HCA 2007
Oamal BENÄUF
Di tmurt uâekki
Tamezgunt
HCA 2007
Sɣur umeskar-agi :
AGBUR
Asunṭec.................................................................................................... 07
Asmekti.................................................................................................... 07
Isnemmaren............................................................................................ 09
Tazwart.................................................................................................... 11
Iwadamen................................................................................................ 15
Agzul......................................................................................................... 17
Tamezgunt
- Tafelwit I................................................................................... 21
- Tafelwit II..................................................................................31
- Tafelwit III.................................................................................79
Amseglu.....................................................................................................89
Amawal umezgun ...................................................................................92
Amezgun 5
Oamal Benâuf
ASUNṬEC
I yimanen (tirwiḥin) n :
ASMEKTI
Dda Lmulud At Mɛemmer,
Dda Muḥend Aɛrab Besseɛɛud,
Muḥemmed Harun,
Malek Bugermuḥ,
Lmuhub, Ṭawes Ɛemruc d Faḍma At Menṣur,
Wid akk i ɣ-d-yeldin allen.
Amezgun 7
Oamal Benâuf
ISNEMMAREN
Tiddukla Numidya n Wehran,
Tarbaεt umezgun “Tigawt d wawal”,
Kamal N At Zerrad,
Meqqran Buridan,
Hewwari Bessay,
Lyazid Welha,
Bakli Weɛmara,
Yusef Merraḥi,
Remḍan Ɛebdenbi,
Asqqamu Unnig n Timmuzɣa (H.C.A),
Kra n win i d-yefkan afus.
Amezgun 9
Oamal Benâuf
TAZWART
« Di tmurt uɛekki » d tamezgunt yura Ǧamal Benɛuf akken yura
daɣen « Aneggaru a d-yerr tawwurt, yeččur wesqif n ṭṭmana » akk d« Bu
tcacit ulac-it ». D timezgunin turar terbaɛt « Tigawt d wawal » n
Tiddukla Tadelsant Tanaddalt Numidya » n Wehran. Tarbaɛt-agi, ɣef
uqerru-s Ǧamal Benɛuf, tewwi arrazen ɣef tira n weḍris, tiririt s
asayes… d ssinugrafya di ddeqs n ihanayen d tfaskiwin di yal tikkelt mi
ara tt-id-necden ama ɣer temnaṭ n leqbayel neɣ ɣer temnaḍin nniḍen
n tmurt n Lezzayer. Tezga tella, tezga thegga akken ad turar ɣas
taswiɛt ur tserreḥ ara, ɣas yettili lḥerṣ ɣef iɛeggalen-is, ɣas ɣezzif
umecwar si Wehran… alamma d tamurt n leqbayel.
Di tmezgunin yettaru, Ǧamel Benɛuf yeqqar-d, si tama, ayen i ɣ-
iceɣben nekkni s leqbayel d wayen iceɣben timetti tazzayrit s umata.
Yessummul-d leɛyub d tkerkas yeǧǧan tamurt d weɣref azzayri
seddaw tecḍaṭ n wuraw n yemdanen yerran Lezzayer d ayla-nsen s
udabu i ṭṭfen d tilin llan ɣef uqerru n tmurt ɣas akken ur xuṣṣen ara
yergazen... Yessummul-d izerfan yettwarekḍen, amur yettwaḥewṣen
d laṣel yettwanekren. Yeqqar-d si tama nniḍen, azal umussnaw,
tamussni d tussna. Itezzem widen itettun d widen inekren tanaṣlit,
yettarra tajmilt i widen i t-yezwaren s amennuɣ d widen i s-inejren
abrid ɣer tugdut, tilelli d teɣdemt.
D tilawt n tmurt d weɣref azzayri i yeṭṭfen aḥric ameqqran di tirawin n
Ǧamal Benɛuf, tessaɣ (tilawt) lebɣi-s ɣer tira i wakken a d-yessekfel
ayen neṭṭlen wussan d yergazen, ad yenbec widen yeṭṭsen ayagi yakk
s wallalen yellan gar ifassen-is : AMEZGUN.
« Di tmurt uɛekki », Ǧamal Benɛuf yefka azal ameqqran i wawal
imi d aferdis agejdan iɣef yessefk ad yettwabnu umezgun amaziɣ s
umata. Awal n ccna d isefra, awal n yenzan, awal yesseḍsayen… d
wawal yessruyen wwin azal yugaren azal n wembiwel n tfekka d
tedlegt imi s wawal i d-yeqqar ayen yebɣa a t-id-yini.
Ccna d isefra d talɣa (neɣ tawsit) umezgun i d-yugem seg usarag neɣ
lḥelqa iɣef yebna umezgun n yiwet si tgejda umezgun azzayri,
Amezgun 11
Di tmurt uâekki
12 Amezgun
Oamal Benâuf
Yusef MERRAḤI
Amezgun 13
Oamal Benâuf
IWADAMEN
Tafelwit I
- Bu ccfaya
- Ḥmed aselmad
- 6 lmeyytin yugaden lmut
Tafelwit II
- Ssi Ɛebdelwaḥed (aqerru n tmurt uɛekki)
- Ssi Ɛebdelbaqi (amlawi n Ssi Ɛebdelwaḥed)
- Bu Yetran (imettekki)
- Ssi Rabeḥ (imettekki)
- Ssi Ɛalem (imettekki)
- Dda Akli (imettekki)
- Nna Cabḥa-nsen (timettekkit)
- Ssi Fenyan (imettekki)
- Argaz (aqeddac n tɣiwant n tmurt uɛekki)
- 3 ineɣmasen
Tafelwit III
- Bu Ccfaya (inigi)
- Ḥmed Aselmad (isli)
- Tilelli n wawal (tislit)
- 6 inebgawen (iqeffafen)
- Acennay
Amezgun 15
Oamal Benâuf
AGZUL
Tafelwit I
Tuɣalin n Bu Ccfaya
(15 n ddqayeq)
... Di tallit ideg yettaẓ umaḍal di yal taɣulin ; nekkni, mačči kan
nettuɣal ɣer deffir, maca, nesruḥ ula d ayen i ɣ-d-yegran di ccfawat-
nneɣ. Di tegnit-agi iẓemken dɣa, ara d-tili tuɣalin n Bu ccfaya, ara
iɛerḍen amek a ɣ-d-yerr ayen i nesruḥ. Wissen dɣa, ma ad yessiweḍ
ad yekkes fell-aɣ talaba n tatut i yedlen allaɣen-nneɣ.
Tafelwit II
Turart n ṣa (7) twaculin
(50 n d dqayeq)
Adabu-nneɣ am yakk iduba umaḍal n weḥric wis-kraḍ (3), yal mi ara
d-yaf iman-is ɣef yiri n tesraft lqayen i t-yeggunin, ini yessiwel-d ɣer
usuddes n tfernin n tkerkas akk d txidas, s wayes ara d-yessenser
iman-is am wenẓad seg wudi. Maca, i wakken ad yemmed yeswi-ines,
yesefk ad inadi ijufar s wayes ara yessedreg ixixxan-is ger medden. Di
taggara, wissen amek ara tefru dɣa. Seg yiwet tama, d Ssi
Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi i iberken ɣef udabu. Si tama nniḍen
; d Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli, Nna Cabḥa-nsen, akk d Ssi
Fenyan yeggunin taqeṭṭiṭ seg waccaren n wemcic ...
Niɣ qqaren : A win iɣef yeshel walluy, ḥader iman-ik di trusi.
