Teknologjia
Qyprilinjt
Drejtor Kryeredaktor
Adresa e redaksis: Rr. Sami Frashri, Pallatet e Aviacionit, Nr. 4 Tel: 04 2 272 565 069 20 35 300 E-mail: info@gazeta-shqip.com
E prditshme e pavarur
www.gazeta-shqip.com
Socialistt kan marr tashm "vullnetart" dhe sloganin e Presidentit amerikan. Edhe LSI ka pajtuar nj kompani konsulente nga prtej Atlantikut
ompanit amerikano-izraelite jan t preferuarat e kreut t socialistve Edi Rama. Me nj t till perfor manc ai sht i vendosur t'u drejtohet zgjedhjeve t ardhshme parlamentare. Strategjia e fushats mbetet ajo e modelit amerikan dhe konkretisht stili "Obama". Ekipi konsiderohet kompleks me prbrje vendasish dhe me t huaj, natyrisht kta t fundit me eksperiencn dhe filozofin e ndryshimit e t prfshirjes masive t shtetaseve bazuar n modelin e fushats s Presidentit aktual t Shteteve t Bashkuara t Ameriks. "Arthur J. Finkelstein & Associates" sht kompania q ndjek gjithnj nga afr strategjit elektorale dhe veprimet politike t kreut t socialistve Edi Rama. Nj tjetr kompani q mendohet se do t angazhohet pr fushatn, ndonse jo e pranuar zyrtarisht, sht ajo me emrin "Kidron Strategies", q drejtohet nga amerikano-izraeliti George Birnbaum. Nj funksionar socialist thot se prmbajtja dhe imazhi sht dika e mirorganizuar dhe e asistuar nga kompanit kshilluese. Teoria e konsultimit me qytetart dhe kontakti direkt ka...
NE FAQET 4-5
NE FAQET 24-25
Babylon
omunikimi n forma t ndryshme vazhdon t mbe tet dshir e shqiptarve, aq sa gati 20 pr qind e t ardhurave mesatare t donjrit shkojn pr kt qllim. Edhe pse gjat vitit 2008, tarifat mesatare pr bisedat celulare psuan rreth 50 pr qind ulje, shrbimi i internetit u rrit, kurse kostot pr instalimin gati shkuan drejt minimales, t gjitha kto nuk pasqyruan kursim pr konsumatort shqiptar. Ndoshta t ndikuar nga ideja pr t msuar gjithka ndodh, me an t telefonit, internetit, faksit etj., ne kemi shpenzuar gjat 2008-s n total rreth 600 milion dollar, q mesatarisht i bie 120 dollar pr do individ. N vitin 2007, shpenzimi pr komunikim...
NE FAQEN 6 NE FAQET 2-3
TE PERJETUARIT E DIELLIT
VETON SURROI
lasim pr vdekjen e gazetave n Amerik, si shkas pr temn e prhershme, at t rrezikut q prjeton t shkruarit. Jemi n dark n Cambridge, tashm lagje e Bostonit. sht aty Rose Styron, nj emr i njohur...
NE FAQEN 9
Tiran
BIG BROTHER 2
Personazh
sht marr peng n mes t dits, sht prdhunuar n nj hotel, ndrkoh q policia ende nuk ka mundur ta dokumentoj kt ngjarje dhe t arrestoj autorin. Ngjarja e rnd ka ndodhur n mes t Tirans, ku sipas denoncimit t 19-vjeares s dhunuar, personi ka qen duke udhtuar me nj mjet, kur e ka futur me forc brenda dhe ka br me t ka dashur. Policia e kryeqytetit bri t ditur...
NE FAQEN 11
GAZETA SHQIP
P E R R E K L A M A K O N T A K T O N I N E N U M R A T: 0 6 9 2 0 5 0 4 2 0 F A X 0 4 2 7 2 5 6 7 0 6 9 2 0 5 0 4 5 8
marketing@gazeta-shqip.com
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
NGJARJE DITE
TRAGJEDIA PRHAPJA JEHONA
Nga tragjedia e Grdecit gjetn vdekjen 26 persona t moshave t ndryshme dhe u plagosn 300 t tjer. Gjithashtu, dmet materiale arritn n vlera marramendse
Vala e shprthimit arriti deri n FushKruj, ku pati dme n njerz dhe dme materiale. Edhe n Rinas u pezulluan gjith fluturimet, pr shkak t rrezikut
Tragjedia e Grdecit pati nj impakt jo t pakt n t gjith botn. Mediat m prestigjioze e pasqyruan kt ngjarje pr dit me radh, duke nxjerr edhe skandale mbi kt rast
Prvjetori
shte mesdita e s shtuns, 15 marsi 2008, kur n Grdec, vetm pak kilometra larg Tirans ndodhi shprthimi tragjik, i cili u mori jetn 26 personave e mbi 300 t tjer u plagosn. Ajo dit e shtun ishte shum e qet, kur nj lkundje si trmet, apo si bomb atomike, tronditi, jo vetm Tirann, por gjith Shqiprin. T gjith pyesnim veten se far mund t kishte ndodhur, e pa kaluar shum koh, u deklarua se kishte shprthyer nj fabrik municionesh pak prtej Vors. Ishte pikrisht
T PANDEHURIT:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 11. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Fatmir Mediu, ish-ministr i Mbrojtjes Luan Hoxha, ish-shef i Shtabit Agim Lala, ish-zvendsshef i Shtabit Shptim Spahiu, ish-komandant i Forcs s Bashkuar Zija Bahja, ish-komandant i Komands Mbshtetse Ramadan Tartari, ish-drejtor n Ministrin e Mbrojtjes Ndue Marku, ish-drejtor i Harmonizimit t Legjislacionit Ardian Mullahi, ish-sekretar i prgjithshm i ministris Adriatik Mema, ish-sekretar i prgjithshm i ministris Shklzen Madani, ish-drejtor i Drejtoris s Menaxhimit Dashnor aushaj, kryetar i komisionit t kategorizimit t municioneve Zenun Fero, antar i komisionit t kategorizimit t municioneve Hysni Coka, antar i komisionit t kategorizimit t municioneve Hilmi Laaj, antar i komisionit t kategorizimit t municioneve Fari Toska, antar i komisionit t kategorizimit t municioneve Rezart Trshana, antar i komisionit t mimeve t fishekve 17. Besnik Dauti, antar i komisionit t mimeve t fishekve 18. Agim Babameto, antar i komisionit t mimeve t fishekve 19. Fiqiret Mato, drejtor i uzins mekanike Gramsh 20. Lavdi Shatro, drejtor i Kombinatit Mekanik Polian 21. Gzim Oshafi, antar i komisionit t mimeve t municioneve t rnda 22. Denis Hajdari, antar i komisionit t mimeve t municioneve t rnda 23. Jorgo Mino, antar i komisionit t mimeve t municioneve t rnda 24. Fatbardh Kui, antar i komisionit t mimeve t municioneve t rnda 25. Juliana Margariti, ekonomiste, shefe finance te MEICO 26. Firma Albademil, me pronar Mihal Delijorgjin 27. Bardhyl Hoxha, drejtor i Logjistiks
Grdec
Askush nuk donte ta besonte, pavarsisht se tronditjet e shprthimit ishin dgjuar n Tiran, Durrs, FushKruj, e deri n Lezh
n fshatin Grdec, q deri n ato momente shum pak veta e dinin q ekzistonte nj fshat i till. Lajmi i kobshm mori dhen dhe u tha se tragjedia sht e prmasave shum t mdha. Askush nuk donte ta besonte. Pavarsisht se tronditjet e shprthimit ishin dgjuar n Tiran, Durrs, Fush-Kruj, e deri n Lezh. Ndrsa nj vajz, e cila akoma nuk kishte mbledhur veten u shpreh se mendonte se kishte filluar Lufta e Tret Botrore. E vrtet tragjedia ishte e prmasave tejet t mdha. Fillimisht, t plagosurit e par erdhn n spital, duke deklaruar se kishte ndodhur nj shprthim
T PANDEHUR N BURG
28. 29. 30. 31. Ylli Pinari, ish-drejtor i MEICO-s Mihal Delijorgji, administrator i shoqris Albademil Dritan Minxholi, drejtor teknik i shoqris Albademil Sokol Gjei, ish-punonjs i ndrmarrjes shtetrore MEICO
galopant, e q ata kishin qen duke udhtuar n autostrad, ku avulli i nxeht u kishte spostuar mjetin. Pak minuta m von, njoftohet se nj autobus me m shum se 40 udhtar ishte prmbysur nga tronditja. Policia dhe ushtria vihen n gatishmri numr 1 dhe nisen pr n vendngjarje. Aty kuptohet se kishte shprthyer fabrika e demontimit t armve, e cila ishte vendosur n Grdec, jasht gjith kushteve t mundshme. Brenda flitej se kishte pasur mbi 50 puntor, fati i asnjrit prej tyre nuk dihej. Kishte kaluar vetm nj or pas shprthimit katastrofal dhe pasojat kapn prmasat e ngjashme me
ato t nj bombe atomike. Shtpit e fshatit ishin dmtuar plotsisht nga vala goditse dhe muret ishin rrzuar n nj largsi, q mund t matet me kilometra. Ndrsa sa t vdekur ishin, nuk kishte asnj informacion. Autoritetet deklarojn se n fabrik ka pasur shum puntor. Numri i sakt nuk dihej. T mbijetuarit e fshatit, t tmerruar, bni lvizje pa orientim dhe n vesh mbanin telefona, pr t gjetur t afrmit e tyre. Ndrsa Spitali Ushtarak mbipopullohet me njerz t gjakosur, t gjymtuar, e pa kaluar shum koh, me kufoma. T gjith ishin prfshir nga paniku dhe evakuimi sht br n
rrmuj e sipr, duke u larguar krejt instinktivisht sa t munden n ann tjetr t shprthimit. Makinat kishin bllokuar rrugt, se nga nxitimi pr t ikur sa m larg vals goditse, ishin prplasur mes tyre. Minutat dhe ort kalonin dhe tragjedia merrte prmasa edhe m t mdha. Frika dhe paniku ishte i pranishm edhe tek autoritetet ushtarake, pasi ekzistonte mundsia q t kishte edhe shprthime m t fuqishme. Aeroporti i Rinasit del jasht funksionit. Vala goditse kishte mbrritur edhe aty, duke shkaktuar disa t plagosur. Askush nuk dinte t jepte nj prgjigje ekzakte sesa ishte numri i vikti-
mave. Por, spitalet numronin rreth 300 pacient t dmtuar pikrisht nga ky shprthim. Krateri vazhdonte t ishte i aktivizuar dhe digjte predha e barut, duke i hedhur n nj largsi me qindra metra. Ndrsa gjith vendi po prjetonte kt tmerr n mbrmje fillojn t dalin edhe emrat e viktimave t para. Tragjedia nuk kishte t sosur. 26 persona mbetn t vdekur, 300 t plagosur dhe qindra shtpi ishin rrnuar. Tashm ka kaluar nj vit nga ajo dit e zez pr t gjith. Por edhe pse kaloi nj vit, ende shihen gjurmt e shprthimit tragjik, q vshtir do fshihet nga kujtesa e t gjithve.
RETROSPEKTIV
je n mesdit, familjar t viktimave t tragjedis s Grdecit dhe aktivist t lvizjes "Mjaft!" zhvilluan nj protest paqsore n njvjetorin e ksaj ngjarjeje. Banor t zons dhe t fshatrave prreth, grupime sindikale dhe organizata t tjera t pamotivuara politikisht, intelektual e qytetar t Tirans dhe t qyteteve t tjera iu bashkuan tubimit prkujtimor. T pranishmit iu drejtuan me lule n dor dhe qirinj kraterit, ku zhvilluan homazhe n nderim t atyre q humbn jetn nj vit m par n kt ngjarje t rnd. Grupi "15 Mars" zgjodhi pikrisht ditn e shtun n mesdit dhe vendin pran kraterit n Grdec pr t prkujtuar viktimat dhe pr t krkuar drejtsi, n mnyr t pavarur nga zhvillimet e politizuara t dits s diel. Kjo prkujtimore u organizua n
Grupi i "15 Marsit", nuk sht nj grupim i krijuar aty pr aty, pr nj rast t veant, por ka punuar dhe do t vazhdoj t punoj
mnyr q familjart e viktimave t kishin mundsi t shprehin qndrimin dhe shqetsimet e tyre, t pavarur nga manifestimet dhe deklaratat politike. Feruzan Durda, prfaqsues i familjeve t viktimave t Grdecit, u shpreh se si sot nj vit m par, mesditn e s shtuns, ndodhi shprthimi tragjik q vrau dhjetra shqiptar dhe plagosi qindra t tjer. "Ne jemi ktu sot, pr t prkujtuar t dashurit tan q humbn jetn n kt tragjedi dhe pr t krkuar drejtsi dhe prgjegjsi jo vetm pr vdekurit, por dhe pr t
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
HOMAZHET
PROCESI
T pranishmit iu drejtuan me lule n dor dhe qirinj kraterit, ku zhvilluan homazhe n nderim t atyre q humbn jetn nj vit m par
Aktualisht familjet e viktimave jan prfshir n nj proces ligjor q krkon drejtsi dhe nuk do t ndalen pr asnj ast
Tubimet
Socialistt n "Sknderbej" me: Mos harro!. LSI n "Nn Tereza" me: "Berisha ik!"
Opozitart, gjat ditve t fundit, kan replikuar gjat lidhur me kto manifestime dhe pr moton me t ciln po organizohen
gjallt", tha Durda. Ai theksoi se aktualisht familjet e viktimave jan prfshir n nj proces ligjor q krkon drejtsi dhe se nuk do t ndalen pr asnj ast derisa
dika e till t vihet n vend. "Kjo sht nj dit pr t nderuar humbjen ton dhe pr t krkuar drejtsi e jo pr t'u prdorur nga politika pr qllimet e saj", pr-
fundoi ai. Bajram Leti, nj tjetr banor i Grdecit q ka humbur t afrmit n kt tragjedi falnderoi t pranishmit pr mbshtetjen e vazhdueshme dhe dek-
laroi se ky ishte vetm fillimi i betejs pr drejtsi. "Ne t gjallt nuk do t gjejm asnj ast prehje derisa t gjejm prgjegjsit dhe t vihet drejtsi pr t dashurit tan q vdiqn n kt tragjedi", u shpreh ai. Leart Kola, prfaqsues i lvizjes "Mjaft!" tha se kta viktima dhe t afrmit e tyre, n kt dit duhet t nderohen. "Kjo dit duhet t jet nj moment heshtjeje nga politika dhe t na kujtoj se n do ast, secili prej nesh mund t jet viktim e korrupsionit t ktij sistemi jofunksional. Kjo duhet t jet nj dit reflektimi dhe jo nj dit e politiks q t mos shfrytzohet pr qllime elektorale, sepse duhet respektuar vdekja ashtu si dhe jeta", nnvizoi Kola. Ai theksoi se grupi i "15 Marsit", nuk sht nj grupim i krijuar aty pr aty, pr nj rast t veant, por ka punuar dhe do t vazhdoj t punoj pr t garan-
PR
Godo
shprtheu fabrika e demontimit t municioneve n Grdec, Mediu sht gjithashtu nj nga t pandehurit kryesor n shtjen q ndodhet n Gjykatn e Lart. Ishministri Mediu ka dhn dorheqjen vetm dy dit pas tragjedis s Grdecit, pas nj maratone negociatash dhe takimesh n Kryeministri me shefin e qeveris, Sali Berisha. Megjithse pesha e fajit pr tragjedin e 15 marsit ra mbi qeverin "Berisha", ishte Partia Republikane ajo q vuajti pasojat, por edhe q u shprblye m pas po nga Kryeministri Berisha duke fituar pas disa muajsh nj tjetr post ministror n qeveri.
humane, e cila meriton mirnjohjen ton t thell", u shpreh Godo. Ambasadori italian, D'Elia, nga ana e tij n emr t shtetit italian, e falnderoi ministren dhe shprehu gatishmrin n vazhdimsin e bashkpunimit mes dy vendeve tona n fushn e shndetsis. Nj pik e diskutimit, ishte edhe zgjerimi dhe vnia n jet e marrveshjes s nnshkruar n vitin 2007 mes Ministris s Shndetsis shqiptare dhe asaj italiane, marrveshje e cila konsiston n shkmbimin e eksperiencave dhe trajtimin e stafit mjeksor n vendin fqinj, si edhe asistenc n nevojat e shndetsis son.
