do queas as Gram-somaisperigosas doens ao honiem, muto tx d cerloscomponentes cfar+. lsso se deve lanio presena das baclfiasGram , comoao ato de elas se cos. existenles na Darede o queiornanais dilcisucombate. a anlibilicos, fer. renosDereveis

nutricional 3.3 A diversidade das eubactrias

As eubactri.$ f(ossinretzntes, tabm ncluem as cano cbadas fotoutotrfcs. bactrias.s bctiasvrdcs c ccts b:ctrias po- prpu'rs. fonr dc nutrio, seub{clris Qu.nn) e hetrtrols. serdivididas cm rttrofas denr r\s eLrbctri rs qu i nri ossi nteti zrntcs. irmbnr chrn.das quimiototrcs, ruttrolas Eubactrias c L re n.entfc outras. espci cs dos gneos quc fbd- Nircbrclcr' e Nirosolnors, que partic jpnn Bactrias autimls soaquelas por neioda foossn- d r rc ci cl agem do D j l fogni o em nosso pr crr seuprprioalimcnlo re ta.(Fj s. L1) quimiossntese. tseou da

outMlossNEsE
H ,5 + 2 0 ,

Ronogico

E":ni'r:. q,'191:'
'' C i H 'O + O , G .or cr Qu mi$trts

FOOSSINTESE

q poft de gs conic,guoe ererglo moculos orgnlco5 outolrfos 5lnlelizom Figuro3.4 Boctrios em i5o , !tlizom erergioliberodo neopoltonus, saogoimio$intetizonls, Als!mosspcies, comoAiobocillus f/5 ogude, soloto$inleiizonls, isto , utlizom como Anoboend eocesqumkos lnorgnlcos. Oltrosespcies,

32

As cianobactias eram nligamente chamads cianoceas ou atqas aruis e clssicdas no grupodas dlgds.Ns ctass,,icaes moden;s, pom,essesoganismos foramincludos pois, no gupo das eubactrias, oesa'de-ee pig,]1e,lo e processo d fotoss rlese pa ecidos com o dasalgas e plntas, as clanobaclrias procarioni, morganizao como lodasas dr.aisbactrias. As clulas dscianobactrias so,em mdia, maiores do queas ctuas dos demais proca|ontes. Podem vve lsoladas ou em colnis e no possuem lageos. A ma oridas espcies de cianobacirias vive em qu .oia,. ooc. msexisre". ldmbm espeL es quevive-e 11 sotos -m oose Algurnas cianobactrias li ameniosas possuern ctulas especiatizadas, os helerocislos,o que as tona capazesde captardirelamenie gs n irognio(N,)do a, ulilzando-o n snles dosam nocidos que iroconsi proletras. IUI SUaS Em lermosde nulrio,as cinobacirlas stoene os organsmos misauto-suicienles do plaeia. Suasnecessdades se es!mem a enerNuirio gia uminosa do Sol,gscarbnico, gsniognio, gua e unspoucos sais mineais.Por isso as cianobactrias so capzesde cotonzar ambientes ondedifcilmenle ouros organisrnos sobreviveim. (Fig. 03.2-1) um exemploda ulo-suicincia das c anobaclrias oi observdo na I ha de Krkatoa, na Indonsi. Em 1883, umaeupo vutcnica desiru u todasas formasde vida exisenles na i ha. As c anobaclrias f tamentosas Ioramos primeiros sersvlvosa reaparecer; m poucosanos,forrnavam um tapelegeiatnosoe esverdeado sobea lava sotidiicada, A camadade cianobactr as "pioneias" srviude base paa o desenvotv mentode ouas ormsde vida maisdesenvolvidas, que puderam entose restabete-

Fisurq O3.2-i (A) Flnicrogtufio oo mi.roscpio ptico do cionoboctrid Os.i//ororid. oo {B) Foiomi.rsofio microscpio plicodo conobociria Nosro.,copozde conv.rr o ss nikosniodo or emcomposics nii.ooenodos (C) Ponroes o$jmilveis.pelos plontos. de o;rz do sudesle do Asi,ondecionobocteros do gnero Nod tixomo nitrcgnio d or e fdilizom o sol.A preseno dsesmicr@Eonismos oumnto emmok de de vezes u prcdurividode dosqrrozois.

