Dodatek IPN Do Goscia Niedzielnego

G

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
??????
Z BROJ NE P ODZ I E MI E NI E P ODL E G O CI OWE P O ROKU
Zbrojne podziemie niepodlegociowe po 1945 roku
przeskalowany.indd 1 2010-02-19 20:00:57
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0

G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
NIEZOMNY
Drog honoru
WSTP
U
askawiony, odmwi wczenie}sze
o wy}cia z wizienia. Io uwolnie
niu nie zwrci si o rehabilitac}.
Ik IranciszekNiepoklczyckiz komunistami
nie poszedna adenkompromis,bo wybra
prostdrodrohonoruIolakaprawdzi
weo.IranciszekNiepoklczycki}u w r.
uciek z bolszewickieo wizienia. raIi
do nieo }ako 8letni komendant Iolskie}
0ranizac}i Wo}skowe} w ytomierzu. Cele
politykirosy}skie}w stosunkudo Iolskibyy
mua za dobrzeznane,podobnie}aksambol
szewizm.0d sierpniazo r.suyw Wo}sku
Iolskimi walczyw wo}niepolskosowieckie}.
ycie w konspiracji
Iracowapotemw sawne}Dw}ce0d
dziale II Sztabu Ceneralneo, czyli polskim
wywiadzie wo}skowym. 0statecznie }ednak
zostasaperem.We wrzeniu r.walczy,
w stopniu ma}ora, }ako dowdca o. baonu
saperw Armii Modlin. Wysany do War
szawy,chosamnidyteonie potwierdzi,
weduwiadkw,kierowaprzyotowaniami
do zamachuna Fitlera,oranizowaneoprzez
SubZwycistwuIolski.
Io krtkimpobyciew niewoliniemieckie}
wrcido stolicyi zaczdziaaw konspira
c}i. Zoranizowa przeznaczony do biece}
walkiZwizek0dwetu,zostaszeIemsaperw
ZwizkuWalkiZbro}ne},potemArmiiKra}owe},
wsptworzytakeKierownictwoDywers}i
KomendyCwne}AK(Kedyw)i byzastp
c}eokomendantaAuustaIieldorIaNila.
Wiosn| r.koordynowaakc}pomocydla
ydowskichpowstacww etcie.Awansowany
na pukownika,w IowstaniuWarszawskim
bydowdcsaperworazszeIemprodukc}i
uzbro}eniai materiawwybuchowych.
Io powrocie z niewoli niemieckie}, w lu
tym | r., walk z komunistami uwaa
za rzeczoczywist.Zaczdziaaw Deleatu
rzeSiZbro}nychna Kra},a po }e} rozwizaniu
w ZrzeszeniuWolnoi Niezawiso.
Prezes WiN
Nieduopotemzostazdekonspirowany
przez wasneo przeooneo, pierwszeo
prezesa WiN, pk. }ana Rzepeckieo, ktry
po aresztowaniu, uwierzywszy w zapew
nienia komunistw, wezwa podwadnych
do u}awnienia,wysya}cm.in.listna prywat
nyadresNiepoklczyckieo.enuratowa si
przedzatrzymaniem,wyskaku}cz mieszka
niaprzezokno.
}ako prezes II Zarzdu Cwneo WiN
odbudowa struktury Zrzeszenia, zorani
zowa wywiad i nawiza czno z zara
nic.W wynikuzdradyzostaaresztowany
w Zabrzu, w sierpniu | r., m.in. przez
ppk. }zeIa Raskieo. Ioniewa odm
wiwsppracyz oprawcami,zostaskazany
na mierw pokazowymtzw.procesiekra
kowskimw |,r.Niepoklczyckibyprzeko
nany,e dowdcywo}skowina takwysokich
stanowiskach }ak on czasami zna}du} si
w takich sytuac}ach, e powinni zdecydo
wa sizin,ale nie wolnoimkapitulowa
lubrobiwolty.
Mimoe o to nie prosi,8ierutzamienimu
karmiercina doywocie.Spdziw wizie
niuzzmiesice.Zmarw Warszawiew ,| r.,
do kocawiernyideaomAKstara sipoma
aprzeladowanymonierzom.
Joanna Szarkowa
Mg wyj zwizienia
komunistycznego bez
procesu, zawansem
generalskim, Virtuti
Militari ikrzyem
grunwaldzkim.
Propozycj odrzuci.
Skazany namier,
niepoprosi oask.
A
res}eniemieckai sowieckawe wrzeniu r.
przyniosykresniepodlee}Iolsce.ysicepol
skich ocerw i onierzy nie zoyo }ednak broni.
Irzezkole}nelatawalczylio odzyskaniesuwerenneo
i niezawiseo pastwa. Nie tylko na okupowanych
terenach II Rzeczpospolite}, ale take na wszystkich
Irontach II wo}ny wiatowe}.}e} koniec nie przynis
upranione} wolnoci, a okupac}a zostaa zastpiona
przeznarzuconysireimtotalitarny.Z punktuwi
dzenia onierzy wolne} Iolski, rok | nie zmieni
zasadniczo sytuac}i. Nadal w ziemiankach i lenych
bunkrachsnuliplanyzrzuceniaobceo}arzmai przy
wrceniaorukorony.Wieluz nichz tsknotspol
daona wschd,dzieza sowieckranicpozostaa
poowaprzedwo}enne}Iolski.Irzezpierwszelatali
czylina wywalczenieniepodleoci.Cdyokazao si
to niemoliwe,czudziasi,e monabdziewrci
do }awneoycia.Inni,w obliczunarasta}cychrepre
s}i,pozostaliw podziemiu,liczc}u tylkona honorow
mier.
Filip Musia
Ostatni onierze
zbrojnego podziemia
niepodlegociowego
ginli zrk
komunistycznych
oprawcw.
1
marca r.w wizieniumokotowskim
bypodobnydo wieluinnychponurych
dniw przeniknite}strachemi terrorem
stalinowskie}Iolsce.Iomidzyodzinzo.oo
a zo.| strzaem w ty owy rozstrzelani
zostali przywdcy IV Zarzdu Cwneo
Zrzeszenia Wolno i Niezawiso pre
zes WiN ppk ukasz Ciepliski (Iu,
Ludwik)i }eona}blisiwsppracownicy.
Ostatni onierze
worzyliostatniekierownictwoostatnie}
olnopolskie}konspirac}i,wprost(oraniza
cy}niei personalnie)kontynuu}ce}od | r.
dzieo Armii Kra}owe}. Data ich kani
marca r.symboliczniezamykadzie}e
konspirac}iniepodleociowe},zapocztko
wane}z,wrzenia r.w przededniukapi
tulac}ioblone}przezNiemcwWarszawy,
kiedyto rupaocerwWIz en.Michaem
okarzewskimKaraszewiczem zawizaa
Sub Zwycistwu Iolski (pnie} prze
ksztacankole}now ZwizekWalkiZbro}ne}
i ArmiKra}ow,zaw | r.w Deleatur
Si Zbro}nych, na bazie ktre} utworzono
we wrzeniu teo roku WiN). Spord or
anizatorwSZIdwchwsporanizowao
i kierowaoZrzeszeniemWiN.prezesemI ZC
WiN by pk }an Rzepecki, rozpracowany
i aresztowany przez NKWD i U8 w listopa
dzie | r., za prezesem II ZC WiN pk
Iranciszek Niepoklczycki, aresztowany
przezkomunistycznbezpiekw padzier
niku|r.
Egzekucja upaszki
Z te} same} zbiorcze} celi wizienia
mokotowskieo nieco wczenie}, 8 luteo
r., wyprowadzono na mier ocerw
Wileskieo 0kru AK. ppk. Antonieo
0lechnowicza Iodhoreckieo, m}r. Zy
munta Szendzielarza upaszk, kpt. Fen
ryka 8orowskieo rzmiela, por. Luc}ana
Minkiewicza Wiktora. upaszka, ocer
kawalerii w kampanii wrzeniowe} r.,
byna}synnie}szymchybapolskimdowdc
partyzanckimw czasieIIwo}nywiatowe}.
Kiedy kaci przyszli do zbiorcze} celi
miercipo ma}oraupaszk,ten}akwspo
minawspwizieMieczysawCho}nacki
waniewyszedz -kaplicy-|przepierzenia
w celi|,dzie simodli.Iodszedspoko}nie
do drzwi,nastpniezatrzyma sina chwil,
odwraca}cbokiemdo pozosta}cychw celi,
i poena sowami. -z 8oiem panowie-.
0dpowiedziamuchrosw.-z 8oiem-.
Znikn nam z oczu za zatrzanitymi
drzwiami.
Skazany prowadzony by wieczorem,
w porze wizienneo apelu, przez dzie
dziniec, pod zwizane z tyu rce, przez
dwch stranikw, trzeci stranik kat
postpowa tu za nimi. W pomieszczeniu
pomidzy maazynem a ani wizienn
nastpowa strza w ty owy. Straconych
chowanow bezimiennychrobach,do dzisia}
niezidentykowanych.
Zostaa legenda
Io ezekuc}i upaszki i towarzyszy
wspomina wspwizie dano syna
zakoczenia apelu i w tym momencie, nim
zdylimy si roze}, wystpi |wizie|
Macie} }ele, zwraca}c si do nas, abymy
chwilciszyuczcilipamikolewonie
rzy.Iadakomenda-baczno-,a po minu
cie -spoczn-, po czym powiedzia }eszcze
-dziku} panom-. o niezwyka scena
w mie}scu, dzie komunici starali si swe
oary upodli i zderadowa psychicznie.
e}leendynie udao sizabi.
Janusz Kurtyka
Franciszek Niepoklczycki w czasie tzw. procesu krakowskiego, wrzesie r.
Leopold Okulicki ps. Niedwiadek
wLondynie, / r., ostatni
komendant AK, porwany isdzony
wMoskwie, gdzie zmar wwizieniu
w r.
Franciszek Niepoklczycki, fotograa wykonana w areszcie UB w Krakowie w r.

l
N
S
1
1
U
1

P
O
L
S
K
l

l

M
U
Z
L
U
M

l
M
.

G
L
N
.

S
l
K
O
k
S
K
l
L
G
O
onierze
iobywatele
l
P
N
M
U
Z
L
U
M

W
l
N
C
L
N
1
L
G
O

W
l
1
O
S
A

W

W
l
L
k
Z
C
R
O
S
A
W
l
C
A
C
R
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0

G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
NIEZOMNY
Drog honoru
WSTP
U
askawiony, odmwi wczenie}sze
o wy}cia z wizienia. Io uwolnie
niu nie zwrci si o rehabilitac}.
Ik IranciszekNiepoklczyckiz komunistami
nie poszedna adenkompromis,bo wybra
prostdrodrohonoruIolakaprawdzi
weo.IranciszekNiepoklczycki}u w r.
uciek z bolszewickieo wizienia. raIi
do nieo }ako 8letni komendant Iolskie}
0ranizac}i Wo}skowe} w ytomierzu. Cele
politykirosy}skie}w stosunkudo Iolskibyy
mua za dobrzeznane,podobnie}aksambol
szewizm.0d sierpniazo r.suyw Wo}sku
Iolskimi walczyw wo}niepolskosowieckie}.
ycie w konspiracji
Iracowapotemw sawne}Dw}ce0d
dziale II Sztabu Ceneralneo, czyli polskim
wywiadzie wo}skowym. 0statecznie }ednak
zostasaperem.We wrzeniu r.walczy,
w stopniu ma}ora, }ako dowdca o. baonu
saperw Armii Modlin. Wysany do War
szawy,chosamnidyteonie potwierdzi,
weduwiadkw,kierowaprzyotowaniami
do zamachuna Fitlera,oranizowaneoprzez
SubZwycistwuIolski.
Io krtkimpobyciew niewoliniemieckie}
wrcido stolicyi zaczdziaaw konspira
c}i. Zoranizowa przeznaczony do biece}
walkiZwizek0dwetu,zostaszeIemsaperw
ZwizkuWalkiZbro}ne},potemArmiiKra}owe},
wsptworzytakeKierownictwoDywers}i
KomendyCwne}AK(Kedyw)i byzastp
c}eokomendantaAuustaIieldorIaNila.
Wiosn| r.koordynowaakc}pomocydla
ydowskichpowstacww etcie.Awansowany
na pukownika,w IowstaniuWarszawskim
bydowdcsaperworazszeIemprodukc}i
uzbro}eniai materiawwybuchowych.
Io powrocie z niewoli niemieckie}, w lu
tym | r., walk z komunistami uwaa
za rzeczoczywist.Zaczdziaaw Deleatu
rzeSiZbro}nychna Kra},a po }e} rozwizaniu
w ZrzeszeniuWolnoi Niezawiso.
Prezes WiN
Nieduopotemzostazdekonspirowany
przez wasneo przeooneo, pierwszeo
prezesa WiN, pk. }ana Rzepeckieo, ktry
po aresztowaniu, uwierzywszy w zapew
nienia komunistw, wezwa podwadnych
do u}awnienia,wysya}cm.in.listna prywat
nyadresNiepoklczyckieo.enuratowa si
przedzatrzymaniem,wyskaku}cz mieszka
niaprzezokno.
}ako prezes II Zarzdu Cwneo WiN
odbudowa struktury Zrzeszenia, zorani
zowa wywiad i nawiza czno z zara
nic.W wynikuzdradyzostaaresztowany
w Zabrzu, w sierpniu | r., m.in. przez
ppk. }zeIa Raskieo. Ioniewa odm
wiwsppracyz oprawcami,zostaskazany
na mierw pokazowymtzw.procesiekra
kowskimw |,r.Niepoklczyckibyprzeko
nany,e dowdcywo}skowina takwysokich
stanowiskach }ak on czasami zna}du} si
w takich sytuac}ach, e powinni zdecydo
wa sizin,ale nie wolnoimkapitulowa
lubrobiwolty.
Mimoe o to nie prosi,8ierutzamienimu
karmiercina doywocie.Spdziw wizie
niuzzmiesice.Zmarw Warszawiew ,| r.,
do kocawiernyideaomAKstara sipoma
aprzeladowanymonierzom.
Joanna Szarkowa
Mg wyj zwizienia
komunistycznego bez
procesu, zawansem
generalskim, Virtuti
Militari ikrzyem
grunwaldzkim.
Propozycj odrzuci.
Skazany namier,
niepoprosi oask.
A
res}eniemieckai sowieckawe wrzeniu r.
przyniosykresniepodlee}Iolsce.ysicepol
skich ocerw i onierzy nie zoyo }ednak broni.
Irzezkole}nelatawalczylio odzyskaniesuwerenneo
i niezawiseo pastwa. Nie tylko na okupowanych
terenach II Rzeczpospolite}, ale take na wszystkich
Irontach II wo}ny wiatowe}.}e} koniec nie przynis
upranione} wolnoci, a okupac}a zostaa zastpiona
przeznarzuconysireimtotalitarny.Z punktuwi
dzenia onierzy wolne} Iolski, rok | nie zmieni
zasadniczo sytuac}i. Nadal w ziemiankach i lenych
bunkrachsnuliplanyzrzuceniaobceo}arzmai przy
wrceniaorukorony.Wieluz nichz tsknotspol
daona wschd,dzieza sowieckranicpozostaa
poowaprzedwo}enne}Iolski.Irzezpierwszelatali
czylina wywalczenieniepodleoci.Cdyokazao si
to niemoliwe,czudziasi,e monabdziewrci
do }awneoycia.Inni,w obliczunarasta}cychrepre
s}i,pozostaliw podziemiu,liczc}u tylkona honorow
mier.
Filip Musia
Ostatni onierze
zbrojnego podziemia
niepodlegociowego
ginli zrk
komunistycznych
oprawcw.
1
marca r.w wizieniumokotowskim
bypodobnydo wieluinnychponurych
dniw przeniknite}strachemi terrorem
stalinowskie}Iolsce.Iomidzyodzinzo.oo
a zo.| strzaem w ty owy rozstrzelani
zostali przywdcy IV Zarzdu Cwneo
Zrzeszenia Wolno i Niezawiso pre
zes WiN ppk ukasz Ciepliski (Iu,
Ludwik)i }eona}blisiwsppracownicy.
Ostatni onierze
worzyliostatniekierownictwoostatnie}
olnopolskie}konspirac}i,wprost(oraniza
cy}niei personalnie)kontynuu}ce}od | r.
dzieo Armii Kra}owe}. Data ich kani
marca r.symboliczniezamykadzie}e
konspirac}iniepodleociowe},zapocztko
wane}z,wrzenia r.w przededniukapi
tulac}ioblone}przezNiemcwWarszawy,
kiedyto rupaocerwWIz en.Michaem
okarzewskimKaraszewiczem zawizaa
Sub Zwycistwu Iolski (pnie} prze
ksztacankole}now ZwizekWalkiZbro}ne}
i ArmiKra}ow,zaw | r.w Deleatur
Si Zbro}nych, na bazie ktre} utworzono
we wrzeniu teo roku WiN). Spord or
anizatorwSZIdwchwsporanizowao
i kierowaoZrzeszeniemWiN.prezesemI ZC
WiN by pk }an Rzepecki, rozpracowany
i aresztowany przez NKWD i U8 w listopa
dzie | r., za prezesem II ZC WiN pk
Iranciszek Niepoklczycki, aresztowany
przezkomunistycznbezpiekw padzier
niku|r.
Egzekucja upaszki
Z te} same} zbiorcze} celi wizienia
mokotowskieo nieco wczenie}, 8 luteo
r., wyprowadzono na mier ocerw
Wileskieo 0kru AK. ppk. Antonieo
0lechnowicza Iodhoreckieo, m}r. Zy
munta Szendzielarza upaszk, kpt. Fen
ryka 8orowskieo rzmiela, por. Luc}ana
Minkiewicza Wiktora. upaszka, ocer
kawalerii w kampanii wrzeniowe} r.,
byna}synnie}szymchybapolskimdowdc
partyzanckimw czasieIIwo}nywiatowe}.
Kiedy kaci przyszli do zbiorcze} celi
miercipo ma}oraupaszk,ten}akwspo
minawspwizieMieczysawCho}nacki
waniewyszedz -kaplicy-|przepierzenia
w celi|,dzie simodli.Iodszedspoko}nie
do drzwi,nastpniezatrzyma sina chwil,
odwraca}cbokiemdo pozosta}cychw celi,
i poena sowami. -z 8oiem panowie-.
0dpowiedziamuchrosw.-z 8oiem-.
Znikn nam z oczu za zatrzanitymi
drzwiami.
Skazany prowadzony by wieczorem,
w porze wizienneo apelu, przez dzie
dziniec, pod zwizane z tyu rce, przez
dwch stranikw, trzeci stranik kat
postpowa tu za nimi. W pomieszczeniu
pomidzy maazynem a ani wizienn
nastpowa strza w ty owy. Straconych
chowanow bezimiennychrobach,do dzisia}
niezidentykowanych.
Zostaa legenda
Io ezekuc}i upaszki i towarzyszy
wspomina wspwizie dano syna
zakoczenia apelu i w tym momencie, nim
zdylimy si roze}, wystpi |wizie|
Macie} }ele, zwraca}c si do nas, abymy
chwilciszyuczcilipamikolewonie
rzy.Iadakomenda-baczno-,a po minu
cie -spoczn-, po czym powiedzia }eszcze
-dziku} panom-. o niezwyka scena
w mie}scu, dzie komunici starali si swe
oary upodli i zderadowa psychicznie.
e}leendynie udao sizabi.
Janusz Kurtyka
Franciszek Niepoklczycki w czasie tzw. procesu krakowskiego, wrzesie r.
Leopold Okulicki ps. Niedwiadek
wLondynie, / r., ostatni
komendant AK, porwany isdzony
wMoskwie, gdzie zmar wwizieniu
w r.
Franciszek Niepoklczycki, fotograa wykonana w areszcie UB w Krakowie w r.

l
N
S
1
1
U
1

P
O
L
S
K
l

l

M
U
Z
L
U
M

l
M
.