Tafelwit III
Tameɣra
(15 n ddqayeq)
D tameɣra n tmussni akk d tlelli, ideg yal aqeffaf yettgensis yiwen
wazal seg wazalen iheggaren iɣer tessaweḍ talsa; am wakken daɣen
yal yiwen yettgensis kra seg yemdanen i d-yeǧǧan ismawen-nsen deg
umezruy. Taggara-s d asḥissef, imi ara mmtent tlelli akk d tmussni,
maca, a d-tlal tsuta tamaynut ara yeddmen amkan... Mazal lxir ar
zdat.
Amezgun 17
Oamal Benâuf
Amezgun 19
Oamal Benâuf
Tuɣalin n Bu ccfaya
Tafelwit I
Amezgun 21
Di tmurt uâekki
Asayes 1
Bu ccfaya
Azul fell-awen !
22 Amezgun
Oamal Benâuf
Bu ccfaya
Ur ttagadet, ur ttagadet.
1ru
Nekk ttɣileɣ-k d arebrab !
Wis-2
Nekk ttɣileɣ-k d aǧadarmi !
Wis-3
Nekk ttɣileɣ-k d lǧar-iw !
Wis-4
Nekk ttɣileɣ-k d baba !
Tis-5
Nekk ttɣileɣ-k d argaz-iw !
Wis-6
Nekk ttɣileɣ-k d gma !
1ru
I kečč wi k-ilan ?
Bu ccfaya, s wurfan
Ini-d qbel kečč wi k-ilan !
1ru, a d-yekker
Jeddi seg At yehri, baba seg At yejdi, ma d nekk...
Amezgun 23
Di tmurt uâekki
1ru
Nekk seg At zegri.
Wis-2
Jeddi seg At lebḥer, baba seg At yeɣẓer, ma d nekk...
Wis-2
Nekk seg At hjer.
Wis-3
Jeddi seg uzaɣar, baba seg idurar, ma d nekk...
Wis-3
Nekk seg At ddu d uḍar.
Bu ccfaya, i Wis-4
I kečč ay uḥric wi k-ilan ?
Wis-4
Jeddi seg At ttel, baba seg At hmel, ma d nekk...
Wis-4
Nekk seg At rwel.
Tis-5
Jida seg At rbu, yemma seg bru, ma d nekk...
24 Amezgun
Oamal Benâuf
Tis-5
Nekk seg At jbu.
Wis-6
Jeddi seg At ṣṣeḥ,baba seg At lemleḥ, ma d nekk...
Wis-6
Nekk seg At rrwaḥ.
Wis-4, i Bu ccfaya
I kečč wi k-ilan ?
Bu ccfaya
Jeddi seg At wakal, baba seg At wawal, ma d nekk d Bu ccfaya n tikwal…
Ihi kunwi akk... (Ad iwehhi ɣer tewwurt ; meḥsub d At trewla.)
1ru, i Bu ccfaya
I kečč anda ttedduḍ ?
Bu ccfaya
Tedduɣ ɣer yimal.
Wis-2, i Bu ccfaya
Anda telliḍ ?
Bu ccfaya
Lliɣ deg At wuɣal. (Ad iwehhi ɣer tmeqbert.)
1ru, s wewham
Yella deg At wuɣal, iteddu ɣer yimal ! Ba... ba...ba... (Ad yezwi afus-is.)
Amezgun 25
Di tmurt uâekki
Bu ccfaya, i Tarbaɛt
Dɣa, tennam-d nefjeɛ, d acu i yessefjaɛen deg-i ?
Wis-3, s tugdi
Argaz yeffeɣ-d si gar lmeyytin. (Ad iwehhi ɣer tmeqbert.) La wen-d-
yeqqar : “D acu yessefjaɛen deg-i ? “.
Tis-5
Aaw ! Ur teẓriḍ ara d akken lmeyytin sɛan lhiba ?!
Bu ccfaya, i yiman-is
Iiih ! D wigi i wumi qqaren akken, “lmeyytin yugaden lmut“ !
1ru, i Bu ccfaya
Ssefhem iman-ik a winnat, a neɛya si temseɛraq-ik !
Bu ccfaya
Bɣiɣ a d-iniɣ d tidet, zik-nni nettagad si lmeyytin wamag tura d nutni i
ɣ-yettagaden ; i lemmer ahat a sen-nɛiwed timenɣiwt i tikkelt tis-sna !
Wis-2
Ɣas ini-yaɣ-d d acu i k-id-yewwin ɣur-neɣ ?
Bu ccfaya
Usiɣ-d ad ẓureɣ yiwen umeddakel-iw. (Ad iwehhi ɣer tmeqbert.) Imi i
ken-id-ẓriɣ dagi ; nniɣ ahat teḥwaǧem amwanes ?...
Tis-5
D tidet neḥwaǧ amwanes, xerṣum a s-d-temleḍ tamacahut i weqcic-
agi atan yugad ! (Ad twehhi ɣer wis-4.)
Bu ccfaya, ad ixemmem
Yerbeḥ ; a wen-d-mleɣ tamacahut n Ḥmed…
26 Amezgun
Oamal Benâuf
Wis-2
Ḥmed Ddab ?
Bu ccfaya
Ala !
Wis-3
D Ḥmed Ben Ṣelṭan ?
Bu ccfaya
Xaṭi !
Wis-4
Ihi d Ḥmed Bay ?
Bu ccfaya
Yexḍa !
Tis-5
D Ḥmed Umerri ?
Bu ccfaya
Awwah !
1ru, s ukeɛɛeẓ
Tura a ɣ-d-yini daɣen d “ Ḥmed U Leḥlu“, amedyaz-nni n Tqerrabt !
Bu ccfaya
Mačči d netta, yettcabi-yas kan. Wagi qqaren-as “ Ḥmed Aselmad“. S
taɛrabt qqaren-as : “ Ḥmed Ben Selmad l'awel“ imi d netta i d aselmad
amezwaru di tmurt-nneɣ. Di Marikan, qqaren-as...
Wis-2
”Amadu Selmadu Wanu”.
Bu ccfaya
Amezgun 27
Di tmurt uâekki
Di Rrus, qqaren-as...
Wis-3
“Amaduv Selmaduv Lawluv”.
Bu ccfaya
Di Lalman, qqaren-as...
Wis-4
“Amadan Selmadan Lawlan”.
Bu ccfaya
Di Fransa, qqaren-as...
Tis-5, s wesqecmeɛ
Meqqar ad nelmed cwiṭ tarumit. Qqaren-as “Amad Selmad Lawlad”.
Bu ccfaya, s wewham
“Amad Selmad Lawlad” !
1ru, s ukeɛɛeẓ
Tura a ɣ-d-yini di Mali qqaren-as, “Mamadu Selmadu Walu” !
Wis-2, i Bu ccfaya
Ihi Ḥmed-agi-inek yettwassen akk ɣer medden ?!
Bu ccfaya
Ɣer wid kan yettaken azal i tmussni.
1ru
Akka am nekkni ?
Bu ccfaya, s usemḥissef
Am kra deg-neɣ kan ! (Ad iwehhi s uḍad-is.) Walit !
28 Amezgun
Oamal Benâuf
Ad xsint teftilin…
Amezgun 29
Oamal Benâuf
Turart n 7 twaculin
Tafelwit II
Amezgun 31
Oamal Benâuf
Asayes 1
Ssi Äebdelwaêed
Ɛyiɣ, ddigutiɣ, kerheɣ iman-iw… !
Ssi Äebdelbaqi
(Ad yewwet deg yedmaren-is.) Aql-i da, a Ssi Ɛebdelwaḥed !
Ssi Äebdelbaqi
D acu k-yuɣen a Ssi Ɛebdelwaḥed ?
Ssi Äebdelwaêed
Nniɣ-ak yeḥma lḥal ; liḥala attan tekkuffer teqqim...
