Anda di halaman 1dari 27

UNIVERSIDADE FEDERAL DO RIO DE JANEIRO Faculdade de Letras Disciplina: Latim I Professora: Maria da Conceio Silveira de Almeida.

Data: _________

Aluno (a): ______________________________________________Turma: _________ MATERIAL DE ESTUDO I BREVE HISTRIA DO LATIM A LNGUA LATINA E O INDO-EUROPEU. Indo-europeu: a) indo-iraniano b) armnio c) albans d) grego e) itlico > latim; osco-umbro f) cltico g) germnico h) balto-eslavo. A) Influncias sobre o latim: 1-Estreita relao com o cltico, mas s em alguns pontos (morfologia) e com o germnico (vocabulrio). 2-Sem parentesco mais ntimo com o grego, mas a lngua helnica exerceu influncia intensa e bastante remota sobre o vocabulrio. 3-O etrusco, lngua no indo-europia, deixou marcas profundas na onomastia latina. B) As lnguas da Itlia: Osco falado ao sul da Itlia (Campnia, Samnio, Lucnia) Umbro falado na mbria, ao norte de Roma entre o Tibre e o Mar Adritico. Essas lnguas s so conhecidas por inscries e dados mencionados por escritores latinos ou gregos (gramticos e lexicgrafos). Os dialetos de Falerii e Praeneste, parentes do latim, so pouco conhecidos. Latim sobre a lngua do Lcio, o primeiro perodo pouco conhecido, a no ser atravs de testemunhos de pocas posteriores: - monumentos do tempo das guerras pnicas; - inscries antigas do sculo VI, nas quais possvel observar as transformaes que sofreu o latim durante os trs sculos do perodo pr-literrio. - marcas formais ou exteriores que foram possveis de conhecer e que do idia da expresso e do crescimento. OBS.: Sabe-se apenas que a lngua literria foi criada por poucos homens e em poucos decnios: - Lvio Andrnico 240 a. C. - Nvio, Plauto e nio (perodo arcaico) C) Primeiras marcas da helenizao:

nio introduz o hexmetro dos gregos e cria a lngua da poesia latina. comea a imitao livre das formas gregas e, com a introduo de elementos estranhos, sobretudo dos helenismos, a lngua muda sua fisionomia aos poucos, abrindo-se para assimilar a cultura helnica.

D) O latim eleva-se ao estgio de lngua literria: afasta-se das formas usadas pelo povo. seguindo o exemplo dos gramticos gregos, os poetas latinos (nio e cio) empenharam-se em regularizar principalmente a ortografia, uniformizando-a. em conseqncia, verifica-se uma sensvel mudana tambm na pronncia das pessoas cultas. finalmente Jlio Csar desenvolve uma lngua (mais uma linguagem) simples e elegante, livre de estrangeirismos. o gnio de Ccero e de poetas como Virglio, Horcio, Ovdio, entre outros, levaram a lngua latina a um grau de pureza e perfeio inimaginvel e insupervel.

E) A decadncia: depois da poca de ouro (a era de Augusto), vem a chamada de prata, cujo principal representante foi Sneca (espanhol); elementos poticos so introduzidos na prosa criando novos efeitos expressivos. no sculo II a. C. surge uma corrente arcaizante: voltam moda obras de nio e Plauto, e resgatam-se palavras j esquecidas. convivem nesse momento os elementos novos e as tendncias modernas com o gosto arcaico.

F) A transformao da lngua: OBS.: Ao latim falado pouca ateno se dava at ento, a no ser a o das inscries de Pompia e da novela de Petrnio - Satiricon. alterada a ordem social, o sermo uulgaris ou plebeius se desenvolveu. ao conceder a igualdade de direitos aos provincianos, Cmodo favoreceu a nivelao dos contrastes lingsticos. o Cristianismo se serviu da lngua vulgar para propagar seus dogmas.

A literatura pag continuou existindo e conservando seu modelo clssico; ganhou novo impulso na poca dos carolngeos. De repente, apesar da conservao do latim na lngua literria, diversas lnguas comearam a se desprender do original e ganharam vida prpria (os romances, verdadeiro latim vivo e que se desenvolveu indiferente ao poder da lngua literria). Fator principal da transformao: Soldados e colonos romanos levaram o latim vulgar s provncias conquistadas, onde ele se transformou conforme as idiossincrasias fisiolgicas e psicolgicas de cada povo. Nascem as lnguas neolatinas ou romnicas: espanhol, catalo, portugus, francs, provenal, italiano, sardo, romeno, reto-romano, dalmtico. O latim sobreviveu at o fim da Idade Mdia, mas j sem sujeio ao modelo clssico. G) O Resgate:

o Humanismo veio mudar esse estado de coisas com a imitao fiel e exata dos autores da poca de ouro: Petrarca, Boccaccio, etc. foi o idioma da igreja catlica. esse latim meio artificial recuperado pelos autores da Renascena se manteve nas cincias e no ensino em diversos pases europeus. criao do J e do V letras ramistas.