G
L
N
.

S
l
K
O
k
S
K
l
L
G
O
onierze
iobywatele
l
P
N
M
U
Z
L
U
M

W
l
N
C
L
N
1
L
G
O

W
l
1
O
S
A

W

W
l
L
k
Z
C
R
O
S
A
W
l
C
A
C
R
I 8kDI N P DDI l Ml Nl P DDl C D Cl DW P D ! 945 kDkU
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
TOPOGRAFIA ZBROJNEGO OPORU TOPOGRAFIA ZBROJNEGO OPORU
W
|r. wpodziemiu wci walczyo
, tys. onierzy. Ioowa znich pod
leaa rozkazom oranizac}i, ktre
powstay zkadr rozwizane} wstyczniu teo
roku Armii Kra}owe}. Iolskie podziemne wo}
sko zastpia, budowana od|r. przez pk.
Auusta Lmila IieldorIa Nila, oranizac}a
Niepodleo, krypt. NIL. Wodrnieniu
od AK bya ona kadrowa i miaa charakter
spoecznowo}skowy, a przyotowywano
}dodziaania pod okupac} sowieck. Szybko
}ednak zostaa uznana zazdekonspirowan.
wmarcu |r. wrce Sowietw tra Nil,
awkrtce pnie} wraz zprzywdcami Iolski
Iodziemne} podstpnie u}to ostatnieo ko
mendanta wneo AK izwierzchnika NIL
en. Leopolda 0kulickieo Niedwiadka.
W mie}sce NIL powoano Deleatur Si
Zbro}nych naKra}, naktre} czele stan pk
}an Rzepecki 0. DSZ prze}a nie tyl
ko aparat Niepodleoci, ale take wci
Iunkc}onu}c sie demobilizacy}n AK (AK
wLikwidac}i). W}edne} zulotek Deleatury
pisano. Dopki kra} }estpod okupac} wo}sk
rosy}skich, dopki w kra}u hula rosy}skie
NKWD czy }eo rodzima odmiana, aenci
-urzdw bezpieczestwa- nie ma nie
podlee} Iolski, niema wolneo obywatela.
8iaoczerwone sztandary su tylko doza
krycia niewoli narodu polskieo, biaeo
ora symbol wolnoci nosz ludzie, ktrzy
snarzdziem obceo ucisku.
O wolno i niezawiso
Szybko zmienia}ca si sytuac}a w po
wo}enne} Iolsce sprawia, e take DSZ zo
staa rozwizana. Zdaniem Rzepeckieo,
w konsekwenc}i postanowie konIerenc}i
}ataskie} oraz utworzenia ymczasowe
o Rzdu }ednoci Narodowe} opr zbro}ny
niem doprowadzi dowyzwolenia kra}u.
Namie}sce DSZ utworzono Zrzeszenie Wol
no iNiezawiso (WiN). Zaoyciele WiN
pisali. Warunki ycia obywatela polskieo
dalekie sodteo obrazu, ktry mieli przed
oczyma incy onierze Iolski Iodziem
ne}. Wierni }e} testamentowi pode}mu}emy
polityczn walk o }eo urzeczywistnienie.
Nienasz }estwin, epodstawowe prawo wol
neo obywatela wdemokratycznym pastwie
prawo zrzeszaniasi musimy realizowa
wpostaci ta}ne}.
Irzez kole}nych kilka lat Zrzeszenie WiN
bdce w proste} linii kontynuatorem idei
AK byo na}wanie}sz ina}licznie}sz zor
anizac}i konspiracy}nych. Kierowali nim
kole}no. }an Rzepecki (aresztowany }esieni
| r.), Iranciszek Niepoklczycki (areszto
wany }esieni | r.), Wincenty Kwieciski
(aresztowany z pocztkiem |, r.) oraz u
kasz Ciepliski (aresztowany }esieni |, r.).
Ukierunkowano }e na dziaania polityczne.
propaand wyborcz, u}awnianie zbrodni
systemu komunistyczneo, zapewnianie do
pywu niezalene} odkomunistw inIorma
c}i. }ednak wzwizku zdziaaniami NKWD G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
i M8I nie zdoano w peni zdemobilizowa
oddziaw zbro}nych, ktre staysi }edynym
zabezpieczeniem konspiratorw oraz ludnoci
przed repres}ami komunistyczneo reimu.
Wielu onierzy podziemia niechciao te od
chodzi docywila, liczc, ewkrtce moliwe
stanie si odzyskanie przez Iolsk niepod
leoci. Iormalnie nastawionemu na dzia
alno polityczn WiNowi podleao wic
w | r. kilka tysicy onierzy podziemia.
Na}bardzie} znanymi oddziaami podporzd
kowanymi WiNowi dowodzili m}r Marian
8ernaciak 0rlik, m}r Fieronim Dekutowski
Zapora, m}r Iranciszek }askulski Zao
czyk oraz kpt. Kazimierz Kamieski Fuzar.
Z ryngrafem na piersi
Dru, pod wzldem liczebnoci, zbro}n
oranizac} konspiracy}n polskieo podzie
mia niepodleocioweo byo powo}nie Naro
dowe Z}ednoczenie Wo}skowe. Iowstao ono
zpoczenia Narodowe} 0ranizac}i Wo}sko
we} i Narodowych Si Zbro}nych, z ktrymi
pnie} scaliasi 0ranizac}a Iolska. Zbro}ne
podziemie narodowe, kierowane m.in. przez
pk. adeusza Danilewicza, ppk. Stanisawa
Kasznic, pk. 8ronisawa 8anasika, szczy
cio si szczelnie znanymi oddziaami
partyzanckimi, dowodzonymi m.in. przez
kpt. Fenryka Ilame 8artka, m}r. Iranciszka
Irzysiniaka 0}ca }ana czykpt. }ana Duba
niowskieo Salw.
Znakiem rozpoznawczym partyzantw
wywodzcych si ideowo z obozu narodo
weo byy przypite na piersi rynraIy.
o narodowcy pierwsi podkrelali zaro
enie pynce ze wschodu i opowiadali si
zabezkompromisow walk zSowietami, pod
koniec wo}ny odrzuca}c moliwo taktycz
neo wspdziaania zArmi Czerwon. Iod
wadni leendarneo dowdcy zMazowsza st.
sier. Mieczysawa Dziemieszkiewicza Ro}a
przysiali. Walk oWielk Iolsk uwaam
za na}wikszy sw} obowizek. Wstpu}c
w szerei NZW, mam szczer i nieprzymu
szon wol. Wpierw zin, anieli zdradz.
Irzysiam Ianu 8ou Wszechmocemu
wr}cy wite} }edynemu, ewiernie bd
walczy oniepodleo Iolski.
O ora i koron
Skomplikowana sytuac}a powo}enna spra
wiaa, e obok oranizac}i o zasiu olno
polskim, w podziemiu zbro}nym dziaao
szere zrupowa partyzanckich o zasiu
reionalnym oraz oddziaw olokalnym za
kresie dziaania. Na bazie rozwizane} AK
powstaway obe}mu}ce swym zasiiem
wikszy teren oranizac}e, takie }ak. Ruch
0poru Armii Kra}owe}, Armia Kra}owa
0bywatelska, Konspiracy}ne Wo}sko Iolskie
kpt. Stanisawa So}czyskieo Warszyca
czyWielkopolska Samodzielna Crupa 0chot
nicza Warta ppk. Andrze}a Rzewuskieo
Faczy, walczya . Wileska 8ryada AK
m}r. Zymunta Szendzielarza upaszki,
aktywne byy Lksterytorialne 0kri AK
Wileski iLwowski odtworzone naIomorzu
Cdaskim i Dolnym lsku po akc}ach
wysiedle Iolakw zKresw. 0bok
nich dziaay take po}edyncze
oddziay czyzrupowania par
tyzanckie ozrnicowanym
rodowodzie }ednym zna}
wikszych byo operu}ce
na Iodhalu Zrupowanie
Iartyzanckie 8yskawica
m}r. }zeIa Kurasia 0nia.
Walk zbro}n z sowiec
kim okupantem kontynuowa
y take oddziay AK naziemiach
wczonych do ZSRS. Cho cz o
nierzy przerzucono na zachodni
stron 8uu, nawschd odlinii Cur
zona bilisi partyzanci naNoword
czynie, Wileszczynie oraz nazie
mi lwowskie}. Wikszo oddziaw
zostaa rozbita }eszcze w | r., cho
niektre Iormac}e walczyy znacznie
due}. Leendarny dowdca zNowo
rdczyzny ppor. Anatol Radziwonik
0lech pole wwalce wiosn |r.
0statni leni naziemiach utraconych zostali
zabici lub u}ci przez Sowietw w r.
Ostatni leni
Iozosta}cy wkonspirac}i dziaacze liczyli,
ewolno udasi odzyska wkonsekwenc}i
koniktu zbro}neo midzy zachodnimi alian
tami aZSRS lub eZachd dopilnu}e przepro
wadzenia wIolsce wolnych wyborw doSe}
mu Ustawodawczeo. Nadzie}e teprzekrelia
}ednak bierna postawa zachodnich aliantw
wobec wyborczeo Iaszerstwa z|,r. Wielu
konspiratorw pod}o decyz} ozaprzestaniu
dziaa w podziemiu, kilkadziesit tysicy
osb skorzystao ztzw. amnestii zluteo
|,r. iusiowao wrci do}awneo
ycia. Wpoczeniu zcoraz sku
tecznie}szymi akc}ami bezpie
ki zdecydowao tooIaktycz
ne} likwidac}i podziemia.
Io|8r. niebyo }uor
anizac}i konspiracy}nych
o zasiu olnopolskim
czy nawet reionalnym
nie liczc zrupowania kpt.
Kamieskieo Fuzara, ope
ru}ceo na Mazowszu i ziemi
biaostockie}. Zostao ono rozbite
dopiero w z r. w ramach ubec
kie} operac}i Cezary, prowadzo
ne} od |8 r. przeciw dziaaczom
WiNu. Wikszo Iunkc}onu}cych
wwczas oddziaw zbro}nych byo
}u }edynie kilku lub kilkunasto
osobowymi rupami przetrwania.
Iartyzanci mieli wybr trwania
wwalce lub oddaniasi wrce bez
pieki, corwnaosi wieloletniemu
wizieniu lub mierci. Liczebno podziemia
zbro}neo w | r. szacowana na ok. , tys.
osb, poamnestii z|,r. spada dook. 8oo,
by w latach o. wynosi od zoo do oo osb.
Likwidac}i ostatnich oddziaw towarzyszya
kampania terroru, ma}ca zniechca ewen
tualnych naladowcw do pode}mowania
dziaa.
0statni leny, onierz ZWZAK, ap
nie} WiN }zeI Iranczak Lalu, zin wwal
ce wpadzierniku r.
flIlp Musla
Szabl odbierzemy
Iygmunt SzendzleIarz upaszka {wrcdku, zryngrafem naplersl} zeswyml
cnlerzaml. NAsqsronrI stuonr: Mjr Hlercnlm Dekutcwskl Iapcra {wrcdku
naplerwszym pIanle} zeswyml cnlerzaml
Zajcie Polski przez
Armi Czerwon
iwczenie poowy
jejterytorium doZSRS
sprawio, edziesitki
tysicy onierzy
podziemia niezoyo
broni. Gotowi byli
walczy oodzyskanie
wolnoci iziemi, czyli
tego, conam obca
przemoc wzia.
Iedna zpleczcl
uywanych
przez
partyzantw
zezgrupcwanla
8yskawlca
pcr. Izefa
kurasla
Dgnla

