Anda di halaman 1dari 100

Idlisen-nne$ Oamal BENÄUF

Di tmurt uâekki Tamezgunt

HCA 2007
Oamal BENÄUF

Di tmurt uâekki
Tamezgunt

HCA 2007
Sɣur umeskar-agi :

- Timlilit n tɣermiwin, ungal, l'Harmattan, 2002.


- Tujjma tuzzma, isefra, l'Harmattan, 2004.
- Di tmurt n uɛekki, tamezgunt, 2003.
- Bu tcacit ulac-it, tamezgunt, 2004.
- Aneggaru a d-yerr tawwurt, yeččur wesqif n ṭṭmana, tamezgunt,
2005.
- Ccix lkanun, tamezgunt, 2005/2006.

Tamezgunt « Di tmurt uɛekki » tewwi arrazen n :


- Aḍris amyifi, Bgayet, 2004.
- Asensayes amyifi, Tizi-Wezzu, 2004.
Oamal Benâuf

AGBUR
Asunṭec.................................................................................................... 07
Asmekti.................................................................................................... 07
Isnemmaren............................................................................................ 09
Tazwart.................................................................................................... 11
Iwadamen................................................................................................ 15
Agzul......................................................................................................... 17
Tamezgunt
- Tafelwit I................................................................................... 21
- Tafelwit II..................................................................................31
- Tafelwit III.................................................................................79
Amseglu.....................................................................................................89
Amawal umezgun ...................................................................................92

Amezgun 5
Oamal Benâuf

ASUNṬEC
I yimanen (tirwiḥin) n :

Yelmeẓyen n "Tefsut taberkant ",


Karim Ḥemmic,
Dda Areẓqi Weld Muḥend,
Dda Mesɛud Meṣbaḥ,
Ḥakim At Ɛli Yeḥya,
Yusef Cwikrat,
Dda Yidir At Ɛemran,
Wid yefkan tirwiḥin-nsen d asfel, akken ad yidir laṣel.

ASMEKTI
Dda Lmulud At Mɛemmer,
Dda Muḥend Aɛrab Besseɛɛud,
Muḥemmed Harun,
Malek Bugermuḥ,
Lmuhub, Ṭawes Ɛemruc d Faḍma At Menṣur,
Wid akk i ɣ-d-yeldin allen.

Amezgun 7
Oamal Benâuf

ISNEMMAREN
Tiddukla Numidya n Wehran,
Tarbaεt umezgun “Tigawt d wawal”,
Kamal N At Zerrad,
Meqqran Buridan,
Hewwari Bessay,
Lyazid Welha,
Bakli Weɛmara,
Yusef Merraḥi,
Remḍan Ɛebdenbi,
Asqqamu Unnig n Timmuzɣa (H.C.A),
Kra n win i d-yefkan afus.

Amezgun 9
Oamal Benâuf

TAZWART
« Di tmurt uɛekki » d tamezgunt yura Ǧamal Benɛuf akken yura
daɣen « Aneggaru a d-yerr tawwurt, yeččur wesqif n ṭṭmana » akk d« Bu
tcacit ulac-it ». D timezgunin turar terbaɛt « Tigawt d wawal » n
Tiddukla Tadelsant Tanaddalt Numidya » n Wehran. Tarbaɛt-agi, ɣef
uqerru-s Ǧamal Benɛuf, tewwi arrazen ɣef tira n weḍris, tiririt s
asayes… d ssinugrafya di ddeqs n ihanayen d tfaskiwin di yal tikkelt mi
ara tt-id-necden ama ɣer temnaṭ n leqbayel neɣ ɣer temnaḍin nniḍen
n tmurt n Lezzayer. Tezga tella, tezga thegga akken ad turar ɣas
taswiɛt ur tserreḥ ara, ɣas yettili lḥerṣ ɣef iɛeggalen-is, ɣas ɣezzif
umecwar si Wehran… alamma d tamurt n leqbayel.
Di tmezgunin yettaru, Ǧamel Benɛuf yeqqar-d, si tama, ayen i ɣ-
iceɣben nekkni s leqbayel d wayen iceɣben timetti tazzayrit s umata.
Yessummul-d leɛyub d tkerkas yeǧǧan tamurt d weɣref azzayri
seddaw tecḍaṭ n wuraw n yemdanen yerran Lezzayer d ayla-nsen s
udabu i ṭṭfen d tilin llan ɣef uqerru n tmurt ɣas akken ur xuṣṣen ara
yergazen... Yessummul-d izerfan yettwarekḍen, amur yettwaḥewṣen
d laṣel yettwanekren. Yeqqar-d si tama nniḍen, azal umussnaw,
tamussni d tussna. Itezzem widen itettun d widen inekren tanaṣlit,
yettarra tajmilt i widen i t-yezwaren s amennuɣ d widen i s-inejren
abrid ɣer tugdut, tilelli d teɣdemt.
D tilawt n tmurt d weɣref azzayri i yeṭṭfen aḥric ameqqran di tirawin n
Ǧamal Benɛuf, tessaɣ (tilawt) lebɣi-s ɣer tira i wakken a d-yessekfel
ayen neṭṭlen wussan d yergazen, ad yenbec widen yeṭṭsen ayagi yakk
s wallalen yellan gar ifassen-is : AMEZGUN.
« Di tmurt uɛekki », Ǧamal Benɛuf yefka azal ameqqran i wawal
imi d aferdis agejdan iɣef yessefk ad yettwabnu umezgun amaziɣ s
umata. Awal n ccna d isefra, awal n yenzan, awal yesseḍsayen… d
wawal yessruyen wwin azal yugaren azal n wembiwel n tfekka d
tedlegt imi s wawal i d-yeqqar ayen yebɣa a t-id-yini.
Ccna d isefra d talɣa (neɣ tawsit) umezgun i d-yugem seg usarag neɣ
lḥelqa iɣef yebna umezgun n yiwet si tgejda umezgun azzayri,

Amezgun 11
Di tmurt uâekki

Ɛebdelqader Ɛellula. Sliman Ɛazem, Lewnis At Mangellat… d Lwennas


Maɛtub ttekkan di tmezgunt-agi s kra n tukkisin si tezlatin-nsen i d-
yefren Ǧamal Benɛuf akken ad yessefhem ugar imeshanayen ; d ayen
yernan azal i wayen yura imi isenned ɣef wayen d-nnan imezwura
akken a t-yeḥrez si tama, akken a t-id-yesmekti si tama nniḍen. Nettaf
daɣen kra seg uɣanib n tgejdit umezgun amaziɣ, Muḥya, di kra n
tefyirin ideg iga neɣ yeɛjen Ǧamal Benɛuf imeslayen akken a ɣ-d-yefk
ayen yecban : « kecmeɣ ɣur Lalla n Ternit », « lliɣ di ṣṣber kafi » neɣ « yesɛa
7 iseggasen n lkunji d'maladi, 7 iseggasen n lkunji peyyi, 7 iseggasen n
ditacma, 7 iseggasen n miz apyi, tura atan di lantrit antisipi ».
Ismawen yefka i iwadamen-is mlan-aɣ-d azgen n wayen ilaq a t-
nefhem « di tmurt uɛekki » : Ssi Ɛebdelwaḥed, Ssi Ɛebdelbaqi, Ssi
Mensi, Ssi Ɛalem, Cabḥa-nsen, Bu Yetran… d Dda Akli. Yal yiwen seg
yeḥricen-agi iɣef tebna tmetti tazzayrit tefser tilin-is s yenzan d
yiznan akk d tefyirin iwulmen neɣ yeddan d tudert-is akk d twacult-is.
Yeqqar i Bu Yetran « si laman i d-yekka lxuf » yuɣal yettagad lexyal.
Yeqqar i Ssi Ɛalem « wa yettjewwid s leqran wayeḍ yeɛreq-as ula d lḥamdu
» yuɣal yettagad tafat… Yeqqar i Dda Akli « i temẓin yekrez wezger
taggara yečča-tent weɣyul » yuɣal yettsetḥi.
Annect-agi yakk yura-t Ǧamal Benɛuf akken ad yessefrurex tiktiwin n
widen i s-isellen (akk d widen ara t-yeɣren deg wedlis-agi yellan gar-
ifassen-nwen) netta akk d terbaɛt-is ɣef usayes. Annect-agi yakk
akken ad qedcen « iɣuraf n wallaɣ », ad xemmmen medden i wayen
walan d wayen umi slan mi ara tekfu teḍsa imi tikkwal nekkni
nettaḍsa ula di txeṣṣart.
« Di tmurt uɛekki », Ǧamal Benɛuf yemla-yaɣ-d taxeṣṣart, yemla-yaɣ-d
nnger, yemla-yaɣ-d tamuggit, yesseḍs-aɣ-d fell-asen di tmellaɣt n
« tmurt uɛekki », ayen i d-irennun ɣef waya ɣur-neɣ i d-yeggra, nekkni
s widen i s-yettḥessisen yessefk «ad nefhem s weɣmaz mačči s uɛekkaz ».
Si tlufa tedder tmeṭṭut yellan « d nniṣf lmuǧtameɛ » alamma d tifranin
« nnaḍifa wa nnaziha », Ǧamal Benɛuf yessers-aɣ zdat tidet-nni
nettkukru a tt-id-nini neɣ tikkwal nettagad a tt-nwali akken yettagad
Ssi Ɛalem tafat. Yefka-d tamuɣli-s ɣer tmurt-nneɣ d tmetti-nneɣ imi
yessefk ad nissin anida d wamek nettidir akken ad ndawi leǧruḥ
yellan, leǧruḥ « yettawin tikkwal ɣer nneger », leǧruḥ lqayen i d-itekken
si ccfaya yefrurin, ccfaya n widen ur nessin neɣ widen yugin ad ẓren
ansi i d-kkan. « Di tmurt uɛekki », Ǧamal Benɛuf d ameskar, d asmug-

12 Amezgun
Oamal Benâuf

asayes d amarir i ɣ-d-yesmektin, yerra tajmilt i imezwura, nekkni si


tama-nneɣ ad ak-nerr tajmilt d tameqqrant a Ǧamal Benɛuf imi d-
teḥyiḍ ccfaya, tefkiḍ azal i tmussni d tussna i d-yekkan sɣur yergazen
d tulawin ussnanen, kečč tekfiḍ tamezgunt-ik s tmeɣra d usirem imi
skud tella tudert yella usirem, nekkni ad nekfu tazwart-agi s wawal n
Dda Lmulud At Mɛemmer : « Taɣawsa tis-kraḍ, tamussni, ay Azwaw, d
asafu, d asafu n tafat ara yekksen ṭṭlam. Ih, tamussni am usafu ; eǧǧ-it ad
yesserɣ ayen yerkan, yeggran d wayen akk ur nesɛi iẓuran ».

Yusef MERRAḤI

Amezgun 13
Oamal Benâuf

IWADAMEN
Tafelwit I
- Bu ccfaya
- Ḥmed aselmad
- 6 lmeyytin yugaden lmut

Tafelwit II
- Ssi Ɛebdelwaḥed (aqerru n tmurt uɛekki)
- Ssi Ɛebdelbaqi (amlawi n Ssi Ɛebdelwaḥed)
- Bu Yetran (imettekki)
- Ssi Rabeḥ (imettekki)
- Ssi Ɛalem (imettekki)
- Dda Akli (imettekki)
- Nna Cabḥa-nsen (timettekkit)
- Ssi Fenyan (imettekki)
- Argaz (aqeddac n tɣiwant n tmurt uɛekki)
- 3 ineɣmasen

Tafelwit III
- Bu Ccfaya (inigi)
- Ḥmed Aselmad (isli)
- Tilelli n wawal (tislit)
- 6 inebgawen (iqeffafen)
- Acennay

Amezgun 15
Oamal Benâuf

AGZUL

Tafelwit I
Tuɣalin n Bu Ccfaya
(15 n ddqayeq)
... Di tallit ideg yettaẓ umaḍal di yal taɣulin ; nekkni, mačči kan
nettuɣal ɣer deffir, maca, nesruḥ ula d ayen i ɣ-d-yegran di ccfawat-
nneɣ. Di tegnit-agi iẓemken dɣa, ara d-tili tuɣalin n Bu ccfaya, ara
iɛerḍen amek a ɣ-d-yerr ayen i nesruḥ. Wissen dɣa, ma ad yessiweḍ
ad yekkes fell-aɣ talaba n tatut i yedlen allaɣen-nneɣ.

Tafelwit II
Turart n ṣa (7) twaculin
(50 n d dqayeq)
Adabu-nneɣ am yakk iduba umaḍal n weḥric wis-kraḍ (3), yal mi ara
d-yaf iman-is ɣef yiri n tesraft lqayen i t-yeggunin, ini yessiwel-d ɣer
usuddes n tfernin n tkerkas akk d txidas, s wayes ara d-yessenser
iman-is am wenẓad seg wudi. Maca, i wakken ad yemmed yeswi-ines,
yesefk ad inadi ijufar s wayes ara yessedreg ixixxan-is ger medden. Di
taggara, wissen amek ara tefru dɣa. Seg yiwet tama, d Ssi
Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi i iberken ɣef udabu. Si tama nniḍen
; d Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli, Nna Cabḥa-nsen, akk d Ssi
Fenyan yeggunin taqeṭṭiṭ seg waccaren n wemcic ...
Niɣ qqaren : A win iɣef yeshel walluy, ḥader iman-ik di trusi.

Tafelwit III
Tameɣra
(15 n ddqayeq)
D tameɣra n tmussni akk d tlelli, ideg yal aqeffaf yettgensis yiwen
wazal seg wazalen iheggaren iɣer tessaweḍ talsa; am wakken daɣen
yal yiwen yettgensis kra seg yemdanen i d-yeǧǧan ismawen-nsen deg
umezruy. Taggara-s d asḥissef, imi ara mmtent tlelli akk d tmussni,
maca, a d-tlal tsuta tamaynut ara yeddmen amkan... Mazal lxir ar
zdat.

Amezgun 17
Oamal Benâuf

« Yessefk ad yeqdec (amezgun) i kraḍ (3) imenzayen-agi :


Tidet, talsa akk d ccbaḥa »
Bertolt Brecht

« Mi ara yekker wegdud ad iḥareb ɣef tmeslayt-ines, nezmer a d-nini


s tidet aql-aɣ deg tegrawla tadelsant »
Kateb Yasin

« Ɣas ma yella ad agadeɣ


Mi d-tella ssebba a tt-nekkes
Si mkull lǧiha ttewteɣ
Ayen ufiɣ ad wwteɣ yes-s ... »
Lewnis At Mangellat

Amezgun 19
Oamal Benâuf

Tuɣalin n Bu ccfaya
Tafelwit I

"Ayen nesselmad wa yettu-t, wa yettazu-t"


Ccix Muḥend U Lḥusin

Amezgun 21
Di tmurt uâekki

Asayes 1

Tadlegt : Kraḍ iẓekwan.