OBS. Final: Em pases de padro elevado de ensino o latim no perdeu sua importncia, pois permite reconhecer na cultura moderna a presena forte e clara do esprito da Antigidade, com o auxlio das obras literrias. ******************************************************************** Origem: Indo-europeu grupo indo-irnico (snscrito, antigo persa, etc.): o grego; grupo talo-celta (osco, umbro, latim) e dialetos celtas (gauls); grupo germnico (alemo, ingls, neerlands, etc.) grupo eslavo (russo, polons, lnguas do grupo bltico) OBS.: Estima-se que entre os sculos VIII e VI a. C. teria surgido a escrita, mas no ainda uma lngua literria. Latim como lngua literria: Latim arcaico sc. III a. C. Cato, Plauto, Terncio. Latim clssico sc. I a. C. at incio do Imprio (aprox. 27 a. C. at 14 d. C.) Virglio, Csar, Ccero, os poetas novos, etc. Latim ps-clssico incio da era crist Sneca, Quintiliano, Suetnio, etc. Latim cristo a partir do sc. III d. C. Tertuliano, Santo Agostinho, So Jernimo, etc. OBS.: A lngua falada deu origem s lnguas neo ou novilatinas:

- Portugus - Espanhol - Catalo - Provenal - Francs - Rtico (sudeste da Sua) - Italiano - Dalmtico (anterior ao servo-croata, desapareceu em 1898) - Romeno - Sardo
OBS.: Modernamente dada nfase ao estudo da lngua de Ccero.

Alfabeto Latino:

A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X Y Z.
Observaes: 1 Este alfabeto era usado nas colnias gregas do sul da Itlia e supe-se que tenha sido assimilado por via etrusca. 2 Y e Z foram introduzidos no fim do sculo I a. C. (Ccero) para transcrever palavras gregas. 3 No sculo XVI passou-se a grafar, respectivamente, V e J o u e i consonantais para facilitar a leitura. II) AS PRONNCIAS LATINAS 1-Pronuncia tradicional: Usada at h pouco tempo nos liceus e colgios particulares quando o latim ainda era disciplina obrigatria no ensino mdio. Trata-se de uma pronncia adaptada (com algumas excees) lngua de cada nao. A pronncia tradicional portuguesa baseada no latim vulgar. a) AE e OE - // quando formam ditongos. b) PH - /f/ c) CH - /k/ d) X - /ks/ e) QU - /k/ f) TI - /si/ aps vogal, C e N. /ti/ se o i for longo. g) V - /v/ h) S - /z/ i) Consoantes sempre bem pronunciadas. j) Consoantes finais levemente pronunciadas. l) Slabas finais sempre bem pronunciadas. m) M e N sem pronncia nasal. n) Letras dobradas com pronncia reforada. o) SC - /s/ p) J - /j/ 2-Pronncia eclesistica romana: Adotada pelos italianos e seguida nos seminrios de Portugal e de muitos outros pases. Apresenta as seguintes diferenas da pronncia tradicional: a) AE e OE - // b) CE e CI - /tch/ e /tchi/ c) GN - /nh/ d) G - /dj/, antes de e e i e) SC - /ch/ f) J - /i/ g) Z - /dz/ h) R - /r/ Variaes: - CC - /ttch/ - ex.: ecce=/ettche/ - H - /k/ - ex.: mihi e nihil=/miki/ e /nikil/ - SC - /sk/, antes de a, o e u - TI - /tsi/, exceto quando precedida de s, x e t

- X - /kz/, depois de e e antes de outra vogal - XC - /kch/, antes de e e i. 3-Pronncia reconstituda: Pronncia do latim literrio do tempo de Ccero, que vem sendo restaurada e adotada em quase todas as Universidades do mundo. Foi proposta no Congresso de Avignon, em 1956 e reafirmada pela maioria dos congressistas de Lion, em 1959. a) AE e OE - /ae/ e /oe/ b) C - /k/ c) G - /g/ d) S - /s/ e) Z - /z/ f) T - /t/ g) V - / u/ h) J - /i/ i) H - /r/ j) Y - // l) CH, PH, RH, TH - /kh/, /f/, /rh/, /th/ III) CLASSES GRAMATICAIS Em latim no existe o artigo, logo as classes gramaticais so NOVE. a) Variveis (flexionveis) substantivo, adjetivo, pronome, numeral e verbo. b) Invariveis advrbio, preposio, conjuno, interjeio. OBS.: Como em portugus, nem todos os numerais e pronomes latinos sofrem flexo, podendo figurar tambm na lista das palavras invariveis. Exerccio. 1) Faa a representao fontica dos vocbulos abaixo segundo a pronncia: a) tradicional b) eclesistica ramis pulcher omnibus Eutropius anuntiabit redemptionem sacerdos Caesar patientia magister agnus Alexander facere muscae scientia

c) reconstituda

pigritia caelum vivit regina amicitia ornavit justus

IV) QUOTIDIANUM VERBUM (Linguagem coloquial para traduzir) Salue! ou Aue! Quod nomen tibi est? Mihi nomen ________________ est. Aue, ___________________ , __________________ sum! Quommodo uales? Recte! Etiam bene mihi est! Quid noui? Opportune aduenis! Benigne! Quid narras? Te inuitatum uolo... Inuitus nego! Quippini? Tibi molestia esse nolo! Mihi quidem perplacet... Maximas gratias! Non est quod gratias agas!... Ignosce! Quot annos natus es ? ________ annos natus sum! Gratulor tibi! Sis...=Quaeso...=Amabo... Quid horae est? ________ hora est.

Vale in crastinam! Parumper exspecta! Tempus non habeo! Frigus est? Non. Multum calet! Quo is? Vt uerum dicam, hoc redundat! Verum tenes! Parce, quaeso! Bene ambula! Semper tua imperata exsequar! Bene sit tibi! Molliter cubes. Vale! Surge! Deo uolente! Macte animo!

AS DECLINAES Substantivos. 1 declinao


casos Nom.

2 declinao
singular plural

4 declinao n. -A
singular plural m./f. n. m./f. n. -VS -V -VS -VA -VM -V -VS -VA

5 declinao
sing. plural

singular

plural

m./f. -A -AM -A -AE -AE -A

m./f. -AE -AS -IS


-ARVM

m./f.
-VS, -ER, -IR

n. -VM

m./f. -I -OS

f. -ES -EM -E -EI -EI -ES

f. -ES -ES -EBVS -ERVM -EBVS -ES

Ac. Ab. Gen. Dat.