Ne jemi ktu sot, pr t prkujtuar t dashurit tan q humbn jetn n kt tragjedi dhe pr t krkuar drejtsi
tuar drejtsi pr viktimat e ksaj tragjedie, para 15 marsit, n 15 mars dhe pas 15 marsit. "sht mbi dhimbjen e vrtet t ktyre njerzve q duhet ndrtuar nj institucion moral, nj Shqipri tjetr, me t gjitha garancit q tragjedi t tilla varresh masive t mos prsriten m. sht mbi dashurin q kta njerz kan pr t afrmit e humbur dhe dashurin q ata kan pr ata q jan gjall q ne duhet t ndrtojm nj kult t asaj se si duhet t jet Shqipria e s nesrmes", vlersoi Kola i lvizjes "Mjaft!". D. M .
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
POLITIKE
"ARTHUR"
"KIDRON"
Konsulentt
28 qershori
"Arthur J. Finkelstein & Associates" sht kompania q ndjek gjithnj nga afr strategjit elektorale dhe veprimet politike t Rams
Nj tjetr kompani q mendohet se do t angazhohet pr fushatn, ndonse jo e pranuar zyrtarisht, sht ajo me emrin "Kidron Strategies"
Shtabi
Strategjia e fushats mbetet ajo e modelit amerikan dhe konkretisht stili "Obama"
kreut t socialistve Edi Rama. Nj tjetr kompani q mendohet se do t angazhohet pr fushatn, ndonse jo e pranuar zyrtarisht, sht ajo me emrin "Kidron Strategies", q drejtohet nga amerikanoizraeliti George Birnbaum. Nj funksionar socialist thot se prmbajtja dhe imazhi sht dika e mirorganizuar dhe e asistuar nga kompanit kshilluese. Teoria e konsultimit me qytetart dhe
tabe m t vogla, q ndahen sipas tematikave t veanta. Secili nga minishtabet koordinon punn me strukturat lokale dhe raporton rregullisht n Shtabin Qendror t Fushats pr zgjedhjet parlamentare t 28 qershorit. N vijimsi funksionon edhe takimi i ngusht i shtabit dhe kryetarit t Partis Socialiste, Edi Rama. Kjo form organizimi sht menduar si m e duhura pr t'i siguruar selis roz dhe aleatve t saj fitoren n zgjedhjet e ardhshme parlamentare.
Deklarata
KUOV
Eksponent t Partis Socialiste konsultohen me Brukselin pr statusin e kandidatit Erion Veliaj deklaron koalicionin me PS
Standardi i zgjedhjeve prbn nj detyrim dhe kriter t rndsishm pr ecurin e procesit t integrimit t Shqipris
t krizs ekonomike, zgjedhjeve evropiane n fillim t muajit qershor, zgjedhja e presidentit t ri t komisionit dhe kolegjit. Gjat vizits n Strasburg, Balla pati takime me zvendspresidentt e Parlamentit Evropian, Alejo Vidal Quadras (PPE) dhe Kristian Vigenin (PSE). Gjithashtu, zoti Balla u takua me eurodeputett Doris Pack, Hannes Swoboda, Vicotor Bostinaru etj. Ndrsa n Bruksel zhvilloi takime me antar t Komisionit Evropian: me komisionerin Orban, me drejtoreshn e njsis pr Shqiprin dhe Malin e Zi, Marta Garcia Fidalgo, dhe prfaqsues t tjer t Drejtoris pr Zgjerimin. "Menjher pas 28 qershorit, qeveria e re do t intensifikoj hapat, me qllim prmbushjen e plot t detyrimeve. Kshtu q do t jet plotsisht e mundur marrja e vendimit pr liberalizimin e vizave brenda ktij viti, ndrsa 2010-a do t jet viti i realizimit t lvizjes s lir pr shqiptart n hapsirn evropiane", premtoi Balla.
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
ZGJEDHJA
ARSYET
EKSPERIENCA
NEGOCIATAT
PD-ja ka vendosur prfundimisht se do t jet pikrisht nj kompani amerikane q do t modeloj fushatn e demokratve pr zgjedhjet
Arsyet pse sht krkuar nj kompani e huaj jan eksperienca, strategjia pr kurimin e imazhit dhe promovimin e kandidatve
PD-ja ka przgjedhur pr menaxhimin e fushats nj kompani t kalibrit botror, q ka n bord ishadministratn "Klinton"
Negociatat me kompanin mund t jen br n SHBA, gjat vizits s Kryeministrit Berisha dhe kreut t PR-s, Fatmir Mediut
E djathta
artia Demokratike kthen syt nga fushata e Presi dentit aktual t Ameriks, Barak Obama, pr sfidn e parlamentareve. Kryeministri Sali Berisha ka vendosur ta "braktis" prfundimisht kompanin amerikane BG&R, pr t firmosur kontratn e bashkpunimit me nj kompani tjetr amerikane, q ka marr pjes edhe n fushatn gjigante t Presidentit Obama, organizim q i solli atij suksesin drejt rrugs pr n Shtpin e Bardh. Tashm selia blu ka vendosur prfundimisht se do t jet pikrisht nj kompani amerikane q do ta modeloj fushatn e tyre, por nuk e bn publik emrin e kompanis, duke e mbajtur sekret dhe mbrojtur me fanatizm. Burime zyrtare pohojn se prezantimi publik i ksaj kompanie do t bhet nga Kryeministri Berisha, duke pohuar vetm "se ajo ka qen pjes aktive n fushatn e Presidentit amerikan Barak Obama". Selia blu do ta lr n dorn e amerikanve skicn strategjike pr mnyrn e organizimit t fushats s PD-s. Burime konfidenciale pran partis n pushtet pohojn se arsyet pse sht vendosur t zgjidhet nj kompani e huaj sht eksperien-
njohur n t gjith arenn ndrkombtare si kompania q jep konsulenc pr politikat strategjike dhe pr bizneset. T njjtat burime rrfejn se bordi drejtues i ksaj kompanie prbhet nga njerzit q kan drejtuar n administrata t ndryshme sektort ky t administrats amerikane. Ndonse sht mbajtur gjithka sekrete, emri i kompanis amerikane "Cohen Group" sht m i qarkulluari n gjirin e PD-s si opsioni q mund t drejtoj fushatn e demokratve. T pyetur nga gazeta, zyrtart demokrat nuk e pohuan dhe as e mohuan dika t till. Gjat vizits m t fundit t Kryeministrit Berisha n SHBA, sht zhvilluar nj takim i gjat mes presidentit t kompanis s fuqishme t konsulencs "Cohen
Group", njkohsisht edhe ishsekretar amerikan i Mbrojtjes, Uilliam Cohen, Kryeministrit Berisha dhe kryetarit t Partis Republikane, Fatmir Mediu. Aktualisht kompania "Cohen Group" ofron shrbime konsulence dhe tregtie kudo n bot, duke u prezantuar si nj nga kompanit lider n kt fush. N bordin e saj qndrojn ish-zyrtar t lart t administrats "Klinton", si Madlein Obllrajt, Uilliam Cohen etj. Pra duket qart se shtrngimi i duarve n fillim t muajit shkurt mes Kryeministrit Berisha dhe sekretares amerikane t Shtetit, Hillari Klinton, "fsheh" n thelb edhe huazimin e modelit t suksesit "Obama", q drgoi demokratt n krye t lokomotivs amerikane.
PERFORMANCA E LSI
Selia blu ka vendosur prfundimisht se do t jet pikrisht nj kompani amerikane q do ta modeloj fushatn e tyre
ca, strategjia e duhur q kto kompani ofrojn pr kurimin e imazhit, por edhe pr promovimin e kandidatve dhe koordinimin e lvizjeve t duhura pr partin q mban pushtetin prej katr vjetsh. T njjtat burime pohojn se spotet televizive, reklamat, posterat, banerat, koncertet, shpenzimet operative, telefonat, karburantet, udhtimet, shpenzimet pr logot, bluzat, kapelat, stilolapsat dhe deri te detajet m t vogla do t'u besohen vetm kompanis amerikane. N kt form, Partia Demokratike ka przgjedhur pr menaxhimin e fushats nj kompani t kalibrit botror. Demokratt, megjithse ruajn me fanatizm emrin e kompanis, strukturat organizative t PD-s pohojn se ajo sht e
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
EKONOMI
omunikimi n forma t ndryshme vazhdon t mbetet dshir e shqiptarve, aq sa gati 20 pr qind e t ardhurave mesatare t donjrit shkojn pr kt qllim. Edhe pse gjat vitit 2008, tarifat mesatare pr bisedat celulare psuan rreth 50 pr qind ulje, shrbimi i internetit u rrit, kurse kostot pr instalimin gati shkuan drejt minimales, t gjitha kto nuk pasqyruan kursim pr konsumatort shqiptar. Ndoshta t ndikuar nga ideja pr t msuar gjithka ndodh, me an t telefonit, internetit, faksit etj., ne kemi shpenzuar gjat 2008-s n total rreth 600 milion dollar, q mesatarisht i bie 120 dollar pr do individ. N vitin 2007, shpenzimi pr komunikim arriti n rreth 500 milion dollar. Nj pjes e ktyre t dhnave jan publikuar nga autoriteti i komunikimeve elektronike dhe postave, kurse pjesa tjetr, gazeta Shqip i ka siguruar nga Drejtoria e Tatimeve. Pjesa drrmuese e shpenzimeve shkuan pr bisedat celulare, rreth 520 milion dollar,
det e tjera t BE-s. Pr kompanin, n raportin vjetor t AKEP-it nuk ka t dhna rreth xhiros vjetore, kurse nga tatimet raportohet nj shifr q shkon n rreth 60 milion dollar. Numri i prdoruesve t telefonit fiks sht 10 banor n 100, n nj koh kur BE-ja e ka 45 prdorues. T tjerat N rang vendi jan 32 operator t shrbimit internet. Ky treg ka gjeneruar rreth 5 milion dollar. N morin e ktyre shifrave gjithnj e n rritje bie n sy ritmi i ult i prdorimit t shrbimeve call center. Duke i prfshir t katrta shrbimet, pra telefoni rurale, kartat me parapagim te telefonat fiks, interneti dhe call center-i, Tirana mban vendin e par pr nga shpenzimet e mdha, n rreth 13 milion dollar. Pas ksaj vjen Vlora me 1.5 milion dollar dhe Durrsi me 1.3 milion, shpenzime pr shrbimet e prmendura m lart. T dhnat i referohen vitit 2008, t mundsuara nga Drejtoria e Prgjithshme e Tatimeve.
Vzhgimi
Prdorimi i 0900-ave z m pak se 1% nga totali i xhiros. Vetm 200 mij dollar
Nga statistikat zyrtare, tet nga 10 individ kan celular, me nj rritje prej rreth 15 pik prqindje
n nj koh q n treg operojn tri kompani celulare. Vetm njra nga kto zotron 55 pr qind t tregut. Pjesa tjetr e shpenzimeve, rreth 80 milion dollar kan shkuar pr telefonat fiks, internet etj. N total jan rreth 105 operator, t vegjl dhe t mdhenj, q ofrojn shrbimin e telekomunikacionit. Celulart Nga statistikat zyrtare, tet nga 10 individ kan celular, me nj rritje prej rreth 15 pik prqindje. Rreth 2 milion e 700 mij persona n Shqipri jan t pajisur me aparate celular, duke iu referuar shitjeve t kartave sim. Pavarsisht ktij numri, n dukje i lart, krahasimet me vendet e tjera t BE-s sa i takon prdorimit t celularit, nuk na nxjerrin dhe aq pozitiv, pasi n 10 individ, prdoren 12 aparate. Tarifat n tregun e bisedave celulare kan psuar ulje t dukshme, duke nisur nga muaji shtator i vitit 2008, n nivele 30-60 pr qind. Vetm tri operatort celular krijuan nj xhiro vjetore prej 520 milion dollar, kurse n 2007-n shifra e afarizmit ishte 480 milion dollar. Fiksi Ndryshe paraqitet tregu i telefonis fikse, duke futur edhe operatort rural. Subjektet q operojn n sektorin e telekomunikimit, prjashto Albtelekomin, krijuan gjat vitit 2008 rreth 20 milion dollar t ardhura. Ktu futen, prve telefonat fiks rural, edhe linjat e internetit, si dhe shrbimet me vler t shtuar, ndryshe call center (0900). Gjithnj, pa prfshir operatorin e madh fiks, prdoruesit e subjekteve rurale kan arritur n 50 mij, nj rritje 20 pr qind n krahasim me vitin 2007. Sa i takon Albtelekomit, numri i abonentve ka shnuar shifrn e rreth 320 mij, q pr AKEP vlersohet me nj rritje t vogl n krahasim me 2007-n, por nj tregues pozitiv n raport me ven-
sazhesh pr qllime t ndryshme. M s shumti, kto linja jan t identifikuara me shrbimin e bisedave erotike, ku me nj pages ekstra, (120 lek/minut), persona t ndryshm mund t njihen me njri-tjetrin. Pra, n prgjithsi shrbimet e ofruara nga 0900-at trheqin klient t ndryshm, por nga t dhnat e ktij aktiviteti, t ofruara nga Tatimet, nuk rezulton q shqiptart t ken shpenzuar shum. N total jan rreth 200 mij dollar, t ardhura nga bisedat hot, duke zn m pak se 1 pr
qind t totalit t shpenzimeve pr prdorimin e telefonit. N Tatime, vetm nj subjekt sht i regjistruar pr kt lloj shrbimi, edhe pse nga reklama dallohen se n treg jan t paktn edhe dy t tjera. Mendohet se kt shrbim e ofron vetm nj subjekt, i cili ua ka dhn t drejtn edhe operatorve t tjer, prndryshe nuk mund t jepet asnj shpjegim pse kto subjekte nuk figurojn t regjistruar n tatime, ose m sakt nuk kan deklaruar aktivitetin pr llogari t detyrimeve fiskale.
tamenteve. N qytetin e Kors, mimi i shitjes pr metr katror shkon nga 40 n 50 mij lek, q sipas ndrtuesve sht mim i ult. Por, fakti se nj numr i madh apartamentesh nuk gjen treg sht dshmi e varfris dhe papunsis. Sipas kryetares s Shoqats s Ndrtuesve n Kor, Lida Kushe, n ish-zonn industriale t qytetit mimi sht edhe m i ult, por nuk ka asnj interes q t kryhen ndrtime t reja pr sa koh q banesat nuk mund t shiten. Deri m tani tregun e kan dominuar emigrantt, t cilt kan qen edhe fuqia kryesore n blerjen e ktyre apartamenteve. N dy vitet e fundit, si deklaron kryetarja e shoqats, krkesat kan qen minimale
edhe nga kjo kategori. Ritmi i ndrtimeve t reja sht tepr i ngadalt, pasi ka nj rnie t madhe t fuqis blerse, pavarsisht se n Kor mimi sht i ult. Jan t paktn 700 apartamente q kan mbetur t bllokuara dhe nuk gjejn shitje, thot Kushe. Sipas saj, nj nga nismat q kan aplikuar vet firmat e ndrtimit pr t mos bllokuar shitjet ka qen edhe lehtsimi i pagess me kste, ndrsa kur blersi paguan pr vlern e apartamentit t banimit bhet nj ulje prej 5 pr qindsh. Mungesa e tregut ka br q prkohsisht t ndrpritet puna me ndrtimet, edhe pse nga ana e bashkis, sht miratuar ndrtimi i alternuar tek ish-zona industriale. J.Dh.