Di tallest (ṭṭlam), ad nsel i leṣwat-agi akken i mseḍfaren : lheffa n tikli uḍar,
arabeɛ n tikli iɛudiwen, zzhir n tikli n lbabur, zzhir n tikli n tmacint d zzhir n
wafug n ṭṭeyyara. Akken ara tiɣ tafat deg usayes, a d-banen 3 iẓekwan-nni. A
d-tekcem yiwet terbaɛt tettwasuddes seg 6 yemdanen, lsan akk tebrek,
msebḍan ɣef sin leṣfuf, a d-leḥḥun alamma wwḍen-d ɣer tlemmast usayes
(anda akken llan iẓekwan) ad bedden akken tallit, ssyen ad ttin : 3 a d-qablen
azayez (lɣaci), 3 nniḍen a d-qablen iẓekwan-nni. A d-yekcem Ḥmed Aselmad
yelsa timelsa “taklasikit”, a d-iɛeddi gar terbaɛt-nni, nutni ur t-ẓerren ara,
neɣ ur bɣin ara a t-ẓren, acku zzin-as-d s weɛrur. Ad ikemmel di tikli-s
alamma qrib ad yeffeɣ, ad yemlil d Bu ccfaya a s-yesketket, a s-yemmeslay s
taɣect yerxan, ɣer tmeẓẓuɣt, ssyen ad yeffeɣ.
Bu ccfaya a d-iɛeddi di tlemmast n terbaɛt-nni, nutni ur t-ẓerren ara am
wakken i s-teḍra i Ḥmed, ad yeffeɣ. Dagi, segmi ara d-yekcem Ḥmed alamma
yeffeɣ, Bu ccfaya d nekkni ad nsell i tezlit-nni n Yidir : “Ur ẓriɣ ansi d-kkiɣ”
neɣ “Tamurt umaziɣ”. Akken ara yeffeɣ Bu ccfaya, tarbaɛt-nni a d-bernen
akken llan di tazwara, ad bedden akken tallit, ssyen ad gren kra isurifen deg
webrid ara ten-yawin ɣer nnger. Din kan ad slen i ṣṣut s taɣect ɛlayen
yessergagayen ulawen : “ Win iɛeddan iɛedda, wayeḍ ad yerǧu nnuba! ”.
A t-id-yeḍfer ṣṣut n waḍu yessengugulen akk d ṣṣut uṭerḍeq n rrɛud. Dagi ad
nsent neɣ ad xsint teftilin deg usayes, ad nettwali kan deg tafat i d-ttaken
iḥeǧǧuǧa n lebraq. At terbaɛt-nni akken yessengugul-iten waḍu, ad ṭṭfen
iqerray-nsen, amzun ugaden si lhull-nni i d-yeɣlin fell-asen, a d-bernen
alamma d talemmast usayes. Akken ara yexsi ṣṣut-nni n waḍu, ad ɣlin ɣer
lqaɛa, a d-afen iman-nsen qqimen s talɣa n waggur. Din kan, a sen-d-yeffeɣ
Bu ccfaya ger iẓekwan, s ubernus d amellal, a ten-id-ilaɛi.

Bu ccfaya
Azul fell-awen !

Tarbaât, s wewham meqqren, ɣef tikkelt


Tessfejɛeḍ-aɣ !

22 Amezgun
Oamal Benâuf

Bu ccfaya
Ur ttagadet, ur ttagadet.

1ru
Nekk ttɣileɣ-k d arebrab !

Wis-2
Nekk ttɣileɣ-k d aǧadarmi !

Wis-3
Nekk ttɣileɣ-k d lǧar-iw !

Wis-4
Nekk ttɣileɣ-k d baba !

Tis-5
Nekk ttɣileɣ-k d argaz-iw !

Wis-6
Nekk ttɣileɣ-k d gma !

Bu ccfaya yewhem seg wayen yesla.

1ru
I kečč wi k-ilan ?

Bu ccfaya, s wurfan
Ini-d qbel kečč wi k-ilan !

1ru, a d-yekker
Jeddi seg At yehri, baba seg At yejdi, ma d nekk...

Tarbaât, ɣef tikkelt


Kečč, kečč !

Amezgun 23
Di tmurt uâekki

1ru
Nekk seg At zegri.

Wis-2
Jeddi seg At lebḥer, baba seg At yeɣẓer, ma d nekk...

Tarbaât, ɣef tikkelt


Kečč, kečč !

Wis-2
Nekk seg At hjer.

Wis-3
Jeddi seg uzaɣar, baba seg idurar, ma d nekk...

Tarbaât, ɣef tikkelt


Kečč, kečč !

Wis-3
Nekk seg At ddu d uḍar.

Bu ccfaya, i Wis-4
I kečč ay uḥric wi k-ilan ?

Wis-4
Jeddi seg At ttel, baba seg At hmel, ma d nekk...

Tarbaât, ɣef tikkelt


Kečč, kečč !

Wis-4
Nekk seg At rwel.

Tis-5
Jida seg At rbu, yemma seg bru, ma d nekk...

24 Amezgun
Oamal Benâuf

Tarbaât, ɣef tikkelt


Kemm, kemm !

Tis-5
Nekk seg At jbu.

Wis-6
Jeddi seg At ṣṣeḥ,baba seg At lemleḥ, ma d nekk...

Tarbaât, ɣef tikkelt


Kečč, kečč !

Wis-6
Nekk seg At rrwaḥ.

Wis-4, i Bu ccfaya
I kečč wi k-ilan ?

Bu ccfaya
Jeddi seg At wakal, baba seg At wawal, ma d nekk d Bu ccfaya n tikwal…
Ihi kunwi akk... (Ad iwehhi ɣer tewwurt ; meḥsub d At trewla.)

1ru, i Bu ccfaya
I kečč anda ttedduḍ ?

Bu ccfaya
Tedduɣ ɣer yimal.

Wis-2, i Bu ccfaya
Anda telliḍ ?

Bu ccfaya
Lliɣ deg At wuɣal. (Ad iwehhi ɣer tmeqbert.)

1ru, s wewham
Yella deg At wuɣal, iteddu ɣer yimal ! Ba... ba...ba... (Ad yezwi afus-is.)

Amezgun 25
Di tmurt uâekki

Tarbaɛt ad qqimen wehmen.

Bu ccfaya, i Tarbaɛt
Dɣa, tennam-d nefjeɛ, d acu i yessefjaɛen deg-i ?

Wis-3, s tugdi
Argaz yeffeɣ-d si gar lmeyytin. (Ad iwehhi ɣer tmeqbert.) La wen-d-
yeqqar : “D acu yessefjaɛen deg-i ? “.

Tis-5
Aaw ! Ur teẓriḍ ara d akken lmeyytin sɛan lhiba ?!

Bu ccfaya, i yiman-is
Iiih ! D wigi i wumi qqaren akken, “lmeyytin yugaden lmut“ !

1ru, i Bu ccfaya
Ssefhem iman-ik a winnat, a neɛya si temseɛraq-ik !

Bu ccfaya
Bɣiɣ a d-iniɣ d tidet, zik-nni nettagad si lmeyytin wamag tura d nutni i
ɣ-yettagaden ; i lemmer ahat a sen-nɛiwed timenɣiwt i tikkelt tis-sna !

Wis-2
Ɣas ini-yaɣ-d d acu i k-id-yewwin ɣur-neɣ ?

Bu ccfaya
Usiɣ-d ad ẓureɣ yiwen umeddakel-iw. (Ad iwehhi ɣer tmeqbert.) Imi i
ken-id-ẓriɣ dagi ; nniɣ ahat teḥwaǧem amwanes ?...

Tis-5
D tidet neḥwaǧ amwanes, xerṣum a s-d-temleḍ tamacahut i weqcic-
agi atan yugad ! (Ad twehhi ɣer wis-4.)

Bu ccfaya, ad ixemmem
Yerbeḥ ; a wen-d-mleɣ tamacahut n Ḥmed…

26 Amezgun
Oamal Benâuf

Wis-2
Ḥmed Ddab ?

Bu ccfaya
Ala !

Wis-3
D Ḥmed Ben Ṣelṭan ?

Bu ccfaya
Xaṭi !

Wis-4
Ihi d Ḥmed Bay ?

Bu ccfaya
Yexḍa !

Tis-5
D Ḥmed Umerri ?

Bu ccfaya
Awwah !

1ru, s ukeɛɛeẓ
Tura a ɣ-d-yini daɣen d “ Ḥmed U Leḥlu“, amedyaz-nni n Tqerrabt !

Bu ccfaya
Mačči d netta, yettcabi-yas kan. Wagi qqaren-as “ Ḥmed Aselmad“. S
taɛrabt qqaren-as : “ Ḥmed Ben Selmad l'awel“ imi d netta i d aselmad
amezwaru di tmurt-nneɣ. Di Marikan, qqaren-as...

Wis-2
”Amadu Selmadu Wanu”.

Bu ccfaya

Amezgun 27
Di tmurt uâekki

Di Rrus, qqaren-as...
Wis-3
“Amaduv Selmaduv Lawluv”.

Bu ccfaya
Di Lalman, qqaren-as...

Wis-4
“Amadan Selmadan Lawlan”.

Bu ccfaya
Di Fransa, qqaren-as...

Tis-5, s wesqecmeɛ
Meqqar ad nelmed cwiṭ tarumit. Qqaren-as “Amad Selmad Lawlad”.

Bu ccfaya, s wewham
“Amad Selmad Lawlad” !

1ru, s ukeɛɛeẓ
Tura a ɣ-d-yini di Mali qqaren-as, “Mamadu Selmadu Walu” !

Wis-2, i Bu ccfaya
Ihi Ḥmed-agi-inek yettwassen akk ɣer medden ?!

Bu ccfaya
Ɣer wid kan yettaken azal i tmussni.

1ru
Akka am nekkni ?

Bu ccfaya, s usemḥissef
Am kra deg-neɣ kan ! (Ad iwehhi s uḍad-is.) Walit !

Tarbaɛt-nni akk d Bu ccfaya ad ttuɣalen d timendeffirt alamma dergen. Di


tegnit ara d-yekcem Ḥmed Aselmad, a d-yezzi akk i usayes, ad nsel i yiwet

28 Amezgun
Oamal Benâuf

tezgart si tezlit-nni n Lewnis At Mangellat :


“Anida-ten wid-nni ileqqmen tamussni,
anida-ten wid iseffḍen allen i lɣaci...“.

Ad xsint teftilin…

Bu ccfaya s ubernus amellal, gar 6 lmeyytin yugaden lmut.

Amezgun 29
Oamal Benâuf

Turart n 7 twaculin
Tafelwit II

“A win iɣef yeshel walluy


Ḥader iman-ik di trusi... ”
Ccix Muḥend U Lḥusin/ Si Muḥ

Amezgun 31
Oamal Benâuf

Asayes 1

Tadlegt : Tafilt neɣ ṭṭabla d sin ikersiyen.


Akken ara tiɣ tafat, a d-iban umaris neɣ lbiru. A d-yekcem Ssi Ɛebdelbaqi, ad
yessers lekwaɣeḍ-is ɣef ṭṭabla, ad yeqqim. Ssyen a d-yekcem Ssi Ɛebdelwaḥed,
ad iteddu s leɛqel, a d-yeqqar asefru-yagi n Si-Muḥ :
“Ay aṣeggad n tfireɛqas
Taylut-ik bezzaf tessed
Berka-k llqeḍ n tsuqqas
I wallaɣ amek i iɛemmed
A win iɛecqen di tmenqas
Ḥader ṭṭabeɛ ad ak-yefsed”
A d-yezzi ad yeqqim ɣef ukersi, ad yessers iḍarren-is ɣef ṭṭabla, ad yettmeslay
i yiman-is kan s usemḥissef.

Ssi Äebdelwaêed
Ɛyiɣ, ddigutiɣ, kerheɣ iman-iw… !

Ssi Äebdelbaqi
(Ad yewwet deg yedmaren-is.) Aql-i da, a Ssi Ɛebdelwaḥed !

Ssi Äebdelwaêed, s weɛdaz


Mulleɣ deg-k ula d keččini !

Ssi Äebdelbaqi
D acu k-yuɣen a Ssi Ɛebdelwaḥed ?

Ssi Äebdelwaêed
Nniɣ-ak yeḥma lḥal ; liḥala attan tekkuffer teqqim...

Ssi Äebdelbaqi, s uɣiwel


Ɣas ḥṣu, ma teṭṭerḍeq tegla yes-k !

Amezgun 33
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelwaêed
(Ad yefjeɛ, a d-yessers iḍarren-is ɣer lqaɛa, ad ibedd, s uduqqes.) Alaṭif ! (A
d-yekker ɣur-s Ssi Ɛebdelbaqi s tazzla, akken a t-iɛiwen. Dɣa ad yenneqraɛ ad
yeglilez di lqaɛa. Ad yerr ɣur-s Ssi Ɛebdelwaḥed, a s-ibedd zdat uqerruy-is.)
Attan tegla yes-k ula d keččini !

Ssi Äebdelbaqi, a s-d-yefk afus-is, a t-id-yesker, s uḥiwet


Akken i s-yenna akken Ssi Lewnis : “ Ma teɣliḍ lliɣ ; Telliḍ mi ara ɣliɣ ;
Di lmeḥna-nneɣ d atmaten“.

Ssi Äebdelwaêed, s ukeɛɛeẓ


Akken qerrḥent i neffɛent a Ssi Ɛebdelbaqi ! (A d-yesker Ssi Ɛebdelbaqi, a
t-yawi a t-yesɣim deg wemkan-is, a d-yuɣal ula d netta s amkan-is.) A nniɣ-
ak tuḍen icc-is !

Ssi Äebdelbaqi
Aṭerḍeq yella yella, meqqar a tt-nesṭerḍeq akken nebɣa nekkni...

Ssi Äebdelwaêed, s uɣiwel


Meɛni amek ?!

Ssi Äebdelbaqi
(A d-yekker, ad yettruḥu ad yettuɣal, ad yettmeslay i yiman-is kan.)
Amek ?! ... Amek ?! ... Amek ?!... (A d-isuɣ.) Dayen ufiɣ-as-d ixef-is !