-VM -O -I -O
-E, -ER -IR

-A -IS

-V -VS -VI
-VS -V

-IBVS/ VBVS

-IS -AE

-ORVM -IS -I -A

-VVM -IBVS/ VBVS -VS -VA

Voc.

-VM

3 declinao m./f.
casos

3 declinao neutros
singular plural

3 declinao neutros especiais


Singular plural

singular

plural

Nom. Ac. Ab. Gen. Dat. Voc.

vrias -EM -E -IS -I vrias

-ES -ES -IBVS -VM/-IVM* -IBVS -ES

vrias vrias -E -IS -I vrias

-A -A -IBVS -VM -IBVS -A

-AR, -E, -AL -AR, -E, -AL -I -IS -I -AR, -E, -AL

-IA -IA -IBVS -IVM -IBVS -IA

(*) Consonnticos (imparissilbicos): -VM. Sonnticos (parissilbicos): -IVM. Imparissilbicos cujo radical termine em duas ou mais consoantes: -IVM. Adjetivos. Adjetivos de 1 classe 1 e 2 declinaes casos singular plural m. f. n. m. f. n. Nom. -VS, -ER -A -VM -I -AE -A Ac. -VM -AM -VM -OS -AS -A Abl. -O -A -O -IS Gen. -I -AE -I -ORVM -ARVM -ORVM Dat. -O -AE -O -IS Voc. -E, -ER -A -VM -I -AE -A Adjetivos de 2 classe 3 declinao Triformes Biformes Uniformes Singular Plural Singular Plural Singular Plural m F n m/f n m/f n m/f n m/f n m/f n vrios vrios N -e -es -ia vrios -e -es -ia vrios -es -ia = Nom. = Nom. -e V -es -ia = Nom. -e -es -ia = Nom. -es -ia Ac -em -e -es -ia -em -e -es -ia -em = Nom. -es -ia G -is -ium -is -ium -is -ium D -i -ibus -i -ibus -i -ibus Ab -i -ibus -i -ibus -i -ibus

Singularia tantum:
Iustitia, -ae (f.) justia Natura, -ae (f.) natureza Scientia, -ae (f.) cincia

Pluralia tantum:
Diuitiae, -arum (f.) riquezas Athenae, -arum (f.) Siracusae, -arum (f.) Arma, -orum (n.) exrcito, armas Fores, forium (f.) porta Fruges, frugium (f.) frutos da terra Moenia, moenium (n.) muralhas

Nomes heterossmicos:
Copia, -ae (f.) abundncia Copiae, -arum (f.) tropa Littera, -ae (f.) letra, carta Litterae, -arum (f.) Letras, literatura Fortuna, -ae (f.) sorte Fortunae, -arum (f.) riquezas Castrum, -i (n.) castelo Castra, -orum (n.) acampamento Auxilium, -ii (n.) auxlio, ajuda Axilia, -orum (n.) tropas auxiliares Ludus, -i (m.) jogo Ludi, -orum (m.) espetculo pblico Carcer, -eris (m.) priso Carcera, -erum (m.) barras de ferro Facultas, -atis (f.) faculdade Facultates, -atum (f.) bens, riquezas Ops, opis (f.) auxlio Opes, opum (f.) poder

Quadros de morfemas verbais. INFECTVM. Latim Presente do Indicativo Imperfeito do Indicativo Futuro Imperfeito DMT 0 1 e 2 conj.: 3 e 4 conj.: -BA-EBA1 e 2 conj.: 3 e 4 conj.: -B-A-1 p. sng. -E-demais 1 conj.: 2, 3, 4 cj.: -E-A-REPortugus Presente do Indicativo Imperfeito do Indicativo Futuro do Presente do Indicativo Futuro do Subjuntivo Presente do Subjuntivo Imperfeito do Subjuntivo Futuro do Pretrito

Presente do Subjuntivo Imperfeito do Subjuntivo

PERFECTVM Latim Pretrito Perf. Indicativo Mais q Perf. Indicativo Futuro Perfeito Pret. Perf. Subjuntivo Mais q Perf. Subjuntivo DMT 0 -ERA-ER-ERI-ISSEPortugus Pret. Perf. Indicativo Pret. Perf. Composto Indic. Mais q Perf. Indic Mais q Perf. Comp. Indic. Futuro Pres. Composto Fut. Subjuntivo Composto Pret. Perf. Subjuntivo Fut. Pretrito Composto Mais q Perf. Subjuntivo

ATIVAS -O/-M -S -T -MVS -TIS -NT

DNPs PASSIVAS EXCLUSIVAS Pret. Perf. Indic. -OR/-R -I -RIS -ISTI -TVR -IT -MVR -IMVS -MINI -ISTIS -NTVR -ERVNT/-ERE

QUARTA DECLINAO I-Declinao padro: Senatus, -us (m.) Senado / manus, -us (f.) mo N. V. Ac. G. D. Ab. singular SENATVS SENATVS SENATVM SENATVS SENATVI SENATV plural SENATVS SENATVS SENATVS SENATVVM SENATIBVS SENATIBVS singular MANVS MANVS MANVM MANVS MANVI MANV plural MANVS MANVS MANVS MANVVM MANIBVS MANIBVS

II-Declinao dos neutros: cornu, -us (u) chifre, bico das aves, trombeta. N. V. Ac. G. D. Ab. singular CORNV CORNV CORNV CORNVS (-V) CORNVI (-V) CORNV plural CORNVA CORNVA CORNVA CORNVVM CORNIBVS CORNIBVS Substantivo Jesus: irregular. IESVS IESV IESVM IESV IESV IESV