OSSH
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
POLITIKE OPINION
ALEKSANDER KOCANI
rej m se dy javsh n shumicn e kanaleve televizive shqiptare po gumzhihet lidhur me rezultatet e sondazheve t kryera nga nj kompani prestigjioze amerikane Zogby. N panele t ndryshme jan thirrur politikan e analist nga m t ndryshm pr t diskutuar pr pranueshmrin ose jo t rezultateve t ktij sondazhi, si dhe pr interpretimin e tyre. Ata q mungonin (me sa kam ndjekur emisionet prkatse) n kto panele ishin vetm profesionistt e fushs s metodave t krkimit, q kan kompetenc sa teorike aq edhe praktike pr metodat e kryerjes s studimeve empirike sasiore n fushn e shkencave sociale. Sigurisht q ka interes q t merren opinionet e analistve lidhur me interpretimin apo shpjegimin e shifrave q japin rezultatet e anketimeve mbi sjelljen votuese t elektoratit n Republikn e Shqipris. Pra, pr nj publik t kulturuar sht me vler q t hamendsohen shkaqe t ndryshme q shpjegojn prse bie apo rritet prqindja e mbshtetjes pr X apo Y partie, nisur nga lvizjet apo angazhimet politike t saj. Natyrisht q kt mund ta bnin m mir analist me formim politologu, por kjo sht nj shtje tjetr q krkon diskutim m vete. Por, ajo q anashkalohet n kt rast dhe kjo duket nga prjashtimi n debatin publik i profesionistve t metodave t krkimit, sht shqyrtimi kritik, me kompetenc shkencore i besueshmris dhe vlefshmris s rezultateve t ktyre sondazheve. Pa nj shqyrtim t till, pa vendosur paraprakisht nse rezultatet n fjal jan relativisht t pranueshme, domethn, jan n prputhje me metodologjin e krkimit shkencor, nuk ka kuptim q t kalohet n analizn cilsore t tyre n rrafshin e interpretimit. Me nj fjal, fillimisht duhet t bihet dakord, n baz t nj shqyrtimi rigoroz shkencor t komponentve kryesor t metodologjis s brjes s sondazhit, nse rezultatet e tij jan t pranueshme n masn e nj gabimi t matjes t arsyeshm t parashikuar nga teoria dhe, n veanti, praktika e anketimeve n realitetin shqiptar. M tej, nse pranohen besueshmria dhe vlefshmria e ktyre rezultateve, pra, marrja e tyre si t mirqena, mund t kalohet n analizn e shkaqeve t tendencave t ndryshme t sjelljes votuese t elektoratit shqiptar qoft edhe e pr-
VZHGIMET DHE ANKETIMET E NDRYSHME KAN TREGUAR SE VOTUESIT N VENDIN TON E PERCEPTOJN SI T RREZIKSHME PR STATUSIN E TYRE SOCIAL (PUNSIMIN, VLERSIMIN ETJ.) IDENTIFIKIMIN E BINDJEVE T TYRE POLITIKE. KJO I KA BR ATA DYSHUES NDAJ PERSONAVE Q U BJN ATYRE PYETJE DELIKATE POLITIKE (T TIPIT T SIMPATIVE OSE KRITIKAVE NDAJ PARTIVE APO UDHHEQSVE PARTIAK)
fikimin e bindjeve t tyre politike. Kjo i ka br ata dyshues ndaj personave q u bjn atyre pyetje delikate politike (t tipit t simpative ose kritikave ndaj partive apo udhheqsve partiak). Nj faktor i till sht pr tu pasur n konsiderat n lidhje me vlersimin e shkalls s sinqeritetit t prgjigjeve t respondentve, e cila ndikon drejtprdrejt n shkalln e besueshmris dhe vlefshmris t rezultateve t anketimit q prdor pyetje t tilla delikate. Se sa ndikon pikrisht nj faktor i till (n kushtet e identifikimit t respondentit), nuk mund t thuhet konkretisht pa br matjet prkatse. I intriguar nga nj problem i till, Departamenti i Shkencave Politike n Fakultetin e Shkencave Sociale pran Universitetit t Tirans, gjat periudhs mars maj 2009 do t zhvilloj dy anketime pr sjelljen votuese t elektoratit t qytetit t Tirans (pr munges fondesh nuk shtrihet n tr vendin, sepse fondet pr kto studime i marrin vetm OJF!) me synim matjen e diferencave n vlersimin e preferencave partiake. Anketimet do t zhvillohen me t njjtin kampionim si madhsi (500 respondent votues t qytetit t Tirans), me t njjtin pyetsor dhe pothuajse me t njjtin tip kampionimi. Ndryshimi do t jet vetm n hallkn e fundit t mnyrs s kampionimit: anketimi i par do t ndjek rrugn e zgjedhjes n fund t respondentve me sistemin kuot (sipas gjinis dhe grupmoshs), gj q siguron anonimatin dhe shkall m t lart sinqeriteti n prgjigjet e tyre (ndonse e rrit pak paprcaktueshmrin apo gabimin q sjell kampionimi). Anketimi i dyt do t ndjek n fund sistemin e przgjedhjes n mnyr sistematike (si sondazhet e Zogby), gj q supozohet se do ta ul shkalln e sinqeritetit n prgjigjet e respondentve. Vetm mbas ktij eksperimenti do t jemi n gjendje
q t flasim konkretisht me shifra lidhur me marzhin e gabimit q bhet kur supozohet se identifikimi i respondentve nuk ndikon n shkalln e sinqeritetit t respondentve, kur atyre iu drejtohen pyetje delikate politike. far propozohet konkretisht Gabimi q sht br me sondazhet e tipit Zogby (ka pasur edhe t tjera si kto m par) qndron n zbatimin mekanik t nj metodologjie t prcaktimit dhe realizimit t kampionimit (q mund t ket pasur sukses n sondazhet e zhvilluara n SHBA) pa prfillur se sht ruajtur n skemn logjike t ndrtimit t hipotezs s anketimit nj premis q nuk mund t pranohet pr shoqrin politike aktuale shqiptare. Fjala sht pr supozimin se shoqria politike n fjal sht e emancipuar n at shkall, saq sht garantuar sinqeriteti i prgjigjeve edhe ndaj pyetjeve lidhur me preferencat partiake apo liderve partiak t respondentve pavarsisht nga realizmi apo jo i anonimatit t tyre. Kjo premis, si tregojn vzhgimet n terren, ende nuk vlen pr shoqrin e sotme politike shqiptare. Kshtu q pranimi apo nnkuptimi i saj e bn mjaft t dyshimt besueshmrin e rezultateve t anketimit q e prfshin at n skemn e vet logjike (epistemologjike) dhe e bn t pranishm manipulimin e mundshm t opinionit publik shqiptar. Prandaj ktu ka prve problemit shkencor edhe nj problem etik. Pr t shmangur kt problem sa shkencor, aq edhe etik, propozojm q n kuadrin e sondazheve t sjelljes votuese t elektoratit shqiptar t ndrtohen kampionime q n fund t hallks s tyre t ken elementin kuot (sipas gjinis dhe grupmoshs), n mnyr q t sigurohet realisht anonimati i respondentve dhe, me t, edhe shkalla e pranueshme e sinqeritetit t prgjigjeve t tyre. Pr t garantuar e rritur kt shkall sinqeriteti n prgjigje, propozojm q n pyetsor t shmangen pyetjet e drejtprdrejta delikate, duke u zvendsuar secila prej tyre me disa pyetje t tjera, n thelb t barazvlershme, por jo t drejtprdrejta. Kto propozime bhen duke u mbshtetur nga prvoja mbi 16vjeare e zhvillimit t anketimeve n shoqrin shqiptare n tranzicion. S fundi, pyetjes s br n titull, do t mund ti jepet nj prgjigje e konkretizuar n shifra t marzheve t gabimit t br, vetm pasi t mbyllet eksperimenti i nisur nga ky departament.
j vit m pas, Grdeci mbetet nj krim n prmasa shtetrore, i padnuar, i papranuar nga fajtort. 26 t vdekurit e tragjedis jan atje, ndrsa ne t gjith kujtojm skenat makabre, t gjakosurit e shokuar, dasmn e prgjakur dhe nj nuse n t bardha q vraponte e tmerruar pr ti shptuar gjms, pa kthyer kokn pas, e zbathur. Jet t prera n mes, trupa t gjymtuar pr jet. Shpirtra t gjymtuar shum her m tepr. Shprthimi akoma vazhdon t na trondit me imazhet e tij dhe realitetet q nxori n shesh, ndrsa jemi futur n nj vit t nxeht elektoral ku padyshim Grdeci do t ket fjaln e vet. Mishmashi talls i pushtetarve, shtetit me grdecart dhe t gjith qytetart vazhdon. Mohime dhe deklarata kryeministrore se Grdeci qe nj gabim njerzor Akuza dhe kundrakuza deri n deklarata fyese, jo pr ata q i lshojn dhe i presin, pasi i kan pjes t lojs, po pr masn, q gjersisht trajtohet si turm, ndrsa kambanat e alarmit bien fort. Kt her m shum se kurr pr shtetin q duam dhe na mungon. Prognoza duket e errt. Prokuroria q m n fund dorzon dosjen voluminoze t Grdecit akuzohet pr vendime politike nga kreu i ekzekutivit. Cilat jan akuzat? A ndalen ato thjesht n shkeljet e bra apo shkojn prtej tyre? A do t vihen
t gjith para ligjit, apo ve ata mbi t cilt u vun prangat dhe q qen vetm pjes e vogl e autorve t mdhenj t tragjedis? Prgjegjsit q rrjedhin nga vendimi i Kshillit t Ministrave, q lejon operatort privat t demontojn municionet luftarake npr reparte ushtrie dhe q prfshijn shum m tepr se disa ushtarak t lart dhe Delijorgj, harrohen. Trumbetohen arritjet, ndrsa kundrsulmohet fort kur dikush i kujton drejtuesve t ksaj qeverie, po dhe ish-ministrit t
shirs. Duket se ka nj marrdhnie t heshtur mes s djathts dhe s majts pr t luajtur politikisht, pr tu shar dhe n gjra intime, po dhe pr t shfrytzuar pushtetin kur ai merret. Dhe kur krahu n pushtet ndihet i cenuar lshon britmn e madhe. Akuzon, i kujton pals tjetr se nuk sht pa gj. Flitet pr kriminel, pushtetar dhe opozitar t prfshir n trafiqe, pastrim parash, imoralitet dhe orgji. Loja me qytetarin vazhdon. N kt ritm t artur kohe t politiks shqiptare, zgjedhsit
Prognoza duket e errt. Prokuroria q m n fund dorzon dosjen voluminoze t Grdecit akuzohet pr vendime politike nga kreu i ekzekutivit. Cilat jan akuzat? A ndalen ato thjesht n shkeljet e bra apo shkojn prtej tyre? A do t vihen t gjith para ligjit, apo ve ata mbi t cilt u vun prangat dhe q qen vetm pjes e vogl e autorve t mdhenj t tragjedis?
dorhequr at q ndodhi mesditn e 15 marsit t nj viti m par. Grdeci nxori n pah shum an t tjera t shtetit t munguar, gjyqsorit t dshtuar e shum t tjera dhe srish jemi n t njjtin stad. Gazeta Shqip zbardhi pak dit pas tragjedis vendimin e Apelit t Durrsit q ndonse me nj mal provash kundr e shpallte Delijorgjin t pafajshm duke e zhveshur nga barra fiskale q i detyrohej shtetit. Vendimi u mor nga tre gjyqtar ushtarak (?!). Grdeci ende na dhemb shum pr dritn q hodhi n shum gjra dhe pr fatkeqsin q na mbulon e nuk gjen reagim gjithprfndihen t armatosur e t oroditur nga fytyra e vrtet e saj. Demokracia sht mbrthyer n lak nga gjoja shtetart ligjor. N nj an qeverisja dhe skandalet n t cilat sht prfshir dhe n krahun tjetr opozita e coptuar si mos m keq dhe aspak e fuqishme pr t reaguar pr shkak t s kaluars n pushtet. N kt vit vendimtar pr politikn e t dy krahve, shum zgjedhs kan par lakuriq t vrtetn e saj dhe nuk din se nga do t anojn pr t dhn votn e tyre. Kaluam nj Grdec t vshtir q nuk ndryshoi asgj prve fjalve dhe ulrimave t atyre q e vuajtn dhe q ende nuk u
jan shkulur nga zemrat pasojat e asaj tragjedie. U b nj vit dhe paniku sht dhe brenda nesh q e prjetuam at dit 15 marsi, q kudo do t ishte pasur me dorheqje qeveritarsh dhe shtrngim prangash, ndrsa kaloi plot 1 vit dhe asgj nuk ka ndryshuar. Qameti 3 dit zgjat e gjrat harrohen. Dhe vrtet kaluam n t tjera ngjarje t mdha. Delijorgji sikur u harrua. I konsideruari dshmitar ky n shtjen e trafikut t armve dhe rrjedhimisht asaj q ndodhi n Grdec vdiq. Shum aludime u ngritn, ekspert vendas dhe t huaj u angazhuan pr t zbardhur shkaqet e nj vdekjeje ende t dyshimt. Gjithka prfundoi me mbylljen e dosjes Trebicka. Nj vdekje aksidentale. Kaloi dhe kjo, ndrsa na u desh t prballemi me boshnjako-britanikun Fazlli, bmat e tij prej biznesmeni t suksesshm n shitje-blerje kompanish financiare dhe sigurim fondesh, po mbi t gjitha lvizjet e tij investuese n Shqipri dhe lidhjet e forta me drejtues e antar t qeveris aktuale dhe rrethe t ngushta familjare t tyre. Gjithka kalon. Edhe stuhia Fazlli pati nj fund. T tjera patn dhe do t ken prderisa kemi nj politik q nuk ndryshon. Mbetet e kastruar n t dyja kraht e saj, e prfshir n afera q mbajn peng vendin dhe zhvillimin e tij. Na mbajn peng n mnyrn m t shmtuar edhe ne votuesve q pr fat t keq mbesim n udhkryqin e vots, ndrsa luhet poker me t.