33

Ebctrias hetertrof:rs

Do utiliza gs oxigDio.e sim uma outra subs tncinorgnica.cono um ritrto olr um lult Crmde prte das eubac!riisrfrcscla u- tc'. Essepfocelso usdo por baciriasque vi rio heeottica.isro . ieu alimentoconsste vern o solo ou e guni esragnadas. onde o su dc olculs orgnicas pfoduzid{s por ouos riento de oxigio escasso. Os podutoslnais dx nspr.noanaelobica As bactrias hctcofs ertraem a eergir soo gs c.bdco e uml our subsncir noru edas molclasde alimcto rarvs de lrs til)s gnicx.quc r.ilde acodocoma sub\lcia de pfocesso:rspio rbic. rspiro d com) f.rgente em lugar do oxigio. Po cc1s bactsdo sob. chrmdasccrri anacrbica ou frrmnto. exenrplo. utilzamnirarosna rcspino aebi r;ficdntcs. ca e liber{m nilogrio r(tccur (\) p or. 1 ,i r Re\ |r q i o re A respiro crbica (do gcgo ,e1,ff) ploccsso un em qre a-clultobtn cncrgir de n)lc!rs orgnicns (acares.gordtrrrs e1c.) com r paicipao cogs oxignio (O.) tnrcs frico. Ncssc processo.as rnolculxsorgnics do {limcnto sc cobinam con o oxignio c sno L(ahncnLc dcgaddas a gs carbni.o (CO,) e Fuir0Lrgio

A fermntao un procci$ dc obtenio de enefgi! e quc umn molculaorgnic. dc gfdadaa compostos or!nicos ais snpcs, li prte rpcns dr cncrgr neh contc. berando gs oxgDioou dc qual ht participao de No quer subncir inrrgiDi.r. oulra (.o). sua conruns Os doistiposnrs defennert4ao so No lcolice x lc. ! nolcula lrimero caso. lesxrio rnrrihicr r lcool gs i ognicr degrdadr etflicoe carbn (do nolcnaorynic co.Ncsegurdo. decomposli A rcspirao anrbica Srego a. e de .ido lico.(Fig.3.5l gxio. e:tert r) u processo de respirao.r'c c rocula!

de mlculos AlSrmos o pdlr do degrodo organicos. figuro 3.5 Boctrios heirtroqs obtmenrgio quondoem Presen de gs xignloe oerbic spcies, como scherichio coli, xe.utomrespiroo comoDesu/fov,6r'o clesulfuricons, executon quondoese sp5 estouserl.Ouirosespcies, ermenioao respiroo onoerbico.

34

Eubactrias aerbicas e anaerbicas


E;em baclriasque somenleconsegum obter energ r!s da respirao aerbic. \ m J p e n :r. C ,.n ,equenr en enr ee J , .,rh re r\e en presende gs ognio e sodenominds aerbicas obdgtris. Outrsbctrias. pom, podem obter cner gja tanto rrvsda rcspao ebicqulnto da tnenlro,depedendo da djspoDibiidade ou no de oxignio. Pof isso essas bcrris so denominds anerbicsfculttivs. Existem ainda algumaspoucrs espcies de bactris anierbicas que no supotam presen diretanena dc oxignio e morrem se expostas le ro r. Elas sochamads, por isso.anacrbics obrigatris. A bctrii que causo ttano, Clostrjdi.im re.anii dssetipo, e seu neio ambienLc o solo. po isso que se cosunan desinfet,rferimentossxjos de term co'n gua oxigenda, que libera gs oig.tu.

As bictris saprofgicas degndrn s ms divcrsssubstncis orgncas e excrcemo imporLmtssjmo papelde decomporcdveres e re, sduosorgncos. Hceas espcies de bacrrias capzcs de degradar t nesmo os conrponenres orgricos do pelrleo,txicosp mioriados sercsvivos. Os cienista! pensmcn utiljzlas Ddespouio anbental. cono, po.exempo. a poluio causadapor acidentes,cadr vez mais freqentes. de deamamentode petleo no m. Dilesas espcic!'de bctriasherertols so prasitas: nstlan-se no corpo de olgnis os vilos. nutrindo se custadeles.Essasbrc rrias podem eminr subslncias txicas,c sandodoenas no hospedeiro. Trataremos de gumasdoenas humanascusadas por baclriLs no ino 1emdee captulo.