III-Declinaes irregulares: dat./abl. 1-Arcus, -us (m.) ....arcVBVS 2-Artus, -uum (m.)..artVBVS 3-Partus, -us (m.).partVBVS X 3a declinao 4-arx, arcis (f.).arcibus 5-ars, artis (f.)..artibus 6-pars, partis (f.)..partibus

[1-arco, 2-articulaes (raramente no singular), 3-parto, 4-cidadela, 5-arte, 6-parte] IV-Observaes: 1-A 4 declinao possui vocabulrio bastante reduzido. 2-Pertencem 4 declinao: acus, -us (f.) - agulha lacus, -us (m.) lago (pecu)pecua, -uum (n.) - gado, dinheiro portus, -us (m.) - porto, foz quercus, -us (f.) - carvalho specus, -us (m.) - gruta, abismo tribus, -us (f.) - tribo ueru,-us (n.) - espeto, dardo

3-O substantivo IMPETVS (m.) s utilizado no acusativo e ablativo singular e no nominativo e acusativo plural. Nos demais casos aparece INCURSIO, -ONIS (f.), da 3 declinao. 4-O substantivo DOMVS, -VS (f.), geralmente segue no ablativo singular e no acusativo plural a 2 declinao, na qual tambm declinado.

QUINTA DECLINAO I-Declinao padro: res, rei (f.); dies, diei (f./m.); meridies, -ei (m.) N. V. Ac. G. D. Ab. singular RES RES REM REI REI RE plural RES RES RES RERVM REBVS REBVS singular DIES DIES DIEM DIEI DIEI DIE plural DIES DIES DIES DIERVM DIEBVS DIEBVS singular MERIDIES MERIDIES MERIDIEM MERIDIEI MERIDIEI MERIDIE

II-Observaes. 1-Possui quantidade de palavras ainda menor que a 4 declinao. 2-Declinao predominantemente feminina. 3-Dies ser masculino quando indicar o perodo de 24 horas. 4-Apenas, res, rei e dies, -ei so declinados em todos os casos do plural e do singular. 5-Palavras como spes, -ei,- facies, -ei - glacies, -ei possuem, alm do singular completo, nominativo, acusativo e vocativo plural. 6-Alguns substantivos so declinados pela 5 no singular e pela 1 declinao no plural (mollities, barbaries, luxuries, mundities, segnities). Ex.: N. V. Ac. G. D. Ab. singular MATERIES* MATERIES MATERIEM MATERIEI MATERIEI MATERIE plural MATERIAE MATERIAE MATERIAS MATERIARVM MATERIIS MATERIIS

*Ou integralmente pela 1 declinao. 7-No genitivo e dativo singular podemos encontrar -e em lugar de ei. Ex.: fide, e no fidei. 8-Alm da flexo instvel, tambm possui palavras que oscilam entre ela prpria e outras declinaes. Ex.: plebes, -ei / plebs, -is (f.) plebe; requies, -ei / requies, -etis (f.) repouso.

I-Sintaxe do NOMINATIVO. II-Sintaxe do VOCATIVO.

UNIVERSIDADE FEDERAL DO RIO DE JANEIRO Faculdade de Letras Disciplina: Latim I Professora: Maria da Conceio Silveira.

Data: _________

Aluno (a): ________________________________________________________Turma: _________ Exerccios de fixao. 1-Traduza e passe para o plural. a) Magister romanus laudat Graeciam, suam magnam magistram. b) Miles habet galeam auratam et hastam lentam. c) Gallus pagus excitat incolam strenuum. d) Bonus discipulus semper mundum librum habet. e) Piscis natat in mari. f) Vulpis sollers gallinam, anserem et anatem captat. g) In manu portat sacerdos ramum. h) Taurulus uulnerat quercum cornu paruo. i) Glacies tegit uiam pallio albo. j) Temeritas est saepe magna pernicies. 2-Faa a anlise morfossinttica e traduza. a) Praecipua metalla sunt aurum, argentum, ferrum et plumbum. b) Magna erat laetitia in agro. c) Domina laudat ancillam diligentem. d) Studium decorat discipulum impigrum. e) Historia lux testisque semper fuit. f) Venatores laborem et frigus tolerant. g) Aduersas res spe tolerant homines. h) Mollities et segnities faciunt magistros iratos. 3-Passe para o plural e traduza. a) Lusitania et Hispania sunt vicinae. b) Diligentia rara est in ancilla iuuenis. c) Cicada est prodiga. d) Bruma longa est in Gallia. e) Fortuna est dea romana. f) Bonus discipulus est semper magnum exemplum. g) Sacrum est templum. h) Virgilius fuit magnus poeta latinus, Ouidius, maximus omnium. i) Populus romanus amabat magnificos ludos. j) Animal tolerat solem ardentem. l) Vir probus et fortis mortem non timet. 4-Faa a anlise morfossinttica e traduza. a) Morbos et uulnera docti sapientesque medici sanant. b) Seneca fuit uir excellenti ingenio. c) Cicero iudicabat Catilinam perfidum. d) Imperatores antiqui acclamauerunt Augustum principem romanum. e) Omnes gentes putant spem dulcem.