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
POLITIKE OPINION
ABYLO
VETON SURROI
1. lasim pr vdekjen e gazetave n Amerik, si shkas pr temn e prhershme, at t rrezikut q prjeton t shkruarit. Jemi n dark n Cambridge, tashm lagje e Bostonit. sht aty Rose Styron, nj emr i njohur, si aktiviste gjysmshekullore pr liri t shprehjes, n emr t PEN-it amerikan. Jan aty njeriu i cili modernizoi trafikun urban n New York, ishprefekti i Nashville-it, zemrs s muziks country, nj dirigjent amerikan, i cili u dashurua me Bosnjn aq sa nj pjes t kohs s vet ia kushton filarmonis s ktij vendi. N Amerik ka filluar mbyllja e gazetave, t njohura, regjionale, dhe prgjigjja imediate q jepet si arsyetim sht se pr nj gjenerat t tr njerzish, gjenerat t re, informata sht elektronike, sht n TV apo n internet. Fenomenin kam filluar ta vrej prej kohsh si njrin prej paradokseve m t mdha t shekullit t ri. Interneti ka ofruar revolucion n informat, me hapjen marramendse t burimeve t informats. Njkohsisht, e me munges prpunimi profesional t informats (redaktimit), njeriu q informohet vetm prej Internetit po bhet m i varfr n njohurit e tij. Raporti i nj korrespondenti t lufts, njeriut q e ka profesion shkrimin, barazohet n konkurrenc me mendimin e cilitdo q ka pasur qasje n kompjuter, e t ktill ka shum. Libri, nj mendim i edukuar i prmbajtur n t, duhet t hyj n konkurrenc me blogun e dikujt q ka mundsi t lexohet vetm pse ka mundsin e t postuarit n internet. E drejta, dhe komoditeti i t informuarit, mund t shndrrohen n nj ecje npr nj pyll t panjohur, them n dark, pa vetdije se metafora e pyllit do t prdorej n kt artikull, me nj kontekst tjetr, por pr tem t njjt, shkrimin. Metaforn e pyllit do ta prdor JMC Le Clezio, n adresimin e tij me rastin e marrjes s mimit Nobel pr letrsi m 2008, nj pledoaje pr m shum lexim e m shum libra. Pylli, thot, ka dimensionin e njtrajtshmris, sikur oqeani apo shkrettira, ku n munges t shenjave orientuese, mund t humbsh. Por, n pyll , ai do t zbuloj prjetimin i cili ilustron, n mnyr kye, arsyetimin e identitetit vetjak. N nj pyll t Panama-
TE PERJETUARIT E DIELLIT
J.M.G. le Clezio, Afrikani, Ylli endacak, rreziku pr t shkruarit, rrfimtarja n pyllin e Panamas dhe vdekja e nj refugjati palestinez
s, ku ka jetuar prgjat 3 vjetve mes nj populli t izoluar nga qytetrimi, shkrimtari do t zbuloj Elvirn, gruan e cila fiton ushqimin, rakin e ndonjher edhe dashurin, duke shkuar kasolle m kasolle e treguar rrfime pr mitet, legjendat dhe prjetimet e saj, nj narracion letrar q shkrimtarit francez Le Clezio i jep sensin e jets brenda njtrajtshmris s pyllit. Elvira, shkrimtart, thot ai, jan gardiant e gjuhs dhe imazheve e ndjenjave q mund t ndrtohen me t. 2. Ndrsa rrfimet e Elvirs do t qen t nxitura me ruajtje t dyfisht, ruajtje t miteve, legjendave dhe imazheve t krijuara prgjat rrfimit, nga njra an, dhe ruajtja e mirqenies bazike personale nga ana tjetr, Le Clezio ka prsritur se nxitja e tij fillestare ka qen lufta. Lufta, jo si nj koh e veant e trazimit, ku prjetohen ngjarjet historike...Jo, pr mua lufta sht ajo q e prjetojn civilt, fmijt e vegjl, pikspari. As edhe nj her nuk m sht dukur lufta si nj moment historik. Ne ishim t uritur, ishim t friksuar, kishim t ftoht, kaq. Dhe ruajtja e imazheve t lufts, nga kndvshtrimi i fmijs e adoleshentit, sht dika q bn n mnyr mjeshtrore autori n romanin Ylli endacak (Albin, Tiran , 2001). N t, Lufta e Dyt Botrore kundrohet me syt e nj vajze hebreje n Francn e okupuar nga italiant (ashtu si e kishte kaluar luftn edhe vet shkrimtari). E fshehur prapa nj emri t krishter, dhe duke psuar humbjen e babait, nj hebreu jobesimtar q i hyn rezistencs s armatosur kundr okupatorit, Ester do t jap rrfimin e saj t gjat pr luftn si nj
N YLLIN ENDACAK, PA GJUH POLITIKE, RRFEHET PR MOMENTIN KUR REFUGJATT E ARDHUR HEBRENJ N PALESTIN TAKOHEN N RRUG ME REFUGJATT E RINJ, ATA ARAB, T CILT E FITOJN KT CILSI ME SHPALLJEN E SHTETIT T IZRAELIT DHE LUFTN MES HEBRENJVE DHE ARABVE
udhtim (edhe fizik), prej ndrydhjes s friks pr ekzistenc drejt liris s quajtur Jerusalem, nj vendi i cili merr prmasa mitike, madje edhe kur pr t flet babai i saj jobesimtar. Ky motiv, i lufts s shikuar nga syt e fmijs apo adoleshentit do ta prcjell Le Clezion gjithkund, edhe n sensin e gjeografis e edhe n at t narracionit. N Afrikani (Skanderbeg books, Tiran, 2009), nj libr i shkurtr i nj eseistike t veant, me t cilin prpiqet ta njoh veten nprmjet t babait, mjek q kishte jetuar pothuaj tr jetn n Afrik, do t prshkruaj varrezn e madhe t quajtur Afrik me citatin e vargut t poetit Chinua Abache, Krishtlindje n Biafra: Jo, asnj Virgjresh me fmij smund t matet Me tablon e dashuris s nj nne Ndaj t birit q s shpejti duhet ta harroj. 3. M pyesin n dark pr prvojn time t dits, t mbajtjes s nj ligjrate studentve t Universitetit Tufts si pjesmarrjes n ndryshimet n Kosov, deri te shpallja e pavarsis. Para se t hynim n ligjrat, organizatori i ligjrats m trhoqi vmendjen: Ki parasysh se kta jan student q me gjas nuk i kan prcjell, n moshn e tyre, as bombardimet e NATO-s para dhjet vjetsh. Kosova, pr ta, nuk sht prjetim personal q mbajn mend, Kosova sht ajo q mund t nxjerrin nga t lexuarit. Them se ekziston nj afrsi mes t prjetuarit dhe t lexuarit, por do definuar se ka sht t lexuarit. Nga kjo distanc dhjetvjeare, leximi gjithnj e m
shum shndrrohet n tabel statistikore dhe protokoll veprimesh politike e ushtarake. N vitin kaq e kaq, ishte ky numr refugjatsh, ishte ky numr ushtarsh e policsh serb, kishte kaq aksione t UK-s dhe Grupi i Kontaktit bri kt formulim n deklaratn e vet. Leximi i ktill do t jet gjithnj e m i largt. Por mund t shndrrohet edhe n dika tjetr. N Yllin endacak, pa gjuh politike, rrfehet pr momentin kur refugjatt e ardhur hebrenj n Palestin takohen n rrug me refugjatt e rinj, ata arab, t cilt e fitojn kt cilsi me shpalljen e shtetit t Izraelit dhe luftn mes hebrenjve dhe arabve. Prjetimi pr palestinezt, n 60 vitet e fundit, leht mund t prmblidhet n nj moment t rrfyer n roman: Kampi i Nur Shamsit sht duke u zhytur pak nga pak mes fatkeqsis. Kur mbrritm me kamionin e mbuluar me mushama t Kombeve t Bashkuara, nuk e dinim se ai vend do t ishte jeta jon e re. Ne mendonim se ai do t ishte pr nj apo dy dit...Djemt e plakut Nas kishin nj ferm, n Tulkarm. Ata i kishin ln t gjitha, kafsht, veglat, madje edhe rezervat e grurit, vajin dhe grat e tyre kishin ln orendit e tyre t kuzhins, ndrresat e tyre, sepse edhe ato besonin se po largoheshin pr nj apo dy dit, aq sa duhej pr tu rregulluar gjrat. 4. Plaku Nas i romanit vdiq, i mbuluar me gur, n nj kodr mbi kampin e refugjatve. Ditn kur ishte br refugjat, e kishin nxjerr nga shtpia ushtart t cilt nuk e kishin kuptuar pyetjen e tij, por edhe sikur ta kishin kuptuar, me siguri q ajo pyetje do ti kishte br pr t qeshur: A nuk ndrin dielli pr t gjith? Autori Le Clezio, n fjaln e tij me rastin e marrjes s mimit srish shtron dilemn e shkrimtarit: nse ai nuk mund ta ndryshoj botn, prse ather t shkruaj? Dhe, prgjigjet, sikur shum t tjer, se shkrimtari shkruan pr t qen dshmitar. Me plakun Nas, ai ka arritur t jet dshmitar i nj pyetjeje q palestinezt e shtrojn 60 vjet, pr aq sa sht shndrruar n nj pyetje universale pr t gjith ata q kalojn npr padrejtsi, individuale a kolektive. Ne prfundojm darkn, me sensin se nuk ka gj t re, se t shkruarit ka qen gjithnj n rrezik dhe se gjithnj ia ka dal mban.
Pr arsye t ndryshme, shteti i Kosovs nuk ka nnshkruar marrveshje kontraktuale me Bashkimin Evropian dhe pr rrjedhoj zyrtarisht nuk mund t flasim pr marrdhnie tipike, por me nj situat sui generis
sht m se e vrtet q Kosova ka nj perspektiv t qart evropiane. Dhe ky fakt mjaft domethns sht theksuar shum her nga faktori politik brenda vendit dhe kryesisht nga Brukseli zyrtar. Konkretisht, Komisioni i Bashkimit Evropian n bashkpunim me Qeverin e Kosovs kan krijuar Mekanizmin Prcjells t Stabilizim-Asocimit ndryshe MPSA, ky mekanizm i ngjason nj HLSC (High Level Steering Comitee), i cili sugjeron dhe jep rekomandime me qllim t vetm prafrimin me standardet evropiane, kriteret politike dhe ekonomike. Theksohet fjala ngjason, pasi gjithka bazohet n dshirn e mir t palve pr bashkpunim, pra t Kosovs nga njra an dhe t Komisionit Evropian nga ana tjetr, pasi MPSA sht nj obligim vullnetar i Qeveris s Kosovs dhe asgj m shum. Pr arsye t ndryshme, shteti i Kosovs nuk ka nnshkruar marrveshje kontraktuale me Bashkimin Evropian dhe pr rrjedhoj zyrtarisht nuk mund t flasim pr marrdhnie tipike, por me nj
situat sui generis. Ksaj situate t ndrlikuar i shtohet edhe fakti q studimi i fizibiletit pr Kosovn q pritet t publikohet n fund t ktij viti i sht hequr fjala fizibilitet (arritshmris), pra do t quhet thjesht studim. Dhe kjo pr arsye se disa shtete t Bashkimit Evropian nuk e njohin shtetin e Kosovs. N kt pik theksohet se qllimi i ndrmarrjes s nj studimi fizibiliteti nga ana e Komisionit Evropian sht q ti rekomandoj Kshillit t Bashkimit Evropian nivelin e marrdhnieve kontraktuale q BE duhet t ket me vendin n fjal, pra n rastin e Kosovs Komisioni duhet ti rekomandoj/propozoj Kshillit fillimin e negociatave pr nnshkrimin e Marrveshjes s Stabilizim-Asocimit (MSA). Me t drejt ngrihet pyetja far do ti rekomandoj Kshillit te Bashkimit Evropian ky studim n mungese t aspektit t fizibilitetit? Dhe pr far qllimi ndrmerret nj studim i till? N kt pik lindin dy shtje q mendoj se duhen trajtuar: e para kredibiliteti i politiks s jashtme t Bashkimit Evropian; e dyta, a sht i justifikuar euro-entuziazmi i pals kosovare? Pr sa i prket kredibilitetit t politiks s jashtme t Bashkimit
Evropian duhet t theksojm se n shum raste Bashkimi Evropian ka treguar se sht thjesht nj organizat tjetr ndrkombtare natyrisht me shum resurse, por gjithsesi nj organizat ndrkombtare e paralizuar nga votimi me unanimitet t antarve t saj. Ky parim i vendosur me Traktatin Themelues (Rom 1952), i nnshkruar prej 6 shtetesh, tashm sht jasht do realiteti dhe nj gj e till vrtetohet do her. shtja e dyt n kt kuadr sht edhe pragmatizmi politik apo standardet e dyfishta q zbatohen nga ana e BE. Fjala sht pr tolerimin e tepruar t deficiteve t theksuara politike apo ligjore n disa shtete evropiane dhe pr kundr ksaj Bashkimi Evropian u bn oferta apo u qartson perspektivn evropiane. Nse kjo sht e vrtet ather Bashkimi Evropian nuk po justifikon besimin apo euro entuziazmin e shqiptarve. Ndrkoh, euroentuziazmi i pals kosovare mbshtetur n studimet statistikore t fundit, sht m i lart se n vendet brtham t Bashkimit Evropian si p.sh: Franca, Gjermania. Kjo tendenc ndihet kudo n qarqet akademike, administrat publike etj., kjo pritshmri e
lart mund t ket aspekte shum negative. Pasi krijon iluzione deficitare dhe largon vmendjen nga problematika ditore. Mbshtetur n sa tham m lart kjo tendenc nuk justifikohet nga politikat q ndjek Bashkimi Evropian pr Kosovn. E para, nj antarsim i shpejt kur potenciali ekonomik i vendit apo konceptualiteti shoqror nuk sht n nivelin e duhur me antaret e tjer t Bashkimit Evropian potencialisht mund t sjell m shum dme sesa dobi dhe shembujt pr kt fakt ekzistojn n vendet e antarsuara rishtas n BE. Nuk sht ende e qart pr popullin e Kosovs se integrimi n Bashkimin Evropian nuk duhet t jet qllim n vetvete (goal per se) i elits politike n vend, porse prosperiteti ekonomik, begatia shoqrore duhet t jet busulla orientuese e elits politike te vendi. Nga ana tjetr mohet se duhet t drgohet nj mesazh i qart nga BE drejt popullit t Kosovs dhe ky mesazh nuk duhet t jet thjesht retorik burokratik, por nj hap i qensishm sikurse hapja e negociatave pr Marrveshjen e Stabilizim-Asocimit. * Kshilltar n Qeverin e Republiks s Kosovs
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
POLITIKE AKTUALITET
11
Ministria e Brendshme e vendit fqinj saktson se ky lehtsim nuk vlen pr lvizjen n zonn Shengen
Brendshm grek ka firmosur urdhresn q lejon lvizjen e lir t t gjith emigrantve, q u kan skaduar lejet e qndrimit. Kjo urdhres prfshin t gjith ata persona q kan dorzuar tashm pran autoriteteve greke dokumentet pr rinovimin e lejeve t qndrimit n kt vend. Pr kt kategori personash, Ministria e Brendshme greke mundson lvizjen lirisht vetm n pikat doganore t kufirit shqiptaro-grek. Por kjo lvizje, sipas urdhress, ka edhe nj afat t prcaktuar qart, q nuk duhet t shkelet.
Kshtu, urdhresa e ministrit t Brendshm grek saktson se lvizja e lir e emigrantve shqiptar, edhe me leje t skaduara qndrimi, do t bhet n harkun kohor q prfshin datn 14 mars dhe deri m 3 maj. sht pikrisht kjo periudh q prkon me festn e Pashkve. N qarkoren e firmosur nga Prokopis Pavllopullos rreth dy dit m par, prcaktohet edhe se emigrantt duhet t jen t pajisur me pasaport. Gjithashtu, ata duhet t ken me vete nj vrtetim q t dshmoj se kan dorzuar dokumen-
tet pr leje-qndrimin, e natyrisht edhe lejen e skaduar s bashku me numrin e kodit fiskal. N dokument bhet thirrje q ata t zbatojn afatet e lvizjes dhe thuhet se lejohet vetm nj udhtim dhe jo pr n vendet e zons Shengen. Qarkorja sht shprndar npr pikat kufitare dhe aeroportet e Greqis. Prfaqsues t Ministris s Brendshme thon gjithashtu, se autoritetet greke do t nxjerrin nj tjetr qarkore vetm pr emigrantt shqiptar, pr tu dhn mundsin t vijn pr t votuar n zgjedhjet e qershorit.
sht marr peng n mes t dits, sht prdhunuar n nj hotel, ndrkoh q policia ende nuk ka mundur ta dokumentoj kt ngjarje dhe t arrestoj autorin. Ngjarja e rnd ka ndodhur n mes t Tirans, ku sipas denoncimit t 19vjeares s dhunuar, personi ka qen duke udhtuar me nj mjet, kur e ka futur me forc brenda dhe ka br me t ka dashur. Policia e kryeqytetit bri t ditur se kjo ngjarje e rnd sht denoncuar dy dit m par, ndrkoh q ka nisur puna pr kapjen e autorit. Vajza e re, e cila sht studente e vitit t par n shkolln e lart, sht paraqitur n Komisariatin e Policis Nr. 2 dy dit m par. Rreth ors 08.30 minuta, e veshur thjesht, e tmerruar dhe me lot n sy, ajo sht paraqitur para ders s Komisariatit, ku oficeri roje e ka pyetur se far krkonte. Dua t kontaktoj me ndonj shef policie,
momente t vshtira dhe t mbaj n mendje nj imazh t tij. Pas ksaj ngjarjeje, ajo ka shkuar n shtpi, duke u ndjer fajtore pr far i kishte ndodhur dhe nuk ka dashur t denoncoj n polici. Por, me kalimin e ditve, sht ndjer m e qet dhe ka vendosur t denoncoj n polici, me shpresn se
uniformat blu do e arrestojn agresorin e saj dhe do e drgojn para drejtsis. Grupi hetimor, pasi ka dgjuar dshmin rrqethse t adoleshentes, ka ndrtuar nj identikit t agresorit t saj, q vajza mendon se ishte pronari i hotelit, ku sht prdhunuar, pavarsisht se nuk
ka ditur t tregoj vendin. M pas, hetimet i kan kaluar seksionit kundr krimeve seksuale dhe liris s personit, i cili q prej tri ditsh po merret me dokumentimin e plot t ksaj vepre penale. Sipas policis, sht identifikuar nj i dyshuar pr kt ngjarje, por ende nuk ka prova pr arrestimin e tij.