Ssi Äebdelwaêed
(Yettruḥu yettuɣal. Ad iǧelleb ɣef temgerṭ n Ssi Ɛebdlbaqi, a t-yeṭṭef si
tekrabaṭ, a t-yexneq. S wewham meqqren.) Anda-t yixef-is ?!

Ssi Äebdelbaqi
(Ad yejxer, a s-d-yessenser takrabaṭ-nni yellan deg ufus-is. S wurfan.) A
mačči d wagi i d ixef-is !

Ssi Äebdelwaêed, s wewham


Anda-t yixef-is ihi ?!

34 Amezgun
Oamal Benâuf

Ssi Äebdelbaqi
(Ad yaẓ akin cwiṭ, ad iwenneɛ takrabaṭ-is, ssyen ad iger afus-is ɣer lǧib, a d-
yejbed tikerḍiwin -lkerṭa- ad yesṭebṭub deg-s) Attah yixef-is.

Ssi Äebdelwaêed
(Mazal-it akken ibat, s wewham.) A kečč tesqecmiɛeḍ !

Ssi Äebdelbaqi
Wa yeḥseb-ak Rebbi !

Ssi Äebdelwaêed
Ihi testufaḍ !

Ssi Äebdelbaqi
Ṭṭef kan taneggarut ad twaliḍ, axaṭer tagi qqaren-as « tecbeḥ, terqem,
teqqen lḥenni » ! Yeɛni «nazihatun wa naḍifa» ! « Propre et honnête » !
(Ssyen, a t- yamer.) Qqim, qqim ! (Ssi Ɛebdelwaḥed ad yeqqim, ma d Ssi
Ɛebdelbaqi ad ibedd zdat n Ṭṭabla.) Tessneḍ « turart-nni n 7 twaculin » ?

Ssi Äebdelwaêed
Ssneɣ-tt, ih. Meɛni d acu tt-yuɣen ?!

Ssi Äebdelbaqi
(Ad yefk 6 tkerḍiwin i Ssi Ɛebdelwaḥed, tis-7 a tt-yessers weḥd-s.) Atan
umur-ik, ayen i k-ixuṣṣen a k-t-id-rnuɣ.

Ssi Äebdelwaêed
Yerbeḥ. Ad nẓer taggara amek ara yefru ssuq-is ?! (Ad yerfed tikerḍiwin-
nni, a tent-yesked, a s-yini.) Efk-iyi-d tawacult n Bu yetran !

Ssi Äebdelbaqi
Hattah ! (A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni.) Meɛni « si laman i d-yekka lxuf » !

Ssi Äebdelwaêed, yergagi


Efk-iyi-d tawacult n Ssi Rabeḥ !

Amezgun 35
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelbaqi
(A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni.) Hattah ! Meɛni « Anda akken ay nwiɣ sɛiɣ
leḥbab, i qqimeɣ mebla imensi !».

Ssi Äebdelwaêed
(Ad yeṭṭef taɛebbuṭ-is, a t-yesked.) Efk-iyi-d tawacult n Ssi Ɛalem !

Ssi Äebdelbaqi
(A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni.) Hattah ! Meɛni « Wa yettjewwid s leqran,
wayeḍ yeɛreq-as ula d lḥemdu !».

Ssi Äebdelwaêed
(Ad yeg am ṭṭelba-nni yeqqaren leqran, a t-yesked). Efk-iyi-d tawacult n
Dda Akli !

Ssi Äebdelbaqi
(A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni). Hattah! Meɛni “I temẓin yekrez wezger,
taggara i tent-yeččan d aɣyul ! “.

Ssi Äebdelwaêed
(Ad yeg iḍudan-is ɣef uqerruy-is am wakken d imeẓẓuɣen n weɣyul, a t-
yesked.) Efk-iyi-d tawacult n Ssi Fenyan !

Ssi Äebdelbaqi
(Ur s-yettak acemma.) Atan ɣer ɣur-k i yella ! Meɛni “Ṭṭes di trakna,
tiniḍ-as ccetwa ḥlawet !“.

Ssi Äebdelwaêed
(Ad yeg afus-is ɣef lḥenk-is amzun d tasumta, a t-yesked.) Efk-iyi-d Nna
Cabḥa-nsen,”Ssak”!

Ssi Äebdelbaqi
(A d-yessenser taxatemt seg uḍad-is.) “Acḥal i yezyen ilili, ɣas akka rẓaget
tara-s !”. Yella dɣa deg wawal : “efk-iyi-d yelli-k, rnu-yi-d lɛula-s d
irden !“. (A s-yefk taxatemt-nni.) Attan inek, mebruk fell-ak !

36 Amezgun
Oamal Benâuf

Ssi Äebdelwaêed
Tebra ar tugareḍ settut ! Meɛni tura a k-zerrgeɣ. Efk-iyi-d kan Ssi
Mensi !

Ssi Äebdelbaqi
(Ad yezzlez, ad yeḍs.) Ssi Ɛebdelwaḥed ! ”Ayen yeɣra wuccen yeḥfeḍ-it
weslugi !“.

Ssi Äebdelwaêed, s wurfan


D acu tebɣiḍ a d-tiniḍ ?!

Ssi Äebdelbaqi
Bɣiɣ a k-iniɣ : a tagi terniḍ-tt-id kan sɣur-k.

Ssi Äebdelwaêed, s wewham


Amek i tɛeqleḍ ?!

Ssi Äebdelbaqi
(A d-yejbed yiwet tkerḍa si lǧib-is.) Axaṭer, attah ɣer ɣur-i i tella.

Ssi Äebdelwaêed
(Ad yerfed ifassen-is ɣer igenni.) Mayna ! Tebra ala Rebbi ma yezmer-ak !

Ssi Äebdelbaqi
I tura tfehmeḍ ?!

Ssi Äebdelwaêed
A tagi tban ula i uderɣal.

Ssi Äebdelbaqi
Ma tebɣiḍ a sen-d-xerrẓeɣ tarkasin, tebra ar seg uzekka, ar tent-lsen
meqlubi.

Ssi Äebdelwaêed, yekker


Win ixeddmen lxir ur yettcawar. Ihi, si tura aql-i sbeddeɣ-k-id d

Amezgun 37
Di tmurt uâekki

aqerru seddaw tecḍaṭ n Sidi-k Ɛebdelwaḥed s lmendad n Sidi-ik


Ḥakim ur nesɛi aḥkim d leɛnaya n yakk iɛessasen ur nessin yiwen seg-
sen ! (Ad iwehhi s uḍad-is ɣer tewwurt, a t-yamer.) Ruḥ, ruḥ ɣer ccɣel-ik !

Ssi Äebdelbaqi
(Akken ara iger kra isurifen, a d-yemmekti taxatem i s-yefka, a d-yebren.)
Err-iyi-d qbel taxatemt-iw !

Ssi Äebdelwaêed
Tebra ma tewwiḍ-tt ! Ɛni ur uklaleɣ ara akadu sɣur-k ? (Ad yesked
taxatemt-nni yellan deg uḍad-is.) Ladɣa imi d taxatemt n Sidna Sliman.

Ssi Äebdelbaqi, s wewham


N Sidna Sliman !

Ad bbɛezqen s teḍsa, ad ffɣen i sin.

Ad xsint teftilin.

38 Amezgun
Oamal Benâuf

Asayes 2

Tadlegt : Tafilt ( ṭṭabla), sin ikersiyen akk d kra n ttawilat i


sseqdacen i lbuṭ : "liẓulwar" d tsenduqt n lbuṭ. Ugar ɣef waya, ad yili
daɣen : Akersi ameẓẓyan, ad yers ɣef ṭṭabla tis-snat, aɛnac neɣ ttaj n
igelliden-nni n zik, taẓerbit d tazeggaɣt a d-tettwassu di lqaɣa.

Akken ara tiɣ tafat, a d-yettban usayes amzun d tazeqqa uheggi n lbuṭ. A d-
yekcem Ssi Ɛebdelbaqi, ad iwenneɛ lekwaɣeḍ-is, ad yeqqim. A d-yekcem Ssi
Ɛebdelwaḥed yecreh.

Ssi Äebdelwaêed
Azul !

Ssi Äebdelbaqi
Azul, lɛeslama-k !

Ssi Äebdelwaêed
Amek ddant temsal ?

Ssi Äebdelbaqi
Ayen yellan deg ufus-iw xedmeɣ-t, akken qqaren : “ Win yettruẓun
asalu, iteddu akken yufa, mačči akken yebɣa”.

Ssi Äebdelwaêed
Ssneɣ-k texḍiḍ i zzux. Yernu tuɛer tiṭ n tismin !

Ssi Äebdelbaqi
S leḥyat-ik, a Ssi Ɛebdelwaḥed ! Yernu win i k-yesɛan deg izuɣar, ur
yettagad idurar.

Cwiṭ n tsusmi...

Amezgun 39
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelwaêed
(Ad yettmeslay i yiman-is kan. Dɣa netta yettmeɛɛin-d ɣef Ssi Ɛebdelbaqi.)
Awal yeǧǧa-t-id Welǧudi “Kra teẓẓiḍ a t-tɣellteḍ, ala aberkan uqerru;
ma teẓẓiḍ-t a k-yeqleɣ !“. Ahat wwḍen-d tura imettekkiyen-nni ?

Ssi Äebdelbaqi
A sen-d-ssiwleɣ ?

Ssi Äebdelwaêed
Meqqar a sen-d-teɣreḍ lqanun-nni n lbuṭ. (Akken ara iger Ssi Ɛebdelbaqi
kra isurifen, a t-id-yesseḥbes.) Ssi Ɛebdelbaqi ! Amagrad-nni aneggaru,
anef-as di lbaḍna; yeɛni gar-aneɣ kan !

Ssi Äebdelbaqi
Ɣas kkes aɣbel ; am wakken qqaren “Atmaten d atmaten, aɛebbuḍ
yebḍa-ten !“. (Ssyen, a sen-yessiwel.) Imettekkin n lɛezz d lḥerma, a d-
kecmen !

A d-yekcem Bu yetran, yegla-d s kra n ttawilat : tameẓẓyant, lɣerḍ akk d


tkerḍa n “jjiyugrafi. Anekcum-is a d-yili s yiwet tezgart si tezlit-nni, n Lewnis
At Mangellat :
“Acḥal telham ay ayetma
S lemkaḥel ger ifassen
Ma teddaddazem iḍarren
Tefkam mebɛid lhiba...”

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


(Mi teḥbes tezlit.) D acu-tt lǧamba-yagi ukermus ?

Ssi Äebdelbaqi
Wagi d Bu yetran, lmedɛu "Lanetrit Abulitik".

Ssi Äebdelwaêed
Ahat, ddeqs n ṭṭradat i yexdem ihi ?

Ssi Äebdelbaqi

40 Amezgun
Oamal Benâuf

Yexdem ṭṭrad umaḍal wis-3, yexdem ṭṭrad n “ Diṭerwa”, yexdem


“Landucin”. (Dagi, s uɣiwel.) Yexdem tid n “likuntinar n ṣṣabun”,
“likuntinar n wuzzal”, n ssiman...

Ssi Äebdelwaêed
Ddeqs ! Awal ma wezzil yefra, ma ɣezzif a d-yini kra !

Ssi Äebdelbaqi, ad yessiwel


Aya, wayeḍ !

A d-yekcem Ssi Rabeḥ, yegla-d s kra n ttawilat : Aqrab, ”ccakat”, ad iteddu ad


iḥetteb idrimen. Anekcum-is a d-yili s yiwet tezgart si tezlit-nni, n Sliman
Ɛazem :
“Idrimen, idrimen idrimen
Ma llan ad tiliḍ mechur
Idrimen, idrimen idrimen
Ma kfan ad tiliḍ meḥqur...”.

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


(Mi teḥbes tezlit.) D acu -t uteftuf-agi ?

Ssi Äebdelbaqi
Wagi d Ssi Rabeḥ.

Ssi Äebdelwaêed
D Ssi Rabeḥ neɣ d mmi-s ?

Ssi Äebdelbaqi
D Ssi Rabeḥ “lurijinal” s yimmad-is.

Ssi Äebdelwaêed
Ansi i s-d-yekka akk rrbeḥ-agi ?

Ssi Äebdelbaqi
Kra yerbeḥ-it-id si ḥekk tterbeḥ. (Dagi ad yekmez iman-is.) Kra yerbeḥ-
it-id si laylatu lqedri...

Amezgun 41
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelwaêed
D tagi i wumi qqaren akken” Ddunit d aḍebber, mačči d ahember”.

Ssi Äebdelbaqi, ad yessiwel


Aya, wayeḍ !
A d-yekcem Ssi Ɛalem s uqendur akk d ucaci iɛelleq-d tiḥreztin, yegla-d s kra n
ttawilat : "Lalup" (tamrit yessimɣuren ) d tektabt ad iteddu ad ijeddeb.
Anekcum-is a d-yili s yiwet tezgart uẓawan (lmuziga) neɣ ahellil (lḥeḍra)-
nni s waydeg ceṭṭḥen leɛlawi. Akken ara teḥbes lmuziga, Ssi Ɛalem ad
yesseḥbes ajdab-ines. S wurfan, i Ssi Ɛalem.
Andi telliḍ a Ssi Ɛalem, a lhemm ?!

Ssi Äalem, i Ssi Ɛebdelbaqi


Lliɣ di “ṣṣber-kafi”.

Ssi Äebdelbaqi
D acu i telliḍ txeddmeḍ di "sibar-kafi" ?!

Ssi Äalem
Kecmeɣ ɣer” lalla n ternit “.

Ssi Äebdelbaqi
D acu i teẓriḍ di lanternat ?!

Ssi Äalem
Ẓriɣ-d tamuɣli-nni n “Ssi Lmekki-bal, ḥaca-kum.

Ssi Äebdelbaqi
D acu i yellan deg-s ?

Ssi Äalem
Yella deg-s “ Ssi lparasyun di leḥkem”.

Ssi Äebdelbaqi
Aah!... “Séparation”. I kečč d acu twalaḍ di tmuɣli-yagi n
“Makyabal” ?!

42 Amezgun
Oamal Benâuf

Ssi Äalem
Mwataɣ d yid-s di kra yellan. Ala deg uxaluḍ ger tlawin d yergazen;
dɣa tagi, tebra ma teḍra-tt !