3.4 Reproduo das bctrias


Reproduo assexuad

Bactrias sprofgicas e parasitas


Muitas bctras heterto1sob1mimcn to a pai de cadveres ou de resduoseinina dos por outros organisos.sendopo isso ch mddas saprolgics (do grego spros, podrc, e

D1\,iiio bnrir As bactrias se reproduzen rssexuidament por diyiso binria. Nesseprocesso, cluta bcrin duplica seu c.omossomoe se divide o mcio. originndodua:inovasbclri,s idnric asa el .(Fi g.3.6)

risurd 3. A5 boclrios se reprcduzem por divtsao binrio. O cromo$omo seduplico e clulo sofre um estrcngulomento no rcsimediono, dividind seem doos. A flomfiografiq eleirnicamostroc o os do bod,e-rio Siop/ryl@(q epidermid,sem proceso de

35

Espolao

Reproduo sexuda

Algunsespecies debactrjas oiginam,sob Paras bactris. considera-se reFoduo eslsten- sexudaqualquerprocessode transfencia de ceas condiesambientars. estutus queoigino fagmentosde DNA de uma clula pam oura. tesdenomindas esporos. A clula esporose desidrata, forma uma plrede grossae Depoisde tansferido,o DNA d bactriadoadosatividdemetablcatorna-semuito eduzi ra se recombina com o da re.epto.produzindo d. Cenosesporossocapazes de se manterem crornossonos com novasmisrusde genes. Esestadode dormnciapor dezems de anos.Ao sescronossonos reconbinadosse'ao ransmitiadequado. o esporose doss culs-filhas enco.trarum mbiente quandoa bactia sedividir. rcidatae orig;nau bclriaativa.quepass pra A trnsferncia deDNA deumbactia sereproduzirpor divisobinria. pode po ocolrerdetrsmaneins: transfooutra ao calore. mo.po trarsduoe por conjugo. Os esporos somitoresistentes em Sealt no moffem qrsndoexpostos gua queneces em ebulio.Por issoos labortdos, Transloraco de bsoltaassep siamtrbalhaem condies bsorvemoNa transfonao, bc1i especia, denosia,cosiumm usarum pocesso DNA disperss no lculas de meio.EsseDNA mndoutoclavagem,para estedliz lqidos por exenplo,de bctrias pode serproveniente. esteriizae utensflios.O apelhoonde fe14 de gu tempe tocave, utiliza vapor o, Os cientiststm utilizado a transformo que rlurasda ordemde 120oC,sobumapesso pr comounatcnicde Engelharia Gentic, o dobo da tmosfica. Aps t hor nessas genes de dfeentes em clu introduzir espcies na;sesistentes condies, mesmo os esporos noren. (Fig.3.7) tomamedidas rgo A indstriade enltdos 't'rsduio parael;midosaimentos rosas na esterlizao Na transduo, molcuasde DNA so nff os e\poro\ dr hcteidClostndiun hotul' de umabactri outrusndo vrus num. Essabactriapoduz o botulismo, infec- transferid, podem Estes, ao se folm, evencomo vetores. fta. freqentemente o

w
uw

: =

cono Cl6hidim tetanii, Figurc 3.7 Crtosbocrrios, quo$ o telonono homem, tomom esporcs @poas o condies onbienloiso&ereos.o encohhor d @sisrir odequodos, comobrimenios prctundos em omhientes no peneho, qu gs oxignio os esporcs originon hocos oue se miiiDlicom olircmente oor divLo binrio. cousndo o denco. A ob moslroouLccldes otlados parc motoresporos de bocterios hospitolres e tungos. Aponelode preso umo*cie d oui, e oode ser usqdoooro sierlzor clovedomstico ulenslios. momodeircs e oulros

tnenteinclui pcdosd. DNA da bacra que lhes seniu de hospcdci.Ao jnfectr oura bctfa.o vrs que cla o DNA bacteriaoo tfrnstrejunio conr o scu. Se r bacrriasobre!ler nfecovi, podc prssr a incluir os genes de our bclricm seu genona

doa. o "macho", pfa un rcccpto.a,a f, mei '. lsso acontecc atravsdc nricroscpicos tubos protcos. chados plos sexui!. que as bactrias "macho possxcm cr sa superfcie. o tuagerro de uNA anslrido se recom, bxa com o cromossomod b.crrid"fnrea", o r oJu,?i rr ro' :. mi . rr\ f.n.ri .J.. qu(.edo tnsrilidss clulns-th,s na prxinadiviso ceu.(Fig. 3.E)

Na congo bctrrian, pedaos de DNA passrm dircLamctede um baciriado:-

:';,.r,, . : Acimo, sqledo, modos de reprod!o sxlodoem bocrris. (A ro i s o rm o (B o. )T tu N duco. (c)coni usoo.(D ) di rel ro,dectmopoo boixo, iopos do prcess de r.ombinoosnico. A omicrosrofto elehnic (E)mostro umoboclrlo "moch" em.onilsoocomduos"meo'.

