WYDZIA MECHANICZNY

OBRBKA OBWIEDNIOWA K ZBATYCH O RUBOWEJ LINII ZBA

Do instrukcji laboratoryjnych z przedmiotu:

OBRBKA SKRAWANIEM I NARZDZIA

Kod:

Opracowa: dr in. G. Skorulski

Biaystok 2011

-1-

1. Cel i zakres wiczenia Celem wiczenia jest praktyczne poznanie sposobw obrbki k zbatych o rubowej linii zba na frezarkach obwiedniowych. Dodatkowo w wiczeniu studenci zapoznaj si z doborem k zmianowych przekadni gitarowych, parametrw skrawania, narzdzi do obrbki oraz ustawianiem obrabiarki i wykonaniem uzbienia. 2. Zagadnienia podstawowe 2.1. Przekadnie zbate o zbach rubowych Walcowe ko o zbate o zbach rubowych (rys. 1) mona sobie wyobrazi jako zoone z cienkich blaszek uzbionych, o zbach prostych, przestawionych wzgldem siebie.

Rys. 1. Przekadnia z koami o rubowej linii zba i rysunek pogldowy takiego koa

Naley rwnie pamita, e do obrbki walcowego koa o zbach rubowych stosuje si te same narzdzia co do obrbki walcowych k zbatych o zbach prostych. Za podstaw wykonania uzbie k rubowych (skonych) przyjmuje si przekrj zba w paszczynie normalnej (prostopadej do linii zba). rednice k rubowych (skonych) mierzymy w paszczynie czo owej walca, na ktrym nacinamy zby. Zalenoci podstawowe w walcowych koach zbatych o zbach rubowych (rys. 2.):

Rys. 2. Zalenoci geometryczne koa zbatego o rubowej linii zba

Modu czo owy: mt = m cos (1)

-2-

gdzie: p m = modu normalny, kt pochylenia linii zba. rednica podziaowa: d = mt z rednica wierzchokowa: z d A = m cos + 2 z d F = m cos 2,5 hA = m Wysoko stopy zba: hF = 1, 25m Wysoko zba: h = hA + hF = 2, 25m Luz wierzcho kowy: c = hF hA = 0,25m Luz midzyzbny: j = 0,04 m 2. 2. Frezowanie k zbatych frezami moduowymi limakowymi Frezowanie uzbienia frezem limakowym moduowym jest odmian metody obwiedniowej, symulujcej prac przekadni zbatka koo zbate, najbardziej w praktyce rozpowszechnion. Jak wida na rys. 3., ksztat zarysu ostrzy narzdzia w paszczynie prostopadej do linii rubowej zwojw freza, zbliony jest do trapezu, w ktrym kt pochylenia krawdzi bocznych (kt zarysu) odpowiada ktowi przyporu. Frezy limakowe przeznaczone s najczciej do obrbki k zbatych walcowych o zbach prostych i rubowych oraz limacznic. Rozrniamy frezy limakowe: 1. zdzieraki - przeznaczone do obrbki wstpnej, po ktrej koo zbate obrabia si np. dutakiem Fellowsa, 2. frezy do obrbki p wykaczajcej, przed nastpnym szlifowaniem lub wirkowaniem, 3. frezy limakowe wykaczaki. W zalenoci od klasy dokadnoci freza, mona uzyska ko a zbate w klasach dokadnoci od 6 do 9. Typowy frez moduowy limakowy wykaczak przedstawiono na rys. 3. Ma on ksztat limaka, w ktrym przez wyfrezowanie rowkw wirowych utworzono ostrza o krawdziach skrawajcych (zewntrznych i bocznych) rozmieszczonych na powierzchniach rubowych. (9) (8) (7) (6) (3) (2)

rednica dna wrbw:

(4) (5)

Wysoko gowy zba:

-3-

Rys. 3. Frez limakowy

Podczas frezowania o freza musi by nachylona do powierzchni czo owej obrabianego koa pod ktem wzniosu linii rubowej zwojw freza na walcu podziaowym, gdy uzbienie ko a walcowego jest proste (rys. 4.). Gdy nacinamy uzbienie rubowe ko a walcowego, kt pochylenia osi freza limakowego prawozwojnego odpowiada sumie lub rnicy kta wzniosu linii rubowej zwojw freza i kta pochylenia linii rubowej obrabianych zbw, zalenie od tego, czy ich pochylenie jest lewe czy prawe. Frez osadza si na trzpieniu, ktry z kolei zamocowuje si w suporcie obrabiarki. Suport zamocowany jest na saniach oraz posiada moliwo skrtu w obydwu kierunkach w paszczynie pionowej. Naley go zatem obrci o odpowiedni kt. Przed przystpieniem do nacinania zbw naley zaoy odpowiednie koa zmianowe na gitary znajdujce si w skrzynce posuww. Skrzynka, koordynujca ruch poszczeglnych mechanizmw zaopatrzona jest w nastpujce gitary (schemat kinematyczny obrabiarki zamieszczony w instrukcji): - obrotw freza (iv), - mechanizmu posuwowego (ip), - dyferencjau (ksztatowania linii rubowej iII), - mechanizmu podziaowego (iI). Ponadto w skrzynce znajduje si mechanizm nadajcy stojakowi suportowemu oraz saniom narzdziowym ruchy przyspieszone. Zgodnie z zamieszczonym poniej schematem kinematycznym ruch przekazywany jest od silnika gwnego poprzez przekadni paskw klinowych na waek I, a dalej poprzez przekadni czo owych k zbatych na waek II. Zakoczenie wakw II i III stanowi gitary dla zmiany obrotw freza. Za pomoc k a1 i b1 mona uzyska siedem rnych prdkoci obrotowych wrzeciona od 47,5 do 192 obr/min. Z waka III ruch przekazywany jest: a) w kierunku stojaka suportowego za porednictwem trzech przekadni k zbatych stokowych oraz przekadni k zbatych rubowych ruch przekazywany jest na wrzeciono, a tym samym rwnie na frez limakowy, b) poprzez przekadni k zbatych o zbach prostych ruch przekazywany jest w kierunku dyferencjau a nastpnie przez przekadni k zbatych czo owych a2 i b2, waek II i gitar mechanizmu podziaowego na waek X, na ktrego kocu osadzony jest limak jednozwojny, ktry z kolei napdza limacznic stou obrotowego. Dyferencja skada si z ukadu k zbatych stokowych i wpywa na wzajemny ukad ruchw stou i narzdzia w przypadku frezowania k zbatych o zbach rubowych oraz limacznic frezowanych metod styczn. Wczenie dyferencjau odbywa si za pomoc tulejki sprzga kowego. W tym wypadku zostaje po czona (sprzgnita) limacznica otrzymujca ruch od gitary dyferencjau, z bbnem, wskutek czego wa dyferencjau otrzymuje sumaryczny ruch z dwch rde, a mianowicie od waka III przez przekadnie k zbatych czo owych oraz od napdzanego waka gitary dyferencjau XIV przez przekadni limakow. Przy wyczonym dyferencjale