Z
L
S
Z

R
l
S
1
O
k
C
Z
N
L

W
l
N
-
U
Z
8
l
O
k

!
A
N
U
S
Z
A

C
Z
L
C
R
O
W
S
K
l
L
G
O
l
P
N
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
TOPOGRAFIA ZBROJNEGO OPORU TOPOGRAFIA ZBROJNEGO OPORU
W
|r. wpodziemiu wci walczyo
, tys. onierzy. Ioowa znich pod
leaa rozkazom oranizac}i, ktre
powstay zkadr rozwizane} wstyczniu teo
roku Armii Kra}owe}. Iolskie podziemne wo}
sko zastpia, budowana od|r. przez pk.
Auusta Lmila IieldorIa Nila, oranizac}a
Niepodleo, krypt. NIL. Wodrnieniu
od AK bya ona kadrowa i miaa charakter
spoecznowo}skowy, a przyotowywano
}dodziaania pod okupac} sowieck. Szybko
}ednak zostaa uznana zazdekonspirowan.
wmarcu |r. wrce Sowietw tra Nil,
awkrtce pnie} wraz zprzywdcami Iolski
Iodziemne} podstpnie u}to ostatnieo ko
mendanta wneo AK izwierzchnika NIL
en. Leopolda 0kulickieo Niedwiadka.
W mie}sce NIL powoano Deleatur Si
Zbro}nych naKra}, naktre} czele stan pk
}an Rzepecki 0. DSZ prze}a nie tyl
ko aparat Niepodleoci, ale take wci
Iunkc}onu}c sie demobilizacy}n AK (AK
wLikwidac}i). W}edne} zulotek Deleatury
pisano. Dopki kra} }estpod okupac} wo}sk
rosy}skich, dopki w kra}u hula rosy}skie
NKWD czy }eo rodzima odmiana, aenci
-urzdw bezpieczestwa- nie ma nie
podlee} Iolski, niema wolneo obywatela.
8iaoczerwone sztandary su tylko doza
krycia niewoli narodu polskieo, biaeo
ora symbol wolnoci nosz ludzie, ktrzy
snarzdziem obceo ucisku.
O wolno i niezawiso
Szybko zmienia}ca si sytuac}a w po
wo}enne} Iolsce sprawia, e take DSZ zo
staa rozwizana. Zdaniem Rzepeckieo,
w konsekwenc}i postanowie konIerenc}i
}ataskie} oraz utworzenia ymczasowe
o Rzdu }ednoci Narodowe} opr zbro}ny
niem doprowadzi dowyzwolenia kra}u.
Namie}sce DSZ utworzono Zrzeszenie Wol
no iNiezawiso (WiN). Zaoyciele WiN
pisali. Warunki ycia obywatela polskieo
dalekie sodteo obrazu, ktry mieli przed
oczyma incy onierze Iolski Iodziem
ne}. Wierni }e} testamentowi pode}mu}emy
polityczn walk o }eo urzeczywistnienie.
Nienasz }estwin, epodstawowe prawo wol
neo obywatela wdemokratycznym pastwie
prawo zrzeszaniasi musimy realizowa
wpostaci ta}ne}.
Irzez kole}nych kilka lat Zrzeszenie WiN
bdce w proste} linii kontynuatorem idei
AK byo na}wanie}sz ina}licznie}sz zor
anizac}i konspiracy}nych. Kierowali nim
kole}no. }an Rzepecki (aresztowany }esieni
| r.), Iranciszek Niepoklczycki (areszto
wany }esieni | r.), Wincenty Kwieciski
(aresztowany z pocztkiem |, r.) oraz u
kasz Ciepliski (aresztowany }esieni |, r.).
Ukierunkowano }e na dziaania polityczne.
propaand wyborcz, u}awnianie zbrodni
systemu komunistyczneo, zapewnianie do
pywu niezalene} odkomunistw inIorma
c}i. }ednak wzwizku zdziaaniami NKWD G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
i M8I nie zdoano w peni zdemobilizowa
oddziaw zbro}nych, ktre staysi }edynym
zabezpieczeniem konspiratorw oraz ludnoci
przed repres}ami komunistyczneo reimu.
Wielu onierzy podziemia niechciao te od
chodzi docywila, liczc, ewkrtce moliwe
stanie si odzyskanie przez Iolsk niepod
leoci. Iormalnie nastawionemu na dzia
alno polityczn WiNowi podleao wic
w | r. kilka tysicy onierzy podziemia.
Na}bardzie} znanymi oddziaami podporzd
kowanymi WiNowi dowodzili m}r Marian
8ernaciak 0rlik, m}r Fieronim Dekutowski
Zapora, m}r Iranciszek }askulski Zao
czyk oraz kpt. Kazimierz Kamieski Fuzar.
Z ryngrafem na piersi
Dru, pod wzldem liczebnoci, zbro}n
oranizac} konspiracy}n polskieo podzie
mia niepodleocioweo byo powo}nie Naro
dowe Z}ednoczenie Wo}skowe. Iowstao ono
zpoczenia Narodowe} 0ranizac}i Wo}sko
we} i Narodowych Si Zbro}nych, z ktrymi
pnie} scaliasi 0ranizac}a Iolska. Zbro}ne
podziemie narodowe, kierowane m.in. przez
pk. adeusza Danilewicza, ppk. Stanisawa
Kasznic, pk. 8ronisawa 8anasika, szczy
cio si szczelnie znanymi oddziaami
partyzanckimi, dowodzonymi m.in. przez
kpt. Fenryka Ilame 8artka, m}r. Iranciszka
Irzysiniaka 0}ca }ana czykpt. }ana Duba
niowskieo Salw.
Znakiem rozpoznawczym partyzantw
wywodzcych si ideowo z obozu narodo
weo byy przypite na piersi rynraIy.
o narodowcy pierwsi podkrelali zaro
enie pynce ze wschodu i opowiadali si
zabezkompromisow walk zSowietami, pod
koniec wo}ny odrzuca}c moliwo taktycz
neo wspdziaania zArmi Czerwon. Iod
wadni leendarneo dowdcy zMazowsza st.
sier. Mieczysawa Dziemieszkiewicza Ro}a
przysiali. Walk oWielk Iolsk uwaam
za na}wikszy sw} obowizek. Wstpu}c
w szerei NZW, mam szczer i nieprzymu
szon wol. Wpierw zin, anieli zdradz.
Irzysiam Ianu 8ou Wszechmocemu
wr}cy wite} }edynemu, ewiernie bd
walczy oniepodleo Iolski.
O ora i koron
Skomplikowana sytuac}a powo}enna spra
wiaa, e obok oranizac}i o zasiu olno
polskim, w podziemiu zbro}nym dziaao
szere zrupowa partyzanckich o zasiu
reionalnym oraz oddziaw olokalnym za
kresie dziaania. Na bazie rozwizane} AK
powstaway obe}mu}ce swym zasiiem
wikszy teren oranizac}e, takie }ak. Ruch
0poru Armii Kra}owe}, Armia Kra}owa
0bywatelska, Konspiracy}ne Wo}sko Iolskie
kpt. Stanisawa So}czyskieo Warszyca
czyWielkopolska Samodzielna Crupa 0chot
nicza Warta ppk. Andrze}a Rzewuskieo
Faczy, walczya . Wileska 8ryada AK
m}r. Zymunta Szendzielarza upaszki,
aktywne byy Lksterytorialne 0kri AK
Wileski iLwowski odtworzone naIomorzu
Cdaskim i Dolnym lsku po akc}ach
wysiedle Iolakw zKresw. 0bok
nich dziaay take po}edyncze
oddziay czyzrupowania par
tyzanckie ozrnicowanym
rodowodzie }ednym zna}
wikszych byo operu}ce
na Iodhalu Zrupowanie
Iartyzanckie 8yskawica
m}r. }zeIa Kurasia 0nia.
Walk zbro}n z sowiec
kim okupantem kontynuowa
y take oddziay AK naziemiach
wczonych do ZSRS. Cho cz o
nierzy przerzucono na zachodni
stron 8uu, nawschd odlinii Cur
zona bilisi partyzanci naNoword
czynie, Wileszczynie oraz nazie
mi lwowskie}. Wikszo oddziaw
zostaa rozbita }eszcze w | r., cho
niektre Iormac}e walczyy znacznie
due}. Leendarny dowdca zNowo
rdczyzny ppor. Anatol Radziwonik
0lech pole wwalce wiosn |r.
0statni leni naziemiach utraconych zostali
zabici lub u}ci przez Sowietw w r.
Ostatni leni
Iozosta}cy wkonspirac}i dziaacze liczyli,
ewolno udasi odzyska wkonsekwenc}i
koniktu zbro}neo midzy zachodnimi alian
tami aZSRS lub eZachd dopilnu}e przepro
wadzenia wIolsce wolnych wyborw doSe}
mu Ustawodawczeo. Nadzie}e teprzekrelia
}ednak bierna postawa zachodnich aliantw
wobec wyborczeo Iaszerstwa z|,r. Wielu
konspiratorw pod}o decyz} ozaprzestaniu
dziaa w podziemiu, kilkadziesit tysicy
osb skorzystao ztzw. amnestii zluteo
|,r. iusiowao wrci do}awneo
ycia. Wpoczeniu zcoraz sku
tecznie}szymi akc}ami bezpie
ki zdecydowao tooIaktycz
ne} likwidac}i podziemia.
Io|8r. niebyo }uor
anizac}i konspiracy}nych
o zasiu olnopolskim
czy nawet reionalnym
nie liczc zrupowania kpt.
Kamieskieo Fuzara, ope
ru}ceo na Mazowszu i ziemi
biaostockie}. Zostao ono rozbite
dopiero w z r. w ramach ubec
kie} operac}i Cezary, prowadzo
ne} od |8 r. przeciw dziaaczom
WiNu. Wikszo Iunkc}onu}cych
wwczas oddziaw zbro}nych byo
}u }edynie kilku lub kilkunasto
osobowymi rupami przetrwania.
Iartyzanci mieli wybr trwania
wwalce lub oddaniasi wrce bez
pieki, corwnaosi wieloletniemu
wizieniu lub mierci. Liczebno podziemia
zbro}neo w | r. szacowana na ok. , tys.
osb, poamnestii z|,r. spada dook. 8oo,
by w latach o. wynosi od zoo do oo osb.
Likwidac}i ostatnich oddziaw towarzyszya
kampania terroru, ma}ca zniechca ewen
tualnych naladowcw do pode}mowania
dziaa.
0statni leny, onierz ZWZAK, ap
nie} WiN }zeI Iranczak Lalu, zin wwal
ce wpadzierniku r.
flIlp Musla
Szabl odbierzemy
Iygmunt SzendzleIarz upaszka {wrcdku, zryngrafem naplersl} zeswyml
cnlerzaml. NAsqsronrI stuonr: Mjr Hlercnlm Dekutcwskl Iapcra {wrcdku
naplerwszym pIanle} zeswyml cnlerzaml
Zajcie Polski przez
Armi Czerwon
iwczenie poowy
jejterytorium doZSRS
sprawio, edziesitki
tysicy onierzy
podziemia niezoyo
broni. Gotowi byli
walczy oodzyskanie
wolnoci iziemi, czyli
tego, conam obca
przemoc wzia.
Iedna zpleczcl
uywanych
przez
partyzantw
zezgrupcwanla
8yskawlca
pcr. Izefa
kurasla
Dgnla