Operacioni
Tiran
Ajo sht prdhunuar disa her nga agresori, ndrkoh q m pas e ka ln srish t lir, duke e uar me makin, pikrisht ku e ka marr
sht shprehur ajo me gjysm zri, ndrsa dihaste nga trauma q kishte kaluar. Menjher policia sht vn n dispozicion t saj, duke e pyetur se pr far krkonte ndihm nga policia. E n kto kushte, pasi ajo sht qetsuar, ka treguar se e kishin marr peng dhe e kishin prdhunuar. Ajo ka rrfyer se disa dit m par, pikrisht m dat 10 mars, ka qen duke ecur n rrugn Ylbere Bylykbashi, kur nj makin, tipi i s cils nuk deklarohet nga policia pr arsye hetimore, i ka ndaluar para kmbve dhe ka filluar ta ngacmoj. Duke dashur t vazhdoj rrugn, vajza 19-vjeare, me iniciale K. A., i ka krkuar ta linte t qet, por kjo e ka nevrikosur edhe m shum agresorin, ende t paidentifikuar. N kto kushte, ai ka zbritur me nerva, e ka kapur me forc pr krahu, ndrkoh q askush nuk kalonte n rrug, ia ka krcitur me pllmb fytyrs dhe e ka futur n makin. Vajza e re ka treguar se n ato aste ka humbur ndjenjat dhe e ka par veten n nj hotel, q nuk ka ditur t tregoj ekzaktsisht vendndodhjen. Aty, ajo sht prdhunuar disa her nga agresori, ndrkoh q m pas e kan ln srish t lir, duke e uar me makin, pikrisht ku e ka marr. Megjithat, vajza e re ka mundur t ruaj pak qetsi n ato
dhe ka shkaktuar dme t konsiderueshme materiale, ku jan prfshir edhe dy banesa t tjera. Por, fatmirsisht nuk ka pasur asnj t dmtuar. Policia tha se pas shuarjes s flakve kan nisur hetimet pr zbardhjen e shkaqeve q solln kt zjarr. Paraprakisht mendohet se zjarri sht shkaktuar nga ndonj shkndij elektrike, megjithat nj version prfundimtar pritet t jepet pas konkluzioneve t ekipit zjarrfiks, n bashkpunim edhe me policin. Vetm pak dit m par, nj tjetr zjarr ra n nj gomisteri, ku rrezikoi jetn e banorve, t cilt jetonin n nj kat sipr ktij objekti.
olicia e Komisariatit t Ballshit ka vn n pranga mbrmjen e s premtes Besmir Hoxhn, me akuzn e dhnies ndihm pr kalim t paligjshm t kufirit. Msohet se 23-vjeari banues n Berat, u ka premtuar 3 personave se do ti kalonte pr n shtetin fqinj, Greqi. Ai merrte shumn e 700-800 eurove, ndrkoh q sipas burimeve jan nn hetimi edhe disa persona t tjer me banim n Fier, Berat, Patos dhe Ballsh. Burime nga policia bjn t ditur se i riu grumbullonte grupe klandestinsh nga Fieri dhe Ballshi, i kalonte pr n Greqi nga pika kufitare e Qaf-Bots. Arrestimi sht br rreth ors 22.30, n nj autobus t linjs TiranSarand. Ai kishte hipur n kt linj autobusi pasditen e s premtes, ndrkoh q kishte orientuar dhe klandestint q t ndiqnin t njjtn linj. Uniformat blu t Policis Ballsh ishin sinjalizuar m par pr itinerarin e beratasit dhe kishin mundur t infiltronin nj agjent policie n grupin e klandestinve. Sapo autobusi sht nisur pr n drejtim t Ballshit, i infiltruari ka njoftuar policin. Uniformat blu t Ballshit, nn drejtimin e shefit t komisariatit Viktor Agaj, kan ndaluar autobusin n vendin e quajtur Qafa e Kashit, prgjat rrugs Ballsh-Tepelen, vetm 2 kilometra larg nga qendra mallakastriote. Pasi kan ushtruar kontroll te pasagjert, policia me pretekstin e kontrollit t dokumenteve ka shoqruar pr n komisariat 4 persona: Fatjon Sanin, Ervis Hysin, Artion Hoxhn dhe Besmir Hoxhn. T ndaluarit u mbajtn n qeli t veanta dhe u morn n pyetje. Tre shtetasit kan pranuar se ishin nisur pr n Sarand, pr t kaluar m tej pr n tokn helene. Ata kan pranuar se i kan dhn 23-vjearit Hoxha shumn nga 700 dhe 800 euro. Pazari kishte prfunduar q n Fier dhe Besimi mbante kontakte me ta q prej disa ditsh. Pas dshmive t para, policia ka kontrolluar tri aparatet celular q dispononte Hoxha, q kishin karta shqiptare dhe greke. N telefonatat e tij, policia gjeti prova t pakundrshtueshme dhe menjher vendosi masn e arrestit pr 23-vjearin nn akuzn e dhnies ndihm pr kalim t paligjshm t kufirit. Ai ka pranuar gjithka dhe me dshmin e tij ka zbardhur gjith itinerarin q ndiqte preh gati 2 vitesh, pr t kaluar klandestint. M. Troka
Shkodr
j grua 35 vjee rrezikon seriozisht jetn pasi sht qlluar me spat n kok nga vllai i burrit t saj. Ngjarja e rnd ka ndodhur dje pasdite n fshatin Nnshat t rrethit t Shkodrs. Burimet policore nga ky qytet bn t ditur se 35-vjearja Ana Cuku sht plagosur rnd n kok nga kunati i saj, Pjetr Cuku, 42 vje. Gruaja sht goditur me tehun e spats n kok, gjat nj sherri ku jan prfshir disa antar t fisit Cuku. Burimet policore pohojn se nga hetimet paraprake ka rezultuar se sherri mes familjeve t t njjtit gjak ka nisur pr motive pronsie, por ky nuk sht ende versioni zyrtar pr ngjarjen. Ndrkoh, msohet se pak minuta pas krimit sht arrestuar 42-vjeari Pjetr Cuku, q i sht bllokuar n cilsin e provs materiale edhe spata me t ciln ka goditur kunatn. Pr ngjarjen sht njoftuar fillimisht Policia e Lezhs, pasi fshati Nnshat ndodhet n kufirin mes rretheve Shkodr e Lezh dhe sht m afr me qytetin e Lezhs. Mjekt e spitalit t Lezhs kan njoftuar policin sapo n urgjenc ka mbrritur gruaja e plagosur rnd dhe m pas dy drejtorit e Policis n Shkodr dhe Lezh kan koordinuar punn pr kapjen e autorit t krimit. Ndrkoh, gruaja e plagosur sht drguar n Spitalin Ushtarak t Tirans, pasi gjendja e saj ka qen shum e rnd. Burimet policore bn t ditur se nga ky sherr kan mbetur t plagosur leht edhe persona t tjer dhe po punohet pr zbardhjen e krejt ngjarjes. A.Hoti
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
12
POLITIKE AKTUALITET
rokurori me shum probleme, ky ka qen vlersimi q kryeprokurorja Ina Rama ka dhn pr organin e akuzs s Sarands, n analizn vjetore pr 2008-n. N fjaln e saj, kreu i akuzs ka lshuar kritika t shumta pr prokurort e Prokuroris s Sarands dhe mes t tjerash u ka krkuar zbardhjen e krimeve t vjetra, dosje q jan mbartur ndr vite n kt prokurori. N analizn e br prej saj ka rezultuar se kjo prokurori ka pasur mjaft ele-
Vlor
reth 40 familje t zons s Plazhit t Vjetr kan bllokuar rrugn kryesore pr t protestuar pr mosfurnizimin pr rreth 1 muaj me energji elektrike nga ana e OSSH. Banort t irrituar kan bllokuar rrugn me gur dhe kan penguar kalimin e makinave dhe autobusve urban. Rruga sht bllokuar pr rreth 30-40 minuta dhe sht krkuar ndrhyrja e policis pr t normalizuar situatn. Banort kan krkuar nga OSSH rilidhjen e menjhershme me energji elektrike t banesave t tyre, si dhe kan krkuar vendosjen e matsve, n mnyr q t mos paguajn m faturat aforfe. Banort e indinjuar kishin krkuar ndihmn e Bashkis s Vlors pr t zgjidhur kt problem, q sipas tyre sht jetik. Kemi pleq dhe fmij, nuk mund t qndrojm m n kto kushte, jan shprehur t
indinjuar protestuesit. Pas m shum se 30 minutash bllokim rruge ka ndrhyr Policia e Shtetit s bashku me rrugort, pr zhbllokimin e rrugs, si dhe kalimin normalisht t automjeteve, t cilat kalojn e punojn prgjat ksaj rruge. Banort e zons pak dit m par patn nj takim me prefektin e Qarkut t Vlors, Hasan Halili, t cilit i kan krkuar ndihm pr zgjidhjen e problemit t tyre, por megjithse prefekti u kishte premtuar zgjidhje, nuk u b asgj konkrete. N protest kan qen rreth 70 banor, t cilt kan deklaruar pr mediat se protesta e tyre do t vazhdoj edhe n ditt n vijim, nse shteti dhe OSSH nuk marrin masat pr rikthimin e energjis elektrike tek ish-kabinat e plazhit t vjetr. M..Marsi
t atyre q jan pushuar. Sipas saj, ka nj tendenc t prokurorve pr t dhn masa arrest n burg dhe m pas ka rezultuar se qytetart kan qen t pafajshm. Ajo i ka konsideruar si mani krkesat e shumta dhe n do rast pr dhnien e mass arrest n burg. Ajo ka krkuar q prokurort t vlersojn maksimalisht krkesn pr t ndaluar shtetasit. Ndrkoh, kryeprokurorja, i ka konsideruar si mjaft t rnd 5 rastet kur pavarsisht se kan munguar elementet e veprs penale, akuza ka krkuar masn e arrestit n burg, ndrkoh q nuk ka qen e nevojshme q t merret ndonj lloj mase sigurie. Lidhur ngusht me kt praktik t keqe, numri nj i akuzs shqiptare ka krkuar q prokurort t jen profesional n punn e tyre e ta tregojn kt duke e thelluar hetimin dhe kaprcyer pretendimet jasht kornizave ligjore. T premten, Rama ka qen n Kor ku ka krkuar t njjtn gj nga ana e akuzs s ktij rrethi pr prfundimin e shtjeve t mbartura. N analiz ajo tha se jan t paktn 193 shtje nn hetim, t cilat do ti kalohen gjykats pas konkludimit t procesit hetimor pr kto dosje n vitin n vijim. Kryeprokurorja Ina Rama ka krkuar zbardhjen e ktyre dosjeve dhe kryesisht ato q kan t bjn me krimet kundr personit dhe t trafiqeve t paligjshme. Pasi sht njohur me treguesit, Ina Rama bri nj analiz pr problemet specifike t ktij institucioni q lidhen me hetimet e paprfunduara pr veprat penale. Th.Nika
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009 13
@ Shkrimtari
Ka tuar mimin Nobel pr letrsin n vitin 1998 dhe sht autor i 16 botimeve mjaft t suksesshme. S fundmi ka hedhur n treg nj libr alegorik, ku rrfehet prvoja e nj elefanti q udhton npr Evrop. N nj intervist t fundit tregon si ka nisur t shkruaj, jetn pas mimit Nobel dhe bindjet politike
NE FAQEN 20
N nntor, indiania solli n jet fmijn e saj t par, pas 40 vitesh t gjat pritjeje
Qyprilinjt
Foto fakt
Ndrsa anija hapsinore Discovery ishte n fazat e fundit para lshimit n hapsir, n Cape Canaveral t Florids hna e plot dukej sikur po i jepte bekimin pr nj rrugtim t mbar t misionit t radhs
nga momenti i emrimit t Mehmetit n funksionin e Vezirit t Madh dhe gjith periudha e qeverisjes prmbi gjysmshekullore prej Qyprilinjve t Perandoris Osmane, konsiderohet tanim prej t gjith politologve, kritikve dhe studiuesve t historis si periudha e nj qeverisjeje t qndrueshme, periudha e rivendosjes s prestigjit dhe autoritetit shtetror, periudha q ktheu kohn e art dhe t lavdis, e cila kish lluar t venitej q prej shekullit XVI pr kt perandori. Duke iu referuar dekadave q paraprin ngjitjen n pushtet t ksaj dere shqiptarsh nga Berati, kushteve t vshtira q kalonte Perandoria Osmane n fundin e shekullit XVI dhe llim t shekullit XVII, duket se ato karakterizoheshin nga: - Lkundja e thell e autoritetit qendror perandorak, dobsimi i bazs s shtetit osman npr provincat (pashallqet) e afrta dhe t largta... - Zvetnimi i drejtimit q shfaqej me mungesn e aftsis dhe rreptsis pr shkak t zvendsimit t drejtuesve nga jenier t dhunshm dhe grupe piratsh pa autoritet dhe aftsi drejtuese. - Indiferenca ndaj problemeve...
NE FAQET 18-19
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009 14
NDRYSHE
Rajo Devi Lohan sht gruaja indiane, e cila solli n jet n nntor fmijn e saj t par, n moshn 70-vjeare
REVOLUCIONI As ajo dhe as Baba Ram nuk mund t shkruajn dhe lexojn, kshtu q ata nuk kishin dgjuar kurr pr revolucionin mjeksor dhe bebet n provz, kur po prpiqeshin t sillnin n jet nj fmij. Por, fatmirsisht pr ta, nj fqinj kishte lexuar pr nj grua 60 vjee q kishte lindur dy binjak prmes fertilizimit articial n nj spital t vendit
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009 15
NDRYSHE
Nse para viteve 70 perndimort ishin msuar t hanin rreth nj tavoline dhe t diskutonin, me zhvillimet e shoqris s konsumit u bn gjithmon e m t shpeshta darkat prpara televizionit, duke shijuar ushqime t gatshme. Kto vakte na bjn t kursejm koh (nuk gatuhet m n shtpi), por pr shkak t prmbajtjes s madhe t yndyrave dhe sheqernave q prmbajn, shum njerz i kan shtyr drejt jets sendentare dhe obezitetit. PLAYSTATION Playstation sht nj tjetr shpikje e Sony-t q ka ndryshuar jetn ton e mbi t gjitha mnyrn ton t argtimit. I shfaqur pr her t par n Japoni, n
dhjetor t vitit 1994, kjo tastier pr videolojra u b shum shpejt nj nga ikonat e viteve 90, aq sa t rinjt e asaj dekade nisn t cilsoheshin si Brezi Playstation. Gjat rrjedhs s viteve, m shum se 100 milion playstation u shitn anemban bots. Rrjetet sociale Nse t rinjt e viteve 90 i prkasin Brezit t Playstation-it, ata t sotmit mund t quhen Brezi Facebook, nga emri i rrjetit social m t famshm n bot. Sot, miliona njerz komunikojn prmes rrjeteve social, duke shkmbyer mesazhe, foto dhe video. I krijuar n vitin 2004 nga nj ish-student i Harvardit, Mark Zuckerberg, Facebook sot
numron 175 milion antar. Mesazhet Jo vetm q i kan detyruar njerzit t shkruajn n mnyr articiale, por kan krijuar edhe nj fjalor t ri (shpesh t pakuptueshm) dhe nj gramatik t re (pr shkak t kuzimeve t hapsirs). SMS-t (akronim i short message service) jan tashm nj nga shpikjet prej s cilave njeriu e ka dhe do ta ket t pamundur t heq dor. Kartat e kreditit Ja n q u a j t u r n d r y s h e p a r a elektronike dhe sigurojn besueshmri dhe siguri. Edhe pse sot numri i mashtruesve q krkojn t klonojn kartat e kreditit sht i madh, prve
bindjes dhe siguris, kjo mnyr i lejon njerzit t harxhojn para n do cep t bots. Mikrovalt Jan rreze elektromagnetike, me nj gjatsi vale nga nj milimetr n nj metr. Fal tyre mund t prdorim telefonat celular, sistemin wi-fi dhe televizorin satelitor. Atletet Ekzistojn prej pothuajse nj shekulli, por n 40 vitet e fundit nuk jan m vetm nj mjet pr t praktikuar sportin, duke u br edhe nj objekt shum n mod fal emrave t mdhenj t sportit, si pr shembull, Majkll Xhordan, q i bn t veanta dhe t domosdoshme.