-4-

jego wa jest sztywno poczony z bbnem, a limacznica jest odczona. Ko a a2 i b2 zakadane na zakoczenie wakw VIII i IX s koami zmianowymi. Ruch posuwowy stojaka suportowego w kierunku promieniowym, sa narzdziowych w kierunku pionowym oraz suportu narzdziowego w kierunku stycznym do rednicy koa obrabianego uzyskuje si z waka X. Na waku X osadzony jest limak napdzajcy limacznic. limacznica osadzona jest na waku XI, ktry jest rwnoczenie napdzanym wakiem gitary mechanizmu posuwowego. Z waka tego ruch jest przekazywany na waek XII za porednictwem k zmianowych a, b, c, d gitary mechanizmu posuwowego, a nastpnie za porednictwem sprzga kowego na waek XIII. Waek XIII przekazuje nastpnie ruch na takie elementy, jak: ruba pocigowa stojaka pocigowego, ruba pocigowa sa narzdziowych oraz ruba pocigowa suportu narzdziowego, ruch w tym przypadku ma charakter ruchu posuwowego roboczego. Waek XIII moe ponadto otrzyma ruch przyspieszony z silnika dla ruchw przyspieszonych przez przekadni limakow, ktrej poczenie z wakiem XIII nastpuje za porednictwem sprzga ciernego. Z waka XIII ruch przechodzi w dwch kierunkach: - w kierunku mechanizmw posuwowych, - w kierunku gitary dyferencjau. W pierwszym przypadku ruch z waka XIII przechodzi na waek XV przez przekadnie k czoowych oraz przez przekadni k stokowych, waek XV przekazuje ruch ze skrzynki ruchw gwnych do stojaka suportowego, w drugim przypadku ruch z waka XIII przekazywany jest na ko a zmianowe (a3, b3, c3, d3) gitary dyferencjau, a dalej na waek XIV, skd z kolei napd jest przenoszony na limak i limacznic. limacznica osadzona jest na osi dyferencjau. Ruch przekazywany przez waek XIV i przekadni limakow zostaje przejty przez dyferencja i zsumowany z ruchem gwnym, otrzymanym od waka III i przekazywany jest dalej na st frezarki. Z waka XV ruch przekazywany jest za porednictwem k zbatych stokowych na waek XVI. Z waka XVI ruch przekazywany jest w dwch kierunkach: w kierunku pionowego posuwu sa narzdziowych oraz poziomego posuwu stojaka suportowego, w kierunku posuwu sanek w kierunku stycznego frezowania limacznic. W pierwszym przypadku ruch przekazywany jest z waka XVI za porednictwem przekadni limakowej, ktra napdza slimacznic osadzon na rubie pocigowej XXVII. ruba pocigowa przekazuje ruch posuwowy w paszczynie pionowej na sanie narzdziowe. limak moe by sprzgnity z wakiem XVII za porednictwem sprzga kowego, ktre mona wcza lub wycza przez ruch dwigni, znajdujcej si na frontowej pycie sterowniczej. Skutkuje to wczeniem (wyczeniem) samoczynnego posuwu sa narzdziowych. Z waka XVII ruch przekazywany jest take na mechanizm posuwowy stojaka suportowego, za porednictwem k zbatych, nastpnie przekadni limakowej, k zbatych, a wreszcie przekadni k zbatych stokowych ruch przenosi si na nakrtk i rub pocigow XXII. Posuw stojaka suportowego jest wczany lub wyczany przez sprzgo kowe, osadzone przesuwnie na waku XVII. Dziki temu uzyskuje si wczenie lub wyczenie obydwu posuww samoczynnych, to jest: posuwu sa narzdziowych, posuwu stojaka suportowego. W przypadku koniecznoci uzyskania samoczynnego posuwu tylko sa narzdziowych, stojak suportowy powinien by zamocowany na prowadnicach za pomoc czterech rub. Sanie narzdziowe i stojak suportowy mona przesun rcznie. Sanie narzdziowe poprzez obrt dwigni lub korby zakadanej na kwadratowe zakoczenie waka XVII. Rczne przesunicie stojaka suportowego moe by dokonane poprzez obrt rczny korby zaoonej na kwadratowe zakoczenie waka XX.

-5-

Frezarka dostosowana i przeciwbienego.