Z
L
S
Z

R
l
S
1
O
k
C
Z
N
L

W
l
N
-
U
Z
8
l
O
k

!
A
N
U
S
Z
A

C
Z
L
C
R
O
W
S
K
l
L
G
O
l
P
N
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
ZGINLI ZA WOLN POLSK
Ks.Wadysaw Gurgacz
podpisywa swoje obrazy
inicjaami SM Suga
Maryi. Kiedy obejmowa
funkcj kapelana
organizacji podziemnej,
bez zastanowienia obra
pseudonim Sem, czujc,
epoda nadal tsam,
wybran wmodoci
kapask ciek.
U
rodzisi w|r. w}abonicy Iolskie}
koo Krosna, awr. wstpi dono
wic}atu }ezuitw w Stare} Wsi. Irzez
kole}ne lata szuka na}lepszeo sposobu re
alizac}i powoania. rozwa talent malarski,
chcia pod} sub mis}onarsk. 0kazaosi
}ednak, e czekao o trudnie}sze zadanie
podtrzymywania wwiernych nadziei wla
tach stalinowskieo terroru.
Kapelan Niepodlegociowcw
Koniec II wo}ny wiatowe} zasta ks.Cur
acza w Corlicach, dzie by duszpasterzem
w szpitalu powiatowym. Nis posu ka
pask przebywa}cym tam onierzom
Irontowym i ukrywa}cym si }u wwczas
przed NKWD akowcom. Nie mia wtpliwo
ci, e Iolska nie }est kra}em suwerennym,
ikiedy w|,r. zosta przeniesiony doKry
nicy, dawa temu wyraz wkazaniach, oszc.
wiat, bracia drodzy, zmienia tylko nazw,
alerzeczywisto pozosta}e tasama... Dawnie}
ciemicy nazywali si tyranami, krlami,
kapitalistami dzi nazwiesi ichinacze}.
Nabezkompromisowo kapana skary
lisi mie}scowi komunici, dwukrotnie pr
bowano o zabi. Wwczas w obawie o wa
sne ycie postanowi ucieka, schronienie
zna}du}c u zna}omeo onierza AK. Wraz
z nim tra do oddziau andarmeria Iol
skie} Iodziemne} Armii Niepodleociowcw.
Dziki ks.Curaczowi IIAN staasi or
anizac} wy}tkow. 0}ciec Sem zapewni
onierzom duchowe wsparcie. }ak mwi.
0bowizkiem moim bya opieka moralna
nad rup, awic odprawiaem Msze wite,
spowiadaem czonkw rupy, ob}aniaem im
Lwaneli wit, anadto miaem wykady.
Iilnowa take, by partyzanci zachowywa
lisi }ak prawdziwe polskie wo}sko, apotrzeb
ne im doycia towary rekwirowali tylko win
stytuc}ach komunistyczneo pastwa.
Na mier pjd chtnie...
W| r., ponieudane} akc}i wKrakowie,
ks.Curacz wpad wrce U8. Szybko przyo
towano pokazowy proces, podczas ktreo
komunici chcieli udowodni, e ksidz sta
naczele bandy. Ichwysiki okazaysi da
remne. Duchowny umie}tnie broni wartoci,
w ktre wierzy. Wypomnia przed sdem
sIaszowanie wyborw w|, r., krytykowa
marksizm, owiadcza}c przesuchu}cym
oubekom, e. wZSRR czowiek }estniczym,
}est malutkim nic nieznaczcym oniwem
wwielkie} machinie pastwowe}.... Mwi te,
e}estprzedstawicielem milionw Iolakw,
ktrzy nie zadza} si z totalitarn rzeczy
wistoci i modl si o wolno. Stwierdza,
e nie boi si kary mierci, zasdzone} mu
wsierpniu |r. Sal opuszcza zpodniesio
nym czoem, niestraci wiary take podczas
ezekuc}i wewrzeniu |r. nadziedzicu
wizienia Montelupich wKrakowie.
Ionad o lat po }eo mierci pami
oks.Curaczu }estwci ywa. Ma onswo}e
ulice, }eo imi nosi 8ursa }ezuitw wNowym
Sczu. Nie zapomina o nim take }abonica
Iolska, dzie czynione sstarania, aby patro
nowa tamte}sze} szkole. Dawid Golik
Jednym znajwikszych
oddziaw podziemia
antykomunistycznego
wPolsce
pozakoczeniu
II wojny wiatowej
byo Zgrupowanie
NSZ Henryka Flamego
Bartka.
0
perowao naIodbeskidziu, czyli wre
}onie 8ielska, Cieszyna iywca, iliczy
o w pierwsze} poowie | r. nawet
do zoo partyzantw w oddziaach lenych,
wspomaanych przez ca rzesz osb dostar
cza}cych im ywnoci i inIormac}i. Szere
druyn pod olnym dowdztwem 8artka
rupowao osoby nieodzcesi znow rze
czywistoci, niekoniecznie zwizane z ru
chem narodowym.
Skrawek wolnej Polski
Fenryk Ilame 8artek (8|,) by
podocerem lotnictwa, uczestnikiem kam
panii wrzeniowe}, od || r. zwizanym
zruchem narodowym. Do
wodzi niewielkim odzia
em partyzanckim, ktry
wmomencie przechodzenia
Irontu atakowa wycoIu}
cychsi Niemcw. Naprze
omie lat ||/| nowe
struktury NSZ na Iodbe
skidziu oranizowali wy
sannicy z Krakowa. Iran
ciszek Ws Warmiski
oraz }erzy Wo}ciechowski
0m. Iodporzdkowany im
oddzia Ilameo stanowi
druyn tzw. Iootowia
Akc}i Spec}alne} NSZ. Wza
oeniach mia zdobywa
bro i otwk na potrze
by konspirac}i, likwidowa
na}orliwszych zwolennikw nowe} wadzy,
aleizdra}cw wewasnych szereach. Dzia
ania te byy zacztkiem tworzenia si VII
lskieo 0kru NSZ, Iunkc}onu}ceo
wKatowicach odma}a |r.
Ilame wraz z kilkoma na}bliszymi
wsppracownikami krtko pracowa wM0
w Dziedzicach, by }u w kwietniu | r.
powrci do podziemne}
dziaalnoci zbro}ne}. Sze
rei oddziau wci rosy,
wkrtce przeksztaci si
on w konlomerat mnie}
szych rup operu}cych
wcile wyznaczonych im
re}onach, wykonu}cych
polecenia sztabu z 8art
kiem naczele. }uwma}u
| r. rozbito placwk
U8 iposterunek M0 wZa
brzeu, a pnie} m.in.
posterunki M0 w Cr
kach Maych, Milwce,
Midzyrzeczu, Rudzicy,
Strumieniu. Irowadzono
akc}e likwidacy}ne Iunk
c}onariuszy U8 i surowo
karano osoby wstpu}ce doIIR.
Amnestia nie dla bohaterw
W zachowanych materiaach sprawoz
dawczych wida bezradno mie}scowych
placwek U8 i M0. Wadze administracy}
ne raportoway przeoonym okatastroIal
ne} sytuac}i komunistw na Iodbeskidziu.
Iotwierdzeniem teo byy wydarzenia z
ma}a | r., dy ponad oo uzbro}onych
i umundurowanych partyzantw pod do
wdztwem Ilameo opanowao Wis iurz
dzio delad.
W | r. M8I zoranizowao operac}
spec}aln, w wyniku ktre} Iunkc}onariusz
M8I Fenryk Wendrowski, poda}csi zao
cera sztabu NSZ Lawin, przekaza 8art
kowi rozkaz przerzucenia czci podwad
nych na Ziemie 0dzyskane. }esieni | r.
zoranizowano trzy transporty partyzantw.
Iunkc}onariusze U8, podszywa}c si pod
onierzy NSZ, przewieli ichzIodbeskidzia
na teren 0polszczyzny i tam wymordowali.
Zino ok. o onierzy podziemia. Iozostaa
cz zrupowania u}awniasi podczas akc}i
amnesty}ne} w |, r. Wrd u}awnionych
by take Fenryk Ilame. Wkrtce podzieli
los swych podwadnych zosta zastrzelony
wZabrzeu rudnia |,r. przez milic}anta
RudolIa Dadaka.
Dariusz Wgrzyn
Suga Maryi
iOjczyzny
Ks.Wadysaw Gurgacz odprawia
polow Msz w. dla onierzy PPAN,
wiosna r.
Ks.Wadysaw Gurgacz zeStanisawem Szajn ps. Orze, wiosna r.
Henryk Flame Bartek
Bartek legenda
Podbeskidzia
Fotograa Bartka wykonana tu
pojego mierci wZabrzegu
l
P
N
l
P
N
l
P
N
l
P
N
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
Ks.Wadysaw Gurgacz
podpisywa swoje obrazy
inicjaami SM Suga
Maryi. Kiedy obejmowa
funkcj kapelana
organizacji podziemnej,
bez zastanowienia obra
pseudonim Sem, czujc,
epoda nadal tsam,
wybran wmodoci
kapask ciek.
U
rodzisi w|r. w}abonicy Iolskie}
koo Krosna, awr. wstpi dono
wic}atu }ezuitw w Stare} Wsi. Irzez
kole}ne lata szuka na}lepszeo sposobu re
alizac}i powoania. rozwa talent malarski,
chcia pod} sub mis}onarsk. 0kazaosi
}ednak, e czekao o trudnie}sze zadanie
podtrzymywania wwiernych nadziei wla
tach stalinowskieo terroru.
Kapelan Niepodlegociowcw
Koniec II wo}ny wiatowe} zasta ks.Cur
acza w Corlicach, dzie by duszpasterzem
w szpitalu powiatowym. Nis posu ka
pask przebywa}cym tam onierzom
Irontowym i ukrywa}cym si }u wwczas
przed NKWD akowcom. Nie mia wtpliwo
ci, e Iolska nie }est kra}em suwerennym,
ikiedy w|,r. zosta przeniesiony doKry
nicy, dawa temu wyraz wkazaniach, oszc.
wiat, bracia drodzy, zmienia tylko nazw,
alerzeczywisto pozosta}e tasama... Dawnie}
ciemicy nazywali si tyranami, krlami,
kapitalistami dzi nazwiesi ichinacze}.
Nabezkompromisowo kapana skary
lisi mie}scowi komunici, dwukrotnie pr
bowano o zabi. Wwczas w obawie o wa
sne ycie postanowi ucieka, schronienie
zna}du}c u zna}omeo onierza AK. Wraz
z nim tra do oddziau andarmeria Iol
skie} Iodziemne} Armii Niepodleociowcw.
Dziki ks.Curaczowi IIAN staasi or
anizac} wy}tkow. 0}ciec Sem zapewni
onierzom duchowe wsparcie. }ak mwi.
0bowizkiem moim bya opieka moralna
nad rup, awic odprawiaem Msze wite,
spowiadaem czonkw rupy, ob}aniaem im
Lwaneli wit, anadto miaem wykady.
Iilnowa take, by partyzanci zachowywa
lisi }ak prawdziwe polskie wo}sko, apotrzeb
ne im doycia towary rekwirowali tylko win
stytuc}ach komunistyczneo pastwa.
Na mier pjd chtnie...
W| r., ponieudane} akc}i wKrakowie,
ks.Curacz wpad wrce U8. Szybko przyo
towano pokazowy proces, podczas ktreo
komunici chcieli udowodni, e ksidz sta
naczele bandy. Ichwysiki okazaysi da
remne. Duchowny umie}tnie broni wartoci,
w ktre wierzy. Wypomnia przed sdem
sIaszowanie wyborw w|, r., krytykowa
marksizm, owiadcza}c przesuchu}cym
oubekom, e. wZSRR czowiek }estniczym,
}est malutkim nic nieznaczcym oniwem
wwielkie} machinie pastwowe}.... Mwi te,
e}estprzedstawicielem milionw Iolakw,
ktrzy nie zadza} si z totalitarn rzeczy
wistoci i modl si o wolno. Stwierdza,
e nie boi si kary mierci, zasdzone} mu
wsierpniu |r. Sal opuszcza zpodniesio
nym czoem, niestraci wiary take podczas
ezekuc}i wewrzeniu |r. nadziedzicu
wizienia Montelupich wKrakowie.
Ionad o lat po }eo mierci pami
oks.Curaczu }estwci ywa. Ma onswo}e
ulice, }eo imi nosi 8ursa }ezuitw wNowym
Sczu. Nie zapomina o nim take }abonica
Iolska, dzie czynione sstarania, aby patro
nowa tamte}sze} szkole. Dawid Golik
Jednym znajwikszych
oddziaw podziemia
antykomunistycznego
wPolsce
pozakoczeniu
II wojny wiatowej
byo Zgrupowanie
NSZ Henryka Flamego
Bartka.
0
perowao naIodbeskidziu, czyli wre
}onie 8ielska, Cieszyna iywca, iliczy
o w pierwsze} poowie | r. nawet
do zoo partyzantw w oddziaach lenych,
wspomaanych przez ca rzesz osb dostar
cza}cych im ywnoci i inIormac}i. Szere
druyn pod olnym dowdztwem 8artka
rupowao osoby nieodzcesi znow rze
czywistoci, niekoniecznie zwizane z ru
chem narodowym.
Skrawek wolnej Polski
Fenryk Ilame 8artek (8|,) by
podocerem lotnictwa, uczestnikiem kam
panii wrzeniowe}, od || r. zwizanym
zruchem narodowym. Do
wodzi niewielkim odzia
em partyzanckim, ktry
wmomencie przechodzenia
Irontu atakowa wycoIu}
cychsi Niemcw. Naprze
omie lat ||/| nowe
struktury NSZ na Iodbe
skidziu oranizowali wy
sannicy z Krakowa. Iran
ciszek Ws Warmiski
oraz }erzy Wo}ciechowski
0m. Iodporzdkowany im
oddzia Ilameo stanowi
druyn tzw. Iootowia
Akc}i Spec}alne} NSZ. Wza
oeniach mia zdobywa
bro i otwk na potrze
by konspirac}i, likwidowa
na}orliwszych zwolennikw nowe} wadzy,
aleizdra}cw wewasnych szereach. Dzia
ania te byy zacztkiem tworzenia si VII
lskieo 0kru NSZ, Iunkc}onu}ceo
wKatowicach odma}a |r.
Ilame wraz z kilkoma na}bliszymi
wsppracownikami krtko pracowa wM0
w Dziedzicach, by }u w kwietniu | r.
powrci do podziemne}
dziaalnoci zbro}ne}. Sze
rei oddziau wci rosy,
wkrtce przeksztaci si
on w konlomerat mnie}
szych rup operu}cych
wcile wyznaczonych im
re}onach, wykonu}cych
polecenia sztabu z 8art
kiem naczele. }uwma}u
| r. rozbito placwk
U8 iposterunek M0 wZa
brzeu, a pnie} m.in.
posterunki M0 w Cr
kach Maych, Milwce,
Midzyrzeczu, Rudzicy,
Strumieniu. Irowadzono
akc}e likwidacy}ne Iunk
c}onariuszy U8 i surowo
karano osoby wstpu}ce doIIR.
Amnestia nie dla bohaterw
W zachowanych materiaach sprawoz
dawczych wida bezradno mie}scowych
placwek U8 i M0. Wadze administracy}
ne raportoway przeoonym okatastroIal
ne} sytuac}i komunistw na Iodbeskidziu.
Iotwierdzeniem teo byy wydarzenia z
ma}a | r., dy ponad oo uzbro}onych
i umundurowanych partyzantw pod do
wdztwem Ilameo opanowao Wis iurz
dzio delad.
W | r. M8I zoranizowao operac}
spec}aln, w wyniku ktre} Iunkc}onariusz
M8I Fenryk Wendrowski, poda}csi zao
cera sztabu NSZ Lawin, przekaza 8art
kowi rozkaz przerzucenia czci podwad
nych na Ziemie 0dzyskane. }esieni | r.
zoranizowano trzy transporty partyzantw.
Iunkc}onariusze U8, podszywa}c si pod
onierzy NSZ, przewieli ichzIodbeskidzia
na teren 0polszczyzny i tam wymordowali.
Zino ok. o onierzy podziemia. Iozostaa
cz zrupowania u}awniasi podczas akc}i
amnesty}ne} w |, r. Wrd u}awnionych
by take Fenryk Ilame. Wkrtce podzieli
los swych podwadnych zosta zastrzelony
wZabrzeu rudnia |,r. przez milic}anta
RudolIa Dadaka.
Dariusz Wgrzyn
Suga Maryi
iOjczyzny
Ks.Wadysaw Gurgacz odprawia
polow Msz w. dla onierzy PPAN,
wiosna r.
Ks.Wadysaw Gurgacz zeStanisawem Szajn ps. Orze, wiosna r.
Henryk Flame Bartek
Bartek legenda
Podbeskidzia
Fotograa Bartka wykonana tu
pojego mierci wZabrzegu
l
P
N
l
P
N
l
P
N
l
P
N
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
DZIAANIA NKWD
Budowa nowego
systemu wadzy wPolsce
wymagaa nietylko
rozbicia okupacyjnych
struktur III Rzeszy,
aletake likwidacji
legalnej administracji
pastwowej RP
(Delegatura Rzdu)
iWojska Polskiego
(Armii Krajowej).
Z
adaniemoranwbezpieczestwabyo
rozbicieaparatupastwoweozna}du
}ceo si w podziemiu przyznawa
po latachMieczysawMietkowski,stalinowski
wiceminister8ezpieczestwaIubliczneo.
Sowieci w kadej wiosce
Komunicinie mielisido wykonaniateo
zadania samodzielnie. Iocztkowo wny
ciarzabezpieczeniaich wadzyspoczywa
na wo}skach i Iunkc}onariuszach NKWD,
NKC8i kontrwywiaduwo}skoweoSmiersz.
W raporciez pierwszychmiesicyIunkc}ono
waniana terenieIolskiLubelskie}zastpca
LudoweoKomisarzaSprawWewntrznych
en.IwanSierowmeldowado 8erii.Zodnie
z Waszymiwytycznymi,w celuzoranizowa
niaakc}iwo}skowooperacy}nychzostayutwo
rzonerupy.aenturalna,ledcza,inIorma
cy}nodochodzeniowai operacy}nowo}skowa,
przeznaczonedo pracyw powiatach.Wyzna
czonotakewykwalikowaneopracownika
do utrzymywaniakontaktui udzielaniapo
mocyWydziaowi8ezpieczestwaIKWN.
Reprezentanci lealnych wadz Rzeczy
pospolite}bylibezradni.erenbynasycony
sowieckim wo}skiem i Iormac}ami NKWD
w takim stopniu, e nie byo na}mnie}szych
szansna pode}mowaniedziaawbrewSowie
tom,nie mwicnaweto zbro}nymprzeciwsta
wieniu siim.}edenz oranizatorwbezpieki
}zeI }unman}urkowski pisa, e na tym
odcinkudo Wisynasyceniewo}skbyotakol
brzymie,e oni|onierzeAK|nie mielinawet
moliwoci,}akto simwi,kichnono,
bo zlikwidowano by ich zycznie. Irzecie
wo}sko,ktrezrobiopnie}t wielkoIen
syw,to staona tymmaymodcinku.Kada
wioskabyapenawo}skarmiiradzieckie}.
Na za}teterytoriaskierowanospec}alne
}ednostki Wo}sk Wewntrznych NKWD ds.
ochronytyw.Dodatkowow Lubliniezostaa
sIormowana Zbiorcza Dywiz}a Wo}sk We
wntrznychNKWD(potemprzemianowana
na |. Dywiz} Strzeleck NKWD). Sierow
inIormowateo przydzieleniukomunistycz
ne}bezpiecekole}nychwykwalikowanych
pracownikwNKWDNKC8w celuudzie
lenia praktyczne} pomocy Wydziaowi 8ez
pieczestwa IKWN w walce z elementami
powstaczymi.
Nowa okupacja
NKWDi Smierszz mie}scaprzystpiy
do aresztowa.wieoopuszczoneprzeze
stapowizieniadoszybkozacztona nowo
zapenia.Z mie}scaruszyyna wschdbydl
cewaonywypenioneludmi.eodorDuda,
w || r.szeIDepartamentuWiziennictwa
i 0bozw, po latach mwi, e transporty
na -biaeniedwiedzie-rozpoczy siw ko
cusierpnia|||r.|,a we wrzeniuszyca
par. Cdy oIensywa posuwaa si naprzd,
to szo ich coraz wice}. Wedu sowiec
kich danych, w sierpniu || r. w obozach
NKWDprzebywao}u |polskich}ecw
wo}ennych.
NKWD zachowywao si }ak na teryto
riumpodbiteokra}u.Liczbaaresztowanych
lawinowo wzrastaa. W pimie do 8erii z z
padziernika || r. Iwan Sierow sumowa.
wedu stanu na listopada, aresztowa
no oo czonkw podziemne} Iormac}i AK
i ich poplecznikw. Doda}c rezultaty ak
tywnociU8,pisa,i razemna terenieIolski
|lubelskie}|naszerupyoperacy}newsplnie
z oranami suby bezpieczestwa aresz
toway ponad |zoo czonkw AK. Niemcy
przezpilatokupac}inie moli sipochwa
li takimi eIektami }ak so}usznicy naszych
so}usznikw.
Raczku}capolskabezpiekadziaaapod
pen kontrol Ros}an. A do }esieni | r.
pacykac}spoeczestwai likwidac}ro
dowiskniepodleociowychza}moway si
przedewszystkimwo}skaNKWD.Z przyczyn
politycznychi propaandowychczstokamu
owanoich dziaania.Mwio tymm.in.Duda.
Ioprosilimywwczasen.Szepiowa,aby
namdabro,ludzido pomocy,z tym,e my
ludziomtymdalimyswo}eumundurowanie.
Utworzylimywwczasbatalionwzmocniony
i ludzieciubraniw polskiemundury}echali
razemz nami,abyapadezerterw.Duda
nie miawtpliwoci,e dybynie towarzysze
radzieccy,to myswoimisiamiw tymczasie
nie molibymyniczrobi.
DZIAANIA NKWD
Niezbdne dziaania
czekistowskie
errormiacharakterpowszechny.Akc}e
represy}nei terrorystycznebyywymierzone
nie tylko przeciw zakonspirowanym struk
turompodziemnymopisywaonierzAK
z Rzeszowszczyzny Cabriel 8rzk -Dewa}
tis-ale teprzeciwkoosobompotenc}alnie
niebezpiecznym, a za takie uwaano daw
nych ziemian, duchowiestwo oraz osoby
cieszce si zauIaniem spoeczestwa, lecz
obo}tnelubodmawia}cewsppracyz now
wadz.Wieluz nichzostaoaresztowanych
podczasakc}itakzwaneorozbra}aniaterenu
(w istocie byy to pacykac}e), przeprowa
dzanychprzezNKWDorazM0,U8i wo}ska
wewntrzne,na}czcie}dowodzonewwczas
przezocerwNKWD.
Aresztowanych umieszczano w opusz
czonych przez Niemcw obozach koncen
tracy}nych. Szybko oranizowano nowe
(m.in. w Skrobowie i Rembertowie). NKWD
tworzyo take prowizoryczne obozy polo
we. ludzi przetrzymywano w wykopanych
w ziemibokichdoachnaprdcezadaszo
nychi orodzonychzasiekamiz drutwkol
czastych.Wieluaresztowanychpo prowizo
rycznychrozprawachsdowychpo prostu
mordowano tak robiono m.in. w lasach
w urzypodRzeszowem.
Na terenachza}mowanychw | r.pe
nomocnicyNKWDZSRRotrzymalizadania.
w miar przesuwania si }ednostek Armii
Czerwone}niezwocznieprzeprowadzana te
renachwyzwolonychz wo}skprzeciwnikanie
zbdnedziaaniaczekistowskie,zapewnia}ce
wykryciei aresztowanieszpieowskodywer
sy}ne}aenturyniemieckichoranwwywia
du,terrorystw,czonkwrnychwroich
oranizac}i, rup bandyckopowstaczych,
niezalenieod narodowocii obywatelstwa,
wykrywai konskowanielealneradiosta
c}e,skadybroni,podziemnedrukarniei inn
bazmateriaowotechniczn,przeznaczon
do wroie}dziaalnoci.(...)W celuzabezpie
czeniate}pracypenomocnikomNKWDZSRR
podporzdkowanozna}du}ce sina mie}scu
wo}skaNKWDdo ochronytywwymienio
nych Irontw o liczebnoci o osb oraz
w celuwzmocnieniaprzydzielonododatkowo
cztery dywiz}e i cztery samodzielne puki
o olne}liczebnociz,ooosb,ktrezostan
skoncentrowane w re}onach przeznaczenia
do zostyczniabr..
Do z| stycznia | r., a wic zaledwie
w ciukilkupierwszychdnisowieckie}oIen
sywystyczniowe},na tyach.Irontu8iao
ruskieoaresztowanoosb,na odcinkuz.
Irontu8iaoruskieoo|osb,na odcinku
.IrontuUkraiskieo,osb,na odcinku
|.IrontuUkraiskieo|Iolakw.Do |
ma}atylkona odcinku.Irontu8iaoruskieo
aresztowano |z8 osb, w tym |8 Iola
kwonierzyAKi innychoranizac}ipod
ziemnych.IodobnemoybyeIektydziaa
penomocnikw NKWD do spraw z. Irontu
8iaoruskieo na pnocy kra}u i . Irontu
Ukraiskieona poudniu.
Sowieckie gwarancje
W ma}u | r. wo}ska NKWD w Iolsce
liczyy ok. tys. ludzi. Nastpca Sierowa
na stanowisku doradcy przy M8I, Nikoa}
Seliwanowski, raportowa wwczas do 8e
rii, e w zwizku z tym, e polskie wo}ska
wewntrzne,zna}du}ce siw stadiumreor
anizac}i, nie nada} si do wykorzystania
ich przeciwbandom,walkz bandytamipro
wadzwnienasiporanicznicy.
Na}wiksz masow zbrodni dokonan
wprost przez Sowietw }u po zakoczeniu
II wo}ny wiatowe} wobec ludnoci Iolski
w ranicach po}ataskich bya tzw. oba
wa auustowska, przeprowadzona w lipcu
| r.Na terenieIolskizatrzymanowwczas
w sumie co na}mnie} 8,8 osb. Dotychczas
ustalonopersonaliaruboponadptysica
osb, ktre nidy nie powrciy do domw.
Na}prawdopodobnie} zostali wymordowani
w okolicachCrodna.
W roku|w dalszymciudo dziaa
na ternie Iolski uywano ponad o tys. o
nierzyNKWD(przemianowaneona MWD)
nie liczc kilku tysicy Iunkc}onariuszy
w polskie} bezpiece, K8W i InIormac}i
Wo}skowe}. Nie przypadkiem }esieni teo
roku 8ierut prosi o pozostawienie w Iol
sce |. Dywiz}i wo}sk wewntrznych MWD
na czaswyborw.Sowieckabezpiekadawaa
muprawdziwewaranc}eutrzymaniawyda
rzepodkontrol.
Maciej Korku
Funkcjonariusze NKWD. Ilustracja z wystawy eksponowanej w Miednoje
Charakterystyka uczestnika kursu NKWD, funkcjonariusza bezpieki Tomasza
Bykowskiego, lipiec r.
Element bandycko-powstaczy zniszczy!
M
A
C
l
L
!