37

3.5 Importnciaecolgica e econmica das bactrias


As bactrias comodecompositores
Os cadveresdos orgasmos moos. assm po seres como os esduoseiminados vivos (zes, urina etc.), podrecen e desprecemrpidamente do ambiene gas ode ces bctras e Iungos, genericmente denominados dcomposilores. Esses orgnismos degrdm matda orgnic sem vid, decompondo sus moculasem substncis mis simples,que so beradsno mbienlee podem se etiizads

Bactrias e Biotcnologia
Emboraos microorgnismos tenhan sido descobertos apenas no sculo XVII, o honemj os utillzava desde a Antigdadena produo de

A indstiade derivados de leire, por exemplo, b sculos seutiizdasbactiasdosgneos Lctobclluse Slreprococcrrs para a prodo de queijos,iogurtese requeijes. N produo denage. sotilizadas bactrias do gqueconveemo coodo vinho neroAcetobcler, et cidoctico. Bactias do gnero Coryreclerum tnsidoutilizadrspara produo do cdo gutnico(um minocido) en s esca. lilizadoem tempeos, Esse minocido iendo A atividade dos decompositorcs essencal popriedade intensificar de o sabor dosimcntos. mnuteno da vida na Ter|a. pois estadepen Hoje, as bactristambm tn sido uito de da contnua rcciclagem de elementos qumi prr pro empregadas na indstriafarmacutjc cos e.tre os componentes fsicos e biolgicos da duo yilamns. de antibiticos e O nlibitjco (Fig. 3.9) natureza. por m neonicina.por exeplo. produzido gnero bactriado Step.omyces5 A indstra qumic tabn se utiliza de paa produo bctris de substncias como o E metano, o bulano. a acetoia etc. = Nos grandescenirosurbanos,bactriasdea ganhamcada vez ms destaque. compostoras sendoutilizadsna degrdo de matriaorg ncdosesgotos domstcos e do lixo. A tecnologi do DNA recombinante, amEngenbaria bm chamada Gentic,tem perri' tido modificgenelicimente ceasbcris, de neresse cotigurc 3.9 A daomposio do hlioorgnkods fszendospoduzir sbstncias cddver* d onimois plonlos xe.ulodo por merciI. J se encontra disponvel no comrcio bodros e tungos d4omposilors. Assim,oselementos hormnio de crescimento e insina humanos. qumicos reicmom noiurczo e podemser epro. prodzidos porbactras geneticamente tarsforvenodorpor oulros seres vivos. (Fig.3.10) mds.

Bactrias e fertilizao do solo


A maior pe dos1onosde njtrognioque os sees vivosutilizan emsuas protenas, cidos nucicos e ourras mocls nnpo org.icas tantes originmente introduzida no mundo vivo por bactris. lssoporqueceas espces de bcias e canobactrias soos nicosseres ca, pzes que o de extar ntrognioda tmosfera. grndeeseNatrionaturadesse elemento. As bactrias capazes de extrrnitrogniodo Figuro3.10 DivBos produlos lisoo homem so bactrias obtidos pelo emprego de hoclrios de ouhos ar vivem no solo e sodenominds mi<rcorgonsmos. fixdors de nitrogio. Easincorpom o ni

38

i \' ei l ..i .. o.n phl rJ. aJ f:' rnrtrr.tJ.,e_ rre.rd. -L ni n.\:,. rr\.1i r . J .oi . o ri i j : n e J.r .Jt. r..1. pLn r. po r er I r., ro. tu.J r,," d^, J, r-i ,' e..Jel rro d,^ qu. i . r,\pl r r\ t.:rcr(r,... qr r .cpl i r4 g\ 1t,,!nr,, Jo i r( con ete t: i ..:!! c o l ti i .l . r:| | i i l enrJo.. t.rnrt(rn l rt /:.t,,,p(rj tl JnrJ fo.frJ. i -r I r, rr,, !.: tcJunIn,,r, tol n e c. . i cr' i ... . ^.!.j r i o, . b.cLfias quc hospecr. (Fig 3.12) Os compoos nirogenrdosproduzidospc l ., l -Jcr.r.,, Jo. 1uJu,^ d: . tcl r mi r^r. . r,l Os ninais hcrb\'oos obnr njrrognjo a t' . I pol ri ri /-.o n' o.uqJi ,J\oi ,. r-ri I paftr das mocuhs oryDi.asdas ftanras. c oi tl : ' rrJ. ,i ,, l .j u ri r,.:. t' o ..o..rt,,,r n.r I cmivolos obtm nitrognio a prutif dos tcfi lore! auernrnro planrjode espcies no tegui !oos. Conleqcntementc a aoconjunrdas nosas.,como o niho. pd excnrpo.cor o prn brciris fixadols e nirificanies que g..nteo ro de legunrnoss! conroo fcijo ou a so suprimento dc nitrognio prr rodo o mundo todo c.Dhecido como roto de cutturs. po, ri vo . ( F is . 3. 11) den-sepl{ntar eguninosff e no cguntu)sas {o mesmotempo,cn lleir.sattelrd{s. r.Lodo Brdjr:r! $!rc $ r l!r \ h!rirt!\r\ conhecido .omc plnao consorciad. H Bactisdo gnofoRizoi&r socapazcs giculldes. ainda. quc pltdm lcguninosas e de l xtu nilrogrio do ar e mnie rcode cs as derxn apodrece o crmpoj preparandoo