jest

do

frezowania

zarwno

wspbienego,

jak

2.3. Ustawianie przedmiotu obrabianego oraz freza Typowy sposb zamocowania ko a obrabianego na frezarce przedstawiono na rys. 1. W obrotowym stole znajduje si gniazdo centrujce, do osadzenia w nim wymiennego trzpienia, na ktrym mocowane jest koa. Sprawdzenie wsp osiowoci ko a w stosunku do stou obrotowego dokonuje si poprzez pomiar bicia za pomoc czujnika zegarowego. Frez mocowany jest na trzpieniu z wpustem, ktry przenosi moment obrotowy. Trzpie z jednej strony osadzony jest w gniedzie wrzeciona w drugim kocu podparty w podtrzymce. Naley zwrci uwag na dokadne wsp osiowe osadzenie frezu, aby nie wystpio jego bicie. Przy ustaleniu pooenia wzduno-osiowego naley speni warunek, aby jeden z wrbw frezu zajmowa po oenie symetryczne wzgldem paszczyzny pionowej przechodzcej przez o przedmiotu obrabianego. W przypadku niedopenienia tego warunku obrabiany zb bdzie niesymetryczny. Warunkiem koniecznym do spenienia jest take takie ustawienie wrzeciennika, aby zwoje gwintu freza limakowego byy styczne w stosunku do linii zbw koa obrabianego. Wszystkie moliwe warianty ustawienia freza wzgldem obrabianego koa podano na rys. 4.

Rys. 4. Schemat ustawienia freza limakowego moduowego wzgldem przedmiotu obrabianego (koa walcowego) przy obrbce uzbie prostych i rubowych

W przypadku obrbki k zbatych o zbach rubowych kt skrcenia osi frezu wynosi odpowiednio + lub - . Kierunek skrcenia osi i znak (+) lub (-) zaley od kierunku linii rubowej obrabianego koa i frezu limakowego. Skrcenie wykonuje si wg skali ktowej na obrotnicy wrzeciennika. Podczas frezowania frezami moduowymi limakowymi ruchem gwnym jest ruch obrotowy freza (rys. 5.). Prdko ruchu gwnego odpowiada praktycznie prdkoci skrawania i jest zwizana z prdkoci obrotow zalenoci o oglnie znanej postaci: vc = Dn 1000 [m / min] (10)

gdzie: D - rednica freza [mm], n - prdko obrotowa freza [obr/min].

-6-

Ruchami posuwowymi s: ruch obrotowy przedmiotu obrabianego (posuw obwodowy) i ruch prostoliniowy narzdzia wzdu osi obrotu przedmiotu obrabianego (rys. 5.).

Rys. 5. Schemat ruchw narzdzia i przedmiotu obrabianego podczas frezowania k zbatych

Prdko obrotowa przedmiotu obrabianego uwarunkowana jest prdkoci obrotow narzdzia. Z warunku wsp pracy narzdzia z przedmiotem obrabianym, symulujcej prac przekadni zbatej, wynika, e prdko obrotowa np przedmiotu obrabianego musi by zwizana z prdkoci obrotow freza n nastpujc zalenoci: k np = n (11) z gdzie: n - prdko obrotowa freza, w obr/min, np - prdko obrotowa przedmiotu obrabianego, w obr/min, k - krotno (zwojno) freza limakowego, z - liczba zbw koa obrabianego. Posuw na jeden obrt przedmiotu obrabianego p, konieczny jest dla zapewnienia nacicia zbw na caej dugoci. Wartoci posuww zale od rodzaju obrbki, w obrbce frezami jednozwojnymi dokadnej - f = 0,6 1,2 mm/obr, w zgrubnej - f = 2,0 12 mm/obr. W obrbce zgrubnej posuw na 1 obrt uzaleniony jest od sztywnoci elementw ukadu obrabiarka przyrzd (uchwyt) - narzdzie - przedmiot obrabiany" (w skrcie OUPN), odpornoci ukadu na drgania, liczby zbw i moduu ko a nacinanego, a take wasnoci materiau obrabianego. Przy niedostatecznej sztywnoci obrabiarek do uzbie, przy zbyt duych wartociach posuwu wystpuj znaczne drgania obrabiarki, szczeglnie w czasie wcinania narzdzia w materia obrabiany, a take podczas wybiegu. Zmusza to do stosowania zmniejszonych posuww. Podczas zgrubnego nacinania uzbie w eliwie i brzach przy zbyt duych posuwach obserwuje si wykruszanie materiau obrabianego przy wybiegu narzdzia, co rwnie zmusza do zmniejszenia posuwu w kierunku osi przedmiotu. Stosowanie w obrbce zgrubnej frezw limakowych dwukrotnych i trzykrotnych (2- i 3- zwojnych) wymaga odpowiednio 2- i 3- krotnego zmniejszenia posuwu w stosunku do wartoci ustalonej dla freza jednokrotnego. Podczas obrbki limacznic frezami limakowymi stosowany jest inny ukad ruchw posuwowych ni w obrbce uzbie k walcowych. Zamiast posuwu wzdu osi narzdzie wykonuje posuw promieniowy lub styczny. Pierwsza odmiana obrbki limacznic nazywana jest metod promieniow, druga - styczn. W przypadku pierwszym odlego osi narzdzia od przedmiotu obrabianego zmienia si podczas pracy do chwili zagbienia narzdzia na