K
O
k
K
U
l
P
N
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
DZIAANIA NKWD
Budowa nowego
systemu wadzy wPolsce
wymagaa nietylko
rozbicia okupacyjnych
struktur III Rzeszy,
aletake likwidacji
legalnej administracji
pastwowej RP
(Delegatura Rzdu)
iWojska Polskiego
(Armii Krajowej).
Z
adaniemoranwbezpieczestwabyo
rozbicieaparatupastwoweozna}du
}ceo si w podziemiu przyznawa
po latachMieczysawMietkowski,stalinowski
wiceminister8ezpieczestwaIubliczneo.
Sowieci w kadej wiosce
Komunicinie mielisido wykonaniateo
zadania samodzielnie. Iocztkowo wny
ciarzabezpieczeniaich wadzyspoczywa
na wo}skach i Iunkc}onariuszach NKWD,
NKC8i kontrwywiaduwo}skoweoSmiersz.
W raporciez pierwszychmiesicyIunkc}ono
waniana terenieIolskiLubelskie}zastpca
LudoweoKomisarzaSprawWewntrznych
en.IwanSierowmeldowado 8erii.Zodnie
z Waszymiwytycznymi,w celuzoranizowa
niaakc}iwo}skowooperacy}nychzostayutwo
rzonerupy.aenturalna,ledcza,inIorma
cy}nodochodzeniowai operacy}nowo}skowa,
przeznaczonedo pracyw powiatach.Wyzna
czonotakewykwalikowaneopracownika
do utrzymywaniakontaktui udzielaniapo
mocyWydziaowi8ezpieczestwaIKWN.
Reprezentanci lealnych wadz Rzeczy
pospolite}bylibezradni.erenbynasycony
sowieckim wo}skiem i Iormac}ami NKWD
w takim stopniu, e nie byo na}mnie}szych
szansna pode}mowaniedziaawbrewSowie
tom,nie mwicnaweto zbro}nymprzeciwsta
wieniu siim.}edenz oranizatorwbezpieki
}zeI }unman}urkowski pisa, e na tym
odcinkudo Wisynasyceniewo}skbyotakol
brzymie,e oni|onierzeAK|nie mielinawet
moliwoci,}akto simwi,kichnono,
bo zlikwidowano by ich zycznie. Irzecie
wo}sko,ktrezrobiopnie}t wielkoIen
syw,to staona tymmaymodcinku.Kada
wioskabyapenawo}skarmiiradzieckie}.
Na za}teterytoriaskierowanospec}alne
}ednostki Wo}sk Wewntrznych NKWD ds.
ochronytyw.Dodatkowow Lubliniezostaa
sIormowana Zbiorcza Dywiz}a Wo}sk We
wntrznychNKWD(potemprzemianowana
na |. Dywiz} Strzeleck NKWD). Sierow
inIormowateo przydzieleniukomunistycz
ne}bezpiecekole}nychwykwalikowanych
pracownikwNKWDNKC8w celuudzie
lenia praktyczne} pomocy Wydziaowi 8ez
pieczestwa IKWN w walce z elementami
powstaczymi.
Nowa okupacja
NKWDi Smierszz mie}scaprzystpiy
do aresztowa.wieoopuszczoneprzeze
stapowizieniadoszybkozacztona nowo
zapenia.Z mie}scaruszyyna wschdbydl
cewaonywypenioneludmi.eodorDuda,
w || r.szeIDepartamentuWiziennictwa
i 0bozw, po latach mwi, e transporty
na -biaeniedwiedzie-rozpoczy siw ko
cusierpnia|||r.|,a we wrzeniuszyca
par. Cdy oIensywa posuwaa si naprzd,
to szo ich coraz wice}. Wedu sowiec
kich danych, w sierpniu || r. w obozach
NKWDprzebywao}u |polskich}ecw
wo}ennych.
NKWD zachowywao si }ak na teryto
riumpodbiteokra}u.Liczbaaresztowanych
lawinowo wzrastaa. W pimie do 8erii z z
padziernika || r. Iwan Sierow sumowa.
wedu stanu na listopada, aresztowa
no oo czonkw podziemne} Iormac}i AK
i ich poplecznikw. Doda}c rezultaty ak
tywnociU8,pisa,i razemna terenieIolski
|lubelskie}|naszerupyoperacy}newsplnie
z oranami suby bezpieczestwa aresz
toway ponad |zoo czonkw AK. Niemcy
przezpilatokupac}inie moli sipochwa
li takimi eIektami }ak so}usznicy naszych
so}usznikw.
Raczku}capolskabezpiekadziaaapod
pen kontrol Ros}an. A do }esieni | r.
pacykac}spoeczestwai likwidac}ro
dowiskniepodleociowychza}moway si
przedewszystkimwo}skaNKWD.Z przyczyn
politycznychi propaandowychczstokamu
owanoich dziaania.Mwio tymm.in.Duda.
Ioprosilimywwczasen.Szepiowa,aby
namdabro,ludzido pomocy,z tym,e my
ludziomtymdalimyswo}eumundurowanie.
Utworzylimywwczasbatalionwzmocniony
i ludzieciubraniw polskiemundury}echali
razemz nami,abyapadezerterw.Duda
nie miawtpliwoci,e dybynie towarzysze
radzieccy,to myswoimisiamiw tymczasie
nie molibymyniczrobi.
DZIAANIA NKWD
Niezbdne dziaania
czekistowskie
errormiacharakterpowszechny.Akc}e
represy}nei terrorystycznebyywymierzone
nie tylko przeciw zakonspirowanym struk
turompodziemnymopisywaonierzAK
z Rzeszowszczyzny Cabriel 8rzk -Dewa}
tis-ale teprzeciwkoosobompotenc}alnie
niebezpiecznym, a za takie uwaano daw
nych ziemian, duchowiestwo oraz osoby
cieszce si zauIaniem spoeczestwa, lecz
obo}tnelubodmawia}cewsppracyz now
wadz.Wieluz nichzostaoaresztowanych
podczasakc}itakzwaneorozbra}aniaterenu
(w istocie byy to pacykac}e), przeprowa
dzanychprzezNKWDorazM0,U8i wo}ska
wewntrzne,na}czcie}dowodzonewwczas
przezocerwNKWD.
Aresztowanych umieszczano w opusz
czonych przez Niemcw obozach koncen
tracy}nych. Szybko oranizowano nowe
(m.in. w Skrobowie i Rembertowie). NKWD
tworzyo take prowizoryczne obozy polo
we. ludzi przetrzymywano w wykopanych
w ziemibokichdoachnaprdcezadaszo
nychi orodzonychzasiekamiz drutwkol
czastych.Wieluaresztowanychpo prowizo
rycznychrozprawachsdowychpo prostu
mordowano tak robiono m.in. w lasach
w urzypodRzeszowem.
Na terenachza}mowanychw | r.pe
nomocnicyNKWDZSRRotrzymalizadania.
w miar przesuwania si }ednostek Armii
Czerwone}niezwocznieprzeprowadzana te
renachwyzwolonychz wo}skprzeciwnikanie
zbdnedziaaniaczekistowskie,zapewnia}ce
wykryciei aresztowanieszpieowskodywer
sy}ne}aenturyniemieckichoranwwywia
du,terrorystw,czonkwrnychwroich
oranizac}i, rup bandyckopowstaczych,
niezalenieod narodowocii obywatelstwa,
wykrywai konskowanielealneradiosta
c}e,skadybroni,podziemnedrukarniei inn
bazmateriaowotechniczn,przeznaczon
do wroie}dziaalnoci.(...)W celuzabezpie
czeniate}pracypenomocnikomNKWDZSRR
podporzdkowanozna}du}ce sina mie}scu
wo}skaNKWDdo ochronytywwymienio
nych Irontw o liczebnoci o osb oraz
w celuwzmocnieniaprzydzielonododatkowo
cztery dywiz}e i cztery samodzielne puki
o olne}liczebnociz,ooosb,ktrezostan
skoncentrowane w re}onach przeznaczenia
do zostyczniabr..
Do z| stycznia | r., a wic zaledwie
w ciukilkupierwszychdnisowieckie}oIen
sywystyczniowe},na tyach.Irontu8iao
ruskieoaresztowanoosb,na odcinkuz.
Irontu8iaoruskieoo|osb,na odcinku
.IrontuUkraiskieo,osb,na odcinku
|.IrontuUkraiskieo|Iolakw.Do |
ma}atylkona odcinku.Irontu8iaoruskieo
aresztowano |z8 osb, w tym |8 Iola
kwonierzyAKi innychoranizac}ipod
ziemnych.IodobnemoybyeIektydziaa
penomocnikw NKWD do spraw z. Irontu
8iaoruskieo na pnocy kra}u i . Irontu
Ukraiskieona poudniu.
Sowieckie gwarancje
W ma}u | r. wo}ska NKWD w Iolsce
liczyy ok. tys. ludzi. Nastpca Sierowa
na stanowisku doradcy przy M8I, Nikoa}
Seliwanowski, raportowa wwczas do 8e
rii, e w zwizku z tym, e polskie wo}ska
wewntrzne,zna}du}ce siw stadiumreor
anizac}i, nie nada} si do wykorzystania
ich przeciwbandom,walkz bandytamipro
wadzwnienasiporanicznicy.
Na}wiksz masow zbrodni dokonan
wprost przez Sowietw }u po zakoczeniu
II wo}ny wiatowe} wobec ludnoci Iolski
w ranicach po}ataskich bya tzw. oba
wa auustowska, przeprowadzona w lipcu
| r.Na terenieIolskizatrzymanowwczas
w sumie co na}mnie} 8,8 osb. Dotychczas
ustalonopersonaliaruboponadptysica
osb, ktre nidy nie powrciy do domw.
Na}prawdopodobnie} zostali wymordowani
w okolicachCrodna.
W roku|w dalszymciudo dziaa
na ternie Iolski uywano ponad o tys. o
nierzyNKWD(przemianowaneona MWD)
nie liczc kilku tysicy Iunkc}onariuszy
w polskie} bezpiece, K8W i InIormac}i
Wo}skowe}. Nie przypadkiem }esieni teo
roku 8ierut prosi o pozostawienie w Iol
sce |. Dywiz}i wo}sk wewntrznych MWD
na czaswyborw.Sowieckabezpiekadawaa
muprawdziwewaranc}eutrzymaniawyda
rzepodkontrol.
Maciej Korku
Funkcjonariusze NKWD. Ilustracja z wystawy eksponowanej w Miednoje
Charakterystyka uczestnika kursu NKWD, funkcjonariusza bezpieki Tomasza
Bykowskiego, lipiec r.
Element bandycko-powstaczy zniszczy!
M
A
C
l
L
!