Lrosnio molecuar(N,), que pass.fzer parle clrs substncias o.gnicrs de sxs clus. Ao morer. s bactnas fixadorN libcrrm o nlrog nn, na folma de rnia (NH). \ dn onr r pooe i r rtrro re i r" d J p o .:,1 ;L m d . planlas.mas tarnbmlargamcnte uiiirada por ous Lractnas do sob. s bacrs nirifican" tes. que libertnnnitos(NOi cono subprod to dc seu nctaboism). Os nh.atos so os com pososde nognio que s pt{ntas methor con

*h
e

u
u d e N N ,p d J qum.

Nq I .-, r"l,."l I

q
/.-;\

fi0,)
-

{w

werl

Y
39

'

nsor' r I a . o o i, c o do\ boc r io. f i. oddo de1 r o g F n o e o 5 o o L e r o . r r t : ( o 1 t , e\ooo rco oe r ro! 6p6ro. r1 ogelodo. Locim-lr" o$imit/ersplo! lo ,tos . torom q.oro, o o\oo oe ho te,ros Loelrl. or' q Je o p m - . t o. t r ooro, - o . o o ot m o, f r

tiguro 3.12 squerdo, de cimoporq bolxo,eopos do neco do roiz de umo ponto esuminoso por bocirios do sneroR/izobiuh, .opozesd fixrss nlhosnio direloment do or Em(A),o| de ndulos de bocrriono rclz do feiio vi.i robd. Em {B), otomicrosroff o oo mic.oscpio lenic dvdrcd! do bqctrio Rizbium/esuminosorunsobre o supericie do ploobsorverie do roiz de umoplonto
cls.onlend bactrios

A morids doenas solo parauma determinada culturai essemtodo bacterianas causapor txicasfabicadasporbacr chamdo adubo verde. da sbstncis

Bactrias e doenas
Calcula se que a metade de todas as doens ptognics humanis sejacausada por bactris (do grego pros, sofrimcnto, doen, e geresis,

rias. Muitas dessssubstncias so componenes do envoltrio extemo d clul bcteine suapresena no orgrnisno provocfebre e md

A descobetude que as bactrisso cnsdoras de doenasfoj feita no scuopassadoe demonsrou a nnponca da higenecomo forAs medidashigiExisten bactriasderorinadas oportunis- ma de evitaf muits doens. s txas de ts. que s causamdoenaquando nossosiste ncas reduziram substancilmenle moaidade infantil e umentrrl o tempo m ma de defesase torna enfraquecdo. Um exem plo a Sreprococcuspreurroriae,que vive nor do de vda das pessoas. Ns ltims dcadas, o malmente na gargantada manria das pessors desenvolvimenk)d nedicina, principmente dos antibrcos. permitiu consdis.Se houver um queda eln noss.cpci com a descobert proliferm curr miori ddede defesessas e cau- trclar e das doensde origem bclrias (Tb.3.2) bacterian.

40

h*1

1, :,

.q.