-7-

wysoko zbw limacznicy. W metodzie stycznej odlego ta jest staa, a narzdzie ma dodatkow cz stokow pochylon pod ktem . 2.4.Frezarki obwiedniowe Frezarki obwiedniowe umoliwiaj obrbk k zbatych walcowych o prostej i rubowej linii zba, k limakowych metod styczn i promieniow, a take wielowypustw. Przy zastosowaniu obwiedniowego noa moduowego (budowa podobna do dutaka Fellowsa) w miejsce przedmiotu obrabianego i po zamocowaniu zamiast frezu otoczki walcowej mona rwnie wykonywa limaki. Spotyka si dwa podstawowe ukady ksztatowania linii zbw: Ukad E-P (system G.B. Granta, 1889, rys. 6a), ktre maj przesuw frezu P skrtny w stosunku do osi przedmiotu PO, sanie suportu s skrcane pod ktem , a o wrzeciona w stosunku do suportu musi by dodatkowo skrcona wzgldem suportu o kt pochylenia linii zbw frezu ; Ukad E-S (system H. Pfautera, 1887, rys. 6b), w ktrych kierunek przesuwu suportu narzdziowego P jest rwnolegy do osi koa. W obrabiarkach tych ruch ksztatowania odbywa si za pomoc zoonego ruchu rubowego, ktry jest sum ruchw tocznego (et) oraz ruchu dodatkowego ksztatowania linii rubowej (ek). Cech charakterystyczna tych obrabiarek jest wystpowanie w nich mechanizmu sumujcego () zwanego rwnie dyferencjaem, w ktrym nastpuje sumowanie obydwu ruchw. a) b)

Rys.6. Ukady ksztatowania linii rubowej zba frezarek obwiedniowych: a) ukad E-P, b) Ukad E-S

Uywana w wiczeniu Frezarka obwiedniowa ZFA 75 Porba przeznaczona jest do produkcji k zbatych o zbach prostych, skonych oraz limacznic. Podczas pracy z podtrzymk maksymalna rednica ko a wynosi 450mm, natomiast bez podtrzymki frezarka umoliwia obrabianie k o maksymalnej rednicy 800 mm. Parametry techniczne frezarki ZFA 75: - najwikszy nacinany modu: a) normalnie 6mm,