Amezgun 33
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelwaêed
(Ad yefjeɛ, a d-yessers iḍarren-is ɣer lqaɛa, ad ibedd, s uduqqes.) Alaṭif ! (A
d-yekker ɣur-s Ssi Ɛebdelbaqi s tazzla, akken a t-iɛiwen. Dɣa ad yenneqraɛ ad
yeglilez di lqaɛa. Ad yerr ɣur-s Ssi Ɛebdelwaḥed, a s-ibedd zdat uqerruy-is.)
Attan tegla yes-k ula d keččini !
Ssi Äebdelbaqi
Aṭerḍeq yella yella, meqqar a tt-nesṭerḍeq akken nebɣa nekkni...
Ssi Äebdelbaqi
(A d-yekker, ad yettruḥu ad yettuɣal, ad yettmeslay i yiman-is kan.)
Amek ?! ... Amek ?! ... Amek ?!... (A d-isuɣ.) Dayen ufiɣ-as-d ixef-is !
Ssi Äebdelwaêed
(Yettruḥu yettuɣal. Ad iǧelleb ɣef temgerṭ n Ssi Ɛebdlbaqi, a t-yeṭṭef si
tekrabaṭ, a t-yexneq. S wewham meqqren.) Anda-t yixef-is ?!
Ssi Äebdelbaqi
(Ad yejxer, a s-d-yessenser takrabaṭ-nni yellan deg ufus-is. S wurfan.) A
mačči d wagi i d ixef-is !
34 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelbaqi
(Ad yaẓ akin cwiṭ, ad iwenneɛ takrabaṭ-is, ssyen ad iger afus-is ɣer lǧib, a d-
yejbed tikerḍiwin -lkerṭa- ad yesṭebṭub deg-s) Attah yixef-is.
Ssi Äebdelwaêed
(Mazal-it akken ibat, s wewham.) A kečč tesqecmiɛeḍ !
Ssi Äebdelbaqi
Wa yeḥseb-ak Rebbi !
Ssi Äebdelwaêed
Ihi testufaḍ !
Ssi Äebdelbaqi
Ṭṭef kan taneggarut ad twaliḍ, axaṭer tagi qqaren-as « tecbeḥ, terqem,
teqqen lḥenni » ! Yeɛni «nazihatun wa naḍifa» ! « Propre et honnête » !
(Ssyen, a t- yamer.) Qqim, qqim ! (Ssi Ɛebdelwaḥed ad yeqqim, ma d Ssi
Ɛebdelbaqi ad ibedd zdat n Ṭṭabla.) Tessneḍ « turart-nni n 7 twaculin » ?
Ssi Äebdelwaêed
Ssneɣ-tt, ih. Meɛni d acu tt-yuɣen ?!
Ssi Äebdelbaqi
(Ad yefk 6 tkerḍiwin i Ssi Ɛebdelwaḥed, tis-7 a tt-yessers weḥd-s.) Atan
umur-ik, ayen i k-ixuṣṣen a k-t-id-rnuɣ.
Ssi Äebdelwaêed
Yerbeḥ. Ad nẓer taggara amek ara yefru ssuq-is ?! (Ad yerfed tikerḍiwin-
nni, a tent-yesked, a s-yini.) Efk-iyi-d tawacult n Bu yetran !
Ssi Äebdelbaqi
Hattah ! (A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni.) Meɛni « si laman i d-yekka lxuf » !
Amezgun 35
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelbaqi
(A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni.) Hattah ! Meɛni « Anda akken ay nwiɣ sɛiɣ
leḥbab, i qqimeɣ mebla imensi !».
Ssi Äebdelwaêed
(Ad yeṭṭef taɛebbuṭ-is, a t-yesked.) Efk-iyi-d tawacult n Ssi Ɛalem !
Ssi Äebdelbaqi
(A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni.) Hattah ! Meɛni « Wa yettjewwid s leqran,
wayeḍ yeɛreq-as ula d lḥemdu !».
Ssi Äebdelwaêed
(Ad yeg am ṭṭelba-nni yeqqaren leqran, a t-yesked). Efk-iyi-d tawacult n
Dda Akli !
Ssi Äebdelbaqi
(A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni). Hattah! Meɛni “I temẓin yekrez wezger,
taggara i tent-yeččan d aɣyul ! “.
Ssi Äebdelwaêed
(Ad yeg iḍudan-is ɣef uqerruy-is am wakken d imeẓẓuɣen n weɣyul, a t-
yesked.) Efk-iyi-d tawacult n Ssi Fenyan !
Ssi Äebdelbaqi
(Ur s-yettak acemma.) Atan ɣer ɣur-k i yella ! Meɛni “Ṭṭes di trakna,
tiniḍ-as ccetwa ḥlawet !“.
Ssi Äebdelwaêed
(Ad yeg afus-is ɣef lḥenk-is amzun d tasumta, a t-yesked.) Efk-iyi-d Nna
Cabḥa-nsen,”Ssak”!
Ssi Äebdelbaqi
(A d-yessenser taxatemt seg uḍad-is.) “Acḥal i yezyen ilili, ɣas akka rẓaget
tara-s !”. Yella dɣa deg wawal : “efk-iyi-d yelli-k, rnu-yi-d lɛula-s d
irden !“. (A s-yefk taxatemt-nni.) Attan inek, mebruk fell-ak !
36 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelwaêed
Tebra ar tugareḍ settut ! Meɛni tura a k-zerrgeɣ. Efk-iyi-d kan Ssi
Mensi !
Ssi Äebdelbaqi
(Ad yezzlez, ad yeḍs.) Ssi Ɛebdelwaḥed ! ”Ayen yeɣra wuccen yeḥfeḍ-it
weslugi !“.
Ssi Äebdelbaqi
Bɣiɣ a k-iniɣ : a tagi terniḍ-tt-id kan sɣur-k.
Ssi Äebdelbaqi
(A d-yejbed yiwet tkerḍa si lǧib-is.) Axaṭer, attah ɣer ɣur-i i tella.
Ssi Äebdelwaêed
(Ad yerfed ifassen-is ɣer igenni.) Mayna ! Tebra ala Rebbi ma yezmer-ak !
Ssi Äebdelbaqi
I tura tfehmeḍ ?!
Ssi Äebdelwaêed
A tagi tban ula i uderɣal.
Ssi Äebdelbaqi
Ma tebɣiḍ a sen-d-xerrẓeɣ tarkasin, tebra ar seg uzekka, ar tent-lsen
meqlubi.
Amezgun 37
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelbaqi
(Akken ara iger kra isurifen, a d-yemmekti taxatem i s-yefka, a d-yebren.)
Err-iyi-d qbel taxatemt-iw !
Ssi Äebdelwaêed
Tebra ma tewwiḍ-tt ! Ɛni ur uklaleɣ ara akadu sɣur-k ? (Ad yesked
taxatemt-nni yellan deg uḍad-is.) Ladɣa imi d taxatemt n Sidna Sliman.
Ad xsint teftilin.
38 Amezgun
Oamal Benâuf
Asayes 2
Akken ara tiɣ tafat, a d-yettban usayes amzun d tazeqqa uheggi n lbuṭ. A d-
yekcem Ssi Ɛebdelbaqi, ad iwenneɛ lekwaɣeḍ-is, ad yeqqim. A d-yekcem Ssi
Ɛebdelwaḥed yecreh.
Ssi Äebdelwaêed
Azul !
Ssi Äebdelbaqi
Azul, lɛeslama-k !
Ssi Äebdelwaêed
Amek ddant temsal ?
Ssi Äebdelbaqi
Ayen yellan deg ufus-iw xedmeɣ-t, akken qqaren : “ Win yettruẓun
asalu, iteddu akken yufa, mačči akken yebɣa”.
Ssi Äebdelwaêed
Ssneɣ-k texḍiḍ i zzux. Yernu tuɛer tiṭ n tismin !