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009 16
FILM SHQIPTAR
AVENTUR
BIOGRAFI/ HISTORI
CINEMA AUTOR
MILITANTI
Regjia: Pirro Milkani Aktort: Timo Flloko, Agim Shuka, Artur Gorishti, Margarita Xhepa etj... Sinops: Nj lm nga kinostudio Shqipria e Re, viti 1965. Personazhe q mbetn t gdhendur n memorien kombtare, vepra t regjisorve q kaluan edhe kujt e Shqipris. Filmat m t realizuar shqiptar, me personazhe q kan ln gjurm n memorien e t gjithve; vepra t regjisorve dhe skenaristve m t mdhenj shqiptar.
ora 21:00
KLIMA
Regjia: Nuri Bilge Aktort: Ebru Ceylan, Nuri Bylge Ceylan, Nazan Kesal etj. Fitues n festivalin e Kans. Nj ift n krkim t nj lumturie q siu prket m dhe shkatrrimi i ngadalt me kalimin e stinve.
ora 22:00
ora 21.30
REPORTAZH
KRIM
AKSION
KOMEDI
LOJ SKUADRE
Regjia: Hark Tsui Aktoret: Jean Claude Van Damme, Dennis Rodman, Mickey Rourke Nj ish-agjent dhe nj trakant armsh kundr terroristit m t rrezikshm dhe enigmatik Stavros... Jean-Claude Van Damme, ylli i basketbollit amerikan, Dennis Rodman dhe Mickey Rourke, n nj loj pa rregulla.
GJENERATA X
ora 21:30
Aktort: Shannen Doherty, Jeremy London PERMBAJTJA: Dy shok t ngusht, tashm t braktisur nga t dashurat, e gjejn veten n nj qendr tregtare, ku diskutojn si ti rikthejn prsri ato.
ORA 21:30
ora 21:00
ora 20:05
06.30 Dokumentar Udhetime te pazakonta pj.11 07.30 Info (Lajme, Flesh, Moti, Horoskopi) 08:00 Reality Show ritr. Extreme 08.59 Programi i dites 09.00 Lajme 09.15 Moti 09:25 Film serial vizatimor Oborri i fermes pj.26 09.55 Film vizatimor ritr. Spongebob pj.9 10.30 Show Javor Prem. FansClub Big Brother 2 11.58 Programi i dites 12.00 Lajme 12.20 Moti 12.27 Talk Show ritr. Deja Vu 14.00 SHOW E DIELL NE TOP CHANNEL 25 19.28 Programi i dites 19.30 Lajme 20.00 Moti 20.05 Reportazh Exclusive 20.45 Premiere Show PORTOKALLI 3 22.50 Lajme 23.20 Moti 23.25 Film Serial Pr. West Wing pj.88 (sez.6/20) 00.25 Newsroom 01.00 Lajme 01.30 Moti 01.35 Film artistik ritr. Hakmarrja 90 mins LK 03.30 Lajme e moti 04.05 Muzike
HOROSKOPI
DASHI DEMI BINJAKET GAFORRJA LUANI
Parat do t hyjn dhe dalin nga llogaria juaj shum shpejt, por gjithsesi do t knaqni dshirat tuaja. N pun ju karakterizon nj intuit e shklqyer. Vshtroni me kujdes gjithka q ndodh rreth jush, pr t krijuar nj ide mbi kolegt e rinj t puns. Miq t rinj do t gjallrojn mbrmjen e sotme. sht dita m e keqe e muajit, e shkaktuar nga Hna n kundrshtim me shenjn tuaj. Tendenca juaj pr t prdorur nj ironi paksa thumbuese do t jet pa vend. Evitoni thashethemet n vendin e puns, n qoft se doni t shptoni imazhin dhe karriern tuaj. N dashuri do t shfaqen dyshime dhe xhelozi. Vetm nj prballje e sinqert me partnerin do ti zgjidh problemet tuaja. sht gjithmon e vshtir ti pranoni defektet me vetveten pr sa i prket karakterit tuaj, por n disa rrethana jan pikrisht kto q ju ndalojn n arritjen e objektivave t ksuara m par. Mundohuni gjithashtu t korrigjoni sjelljen tuaj ndaj personave q ju kan ndihmuar n momente t vshtira.
PESHORJA
AKREPI SHIGJETARI BRICJAPI UJORI PESHQIT
Kto dit mund tju paraqitet okazioni i duhur pr investime q do t rrisin t ardhurat tuaja. Informohuni q sot mbi nj biznes. Shndeti juaj krkon m shum vmendje. Marsi negativ n shenjn tuaj ka nj efekt lodhs dhe ju kshillon t bni nj pushim t rregullt e t merreni me ndonj aktivitet sportiv. Yjet pak t favorshme bjn q qielli juaj astral t jet gri, kshtu mund t mos keni shum besim tek aftsit dhe fati juaj sot. Mundohuni t kaloni do vshtirsi, duke prfunduar projektet q keni nisur, edhe pse dikush bn gjithka pr tju penguar.
N ambientin profesional, prqendrohuni m shum mbi organizimin dhe kryerjen me saktsi t do gjje dhe suksesi do t jet i garantuar. Mundohuni t vini n jet idet tuaja, duke qndruar me kmb n tok dhe duke dgjuar kshilln e personave kompetent.
N kt dit t veant do t bni gjithka mir. Do t keni takime, ftesa, mbshtetjen dhe ndihmn e personave q nuk e prisnit. Mundohuni ta shijoni kt dit me nj interes t ri prball njeriut q dashuroni. Promovime, bashkpunime t reja dhe mundsi t mira pune ju dhurojn knaqsi t mdha. Dita e sotme sht e karakterizuar nga nj lloj mbyllje n vetvete. Yjet sot pengojn realizimin e projekteve tuaja, sidomos n ato q i prkasin karriers. N qoft se do mundni, evitoni takimet e puns. Q nesr mund t eksperimentoni, pa br ndonj gaf t sikletshme.
Sot nuk do t ndiheni n formn e duhur, edhe pse Hna sht n shenjn tuaj, humori juaj nuk do t jet n nivelin ideal dhe disa shtje nuk i keni aspak t qarta. Mos e lini veten t pushtoheni nga pesimizmi, por prballojeni me entuziazm do problem. Dashuria do t kaloj n plan t dyt, pr fajin tuaj.
Hna te shenja e Demit i kthen t gjith planett n kundrshtim me shenjn tuaj, gj e cila do t sjell diskutime dhe humor t keq n familje e ambientin e puns. Mundohuni t modikoni pikpamjet tuaja, sepse duket q i ka kaluar koha. Klim paksa e ftoht n marrdhniet n ift, si shkak i nj konikti xhelozie.
E DIELE 15 MARS San Antonio @ Houston 02:30 Chelsea-Man City 14:30 Siena-Milan 15:00 Sampdoria-Roma 15:00 Lazio vs Chievo 15:00 Flamurtari-Dinamo 15:00 Aston Villa-Tottenham 17:00 Werder-Stuttgart 17:00 Malaga-Sevilla 17:00 Lyon-Auxerre 17:00 At Madrid-Villarreal 19:00 San Antonio @ Houston 20:00 Inter vs Fiorentina 20:30 Almeria-Barcelona 21:00 Paris SG-Marseille 21:00 Porto-Naval 21:15 E HENE 16 MARS West Ham-WBA 21:00 E MERKURE 18 MARS St Etienne Werder 20:30 Ajax Marseille 20:45 E ENJTE 19 MARS Zenit-Udinese 18:30 Shakhtar-CSKA M 18:30 Galatasaray-Hamburg 20:30
SSHD1 SS1 SS2 SS3 SS4 SS5 SSHD1 SS2 SS3 SS4 SS2 SS3 SSHD1 SS2 SS4 SS5 SS1 SS1 SS2 SS2 SS3 SS1
VIRGJERESHA
Interesa t reja kulturore dhe intelektuale do t shfaqen brenda jush, duke mos ju lejuar m t merreni me gjra q deri tani ju jan dukur humbje e kot kohe. Keni nevoj pr stimuj t rinj dhe yjet ju sugjerojn disa pr ti vn n praktik me miqt e vjetr dhe njeriun e zemrs.
Do t jeni shum t prqendruar n aspektin praktik dhe ekonomik t jets suaj. Bni kujdes, sepse pr t tuar sa m shum para, do ju duhet tju ik nga duart dashuria e personave q keni pr zemr. Parashikohen interesa t reja dhe mundsi t mira pr t organizuar nj udhtim q e ndrronit prej kohsh. Do ju kthehet nj shum parash dhn borxh nga ju.
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009 18
NDRYSHE
Ve reformave t thella dhe kurajoze pr konsolidimin e pushtetit, rivendosjen e stabilitetit dhe autoritetit politik t Perandoris, Mehmeti riktheu vmendjen n rritjen e fuqis dhe potencialit ushtarak osman. I takon pikrisht ktij njeriu merita e toreve t mdha e t njpasnjshme ushtarake, t cilat kthyen besimin e hegjemonis ekspansioniste perandorake
QYPRILINJT
Dinastia e Vezirve t mdhenj shqiptar n Perandorin Osmane
DR. IRAKLI KOCOLLARI
nga momenti i emrimit t Mehmetit n funksionin e Vezirit t Madh dhe gjith periudha e qeverisjes prmbi gjysmshekullore prej Qyprilinjve t Perandoris Osmane, konsiderohet tanim prej t gjith politologve, kritikve dhe studiuesve t historis si periudha e nj qeverisjeje t qndrueshme, periudha e rivendosjes s prestigjit dhe autoritetit shtetror, periudha q ktheu kohn e art dhe t lavdis, e cila kish filluar t venitej q prej shekullit XVI pr kt perandori. Duke iu referuar dekadave q paraprin ngjitjen n pushtet t ksaj dere shqiptarsh nga Berati, kushteve t vshtira q kalonte Perandoria Osmane n fundin e shekullit XVI dhe fillim t shekullit XVII, duket se ato karakterizoheshin nga: - Lkundja e thell e autoritetit qendror perandorak, dobsimi i bazs s shtetit osman npr provincat (pashallqet) e afrta dhe t largta... - Zvetnimi i drejtimit q shfaqej me mungesn e aftsis dhe rreptsis pr shkak t zvendsimit t drejtuesve nga jenier t dhunshm dhe grupe piratsh pa autoritet dhe aftsi drejtuese. - Indiferenca ndaj problemeve t rnda ekonomike, si qen shtjet financiare dhe inflacioni galopant i monedhs vendase. - Korrupsioni n mjediset juridike (ajo q ne i themi sot korrupsioni n drejtsi) dhe n administrat. - Dhnia e timareve jo ushtarakve, q ishin shtylla baz e funksionimit dhe gjallimit t ksaj perandorie, si dhe dhurimet e tyre t prkdhelurve t pushtetit. - Dobsimi i autoritetit t jenierve. - Rebelimi pr her t par i tregtarve vendas kundr autoritetit qendror. - Rnia e interesit pr rrugt e njohura tregtare, q kalonin npr territorin e perandoris dhe q lidhnin Evropn me Azin dhe zvendsimi i tyre me rrugt detare. - Prballimi i fronteve t panumrta t luftrave n Evrop kundr austriakve, polakve, gjermanve dhe koalicioneve t tjera hungareze e serbe, frontet n Azi kundr kazakve, rusve, azervve, iranianve, afganve etj... - Mediokriteti i sulltanve t fundit etj. T gjitha kto arsye, si dhe t tjera shkaqe n radh me to, e kishin shpn Perandorin Osmane, n mesin e shekullit XVII, n nj moment
N astet e rnda dhe krizat e thella, n momentet e humbjes s besimit dhe t amullis s drejtimit, pikrisht n mesin e shekullit XVII, emrimi i Mehmet Qypriliut si Vezir i Madh shnon periudhn e kthess s madhe n rrjedhat politike, ekonomike dhe ushtarake t Perandoris Osmane
dramatik, krize t thell me pasoja t rnda dhe pse jo t pariparueshme... Pikrisht n kto aste t rnda dhe krizash t thella, n momentet e humbjes s besimit dhe t amullis s drejtimit, pikrisht n mesin e shekullit XVII, emrimi i Mehmet Qypriliut si Vezir i Madh shnon periudhn e kthess s madhe n rrjedhat politike, ekonomike dhe ushtarake t ksaj Perandorie. ( Ro b e r t Ma n t ra n , Hi s t o r i a e Perandoris Osmane, Dituria, 2004, f.235) Nga burime zyrtare osmane dhe studime t autorve t specializuar n kto fusha, pohohet dhe nnvizohet n mnyr unanime se Mehmet Qypriliu rridhte nga nj familje fisniksh shqiptar t krishter nga Berati, e cila kishte emigruar dhe qe vendosur n zonn e Edrenese, afr Merzifonit, n qytetin Qpry, n territoret q kuzohen me Bullgarin nga veriu dhe Greqin nga perndimi. Nga vendvendosja e ksaj familjeje emigrante ata morn edhe mbiemrin e njohur Qyprili (si dihet, pr nder t fams q pinjollt e ksaj familjeje tuan n karriern politike dhe ushtarake, sot ky qytet quhet Vezirqpry). N kto territore ka edhe vendosje t tjera emigrantsh shqiptar, por ky fenomen dhe kto territore jan ende t pastudiuara... (Nga burime osmane, National Master Enciclopedia Kara Mustafa) Q n mosh t vogl ai kreu shrbime t ndryshme n Saraj, vend ku u lidh me Husrev Pash Boshnjakun, i cili m pas u caktua Vezir i Madh. Mehmeti pati nj kreshendo n hierarkin politike t vendit, pasi kishte kryer me sukses nj numr detyrash dhe funksionesh n radht e ushtris, administrats qendrore dhe deri guvernator i Tripolit. Ishte Valide Sulltane q ndrhyri pr emrimin e tij n funksionin e Vezirit t Madh, m 15 shtator 1656. Mehmet Qypriliu e pranoi kt detyr me kushtin q t merrte funksionet, t drejtat dhe autoritetet maksimale ligjore, t cilat e bnin at si Vezir t Madh, t gjithfuqishm. MEHMET QYPRILIU (1656-1661) Ishte viti 1656 kur frenat e vrteta t pushtetit n Perandorin Osmane i mori Mehmet Qypriliu (duke ln vetm nn hijen e fronit mbretror
Sulltanin). Pushteti i tij zgjati deri m 1661. Mandej, kt funksion e mori i biri i tij, Fazil Ahmet Pash Qypriliu, ose Qyprilizadeja, i cili qndroi n kt fron pr gati 15 vite, prej vitit 1661, deri n vitin 1676. Pastaj sht dhndri i tij, Kara Mustafa Pash Merzifonuliu, i cili ushtroi funksionin e Vezirit t Madh prej vitit 1676, deri n vitin 1683, vezirati i t cilit prfundoi n mnyr tragjike pas dshtimit t rrethimit t Vjens. *** Duke folur pr t parin e ksaj dere shqiptarsh n fronin e Vezirit t Madh, Mehmetin, sht e uditshme dhe gati paradoksale kur dgjon faktin se ky burr ishte n mosh t thyer, mbi shtatdhjet vje, kur mori funksionin dhe detyrn e rnd dhe t vshtir. (Nse do ta njehsonim nga vlerat dhe t drejtat politike-juridikeligjore, ky funksion balancohet me shefin e ekzekutivit, apo me Kryeministrin e vendit, bile me t drejta m t zgjeruara). Ai kishte aq vite n shpin, saq zakonisht njerzit e asaj moshe mendojn se sht momenti optimal pr tiu larguar pretendimeve pr karrier dhe arrivizm politik pr ofiqe dhe lavdi. sht koha e nj piku kur dokush do t mendonte t shkonte qet-qet drejt ports s rehatshme