Ssi Äebdelwaêed, yedduqqes, i Ssi Ɛebdelbaqi


D acu -t Leɛǧeb-agi d-yernan ?!

Ssi Äebdelbaqi, i Ssi Ɛebdelwaḥed


Wagi d Ssi Ɛalem, a ɣ-d-yenfeɛ Rebbi s lbaraka-s.

Ssi Äebdelwaêed
Yyah ! Ɣef waya i d-sliɣ akken « ṣṣber-kafi », « lalla n ternit »... Ihi d
netta i d-yesnulfan « sit »-nni : “ Yaḥḥu.Ffer ” ?! Anti tasdawit iseg d-
yeffeɣ Ssi Ɛalem-agi-inek ?

Ssi Äebdelbaqi
Yeɣra di lǧameɛ Uzemmur, yeɣra di lǧameɛ Ijeǧǧigen; yeɣra di lǧameɛ
Ccnuɣa, yeɣra di Keččawa, yewweḍ almi d Tamuqra...

Ssi Äebdelwaêed
Dayen, ddeqs ! Ɣas ini-d tura, d acu n igerdasen (diplômes) i yesɛa ?

Ssi Äebdelbaqi
Yesɛa dduktura di lfesṭuluji, yesɛa tayeḍ di lxerṭuluji, yesɛa laliṣuns di
tbehluluji...

Ssi Äebdelwaêed
Dayen, ddeqs ! Ihi ad yili, ddeqs n warrazen (prix) i s-d-yeḍren ?

Ssi Äebdelbaqi
Netta s yimmad-is d arraz...

Ssi Äebdelwaêed
Nniɣ-ak berka-k asqecmeɛ !

Amezgun 43
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelbaqi
Iḍer-as-d warraz n Hubel !...

Ssi Äalem, s wurfan


Nufel, Nufel !...

Ssi Äebdelwaêed
D tagi i wumi qqaren akken” Ttif amdan ur neɣri, yesɛan tamussni,
wala win yeɣran di tmenqas”.

Ssi Äebdelbaqi, ad yessiwel


Aya, wayeḍ !

A d-yekcem Dda Akli, yegla-d s kra n ttawilat : Asekkreḍ neɣ timesleḥt, taqfact
neɣ sella-nni ideg jemmɛen rrṣaḍ. A d-iteddu yeɛkef, am wakken yeɛya.
Anekcum-is a d-yili s yiwet tezgart si tezlit-nni n Matub Lwennas :
“Tenniḍ-iyi
Di Lezzayer kečč d axeddam
Teḥkiḍ-iyi
Di tnac yid-wen deg wexxam
Tɛacem amek
Teddrem amek
Amek i ken-id-yettas lemnam “

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


D acu-t uyennat-agi i d-yernan akka ?!

Ssi Äebdelbaqi, i Ssi Ɛebdelwaḥed


Wagi d Dda Akli ; “lmedɛu: xeddam rrjal, sidhum”.

Ssi Äebdelwaêed
D acu n ukaryar i yesɛa ?

Ssi Äebdelbaqi
Lemmer i yesɛa kra ukaryar, a t-id-tafeḍ akka, di liḥala-yagi ?!

44 Amezgun
Oamal Benâuf

Ssi Äebdelwaêed
Bɣiɣ a d-iniɣ acḥal iseggasen i yexdem?

Ssi Äebdelbaqi
Ini-d akka. Yesɛa 7 iseggsen n "lkunji d maladi" (conge de maladie), 7
iseggasen n "lkunji peyyi" (conge payer), 7 iseggasen n "ddiṭacma"
(détachement), 7 iseggasen n "miz apyi "
mis a pied, tura atan di "lanetrit antisipi " (la retraite anticipée)…

Ssi Äebdelwaêed
Dayen ddeqs ! D tagi i wumi qqaren akken ”lbaz d lbaz lɛecc-is d
isɣaren”.

Ssi Äebdelbaqi, ad yessiwel


Aya, wayeḍ !
A d-yekcem Ssi Fenyan yettmurud neɣ iseḥḥel. Akken ara d-yekcem ad
yeqqim ɣef yimi n tewwurt yiwen ur t-iẓerr. I tikkelt nniḍen ad yessiwel s
wurfan.
Nniɣ-d, aya, wayeḍ !

A d-tekcem Nna Cabḥa tteddu-d tettɛennin, mi ara tt-id-iwali Ssi Fenyan, a s-


d-yefk afus-is akken a t-id-tezzuɣer.

Nna Cabêa-nnsen, s wurfan


Kkes afus-ik ay afenyan !

Akken ara tt-iẓer Dda Akli, ad yerr ɣur-s a tt-yemmager

Dda Akli
Hhay, hhay lubyan (I love you) !

Nna Cabêa-nnsen, s ukeɛɛeẓ, i Dda Akli


A nnger-ik, a tuqqiṭ-ik, d Taglizit kan i k-ixuṣṣen !

Ssi Äebdelwaêed, icennu i Nna Cabḥa


” Nnaɣ a Muḥend a mmi ; tameṭṭut-ik d taberkant”…

Amezgun 45
Di tmurt uâekki

Dda Akli, s ccna


“Anef-as, anef-as a yemma ; ar ɣur-i d Tamarikant ; ay aɣrib-iw ah !”.

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


D acu-tt Lunǧa-yagi i d-yernan ?!

Bu yetran
D itri ! D itri !...

Ssi Rabeê
D agerruj ! D agerruj !...

Ssi Äalem
D asefru ! D asefru !...

Ssi Äebdelbaqi
Tagi d Nna Cabḥa-nsen, akken qqaren : D azgen n tmetti yeɛni "nniṣf
lmujtameɛ". (Ad yeffer deffir-s.) “Warau kulli rajulin imraa !".

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


I tura wwḍen-d yakk imettekkiyen-nni-inek ?

Ssi Äebdelbaqi, iḥetteb


1, 2, 3, 4, 5... Ixuṣṣ Ssi Fenyan, ma d Ssi Mensi ur t-id-nencid ara, waqila
nettu-t !

Ssi Fenyan
Aql-i da.

Tarbaɛt-nni merra ad ttsekkiden akin d wakka anda ara t-ẓren.

Ssi Äebdelbaqi
Anda-k a lhemm ?!

Ssi Fenyan

46 Amezgun
Oamal Benâuf

Aql-i da.
Ssi Äebdelbaqi
Anda da ?!

Ssi Fenyan, ad yewwet s ufus-is di lqaɛa


Dagi, di lqaɛa.

Bu yetran, i Ssi Ɛebdelbaqi


A t-id-awiɣ ?

Ssi Äebdelbaqi
Awi-t !
Bu yetran a d-yerfed Ssi Fenyan, a t-yessers ɣef ṭṭabla. Ssi Ɛebdelbaqi ad yili
itah, mi ara d-yezzi, a t-id-yaf akken, ad isuɣ ɣef Bu yetran.
Wi k-yennan awi-t-id ɣer da ?!

Tarbaât, s wefjaɛ
Aɣerda !

Ssi Äebdelbaqi, i Bu yetran


Nniɣ-ak awi-t akin, mačči ɣer da !

Bu yetran a d-yerfed Ssi Fenyan, a t-yesbedd s tmara ger imettekkiyen.

Ssi Fenyan, ad yeɣli ɣer lqaɛa


Yerḥem waldik !

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


Imettekkiyen-agi-inek : wa meḍbur, wa mekṣur, wayeḍ ma iɛebbic
xlaṣ !

Ssi Äebdelbaqi, i Ssi Ɛebdelwaḥed


I tura amek ara nexdem ?!

Ssi Äebdelwaêed
Win iɣaben ttut-t (Yeqsed-d Ssi Mensi), win yegnen dlet-t (Ad iwehhi ɣer

Amezgun 47
Di tmurt uâekki

Ssi Fenyan), ma d win iḥeḍren fket-as tunet (Dagi ad iwehhi ɣer Nna
Cabḥa-nsen.)

Ssi Äebdelbaqi, i imettekkiyen


Ihi, imettekkiyen n lɛezz d lḥerma a d-qeddmen iman-nsen !

Imettekkiyen a d-ttɛeddayen yiwen yiwen zdat Ssi Ɛebdelwaḥed, yal wa anti


talɣa neɣ ṣṣifa s wayes ara d-iqeddem iman-is.

Bu yetran, s tmeẓẓyant
A win yettagaden ccwal, i lehna s wacu d-tettas !

Ssi Ɛebdelwaḥed, yugad, yettergigi.

Ssi Rabeê, s twerqet n yedrimen, a s-yesbuḥru


Win yebɣan abɣer (lfayda) yesɛu-t, win yebɣan lhemm yerwu-t !

Ssi Ɛebdelwaḥed ad yerḥu si tismin.

Ssi Äalem, a s-yesbuḥru s tezmamt


Win ur nezmir i nnwal, xerṣum s wawal !

Ssi Äebdelwaêed, ad yezzuɣer Ssi Ɛalem


Neɣ mel-as abrid i uderɣal.

Si Ɛalem ad yerr iman-is d aderɣal n tidet, ad yebɣu a s-iger irebbi i Nna


Cabḥa, nettat a s-tezwi afus-is a t-twelleh ɣer Dda Akli, alamma tewwet-it-id
yir rriḥa, d wamek ara yuɣal s amkan-is.

Dda Akli, ad yecrew tidi


Ur tetthennaḍ alammi ɛettben wiyaḍ !

Ssi Ɛebdelwaḥed ad yeṭṭef anzaren-is si yir rriḥa i t-id-yettawḍen.

Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan, qeddem-d iman-ik !

48 Amezgun
Oamal Benâuf

Ssi Fenyan, i Ssi Ɛebdelwaḥed.


Rrbeḥ, a rrbeḥ !

Ssi Äebdelwaêed, i yiman-is


Cukteɣ tella kra n lbaḍna i yesɛa wemcum-agi ?! (Ad yaẓ ɣur-s, a s-yefk
tameẓẓuɣt.)

Ssi Fenyan, i Ssi Ɛebdelwaḥed, s leɛqel


Ṭṭes ar azal, a d-tafeḍ sseɛd-ik mazal !

Ssi Äebdelwaêed, ad yettfa


Am wakken i t-tufiḍ keččini, a win ibennun leṣwar s tili.

Nna Cabêa-nnsen, i Ssi Ɛebdelwaḥed


(Ad tessuden afus-is nettat- a t-tsuḍ am akken tceyyeɛ-as-d sslam.) Acḥal i
yesha lexrif, di ccetwa yedda ɛeryan !

Ssi Äebdelwaêed, yessetḥa, yeṭṭef aserwal-is


Ɛeryan !

Ssi Äebdelbaqi, i imettekkiyen-nni


Tanemmirt-nwen !

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


Ihi tura, ɣer-asen-d lqanun-nni n lbuṭ !

Ssi Äebdelbaqi
Ihi atan ar ɣur-wen, slet-d mliḥ : Amgerḍ amezwaru yeqqar-d...

Ssi Äebdelwaêed
” Amagrad”, mačči amgerḍ !

Ssi Äebdelbaqi
Kif-kif !

Amezgun 49
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelwaêed
Rnu, ssefhem-asen-d i iɛejmiyen-agi ur nessin ara taɛrabt !

Tarbaât, rfan, a d-suɣen ɣef tikkelt


Amek, amek ! Terriḍ-aɣ d iɛejmiyen !?…

Ssi Äebdelbaqi
”L'aɛjem”, mačči iɛejmiyen a Ssi Ɛebdelwaḥed !

Ssi Äebdelwaêed
Am ccetwa, am lexrif.

Ssi Äebdelbaqi, ikemmel taɣuri


Amgerḍ amezwaru yeqqar-d : Yal imettekki a d-yawi tawacult-ines,
akken ad nẓer ma d mmi-s n laṣel. Amgerḍ wis-sin, yeqqar-d : Yal
imettekki a d-imel lḥerfa-s. Amgerḍ wis-kraḍ yeqqar-d: Yal imettekki
a d-imel azamul (symbole) i yextar i tḥemmalt-is. Amgerḍ wis-kuẓ
yeqqar-d: Yal imettekki a d-imel tuddsa (organisation) ideg ara
yettekki, neɣ tama iɣer ara imal. Amgerḍ wis-semmus yeqqar-d: Yal
imettekki a d-imel ahil-ines. Amgerḍ wis-sḍis: Wagi ur ken-yeɛni ara.

Ssi Ɛebdelwaḥed ad yeṭṭef aqerruy-is yugad.

Tarbaât, s wurfan
Amek ur d aɣ-yeɛni ara ?!

Ssi Äebdelbaqi, isuɣ fell-asen


Nniɣ-awen-d ur ken-yeɛni ara !... Tura ihi, ad nɛeddi ɣer wemgerḍ
amezwaru. Bu yetran i twacult-inek ?

Bu yetran, ad yaẓ ɣur-s


Attan di tzeqqa uraǧu.

Ssi Äebdelbaqi
Ruḥ awi-ten-id !

50 Amezgun
Oamal Benâuf

Bu yetran
Ugaden !

Ssi Äebdelbaqi
D acu i ugaden ?!

Bu yetran
Ugaden lexyal.

Ssi Äebdelbaqi, yewhem, i Ssi Ɛebdelwaḥed


A k-yeqqar ugaden lexyal !?

Ssi Äebdelwaêed
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.

Bu yetran ad yezwir ad yernu deffir-s Ssi Ɛebdelbaqi, ad iteddu a t-yettɛayab,


alamma dergen deffir usaber (aridu) ad yebdu a s-d-yettqeddim tawacult-
ines.

Bu yetran
Jeddi, Jida, Baba, Yemma, Tameṭṭut-iw, Mmi, Yelli.

Mi ara d-uɣalen, a d-yezwir Bu yetran, a t-id-yeḍfer Ssi Ɛebdelbaqi.

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


D tidet i d-yenna ?

Ssi Äebdelbaqi
A wigi, ttagaden lexyal !

Ssi Äebdelwaêed
Ɛni d Ddunkicuṭ !?

Ssi Äebdelbaqi
Di Lamančča Ṣinyur.

Amezgun 51
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelwaêed
Ssi Rabeḥ i twacult-ik ?

Ssi Rabeê, ad yaẓ ɣur-s


Attan di tzeqqa uraǧu.

Ssi Äebdelbaqi
Ruḥ awi-ten-id !

Ssi Rabeê
Ugaden !

Ssi Äebdelbaqi
D acu i ugaden ?!

Ssi Rabeê
Ugaden tiṭ.