Ssi Äebdelbaqi
S leḥyat-ik, a Ssi Ɛebdelwaḥed ! Yernu win i k-yesɛan deg izuɣar, ur
yettagad idurar.
Cwiṭ n tsusmi...
Amezgun 39
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelwaêed
(Ad yettmeslay i yiman-is kan. Dɣa netta yettmeɛɛin-d ɣef Ssi Ɛebdelbaqi.)
Awal yeǧǧa-t-id Welǧudi “Kra teẓẓiḍ a t-tɣellteḍ, ala aberkan uqerru;
ma teẓẓiḍ-t a k-yeqleɣ !“. Ahat wwḍen-d tura imettekkiyen-nni ?
Ssi Äebdelbaqi
A sen-d-ssiwleɣ ?
Ssi Äebdelwaêed
Meqqar a sen-d-teɣreḍ lqanun-nni n lbuṭ. (Akken ara iger Ssi Ɛebdelbaqi
kra isurifen, a t-id-yesseḥbes.) Ssi Ɛebdelbaqi ! Amagrad-nni aneggaru,
anef-as di lbaḍna; yeɛni gar-aneɣ kan !
Ssi Äebdelbaqi
Ɣas kkes aɣbel ; am wakken qqaren “Atmaten d atmaten, aɛebbuḍ
yebḍa-ten !“. (Ssyen, a sen-yessiwel.) Imettekkin n lɛezz d lḥerma, a d-
kecmen !
Ssi Äebdelbaqi
Wagi d Bu yetran, lmedɛu "Lanetrit Abulitik".
Ssi Äebdelwaêed
Ahat, ddeqs n ṭṭradat i yexdem ihi ?
Ssi Äebdelbaqi
40 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelwaêed
Ddeqs ! Awal ma wezzil yefra, ma ɣezzif a d-yini kra !
Ssi Äebdelbaqi
Wagi d Ssi Rabeḥ.
Ssi Äebdelwaêed
D Ssi Rabeḥ neɣ d mmi-s ?
Ssi Äebdelbaqi
D Ssi Rabeḥ “lurijinal” s yimmad-is.
Ssi Äebdelwaêed
Ansi i s-d-yekka akk rrbeḥ-agi ?
Ssi Äebdelbaqi
Kra yerbeḥ-it-id si ḥekk tterbeḥ. (Dagi ad yekmez iman-is.) Kra yerbeḥ-
it-id si laylatu lqedri...
Amezgun 41
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelwaêed
D tagi i wumi qqaren akken” Ddunit d aḍebber, mačči d ahember”.
Ssi Äebdelbaqi
D acu i telliḍ txeddmeḍ di "sibar-kafi" ?!
Ssi Äalem
Kecmeɣ ɣer” lalla n ternit “.
Ssi Äebdelbaqi
D acu i teẓriḍ di lanternat ?!
Ssi Äalem
Ẓriɣ-d tamuɣli-nni n “Ssi Lmekki-bal, ḥaca-kum.
Ssi Äebdelbaqi
D acu i yellan deg-s ?
Ssi Äalem
Yella deg-s “ Ssi lparasyun di leḥkem”.
Ssi Äebdelbaqi
Aah!... “Séparation”. I kečč d acu twalaḍ di tmuɣli-yagi n
“Makyabal” ?!
42 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äalem
Mwataɣ d yid-s di kra yellan. Ala deg uxaluḍ ger tlawin d yergazen;
dɣa tagi, tebra ma teḍra-tt !
Ssi Äebdelwaêed
Yyah ! Ɣef waya i d-sliɣ akken « ṣṣber-kafi », « lalla n ternit »... Ihi d
netta i d-yesnulfan « sit »-nni : “ Yaḥḥu.Ffer ” ?! Anti tasdawit iseg d-
yeffeɣ Ssi Ɛalem-agi-inek ?
Ssi Äebdelbaqi
Yeɣra di lǧameɛ Uzemmur, yeɣra di lǧameɛ Ijeǧǧigen; yeɣra di lǧameɛ
Ccnuɣa, yeɣra di Keččawa, yewweḍ almi d Tamuqra...
Ssi Äebdelwaêed
Dayen, ddeqs ! Ɣas ini-d tura, d acu n igerdasen (diplômes) i yesɛa ?
Ssi Äebdelbaqi
Yesɛa dduktura di lfesṭuluji, yesɛa tayeḍ di lxerṭuluji, yesɛa laliṣuns di
tbehluluji...
Ssi Äebdelwaêed
Dayen, ddeqs ! Ihi ad yili, ddeqs n warrazen (prix) i s-d-yeḍren ?
Ssi Äebdelbaqi
Netta s yimmad-is d arraz...
Ssi Äebdelwaêed
Nniɣ-ak berka-k asqecmeɛ !
Amezgun 43
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelbaqi
Iḍer-as-d warraz n Hubel !...
Ssi Äebdelwaêed
D tagi i wumi qqaren akken” Ttif amdan ur neɣri, yesɛan tamussni,
wala win yeɣran di tmenqas”.
A d-yekcem Dda Akli, yegla-d s kra n ttawilat : Asekkreḍ neɣ timesleḥt, taqfact
neɣ sella-nni ideg jemmɛen rrṣaḍ. A d-iteddu yeɛkef, am wakken yeɛya.
Anekcum-is a d-yili s yiwet tezgart si tezlit-nni n Matub Lwennas :
“Tenniḍ-iyi
Di Lezzayer kečč d axeddam
Teḥkiḍ-iyi
Di tnac yid-wen deg wexxam
Tɛacem amek
Teddrem amek
Amek i ken-id-yettas lemnam “
Ssi Äebdelwaêed
D acu n ukaryar i yesɛa ?
Ssi Äebdelbaqi
Lemmer i yesɛa kra ukaryar, a t-id-tafeḍ akka, di liḥala-yagi ?!
44 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelwaêed
Bɣiɣ a d-iniɣ acḥal iseggasen i yexdem?
Ssi Äebdelbaqi
Ini-d akka. Yesɛa 7 iseggsen n "lkunji d maladi" (conge de maladie), 7
iseggasen n "lkunji peyyi" (conge payer), 7 iseggasen n "ddiṭacma"
(détachement), 7 iseggasen n "miz apyi "
mis a pied, tura atan di "lanetrit antisipi " (la retraite anticipée)…
Ssi Äebdelwaêed
Dayen ddeqs ! D tagi i wumi qqaren akken ”lbaz d lbaz lɛecc-is d
isɣaren”.
Dda Akli
Hhay, hhay lubyan (I love you) !
Amezgun 45
Di tmurt uâekki
Bu yetran
D itri ! D itri !...
Ssi Rabeê
D agerruj ! D agerruj !...
Ssi Äalem
D asefru ! D asefru !...
Ssi Äebdelbaqi
Tagi d Nna Cabḥa-nsen, akken qqaren : D azgen n tmetti yeɛni "nniṣf
lmujtameɛ". (Ad yeffer deffir-s.) “Warau kulli rajulin imraa !".
Ssi Fenyan
Aql-i da.
Ssi Äebdelbaqi
Anda-k a lhemm ?!
Ssi Fenyan
46 Amezgun
Oamal Benâuf
Aql-i da.
Ssi Äebdelbaqi
Anda da ?!
Ssi Äebdelbaqi
Awi-t !
Bu yetran a d-yerfed Ssi Fenyan, a t-yessers ɣef ṭṭabla. Ssi Ɛebdelbaqi ad yili
itah, mi ara d-yezzi, a t-id-yaf akken, ad isuɣ ɣef Bu yetran.
Wi k-yennan awi-t-id ɣer da ?!