dhe pa andralla t pleqris. Por, duket q ky burr, Mehmeti, ka qen far e nj karakteri t fort, vital dhe me energji t veanta, me ndrra t veanta pr t realizuar misione t mdha. E themi kt, pasi si shprehet Robert Martram (Historia e Perandoris Osmane, f.220), nj histor ian i njohur i Perandor is Osmane, duhet t vinte n fuqi nj Vezir i Madh si Mehmet Qypriliu (1656), q shteti osman t njihte gjat njzet viteve nj riprtritje t dukshme, e cila fatkeqsisht u njollos nga humbjet e luftrave n fund t shekullit XVII (si qen dshtimi n rrethinat e Vjens n vitin 1863, prparimet e rusve n Ukrain dhe n Krime), t cilat e shpun Turqin n vitin 1699 te Traktati i Karlovacit, i pari traktat q u nnshkrua nga osmant jo n dobi t tyre. Ve r e f o r m a v e t t h e l l a d h e kurajoze pr konsolidimin e pushtetit, rivendosjen e stabilitetit dhe autoritetit politik t Perandoris, Mehmeti riktheu vmendjen n rritjen e fuqis dhe potencialit ushtarak osman. I takon pikrisht ktij njeriu merita e fitoreve t mdha e t njpasnjshme ushtarake, t cilat kthyen besimin e hegjemonis ekspansioniste perandorake. N radhn e fushatave t bujshme q ndrmori, drejtoi dhe fitoi Mehmeti, ishte rimarrja mbas betejave t njohura
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009 19
navale t ishujve t humbur t Egjeut, si Tenedos dhe Limnosit, nga duart e Republiks se Shn Markut, pra venedikasve. Fitoret detare mbi veneciant n korrik 1657 dhe vemas rimarrja e dy ishujve n hyrje t ngushtics s Bosforit, n shtator t vitit 1657, i riktheu Perandoris nj pozicion t rndsishm, strategjik ky, q n t kundrt do ti kishte kushtuar asaj mjaft shtrenjt, pasi n kt mnyr fuqia perndimore mund realizonte kundr Stambollit nj bllokad ekonomike me rrjedhoja t paparashikuara. Ndr pasojat e pritshme nga bllokimi i hyrjes s Bosforit ishte ndrprerja e furnizimit t Stambollit e m gjer me ushqime, drithra dhe krcnimi eventual nga zija e buks. Situata t tilla mund t krijonin dhe favorizonin kushte pr revolta dhe kryengritje t brendshme, t cilat pa asnj mdyshje do t tronditnin seriozisht Portn dhe vet Perandorin. Sigurimi i ngushticave, vendkalimeve t lira dhe t rndsishme detare i dha mundsi Mehmetit tu rikthehej problemeve t brendshme. Ndshkoi n mnyr t menjhershme kadizadt, q ishin ekstremist fetar. Dnoi me vdekje gjeneralin Ahmet Pash Abaza, i cili qe ngarkuar pr t mbrojtur bazn e rndsishme detare t ishullit t Tenedos dhe q ua kishte dorzuar at venedikasve. U kthye dhe shtypi nj
kryengritje t spahinjve dhe i spastroi radht e tyre nga kundrshtart konspirativ. N vitin 1658, me gjith moshn e tij t thyer, Mehmeti iu drejtua me nj ushtri numeroze Transilvanis, ku Princi i saj, George II Rakozi (Rakozi ishte sundimtar hungarez i Transilvanis. N vitin 1649 lidhi aleanc me kozakun Bogdan Khmelinski dhe gospodarin e Moldavis, si dhe at t Vllahis, Vasile Lupu dhe Matei Basarab. N aleanc edhe me Karlin X Gustav t Suedis, ai zgjeroi pushtetin e tij duke marr territoret e Polonis, Krakovin dhe Varshavn... Por, n momentin q kjo aleanc u shthur, ndrrat e tij pr t marr fronin e Polonis u shprbn... N momentin e prshtatshm, n janar t vitit 1659, forcat osmane qen drejtuar kundr tij dhe e kishin thyer kryengritsin. Por, ai ishte rikthyer, grupuar dhe rebeluar prsri, gjersa n maj t vitit 1660, forca t komanduara nga Veziri i Madh qen ndeshur n nj betej t ashpr, ku kryengritsit u thyen keq, Rakozi u plagos rnd dhe nga plagt pak dit m von vdiq), kishte arritur fitore t bujshme duke marr nn kontroll tr territoret dhe krahinat e ksaj shtrirjeje gjeografike. N betejn e prgjakshme, forcat osmane t komanduara nga Mehmeti korrn nj fitore t bujshme dhe kthyen n fron Akos Barksain. (Otoman Empire, f.774)
N vitin 1658, me gjith moshn e tij t thyer, Mehmeti iu drejtua me nj ushtri numeroze Transilvanis, duke arritur tore t bujshme dhe marr nn kontroll tr territoret dhe krahinat e ksaj shtrirjeje gjeograke
Pasi siguroi kufijt verior evropian dhe vendosi stabilitetin e nevojshm mbi to, Mehmeti iu drejtua me forca t shumta nj kryengritjeje t fuqishme t himarjotve, t cilt ishin rebeluar kundr masave t ashpra dhe qndrimit t rrept t Qypriliut. Kryengritsit e udhhequr nga Kara Hasan Pasha Abaza prparuan me shpejtsi deri n Anadollin Perndimor dhe synimi i tyre ishte t vrisnin Vezirin e Madh. Por, me nj kuraj t pazakont, Mehmeti veproi me egrsi kundr tyre, duke mobilizuar mijra spahinj dhe duke dnuar me vdekje mjaft t tjer... Numri i prgjithshm i t ekzekutuarve, si tregojn statistikat, ishte rreth 4000 vet. N betejn frontale me t rebeluarit, n dhjetor t vitit 1658, ata u thyen keq dhe kryetart e tyre u ekzekutuan t gjith muaj m von. Brenda disa muajve, Mehmeti mposhti n beteja t ashpra edhe forcat kryengritse q kishin fituar terrene t gjra n Egjipt dhe Antalia, n vitin 1659. Duke iu kthyer anarkis financiare, korrupsionit, shmangies s detyrimeve, mospagimit t borxheve t mdha, Mehmeti rivendosi nj politik t ashpr dhe kontroll t rrept fiskal, duke imponuar rihartimin e t gjitha evidencave t falsifikuara t t pasurve dhe rikthimin n arkn
e shtetit t bor xheve financiare, si dhe ndshkimin e tregtarve t privilegjuar nga administrata e lart shtetrore, pr shkak t lidhjeve q ata kishin me ta. Veziri i Madh ndrmori gjithashtu nj fushat radikale pr ndshkimin e mashtruesve dhe detyroi mbledhsit e tatimeve dhe zeamett t ribnin evidenca t sakta t detyrimeve t falsifikuara. Si rezultat i masave radikale t ndrmarra nga Qypriliu, taksat dhe tatimet filluan t paguheshin me korrektsi, aq sa brenda nj kohe t shkurtr arka e shtetit filloi t prballoj shprndarjen n koh dhe rregullisht t pagave t ushtris dhe, pr her t par mbas shum vitesh, t ardhurat n buxhetin shtetror ishin n baraspesh me shpenzimet, n masn 593 milion aspra (Ottoman Empire Turky - Mehmet IV, f.437). Me h m e t Q y p r i l i u p r m e n d e t gjithashtu edhe pr faktin se n vitet q ai drejtoi Perandorin, ndoshta ishte i pari, dhe pse jo ndr m t dalluarit, n mbshtetjen q u dha krijuesve, shkrimtarve dhe njerzve t letrave, aq sa nga personalitetet e njohura t ksaj fushe, Naima-ja e prmend vemas pr kt kontribut ( J.A.R. Mariot, The Eastern Question An Historical Study of Europian Diplomacy, Oxford University, Clarendom, 1919, f.95-115). Por, padyshim n vitet e karriers s tij nuk duhen anashkaluar edhe nj numr aktesh q errsojn figurn e Mehmetit. Kshtu mund t prmenden ekzekutimet me vdekje q ai urdhroi kundr npunsve dhe zyrtarve t njohur t administrats s tij. Nuk mund t mos prmenden masat arbitrare q ai ndrmori kundr tregtarve francez, vetm pr faktin se qeveria e Luigjit XIV kishte mbshtetur venedikasit, nuk mund t anashkalohet stanjacioni i operacioneve detare pr marrjen e Krets prej venecianve, si dhe trheqja e tij nga disa fronte lindore n prballje me rust etj. Por, nse do t duhej t prkufizonim dimensionet e veprs s ktij shqiptari, si i pari i ksaj fare n fronin e Vezirit t Madh n Perandorin Osmane, ndoshta do t shkonte m mir prcaktimi q studiuesi Mariot i ka br Qypriliut n veprn e tij, The Easter Question..., duke theksuar: Sukseset brilante t flots veneciane kundr forcave osmane n Egje dhe Mesdhe, t lidhura kto me degjenerimin dhe korrupsionin galopant t sulltanve dhe administrats osmane n trsi, dukej qart q, n mesin e shekullit XVI, po krcnonin me shthurje dhe shprbrjen e pashmangshme t tr Perandoris. Ajo kishte arritur kshtu n pikn m t ult dhe kritike t saj. Por, tamam n kt koh t pashpres, n vitin 1656, Perandoris i rikthehet nj ringjallje e pabesueshme!!! Kjo ringjallje u dedikohet energjive vigane dhe t mahnitshme, aftsive t shklqyera t nj njeriu t vetm shqiptarit Mehmet Qypriliut... Ai pranoi t sulmonte me kuraj misionet e vshtira t ngarkuara... me nj kusht: t insistoj se do ta bnte kt vetm duke u investuar me tr autoritetin e tij absolut... Kushti i krkuar prej tij u pranua! N kto rrethana ai u hodh dhe u dedikua i tri mbi misionin e tij historik dhe ja arriti t dal fitimtar!!! ( J.A.R. Mariot; The Eastern Question An Historical Study of E u r o p i a n D i p l o m a c y , O x f o r d University, Clarendom, 1919, f.95-115) Mehmeti, ky burr shteti i shquar, q u ngjit i pari n fronin e Vezirve t Mdhenj, duke hapur rrugn pr nj dinasti t tr dhe pinjoll t tjer t mvon shqiptarsh, vdiq pak muaj pas dorzimit t detyrs dhe fronit, n fund t vitit 1661, duke ln n kt detyr t birin, Ahmet Pashn. (vijon n numrin e ardhshm)
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009 20
NDRYSHE
Ka tuar mimin Nobel pr letrsin n vitin 1998 dhe sht autor i 16 botimeve mjaft t suksesshme. S fundmi ka hedhur n treg nj libr alegorik, ku rrfehet prvoja e nj elefanti q udhton npr Evrop. N nj intervist me revistn italiane, LEspresso, tregon si ka nisur t shkruaj, jetn pas mimit Nobel dhe bindjet politike
Saramago
Jam nj elefant i zgjuar
oze Saramago ka lindur n Portugali, n vitin 1922, n nj familje aq pak t msuar me t shkruarin, sa ti ngatrronte edhe emrin n regjistrin e lindjes (Saramago do t thot barishte t kqija). Ka fituar mimin Nobel pr letrsin n vitin 1998 dhe sht autor i 16 botimeve mjaft t s u k s e s s h m e. S f u n d m i ka hedhur n treg nj libr alegorik, ku rrfehet prvoja e nj elefanti q udhton npr Evrop. N nj intervist me revistn italiane, LEspresso, tregon si ka nisur t shkruaj, jetn pas mimit Nobel dhe bindjet politike. Zot i Saramago, s i n i st t shkruanit? E kujtoj shum mir. Po lexoja nj faqe t Rilke, kur papritmas m lindi nj ide, e cila m frymzoi pr t shkruar librin tim t par, Toka e Mkatit. Nuk kishte asnj lidhje mes asaj q po lexoja dhe ides. Nuk ekziston ndonj shpjegim i sakt pr kto gjra: thjesht ndodhin. Q ather, prej 62 v i tesh nuk keni ndalur m s shkruari. do t kishte ndodhur sikur t mos kishte ardhur ai frymzim? Do isha br prkthyes, besoj. Aktivitet q gjithsesi sht i lidhur me analizn e me letrsin. far sht letrsia pr ju? sht nj mnyr pr t shpjeguar at q ndjej dhe at q nuk ndjej. sht nj mnyr t jetuari, nj mnyr pr t qen, pr t analizuar realitetin prreth. far msohet duke shkruar? Po ju ndryshoj pyetjen. Si msohet nga e ecura? Duke ecur! Kshtu q prgjigjja sht: duke shkruar. Duke shkruar shum. Dhe duke lexuar, natyrisht. T f l a s i m p r ro m a n i n H i stor i a e Elefant i t. Prse ken i zgjedhur kt h i stor i t vrtet? Shum personazhe prplasen me njri-tjetrin gjat zhvillimit t ngjarjeve, hyjn e dalin, shpesh me tone komike...
Hoze
Jemi t vdekshm dhe do t ishte udi po t mos ndaleshim te vdekja. Por jo sepse i trembemi: frika nga vdekja sht m e vogl nga sa besohet. Msohemi me iden se do vdesim dhe prpiqemi t jetojm sa m mir t mundemi
far efekti donit t krijonit? Mendova se do ishte nj histori origjinale: nj elefant q sillet npr Evrop, duke vrejtur sjellje pak a shum t uditshme. Kafsht jan shpesh m t ndjeshm e perceptues se njerzit. Prve ksaj, ai libr nisi si tregim e mbaroi roman. E shkrova menjher pas nj smundjeje t rnd dhe m lodhi shum. T shkruarit ju ndihmoi pr t ln pas dobs i n ps i kofizike pas smundjes? Do t thosha se sht pikrisht kshtu: forca magjike e letrsis! Te mua, t paktn, bn kt efekt. Nuk e kam t vshtir t prqendrohem mbi nj flet letre. Prkundrazi, e l botn jasht n astin kur ulem t shkruaj. Nj her shkrova nj roman t tr me puntort q vazhdonin punn n shtpi, duke br shum zhur m. Ndrkaq, as q i dgjoja! T i kthehem i elefant i t . S i mund t shprehet perceptimi apo ndjeshmria e kafshve? Qeniet njerzore jan vrtet shum t veanta. Nuk mund t them se nuk jan t ndjeshme, e megjithat jan t vetmet q nuk msojn nga prvojat dhe historia e tyre. Thuhet se qenia njerzore sht e vetmja qenie e gjall n gjendje t pengohet dy her n t njjtin gur. Kjo sht nj thnie e urt portugeze n fakt. Un them, sikur t ndodhte vetm dy her, do t qem me fat. Bhet fjal pr nj pafundsi pengimesh, e gjithnj te i njjti gur. Duket se nuk duam t msojm nga gabimet tona. Ndrkoh q, n rast se pr shembull nj mace bie n nj kurth e mbetet e plagosur, ajo nuk kalon m andej. Ose n rast se del e jerr nga beteja me nj mace tjetr, i rri larg n t ardhmen. Ndrsa qenia njerzore shkon t luftoj n Irak jo nj her, por dy. A nuk sht pr t vrar mendjen? Don i t thon i se qen i et njerzore jan t paafta t nxjerr in msime nga prvojat q u v prpara jeta apo historia?