K
O
k
K
U
l
P
N
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
DZIAANIA NKWD SKALA REPRESJI
Jego nazwisko
nieguruje wszkolnych
podrcznikach,
aszkoda. Toprawdziwy
budowniczy Polski
Ludowej.
S
owiecki enera bezpieczestwa Iwan
Sierow (oo) do Lublina przyby
w padzierniku || r. Nie by to }eo
pierwszy kontakt z Iolsk. Io , wrze
nia r., }ako Ludowy Komisarz Spraw
Wewntrznych Ukraiskie} SRS, kierowa
wywzkami ludnoci polskie} z za}tych
ziem wschodnich oraz aresztowaniami
wrd intelienc}i, ocerw i Iunkc}onariu
szypastwowych,straconychwiosn|o r.
W || r. kierowa operac}ami spec}alnymi
przeciwko polskie} partyzantce na Litwie.
Iormalnie mia niski status, pocztkowo
zastpcy do spraw bezpieczestwa dowd
cy . Irontu 8iaoruskieo, czyli marszaka
Cieoraukowa,a od marca| r.w
neodoradcy(sowietnika)przyMinisterstwie
8ezpieczestwa Iubliczneo. Wiedziano
}ednak, e to posta wpywowa, zastpca
awrienta8erii,szeIaNKWD,czylisowiec
kie}bezpieki.Niski,krpyi brutalnyrosy}
ski nac}onalista charakteryzwa o }eden
ze wspczesnych.
Si i prowokacj
W IolsceSierowposiadanieoraniczon
wadz, podlea bezporednio 8erii. Mia
oromnywkadw rozbiciestrukturAKi Iol
skieo Iastwa Iodziemneo. Do czerwca
| r.podleemusiyNKWDaresztoway
w Iolsceztys.ludzi.Na }eorozkazw marcu
| r. pod}te zostay rozmowy z przedsta
wicielami Iolskieo Iastwa Iodziemneo.
Rozmowy w wilii w Iruszkowie pod War
szawtrwaykilkadni.IartneremIolakw
byta}emniczyeneraIwanow.Inie}oka
zaosi,e byto Sierow.Skadainteresu}
cepropozyc}ena tematmoliwociwpisania
strukturpodziemiaw powo}ennrzeczywi
sto. o bya puapka. W trakcie spotkania
z,marca|r.,w ktrymuczestniczylim.in.
en. Leopold 0kulicki, ostatni dowdca AK,
wicepremierStanisaw}asiukiewicz,deleat
rzduRIna kra},orazKazimierzIuak,prze
wodniczcyRady}ednociNarodowe},Sierow
nakazaich aresztowai wywiedo Moskwy,
dziezostalipoddanibrutalnemuledztwu,
osdzeni i skazani. Za t operac} Stalin od
znaczy Sierowa tytuem 8ohatera Zwizku
Sowieckieoi awansowado stopniaeneraa
pukownika.Natomiast8olesaw8ierutnada
muw kwietniu| r.Krzy0rderuVirtuti
MilitariIVklasy.0rderodebramudopiero
w rokuprezydentRILechWasa.Sie
rowpotraposuiwa sinie tylkobrutaln
si,bytakemistrzemprowokac}i.Wiosn
| r.w spec}alnymareszcieledczymNKWD
we WochachpodWarszawrozpoczroz
mowyz lideremskra}nieantykomunistyczne
o,narodoweopodziemia8olesawemIiasec
kim.W ma}u| r.Iiaseckiodzyskawolno
i stworzyzrbyIAXu,waneoinstrumentu
komunistyczne}politykiwyznaniowe}.
W Europie Wschodniej
Wiosn | r. opuci Iolsk i zosta
przeniesiony do 8erlina, dzie ob} kie
rownictwowewntrzne}sekc}iSowieckie}
Administrac}iWo}skowe}.amstworzyIor
mac} Komissariat zalek pnie}szeo
Ministerstwa 8ezpieczestwa NRD (Stasi).
0dpowiada za terror wobec niemieckich
politykw, ktrzy protestowali przeciwko
sowietyzac}iyciaw NiemczechWschodnich.
W swe} duie} karierze Sierow, ocer
intelientnyi bezwzldny,kierowatake
repres}amiwobecinnychnarodw.Nadzoro
wadeportac}eotyszyi Lstoczykwwiosn
| r.,a takeCzeczenw,Inuszw,Karacza
}worazkrymskichatarww || r.Nadzo
rowadziaaniaKC8w czasiepowstaniaw
ierskieow 8udapeszciew listopadzie r.
LudzieSierowaporwalipremieraWierImre
Nayai }eotowarzyszy,ktrymwczenie}
warantowanobezpiecznywy}azdz ambasady
}uosawiiw 8udapeszcie,dzieschronili si
po tym,}aksowieckieczoiopanowaymiasto.
0d | r.kierowaKomitetem8ezpiecze
stwa Iastwoweo (KC8), a pnie} wywia
dem wo}skowym CRU. Io wykryciu zdrady
pk.0leaIiekowskieo,oceraCRU,ktry
pracowana rzeczCIAi wywiadubryty}skie
o,w r.Sierowzostaodsunityz wszyst
kichwanychstanowisk,odebranemuzostay
sowieckietytuyi odznaczenia.Zmarw zapo
mnieniuw lipcuo r.w Moskwie.
Andrzej Grajewski
Dwadziecia lat
odupadku systemu
komunistycznego
wPolsce nadal trwaj
spory oskutki jego
funkcjonowania
iposzukiwania
skutecznych metod
rozlicze zprzeszoci.
W
toczce} sidyskus}isabosyszal
ny}est oswiniwpolitycznych,
dowiadczonychskutkamizycz
nych i psychicznych repres}i. Irzez blisko
p wieku rzdzenia komunici w Iolsce
podporzdkowalisobiewszystkiestruktury
pastwa,wykorzystu}c}e do realizac}iwa
snych, partykularnych celw politycznych.
Na}bardzie} radykalne repres}e stosowali
w latach||,dymusielizniszczypo
zostaociniepodlee}Iolski,byna mie}sce
lealnych wadz wprowadzi sw zalen
od Kremlaadministrac}.
Machina terroru
Wypenia}cwolpartiikomunistyczne}
i korzysta}cz pomocysowieckie},polskiapa
ratterroruprzystpido masoweopodbo}u
spoeczestwa,pacyku}cna}mnie}szepr
by oporu wobec narzuconeo si ustro}u.
W realizowanym etapami planie dziaa
zlikwidowano }awnie dziaa}c opozyc}
polityczn, wyniszczono elity intelektualne
II RI,rozbitopodziemiezbro}ne,sIaszowano
wynikiwyborw,pod}tobezwzldnwalk
z Kocioemkatolickimi indywidualnIorm
wasnocina wsi.
Szczelnarolaw ksztatowaniuskalire
pres}i przypada bezpiece, InIormac}i Wo}
skowe} oraz wo}skowemu wymiarowi spra
wiedliwoci bezporednim realizatorom
masoweoterroruw latach||.
W tym czasie w kartotekach komuni
styczneo aparatu bezpieczestwa w Iolsce
zare}estrowanonazwiska,zmlndorosych
Iolakw(t}.okoo/ouobywateli).Cro
b,szantaem,rzadzie}obietnicosobistych
korzycizwerbowanodo wsppracytysice
ludzi.}eszczew r.cznaliczbaaentw,
ta}nychinIormatorwi rezydentwbezpieki
wynosia,zosb.
Zbrodnie sdowe
0piera}c sina niezwyklerepresy}nym
prawie,w latach||orzeczonow Iolsce
ponad8tys.wyrokwmierci.A oz nich
zapadoprzedsdamiwo}skowymi(wykona
nopoowz nich.z8o).}ak siocenia,blisko
poowaskazanychnaleaado polskieopod
ziemianiepodleocioweo,a liczbarozstrze
lanych i powieszonych po wo}nie dziaaczy
podziemiabyakilkakrotniewyszaod liczby
straconychw Iolscehitlerowskichzbrodnia
rzywo}ennych.
Ionadmilionosbprzeszoprzezstworzo
nywedusowieckichwzorcwua,liczcy
,obiektwwiziennych(wiziecentral
nych,8wiziekarnoledczych,zzakadydla
modocianych,zkolonierolnei orodkw
pracywiniw),dzieprzytrzymywanom.in.
8tys.skazanychza tzw.przestpstwaprzeciw
kopastwu.ylkow r.za kratamiprzeby
waootys.osb,w tym|tys.winiwtzw.
antypastwowych.W r.liczbyte wynosiy
odpowiednioztys.i tys.
8liskotys.ludzizabitow walcelubskry
tob}czozamordowano,a ich zwokiporze
banow czstonieznanychdo dzimie}scach.
Mimoodmiennychpowodwrepres}iskie
rowanychwobecspoeczestwapolskieo,
bilansrealizowaneona zlecenieIIR/IZIR
terrorupastwoweowpisywa siw citra
icznychzdarzezwizanychz wczenie}sz
politykokupantaniemieckieoi sowieckieo.
Krzysztof Szwagrzyk
Przeciw
Niepodlegej
Doradca
Partyzanci zezgrupowania Byskawica mjr. Jzefa Kurasia Ognia polegli wwalce
zbezpiek wOchotnicy w r.
Protok wykonania kary mierci
naJzee Ostanie, parlamentarzycie
II Rzeczypospolitej, wczasie II wojny
wiatowej dziaaczu Racawic,
apor. najpierw NIE, apniej
WiN, kawalerze Orderu Virtuti Militari
l
P
N
l
P
N
Genera Iwan
Aleksandrowicz
Sierow
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
DZIAANIA NKWD SKALA REPRESJI
Jego nazwisko
nieguruje wszkolnych
podrcznikach,
aszkoda. Toprawdziwy
budowniczy Polski
Ludowej.
S
owiecki enera bezpieczestwa Iwan
Sierow (oo) do Lublina przyby
w padzierniku || r. Nie by to }eo
pierwszy kontakt z Iolsk. Io , wrze
nia r., }ako Ludowy Komisarz Spraw
Wewntrznych Ukraiskie} SRS, kierowa
wywzkami ludnoci polskie} z za}tych
ziem wschodnich oraz aresztowaniami
wrd intelienc}i, ocerw i Iunkc}onariu
szypastwowych,straconychwiosn|o r.
W || r. kierowa operac}ami spec}alnymi
przeciwko polskie} partyzantce na Litwie.
Iormalnie mia niski status, pocztkowo
zastpcy do spraw bezpieczestwa dowd
cy . Irontu 8iaoruskieo, czyli marszaka
Cieoraukowa,a od marca| r.w
neodoradcy(sowietnika)przyMinisterstwie
8ezpieczestwa Iubliczneo. Wiedziano
}ednak, e to posta wpywowa, zastpca
awrienta8erii,szeIaNKWD,czylisowiec
kie}bezpieki.Niski,krpyi brutalnyrosy}
ski nac}onalista charakteryzwa o }eden
ze wspczesnych.
Si i prowokacj
W IolsceSierowposiadanieoraniczon
wadz, podlea bezporednio 8erii. Mia
oromnywkadw rozbiciestrukturAKi Iol
skieo Iastwa Iodziemneo. Do czerwca
| r.podleemusiyNKWDaresztoway
w Iolsceztys.ludzi.Na }eorozkazw marcu
| r. pod}te zostay rozmowy z przedsta
wicielami Iolskieo Iastwa Iodziemneo.
Rozmowy w wilii w Iruszkowie pod War
szawtrwaykilkadni.IartneremIolakw
byta}emniczyeneraIwanow.Inie}oka
zaosi,e byto Sierow.Skadainteresu}
cepropozyc}ena tematmoliwociwpisania
strukturpodziemiaw powo}ennrzeczywi
sto. o bya puapka. W trakcie spotkania
z,marca|r.,w ktrymuczestniczylim.in.
en. Leopold 0kulicki, ostatni dowdca AK,
wicepremierStanisaw}asiukiewicz,deleat
rzduRIna kra},orazKazimierzIuak,prze
wodniczcyRady}ednociNarodowe},Sierow
nakazaich aresztowai wywiedo Moskwy,
dziezostalipoddanibrutalnemuledztwu,
osdzeni i skazani. Za t operac} Stalin od
znaczy Sierowa tytuem 8ohatera Zwizku
Sowieckieoi awansowado stopniaeneraa
pukownika.Natomiast8olesaw8ierutnada
muw kwietniu| r.Krzy0rderuVirtuti
MilitariIVklasy.0rderodebramudopiero
w rokuprezydentRILechWasa.Sie
rowpotraposuiwa sinie tylkobrutaln
si,bytakemistrzemprowokac}i.Wiosn
| r.w spec}alnymareszcieledczymNKWD
we WochachpodWarszawrozpoczroz
mowyz lideremskra}nieantykomunistyczne
o,narodoweopodziemia8olesawemIiasec
kim.W ma}u| r.Iiaseckiodzyskawolno
i stworzyzrbyIAXu,waneoinstrumentu
komunistyczne}politykiwyznaniowe}.
W Europie Wschodniej
Wiosn | r. opuci Iolsk i zosta
przeniesiony do 8erlina, dzie ob} kie
rownictwowewntrzne}sekc}iSowieckie}
Administrac}iWo}skowe}.amstworzyIor
mac} Komissariat zalek pnie}szeo
Ministerstwa 8ezpieczestwa NRD (Stasi).
0dpowiada za terror wobec niemieckich
politykw, ktrzy protestowali przeciwko
sowietyzac}iyciaw NiemczechWschodnich.
W swe} duie} karierze Sierow, ocer
intelientnyi bezwzldny,kierowatake
repres}amiwobecinnychnarodw.Nadzoro
wadeportac}eotyszyi Lstoczykwwiosn
| r.,a takeCzeczenw,Inuszw,Karacza
}worazkrymskichatarww || r.Nadzo
rowadziaaniaKC8w czasiepowstaniaw
ierskieow 8udapeszciew listopadzie r.
LudzieSierowaporwalipremieraWierImre
Nayai }eotowarzyszy,ktrymwczenie}
warantowanobezpiecznywy}azdz ambasady
}uosawiiw 8udapeszcie,dzieschronili si
po tym,}aksowieckieczoiopanowaymiasto.
0d | r.kierowaKomitetem8ezpiecze
stwa Iastwoweo (KC8), a pnie} wywia
dem wo}skowym CRU. Io wykryciu zdrady
pk.0leaIiekowskieo,oceraCRU,ktry
pracowana rzeczCIAi wywiadubryty}skie
o,w r.Sierowzostaodsunityz wszyst
kichwanychstanowisk,odebranemuzostay
sowieckietytuyi odznaczenia.Zmarw zapo
mnieniuw lipcuo r.w Moskwie.
Andrzej Grajewski
Dwadziecia lat
odupadku systemu
komunistycznego
wPolsce nadal trwaj
spory oskutki jego
funkcjonowania
iposzukiwania
skutecznych metod
rozlicze zprzeszoci.
W
toczce} sidyskus}isabosyszal
ny}est oswiniwpolitycznych,
dowiadczonychskutkamizycz
nych i psychicznych repres}i. Irzez blisko
p wieku rzdzenia komunici w Iolsce
podporzdkowalisobiewszystkiestruktury
pastwa,wykorzystu}c}e do realizac}iwa
snych, partykularnych celw politycznych.
Na}bardzie} radykalne repres}e stosowali
w latach||,dymusielizniszczypo
zostaociniepodlee}Iolski,byna mie}sce
lealnych wadz wprowadzi sw zalen
od Kremlaadministrac}.
Machina terroru
Wypenia}cwolpartiikomunistyczne}
i korzysta}cz pomocysowieckie},polskiapa
ratterroruprzystpido masoweopodbo}u
spoeczestwa,pacyku}cna}mnie}szepr
by oporu wobec narzuconeo si ustro}u.
W realizowanym etapami planie dziaa
zlikwidowano }awnie dziaa}c opozyc}
polityczn, wyniszczono elity intelektualne
II RI,rozbitopodziemiezbro}ne,sIaszowano
wynikiwyborw,pod}tobezwzldnwalk
z Kocioemkatolickimi indywidualnIorm
wasnocina wsi.
Szczelnarolaw ksztatowaniuskalire
pres}i przypada bezpiece, InIormac}i Wo}
skowe} oraz wo}skowemu wymiarowi spra
wiedliwoci bezporednim realizatorom
masoweoterroruw latach||.
W tym czasie w kartotekach komuni
styczneo aparatu bezpieczestwa w Iolsce
zare}estrowanonazwiska,zmlndorosych
Iolakw(t}.okoo/ouobywateli).Cro
b,szantaem,rzadzie}obietnicosobistych
korzycizwerbowanodo wsppracytysice
ludzi.}eszczew r.cznaliczbaaentw,
ta}nychinIormatorwi rezydentwbezpieki
wynosia,zosb.
Zbrodnie sdowe
0piera}c sina niezwyklerepresy}nym
prawie,w latach||orzeczonow Iolsce
ponad8tys.wyrokwmierci.A oz nich
zapadoprzedsdamiwo}skowymi(wykona
nopoowz nich.z8o).}ak siocenia,blisko
poowaskazanychnaleaado polskieopod
ziemianiepodleocioweo,a liczbarozstrze
lanych i powieszonych po wo}nie dziaaczy
podziemiabyakilkakrotniewyszaod liczby
straconychw Iolscehitlerowskichzbrodnia
rzywo}ennych.
Ionadmilionosbprzeszoprzezstworzo
nywedusowieckichwzorcwua,liczcy
,obiektwwiziennych(wiziecentral
nych,8wiziekarnoledczych,zzakadydla
modocianych,zkolonierolnei orodkw
pracywiniw),dzieprzytrzymywanom.in.
8tys.skazanychza tzw.przestpstwaprzeciw
kopastwu.ylkow r.za kratamiprzeby
waootys.osb,w tym|tys.winiwtzw.
antypastwowych.W r.liczbyte wynosiy
odpowiednioztys.i tys.
8liskotys.ludzizabitow walcelubskry
tob}czozamordowano,a ich zwokiporze
banow czstonieznanychdo dzimie}scach.
Mimoodmiennychpowodwrepres}iskie
rowanychwobecspoeczestwapolskieo,
bilansrealizowaneona zlecenieIIR/IZIR
terrorupastwoweowpisywa siw citra
icznychzdarzezwizanychz wczenie}sz
politykokupantaniemieckieoi sowieckieo.
Krzysztof Szwagrzyk
Przeciw
Niepodlegej
Doradca
Partyzanci zezgrupowania Byskawica mjr. Jzefa Kurasia Ognia polegli wwalce
zbezpiek wOchotnicy w r.
Protok wykonania kary mierci
naJzee Ostanie, parlamentarzycie
II Rzeczypospolitej, wczasie II wojny
wiatowej dziaaczu Racawic,
apor. najpierw NIE, apniej
WiN, kawalerze Orderu Virtuti Militari
l
P
N
l
P
N
Genera Iwan
Aleksandrowicz
Sierow
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
POZORNA AMNESTIA PROWOKACJA
I
rowokac}abyamoliwana skutekzdra
dy}edneoczowieka,dziaaczasiatki
inIormacy}ne} WiN SteIana Sieki,
ktry aresztowany po roz
biciuIVZarzduCwneo,
zodzi sistworzyna pole
cenie M8I tzw. V Komend
WiN.
Operacja Cezary
Io snowaniu ucieczki
z aresztu Sieko na nowo
nawiza zerwane kontak
ty z pozosta}cymi }eszcze
na wolnocidziaaczami,po
inIormowa te Deleatur
Zaraniczn WiN o pod}te}
przez siebie prbie odbudo
wyoranizac}i.Zdecydowana
wikszo }eo wczesnych
wsppracownikw dziaaa
w dobre}wierze,z przekona
niem o kontynuac}i niepod
leociowe} pracy. ak }ak
synnykurierAdam8orycz
ka, ktry umoliwi Siece
kontaktz Zachodem.}edynie
cz dziaaczy V Komendy
stanowiliwprowadzeniprzez
M8IaenciorazetatowiIunk
c}onariusze, m.in. Fenryk
Wendrowskips.}zeI,ktry
zostazastpcSieki.
Irowadzona w latach
|8z operac}a Cezary
miaadwazasadniczekierun
kidziaazewntrznyi we
wntrzny.W ramachpierw
szeo umacniano kontakty
z Deleatur Zaraniczn
WiN,a za }e} porednictwem
z wywiadami anlosaskimi.
0biecu}c Amerykanom
wspprac w przypadku
koniktu zbro}neo z ZSRS,
V Komenda otrzymywaa
od nich inIormac}e, instrukc}e, Iundusze.
Do siedzibyDeleaturyWiNw Monachium
wysyano pod kontrol bezpieki niewia
domych prowokac}i emisariuszy z kra}u.
Wrd nich znaleli si SteIan Skrzyszow
skii DionizySosnowski.Io prze}ciukursu
radioteleracznodywersy}neo zostali
zrzuceniw listopadziez r.na spadochro
nach do Iolski, dzie zoyli sprawozdanie
ze szkolenia. Miesic p
nie} obu aresztowano. en
samsystem,ktryprowoka
cy}niewcinich w dzia
alnowywiadowcz,ska
zaich nastpniena mier
za szpieostwo, wyroki
wykonano.
Przeciw podziemiu
W ramach kra}owych
wtkw operac}i rozpra
cowywano pozostaoci
niepodleocioweo pod
ziemia. M8I, pozoru}c
istnienieta}ne}oranizac}i,
pozyskiwaodo konspira
c}inowychdziaaczy,przez
nichdocieraodo kole}nych
rodowisk, by }e likwido
wa. W ten sposb dotara
midzyinnymido oddziau
kpt. Kazimierza Kamie
skieo Fuzara, dziaa}
ceo na 8iaostocczynie.
Sdzc,e mado czynienia
z kontynuac} WiN, Fu
zar zodzi si przerwa
prowadzon Iaktycznie
od wrzenia r. walk
i opucidobrzemuznane
tereny. W padzierniku
z r. zosta aresztowany,
a pnie}skazanyna mier
i stracony.
0perac} Cezary za
koczonow rudniuz r.
Repres}e w rnych Ior
machdotknyok.ooroz
pracowanych w }e} ramach
osb, kilkanacie skazano
na kar mierci. Dopiero
w listopadzie, r.na wol
nowyszed}e} mimowolnyuczestnikAdam
8oryczka. Na opracowaniach dotyczcych
operac}iCezarymodelowe}ryoperacy}
ne}szkoliy sikole}nepokoleniaIunkc}o
nariuszyU8S8.
Mlcha WenkIar
V komenda WiN
pastwo, a ycie toczy si normalnym ryt
mem.Miapanowaspok},tymczasemwci
sycha byo strzay partyzanci walczyli
o niepodleo.
Wyznajcie winy
Dlaopanowaniasytuac}ikomunicisinli
po staryi wyprbowanysposb.zsierpnia
| r. obiecali swoim wroom zwolnienie
od odpowiedzialnociza winy,czyliza przy
nalenodo oranizac}ipodporzdkowanych
RzdowiRIna uchodstwie.Akc}aamnesty}
naprzyniosaimlicznekorzyci.po pierwsze,
na U8zosio si|tys.zmczonychwo}n
ludzi,co uszczupliosiypodziemia,po dru
ie,wykorzystanopropaandowoautorytet
dowdcw,ktrzyswoimiapelamio u}awnie
nie siprzekonaliwieluniedawnychpodko
mendnych,po trzecie,czspordamne
stionowanych zmuszono do wsppracy,
po czwarte,wadzazebraatysiceinIormac}i,
podsuwa}ckademuw ramachprocedury
amnesty}ne}Iormularzz pytaniamio }eo
przeszo.0romnabazainIormac}i,mapa
podziemia,stanowiabezcennymateriadla
wadzszyku}cych sido ostateczne}rozprawy
z konspirac}.W podziemiupozostao}ednak
kilkatysicyosb,a wkrtcezaczypowsta
wanoweoranizac}e.Wikszoz nichrozbito
do przeomu|i |, r.Kole}nakc}amne
sty}nkomuniciprzeprowadzilipo sIaszo
waniuwyborwze stycznia|,r.
Wizienie lub mier
zzluteo|, r.zwycizcyoosilipo raz
wtry darowanie wroom win w zamian
za zoszenie sina U8.Ludziom,ktrzymieli
za soblataw ziemiankach,d,zimno,po
tyczkiz niemieckimii sowieckimiokupanta
mi,pospieszneleneporzeby,stracho siebie
i na}bliszych, dano dwa miesice do namy
su. Czowiek zaszczuty, pod}wszy raz de
cyz} wycoIania si z walki i przeamawszy
wszystkie opory przed oddaniem si w rce
bezpieki,odpowiadabeznamysuna pytania
z Iormularzaw przekonaniu,e czynizado
Iormalnoci.Io powrociedo domuorientowa
si, e }est obserwowany, a po }akim czasie
wraca na U8 z zarzutem zata}enia prawdy
w wypenionymowiadczeniu.
U}awnio sitys.osb,z wiziezwol
niono zo, tys. skazanych, za prawie tys.
zmnie}szonokary.
Cdybyzamiarykomunistwbyyzodne
z deklarowanymi,akc}aU8ob}abyaktyw
nychkonspiratorww takimsamymstopniu
co onierzyuwizionychpo apancew | r.
Ioniewa}ednakcelemprzedsiwziciabyo
rozbicie podziemia, za kratami zatrzymano
na}bardzie}niebezpiecznychskazanych,do
cza}cdo nichoaryz |,r.
W lesiezostaotylkookoodwchtysicy
tych,ktrzynie chcieliinw bezpieczniac
kich piwnicach. Walczyli }u tyko o zwyk
onierskmier. Anna Iechenter
Kryptonim
Amnestia
Partyzancl cddzlau Wlarusy
zPcdhaIa, Ian Iankcwskl Crcny
{zIewej}, Henryk Machaa Cryf
{zprawej}, ujcl przez bezplek.
PonzrI: Iawladczenle cujawnlenlu
Iana kudasa Skcwrcnka
zezgrupcwanla partyzancklegc
8yskawlca mjr. Izefa kurasla
Dgnla
Najwikszej wpowojennej Polsce grze operacyjnej,
sucej aparatowi represji m.in. dowycinania
ostatnich szeregw niepodlegociowej konspiracji,
funkcjonariusze UB nadali kryptonim Cezary.
Niemogc pokona
zbrojnego podziemia,
komunici uyli
podstpu dwukrotnie
ogosili amnestie.
Ujawnionym
niedarowano jednak
win, alespisano
ichpoto, by pniej
represjonowa.
W
| r.onierzeIolskiIodziemne}
bili si o kady skrawek ziemi
wolne}od Sowietw,bowiemwal
czyli z nadzie} na zwycistwo. ymczasem
Moskwie bardzo zaleao na utrzymaniu
Zachoduw przekonaniu,e uzurpatorskirzd
komunistycznysprawu}ewadzna obszarach
niewczonych do ZSRS, nard odbudowu}e
l
P
N
Z
L