1. .

vi!d Bo 'Ms

t:
pesenle pelo toxirc no A d@nqo cousdo o,omo olimenro ingddoe no.p o boarr qE 6E noo vz soosw no@ao.

hove noouol Lnoestoo deolimqlo .swovimmb dohocttiocon ioi bercro debxiio; gerclmqte

que no. iog6ms ocidento deerimen' Osogshs .oedo,es Cdhmino

molmente hobirom o solo Emgerc noio poosilo!, @ulond denoquondo o. penerrcm mumlermento. denblmonh

eol deguo ouoliContomnooo

Ap*so in<todo pde opood*opoe' mnlo dG sinromos dodoeno, conllnuo podondo inden olgms dommb semet 5b (do JWs Ees e,loorFum Po!o, o Do' cdslituido !m Dsioo @6tonle oorc puloao, poi,de oi oodero oJ"nupile' detundo inios0 c^t oe des. dmo rcs I ollzoeo menhlmenb noideni.odo pode proOuolqrer ep*ie deSoloonello ououlo I podinlco, r@reo du um ollmenhr. menh chomodo delntoxi.oo
A moi! gls dosinle$ diseni@s

deguo ouolilcol Conromlnoo

siqo

leco deguoo! oli Conrominooo Inooodeorconhmlnodo.

lnqeo do imst! noquohore om li driemhimmiobocterlono

plo @u5odo! 0s sintom$ dod6o so inosldo 6 no bxi o orsenb noo insnto pelo prciroo dos boarios. poodoro pode Denovenreo - o me |R|oro tr dno oonos@r.

noldo deor.onromindo. orconrom nodo lo ao de

go nere,dionos Alelo, - o vocinoo @no e encot. Prcporcrono d pulEss gms otocom nomolnenr podem ms, mos se ocolituremollrcs do co,Po/ 1! \ (no osmednse5 Poe5 que ceorol/ o5 enrovm lmemDrcnos
Doeno wnreo- o mepododompode ndisiti' o domo@ eb duruil o grc

Sililis

inleol ouol' Ooere orcduz umoncco oE col d guo Conominoo *-q* . *r i.*d* *'i"-p", "

ryysjb

lnoloo deorotominodo.

no5 msgs M Os gdne!,mlblom.e

porboctios. robelo 3.2 Algumdr denoi co!,odos

41

A descobrlados antlblllcos porAlexandr O primeiro nlibilico foi descobeo Flerning, em 1929, Umadas placsde Petr ondeo cientst cultivava baciras apareceu conpor umcolniado unga Penicillium. Fleming taminada noiouque, ao requo ungo e concluiu dordo ungo, as bacr as nocresciam devia libeque maiavabaclrias. rar algurna substncia percebeu Flerning imediaarnente a imporlncia de sua descobeta: a subslncia antibacteriana do ungo podeiaser usadacomo rmdio conta inecs. Paraestarssa possibilidade, o cientsa cultvoumlhares para exlrairo ca do, que oi em d co niasde Peric,//ium e esmagou-s poucolxico seguidafilado, Ao se testado,o cldo filtradovelou-se paros nimaisde labolio e altmenle elicazem malarbactras. Flemingbatzouo pincpio livoconlido no flvado de pnicilina. S deznosdepois, durane a Segund Guerra IVundia, um grupo de cienlistas isoloue puriicou a pencilinaa partirde exlratosdo ungo Penrpermitindo em larga escala.lsso possiblilou 6ll/lum, a sua uilizao salque com clezte am morridodevivar a vida de mihares de soldados, do lneco causadapeloserimnlos recebidos em combate. Desda descoberta da psniclin,os cienlists trn pesquisdo novos antibiticos. Csnlnas delsjorandescoberlos e as monespo neces bacleianas diminurm muitons llimasdcadas. iTab. 03.3-1)

Socreio ldeno)

I *q'r,r;3
.i

Er,epromicinq

(Meningil)

(Gonorrerol

(Feberi{idel
Mybbdeuh tlbetulalis

{Slils)

o o o o ooo oo o o o o o o o o ooo oo o ooo .O oo


OO M"d*"d".-i""i"*
(t Lrseiromenb ekoz

ao oao

aa

ao

muo*r*'

Fnr o nnJ , di.n brr, dR. Y.sronh, r Ddo .A.A dbq. rod delriedKdnd Edsord Bch/Ed6p, I99. obloQ3.3-l Esp.rrcs onrimkrcbionos dolguns onriblticos.

