Anda di halaman 1dari 5

A MATANZA DEL COCHO: EL SAMARTÍN

“A todo cocho ye chega el sou Samartín”

Aquellos cochos que tuveran máis d’un ano vivindo nel cubil, que
nun fixeran outra cousa que comer y dormir chegao el inverno eran
condenaos a morte tendo qu’entregar os xamóis y demás pezas al amo,
que pa eso yes tuvera dando a caldada todo el ano.
Y non sólo caldada, que de vez en condo tamén yes daba brazaos de
berzas crudas, puñaos d’espigas de meiz y algúa qu’outra embozada de
farina de trigo. Gracias a estos pratos combinaos que se yes botaban na
bacita íbase criando el cocho y poñendo arrobas, que búa falta fía a
carne pa comer todo el ano.

Todos os anos a ceremonia de matar os cochos era tan parecida que se nun te fixabas nun sabías
en qu’ano t’atopabas.
Nel caso da matanza, pa que tuvese bon tempo tía que tar mal tempo. Quero decir que pa qu’el tempo fose
bon pa fer a matanza tía que fer frío, chover ou incluso nevar, tía por tanto que fer mala xeira. Einda hoi
condo fai frío y chove s’escuita decir “ta bon tempo pa matar os cochos”.

Condo el tempo poñía mal focín acordaban na casa qu’era el hora de matar y empezaban os
preparativos: avisar al matachín, limpiar el baño de salar, quitar tarecos d’unde iban colgarse os cochos,
buscar el chambaril, comprar sal, comprar pimento, ter a mao cebollas y ayos, avisar os vecíos y parentes
pa que vesen axudar el día da matanza.

El día da matanza era un día señalao nas casas, como lo era el día da mayega, el día da festa, el día
de coyer as patacas, el día del herba seca etc Mui cedo pola mañá poñíase auga a calentar nun bidón (augua
que s’usaría despós pa pelar el cocho). Mentras calentaba el augua iban chegando el matachín y os
axudantes, que pasaban pa cucía y tomanban un café.
Condo a persona que taba al tanto del augua na bodega consideraba que xa taba calente berraba: “el augua
xa ta”, qu’era el aviso col qu’os da cucía entendían que tían que salir pa fora y empezar el trabayo.

Os homes chegaban al cubil, abrían a porta y


VOCABULARIO
invitaban al cocho a salir. Si lo fía de búa gana nada máis
asomar el focín coyíanlo polas oreyas ou enganchábanlo
pola gorgoleira con un gancho. Todo esto nun ye parecía Chamberil: palo unde se colga el
nada ben al cocho, qu’empezaba a berrar como un tollo cocho morto pa poder abrilo.
mentras os homes trababan de subilo al baño pa úa vez Embozada: medida de lo que coye nas
allí chantaye el cuitello y matallo. Nel momento en qu’el dúas maus xuntas. Coyeu úa embozada
cocho empezaba a sangrar achegábase úa muyer con úa de farina.
tina y úa cebolla na mau pa coyer el sangre del cocho pas Tarecos: trastos, cousas que nun valen
morciyas sin parar de revolvella dentro da tina con a pa nada y tan estorbando.
cebolla. Bacita: recipiente unde comen os
Era un momento de muita tensión nel que as voces dos animales.
homes berrando “agarra ben”, “cuidao que nun escape”, Xeira: tempo. Ta mala xeira, nun se
“nun soltes”, “chántayo xa” mezcrabanse cos berridos
pode salir da casa.
angustiosos del cocho que taba a punto de morrer.

Pasaos todos estos apuros y con os cochos xa mortos y ben mortos chegaba el momento de
pelallos. Pa eso usábase augua fervendo que se yes botaba por encima al tempo que se rascaba con un
cuitello. Úa vez llimpios colgábanse polas patas d’atrás, pa eso fiase un furaco nelas y sacábaseyes el
tendón y ei metiase el chamberil. Despós subiase el cocho deixandolo colgao d’úa viga y con a cabeza
colgando p´abaxo.
Nesta posición el matachín abría el cocho del pico al fondo y sacábaye todas as vísceras. As tripas
enchíanse nua tina y coyianlas as muyeres qu’iban laballas al río ou a algún regueiro porque despós
usánbanse pa embutir.
Jesús Álvarez Valdés: As costubres foron deste xeito (Amañao)

1
1. Contesta:
a) ¿Cómo tía que tar el tempo pa que fose bon pa matar os cochos?
b) Ademáis da caldada, ¿qué comían os cochos?
c) Condo se dice “ta bon tempo pa matar os cochos” ¿Cómo ta el tempo?
d) ¿Pa qué s’usa el augua calente na matanza?
e) ¿Pa qué s’usa el sangre del cocho?