Z
8
l
O
k
W

A
N
D
k
Z
L
!
A

K
U
D
A
S
A
Stefan Slekc agent
Maclej, ktregc zdrada
pczwcIla narczpcczcle
gry cperacyjnej Cezary
PonzrI: Henryk
Wendrcwskl jeden
zfunkcjcnarluszy M8P
prcwadzcych cperacj
Cezary
l
P
N
l
P
N
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
POZORNA AMNESTIA PROWOKACJA
I
rowokac}abyamoliwana skutekzdra
dy}edneoczowieka,dziaaczasiatki
inIormacy}ne} WiN SteIana Sieki,
ktry aresztowany po roz
biciuIVZarzduCwneo,
zodzi sistworzyna pole
cenie M8I tzw. V Komend
WiN.
Operacja Cezary
Io snowaniu ucieczki
z aresztu Sieko na nowo
nawiza zerwane kontak
ty z pozosta}cymi }eszcze
na wolnocidziaaczami,po
inIormowa te Deleatur
Zaraniczn WiN o pod}te}
przez siebie prbie odbudo
wyoranizac}i.Zdecydowana
wikszo }eo wczesnych
wsppracownikw dziaaa
w dobre}wierze,z przekona
niem o kontynuac}i niepod
leociowe} pracy. ak }ak
synnykurierAdam8orycz
ka, ktry umoliwi Siece
kontaktz Zachodem.}edynie
cz dziaaczy V Komendy
stanowiliwprowadzeniprzez
M8IaenciorazetatowiIunk
c}onariusze, m.in. Fenryk
Wendrowskips.}zeI,ktry
zostazastpcSieki.
Irowadzona w latach
|8z operac}a Cezary
miaadwazasadniczekierun
kidziaazewntrznyi we
wntrzny.W ramachpierw
szeo umacniano kontakty
z Deleatur Zaraniczn
WiN,a za }e} porednictwem
z wywiadami anlosaskimi.
0biecu}c Amerykanom
wspprac w przypadku
koniktu zbro}neo z ZSRS,
V Komenda otrzymywaa
od nich inIormac}e, instrukc}e, Iundusze.
Do siedzibyDeleaturyWiNw Monachium
wysyano pod kontrol bezpieki niewia
domych prowokac}i emisariuszy z kra}u.
Wrd nich znaleli si SteIan Skrzyszow
skii DionizySosnowski.Io prze}ciukursu
radioteleracznodywersy}neo zostali
zrzuceniw listopadziez r.na spadochro
nach do Iolski, dzie zoyli sprawozdanie
ze szkolenia. Miesic p
nie} obu aresztowano. en
samsystem,ktryprowoka
cy}niewcinich w dzia
alnowywiadowcz,ska
zaich nastpniena mier
za szpieostwo, wyroki
wykonano.
Przeciw podziemiu
W ramach kra}owych
wtkw operac}i rozpra
cowywano pozostaoci
niepodleocioweo pod
ziemia. M8I, pozoru}c
istnienieta}ne}oranizac}i,
pozyskiwaodo konspira
c}inowychdziaaczy,przez
nichdocieraodo kole}nych
rodowisk, by }e likwido
wa. W ten sposb dotara
midzyinnymido oddziau
kpt. Kazimierza Kamie
skieo Fuzara, dziaa}
ceo na 8iaostocczynie.
Sdzc,e mado czynienia
z kontynuac} WiN, Fu
zar zodzi si przerwa
prowadzon Iaktycznie
od wrzenia r. walk
i opucidobrzemuznane
tereny. W padzierniku
z r. zosta aresztowany,
a pnie}skazanyna mier
i stracony.
0perac} Cezary za
koczonow rudniuz r.
Repres}e w rnych Ior
machdotknyok.ooroz
pracowanych w }e} ramach
osb, kilkanacie skazano
na kar mierci. Dopiero
w listopadzie, r.na wol
nowyszed}e} mimowolnyuczestnikAdam
8oryczka. Na opracowaniach dotyczcych
operac}iCezarymodelowe}ryoperacy}
ne}szkoliy sikole}nepokoleniaIunkc}o
nariuszyU8S8.
Mlcha WenkIar
V komenda WiN
pastwo, a ycie toczy si normalnym ryt
mem.Miapanowaspok},tymczasemwci
sycha byo strzay partyzanci walczyli
o niepodleo.
Wyznajcie winy
Dlaopanowaniasytuac}ikomunicisinli
po staryi wyprbowanysposb.zsierpnia
| r. obiecali swoim wroom zwolnienie
od odpowiedzialnociza winy,czyliza przy
nalenodo oranizac}ipodporzdkowanych
RzdowiRIna uchodstwie.Akc}aamnesty}
naprzyniosaimlicznekorzyci.po pierwsze,
na U8zosio si|tys.zmczonychwo}n
ludzi,co uszczupliosiypodziemia,po dru
ie,wykorzystanopropaandowoautorytet
dowdcw,ktrzyswoimiapelamio u}awnie
nie siprzekonaliwieluniedawnychpodko
mendnych,po trzecie,czspordamne
stionowanych zmuszono do wsppracy,
po czwarte,wadzazebraatysiceinIormac}i,
podsuwa}ckademuw ramachprocedury
amnesty}ne}Iormularzz pytaniamio }eo
przeszo.0romnabazainIormac}i,mapa
podziemia,stanowiabezcennymateriadla
wadzszyku}cych sido ostateczne}rozprawy
z konspirac}.W podziemiupozostao}ednak
kilkatysicyosb,a wkrtcezaczypowsta
wanoweoranizac}e.Wikszoz nichrozbito
do przeomu|i |, r.Kole}nakc}amne
sty}nkomuniciprzeprowadzilipo sIaszo
waniuwyborwze stycznia|,r.
Wizienie lub mier
zzluteo|, r.zwycizcyoosilipo raz
wtry darowanie wroom win w zamian
za zoszenie sina U8.Ludziom,ktrzymieli
za soblataw ziemiankach,d,zimno,po
tyczkiz niemieckimii sowieckimiokupanta
mi,pospieszneleneporzeby,stracho siebie
i na}bliszych, dano dwa miesice do namy
su. Czowiek zaszczuty, pod}wszy raz de
cyz} wycoIania si z walki i przeamawszy
wszystkie opory przed oddaniem si w rce
bezpieki,odpowiadabeznamysuna pytania
z Iormularzaw przekonaniu,e czynizado
Iormalnoci.Io powrociedo domuorientowa
si, e }est obserwowany, a po }akim czasie
wraca na U8 z zarzutem zata}enia prawdy
w wypenionymowiadczeniu.
U}awnio sitys.osb,z wiziezwol
niono zo, tys. skazanych, za prawie tys.
zmnie}szonokary.
Cdybyzamiarykomunistwbyyzodne
z deklarowanymi,akc}aU8ob}abyaktyw
nychkonspiratorww takimsamymstopniu
co onierzyuwizionychpo apancew | r.
Ioniewa}ednakcelemprzedsiwziciabyo
rozbicie podziemia, za kratami zatrzymano
na}bardzie}niebezpiecznychskazanych,do
cza}cdo nichoaryz |,r.
W lesiezostaotylkookoodwchtysicy
tych,ktrzynie chcieliinw bezpieczniac
kich piwnicach. Walczyli }u tyko o zwyk
onierskmier. Anna Iechenter
Kryptonim
Amnestia
Partyzancl cddzlau Wlarusy
zPcdhaIa, Ian Iankcwskl Crcny
{zIewej}, Henryk Machaa Cryf
{zprawej}, ujcl przez bezplek.
PonzrI: Iawladczenle cujawnlenlu
Iana kudasa Skcwrcnka
zezgrupcwanla partyzancklegc
8yskawlca mjr. Izefa kurasla
Dgnla
Najwikszej wpowojennej Polsce grze operacyjnej,
sucej aparatowi represji m.in. dowycinania
ostatnich szeregw niepodlegociowej konspiracji,
funkcjonariusze UB nadali kryptonim Cezary.
Niemogc pokona
zbrojnego podziemia,
komunici uyli
podstpu dwukrotnie
ogosili amnestie.
Ujawnionym
niedarowano jednak
win, alespisano
ichpoto, by pniej
represjonowa.
W
| r.onierzeIolskiIodziemne}
bili si o kady skrawek ziemi
wolne}od Sowietw,bowiemwal
czyli z nadzie} na zwycistwo. ymczasem
Moskwie bardzo zaleao na utrzymaniu
Zachoduw przekonaniu,e uzurpatorskirzd
komunistycznysprawu}ewadzna obszarach
niewczonych do ZSRS, nard odbudowu}e
l
P
N
Z
L

Z
8
l
O
k
W

A
N
D
k
Z
L
!
A

K
U
D
A
S
A
Stefan Slekc agent
Maclej, ktregc zdrada
pczwcIla narczpcczcle
gry cperacyjnej Cezary
PonzrI: Henryk
Wendrcwskl jeden
zfunkcjcnarluszy M8P
prcwadzcych cperacj
Cezary
l
P
N
l
P
N
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
odzyska,a pohabionaodnoludzkazosta
nieprzywrcona.o mo}awiarai mo}ewiel
kieszczcie.Cdybyodnalazmo}moi,
to na nie}moeszte sowanapisa.
Niepodlego a sowiecki honor
W czasie, dy z szeIa bezpieki czyniono
czowiekahonoru,a z poromcywolnocio
wychaspirac}inarodutraiczneobohatera,
od ktreo naleao si odpieprzy, tylko
ludzienikczemnimoliza}mowa sirze
baniemw yciorysach.W takie}atmosIerze
niewielu zatem przeszkadzao, i mieszka
} przy ul. wierczewskieo czy Comuki.
Zreszt na wo}skowych Iowzkach, chyba
wszystkie droi prowadz ku oromnemu
czerwonawemu monumentowi z napisem
Wadysaw Comuka. o on przez cztery
latakierowarzdamiterroru,mordu}cty
sicamina}lepszychpatriotw,ktrzydzie
z bokuma}od niedawnaswo}symboliczn
kwater.
Do dzisia}nie usunitoz przestrzenipu
bliczne}tysicypozostaocipo komunizmie,
nazw, tablic, pomnikw. Natomiast }eszcze
w zoo r., dy w Warszawie na budynku
kamienicy umieszczano tablic powicon
}ednemuz na}poczytnie}szychpisarzyIIRze
czypospolite} Antoniemu Ierdynandowi
0ssendowskiemu z odlanych sw pisarz,
podrnik, antykomunista, po protestach
mieszkacw,usunitoto ostatnie.
Cdy w z r. niewielkie rono komba
tantw,do ktrychdoczyawkrtcerupa
modych historykw, zaczo wydawa Ze
szyty Fistoryczne WiNu (www.zhwin.pl),
}akeniewielupotraorozwizatenskrt.
Wokskupia sicorazwikszykrnaukow
cw, odkrywano nowe dokumenty, y}cy
}eszczeczonkowiepowoaneowe wrzeniu
| r. Zrzeszenia Wolno i Niezawiso
publikowali swe wspomnienia. ymczasem
wychodziy kole}ne Zeszyty, wydawane
byynowepublikac}e.Wrdnichpierwsza
edyc}a albumu onierze wyklci. Anty
komunistyczne podziemie zbro}ne po ||
roku.o dzikiwysikowitychludziw zoo r.
Se}m RI zosta zmuszony przy} uchwa
uzna}czasuioranizac}ii rupniepod
leociowych,ktrepo zakoczeniuIIwo}ny
wiatowe} zdecydoway si na pod}cie nie
rwne}walkio suwerennoi niepodleo
Iolski oraz stwierdza}c, i oranizac}a
-Wolno i Niezawiso-, kontynuatorka
tradyc}iwalkArmiiKra}owe},dobrzezasu
ya si0}czynie.
Prawda i tak zwyciy
Z czasem rs dorobek istnie}cych ini
c}atyw,powstawaynowe.Ioszerza sikr
historykw za}mu}cych si tym tematem.
Kole}ne tomy 0cyny Wydawnicze} Volu
men, kole}ne publikac}e i pomniki Iunda
c}i Iamitamy upamitnia}ce bohaterw
antysowieckieo powstania z lat ||
czy skierowane wnie dla modziey.
wardzi }ak stal muzyczny hod Naro
dowym Siom Zbro}nym, czy pyta zespou
De Iress Mymy rebelianci. Iiosenki
onierzyWykltych,a takecorocznera}
dy szlakami Zapory, upaszki, 8artka
powoliodkamu}kole}neobszary.0drbneo
potraktowaniawymaadziaalnoInstytutu
IamiciNarodowe}i powiconete}tematyce
chyba}u setkiwystaw,ses}ii publikac}i,eby
wymienikole}netomysownikabioracz
neoKonspirac}ai oprspoecznyw Iolsce
|| czy Atlas polskieo podziemia
niepodleocioweo||.
Irzez ostatnie zo lat toczy si w Iolsce
zmaanieo prawdw historii,zaIaszowan
latamikomunizmu.}eszczew 8 r.w ksi
ce IRL dla pocztku}cych }. Kuro i }. a
kowskinapisali.0d chwilirozwizaniaAK
| I ||coraztrudnie}byoodrniband
rabunkow od rupy niepodleociowe}.
Sowate,powtarza}cetezykomunistyczne}
propaandy,kompromitu}autorw.
Wobec setek wydanych ksiek powi
conych antykomunistycznemu podziemiu,
}u dzisia}trudnie}pisatakiesowa,nie na
raa}c si na wstyd. Coraz trudnie} bdzie
tebronikomunizmui na pocztekw War
szawie,zamiastArmiiLudowe},po}edziemy
Ale} Zrzeszenia Wolno i Niezawiso,
a do szkolnychpodrcznikwtram}rMacie}
Kalenkiewicz,ppkStanisawKasznica,Adam
Doboszyski,en.StanisawSo}czyski,m}r
FieronimDekutowski,pkIranciszekNiepo
klczycki,ppkukaszCiepliski
Iarcsaw Szarek
POZOSTAA TYLKO PAMI POZOSTAA TYLKO PAMI
ONIERZE
WOLNEJ POLSKI
dodaIek specjalny
do Gocia Niedzielnego
przygoIowany przez lPN i zesp GN
kroAktouzv wvoAnA:
Anorzr Gr=rvski(GN), liiir Musi=t (lPN)
PuoIrkt cuArcznv: Witoio Mor=vski
Zocir n= okt=ocr. u=trri=t\ lPN,
uont=z stuoio GN
lnst\tut P=uici N=rooovr
Kouis= cic=ni= Zsrooni rrzrcivko
N=rooovi Poiskiruu 20I0
Dopiero, gdy wcentrum
Warszawy stanie
okazay pomnik
powicony onierzom
iuczestnikom
antykomunistycznego
podziemia zlat
, bdzie toznak,
iodrywamysi
odPRL-u.
M
onument z wyrytymi nazwami
Iormac}i skazanych na niepami
Wileskie 8ryady, Zrzeszenie
Wolno i Niezawiso, Narodowe Siy
Zbro}ne,NarodoweZ}ednoczenieWo}skowe,
Ruch0poruArmiiKra}owe},Konspiracy}ne
Wo}skoIolskieznazwiskamiich dowd
cw i poleych onierzy. Niestety, nie do
czeka}oni}u sweomuzeumpowiconeo
ich czynowibezkompromisowe}wiernoci
przysidze na ora w koronie. 8y moe na
stpnepokoleniaspactenduwobecnich.
WolnaIolskanie uczyniateoprzezponad
zolat.8yli}ednymz na}bardzie}traicznych
pokole XX wieku. 0cenia si, i niepodle
ociowa konspirac}a antykomunistyczna
skupia w latach || okoo zo8o ty
sicy osb. Nie poszli na aden kompromis
i zapaciliza to cenna}wysz.Ich rozstrze
lane i pohabione ciaa wystawiano na uli
cach,abykrzyczay,e takibdziekoniecka
deo, kto odway si zamarzy
o wolne}Iolsce.Mordowani
po torturach, o ktrych rot
mistrzWitoldIileckizdy
powiedzie, e 0wicim,
to byairaszka.Ich robw
nie znalezionodo dzisia},mieli
zniknna zawsze.o ich dzie
ciwytykanopalcami}akocrki
i synwbandytw.Wyrastali
bezo}cw,ktrzyswemarzenia
tak}akppkukaszCiepliski
Iu, prezes IV Zarzdu
CwneoZrzeszeniaWolno
i Niezawiso, wyrazi w wi
ziennym rypsie. Andrze}ku!
Wymodlony, wymarzony i ko
chanym}synku.Iiszdo Ciebie
po razpierwszyi ostatni.W tych
dniach bowiem mam by zamor
dowany. Chciaem by obie o}cem
i przy}acielem.8awi siz obi su
yradi dowiadczeniemw ksztatowaniu
tweo umysu i charakteru. || Andrze}ku!
Iamita}, e istnie} tylko trzy witoci.
8,0}czyznai Matka.8ddobrydlaMatki.
Zostalekarzem,inynierem,naukowcemlub
ekonomist, co wolisz. Nie zapomn o o}cu
i }eoidei.Wdowapo ppk.Ciepliskimya
cay czas w ndzy, }e} }edyny syn Andrze}
dowiadczanyod dziecistwaponadswesiy
zmar,ma}c8lat.
Dlatych,ktrzyprzeyli,nie byomie}sca
na uniwersytetach,nie wy}edalina zara
niczne stypendia. Kole}ne pokolenie miao
zapaciza wiernoIolsceswychrodzicw.
}eden z ubekw mwi. Zadaniem naszym
}est nie tylkozniszczywaszycznie,ale my
musimy zniszczy was moralnie w oczach
spoeczestwa. Nie zabrako wic nie tylko
mordu}cych ich Iunkc}onariuszy U8, pro
kuratorw, sdziw, ale i tych, co zabali
sowempisalioszczerczeksiki,wiersze,
reyserowalii krcililmy,rzebilipomniki
zbrodniarzy.0nitemielidziecii dobrzeza
dbalio ich przyszo.
Cdyupadkomunizm,wydawaosi,e od
zysku}ca wolno Iolska zacznie budow
noweo pastwa od Iundamentw. }ednym
z }eolarwbdzieszacunekdlatych,ktrzy
o t niepodleo walczyli, tak }ak II Rzecz
pospolita zadbaa o ostatnich powstacw
styczniowych.
Zwycistwo niepamici
Fistoria potoczya si }ednak inacze}.
Io 8 r.zabrakomie}scadlapamici,a tym
samym dla sprawiedliwoci. W wnym
nurcie nada}cym ton tamtym czasom zna
leli si ludzie, ktrzy woleli nie pamita.
8o co zrobi ze sw przeszoci, z maym
cmentarzem, ktry pozostawi po sobie o}
ciecsdzia,prokurator.Co zrobiz tomikiem
wierszyna czeStalina,co zrobiz ksika
mi, artykuami, lmami. }ak przypomina
sw sub komunizmowi? Co na}wye}
mwionoo modzieczychIascynac}ach,
helowskich ukszeniach. worzono
wic leendy, e opozyc}a w IRL za
cza siw 8 r.,albo}eszczepnie}
(tymczasem w r. zin ostatni
partyzant podziemia niepodleo
cioweo}zeIIranczakLalek,do
pierow , r.zwolnionoz wizienia
Adama8orczykz WiNu,a ostatnich
wizionychkpt.adeuszaZa}czka
czy rtm.KazimierzaWybranowskie
oz NSZ}eszczepnie}).
o,co byowczenie},nie byo
warteprzypomnienia,a ci,co pr
bowali }ednak zadawa pytania
albo dzieli si wiedz na ten
temat, wywoywali rymas
niesmaku }u do te} marty
roloii,przeciew IRLwszyscy
byliumoczeni.Sowawspomina
neoppk.Ciepliskieobrzmi
przecie tak archaicznie, tyle w nich
nieznoneo patosu. 0dbior mi tylko y
cie,a to nie na}wanie}sze.Cieszsi,e bd
zamordowany }ako katolik za wiar wit,
}akoIolakza Iolskniepodlei szczliw.
}ako czowiek za prawd i sprawiedliwo.
Wierzdzibardzie}nikiedykolwiek,e Idea
Chrystusowazwyciyi Iolskaniepodleo
Dug wolnoci
Adam 8cryczka ps. Adam, 8rcna
ccer Ak, clchcclemny, kurler WlN
Ieszyty Hlstcryczne WlN-u perlcdyk
pcwlccny dzlejcm pcIsklegc
pcdzlemla nlepcdIegcclcwegc
Wlzlenle przy uI. McnteIuplch
wkrakcwle
ukasz ClepIlskl ps. Dstrcwskl,
Pug, prezes lV Iarzdu Cwnegc WlN
Hlercnlm Dekutcwskl ps. Ddra,
Iapcra, ccer Ak, clchcclemny,
dcwdca cddzlau partyzancklegc WlN
Z
L
S
Z