42

Reslslnclaa antibtticos O sucessodos ntibiicos s no oi compleo pofquelogo surgiram linhages d bactrias esistenles. tsso podeocorrpor nulo. isto , areraao genttca que lornaa bactna capl de .esisli um delrmindo antibitrco. As descendntes das baciasresisientes herdarm essa cpacida_ de.,Emcerloscsos,ocom novasmuias, que levmao aprcimn_ to de linhagens indamais esislents. No nlanto, o mecanismo maiscomum de umabactria se tornarresis_ lnt a um anlibitico eta adquirjrd uma outa bctriaum ptasmdio com genspararesistncia, Hojeso conhecids bactrias rsislentes simunneamnl a divrsosantibiiicos, graas prsena d plasmdios com orversos genespararesislnca. Ineces que no cdemcom o uso d determinado antibitico indi_ cam qu a pessoacontriutinhagns de bactrias rsislenles queladro_ ga. Nessecaso, precisopesquisrqualo tipode antibitico maiaadequa_ do parcombatr a infeco, o que feito por meiodo antibiogame.' Parafazero antibiogama, retir-se umaamoslrade bacts do local rnfectdo, cullivando-as em placascom meio d cultura,Em seguida,p_ qunosdiscosd papelabsoruente so mbebidos em djrntes antibiiiti" cos e colocados sobreas placsondecrscem as bactrias, euanto maior for a eficciado antibitico, maiorser a rea de bactrias dstrudas ao redordo disco. Esse mlodopmiieescolherum ou mais ntibilicos que as baclrias daqustatinhagem sejamsnsveis. (Fig.e3.3_1)

z
figuro O3.3-l O oniibioqrcmo prmite resi.r o snsibilidod de dei;inodo linhosem de bocl.ios o ontibiti@s. Discos mbebid". .. ontihilico 5o clo@dos 3obre plocos onde <r scem boc t ; os O u o n ro m o i o o snsibildod do bocrriooo on bidico, mior sro .eo d destruio bocirionoemtom

Dirgnose dos monersSresprocarionles, unicetulares ou coloniais. H espcies aulokotas (orossrntetzantes ou quimiossjnttizantes) (fermentdo.as, e helrlfoas espiractoras arbi_ cas e rspiradors anaerbicas). Onde encontrar moneas?Os monras (baclrias) so invisiveis a olhonu e estopesentes em lodos osmbrntes: no ar. na agua.no soto no corpod ntmais planras, Certasesoe_ cles de bactrias so ieisao homem. comoas do gnercLactobactltus, empregadas na abncao-de iogurtes. tgums espcis vivemno corpode animais e d ptanta, cusanao doen_ qu psrsitm as. So exemplosde bacterias o homefii Ctosttdjunr"r"i,t, l"rJ- o" rrano, e viotio choterae, causdofa da cotera, ClassiicaoAdiversdad dos moneas diiculta a classiicao segundo o parentesco evotu_ tivo. O rcino lvoneacostuma ser divididoem dois grands gruposinormais: arqueobacie;,." (bclrias pimilivas) e eubctrias (bacrnss verdaerrssl. Reproduo Assexuada, por divisobin a. jruitasspcies aprsenlam procssos sexuais

e conjusao) quetevam a ecombinao rq,asa. snrla. !l!T:1911M9: ctsormamesDoros ""."d"io resistntes

43

de do livroMolxularBiolosy o the Texro rroduzido e odoprodo sene, Bniomin/Cummings Publjshing Compony, D.Wotson outros, Jomes vol.ll, 1987. lnc., cdlirnio, EUA, d qu convenceu os bilogos simplicidade das bactrias Durante anos,a aparente e doseucadosprocaiontos atuas aosntigos ancestris muito semlhantes elasseriam bactrias pensarque dssas supostas ancsaism a evo'uo Paecia razovel riontes. terim sido: po mudanas grdativas, entres quaisas misnotveis ucarionies deu-s gerlno celular, o aumento nuclar, a perdad paredo da membrana o desenvolvimenlo e clorocomomitocndrias citoplsmticas de organelas tamanho da clulae a aqujsio prsos. smelhantes na aparncia, olas so serembastante Apesarde todsas bactrias de modoque surgemproblemas a outrosaspectos, no que diz rspeito muitodferentes quando numnicoreinoprocaionte. srios se tentagruplas fossemdivididos em o bilogo Woespropsque os procariontes Recenlemente, entresi quanloso dos eucato dierents e eubactrias, doisgrupos, arqueobctrias eubactrias e eu que arqueobactrias, dessaproposta rionts. Umaclafaimplicao do qualjnoxiste nenhum ancestralcomum, todosd ummgsmo carionts descendom vestgio. poF da comunidd biolgica, dentro encontrou forteoposio A poposta de Woese acitas: ) qutodasas bac_ queconadizia msgenricamente duasidiasinundadas, maas coms primeiras clurelacionadas; e b) qulsse parecem triassofortemento cticismo em rlo diviso dos Apesardo clula eucaiont. lasvivasdo que qualque procariontes dessaidiacontinuaram os proponentes e ubaclas, m arqueobctrias parajustiic-la. evidncias a pocurr a trscategoas de d quetodosos seresvivospertencm Hoienoh maisdvida Esseslrs grupos e eucarionts. eubclrjas arquobactrias, mesmonvelhirquico: podem serinferids a partkda nterior, cujascarclersticas de umorganigmo descendm cluls ucriontes s, eubactris entrearqueobact ds semelhanas anlise A inesperadas nos leva concus6es em dadosbioqumicos A ilogenia baseada com o milhodo que a bacltiaEscherchia humana , de fato,maisrelacionad espci quspara volutiva Assim, a distncia Bacllus subtlis. com a baclia colt relcionada quesepr maissofislicapodsr maiordo quea distnci de bactrias duasespcis tambm apresenta Ailogenia bioqumica dosanimais. do maissofisticado da dasplantas citoplasmlicas, comomitocndas d queas organelas lvorvis hiptse evidncias dietmenle do eubclas. descendem e cloroolastos.