Tarbaât, s wefjaɛ
Aɣerda !
Ssi Äebdelwaêed
Win iɣaben ttut-t (Yeqsed-d Ssi Mensi), win yegnen dlet-t (Ad iwehhi ɣer
Amezgun 47
Di tmurt uâekki
Ssi Fenyan), ma d win iḥeḍren fket-as tunet (Dagi ad iwehhi ɣer Nna
Cabḥa-nsen.)
Bu yetran, s tmeẓẓyant
A win yettagaden ccwal, i lehna s wacu d-tettas !
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan, qeddem-d iman-ik !
48 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelbaqi
Ihi atan ar ɣur-wen, slet-d mliḥ : Amgerḍ amezwaru yeqqar-d...
Ssi Äebdelwaêed
” Amagrad”, mačči amgerḍ !
Ssi Äebdelbaqi
Kif-kif !
Amezgun 49
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelwaêed
Rnu, ssefhem-asen-d i iɛejmiyen-agi ur nessin ara taɛrabt !
Ssi Äebdelbaqi
”L'aɛjem”, mačči iɛejmiyen a Ssi Ɛebdelwaḥed !
Ssi Äebdelwaêed
Am ccetwa, am lexrif.
Tarbaât, s wurfan
Amek ur d aɣ-yeɛni ara ?!
Ssi Äebdelbaqi
Ruḥ awi-ten-id !
50 Amezgun
Oamal Benâuf
Bu yetran
Ugaden !
Ssi Äebdelbaqi
D acu i ugaden ?!
Bu yetran
Ugaden lexyal.
Ssi Äebdelwaêed
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.
Bu yetran
Jeddi, Jida, Baba, Yemma, Tameṭṭut-iw, Mmi, Yelli.
Ssi Äebdelbaqi
A wigi, ttagaden lexyal !
Ssi Äebdelwaêed
Ɛni d Ddunkicuṭ !?
Ssi Äebdelbaqi
Di Lamančča Ṣinyur.
Amezgun 51
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Rabeḥ i twacult-ik ?
Ssi Äebdelbaqi
Ruḥ awi-ten-id !
Ssi Rabeê
Ugaden !
Ssi Äebdelbaqi
D acu i ugaden ?!
Ssi Rabeê
Ugaden tiṭ.
Ssi Äebdelwaêed
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.
Ssi Rabeê
Jeddi, Jida, Baba, Yemma, Tameṭṭut-iw, Mmi, Yelli.
52 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelbaqi
A wigi, ttagaden, tiṭ !
Ssi Äebdelwaêed
Ɛni d Ɛli Baba !?
Ssi Äebdelbaqi
Akk d rebɛin imukar.
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Ɛalem i twacult-ik ?
Ssi Äebdelbaqi
Ruḥ awi-ten-id !
Ssi Äalem
Ugaden !
Ssi Äebdelbaqi
D acu i ugaden ?!
Ssi Äalem
Ugaden tafat.
Ssi Äebdelwaêed
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.
Tikkelt-a, ad yezwir Ssi Ɛebdelbaqi ad yernu deffir-s Ssi Ɛalem, akken ara
awḍen ɣer tewwurt, a t-id-yeṭṭef si tayet uneggaru-yagi, a s-yini s wurfan.
Amezgun 53
Di tmurt uâekki
Ssi Äalem
Lḥerma, lḥerma ! (Iteddu ad yettusu).. Mi ara dergen deffir usaber (aridu)
ad yebdu a s-d-yettqeddim tawacult- ines : Jeddi, Jida, Baba, Yemma,
Tameṭṭut-iw, Mmi, Yelli. (Mi ara d-uɣalen, Ssi Ɛalem a d-idemmer
Ssi Ɛebdelbaqi.) Ffeɣ, a k-teffeɣ terwiḥt !
Ssi Äebdelbaqi
A wigi, ttagaden, tafat !
Ssi Äebdelwaêed
Ɛni d Bururu !?
Ssi Äebdelwaêed
Dda Akli, i twacult-ik ?
Ssi Äebdelbaqi
Ruḥ awi-ten-id !
Dda Akli
Ssetḥan !
Ssi Äebdelbaqi
D acu i ssetḥan ?!
Dda Akli
Ḥaca-k, ttraḥen d tidi.
54 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelwaêed
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.
Dda Akli
Jeddi, Jida, Baba, Yemma, Tameṭṭut-iw, Mmi,Yelli.
Ssi Äebdelbaqi
A wigi, ttraḥen d nnger !
Ssi Äebdelwaêed
Ɛni d itibib !?
Ssi Äebdelbaqi
A d ṭṭikuk… Ssi Fenyan ! (Ssi Fenyan a t-yaɣ lḥal igen, ur s-d-yettarra ara. A
s-yessiwel i tikkelt-niḍen.) Ssi Fenyan !
Amezgun 55
Di tmurt uâekki
Ssi Fenyan
Nniɣ-ak tugi a d-teddu.
Ssi Fenyan
Qqaren-ak ar lbuṭ i d-iteddun.
Ssi Äebdelbaqi
Ihi uɣal !
Ssi Fenyan
Nniɣ-ak aql-i wwiɣ-d “Livridfamil”.
Ssi Äebdelbaqi
Awi-t-id ɣer da.
Ssi Fenyan
Yya-d jbed-it-id, attah dagi di lǧib-iw.
Ssi Äebdelwaêed
Wi yecqan ! Ulac fell-as.
Ssi Ɛebdelbaqi ad iger afus-is, a d-yejbed tazmamt-nni n twacult si lǧib n
Ssi Fenyan, ad yeḍs.
I Ssi Ɛebdelbaqi. Niɣ ulac deg-s “ trafik ” ?
56 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Fenyan
D jeddi.
Ssi Äebdelbaqi
D acu i k-tettili Rraḥa ?
Ssi Fenyan
D jida.
Ssi Äebdelbaqi
I "Ccumaǧ " ?
Ssi Fenyan
D baba.
Ssi Äebdelbaqi
I Tlexxaxt, d acu i k-tettili ?
Ssi Fenyan
D yemma ɛzuzu.
Ssi Äebdelbaqi
I Tguni-yagi, d acu-yak-tt ?
Ssi Äebdelbaqi
D acu-yak-t Berragda ?
Amezgun 57
Di tmurt uâekki
Ssi Fenyan
D mmi ɛzizen.
Ssi Äebdelbaqi
D acu i k-tettili Tɣimit ?
Ssi Fenyan
D yelli.
Ssi Äebdelbaqi
D tagi i tawacult neɣ ad teqqim ! (A s-yerr tazmamt-nni i Ssi Fenyan.)
Ssi Fenyan
Err-it-id ɣer Lǧib-iw !
Ssi Äebdelbaqi
Amek, amek ?!
Nna Cabêa-nnsen
Imi tugi a d-teddu. ihi, ɣas ttɛudd ur sɛiɣ ara tawacult.
Ssi Äebdelwaêed
Ẓer lqanun d acu d-yeqqar !
58 Amezgun
Oamal Benâuf
Nna Cabêa-nnsen
Ur sɛiɣ ara dderya.
Ssi Äebdelbaqi
Lqanun n tmurt-nneɣ yessebɣas wid ur nesɛi ara dderya, axaṭer ǧǧan-
aɣ-d lemtel “Liẓaẓtak”…
Dda Akli
Wellah ar tesmektaḍ-iyi-d s “listak” !
Nna Cabêa-nnsen
Briɣ-as.
Nna Cabêa-nnsen
Nniɣ-ak briɣ-as.
Ssi Äebdelwaêed
Ẓer lkanun ; bɣiɣ a d-iniɣ ẓer lqanun, d acu d-yeqqar ?!
Amezgun 59
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelwaêed
A tt-nefk ad tejweǧ.