R
l
S
1
O
k
C
Z
N
L

W
l
N
-
U
Z
L
S
Z

R
l
S
1
O
k
C
Z
N
L

W
l
N
-
U

l
P
N
lPN
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
odzyska,a pohabionaodnoludzkazosta
nieprzywrcona.o mo}awiarai mo}ewiel
kieszczcie.Cdybyodnalazmo}moi,
to na nie}moeszte sowanapisa.
Niepodlego a sowiecki honor
W czasie, dy z szeIa bezpieki czyniono
czowiekahonoru,a z poromcywolnocio
wychaspirac}inarodutraiczneobohatera,
od ktreo naleao si odpieprzy, tylko
ludzienikczemnimoliza}mowa sirze
baniemw yciorysach.W takie}atmosIerze
niewielu zatem przeszkadzao, i mieszka
} przy ul. wierczewskieo czy Comuki.
Zreszt na wo}skowych Iowzkach, chyba
wszystkie droi prowadz ku oromnemu
czerwonawemu monumentowi z napisem
Wadysaw Comuka. o on przez cztery
latakierowarzdamiterroru,mordu}cty
sicamina}lepszychpatriotw,ktrzydzie
z bokuma}od niedawnaswo}symboliczn
kwater.
Do dzisia}nie usunitoz przestrzenipu
bliczne}tysicypozostaocipo komunizmie,
nazw, tablic, pomnikw. Natomiast }eszcze
w zoo r., dy w Warszawie na budynku
kamienicy umieszczano tablic powicon
}ednemuz na}poczytnie}szychpisarzyIIRze
czypospolite} Antoniemu Ierdynandowi
0ssendowskiemu z odlanych sw pisarz,
podrnik, antykomunista, po protestach
mieszkacw,usunitoto ostatnie.
Cdy w z r. niewielkie rono komba
tantw,do ktrychdoczyawkrtcerupa
modych historykw, zaczo wydawa Ze
szyty Fistoryczne WiNu (www.zhwin.pl),
}akeniewielupotraorozwizatenskrt.
Wokskupia sicorazwikszykrnaukow
cw, odkrywano nowe dokumenty, y}cy
}eszczeczonkowiepowoaneowe wrzeniu
| r. Zrzeszenia Wolno i Niezawiso
publikowali swe wspomnienia. ymczasem
wychodziy kole}ne Zeszyty, wydawane
byynowepublikac}e.Wrdnichpierwsza
edyc}a albumu onierze wyklci. Anty
komunistyczne podziemie zbro}ne po ||
roku.o dzikiwysikowitychludziw zoo r.
Se}m RI zosta zmuszony przy} uchwa
uzna}czasuioranizac}ii rupniepod
leociowych,ktrepo zakoczeniuIIwo}ny
wiatowe} zdecydoway si na pod}cie nie
rwne}walkio suwerennoi niepodleo
Iolski oraz stwierdza}c, i oranizac}a
-Wolno i Niezawiso-, kontynuatorka
tradyc}iwalkArmiiKra}owe},dobrzezasu
ya si0}czynie.
Prawda i tak zwyciy
Z czasem rs dorobek istnie}cych ini
c}atyw,powstawaynowe.Ioszerza sikr
historykw za}mu}cych si tym tematem.
Kole}ne tomy 0cyny Wydawnicze} Volu
men, kole}ne publikac}e i pomniki Iunda
c}i Iamitamy upamitnia}ce bohaterw
antysowieckieo powstania z lat ||
czy skierowane wnie dla modziey.
wardzi }ak stal muzyczny hod Naro
dowym Siom Zbro}nym, czy pyta zespou
De Iress Mymy rebelianci. Iiosenki
onierzyWykltych,a takecorocznera}
dy szlakami Zapory, upaszki, 8artka
powoliodkamu}kole}neobszary.0drbneo
potraktowaniawymaadziaalnoInstytutu
IamiciNarodowe}i powiconete}tematyce
chyba}u setkiwystaw,ses}ii publikac}i,eby
wymienikole}netomysownikabioracz
neoKonspirac}ai oprspoecznyw Iolsce
|| czy Atlas polskieo podziemia
niepodleocioweo||.
Irzez ostatnie zo lat toczy si w Iolsce
zmaanieo prawdw historii,zaIaszowan
latamikomunizmu.}eszczew 8 r.w ksi
ce IRL dla pocztku}cych }. Kuro i }. a
kowskinapisali.0d chwilirozwizaniaAK
| I ||coraztrudnie}byoodrniband
rabunkow od rupy niepodleociowe}.
Sowate,powtarza}cetezykomunistyczne}
propaandy,kompromitu}autorw.
Wobec setek wydanych ksiek powi
conych antykomunistycznemu podziemiu,
}u dzisia}trudnie}pisatakiesowa,nie na
raa}c si na wstyd. Coraz trudnie} bdzie
tebronikomunizmui na pocztekw War
szawie,zamiastArmiiLudowe},po}edziemy
Ale} Zrzeszenia Wolno i Niezawiso,
a do szkolnychpodrcznikwtram}rMacie}
Kalenkiewicz,ppkStanisawKasznica,Adam
Doboszyski,en.StanisawSo}czyski,m}r
FieronimDekutowski,pkIranciszekNiepo
klczycki,ppkukaszCiepliski
Iarcsaw Szarek
POZOSTAA TYLKO PAMI POZOSTAA TYLKO PAMI
ONIERZE
WOLNEJ POLSKI
dodaIek specjalny
do Gocia Niedzielnego
przygoIowany przez lPN i zesp GN
kroAktouzv wvoAnA:
Anorzr Gr=rvski(GN), liiir Musi=t (lPN)
PuoIrkt cuArcznv: Witoio Mor=vski
Zocir n= okt=ocr. u=trri=t\ lPN,
uont=z stuoio GN
lnst\tut P=uici N=rooovr
Kouis= cic=ni= Zsrooni rrzrcivko
N=rooovi Poiskiruu 20I0
Dopiero, gdy wcentrum
Warszawy stanie
okazay pomnik
powicony onierzom
iuczestnikom
antykomunistycznego
podziemia zlat
, bdzie toznak,
iodrywamysi
odPRL-u.
M
onument z wyrytymi nazwami
Iormac}i skazanych na niepami
Wileskie 8ryady, Zrzeszenie
Wolno i Niezawiso, Narodowe Siy
Zbro}ne,NarodoweZ}ednoczenieWo}skowe,
Ruch0poruArmiiKra}owe},Konspiracy}ne
Wo}skoIolskieznazwiskamiich dowd
cw i poleych onierzy. Niestety, nie do
czeka}oni}u sweomuzeumpowiconeo
ich czynowibezkompromisowe}wiernoci
przysidze na ora w koronie. 8y moe na
stpnepokoleniaspactenduwobecnich.
WolnaIolskanie uczyniateoprzezponad
zolat.8yli}ednymz na}bardzie}traicznych
pokole XX wieku. 0cenia si, i niepodle
ociowa konspirac}a antykomunistyczna
skupia w latach || okoo zo8o ty
sicy osb. Nie poszli na aden kompromis
i zapaciliza to cenna}wysz.Ich rozstrze
lane i pohabione ciaa wystawiano na uli
cach,abykrzyczay,e takibdziekoniecka
deo, kto odway si zamarzy
o wolne}Iolsce.Mordowani
po torturach, o ktrych rot
mistrzWitoldIileckizdy
powiedzie, e 0wicim,
to byairaszka.Ich robw
nie znalezionodo dzisia},mieli
zniknna zawsze.o ich dzie
ciwytykanopalcami}akocrki
i synwbandytw.Wyrastali
bezo}cw,ktrzyswemarzenia
tak}akppkukaszCiepliski
Iu, prezes IV Zarzdu
CwneoZrzeszeniaWolno
i Niezawiso, wyrazi w wi
ziennym rypsie. Andrze}ku!
Wymodlony, wymarzony i ko
chanym}synku.Iiszdo Ciebie
po razpierwszyi ostatni.W tych
dniach bowiem mam by zamor
dowany. Chciaem by obie o}cem
i przy}acielem.8awi siz obi su
yradi dowiadczeniemw ksztatowaniu
tweo umysu i charakteru. || Andrze}ku!
Iamita}, e istnie} tylko trzy witoci.
8,0}czyznai Matka.8ddobrydlaMatki.
Zostalekarzem,inynierem,naukowcemlub
ekonomist, co wolisz. Nie zapomn o o}cu
i }eoidei.Wdowapo ppk.Ciepliskimya
cay czas w ndzy, }e} }edyny syn Andrze}
dowiadczanyod dziecistwaponadswesiy
zmar,ma}c8lat.
Dlatych,ktrzyprzeyli,nie byomie}sca
na uniwersytetach,nie wy}edalina zara
niczne stypendia. Kole}ne pokolenie miao
zapaciza wiernoIolsceswychrodzicw.
}eden z ubekw mwi. Zadaniem naszym
}est nie tylkozniszczywaszycznie,ale my
musimy zniszczy was moralnie w oczach
spoeczestwa. Nie zabrako wic nie tylko
mordu}cych ich Iunkc}onariuszy U8, pro
kuratorw, sdziw, ale i tych, co zabali
sowempisalioszczerczeksiki,wiersze,
reyserowalii krcililmy,rzebilipomniki
zbrodniarzy.0nitemielidziecii dobrzeza
dbalio ich przyszo.
Cdyupadkomunizm,wydawaosi,e od
zysku}ca wolno Iolska zacznie budow
noweo pastwa od Iundamentw. }ednym
z }eolarwbdzieszacunekdlatych,ktrzy
o t niepodleo walczyli, tak }ak II Rzecz
pospolita zadbaa o ostatnich powstacw
styczniowych.
Zwycistwo niepamici
Fistoria potoczya si }ednak inacze}.
Io 8 r.zabrakomie}scadlapamici,a tym
samym dla sprawiedliwoci. W wnym
nurcie nada}cym ton tamtym czasom zna
leli si ludzie, ktrzy woleli nie pamita.
8o co zrobi ze sw przeszoci, z maym
cmentarzem, ktry pozostawi po sobie o}
ciecsdzia,prokurator.Co zrobiz tomikiem
wierszyna czeStalina,co zrobiz ksika
mi, artykuami, lmami. }ak przypomina
sw sub komunizmowi? Co na}wye}
mwionoo modzieczychIascynac}ach,
helowskich ukszeniach. worzono
wic leendy, e opozyc}a w IRL za
cza siw 8 r.,albo}eszczepnie}
(tymczasem w r. zin ostatni
partyzant podziemia niepodleo
cioweo}zeIIranczakLalek,do
pierow , r.zwolnionoz wizienia
Adama8orczykz WiNu,a ostatnich
wizionychkpt.adeuszaZa}czka
czy rtm.KazimierzaWybranowskie
oz NSZ}eszczepnie}).
o,co byowczenie},nie byo
warteprzypomnienia,a ci,co pr
bowali }ednak zadawa pytania
albo dzieli si wiedz na ten
temat, wywoywali rymas
niesmaku }u do te} marty
roloii,przeciew IRLwszyscy
byliumoczeni.Sowawspomina
neoppk.Ciepliskieobrzmi
przecie tak archaicznie, tyle w nich
nieznoneo patosu. 0dbior mi tylko y
cie,a to nie na}wanie}sze.Cieszsi,e bd
zamordowany }ako katolik za wiar wit,
}akoIolakza Iolskniepodlei szczliw.
}ako czowiek za prawd i sprawiedliwo.
Wierzdzibardzie}nikiedykolwiek,e Idea
Chrystusowazwyciyi Iolskaniepodleo
Dug wolnoci
Adam 8cryczka ps. Adam, 8rcna
ccer Ak, clchcclemny, kurler WlN
Ieszyty Hlstcryczne WlN-u perlcdyk
pcwlccny dzlejcm pcIsklegc
pcdzlemla nlepcdIegcclcwegc
Wlzlenle przy uI. McnteIuplch
wkrakcwle
ukasz ClepIlskl ps. Dstrcwskl,
Pug, prezes lV Iarzdu Cwnegc WlN
Hlercnlm Dekutcwskl ps. Ddra,
Iapcra, ccer Ak, clchcclemny,
dcwdca cddzlau partyzancklegc WlN
Z
L
S
Z

R
l
S
1
O
k
C
Z
N
L

W
l
N
-
U
Z
L
S
Z

R
l
S
1
O
k
C
Z
N
L

W
l
N
-
U

l
P
N
lPN
G
O

N
I
E
D
Z
I
E
L
N
Y
7

u
=
r
c
=

2
0
I
0
???????

Dodatek IPN Do Goscia Niedzielnego

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Dodatek IPN Do Goscia Niedzielnego

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

G

I 8kDI N P DDI l Ml Nl P DDl C D Cl DW P D ! 945 kDkU

I 8kDI N P DDI l Ml Nl P DDl C D Cl DW P D ! 945 kDkU

Anda mungkin juga menyukai