III-Sintaxe do GENITIVO. 1-Genitivo adnominal (objetivo e subjetivo). Scriptura discipuli (adjunto adnominal) Scriptura legum (complemento nominal) 2-Genitivo partitivo. Omnes partes uitae. (com substantivo) Multitudo hominum. ...fortissimi Gallorum. (com adjetivo) Quae illarum? (com pronome) Nullus nostrum. Vnus uestrum. (com numeral) Primus omnium. Satis uerborum (com advrbio) Vbi terrarum? 3-Genitivo complemento de alguns verbos e adjetivos: desejo, posse, lembrana, conhecimento, carncia ou abundncia (encher), privao. Auidus pecuniae. Virgiulius potitur domi. Puella meminit aetatis tenerae. Seneca conscius fortunae sui est. Vir inops sapientiae. 4-Genitivo com est/sunt (possessivo em sentido figurado): Veritas est sapientis.

IV-Sintaxe do DATIVO. 1-Dativo de atribuio (objeto indireto). Discipulus scribit epistolam magistro. Seruius studit grammaticae. Publius dicit aliquid alicui 2-Dativo de interesse (objeto indireto ou complemento relativo) Venus seruit amori. Magistri oboediunt scientiae. Aratores operantur gentibus. 3-Dativo de posse. Magna gloria homini est. (Homo habet magnam gloriam.) Iuppiter pater omnibus diis est. (Omnes dii Iouem patrem habent.) Veritas sapienti est. (Sapiens ueritatem habet.) 4-Dativo complemento de adjetivo (complemento nominal): amizade, proximidade, semelhana, utilidade. Simo similis homini est. Homo lupus homini. Iuno dea amica mulieribus est.

Exerccios de fixao. 1-Complete as sentenas abaixo com as palavras indicadas entre parnteses. Observe o sentido para empregar o caso correto. Depois traduza. a) Pulchritudo est ___________________ et uis ___________________. (femina, -ae uir, -i) ___________________________________________________________________________ . b) Ager ____________________ erat. (agricola, -ae) ___________________________________________________________________________ . c) Procella nocuit _____________________ . (seges, -etis) ___________________________________________________________________________ . 2-Substitua as frases acima por outra estrutura equivalente, quando possvel. ___________________________________________________________________________ . ___________________________________________________________________________ . 3-Com base na sintaxe dos casos classifique os vocbulos sublinhados. a) Quod nomen tibi est? Mihi nomen ___________________ est. (..........................................) b) Quid noui? (......................................................................) c) Quota hora est? (........................................................................) d) Graeca difficillima linguarum. (....................................................................)

4-Complete com a palavra ao lado de acordo com o sentido. a) Capua proxima _________________________ est. (Roma, 1) Quid est femina? b) Domina __________________________ . (maritus, 2) c) Custos ___________________________ . (filius, 2) d) Mater ____________________________ . (familia, 1) e) Amica ____________________________ . (canis, 3) f) Ancilla ____________________________ . (domus, 2) g) Filia ______________________________ . (parentes, 3) 5-Empregue o genitivo, conforme indicado e traduza. a) Temeritas _____________________ est (miles), prudentia _______________ . (sapiens) ______________________________________________________________ b) Ortus est initium ___________________ (uita); mors, finis. ______________________________________________________________ c) Exitus ______________________ uictoria est. (pugnantes) ______________________________________________________________

d) Sapientia est fructus ________________________ . (ingenium) ______________________________________________________________ e) Vitia __________________ sunt (mos), non ___________________ . (senectus) ______________________________________________________________ f) Caesar uir _____________________________________ fuit. (magna fortitudo) ______________________________________________________________ g) Sapientia aurum _______________________________ est. (mens humana) ______________________________________________________________

6-Use o dativo. a) Mars et Minerua fauent ___________________________________ . (bellum) b) Venus et Cupido seruiunt ________________________________ . (amor) c) Fides cara_____________________ est (paucus); pecunia, multis. d) Flores placent ___________________________ . (femina) e) Lupus nocet _______________________________ . (grex) f) Aer et aqua utiles sunt ________________________ . (homo) 7-Reescreva as frases acima que contm dativos de interesse usando acusativos. ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________

8-Passe para dativo de posse e faa a anlise morfossinttica dos termos sublinhados. a) Consul habet uillam prope Romam. _________________________________________________________ b) Pater habet filios filiasque. _________________________________________________________ c) Milites habent galeas et hastas. _________________________________________________________ d) Pastor et agricola habent rus. _________________________________________________________ e) Deae habent magnam potestatem. _________________________________________________________ f) Pugnantes habent desiderium uictoriae. _________________________________________________________

V-Sintaxe do ACUSATIVO.. VI-Sintaxe do ABLATIVO..

UNIVERSIDADE FEDERAL DO RIO DE JANEIRO Faculdade de Letras Disciplina: Latim I Professora: Maria da Conceio Silveira.

Data: _________

Aluno (a): _____________________________________________________Turma: _________ III-GRAUS DOS ADJETIVOS 1-Comparativo de superioridade: Radical + -ior, -ius. A) Sintaxe do comparativo. Filius intellegentior patre (quam pater). Teoria: Comparando 2 elementos segundo uma qualidade (Filius e pater), o segundo elemento ir para o ablativo de comparao, ou permanecer no mesmo caso do 1 elemento e precedido de quam. Pater intellegentior quam felicior. (ou Pater magis intellegens quam felix.) Teoria: Comparando 2 qualidades de um mesmo elemento (intellegens e felix), os dois adjetivos vo para o grau comparativo de superioridade ou o 1 vem precedido de magis e o 2 adjetivo vem precedido de quam, ambos no grau normal. 2-Comparativo de inferioridade: Filius minus intellegens patre (quam pater). Teoria: Comparando 2 elementos segundo uma qualidade, o adjetivo (intellegens) vem, no grau normal, precedido de minus, e e 2 elemento da comparao vem no ablativo de comparao, ou no mesmo caso do 1 elemento precedido de quam. Pater minus felix quam intellegens. Teoria: Comparando duas qualidades em um nico elemento, as duas qualidades vm no mesmo caso do elemento avaliado (pater), sendo que o 1 adjetivo vem precedido de minus e o 2 de quam 3-Comparativo de igualdade: Pater tam intellegens quam filius. (non minus/quam; pariter/ac; aeque/ac; aeque/atque) Teoria: Comparando 2 elementos segundo uma qualidade, alm do par tam/quam, o adjetivo e o segundo elemento da comparao podero vir seguidos de qualquer um dos pares entre parnteses, respectivamente.