Ssi Äebdelbaqi
Yerbeḥ, yerbeḥ. (Ad yesferfed di tewreqtin-nni.) Lqanun n tmurt-nneɣ,
yefka lḥeqq i tmeṭṭut akken ad textir argaz i tt-iwulmen. (Dagi ad
iwehhi ɣer yiman-is.)
Ssi Fenyan
Aql-i da.
Ssi Fenyan
Ur zmireɣ.
Ssi Äebdelbaqi
Ay argaz kker a d- tagmeḍ !
Ssi Fenyan
Ur zmireɣ.
Ssi Äebdelbaqi
Ay argaz kker a d- tjewǧeḍ !
60 Amezgun
Oamal Benâuf
Nna Cabêa-nnsen
Anwi ara xtireɣ, tura ?! (Ad txemmem cwiṭ.) Bu Yetran ; d bab n yiɣil.
Meqqar a yi-iḥudd. Ssi Rabeḥ d bab n wedrim ; ad iṣerref fell-i, ad
idireɣ di rrbeḥ ar yiri. Ssi Ɛalem d bab n tmussni, meqqar a yi-d-
yettaru isefra ; nekk a ten-id ssufuɣeɣ d tiktabin, tisfifin, d wayen
nniḍen... Ma uɣeɣ Dda Akli ; dɣa a t-rreɣ d akli, meqqar ad yexdem fell-
i ; a yi-yessirid iceṭṭiḍen, leqlul neɣ lemmaɛen, nekk a tt-rreɣ ala i
yiḍes... Ma d Ssi Fenyan, wagi iban, meqqar a yi-yettɛassa axxam, nekk
ad stifeɣ i umenṭer. Ssi Ɛebdelbaqi d netta i d aqerruy yettxemmimen.
Wigi yakk ɣef ufus-is iteddun. Meɛni Ssi Ɛebdelwaḥed a t-iɣaḍ lḥal, a
t-yesṭixxer. Ihi nekk, ad aɣeɣ Ssi Ɛebdelwaḥed.
Dda Akli
Aql-i da, ad stenyiɣ…
Amezgun 61
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelbaqi
Keččini fuḥen ifassen-ik, la yaǧuz !... A d-iɛeddi Ssi Rabeḥ akk d Ssi
Fenyan.
Ssi Rabeê
Yerbeḥ, yerbeḥ.
A d-yaẓ ad yestenyi s twerqet n wedrim (abeyyiḍ), ad yebɣu a s-tt-yaker Ssi
Ɛebdelbaqi ur izemmer ara acku yeṭṭef-itt mliḥ s iḍudan-is.
Ssi Äebdelbaqi
I kečč a Ssi Fenyan ?
Ssi Fenyan
Ur zmireɣ…
Nna Cabêa-nnsen
Ax efk-as taḥekket-agi-inu n “lmakiyyaj”akken ad yestenyi yes-s.
Ssi Fenyan
D aẓidan a Nna Cabḥa, lemmer ɣas a yi-d-ternuḍ cwiṭ !
Nna Cabêa-nnsen
A k-d-rnuɣ taqriḥt-ik !
62 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelbaqi
Dayen. Yeqqerṣ ṭṭbel, yefra wurar ! (Mi ara yetthedden cwiṭ.) Ihi tura, ad
nɛeddit ɣer wemgerḍ wis-sin, i d-yeqqaren : Yal imettekki, a d-imel
lḥerfa-s. (A d-yaẓ, ad yeqqim ɣer tama n Ssi Ɛebdelwaḥed, ad yessiwel.) Bu
Yetran !
Ssi Äebdelbaqi
Ttexṭi rasi wetfut ! (Ssi Ɛebdelbaqi ad yessiwel i Ssi Rabeḥ, a d-yaẓ
uneggaru-yagi a sen-d-yefk tacacit-is. Mi ara tt-ṭṭfen, a sen-d-iḍegger aqarid
(tapyast n wedrim) akken ara kkren a tt-ṭṭfen, ad ɣlin i sin.)
Amezgun 63
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelbaqi
... Deg yimi-w ! (Ssi Ɛebdelbaqi ad yessiwel i Ssi Ɛalem, a d-yaẓ uneggaru-
yagi, a sen-d-yawi asefru.)
Ssi Äalem
Ya Ssi Ɛebdelwaḥed, Ya Nnayiru !...
Ssi Äebdelwaêed
Ya lil !
Ssi Äalem
Ya Ssi Ɛebdelbaqi, Ya Muḥerramu !...
Ssi Äebdelbaqi
Ya ɛin !
Ssi Äalem
Wagi qqaren-as « Ufṣiḥ ». A wen-d-rnuɣ wayeḍ, isem-is Zidan.
Ssi Äalem
Ihi, a wen-d-awiɣ yiwen n cciɛr lmeṭḥun ! (Yeqsed a d-yini Lmelḥun.)
Ssi Äebdelwaêed
Aha kan !
Ssi Äalem
(A sen-d-yawi lemdeḥ-nni n Sliman Cabi :
“...Wwin-aɣ-id lqahwa
Nufa-tt teččur d ttelwa
Win i tt-yeswan ɣef lexwa
Ad itekker, ad yettɣimi....”)
64 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelwaêed
Axxam-is ur d as-yezmir...
Ssi Äebdelbaqi
I lǧameɛ yeṭṭef-as amezzir ! (Ad yessiwel i Ssi Fenyan, aneggaru-yagi si
tama-s a sen-d-yessiwel s leɛqel kan.)
Ssi Fenyan
Rbeḥ, rbeḥ !
Ssi Fenyan
Dlet-iyi-d !
Ssi Äebdelwaêed
Ssu-yas...
Ssi Äebdelbaqi
Sbuḥru-yas !
Ssi Fenyan
(A sen-d-yefk tasbaḥrut.) Deg leɛnaya-nwen sbuḥrut-iyi-d ! (A s-
sbuḥruyen.)
Amezgun 65
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelwaêed
Argaz ur nxeddem...
Ssi Äebdelbaqi
Efk-as taruka ad yellem ! (Ad yessiwel i Nna Cabḥa-nsen, a d-taẓ tneggarut-
agi, a sen-d-tefk snat temḥermin.)
Nna Cabêa-nsen
Attah lḥerfa-w s taɛrabt lfuṣḥa (A d-tecnu yiwet tezgart si tezlit-nni n
Buɛlam Caker :
“Huzz, huzz a Yamina
Aɛeqqa n lǧuz
Huzz, huzz a Yamina
Tbedleḍ-t s lmuz...”.)
Nna Cabêa-nsen
Ma s tmaziɣt lfuṣḥa, attah (A d-tecnu yiwet tezgart si tezlit-nni n
Hawwari Ddufan :
“Cḥal nebɣi nqellec ɛemri
Cḥal nebɣi
Cḥal nebɣi nqellec ɛemri
Cḥal nebɣi...“.)
66 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelbaqi
Ihi tura, ad nɛeddit ɣer wemgerḍ wis-kuẓ i d- yeqqaren : Yal imettekki,
a d-imel tuddsa iɣer ara yekcem…
Ssi Äebdelwaêed
Neɣ tama iɣer ara imal.
Ssi Äebdelwaêed
” Impiryalist” !
Amezgun 67
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelwaêed
”Burjwazizt” !
Ssi Äebdelwaêed
”Ḥizb Fransa” !
Ssi Äebdelwaêed
Ad yefreḥ Sidi Ssaɛid !
Ssi Äebdelwaêed
Amarezg-ik a Lewnis ! Amaseɛd-ik a Neṣru !
Ssi Äebdelbaqi
Ihi tura, ad nɛeddit ɣer wemgerḍ wis-semmus i d- yeqqaren : Yal
imettekki, a d-imel ahil-ines.