Ssi Äebdelbaqi, yewhem, i Ssi Ɛebdelwaḥed


A k-yeqqar ugaden tiṭ !?

Ssi Äebdelwaêed
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.

Ssi Rabeḥ ad yezwir, ad yernu deffir-s Ssi Ɛebdelbaqi ad iteddu a t-yettɛayeb


alamma dergen deffir usaber (aridu), ad yebdu a s-d-yettqeddim tawacult-
ines.

Ssi Rabeê
Jeddi, Jida, Baba, Yemma, Tameṭṭut-iw, Mmi, Yelli.

Mi ara d-uɣalen, a d-yezwir Ssi Rabeḥ, a t-id-yeḍfer Ssi Ɛebdelbaqi.

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


D tidet i d-yenna ?

52 Amezgun
Oamal Benâuf

Ssi Äebdelbaqi
A wigi, ttagaden, tiṭ !

Ssi Äebdelwaêed
Ɛni d Ɛli Baba !?

Ssi Äebdelbaqi
Akk d rebɛin imukar.

Ssi Äebdelwaêed
Ssi Ɛalem i twacult-ik ?

Ssi Äalem, ad yaẓ ɣur-s


Attan di tzeqqa uraǧu.

Ssi Äebdelbaqi
Ruḥ awi-ten-id !

Ssi Äalem
Ugaden !

Ssi Äebdelbaqi
D acu i ugaden ?!

Ssi Äalem
Ugaden tafat.

Ssi Äebdelbaqi, yewhem, i Ssi Ɛebdelwaḥed


A k-yeqqar ugaden tafat !?

Ssi Äebdelwaêed
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.

Tikkelt-a, ad yezwir Ssi Ɛebdelbaqi ad yernu deffir-s Ssi Ɛalem, akken ara
awḍen ɣer tewwurt, a t-id-yeṭṭef si tayet uneggaru-yagi, a s-yini s wurfan.

Amezgun 53
Di tmurt uâekki

Ssi Äalem
Lḥerma, lḥerma ! (Iteddu ad yettusu).. Mi ara dergen deffir usaber (aridu)
ad yebdu a s-d-yettqeddim tawacult- ines : Jeddi, Jida, Baba, Yemma,
Tameṭṭut-iw, Mmi, Yelli. (Mi ara d-uɣalen, Ssi Ɛalem a d-idemmer
Ssi Ɛebdelbaqi.) Ffeɣ, a k-teffeɣ terwiḥt !

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


D tidet i d-yenna ?

Ssi Äebdelbaqi
A wigi, ttagaden, tafat !

Ssi Äebdelwaêed
Ɛni d Bururu !?

Ssi Äebdelbaqi, am Bururu


Uuuwww !

Ssi Äebdelwaêed
Dda Akli, i twacult-ik ?

Dda Akli, ad yaẓ ɣur-s


Attan di tzeqqa uraǧu.

Ssi Äebdelbaqi
Ruḥ awi-ten-id !

Dda Akli
Ssetḥan !

Ssi Äebdelbaqi
D acu i ssetḥan ?!

Dda Akli
Ḥaca-k, ttraḥen d tidi.

54 Amezgun
Oamal Benâuf

Ssi Äebdelbaqi, yewhem, i Ssi Ɛebdelwaḥed


A k-yeqqar ttraḥen d tidi !?

Ssi Äebdelwaêed
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.

Dda Akli ad yezwir, ad yernu deffir-s Ssi Ɛebdelbaqi, ad iteddu a t-yettɛayab,


alamma dergen deffir usaber (aridu) ad yebdu a s-d-yettqeddim tawacult-
ines.

Dda Akli
Jeddi, Jida, Baba, Yemma, Tameṭṭut-iw, Mmi,Yelli.

Mi ara d-uɣalen, a d-yezwir Dda Akli, a t-id-yeḍfer Ssi Ɛebdelbaqi.

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


D tidet i d-yenna ?

Ssi Äebdelbaqi
A wigi, ttraḥen d nnger !

Ssi Äebdelwaêed
Ɛni d itibib !?

Ssi Äebdelbaqi
A d ṭṭikuk… Ssi Fenyan ! (Ssi Fenyan a t-yaɣ lḥal igen, ur s-d-yettarra ara. A
s-yessiwel i tikkelt-niḍen.) Ssi Fenyan !

Ssi Fenyan, a d-yedduqes, a s-d-iwehhi


Rrbeḥ, rrbeḥ !

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi yerfan


Ur teẓriḍ ansi ara k-d-yekk rrbeḥ, ulaɛudd ahat ad trebḥeḍ di
lǧerra-s ?

Amezgun 55
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelbaqi, ad ibedd zdat n Ssi Fenyan


Nniɣ-ak i twacult-ik ?

Ssi Fenyan
Nniɣ-ak tugi a d-teddu.

Ssi Äebdelbaqi, s wurfan


Amek tugi a d-teddu ?!

Ssi Fenyan
Qqaren-ak ar lbuṭ i d-iteddun.

Ssi Äebdelbaqi
Ihi uɣal !

Ssi Fenyan
Nniɣ-ak aql-i wwiɣ-d “Livridfamil”.

Ssi Äebdelbaqi
Awi-t-id ɣer da.

Ssi Fenyan
Yya-d jbed-it-id, attah dagi di lǧib-iw.

Ssi Äebdelbaqi, s wurfan


Daɣen !

Ssi Äebdelwaêed
Wi yecqan ! Ulac fell-as.
Ssi Ɛebdelbaqi ad iger afus-is, a d-yejbed tazmamt-nni n twacult si lǧib n
Ssi Fenyan, ad yeḍs.
I Ssi Ɛebdelbaqi. Niɣ ulac deg-s “ trafik ” ?

Ssi Äebdelbaqi, i Ssi Ɛebdelwaḥed


Yexḍa, axaṭer yeffeɣ-d si tɣiwant n tmurt uɛekki. (Yeqqar tazmamt, i Ssi
Fenyan.) D acu-yak-t "Rripu" ?

56 Amezgun
Oamal Benâuf

Ssi Fenyan
D jeddi.

Ssi Äebdelbaqi
D acu i k-tettili Rraḥa ?

Ssi Fenyan
D jida.

Ssi Äebdelbaqi
I "Ccumaǧ " ?

Ssi Fenyan
D baba.

Ssi Äebdelbaqi
I Tlexxaxt, d acu i k-tettili ?

Ssi Fenyan
D yemma ɛzuzu.

Ssi Äebdelwaêed, s ukeɛɛeẓ


A teǧǧa-d argaz ad ibarek Rebbi !

Ssi Äebdelbaqi
I Tguni-yagi, d acu-yak-tt ?

Ssi Fenyan, s usetḥi


D tameṭṭut-iw.

Ssi Äebdelwaêed, s ukeɛweẓ


D tameṭṭtut-is ḥacakum !

Ssi Äebdelbaqi
D acu-yak-t Berragda ?

Amezgun 57
Di tmurt uâekki

Ssi Fenyan
D mmi ɛzizen.

Ssi Äebdelbaqi
D acu i k-tettili Tɣimit ?

Ssi Fenyan
D yelli.

Ssi Äebdelbaqi
D tagi i tawacult neɣ ad teqqim ! (A s-yerr tazmamt-nni i Ssi Fenyan.)

Ssi Fenyan
Err-it-id ɣer Lǧib-iw !

Ssi Äebdelbaqi, ad yerr tazmamt ɣer lǧib n Ssi Fenyan


A ziɣen yexḍa-k weɛdaz ! (Ad yezzi ɣer Nna Cabḥa-nsen.) I twacult-im a
Nna Cabḥa-nsen ?

Nna Cabêa-nnsen, s ttnefcic


Ur sɛiɣ ara tawacult.

Ssi Äebdelbaqi
Amek, amek ?!

Nna Cabêa-nnsen
Imi tugi a d-teddu. ihi, ɣas ttɛudd ur sɛiɣ ara tawacult.

Ssi Äebdelbaqi, i Ssi Ɛebdelwaḥed


I tura, amek ara nexdem ?!

Ssi Äebdelwaêed
Ẓer lqanun d acu d-yeqqar !

Ssi Äebdelbaqi, ad yesferfud di tewreqtin-nni


Ixef amezwaru n wemgerḍ amezwaru, yeqqar-d : Tameṭṭut ur nesɛi

58 Amezgun
Oamal Benâuf

imawlan, d ddula i d imawlan-is. (Dagi ad yewwet deg yedmaren-is. Ssyen,


ad yernu ad yesteqsi Nna Cabḥa-nsen.) I warraw-im ?

Nna Cabêa-nnsen
Ur sɛiɣ ara dderya.

Ssi Ɛebdelbaqi mi ar yesked di Ssi Ɛebdelwaḥed, aneggaru-yagi a s-d-yeɣmez,


zuni wwet nneḥ. Ssi Ɛebdelbaqi ad yesferfud di tewreqtin-nni.

Ssi Äebdelbaqi
Lqanun n tmurt-nneɣ yessebɣas wid ur nesɛi ara dderya, axaṭer ǧǧan-
aɣ-d lemtel “Liẓaẓtak”…

Dda Akli
Wellah ar tesmektaḍ-iyi-d s “listak” !

Ssi Äebdelwaêed, i Dda Akli


Truḥeḍ akk d aɛebbuḍ, ad teččeḍ aqerruy-ik !

Ssi Äebdelbaqi, i Nna Cabḥa-nsen


I wergaz-im ?

Nna Cabêa-nnsen
Briɣ-as.

Ssi Äebdelbaqi, s wewham


Amek, amek ?!

Nna Cabêa-nnsen
Nniɣ-ak briɣ-as.

Ssi Äebdelbaqi, i Ssi Ɛebdelwaḥed


Amek ara nexdem ?!

Ssi Äebdelwaêed
Ẓer lkanun ; bɣiɣ a d-iniɣ ẓer lqanun, d acu d-yeqqar ?!

Amezgun 59
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelbaqi, ad yesferfud di tewreqtin-nni, i yiman-is


Lqanun... Tameṭṭut... Argaz...

Ssi Äalem, ad yewwet di ṭṭabla, s wurfan


Tebra ma teḍra-tt tagi ! Tameṭṭut mebla argaz. (Ad iwehhi ɣer Nna
Cabḥa-nsen, ad yernu ad iwehhi ɣer yiman-is.) Yif-itt wezduz umehraz.
(Dagi ad iwehhi ɣer Ssi Fenyan.)

Ssi Äebdelbaqi, yewhem, i Ssi Ɛebdelwaḥed


Amek ara nexdem ?!

Ssi Äebdelwaêed
A tt-nefk ad tejweǧ.

Ssi Äebdelbaqi
Yerbeḥ, yerbeḥ. (Ad yesferfed di tewreqtin-nni.) Lqanun n tmurt-nneɣ,
yefka lḥeqq i tmeṭṭut akken ad textir argaz i tt-iwulmen. (Dagi ad
iwehhi ɣer yiman-is.)

Ssi Fenyan
Aql-i da.

Ssi Äebdelbaqi, s uɛekki


D tagi i wumi qqaren : Ay argaz kker a d-tzedmeḍ !...

Ssi Fenyan
Ur zmireɣ.

Ssi Äebdelbaqi
Ay argaz kker a d- tagmeḍ !

Ssi Fenyan
Ur zmireɣ.

Ssi Äebdelbaqi
Ay argaz kker a d- tjewǧeḍ !

60 Amezgun
Oamal Benâuf

Ssi Fenyan, a d-yekker, ad ibedd i tikkelt tamezwarut


Zemreɣ, zemreɣ...

Ssi Äebdelbaqi, s wurfan


I jjwaǧ tzemreḍ ah ! Gen ad yesgen Rebbi tassirt-ik.

Nna Cabêa-nnsen
Anwi ara xtireɣ, tura ?! (Ad txemmem cwiṭ.) Bu Yetran ; d bab n yiɣil.
Meqqar a yi-iḥudd. Ssi Rabeḥ d bab n wedrim ; ad iṣerref fell-i, ad
idireɣ di rrbeḥ ar yiri. Ssi Ɛalem d bab n tmussni, meqqar a yi-d-
yettaru isefra ; nekk a ten-id ssufuɣeɣ d tiktabin, tisfifin, d wayen
nniḍen... Ma uɣeɣ Dda Akli ; dɣa a t-rreɣ d akli, meqqar ad yexdem fell-
i ; a yi-yessirid iceṭṭiḍen, leqlul neɣ lemmaɛen, nekk a tt-rreɣ ala i
yiḍes... Ma d Ssi Fenyan, wagi iban, meqqar a yi-yettɛassa axxam, nekk
ad stifeɣ i umenṭer. Ssi Ɛebdelbaqi d netta i d aqerruy yettxemmimen.
Wigi yakk ɣef ufus-is iteddun. Meɛni Ssi Ɛebdelwaḥed a t-iɣaḍ lḥal, a
t-yesṭixxer. Ihi nekk, ad aɣeɣ Ssi Ɛebdelwaḥed.

Ssi Äebdelwaêed, s wewham


D ayagi kan i d iyi-ixuṣṣen !

Ssi Äebdelbaqi, s uɣiwel


Dayen textar a Ssi Ɛebdelwaḥed ! Ihi, ɛelleq-as taxatemt.
Ssi Ɛebdelwaḥed mi ara s-yeg taxatemt i Nna Cabḥa-nsen, ad yettru.
Ssi Ɛebdelbaqi s uɛekki.
D wigi i d imeṭṭawen n wuccen.

Ssi Äebdelwaêed, s wesnixfet


Tagi ur tesɛi ara “laṭay”, nekk bɣiɣ Munika Liwinski !

Ssi Äebdelbaqi, a d-yejbed lkaɣeḍ


Tura, laqen sin inagan ara yestenyin leɛqed-agi.

Dda Akli
Aql-i da, ad stenyiɣ…

Amezgun 61
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelbaqi
Keččini fuḥen ifassen-ik, la yaǧuz !... A d-iɛeddi Ssi Rabeḥ akk d Ssi
Fenyan.

Ssi Rabeê
Yerbeḥ, yerbeḥ.
A d-yaẓ ad yestenyi s twerqet n wedrim (abeyyiḍ), ad yebɣu a s-tt-yaker Ssi
Ɛebdelbaqi ur izemmer ara acku yeṭṭef-itt mliḥ s iḍudan-is.

Ssi Äebdelbaqi
I kečč a Ssi Fenyan ?