-8-

b) przy zmniejszonej dokadnoci 8mm, - najwiksza rednica obrabianego koa zbatego: a) przy zaoonej podtrzymce: 450mm, b) bez podtrzymki: 800mm, - najwiksza rednica obrabianego koa zbatego o zbach rubowych: a) przy kcie pochylenia lini rubowej 30: 500mm, b) przy kcie pochylenia lini rubowej 60: 190mm, - najwiksza dugo frezowania przy zbach prostych: 275mm, - zakres odlego ci midzy osiami przedmiotu obrabianego i freza: a) najmniejsza 30mm, b) najwiksza 500mm, - pionowy przesuw freza: 310mm, - najmniejsza odlego od powierzchni stou do osi freza: 200mm, - najwiksza rednica freza: 120mm, - rednica trzpieni do osadzania frezw: 22, 27, 32mm, - rednica otworu na stole: 80mm, - ilo obrotw wrzeciona frezaerskiego: 7, - zakres obrotw wrzeciona frezerskiego: 47,5 - 192, - zakres pionowych przesuwuw freza na 1 obrt przedmiotu obrabianego: 0,5 - 3mm, - zakres promieniowych posuww freza na 1 obrt przedmiotu obrabianego: 0,1 - 1mm, - zakres osiowych posuww freza na 1 obrt przedmiotu obrabianego: 0,25 - 1mm, - moc silnika gwnego: 2,8 kW. Schemat kinematyczny obrabiarki pokazano na rys. 7. 3. Przebieg wiczenia wykonanie koa zbatego o zbach rubowych 3.1. Koa zmianowe przekadni gitarowych Na wyposaeniu frezarki znajduj si ko a zbate zmianowe do doboru odpowiedniego przeoenia acucha kinematycznego: przekadnia gitarowa prdkoci skrawania iv: 18, 22, 25, 28, 32, 35, 38, 42 (suma zbw s = 60), przekadnia gitarowa odtaczania iI, ksztatowania linii rubowej iII, posuwu ip: 20, 20, 23, 24, 25, 25, 29, 30, 33, 34, 37, 40, 41, 43, 45, 47, 48, 50, 53, 55, 58, 59, 60, 61, 62, 65, 67, 70, 71, 73, 75, 79, 80, 83, 85, 89, 90, 92, 95, 97, 98, 100. 3.2. Zasady doboru przeoe przekadni gitarowych Dokadno nastawienia kinematycznego w acuchach kinematycznych zewntrznych dotyczy jedynie warunkw skrawania i moe by uzyskiwana z mniejsz precyzj, o tyle dokadno nastawienia kinematycznego ruchw skadowych ksztatowania (acuchw kinematycznych wewntrznych zalenych) okrelana jest z reguy klas dokadnoci przedmiotu i jest z reguy wysoka. Poniewa wikszo nastawianych kinematycznie wielkoci zmienia si w sposb cigy (skok dowolnej powierzchni rubowej, ruch toczny po prostej, ruch prostoliniowy zo ony np. przy toczeniu stokw, podzia ktowy dowolny), dlatego mechanizmami zmiany przeoe w tradycyjnych strukturach geometryczno ruchowych maszyny s przekadnie gitarowe, dziki ktrym mona osign nastawienie kinematyczne z wymagan dokadnoci. Przekadnie gitarowe s przekadniami o wymiennych ko ach zbatych. Do okrelania

-9-

wartoci przeoenia przekadni gitarowej su tzw. wzory uytkowe, ustalane dla kadego acucha kinematycznego oddzielnie na podstawie schematu kinematycznego obrabiarki. Wzory uytkowe mona rwnie znale w dokumentacji techniczno ruchowej (DTR) maszyny. Przekadnia gitarowa jest podstawowym mechanizmem sucym do nastawiania wartoci przeoe wewntrznych acuchw kinematycznych. Typowa przekadnia gitarowa skada si co najmniej z trzech k , zwanych koami wymiennymi, z ktrych pierwsze i ostatnie osadzone s na wakach o niezmiennym pooeniu ich osi obrotu, a pozostae ko a, zwane porednimi, osadzone s na obrotowo na przestawnym czopie. Umoliwiaj one zoenie najczciej dwu, niekiedy za jednej lub nawet trzech par k zmianowych. Przy doborze k zmianowych przekadni gitarowych naley pamita o nastpujcych ograniczeniach: 1. dopuszczalna rozpito przeoe przekadni gitarowej Rx, ktr wyznacza si (przy zaoeniu, e przekadnia skada si z dwch par k zmianowych), przyjmujc, e przeoenia graniczne wynosz odpowiednio: 1 ex min = , ex max = 2 (12) 12 wic rozpito przeoe przekadni gitarowej wynosi: e Rx = x max = 24 (13) ex min 2. konieczno spenienia warunku zazbienia dobranych k przekadni. Warunek ten mona sprawdzi za pomoc nomogramw lub poniszych nierwnoci: a + b > c + d2/m oraz c + d > b + d1/m (14) Przyjmujc, e stosunek rednic wakw staych do moduu m nie przekracza 15, mona zapisa nierwnoci (14) jako: a + b > c +15 oraz c + d > b +15 (15) 3. Trzecie ograniczenie, wystpujce w doborze k zmianowych, stwarza sam komplet k zmianowych bdcy do dyspozycji uytkownika (patrz punkt 3.1.). 3.3. Dobr przeoe metod rozoenia uamka na czynniki proste Przeoenie dobieranej przekadni wyraa si w postaci uamka zwykego. Licznik i mianownik rozkada si na czynniki pierwsze, a nastpnie mnoy przez odpowiednie liczby a do otrzymania wartoci wystpujcych w komplecie k zmianowych (komplet k zmianowych okrelonej obrabiarki). Metoda ta jest stosowana do przeoe dobieranych z reguy nominalnie bezbdnie, a wic obrbki gwintw, ruchw podziaowych i ruchw tocznych obrotowych. Moe by ona rwnie wykorzystywana w przypadkach, gdy przeoenia nie mog by dobrane bezbdnie np. z powodu wystpowania liczby lub 1, ktre zastpuje si okrelonymi przeoeniami podawanymi w literaturze. Przykad: Dobra ko a zmianowe przekadni gitarowej ruchu podziaowego frezarki obwiedniowej dyferencjaowej przy nacinaniu ko a zbatego o iloci zbw z = 25, krotno frezu k = 1. Wyraenie uytkowe tej przekadni ma posta: 24k a2 c2 24 4 6 24 48 iI = = = = = z b2 d 2 25 5 5 30 40 Dokonano zamiany licznikw uamkw wynikowych w celu spenienia warunkw opisanych nierwnociami (8).