Bu yetran, i uzayez
Atan wahil-inu : Nekk, a d-rreɣ laman di “Klab debban”, a d-ḥawceɣ
akk itran yellan deg igenwan, a ten-id-rreɣ ɣef tuyat-iw. Ad ɛiwneɣ
68 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelwaêed
I ”Ɛemmu Waḥid meskin“ ?!
Ssi Äebdelbaqi
I “Pikačču meskint” ?!
Ssi Äebdelwaêed
Barakat !
Ssi Äebdelbaqi
Xxah fell-ak !
Ssi Äebdelwaêed
Tɣezzaḍ-as!
Ssi Äebdelbaqi
D ayagi kan i d ddwa-s !
Amezgun 69
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelwaêed
Ini-yas tura ur tessin ara leṣlaḥ-is !
Ssi Äebdelbaqi
Ihi, ruḥet tura ad tbuṭim.
Ad ffɣen mseḍfaren, wa deffir wayeḍ, ma d Ssi Fenyan a t-ibibb Dda Akli. Ara
d-yegrin di tzeqqa-nni, ala Ssi Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi. Tallit
wezzilen kan, a d-yekcem yiwen wergaz, yegla-d s yiwet twerqet.
Argaz
Agemmuḍ (résultat) n lbuṭ !
70 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelbaqi
Ɛni ssetḥan ! (Din kan a d-kecmen kraḍ(3) ineɣmasen, a ten-yemmager.) Ur
yelli wayen ara neffer fell-awen. Kullec iban. Nekkni zeddigit, nexḍa i
texnanasin. (A d-yuɣal s amkan-is.) Ihi tura, slet-d mliḥ ! Atan ɣer ɣur-
wen ugemmuḍ n lbuṭ. Dɣa, a tt-neldi s yiwet tamawt yesɛan azal meqqren
acku d ameslay ara d-yemmeslay- : Tikkelt-a, a rrbeḥ a tafat ; ula d wid
yuɣen tannumi ur ttbuṭin ara, tikkelt-a buṭin. Amedya, Qabilet Bni
Nneɛɛam : tbuṭi.
Ssi Äebdelbaqi
Lɛerc N at Ih, Ih : ibuṭi.
Amezgun 71
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelbaqi
Larijyun n Bni Wi, Wi ; tbuṭi.
Ssi Äebdelbaqi
Ṣḥab Bni Wah, Wah : buṭin.
Ssi Äebdelbaqi
Les Ait Booycot : buṭin.
Ssi Äebdelbaqi
Ula d At Ni, Ni, tikkelt-a : buṭin.
Ssi Äebdelbaqi
Tura ihi, ad nɛeddit srid ɣer ugemmuḍ aneggaru : Amḍan n
yemkellsen, llan : 26 imelyunen. Amḍan n yembuṭiyen, llan : 2
imelyaren d 999 imelyunen, u 999 alef, u 999. Wid ibuṭin s « ih », llan : 2
imelyaren d 999 imelyunen, u 999 alef, u 996. Wid ibuṭin s « ala », llan :
Ulac ! Amezwaru i d-yufraren, d Ssi Ɛebdelwaḥed.
Tarbaɛt-nni ad teččeḥ.
I Ssi Ɛebdelwaḥed. Mebruk fell-ak, ay amnukal-nneɣ. (A d-yezzi ɣer
ineɣmasen-nni.) Ihi, simmal ara yefren Ssi Ɛebdelwaḥed imlawiyen-
72 Amezgun
Oamal Benâuf
Ane$mas 1ru
Amek ?! D amḍan n yembuṭiyen, akter n wemḍan n yemkellsen ?!
Ssi Äebdelbaqi
Axaṭer, buṭin yid-neɣ imeddukal-nneɣ n « ɛadem l'inḥiyyaz » ; imi ur
ufin ara d wukud ara ddun, ddan-d yid-neɣ nekkni.
Ane$mas wis-2
Anwi kraḍ-agi, ur nbuṭi ara ?
Ssi Äebdelbaqi
Yiwen d Lhacmi n Crif, axaṭer ur yestufa ara. Yeltha-d d uheggi n
«C.N.S.A» (Taseqqamut taɣelnawt i usellek n Ledzayer ), tajdiṭ. Wis-
sin d : Ḥmed U Bella (Ben Bella), wagi yeɛreq-as webrid. Iruḥ ɣer
Lɛiraq, ibuṭi ɣef Ṣeddam Ḥusin. Ma d wis-kraḍ d Ḥmed Aselmad, wagi
yugi ad ibuṭi…
Bu yetran
Winna, d amaggad !
Ssi Rabeê
Winna, d amecḥaḥ !
Ssi Äalem
Winna, d lǧahel !
Dda Akli
Winna, d afenyan !
Nna Cabêa-nsen
Ɛni tebɣam ad tennaɣem, ɣef ddra-s !
Amezgun 73
Di tmurt uâekki
Ane$mas wis-3
Amek i d-yufrar Ssi Ɛebdelwaḥed u netta ur d-ibedd ara di lbuṭ ?!
Ssi Äebdelbaqi
Ur yelli wewham. D Sidi Ḥakim ur nesɛi aḥkim, i t-id-yesbedden s
lmendad iɛessasen, ur nessin yiwen seg-sen.
Ineɣmasen-nni ad refden ifassen-nsen, ad bɣun a d-rnun isteqsiyen.
S usuɣu.
Dayen ! Tanemmirt-nwen… Ihi tura, ad neǧǧ tagnit i Ssi Ɛebdelwaḥed
akken ad yefren imlawiyen-ines.
74 Amezgun
Oamal Benâuf
Ssi Äebdelbaqi
( Mi ara d-yegri weḥd-s, ala netta i wumi ur d-yettunefk ara wemkan ; ad
yettru, ad yettḥellil neɣ ad yettḥawat di Ssi Ɛebdelwaḥed. )I nekkini a Ssi
Ɛebdelwaḥed ?!...
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Ɛebdelbaqi, d aqerruy-iw ; d kečč ara yesselḥun leḥkem. (A d-yaẓ Ssi
Ɛebdelbaqi yettaḍsa, ad yuqem aɛnac neɣ ttaj n ṣṣlaṭen-nni n zik ɣef uqerruy-
is, ad iɛelleq yiwen ukersi ameẓẓyan ɣef temgerṭ-is ; ad yali ɣef yiwen ukersi-
nniḍen, a d-yifrir nnig-sen akk..( Dagi, a d-cnun akk ɣef tikkelt, yiwet tezgart
si tezlit-nni n Si Muḥ :
“A win iɣef yeshel walluy
Ḥader iman-ik di trusi...”.)
Ad xsint teftilin...
Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Ssi Ɛebdelwaḥed, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛebdelbaqi.
Amezgun 75
Di tmurt uâekki
Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli,
Ssi Fenyan (di lqaɛa), Nna Cabḥa-nsen.
Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli,
Nna Cabḥa-nsen, Ssi Fenyan (di lqaɛa).
76 Amezgun
Oamal Benâuf
Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Nna Cabba-nsen, Ssi Ɛalem, Ssi Ɛebdelwaḥed,
Ssi Ɛebdelbaqi.
Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli,
Ssi Ɛebdelwaḥed yeddal di Ssi Fenyan (di lqaɛa),
Ssi Ɛebdelbaqi, Nna Cabḥa-nsen.
Amezgun 77
Oamal Benâuf
Tameɣra
Tafelwit III
" A d izumal
S leqyud d tekmamin
Di yal tamurt
Gezmen-asen awal
Mi d-nnan tiquranin “
Benmuḥemmed / Yidir
Amezgun 79
Di tmurt uâekki
Asayes 1
Bu ccfaya
Acḥal d amdan afeḥli / Yefkan iman-is d asfel...