Ssi Fenyan
Ur zmireɣ…

Nna Cabêa-nnsen
Ax efk-as taḥekket-agi-inu n “lmakiyyaj”akken ad yestenyi yes-s.

Mi ara s-tt-yawi Ssi Ɛebdelbaqi, ad yebbeɣ deg-s aḍad n Ssi Fenyan, a t-


yessers ɣef leɛqed-nni. Ssi Fenyan ad yemceḥ aḍad-is.

Ssi Fenyan
D aẓidan a Nna Cabḥa, lemmer ɣas a yi-d-ternuḍ cwiṭ !

Nna Cabêa-nnsen
A k-d-rnuɣ taqriḥt-ik !

Ssi Äebdelbaqi, i Dda Akli


Kečč a Dda Akli, aql-aɣ nesskellef-ik s leqdic n tmeɣra !

Dda Akli, s weɛdaz


Yerbeḥ.

Ssi Äebdelbaqi, i Bu Yetran


Kečč ay afesyan n “ Liṭa sivil ”eg-as-d ṭṭabeɛ i leɛqed-agi ! (Dagi, ad

62 Amezgun
Oamal Benâuf

yeḍbeɛ leɛqed-nni s tmeẓẓyant-is.)


I Ssi Ɛalem. Kečč a Ssi Ɛalem, aɣ amiɛruf (Yeqsed a d-yini lmeɛruf.)

Ssi Äalem, ad yessemdi urawen-ines


Ammin ! (Dagi ad iwehhi ɣer yiman-is, acku yeqsed a d-yini : Am win.)

Nna Cabêa-nnsen, s ttnefcic


Ma d tameɣra sɣur-i. (Ad-tecnu yiwet tezgart si tezlit-nni n Karima :
“ Ass-a nezha
S wexxam yebha
Ass-a nezha
S teslit telha...”.)

Dagi, tarbaɛt merra ad ttceqqiren, ad ceṭṭḥen. Ssi Ɛebdelbaqi ad yerfu, ad


yeddez s uḍar-is di lqaɛa.

Ssi Äebdelbaqi
Dayen. Yeqqerṣ ṭṭbel, yefra wurar ! (Mi ara yetthedden cwiṭ.) Ihi tura, ad
nɛeddit ɣer wemgerḍ wis-sin, i d-yeqqaren : Yal imettekki, a d-imel
lḥerfa-s. (A d-yaẓ, ad yeqqim ɣer tama n Ssi Ɛebdelwaḥed, ad yessiwel.) Bu
Yetran !

Bu Yetran a d-iɛeddi, a sen-d-yefk yiwen lɣerḍ.

Ssi Äebdelwaêed, yewhem, i Ssi Ɛebdelbaqi


D acu-t bu tacciwin-agi ?! (Bu Yetran a d-yejbed tameẓẓyant-is, ad yeṭṭef
di nnican, ad yeqqreṣ fell-asen. Ssi Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi a d-ɣlin
ɣer lqaɛa, a d-isuɣ Ssi Ɛebdelwaḥed.) Ad yemneɛ Rebbi aqerruy-iw !

Ssi Äebdelbaqi
Ttexṭi rasi wetfut ! (Ssi Ɛebdelbaqi ad yessiwel i Ssi Rabeḥ, a d-yaẓ
uneggaru-yagi a sen-d-yefk tacacit-is. Mi ara tt-ṭṭfen, a sen-d-iḍegger aqarid
(tapyast n wedrim) akken ara kkren a tt-ṭṭfen, ad ɣlin i sin.)

Ssi Äebdelwaêed, s isuɣan


Ɣli-d ay abexsis !...

Amezgun 63
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelbaqi
... Deg yimi-w ! (Ssi Ɛebdelbaqi ad yessiwel i Ssi Ɛalem, a d-yaẓ uneggaru-
yagi, a sen-d-yawi asefru.)

Ssi Äalem
Ya Ssi Ɛebdelwaḥed, Ya Nnayiru !...

Ssi Äebdelwaêed
Ya lil !

Ssi Äalem
Ya Ssi Ɛebdelbaqi, Ya Muḥerramu !...

Ssi Äebdelbaqi
Ya ɛin !

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛalem


Amek i s-qqaren i ṣṣenf-agi n tmedyezt ?

Ssi Äalem
Wagi qqaren-as « Ufṣiḥ ». A wen-d-rnuɣ wayeḍ, isem-is Zidan.

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


Awwah...! Zidan-agi, ẓẓayet turart-is.

Ssi Äalem
Ihi, a wen-d-awiɣ yiwen n cciɛr lmeṭḥun ! (Yeqsed a d-yini Lmelḥun.)

Ssi Äebdelwaêed
Aha kan !

Ssi Äalem
(A sen-d-yawi lemdeḥ-nni n Sliman Cabi :
“...Wwin-aɣ-id lqahwa
Nufa-tt teččur d ttelwa
Win i tt-yeswan ɣef lexwa
Ad itekker, ad yettɣimi....”)

64 Amezgun
Oamal Benâuf

Dagi, ad jeddben akken ma llan, alamm ɛyan.

Ssi Äebdelbaqi, ad isuɣ


Ayya ! Cwiṭ i imelliḥen ! (Ad yessiwel i Dda Akli, a d-yaẓ uneggaru-yagi, a
sen-d-yefk yiwet teswalt a tt-ṭṭfen.)

Ssi Äebdelwaêed, s wewham


D acu-tt tagi, ɛni d tunṭict ?!

Dda Akli ad yerfed asekreḍ (timeṣleḥt), ad yefreḍ yes-s, a ten-id-yesɣumber s


uɣebbar. Ssi Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi ad ttusun.

Ssi Äebdelwaêed
Axxam-is ur d as-yezmir...

Ssi Äebdelbaqi
I lǧameɛ yeṭṭef-as amezzir ! (Ad yessiwel i Ssi Fenyan, aneggaru-yagi si
tama-s a sen-d-yessiwel s leɛqel kan.)

Ssi Fenyan
Rbeḥ, rbeḥ !

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


Ccukteɣ tella kra n lbaḍna i yesɛa ?! (Ad bedden i sin zdat-s.)

Ssi Fenyan
Dlet-iyi-d !
Ssi Äebdelwaêed
Ssu-yas...

Ssi Äebdelbaqi
Sbuḥru-yas !

Ssi Fenyan
(A sen-d-yefk tasbaḥrut.) Deg leɛnaya-nwen sbuḥrut-iyi-d ! (A s-
sbuḥruyen.)

Amezgun 65
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelwaêed
Argaz ur nxeddem...

Ssi Äebdelbaqi
Efk-as taruka ad yellem ! (Ad yessiwel i Nna Cabḥa-nsen, a d-taẓ tneggarut-
agi, a sen-d-tefk snat temḥermin.)

Nna Cabêa-nsen
Attah lḥerfa-w s taɛrabt lfuṣḥa (A d-tecnu yiwet tezgart si tezlit-nni n
Buɛlam Caker :
“Huzz, huzz a Yamina
Aɛeqqa n lǧuz
Huzz, huzz a Yamina
Tbedleḍ-t s lmuz...”.)

Dagi ad ilin ceṭṭḥen akken ma llan, akken alamma tessusem.

Ssi Äebdelwaêed, ad isuɣ


Yaḥḥu...!

Nna Cabêa-nsen
Ma s tmaziɣt lfuṣḥa, attah (A d-tecnu yiwet tezgart si tezlit-nni n
Hawwari Ddufan :
“Cḥal nebɣi nqellec ɛemri
Cḥal nebɣi
Cḥal nebɣi nqellec ɛemri
Cḥal nebɣi...“.)

Dagi ad ilin ceṭṭḥen akken ma llan, akken alamma tessusem.

Ssi Äebdelbaqi, ad isuɣ


A kkwi…! (Mi ara tetthedden cwiṭ tegnit si ccḍeḥ-nni.) Ihi tura, ad nɛeddit
ɣer wemgerḍ wis-kraḍ i d- yeqqaren : Yal imettekki, a d-imel azamul i
yextar i tḥemmalt-is.

Bu yetran, i Ssi Ɛebdelwaḥed


Jebdeɣ amrar, yenhez wedrar. (Ad yuɣal s amkan-is.)

66 Amezgun
Oamal Benâuf

Ssi Rabeê, i Ssi Ɛebdelwaḥed


Win ur neqbiḥ, leɛmer yerbiḥ. (Ad yuɣal s amkan-is.)

Ssi Äalem, i Ssi Ɛebdelwaḥed


Bu yiles, medden akk ines. (Ad yuɣal s amkan-is.)

Dda Akli, i Ssi Ɛebdelwaḥed


S yiɣil aberkan, i ntett aɣrum azeddgan. (Ad yuɣal s amkan-is.)

Ssi Fenyan, yessawel s leɛqel i Ssi Ɛebdelwaḥed


Rbeḥ, rbeḥ ! (Yuẓ-d ɣur-s, a s-yefk tameẓẓuɣt.) Win ijaḥen yertaḥ, i win
iɛemren d acu d-yessuli ?

Ssi Äebdelwaêed, s wurfan


Yessuli-d i d-tessuliḍ kečč, a win ibennun leṣwar s tili ! (A d-yuɣal s
amkan-is.)

Nna Cabêa-nsen, i Ssi Ɛebdelwaḥed


Ttif tameṭṭut iḥerrzen, wala tayuga ikerrzen.

Ssi Äebdelbaqi
Ihi tura, ad nɛeddit ɣer wemgerḍ wis-kuẓ i d- yeqqaren : Yal imettekki,
a d-imel tuddsa iɣer ara yekcem…

Ssi Äebdelwaêed
Neɣ tama iɣer ara imal.

Bu yetran, i Ssi Ɛebdelbaqi


Nekk, ad kecmeɣ ɣer “l' Otan”. (Ad yuɣal s amkan-is.)

Ssi Äebdelwaêed
” Impiryalist” !

Ssi Rabeê, i Ssi Ɛebdelbaqi


Nekk, ad kecmeɣ ɣer “F.M.I” akk d “l'O.M.C”. (Ad yuɣal s amkan-is.)

Amezgun 67
Di tmurt uâekki

Ssi Äebdelwaêed
”Burjwazizt” !

Ssi Äalem, i Ssi Ɛebdelbaqi


Nekk, ad kecmeɣ ɣer “La Frankufuni”. (Ad yuɣal s amkan-is.)

Ssi Äebdelwaêed
”Ḥizb Fransa” !

Dda Akli, i Ssi Ɛebdelbaqi.


Nekk, ad kecmeɣ ɣer “L'U.G.T.A”. (Ad yuɣal s amkan-is.)

Ssi Äebdelwaêed
Ad yefreḥ Sidi Ssaɛid !

Ssi Fenyan, yessawel s leɛqel i Ssi Ɛebdelbaqi


Rbeḥ, rrbeḥ ! (Yuẓ-d ɣur-s, a s-yefk tameẓẓuɣt.) Nekk ad kecmeɣ s usu, u
ad maleɣ ɣer tsumta.

Ssi Äebdelbaqi, s wurfan


Gen, ad tegneḍ yiwet ! (A d- yuɣal s amkan-is.)

Nna Cabêa-nsen, i Ssi Ɛebdelbaqi


Nekk, ad kecmeɣ ɣer “l'A.A.K” (Tiddukla Inaẓuren n Leqbayel) akk d
“l'A.P.I.C.O” (Tiddukla Uḥuddu akk d uwenneɛ n ccna n Wehran).

Ssi Äebdelwaêed
Amarezg-ik a Lewnis ! Amaseɛd-ik a Neṣru !

Ssi Äebdelbaqi
Ihi tura, ad nɛeddit ɣer wemgerḍ wis-semmus i d- yeqqaren : Yal
imettekki, a d-imel ahil-ines.

Bu yetran, i uzayez
Atan wahil-inu : Nekk, a d-rreɣ laman di “Klab debban”, a d-ḥawceɣ
akk itran yellan deg igenwan, a ten-id-rreɣ ɣef tuyat-iw. Ad ɛiwneɣ

68 Amezgun
Oamal Benâuf

“Grindayẓer” di lbuṭ i d-iteddun. (Ad yuɣal s amkan-is.)

Ssi Äebdelwaêed
I ”Ɛemmu Waḥid meskin“ ?!

Ssi Äebdelbaqi
I “Pikačču meskint” ?!

Ssi Rabeê, i uzayez


Atan wahil-inu : Nekk, ad zzenzeɣ akk ayen yellan seddaw tmurt, d
wayen yellan nnig tmurt ; ad zzenzeɣ “Sonatrach”, ad nidiret s leɛcur
akk d zzakat. (Ad yuɣal s amkan-is.)

Ssi Äebdelwaêed
Barakat !

Ssi Äebdelbaqi
Xxah fell-ak !

Ssi Äalem, i uzayez


Atan wahil-inu : Ad geɣ yiwen ”lfesti-bal” dagi, yiwen umehrajan di
Fransa. Ad menɛeɣ “alef layla u layla” di Belɛebbas, Dilam Ɛli a s-geɣ
tilas, Numidya n Wehran terwi fell-as. (Ad yuɣal s amkan-is.)

Ssi Äebdelwaêed
Tɣezzaḍ-as!

Ssi Äebdelbaqi
D ayagi kan i d ddwa-s !

Dda Akli, i uzayez


Atan wahil-inu : Tebra ma ɛawdeɣ a tt-sṭebṭbeɣ. A tt-rreɣ ala i “sskivaj
d li kunji”. Akken qqaren : ”Ragda wetmunji” (Ad yuɣal s amkan-is.)

Ssi Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi ad wehmen.

Amezgun 69
Di tmurt uâekki

Ssi Fenyan, yessawel s leɛqel i Ssi Ɛebdelbaqi


Rbeḥ, rbeḥ !

Ssi Äebdelbaqi, s wurfan


Dayen, rebḥeɣ-t ufiɣ-t !

Ssi Fenyan, a d-yerfed taqerruyt-is, s leɛqel


Atan wahil-inu : Tebra ar tt-rretɛeɣ d iḍes, alamma ugareɣ “Ahl
lkehf”, wid-nni yegnen akken 5 leqrun. Yernu, kra yellan atan deg
ufus-iw ; imi di targit yeshel kullci. (Ad yuɣal s iḍes-is.)

Ssi Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi ad wehmen.

Nna Cabêa-nsen, i uzayez


Atan wahil-inu : Ad ttekkiɣ deg useggas n Ledzayer di Fransa. Daya.
Akken qqaren : Ttif takemmict n "l'Uru", wala ccwari n duru. Yaḥḥu...!