Exerccios de fixao. 1-Complete com o adjetivo indicado ao lado no grau comparativo de superioridade. a) Consul _________________________ praetore. (diues, -itis) b) Flores _________________________ saxis. (suauis, -e) c) Aliqui putant discipulum _______________________ magistro. (patiens, -entis) d) Censeo gladiatorem ________________________ milite. (fortis, -e) e) Seruimus domino _________________________ rege. (potens, -ntis) 2-Substitua o segundo elemento da comparao usando quam. a) ________________________________________________________________________ . b) ________________________________________________________________________ . c) ________________________________________________________________________ . d) ________________________________________________________________________ . e) ________________________________________________________________________ . 3-Substitua o 2 elemento da comparao por outro adjetivo, conforme sugerido abaixo. a) _____________________________________________________ . (potens, -ntis) b) _____________________________________________________ . (pulcher, -chra, -chrum) c) _____________________________________________________ . (sedulus, -a, -um) d) _____________________________________________________ . (ferox, -ocis) e) _____________________________________________________ . (amabilis, -e)

4-Reescreva as frases do exerccio 2, usando o comparativo de inferioridade. ___________________________________________________________________________ . ___________________________________________________________________________ . ___________________________________________________________________________ . ___________________________________________________________________________ . ___________________________________________________________________________ . 5-Idem, usando o comparativo de igualdade. ___________________________________________________________________________ . ___________________________________________________________________________ . ___________________________________________________________________________ . ___________________________________________________________________________ . ___________________________________________________________________________ .

6-Complete a lacuna com o adjetivo ao lado no grau comparativo de superioridade e, em seguida, modifique a sintaxe. a) Caelum _____________________ est quam Terra. (magnus, -a, -um) ________________________________________________________________ b) Romani sentiebant Venerem ____________________quam Iunonem. (bonus, -a, -um) ________________________________________________________________ c) Iudex _________________ est quam consul. (clemens, -ntis) __________________________________________________________________ d) Liuia __________________ fuit quam Iulia. (potens, -ntis) __________________________________________________________________ e) Cleopatra __________________ quam pulchrior erat. (sollers, -ertis) ___________________________________________________________________

1-Superlativo (absoluto ou relativo) - sinttico, conforme abaixo. a) Radical + -issimus, -a, -um. Ex.: dulcis / auarus / ferox b) Nom. sing. masc. em -r: -rimus, -a, -um. Ex.: pulcher / acer c) Facilis, difficilis, similis, dissimilis, humilis, gracilis (-ior, -ius, no comparativo; mas -limus, -a, -um, no superlativo). B) Sintaxe do superlativo. Ex.: Graeca difficillima linguarum; e/de linguis; inter linguas. Teoria: No superlativo relativo, o conjunto (2 elemento) do qual o 1 elemento (Graeca) sobressai pela qualidade (difficilis) elevada ao grau mximo (adjetivo no superlativo) poder vir no genitivo (linguarum), no ablativo precedido de e, ex, de, ou no acusativo, precedido de inter.

Formaes irregulares: Grau normal Bnus Malus Magnus Paruus Grau comparativo de superioridade Melior, -ius Peior, -ius Maior, -ius Minor, minus Grau superlativo Optimus, -a, -um Pessimus, -a, -um Maximus, -a, -um Minimus, -a, -um

Exerccios. 1-Reescreva os adjetivos abaixo com o paradigma do comparativo de superioridade e do superlativo: Grauis, -e Aptus, -a, -um Prudens, -ntis Terribilis, -e Malus, -a, -um Humilis, -e Miser, -era, -erum

2-Empregue o superlativo, conforme o modelo. Venus est pulchra; Venus est dea. Venus est pulcherrima dearum.

a) Consul est potens; Consul est rex. ____________________________________________________________________________ . b) Petrus est bonus; Petrus est discipulus. ____________________________________________________________________________ . c) Iulia est diligens; Iulia est ancilla. _____________________________________________________________________________ . d) Censes: Gladiatores sunt fortes; Gladiatores sunt pugnantes. _____________________________________________________________________________ . 3-Reescreva de outra forma possvel. a) __________________________________________________________________________.
b) ________________________________________________________________________ .

c) __________________________________________________________________________ . d) __________________________________________________________________________ . 4-Complete com o adjetivo indicado no grau superlativo, depois reescreva cada frase de outra
forma possvel. a) Rosa _____________________ est omnium florum. (pulcher, -chra, -chrum) ________________________________________________________________________ b) Graeci _____________________ erant populorum antiquorum. (sapiens, -ntis) ________________________________________________________________________ c) Vulpis ______________________ est ferarum siluae. (astutus, -a, -um = astuto) ________________________________________________________________________

d) Censeo seruum ____________________ omnium hominum. (miser, -era, -erum) ________________________________________________________________________ e) Nero ____________________ fuit imperatorum romanorum. (amens, -ntis = louco) ________________________________________________________________________

PRONOMES INTERROGATIVOS: Quis? Quid?/Quod? Quem? Qual? Qu? Quantus, -a, -um Quo grande? Quanto? Quot? (indeclinvel) Quantos? (contveis) Quotus, -a, -um? Em que n? De que n? Qual? (resposta em numeral oridinal). Qualis, -e? Qual? De que qualidade? Vter, utra, utrum? Qual dos dois? Quotiens? (adv.) Quantas vezes? Quando? (adv.) Quando?

casos

Nom. Voc. Ac. Gen. Dat. Abl.