Tarbaât
Acḥal d amdan afeḥli / Yefkan iman-is d asfel ...
Bu ccfaya
Ɣef yiseɣ akk d tlelli / Yeggull ad yemḥu lbaṭel...
Tarbaât
Ɣef yiseɣ akk d tlelli / Yeggull ad yemḥu lbaṭel...
Bu ccfaya
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di ddunit kamel...
Tarbaât
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di ddunit kamel...
Bu ccfaya
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di temnaṭ n Leqbayel...
80 Amezgun
Oamal Benâuf
Tarbaât
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di temnaṭ n Leqbayel.
Ëmed Aselmad
Nekk isem-iw Ḥmed Aselmad, qeddceɣ di tmussni, ḥemmleɣ tilelli !
(Ad iwehhi ɣer Tlelli.)
Tilelli n wawal
Nekk, isem-iw Tilelli n wawal, llan wid i yi-yessawalen “Ḥurriyatu
tteɛbir”, ula d nekk ḥemmleɣ tamussni ! (Ad twehhi ɣer Ḥmed Aselmad.)
Ëmed Aselmad
Ɣas ulamma d tikkelt-nneɣ tamezwarut ideg nemlal, maca ḥulfaɣ am
wakken nemyussan seg wacḥal-aya !
Tilelli n wawal
Ula d nekk rǧiɣ-k si temẓi...
Tarbaât, s wewham
A...hh !
Tilelli n wawal
Rriɣ iman-iw d tagugamt, d taɛeẓẓugt, wala ad dduɣ d asfel ɣer
yemseɣzaɣen, axaṭer wid-nni, ḥṣiɣ ur zmiren ara ad fken iman-nsen d
Amezgun 81
Di tmurt uâekki
Tarbaât, s wewham
Igugem Ḥmed !
Bu ccfaya
S yisem umezruy akk d ccfaya a wen-buddeɣ tameɣra tameggazt !
82 Amezgun
Oamal Benâuf
Dagi, kra n win ara d-yekkren a sen-yefk tajeǧǧigt d tunṭict i Ḥmed akk d Tlelli
; nutni si tama-nsen a sen-ɛellqen yiwet cciɛa yura deg-s : “ Tudert i Tlelli” s 6
tutlayin.
Bu ccfaya
(A d-yekker, ad ibedd deg wemkan-is kan.) Wid yenɣa rrebrab, wid yenɣa
leḥkem, wid yefkan tirwiḥin-nsen d asfel ! (Ad yeqqim.)
Amezgun 83
Di tmurt uâekki
84 Amezgun
Oamal Benâuf
tama taẓelmaṭ.
Taggara
Wehran,
yennayer 2003/2953.
Amezgun 85
Di tmurt uâekki
86 Amezgun
Oamal Benâuf
Amezgun 87
Oamal Benâuf
Amseglu / annexe
Amezgun 89
Di tmurt uâekki
Isem n terbaɛt
TIGAWT D WAWAL
Azwel n tmezgunt
. . . Di tmurt uƐEkki
Amḍan n ihanayen : 8
AFARES : 2953/2003
90 Amezgun
Oamal Benâuf
ARRAZEN
i s-d-yeḍren i tmezgunt-agi
Amezgun 91
Tiérigin n A.U.T - Editions du H.C.A
Collection “Idlisen-nne$ ”
01- Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent
(Tasuqilt n Äebdennur ËAO SAÄID d Yusef MERRAËI), 2003.
02- Slimane ZAMOUCHE, Uvan n tegrest, 2003.
03- Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003.
04- Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003.
05- Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004.
06- Slimane ZAMOUCHE, Inigan : ammud isefra, 2004.
07- S. HACID et K. FARHOUH, Laûel ittabaâ laûel akk d :Tafunast igujilen, 2004.
08- Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et
lexique animal, 2004.
09- Lhadi BELLA, Lunoa : Recueil de contes amazighs, 2004.
10- Habib Allah MANSOURI, Ageldun amecîuê (Traduction du “Petit Prince”
de St. Exupéry ), 2004.
11- Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004.
12- Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004.
13- Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmazi$t tatrart, édition revue
et augmentée, 2004.
14- Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004.
15- Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i $-d-nnan gar yetran, 2004.
16- Moussa OULD TALEB, Mmi-s n igellil, (Tazwart s$ur Yusef MERRAËI), 2004.
17- Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prénoms amazighs, 2004.
18- Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Bas$ar, 2004.
19- Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004.
20- Abdelhafidh KERROUCHE, Te$zi n yiles, 2004.
21- Ahmed HAMADOUCHE, Ti$ri n umsedrar, 2004.
22- Slimane BELHARET, Awal $ef wawal, 2005.
23- Madjid SI MOHAMEDI, Afus seg-m, 2005.
24- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiîij - aêric I, 2005.
25- Collectif, Tibêirt n yimedyazen, 2005.
26- Mourad ZIMU, Tikli, tullizin nniven, 2005.
27- Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaval, 2005.
28- Yahia AIT YAHIATÈNE, Favma n Summer, 2006.
29- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiîij - aêric II, 2006.
30- Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006.
31- Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006.
32- Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006.
33- Ali MAKOUR, Ëmed n ugellid, 2006.
34- Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeooigin, 2006.
35- Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006.
36- O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecîuê n ugama, 2006.
37- Ali EL-HADJEN, Tudert d usirem, 2006.
Tiérigin n A.U.T - Editions du H.C.A
Actes de colloques
- Actes des journées d'étude sur « La connaissance de l'histoire de l'Algérie »,
mars 1998.
- Actes des journées d'étude sur « L'enseignement de tamazight », mai 1998.
- Actes des journées d'étude sur « Tamazight dans le système de la
communication », juin 1998.
- Actes des journées d'étude sur « Approche et étude sur l'amazighité », 2001.
- Actes du colloque sur «Le mouvement national et la revendication amazighe»,
2002.
- Actes du colloque international sur « Tamazight face aux défis de la
modernité », 2002.
- Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight,
mars 2004.
- Actes du colloque sur « Le patrimoine culturel immatériel amazigh », 2006.
Revue « Timmuzgha »
Revue d'études amazighes du Haut Commissariat à l'Amazighité :
N° 01, avril 1999, ----- N° 13, octobre 2006.
Autres publications
- Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000.
- Idir El-Watani, « L'Algérie libre vivra », décembre 2001.
- Etude sur « L'enseignement de la langue amazighe : bilan et perspectives »,
2004.
Consulting
- Iddir AMARA, Les inscriptions alphabétiques amazighes d'Algérie,
HCA/ANEP, 2006.
- Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques gravées et peintes de la
grande Kabylie, HCA/ANEP, 2006
Cet ouvrage est publié dans le cadre de la collection
“ ”
Initiée par la Direction de la promotion culturelle du
Haut Commissariat à l'Amazighité
Conception et PAO :
Achevé d'imprimer sur les presses de
Les Oliviers
Tizi-Ouzou - 2007
Tel : 026-21-07-19
Fax : 026-21-95-40
Ǧamal Benɛuf,
d ameɣnas n tmaziɣt, d amyaru, d amedyaz, d argaz
umazgun. Yessaẓreg-d yakan sin yedlisen ɣur
Teẓrigin l'Harmattan : Amezwaru d ungal " Timlilit n
tɣermiwin" i d-yeffɣen di 2002. Wayeḍ d amud isefra
"Tujjma tuzzma" i d-yeffɣen di 2004. Yura daɣen kra
n tmezgunin, yiwet seg-sent d ta : " ... Di tmurt uɛekki
". Simmal ara d-ffɣent tiyaḍ , mazal lxir ar zdat...
Ssaɛid Ẓeɛmuc