Ssi Äebdelwaêed
Ini-yas tura ur tessin ara leṣlaḥ-is !

Ssi Äebdelbaqi
Ihi, ruḥet tura ad tbuṭim.

Ad ffɣen mseḍfaren, wa deffir wayeḍ, ma d Ssi Fenyan a t-ibibb Dda Akli. Ara
d-yegrin di tzeqqa-nni, ala Ssi Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi. Tallit
wezzilen kan, a d-yekcem yiwen wergaz, yegla-d s yiwet twerqet.

Argaz
Agemmuḍ (résultat) n lbuṭ !

Mi ara s-tt-yefk i Ssi Ɛebdelbaqi, ad yeffeɣ winna. Imettekkiyen-nni a d-


kecmen refden-d yiwen usenduq am winna ideg ttawin lmiyyet, anagar kan
Nna Cabḥa-nsen i d-iteddun tettɛennin, tettcebbiḥ deg yiman-is, akk d Ssi
Fenyan i d-yettmuruden, deg yimi-s yiwet twerqet. Mi ara d-awḍen ɣer Ssi
Ɛebdelbaqi, a s-d-ssersen asenduq-nni ɣef ṭṭabla.

70 Amezgun
Oamal Benâuf

Ssi Äebdelbaqi, s wurfan


Awit-t akin ɣer lqaɛa !

Mi ara t-ssersen di lqaɛa

Bu yetran, i Ssi Fenyan


Efk-as agemmuḍ-nni n lbuṭ !

Ssi Äebdelbaqi, ad yesken tawerqet, s ukeɛɛeẓ


Fiḥel ad tceqqim iman-nwen. ”l'urijinal” attah ɣer ɣur-i i tella… (Ssi
Ɛebdelwaḥed a t-yenbec am wakken ara s-yini ṭṭef-itt, ma ulac ad faqen. Ssi
Ɛebdelbaqi a d-yessenser tawerqet-nni seg yimi n Ssi Fenyan, a tt-yaf tebzeg
neɣ tellexs, a tt-yewwet s cebbaṭi (s uḍar.) Exx...! Teččureḍ-tt d ileddayen !

Tarbaât, ɣef tikkelt


Tḥeccmeḍ-aɣ ay afenyan !

Ssi Äebdelwaêed, i Ssi Ɛebdelbaqi


I ineɣmasen-nni (imesjernanen) ?!

Ssi Äebdelbaqi
Ɛni ssetḥan ! (Din kan a d-kecmen kraḍ(3) ineɣmasen, a ten-yemmager.) Ur
yelli wayen ara neffer fell-awen. Kullec iban. Nekkni zeddigit, nexḍa i
texnanasin. (A d-yuɣal s amkan-is.) Ihi tura, slet-d mliḥ ! Atan ɣer ɣur-
wen ugemmuḍ n lbuṭ. Dɣa, a tt-neldi s yiwet tamawt yesɛan azal meqqren
acku d ameslay ara d-yemmeslay- : Tikkelt-a, a rrbeḥ a tafat ; ula d wid
yuɣen tannumi ur ttbuṭin ara, tikkelt-a buṭin. Amedya, Qabilet Bni
Nneɛɛam : tbuṭi.

Tarbaât, ɣef tikkelt


Anɛam buṭin !

Ssi Äebdelbaqi
Lɛerc N at Ih, Ih : ibuṭi.

Amezgun 71
Di tmurt uâekki

Tarbaât, ɣef tikkelt


Ih buṭin !

Ssi Äebdelbaqi
Larijyun n Bni Wi, Wi ; tbuṭi.

Tarbaât, ɣef tikkelt


Wi buṭin !

Ssi Äebdelbaqi
Ṣḥab Bni Wah, Wah : buṭin.

Tarbaât, ɣef tikkelt


Wah buṭin !

Ssi Äebdelbaqi
Les Ait Booycot : buṭin.

Tarbaât, ɣef tikkelt


Ibwaykuṭen buṭin !

Ssi Äebdelbaqi
Ula d At Ni, Ni, tikkelt-a : buṭin.

Tarbaât, ɣef tikkelt


At Ni, Ni buṭin !

Ssi Äebdelbaqi
Tura ihi, ad nɛeddit srid ɣer ugemmuḍ aneggaru : Amḍan n
yemkellsen, llan : 26 imelyunen. Amḍan n yembuṭiyen, llan : 2
imelyaren d 999 imelyunen, u 999 alef, u 999. Wid ibuṭin s « ih », llan : 2
imelyaren d 999 imelyunen, u 999 alef, u 996. Wid ibuṭin s « ala », llan :
Ulac ! Amezwaru i d-yufraren, d Ssi Ɛebdelwaḥed.
Tarbaɛt-nni ad teččeḥ.
I Ssi Ɛebdelwaḥed. Mebruk fell-ak, ay amnukal-nneɣ. (A d-yezzi ɣer
ineɣmasen-nni.) Ihi, simmal ara yefren Ssi Ɛebdelwaḥed imlawiyen-

72 Amezgun
Oamal Benâuf

ines, a d-nerr tura ɣef yesteqsiyen n tɣamsa. Bismi-llah !

Ane$mas 1ru
Amek ?! D amḍan n yembuṭiyen, akter n wemḍan n yemkellsen ?!

Ssi Äebdelbaqi
Axaṭer, buṭin yid-neɣ imeddukal-nneɣ n « ɛadem l'inḥiyyaz » ; imi ur
ufin ara d wukud ara ddun, ddan-d yid-neɣ nekkni.

Ane$mas wis-2
Anwi kraḍ-agi, ur nbuṭi ara ?

Ssi Äebdelbaqi
Yiwen d Lhacmi n Crif, axaṭer ur yestufa ara. Yeltha-d d uheggi n
«C.N.S.A» (Taseqqamut taɣelnawt i usellek n Ledzayer ), tajdiṭ. Wis-
sin d : Ḥmed U Bella (Ben Bella), wagi yeɛreq-as webrid. Iruḥ ɣer
Lɛiraq, ibuṭi ɣef Ṣeddam Ḥusin. Ma d wis-kraḍ d Ḥmed Aselmad, wagi
yugi ad ibuṭi…

Bu yetran
Winna, d amaggad !

Ssi Rabeê
Winna, d amecḥaḥ !

Ssi Äalem
Winna, d lǧahel !

Dda Akli
Winna, d afenyan !

Ssi Fenyan, s wurfan, i Dda Akli


Qaḍer iman-ik... !

Nna Cabêa-nsen
Ɛni tebɣam ad tennaɣem, ɣef ddra-s !

Amezgun 73
Di tmurt uâekki

Bu yetran, i Ssi Ɛebdelbaqi


A t-id-awiɣ ?! (Dagi, yeqsed-d Ḥmed Aselmad.)

Ssi Äebdelbaqi, s usuɣu, i Bu yetran


Awi-t !

Ssi Äebdelwaêed, yezzi ɣer Ssi Ɛebdelbaqi


(Ad ikerrec icenfiren-is, ad iwehhi ɣer ineɣmasen-nni zuni yugad seg-sen.)
Neḥnu ddimuqraṭiyun !

Ssi Äebdelbaqi, ad iwehhi ɣer tsenduqt n lbuṭ


Ddimuqraṭiya ɣer ɣur-neɣ i d- tlul !

Ane$mas wis-3
Amek i d-yufrar Ssi Ɛebdelwaḥed u netta ur d-ibedd ara di lbuṭ ?!

Ssi Äebdelbaqi
Ur yelli wewham. D Sidi Ḥakim ur nesɛi aḥkim, i t-id-yesbedden s
lmendad iɛessasen, ur nessin yiwen seg-sen.
Ineɣmasen-nni ad refden ifassen-nsen, ad bɣun a d-rnun isteqsiyen.
S usuɣu.
Dayen ! Tanemmirt-nwen… Ihi tura, ad neǧǧ tagnit i Ssi Ɛebdelwaḥed
akken ad yefren imlawiyen-ines.

Ssi Äebdelwaêed, ad ibedd di tlemmast n tzeqqa


Lmes'uliyya tteklif, laysa bi tecrif. (Ad yelḥu cwiṭ ad yettxemmim, a t-id-
yeḍfer Ssi Ɛebdelbaqi, a s-d-yaẓ akersi, ad yeqqim. Ssyen, ad yebdu afran.) Ssi
Fenyan, d iḍarren-iw ; fell-as ara yers leḥkem. (A d-yaẓ Ssi Fenyan
yetteḥrurud, ad yeqqim zdat iḍarren n Ssi Ɛebdelwaḥed.) Dda Akli, d afus-
iw ayeffus ; d netta ara irefden leḥkem. (A d-yaẓ Dda Akli, ad yeqqim ɣef
tgecrar, di tama tayeffust, ad yerfed afus ayeffus n Ssi Ɛebdelwaḥed.) Ssi
Rabeḥ, d lǧib-iw n daxel ; d netta ara iṣerrfen ɣef leḥkem. (A d-yaẓ Ssi
Rabeḥ, ad yeqqim ɣef tgecrar, di tama taẓelmaṭ ; a d-iger tawerqet n wedrim
ɣer lǧib n daxel n Ssi Ɛebdelwaḥed.) Ssi Ɛalem, d iles-iw ; yes-s ara
yessiwel leḥkem. (A d-yaẓ Ssi Ɛalem, ad yeqqim ɣef tgecrar, di tama
tayeffust, a d-iɛelleq iles d aɣezfan, d azeggaɣ di temgerṭ n Ssi Ɛebdelwaḥed.)
Nna Cabḥa-“nneɣ” d ul-iw ; yes-s ara yettwiḥemmel leḥkem. (A d-taẓ

74 Amezgun
Oamal Benâuf

Nna Cabḥa-nsen, ad teqqim ɣef tgecrar, di tama taẓelmaṭ ; a d-tɛelleq ul d


aɣezfan, d azeggaɣ deg yedmaren n Ssi Ɛebdelwaḥed.) Bu yetran, d aɛrur-
iw, d netta ara iḥadden leḥkem. (A d-yaẓ Bu yetran, a d-ileḥḥu d
timendeffirt, ad yeffer iman-is deffir weɛrur n Ssi Ɛebdelwaḥed, ala ifassen-is
i d-yettbanen, acku yessuli-ten amzun yefka mayna.)

Ssi Äebdelbaqi
( Mi ara d-yegri weḥd-s, ala netta i wumi ur d-yettunefk ara wemkan ; ad
yettru, ad yettḥellil neɣ ad yettḥawat di Ssi Ɛebdelwaḥed. )I nekkini a Ssi
Ɛebdelwaḥed ?!...

Ssi Äebdelwaêed
Ssi Ɛebdelbaqi, d aqerruy-iw ; d kečč ara yesselḥun leḥkem. (A d-yaẓ Ssi
Ɛebdelbaqi yettaḍsa, ad yuqem aɛnac neɣ ttaj n ṣṣlaṭen-nni n zik ɣef uqerruy-
is, ad iɛelleq yiwen ukersi ameẓẓyan ɣef temgerṭ-is ; ad yali ɣef yiwen ukersi-
nniḍen, a d-yifrir nnig-sen akk..( Dagi, a d-cnun akk ɣef tikkelt, yiwet tezgart
si tezlit-nni n Si Muḥ :
“A win iɣef yeshel walluy
Ḥader iman-ik di trusi...”.)

Ad xsint teftilin...

Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Ssi Ɛebdelwaḥed, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛebdelbaqi.

Amezgun 75
Di tmurt uâekki

Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli,
Ssi Fenyan (di lqaɛa), Nna Cabḥa-nsen.

Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli,
Nna Cabḥa-nsen, Ssi Fenyan (di lqaɛa).

76 Amezgun
Oamal Benâuf

Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Nna Cabba-nsen, Ssi Ɛalem, Ssi Ɛebdelwaḥed,
Ssi Ɛebdelbaqi.

Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli,
Ssi Ɛebdelwaḥed yeddal di Ssi Fenyan (di lqaɛa),
Ssi Ɛebdelbaqi, Nna Cabḥa-nsen.

Amezgun 77
Oamal Benâuf

Tameɣra
Tafelwit III

" A d izumal
S leqyud d tekmamin
Di yal tamurt
Gezmen-asen awal
Mi d-nnan tiquranin “
Benmuḥemmed / Yidir

Amezgun 79
Di tmurt uâekki

Asayes 1

Tadlegt : 3 iẓekwan, sin ikersiyen, yiwen wesɣar iɛelleq deg-s


lmizan, rsent fell-as semmus tcemmaɛin ceɛlent. Tiftilin ad ilint nsant
neɣ xsint deg usayes.

A d-yekcem Bu ccfaya, yelsa abernus d amellal, yerfed tacemmaɛt tuɣ neɣ


tecɛel, ad ibedd zdat wesɣar-nni, a d-iheggi iman-is akken a d-yini asefru.
Tarbaɛt nniḍen n 6 yemdanen, lsan akk tebrek, anagar kan Tilelli i yelsan
talaba n teslit, d tamellalt, a d-tekcem, tebḍa ɣef sin leṣfuf. Kraḍ mseḍfaren-d
di tama teyeffust, kraḍ nniḍen mseḍfaren-d di tama taẓelmaṭ. Yal yiwen deg-
sen yerfed tacemmaɛt tuɣ. Bu ccfaya mi ara d-yeqqar asefru, nutni a d-
ggaren isurifen, a s-d-ttarran.

Bu ccfaya
Acḥal d amdan afeḥli / Yefkan iman-is d asfel...

Tarbaât
Acḥal d amdan afeḥli / Yefkan iman-is d asfel ...

Bu ccfaya
Ɣef yiseɣ akk d tlelli / Yeggull ad yemḥu lbaṭel...

Tarbaât
Ɣef yiseɣ akk d tlelli / Yeggull ad yemḥu lbaṭel...

Bu ccfaya
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di ddunit kamel...

Tarbaât
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di ddunit kamel...

Bu ccfaya
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di temnaṭ n Leqbayel...

80 Amezgun
Oamal Benâuf

Tarbaât
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di temnaṭ n Leqbayel.

Akken ara yekfu usefru-yagi, tarbaɛt-nni ad tkemmel tikli-s (asurif, asurif).