-10-

Rys. 6. Schemat kinematyczny frezarki obwiedniowej ZFA - 75

-11-

3.4. Obliczenia przeoe przekadni gitarowych - koo o zbach rubowych Przy obliczaniu przeoe przekadni gitarowych naley najpierw przyj dane wejciowe w postaci: m - modu normalny ko a zbatego, z - liczba zbw obrabianego koa, vc - szybko skrawania [m/min], D - rednica freza limakowego [mm], k - krotno freza, fp - warto posuwu pionowego [mm/obr] - kt pochylenia linii zba Ze schematu kinematycznego (analiza przeoe) wynika, co nastpuje: a) acuch prdkoci skrawania: E N: v a iv = 2,87 c = 1 ; obliczamy liczby zbw k zmianowych a1 i b1. D b1 b) Przekadnia gitarowa ruchu odtaczania: Dla nacinania k zbatych o iloci zbw mniejszej lub rwnej 161 naley naoy koa a2 i b2 po 36 zbw kade, co daje przeoenie 1:1. W tym wypadku przeoenie na gitarze mechanizmu podziaowego powinno spenia warunek: 24k a2 c2 iI = = ; obliczamy liczby zbw k zmianowych a2 i b2 oraz c2 i d2. z b2 d 2 c) Przekadnia gitarowa posuwu pionowego: 3 a c i p = f p = 3 3 ; obliczamy liczby zbw k zmianowych a3 i b3 oraz c3 i d3. 10 b3 d 3 d) Przekadnia gitarowa ksztatowania linii rubowej: 25 sin a4 c4 iII = = ; obliczamy liczby zbw k zmianowych a4 i b4 oraz c4 i d4. mk b4 d 4 4. Przebieg wiczenia Przygotowanie obrabiarki do frezowania koa o zbach rubowych zawiera: 1. ustawienie waciwej szybkoci skrawania (dane w niniejszej instrukcji), za pomoc k zbatych przekadni gitarowej iv. 2. ustawienie k zmianowych gitary ruchu podziaowego, przy zakadaniu k e i f sprawdzi, czy potrzebna jest zmiana kierunku ruchu stou czy te nie, od tego zale y zastosowanie koa poredniego. 3. wczenie dyferencjau sprzgem kowym oraz zaoenie odpowiednich par k zbatych do gitary dyferencjau, 4. ustawienie gitary ruchu posuwowego pionowego, 5. ustawienie i zamocowanie narzdzia - narzdzie naley ustawi centrycznie. Kt pochylenia osi freza limakowego do poziomu (lub osi obrabianego koa) zaley od kta pochylenia zbw w kole obrabianym oraz od kta pochylenia linii rubowej freza limakowego.