2. Fai úa frase con cada palabra del vocabulario del testo.


Chamberil:

Embozada:

Tarecos:

Bacita:

Xeira:

3. Seguro que algúa vez ouguiche decir que “del cocho aprovechase todo” ou que “del cocho
aprovéchanse hasta os andares” peró hai algúas partes máis ricas qu’outras. Escribe nos
cuadros el nome das partes del cocho.
xamón llacón rabo oreya focín uños cabeza sullombo

4. Pinta el cocho del exercicio d’antias:


De verde el xamón, de marello el llacón, de colorao a oreya, de mouro el focín, de marrón el rabo,
de azul el sullombo y de rosa a cabeza.

2
5. Completa el testo cuas palabras del recuadro:

chourizos matanza xantar mondongo cocho xamóis patacas llacóis amasar tripas muyer

Aquella …………………………………… chegóu cuas outras. Parentes, vecías, todas iban axudar na

………………………………………… y quedábanse despós a …………………………………… el sullombo del

…………………………………. y as …………………………………, xunto os homes que foran tamén botar úa mao. Ella

era a que tías más presa na fileira que botaba a andar camín da ribeira para llavar as

……………………………………, era a qu’amasaba el ……………………………………… na maseira, probando y volvendo

…..………………………………….., era a que salaba …………………………………….. y ……………………………………………., y

ataba nos ………………………………………………. miyor que nadie.

6. Escribe (V) verdadeiro ou (F) falso y corrixe as frases que ten mal:

( ) Pa matar os cochos ten que tar un día de muito calor.

( ) El palo unde se colgan os cochos mortos pa poder abrilos chámase palitroque .

( ) As muyeres son as encargadas d’ir lavar as tripas al río.

( ) Os xamóis son as patas traseiras del cocho.

( ) Os chourizos fainse con carne, grasa, pimento dulce, pimento picante, ayo y azúcar.

( ) Pa fer as morciyas úsase el sangre del cocho.

( ) Os llacóis son as patas de delante del cocho.

( ) A matanza del cocho tamén se ye chama el samartín.

( ) Al home encargao de matar os cochos chamámoye matachín.

7. Tamén hai refráis relacionaos col Samartín. Relaciona y completa as frases de debaxo.

1) San Andrés a) nun ten llacón nin toucín 1


2) Alegría, alegrote b) yes chega el sou samartín. 2
3
3) El que nun mata un cochín c) coye el cocho polos pes.
4
4) A todos os cochos d) qu’anda el rabo del cocho nel
pote

San Andrés ______________________________________________________________


El que nun mata un cochín __________________________________________________
Alegría, alegrote __________________________________________________________
______________________________________________________ ye chega el sou samartín

3
8. Aquí teis os ingredientes necesarios pa fer chourizos, morciyas dulces y morciyas
asturianas, peró algún anda algo despistao y colocouse unde nun debía. Tacha os ingredientes
que nun se corresponden col producto y despós completa el cuadro de debaxo poñendo
namáis os ingredientes que fain falta pa elaborar cada cousa.

CHOURIZO MORCIYA DULCE MORCIYA ASTURIANA


Carne Sal Sal
Sal Café molido. Sangre
Sangre Perexil Perexil
Perexil Ovos Ayo
Ayo Uvas pasas Azucar
Azucar Ayo Canela
Canela Azucar Pimento
Pimento dulce Sangre Farina
Pimentón Canela Grasa
Cebola Cebola Cebola
Pan Figos pasos Pan
Café molido Pan Café molido
Azafrán Noces

CHOURIZO MORCIYA DULCE MORCIYA ASTURIANA

9. Contesta:
a) ¿En qué comida típica asturiana se poden topar chourizos y morciyas?

b) Escribe el nome de tres comidas que teñan el chourizo como ingrediente.

c) ¿Qué parte del cocho é a que che gusta máis?

4
10. A matanza del cocho dura varios días, coloca nel cuadro lo que se fai en cadún d’ellos.

Sacar el cocho del cubil Calentar el augua


Coyer el sangre pas morciyas Abrir el cocho y partillo
Picar a carne y a grasa Colgar el cocho nel chamberil
Subir el cocho al baño y matalo Fer el mondongo (embutir os chourizos)
Pelar el cocho col augua calente ou el soplete Ir llavar as tripas
Salar os xamóis y os llacóis

PRIMEIRO DÍA

SEGUNDO DÍA

TERCEIRO DÍA

11. Despós de todo lo que llevamos visto da matanza (exercicos, vídeo, comentarios na clase
etc) ¿Qué é lo que máis che gusta a ti del Samartín? Escribelo nun mínimo de sete renglóis.

Anda mungkin juga menyukai