Kraḍ-nni yellan di tama taẓelmaṭ, a d- zzin d azgen udewwir di tama
tayeffust. Kraḍ nniḍen yellan di tama tayeffust, a d-zzin d adewwir di tama
taẓelmaṭ. Bu ccfaya ad ibedd ger sin ikersiyen-nni. Dagi, akken ara ssexsin
ticemmaɛin-nni yellan deg ifassen-nsen, ad ceɛlent teftilin deg usayes, ad
qqimen. Ḥmed Aselmad yeqqim ɣef ukersi yellan di tama tayeffust, Tilelli n
wawal ad teqqim ɣef ukersi yellan di tama taẓelmaṭ, Bu ccfaya yeqqim di
lqaɛa gar-asen, wiyaḍ zzin-asen-d. Tiɣimit-nsen dagi tettak-d talɣa n
waggur.

Ëmed Aselmad
Nekk isem-iw Ḥmed Aselmad, qeddceɣ di tmussni, ḥemmleɣ tilelli !
(Ad iwehhi ɣer Tlelli.)

Tilelli n wawal
Nekk, isem-iw Tilelli n wawal, llan wid i yi-yessawalen “Ḥurriyatu
tteɛbir”, ula d nekk ḥemmleɣ tamussni ! (Ad twehhi ɣer Ḥmed Aselmad.)

Ëmed Aselmad
Ɣas ulamma d tikkelt-nneɣ tamezwarut ideg nemlal, maca ḥulfaɣ am
wakken nemyussan seg wacḥal-aya !

Tilelli n wawal
Ula d nekk rǧiɣ-k si temẓi...

Ëmed Aselmad, s wewham


Tessawel-d Tlelli !

Tarbaât, s wewham
A...hh !

Tilelli n wawal
Rriɣ iman-iw d tagugamt, d taɛeẓẓugt, wala ad dduɣ d asfel ɣer
yemseɣzaɣen, axaṭer wid-nni, ḥṣiɣ ur zmiren ara ad fken iman-nsen d

Amezgun 81
Di tmurt uâekki

asfel ɣef ddra-w.

Ḥmed Aselmad ad yebɣu a d-yini kra, a d-yaf iman-is igugem.

Tarbaât, s wewham
Igugem Ḥmed !

Tilelli n wawal, s leḥnana


Ur ttagadet ! ur ttagadet ! D adhac kan i yedhec ; tameɣra-yagi, d
tameɣra-nwen. Dagi, ulac lḥif, ulac lbaṭel, ulac tamḥeqranit ; win i
wumi yella kra deg wul, a t-id-yini.

1ru si Terbaât, si tama taẓelmaṭ


S yisem n tugdut akk d izerfan n wemdan, a wen-buddeɣ tameɣra
tameggazt !

1ru si Terbaât, si tama tayeffust


S yisem n lfenn akk d ifennanen n ddunit, a wen-buddeɣ tameɣra
tameggazt !

Wis-2 si Terbaât, si tama taẓelmaṭ


S yisem n tuǧǧal akk d igujilen yellan di ddunit, a wen-buddeɣ
tameɣra tameggazt !

Wis-2 si Terbaât, si tama tayeffust


S yisem n ccbaḥa akk d leḥnana , a wen-buddeɣ tameɣra tameggazt !

Wis-3 si Terbaât, si tama taẓelmaṭ


S yisem n yal ddin yellan di ddunit, a wen-buddeɣ tameɣra tameggazt

Wis-3 si Terbaât, si tama tayeffust


S yisem n yakk imuḍan d wid yettumerrten di ddunit, a wen-buddeɣ
tameɣra tameggazt !

Bu ccfaya
S yisem umezruy akk d ccfaya a wen-buddeɣ tameɣra tameggazt !

82 Amezgun
Oamal Benâuf

Dagi, kra n win ara d-yekkren a sen-yefk tajeǧǧigt d tunṭict i Ḥmed akk d Tlelli
; nutni si tama-nsen a sen-ɛellqen yiwet cciɛa yura deg-s : “ Tudert i Tlelli” s 6
tutlayin.

Tilelli n wawal, i Tarbaɛt


Wi d-yemmektan kra ?

1ru si Terbaât, si tama taẓelmaṭ


(A d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.) Dr Martan Lutar
King ! (Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.)

1ru si Terbaât, si tama tayeffust


(A d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.) Maitre Patris
Lumumba ! (Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.)

Wis-2 si Terbaât, si tama taẓelmaṭ


(A d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.) Mahaṭama
Ɣandi ! (Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.)

Wis-2 si Terbaât, si tama tayeffust


(A d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.) Salvadur
Alyandi ! (Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.)

Wis-3 si Terbaât, si tama taẓelmaṭ


(A d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.) Abraham
Linkuln ! (Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.)

Wis-3 si Terbaât, si tama tayeffust


(A d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.) Arnisṭu Čči
Gibara ! (Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.)

Bu ccfaya
(A d-yekker, ad ibedd deg wemkan-is kan.) Wid yenɣa rrebrab, wid yenɣa
leḥkem, wid yefkan tirwiḥin-nsen d asfel ! (Ad yeqqim.)

Amezgun 83
Di tmurt uâekki

Tilelli n wawal, i Tarbaɛt


Wi ara d-yecnun tura ?

1ru si Terbaât, si tama taẓelmaṭ


(A d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.) Pablu Niruda !
(Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.)

1ru si Terbaât, si tama tayeffust


(A d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.) Vikṭur Xara !
(Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.)

Wis-2 si Terbaât, si tama taẓelmaṭ


(A d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.) Ccab Ɛaziz !
(Aad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.)

Wis-2 si Terbaât, si tama tayeffust


(A d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.) Ccab Ḥesni !
(Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.)

Tilelli n wawal, i Tarbaɛt


S yisem n wigi yakk, a d-yecnu tura !

Wis-3 si Terbaât, si tama taẓelmaṭ d tama tayeffust


(A d-kkren, ad bedden zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.) Lwennas Matub

Dagi, ad nsel i tezgart taneggarut si tezlit-nni n Lwennas Matub : ” Tilelli“.


Akken ara tekfu tezlit-agi, ad xsint teftilin deg usayes, ad nsel i uṭerḍeq n
rrṣaṣ. Akken ara ceɛlent teftilin, a d-banen wat terbaɛt-nni, ɣlin di lqaɛa
mmuten akk, anagar kan Bu ccfaya i mazal yedder. Ssyen, a d-yekcem yiwen
ucennay, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan, a d-yecnu kra n tezgar
seg yiwet tezlit n Ɛli Belqasmi s yezwel : ” Ččaret-iyi imi-w d ijdi”. Dagi, Bu
ccfaya ad ibedd zdat lmeyytin-nni.
Acennay-nni a d-yernu kra n tezgar seg yiwet n tezlit-nniḍen n Ɛli Belqasmi s
yezwel : “Tifirellest n lehna”. Dagi, a d-kkren lmeyytin-nni, ad ttferfiren, ad
ttafgen am ifirellas. Ssyen ad yeffeɣ ucennay-nni, a t-ḍefren Bu ccfaya, Tilelli
n wawal akk d Ḥmed Aselmad ; ara d-yegrin ala wid-nni yettferfiren am
iferellas. Ineggura-yagi, ad bḍun ɣef sin leṣfuf, 3 di tama tayeffust, 3 nniḍen di

84 Amezgun
Oamal Benâuf

tama taẓelmaṭ.

1ru si Terbaât, si tama taẓelmaṭ


(A d-yekker s wewham meqqren.) Temmut Tmussni !

Ëmed Aselmad, si gar iẓekwan


Aql-i da, wi yi-yettqelliben ?!

1ru si Terbaât, si tama tayeffust


(A d-yekker s wewham meqqren.) Temmut Tlelli !

Tilelli n wawal, si gar iẓekwan


Aql-i da, wi yi-yettqelliben ?!

Wis-2 si Terbaât, si tama taẓelmaṭ


(A d-yekker, s wewham meqqren.) Temmut ccfaya !

Bu ccfaya, si gar iẓekwan


Aql-i da, wi yi-yettqelliben ?!

Ssyen, a d-qeddmen iman-nsen i lɣaci.

Taggara
Wehran,
yennayer 2003/2953.

Amezgun 85
Di tmurt uâekki

Seg uzelmaḍ ɣer uyeffus : Ḥmed Aselmad, Bu ccfaya, Tilelli,


akk d sin seg iqeffafen, lsan tebrek.

Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Ḥmed Aselmad, Bu ccfaya, Tilelli


(tettban-d am acemma), Acennay.

86 Amezgun
Oamal Benâuf

Kra seg uzayez (amur deg-sen d tiwaculin) i d-yettasen


ɣer yermad n Tiddukla Numidya.

Amezgun 87
Oamal Benâuf

Amseglu / annexe

Amezgun 89
Di tmurt uâekki

Tiddukla Tadelsant Numidya


Association Culturelle Numidia
B.P. 101 Oran RP 31000
Tel/Fax : 041 45 56 55 Email : Numidya@yahoo.fr

Isem n terbaɛt
TIGAWT D WAWAL

Azwel n tmezgunt
. . . Di tmurt uƐEkki

Tawsit : Amugez (Amennuɣ d tezɣent)


Taɣult : Ger Tammugit d tmellaɣt (ddrama d kumidya)-
urfan d teḍsa-
Aẓawan d isemda : Ɛli Belqasmi, Yusef Bessay
Tadlegt : Muḥ Mesɛudi, Ǧilali Weɛmara
Urmisen : Tarbaɛt Tigawt d wawal
Timelsa : Ɛ/Ḥamid Baḥfir
Aḍris d tririt s asayes : Ǧamal Benɛuf
Amallal : Samir Zemmuri

Amḍan n ihanayen : 8

* Arraz n weḍris : Bgayet, 2004.


* Arraz usensayes : Tizi-wezzu, 2004.

AFARES : 2953/2003

90 Amezgun
Oamal Benâuf

ARRAZEN
i s-d-yeḍren i tmezgunt-agi

Arraz n " Usensayes amyifi " di Tizi-Wezzu, 2004.

Arraz n " Weḍris amyifi" di Bgayet, 2004.

Amezgun 91
Tiérigin n A.U.T - Editions du H.C.A

Tiérigin n Usqqamu Unnig n Timmuz$a


Editions du Haut Commissariat à l'Amazighité
-o-O-o-

Collection “Idlisen-nne$ ”
01- Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent
(Tasuqilt n Äebdennur ËAO SAÄID d Yusef MERRAËI), 2003.
02- Slimane ZAMOUCHE, Uvan n tegrest, 2003.
03- Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003.
04- Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003.
05- Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004.
06- Slimane ZAMOUCHE, Inigan : ammud isefra, 2004.
07- S. HACID et K. FARHOUH, Laûel ittabaâ laûel akk d :Tafunast igujilen, 2004.
08- Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et
lexique animal, 2004.
09- Lhadi BELLA, Lunoa : Recueil de contes amazighs, 2004.
10- Habib Allah MANSOURI, Ageldun amecîuê (Traduction du “Petit Prince”
de St. Exupéry ), 2004.
11- Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004.
12- Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004.
13- Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmazi$t tatrart, édition revue
et augmentée, 2004.
14- Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004.
15- Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i $-d-nnan gar yetran, 2004.
16- Moussa OULD TALEB, Mmi-s n igellil, (Tazwart s$ur Yusef MERRAËI), 2004.
17- Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prénoms amazighs, 2004.
18- Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Bas$ar, 2004.
19- Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004.
20- Abdelhafidh KERROUCHE, Te$zi n yiles, 2004.
21- Ahmed HAMADOUCHE, Ti$ri n umsedrar, 2004.
22- Slimane BELHARET, Awal $ef wawal, 2005.
23- Madjid SI MOHAMEDI, Afus seg-m, 2005.
24- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiîij - aêric I, 2005.
25- Collectif, Tibêirt n yimedyazen, 2005.
26- Mourad ZIMU, Tikli, tullizin nniven, 2005.
27- Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaval, 2005.
28- Yahia AIT YAHIATÈNE, Favma n Summer, 2006.
29- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiîij - aêric II, 2006.
30- Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006.
31- Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006.
32- Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006.
33- Ali MAKOUR, Ëmed n ugellid, 2006.
34- Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeooigin, 2006.
35- Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006.
36- O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecîuê n ugama, 2006.
37- Ali EL-HADJEN, Tudert d usirem, 2006.
Tiérigin n A.U.T - Editions du H.C.A

Actes de colloques
- Actes des journées d'étude sur « La connaissance de l'histoire de l'Algérie »,
mars 1998.
- Actes des journées d'étude sur « L'enseignement de tamazight », mai 1998.
- Actes des journées d'étude sur « Tamazight dans le système de la
communication », juin 1998.
- Actes des journées d'étude sur « Approche et étude sur l'amazighité », 2001.
- Actes du colloque sur «Le mouvement national et la revendication amazighe»,
2002.
- Actes du colloque international sur « Tamazight face aux défis de la
modernité », 2002.
- Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight,
mars 2004.
- Actes du colloque sur « Le patrimoine culturel immatériel amazigh », 2006.

Revue « Timmuzgha »
Revue d'études amazighes du Haut Commissariat à l'Amazighité :
N° 01, avril 1999, ----- N° 13, octobre 2006.
Autres publications
- Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000.
- Idir El-Watani, « L'Algérie libre vivra », décembre 2001.
- Etude sur « L'enseignement de la langue amazighe : bilan et perspectives »,
2004.

Consulting
- Iddir AMARA, Les inscriptions alphabétiques amazighes d'Algérie,
HCA/ANEP, 2006.
- Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques gravées et peintes de la
grande Kabylie, HCA/ANEP, 2006
Cet ouvrage est publié dans le cadre de la collection
“ ”
Initiée par la Direction de la promotion culturelle du
Haut Commissariat à l'Amazighité

© Tous droits réservés

Dépôt Légal : 1242-2007


ISBN : 978-9961-789-89-6

Conception et PAO :
Achevé d'imprimer sur les presses de
Les Oliviers
Tizi-Ouzou - 2007
Tel : 026-21-07-19
Fax : 026-21-95-40
Ǧamal Benɛuf,
d ameɣnas n tmaziɣt, d amyaru, d amedyaz, d argaz
umazgun. Yessaẓreg-d yakan sin yedlisen ɣur
Teẓrigin l'Harmattan : Amezwaru d ungal " Timlilit n
tɣermiwin" i d-yeffɣen di 2002. Wayeḍ d amud isefra
"Tujjma tuzzma" i d-yeffɣen di 2004. Yura daɣen kra
n tmezgunin, yiwet seg-sent d ta : " ... Di tmurt uɛekki
". Simmal ara d-ffɣent tiyaḍ , mazal lxir ar zdat...
Ssaɛid Ẓeɛmuc

Anda mungkin juga menyukai