-12-

6. ustawienie freza na waciw gboko frezowania - naley stojak suportowy dosun do koa obrabianego tak, aby frez lekko dotyka powierzchni cylindrycznej. Nastpnie podnie lub opuci suport (zaley od sposobu frezowania) i wreszcie przesun stojak suportowy obrabianego koa o wielko rwn gbokoci frezowania (w/g podziaki na tarczy). Stojak suportowy w czasie pracy obrabiarki powinien by zacinity na prowadnicach, za w czasie jego przesuwania odpowiednie nakrtki naley poluzowa. 5. Sprawozdanie studenckie Przykadowe warianty wykonywanego koa zbatego zawiera ponisza tabela: 99,17 108,62 117,74 102,00 82,62 78,75 100,68 97,39 Dot 30 31 35 29 24 21 21 21 z 15 25 20 25 20 30 25 20 Moduy normalne: 2, 3, 4.

105,00 21 30

W celu wykonania sprawozdania: wykona szkic otoczki wraz z niezbdnymi wymiarami, obliczy podstawowe wielkoci geometryczne wykonywanego uzbienia, opisa sposb dobierania i liczb zbw dobranych k zbatych w przekadniach gitarowych, w jakich przypadkach potrzebne jest koo poredniczce, naszkicowa schemat ustawienia osi freza limakowego do obrbki, na podstawie wynikw obrbki opracowa wnioski na temat oceny bdw wykonania. 6. Literatura 1. Feld M.: projektowanie procesw technologicznych typowych czci maszyn, WNT, Warszawa, 2007, 2. Wrotny L.T.: Kinematyka i dynamika maszyn technologicznych i robotw przemysowych. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1996. 3. Paderewski K.: Zarys kinematyki obrabiarek. WNT, Warszawa, 1976. 4. Praca zbiorowa: Obrabiarki do skrawania metali. WNT, Warszawa, 1974. 5. Klepal V.: 40000 przeoe przekadni. WNT, Warszawa, 1964. 6. Ochduszko K.: Ko a zbate. (tom drugi) Wykonanie i monta. WNT, Warszawa, 1976. 7. Paderewski K.: Obrabiarki do uzbie k walcowych. WNT, Warszawa, 1991. 7. BHP - Do samodzielnej pracy na obrabiarce moe mie prawo tylko pracownik po odpowiednim przeszkoleniu, - Przed uruchomieniem obrabiarki sprawdzi waciwe ustawienie elementw obsugi. - Przed uruchomieniem obrabiarki zamkn drzwi szaf. - Uywa odpowiednich oson lub zabezpiecze przed wirami i odpryskami. - Obsugujcy obrabiark powinien nosi cile opite ubranie ochronne. - Przed zaczeniem obrabiarki naley sprawdzi czy ta czynno nie grozi wypadkiem innym osobom. - Nie zblia gowy i rk do wirujcych elementw. - W przypadku nieprawidowej pracy obrabiarki wyczy j i zameldowa prowadzcemu zajcia.

-13-

Mocowanie przedmiotw obrabianych powinno by pewne, aby nie dopuci do wyrwania przedmiotu z imada lub uchwytu pod wpywem si skrawania. Czyszczenie, regulacje, naprawy i smarowanie obrabiarki przeprowadzi tylko po wyczeniu wycznika gwnego. Utrzyma czysto i porzdek wok obrabiarki. Wszelkiego rodzaju naprawy mechanizmw oraz instalacji elektrycznej mog by przeprowadzone tylko przez osoby do tego upowanione po wyczeniu dopywu prdu do obrabiarki. W czasie codziennych czynnoci konserwacyjnych, ustawiania, regulacji lub napraw obrabiarki, naley ubezpieczy siebie i innych znakiem lub tablic ostrzegawcz "NIE WCZA" zawieszon na wczniku gwnym lub jego pobliu.

-14-