PRONOMES POSSESSIVOS DE 1 PESSOA DO SINGULAR masculino feminino neutro singular plural singular plural singular plural MEVS MEI MEA MEAE MEVM MEA MI MEI MEA MEAE MEVM MEA MEVM MEOS MEAM MEAS MEVM MEA MEI MEORVM MEAE MEARVM MEI MEORVM MEO MEIS MEAE MEIS MEO MEIS MEO MEIS MEA MEIS MEO MEIS PRONOMES POSSESSIVOS DE 2 PESSOA DO SINGULAR masculino feminino neutro singular plural singular plural singular plural TVVS TVI TVA TVAE TVVM TVA TVVM TVOS TVAM TVAS TVVM TVA TVI TVORVM TVAE TVARVM TVI TVORVM TVO TVIS TVAE TVIS TVO TVIS TVO TVIS TVA TVIS TVO TVIS PRONOMES POSSESSIVOS DE 3 PESSOA masculino feminino singular plural singular plural singular SVVS SVI SVA SVAE SVVM SVVM SVOS SVAM SVAS SVVM SVI SVORVM SVAE SVARVM SVI SVO SVIS SVAE SVIS SVO SVO SVIS SVA SVIS SVO

casos

Nom. Ac. Gen. Dat. Abl.

casos

Nom. Ac. Gen. Dat. Abl.

neutro plural SVA SVA SVORVM SVIS SVIS

casos

Nom.

PRONOMES POSSESSIVOS DE 1 PESSOA DO PLURAL masculino feminino neutro singular plural singular plural singular plural NOSTER NOSTRI NOSTRA NOSTRAE NOSTRVM NOSTRA

Voc. Ac. Gen. Dat. Abl.

NOSTER NOSTRVM NOSTRI NOSTRO NOSTRO

NOSTRI NOSTROS
NOSTRORVM

NOSTRIS NOSTRIS

NOSTRA NOSTRAM NOSTRAE NOSTRAE NOSTRA

NOSTRAE NOSTRAS
NOSTRARVM

NOSTRIS NOSTRIS

NOSTRVM NOSTRVM NOSTRI NOSTRO NOSTRO

NOSTRA NOSTRA
NOSTRORVM

NOSTRIS NOSTRIS

casos

Nom. Ac. Gen. Dat. Abl.

PRONOMES POSSESSIVOS DE 2 PESSOA DO PLURAL masculino feminino neutro singular plural singular plural singular plural VESTER VESTRI VESTRA VESTRAE VESTRVM VESTRA VESTRVM VESTROS VESTRAM VESTRAS VESTRVM VESTRA VESTRORVM VESTRAE VESTRARVM VESTRI VESTRORVM VESTRI VESTRO VESTRIS VESTRAE VESTRIS VESTRO VESTRIS VESTRO VESTRIS VESTRA VESTRIS VESTRO VESTRIS

PRONOMES INDEFINIDOS
casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat. casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat. casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat. casos Nom. Ac. Masculino singular feminino neutro masculino plural feminino neutro

ALTER ALTERVM ALTERO

ALTERA ALTERAM ALTERA ALTERIVS ALTERI


singular feminino

ALTERVM ALTERVM ALTERO

ALTERAE ALTERA ALTERAS ALTERA ALTERIS ALTERORVM ALTERARVM ALTERORVM ALTERIS


masculino plural feminino neutro

ALTERI ALTEROS

Masculino

neutro

ALIVS ALIVM ALIO

ALIA ALIAM ALIA ALIVS ALII


singular feminino

ALIVD ALIVD ALIO

ALII ALIOS ALIORVM

ALIAE ALIAS ALIIS ALIARVM ALIIS


plural feminino

ALIA ALIA ALIORVM

Masculino

neutro

masculino

neutro

IPSE IPSVM IPSO

IPSA IPSAM IPSA IPSIVS IPSI


Singular feminino

IPSUM IPSUM IPSO

IPSI IPSOS IPSORVM

IPSAE IPSAS IPSIS IPSARVM IPSIS


plural feminino

IPSA IPSA IPSORVM

Masculino

neutro

masculino

neutro

TOTVS TOTVM TOTO

TOTA TOTAM TOTA TOTIVS TOTI


singular feminino

TOTVM TOTVM TOTO

TOTI TOTOS TOTORVM

TOTAE TOTAS TOTIS TOTARVM TOTIS


plural feminino

TOTA TOTA TOTORVM

Masculino

neutro

masculino

neutro

VLLVS VLLVM

VLLA VLLAM

VLLVM VLLVM

VLLI VLLOS

VLLAE VLLAS

VLLA VLLA

Abl. Gen. Dat. casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat. casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat.

VLLO

VLLA VLLIVS VLLI


singular Feminino

VLLO VLLORVM

VLLIS VLLARVM VLLIS


plural feminino

VLLORVM

Masculino

neutro

masculino

neutro

NVLLVS NVLLVM NVLLO

NVLLA NVLLAM NVLLA NVLLIVS NVLLI


singular feminino ALIQVA ALIQVAM ALIQVA ALICVIVS ALICVI

NVLLVM NVLLVM NVLLO

NVLLI NVLLOS NVLLORVM

NVLLAE NVLLAS NVLLIS NVLLARVM NVLLIS


plural feminino ALIQVAE ALIQVAS ALIQVIBVS ALIQVARVM ALIQVIBVS

NVLLA NVLLA NVLLORVM

Masculino ALIQVIS ALIQVEM ALIQVO

neutro ALIQVID ALIQVID ALIQVO

masculino ALIQVI ALIQVOS ALIQVORVM

neutro ALIQVA ALIQVA ALIQVORVM

casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat.