44

A. TESTES Bloconico.O rcino Moner:bacts

d) elena de um s tilo de cido nucljcoj au sncia declorofila. e) Auscidde mefrbran plasmticai presena deDNA e RNA

l. (Flec-SP) Umorgnismo unicelular. sem nceo 4. (F. C. M. Santot Brcilosso: diferenciado, causdor deinfeo emrros, pro a) virus em ioma de bastonete.
b) bactrias eslncas. asegadas emijo. c) bactias em foma de bastonere. d) hits de fungos do grpodos bastdomiceios. e) inngos uniceLlaes e dfofM alongd!. 2. (Ccs8ranrio) Ea questo aprseta duas aJiropodend ! sesunda serunao!!ra a pri es, 5. (P(jC-RJ) Muiasdocns humanas soprcdzj dsporvrus. Marque narelao se8unLe nica quede rigem bacleriana:

) se as duas fimaesforem verdadcas ea ssunda for urnrjustiijcatva dpnnen!. b) se s dus afin!es lrcm verdadeias ea se8unda nofor umj tircativa da prieia. cl sc a prihenaaiirmao for vedadejm e segundaafimdo tbr falsa. d) se a lrimeir lmao for fka e a segunda B. QUESTES DISCURSIYAS lmao for redadeira . (Fuve SP)Cile duasformas de reprcduo ns e) k pein e a segxnda afmgas foEnils. Pnei a atuna: As bctjas (uit sode e asalgrcianoficeas sienadas comoclulas porg,e, P{)carjotas. Segun.la ttnao: en contruste com as clulas dltaseuca.iotas. as baclris eas algas.ztris possuen carac Les tcas cstuturis maissimples, dstdcudo se asnc'r do enloltrjo.uclear e do rerculo e.dopl,\3. (UFMG)En qealtemativa asdlas c.mdersicas \io comu.s a 10dos os indlvduos do reno ) Ausncja de n.1oi prcsena de.lorcla. b) Auscia (nembroa decarloeca nu.ler)ica pacdde protica. de sntese c) Ircapcdade porica: desnlese pasira!ex-

7. (Fulcst SP)Um estudanLe esdever seguinre em ua prova: as bctrl.s no lm ncleonem DNA". v@ concoida como dsr!due? Jusnquc. E. (Lrrzu) Dsdc a Amigidade.o salgamenr ii usado cono recurso paraev a a purrefao dos alimentos. En algums rcgies Lalprica ainda para prese.vao usada da cme de boi, de po co ou de peixe.Epliqrc o mecnisopof meio do quaro saLgamelo pres.va os alinentos. 9. (Uni.rmSP)O nilrognio e$cncial v.lae, emboraaprimldamente797, da atmosfera rerrcstre sejnniognio gasoso (N,),aDcDas poucas bactrias e lgs so.pazes durliz lo;es a) Sobqueforo o nirognio oblidopof ptan b) Pd qosseres vilos tlizrh o nitgo?

l. Descre!, dc fom. sDcinr, a oreanizo ceu

3. Expqueo que conjugdobacrena.


Apoiado en cxemplos pesquisados nesre1vro, elabore um Leto sobre a imlorrncia das bacrias para a hDnidad em panicl e pda os

2, Copreo autoirofismo quinos ds bactris


srnetiznies (orcno cono dascinobrctrias ice!t.

47

Anda mungkin juga menyukai