Ningum
NEMO ou NVLLVS NEMINEM NVLLO ou NEMINE NVLLIVS NEMINI NIHIL ou NIL NIHIL ou NIL NVLLA RE NVLLIVS REI NVLLI REI

Nada

casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat. casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat. casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat. casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat.

masculino HIC HVNC HOC

masculino ISTE ISTVM ISTO

masculino ILLE ILLVM ILLO

masculino IS EVM EO

PRONOMES DEMONSTRATIVOS singular feminino neutro masculino HAEC HOC HI HANC HOC HOS HAC HOC HVIVS HORVM HVIC singular feminino neutro masculino ISTA ISTVD ISTI ISTAM ISTVD ISTOS ISTA ISTO ISTIVS ISTORVM ISTI singular feminino neutro masculino ILLA ILLVD ILLI ILLAM ILLVD ILLOS ILLA ILLO ILLIVS ILLORVM ILLI singular feminino neutro masculino EA ID II (EI) EAM ID EOS EA EO EIVS EORVM EI

plural feminino HAE HAS HIS HARVM HIS plural feminino ISTAE ISTAS ISTIS ISTARVM ISTIS plural feminino ILLAE ILLAS ILLIS ILLARVM ILLIS plural feminino EAE EAS IIS (EIS) EARVM IIS (EIS)

neutro HAEC HAEC HORVM

neutro ISTA ISTA ISTORVM

neutro ILLA ILLA ILLORVM

neutro EA EA EORVM

PRONOMES RELATIVOS
casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat. masculino QVI QVEM QVO singular feminino QVAE QVAM QVA CVIVS CVI neutro QVOD QVOD QVO masculino QVI QVOS QVORVM plural feminino QVAE QVAS QVIBVS QVARVM QVIBVS neutro QVAE QVAE QVORVM

PRONOMES INTERROGATIVOS
casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat. casos Nom. Ac. Abl. Gen. Dat. singular masculino feminino QVIS?/QVI? QVIS?/QVAE? QVEM? QVAM? QVO? QVA? CVIVS? CVI? singular Masculino feminino VTER? VTRA? VTRVM? VTRAM? VTRO? VTRA? VTRIVS? VTRI? neutro QVID?/QVOD? QVID?/QVOD? QVO? masculino QVI? QVOS? QVORVM? plural feminino QVAE? QVAS? QVIBVS? QVARVM? QVIBVS? plural feminino VTRAE? VTRAS? VTRIS? VTRARVM? VTRIS? neutro QVAE? QVAE? QVORVM?

neutro VTRVM? VTRVM? VTRO?

masculino VTRI? VTROS? VTRORVM?

neutro VTRA? VTRA? VTRORVM?

casos
Nom. Ac. Abl. Gen. Dat. Voc.

Eu
EGO ME ME / MECVM MEI MIHI ou MI ----

Tu
TV TE TE / TECVM TVI TIBI TV

PRONOMES PESSOAIS Reflexivo Ns


SE / SESE SE / SECVM SVI SIBI ---NOS NOS NOBIS / NOBISCVM NOSTRI / -TRVM NOBIS ----

Vs
VOS VOS VOBIS / VOBISCVM VESTRI / -TRVM VOBIS VOS

NUMERAIS LATINOS Ordinais: I unus, -a, -um II duo, duae, duo III tres, tria IV quatuor (quattuor) V quinque VI sex VII septem VIII octo IX nouem X decem

XI undecim XII duodecim XIII tredecim XIV quatuordecim XV quindecim XVI se(x)decim ou decem et sex XVII septemdecim ou decem et septem XVIII octodecim ou duodeviginti ou decem et octo XIX nouemdecim ou undeviginti ou decem et nouem XX uiginti XXI uiginti unus, -a, -um ou um et viginti XXII uiginti duo, duae, duo ou duo, -ae, -o et uiginti XXIII uiginti tres, tria ou tres, tria et uiginti XXIV uiginti quatuor ou quatuor et uiginti XXVIII duodetriginta XXIX undetriginta XXX triginta XL quadraginta L quinquaginta LX sexaginta LXX septuaginta LXXX octoginta XC nonaginta C centum CI centum (et) unus, -a, um CII centum (et) duo, -ae, -o CC ducenti, -ae, -a CCC trecenti, -ae, -a CD quadringenti, -ae, -a D quingenti, -ae, -a DC sexcenti, -ae, -a DCC septingenti , -ae, -a DCCC octingenti, -ae, -a CM nongenti, -ae, -a M mille MI unus, -a, -um et mille MD quingenti, -ae, -a et mille MM duo millia

Ordinais: Primeiro

Segundo Terceiro Quarto Quinto Sexto Stimo Oitavo Nono Dcimo Dcimo primeiro Dcimo segundo Dcimo terceiro Dcimo oitavo Dcimo nono Vigsimo Vigsimo primeiro Vigsimo segundo Vigsimo terceiro Vigsimo oitavo Vigsimo nono Trigsimo Quadragsimo Qinquagsimo Sexagsimo Septuagsimo Octogsimo Nonagsimo Centsimo Centsimo primeiro Centsimo segundo Ducentsimo

deus, dei (m.) singular N V Ac G D Ab deus di deum dei deo deo plural dei, dii, di dei, dii, di deos deorum diis dis, deis

Anda mungkin juga menyukai