Sigurisht q jan t afta, por nuk duan. Pr shembull, italiant nuk kan msuar asgj prej prvojs historike, dhe m duket se as q kan qejf ta bjn: i referohem qeveris aktuale. Ti kthehemi Solomonit, far vren elefant i s i mpat i k gjat rrugtimit t tij? Mungesn e koherencs n sjelljet e qenies njerzore n p rg j i t h s i , t e n d e n c n imperialiste, etjen pr pushtet e pushtime, me t ciln qenia njerzor nuk ngopet dot kurr n kurriz t m t dobtve. Solomoni mendon: Njerzit jan vrtet shum t ngjashm me ne kafsht, por shpesh shum m t kqij. Po ju jap nj shembull. Solomoni kalon Alpet, pikrisht si Aleksandri i Madh para shum shekujsh. Kalon n krahun italian, ku emrat e rrugve jan shkruar n gjermanisht dhe habitet. Gjuht m t forta glltisin m t dobtat, ja nj realitet q ka ekzistuar gjithmon. Drama ju lejon t shprehni opinionin personal mbi temat aktuale? Po. Besoj se sht e natyrshme pr nj autor t shprehet mbi temat aktuale, veanrisht n form kritike. sht nj prej funksioneve t letrsis. Nuk ju duket kshtu? Pra, tr i llet art i st i ke mund t shrbejn pr t i dhn bots mesazhe e pr t dnuar padrejtsit? Jo domosdoshmrish, por sht nj mundsi q ekziston dhe sht mir t shfrytzohet, sigurisht pa e tepruar. Them se sht nj tendenc e natyrshme, q n disa raste nuk shfrytzohet si duhet. N tre prej romaneve tuaj t mparshm, Traz i m i i vdekjes, Verbr i a dhe Ese mbi qartsin, vdekja sht e kudondodhur. Prse kaq dendur kjo tem? Jemi t vdekshm dhe do t ishte udi po t mos ndaleshim te vdekja. Por jo sepse i trembemi: frika nga vdekja sht m e vogl nga sa besohet. Msohemi
me iden se do vdesim dhe prpiqemi t jetojm sa m mir t mundemi. mimi Nobel sigurisht ua ka ndryshuar jetn: pr mir a pr keq? Sigurisht q e ka ndryshuar: e ka br m t ndrlikuar, gj q ndoshta sht edhe normale. Por nuk m ka ndryshuar mua, ju siguroj pr kt. Jam tamam ai person q isha pa mimin Nobel. far projektesh keni pr t ardhmen? Po punoj mbi nj roman t ri, i cili duhet t mbaroj brenda nj viti, por nuk mund t them asnj fjal mbi t. Nga kndvshtrimi i besimit tuaj te komun i zm i , c i la sht e ardhmja e s majts n bot? F i lma e art i kuj mb i v i tet e terror i t, pr shembull, kan hapur temn e dhuns pr t shtn n dor pushtetin. Nse pranohet dhuna si mjet ndryshimesh apo pr marrjen n dor t pushtetit, duhet pranuar gjithashtu q edhe pala kundrshtare do t prdor t njjtin mjet. Dhuna prodhon dhun. M rast se duam t ndrtojm demokracin n gjith botn, gj q m duket absolutisht e domosdoshme, duhet t llojm me konkretizimin e ideve t s majts s vrtet socialiste, t bazuara te parimet e barazis. Ky do t ishte nj llim i mbar. 16 nntor i n e shkuar, n prvjetorin e 86-t t lindjes, ju hapt nj blog n internet. far raporti keni me teknologjin: dashuri, urrejtje apo nevoj? Nuk ndihem shum i lidhur me teknologjin. Dhe kush sht i lidhur n moshn time? Progresi na ofron mjete t reja, na prket ne t vendosim si ti prdorim. Kshtu q as dashuri e as urrejtje, do t thosha ve nevoj. E ndoshta edhe frymzim. Jeni akuzuar n t shkuarn pr antisemitizm. Si reagoni ndaj ksaj akuze? (Ngre duart) mund t bj tjetr? Marr nga LEspresso
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
BOTE
21
gjitha problemet, tha ministri britanik i kabinetit pr rrjetin BBC. Sigurisht, kur ke 20 njerz n nj dhom, do t ket diferenca opinionesh. Secili nga
vendet duhet t vendos si t veproj me ekonomin e vet. Ai shtoi pr BBC-n se t gjith t pranishmit n takim pranonin se bota po prballet me rrethana t
jashtzakonshme dhe se shtetet gjendeshin para detyrimit pr t mos br gjithka lipsej pr t mbshtetur ekonomit. Nuk bhet fjal ve pr nj nevoj
ekonomike, por po t marrim parasysh se 90 milion njerz npr bot rrezikojn ti kthehen varfris, sht gjithashtu nj domosdoshmri morale.
Mosk
Evropiant kan ln t kuptohet se nuk kan ndr mend t shpenzojn edhe m shum fonde pa par rezultate
takim tjetr t G20-s n Londr. G20 sht nj grupi informal, i prbr prej shteteve m t fuqishme n Evrop, t cilat s bashku prfaqsojn 85 pr qind t ekonomis botrore. N t prfshihen Argjentina, Australia, Brazili, Kanadaja, Kina, Franca, Gjermania, India, Indonezia, Italia, Japonia, Meksika, Rusia, Arabia Saudite, Afrika e Jugut, Koreja e Jugut, Turqia, Britania e Madhe, Shtetet e Bashkuara t Ameriks dhe Bashkimi Evropian. N hapjen e sesionit t djeshm, ministri i kabinetit britanik Alister Darling, prgjegjs pr financat dhe ekonomin e vendit, tha se ishte i sigurt se takimi do t arrinte sukses n tri qllimet e tij kryesore: mbshtetjen e ekonomive, nxitjen e kreditimit bankar dhe sigurimi se veprimet do t jen t dobishme pr gjith ekonomin botrore. Shtetet e Bashkuara t Ameriks, me mbshtetjen e Britanis, krkojn q qeverit e tjera, veanrisht ato t Evrops kontinentale, t veprojm edhe m energjikisht pr t nxjerr ekonomit nga recesioni. Por, evropiant kan ln t kuptohet se nuk kan ndr mend t shpenzojn edhe m shum fonde deri n astin kur t vrehen rezultatet e nancimeve qeveritare t deritanishme. Kancelarja gjermane, Angela Merkel, tha ksaj jave se prpjekjet nuk duhet t prqendrohen te shpenzimet e mtejshme, por te ngritja e nj sistemi q do t ndalonte prsritjen e t tilla krizave n t ardhmen. Pas nj takimi kok m kok po t shtunn me Kryeministrin britanik Gordon Braun, Angela Merkel bri me dije se paketat ndihmse t deritanishme t shtetit gjerman zinin 4.2 pr qind t GDP-s s vendit. Gjithashtu tha se Gjermania ishte avangard n t gjith Evropn n kt kuadr, duke shtuar se duheshin pritur efektet e paketave t deritanishme prpara se t vendosej pr paketa t reja ndihmse. Gordon Braun u shpreh se t gjitha shtetet kishin marr masat prkatse pr t dal nga kriza dhe se tani shtetet e G20-s duhet t prqendrohen te marrveshjet e prbashkta pr politikat monetare dhe mbikqyrjen e bankave. Ndrkaq, Alister Darling, i cili edhe po drejton kt takim n Suseks, hodhi posht zrat q isnin pr mosmarrveshje dhe ashprsime tonesh mes antarve t grupimit G20. N prgjithsi besoj se kemi gjetur gjuhn e prbashkt mbi t
j ocer i lart i forcave ajrore ruse tha t shtunn se Presidenti venezuelas, Hugo avez, kishte ofruar nj ishull si baz t prkohshme strategjike pr bombarduesit rus. N nj deklarat pr agjencin e lajmeve Interfax, she i Shtabit t Forcave Ajrore t distancave t largta, Anatoli Zhikharev, shtoi se edhe Kuba mund t shfrytzohej pr nj qllim t till. Gjithsesi, Kremlini nnvizoi se situata n fjal sht hipotetike. Ushtria po et pr mundsi teknologjike, kjo sht e tra, tha pr The Associated Press Aleksei Pavlov, nj zyrtar i Kremlinit. Mund t komentonim vetm n rast se situata do t shnonte zhvillime. Gjenerali Anatoli Zhikharev tha se avez kishte vn n dispozicion nj ishull t tr bashk me nj aerodrom dhe se n rast t nj vendimi t mundshm politik, mund t bhej i mundshm prdorimi i ishullit nga forcat ajrore ruse.
Itali
Holokausti i Gazs sht nj ngjarje historike dhe nj pik kthese tragjike, thuhej n mesazhin e liderit islamik
regjistrimin. Holokausti i Gazs sht nj ngjarje historike dhe nj pik kthese tragjike. Rruga e rikthimit t Al Aksas krkon lidershipin e duhur, thuhej n mesazh, duke iu referuar xhamis s Jerusalemit, q konsiderohet vend i shenjt, i treti pr nga rndsia n botn myslimane. Sipas liderit t Al-Kaeds, xhamia duhet liruar me do kusht nga kontrolli izraelit. N mesazh shtohej se sht m se e qart q disa lider arab i jan bashkuar konspiracionit t aleancs kryqtare-sioniste
kundr palestinezve t Gazs. Jan pikrisht ata q Amerika i prshkruan si lidert e moderuar t bots son, vazhdonte mesazhi. Bin Laden u krkonte t gjith myslimanve t ndihmonin kryengritsit irakian, n mnyr q t mund t mposhtin aleatt e
sionistve (Shtetet e Bashkuara t Ameriks). Pas ksaj, zri i ftonte lufttart ti drejtoheshin Jordanit pr ta liruar gjith Palestinn nga pushtimi izraelit q nga deti deri n lum. Me Palestin zri ka parasysh rajonin mes Detit Mesdhe dhe lumit Jordan, ku prfshihet shteti i Iz-
raelit, tokat palestineze t Bregut Perndimor dhe Gaza. N mesazhin e tij t fundit, n janar t ktij viti (edhe pr at mesazh nuk u dhan garanci mbi vrtetsin) Bin Laden thirri pr nisjen e Xhihadit, ose lufts s shenjt, pr t ndaluar fushatn ushtarake t izraelit n Gaz.
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
22
SOCIALE
Dita e Vers
sht zhdukur dje bari n parkun Rinia n qendr t kryeqytetit dhe kjo jo pr shkak t ndonj katastrofe, por prej festimeve t dits s vers. Kryeqytetasit kan braktisur pr or t tra shtpit, si n qendr ashtu edhe n periferi, pr t shtitur dhe soditur mes klounve t cirkut, bands muzikore, tingujve t karaokes dhe surprizave t tjera t organizuara nga Bashkia e Tirans pr kt fest. Madje, nuk kan munguar as turmat e njerzve q kan rrethuar nga t gjitha ant pasareln e veant t mods n bulevardin Dshmort e Kombit, ku 50 vajza kan shfaqur veshjet e stiluara nga student t shkolls s ktij arti. M t knaqur n kt fest-rrokopuj t prgjithshme kan qen fmijt, q kan lodruar si elektrone t lir pa u brtitur kush, por duke u mbajtur nn vzhgim pr t mos humbur. Kndi i librave, ku shtpit botuese kan reklamuar risit e sezonit, dje ka trhequr jo pak vmendjen e qytetarve, q kan mbipopulluar bulevardin kryesor n Tiran. E ndrsa nga njra an e parkut Rinia fmijt shijonin muzikn e knduar nga bashkmoshatart e tyre, t rinjt kan zgjedhur kndin tjetr, at m pran Lans, pr t ndjekur
muzik moderne. Amvisat kan nxituar n kt dit feste, q ashtu t veshura si kan mundur pr m mir, tu drejtohen gatimeve tradicionale. Recetat e ballokumeve, apo gatimeve t tjera kan prmbushur plotsisht
knaqsin e tyre, me mendimin se t nesrmen apo n nj tjetr dit feste mund ti provojn n kuzhinat familjare. Sot qenka shum mir, po shtisim me fmijt, t bjm tjetr, sht dit vere, thot
Zanafilla
Sadetja, e cila trheq me vete edhe dy kolopu faqekuq, q mbajn n duar akullore dhe tullumbace. T lumtur dhe me fytyrat q u rrzllejn jan edhe shitsit ambulant. Si pr dit feste ata nuk kan munguar q t pasurojn tezgat e tyre me gjithfarlloj lodrash pr fmij, por edhe mblsirash, akulloresh, apo bizhuterish pr mamat. E ndrsa ort e dreks u dukn sikur e fashitn nga pak festn, ajo sht ringjallur m fort gjat pasdites, teksa sht zhvendosur nga bulevardi kryesor n zonn e Bllokut. Pistat muzikore pr grupet e rokut t ardhura nga Danimarka, Holanda dhe ekia kan mbajtur ngjitur pas tyre pr shum koh mjaft kureshtar dhe prpara nisjes s koncerteve. M tej, tingujt e fort t rokut kan ndezur t gjith zonn e Bllokut, duke nisur q nga ura e Shallvareve dhe deri te prfundimi i rrugs pedonale prpara Vils 31. Ata q kan mbetur turivarur dje, kan qen drejtuesit e automjeteve, q jan detyruar t presin n radh t gjata, pr shkak t trafikut t kufizuar. E ndonse Bashkia e Tirans kishte njoftuar q m par pr kto bllokime t rrugve kryesore, srish shqiptart kan demonstruar se nuk jetojn dot pa makinat e tyre t lira a t shtrenjta. A.Rr.
Takimet
kot u lodh politika shqiptare t zyrtarizoj nj fest pagane t qytetit t Elbasanit n kryeqytetin shqiptar. Festa e vers, q tashm ka vite q i ka kaluar kufijt administrativ lokal, sht festuar denjsisht n qytetin e lindjes. Atmosfera e djeshme ka treguar m s miri se Elbasani ishte n fest. Aktivitetet filluan nj dit m par, pr ti qndruar besnik tradits qindrashekullore dhe dita e re i ka gjetur qytetart zgjuar. Amvisat e vjetra dhe t reja t ktij qyteti kishin dit q prgatisnin ballokumet, mblsirn tradicionale, jo vetm pr vete, por pr mijra mysafirt q u bashkuan me elbasanllinjt n kt dit feste. Banor t fshatrave prreth kan mbrri-
Takimet
kan shoqruar m pas kreun e ekzekutivit n ambientet e panairit tradicional t dits s vers. Pr rreth 45 minuta, kreu i qeveris ka shtitur gati t gjitha pavijonet e panairit, q sht
pagzuar me emrin e fests elbasanase. Ai sht prshndetur me prfaqsuesit e pavijoneve t ktij panairi, t cilt i ka prgzuar pr prezantimin dinjitoz q i bhet biznesit elbasanas. Ju uroj
vijuar m pas me prag-prurimin e sistemit t filtrimit modern t kompanis Kurum. Ktu ai ka pasur mundsi t takohet dhe me kryebashkiakun, Sejdini. N festime kan marr pjes edhe kreu i LSI-s, Ilir Meta dhe ai i PADs Neritan Ceka, t cilt kan mbrritur ve e ve. Ministri i ri, Turku, ka prezantuar pr her t fundit si kreu i qarkut, planin urbanistik m modern pr t katr rrethet q mbulon Prefektura e Elbasanit. Pritej q n qytetin e ballokumeve t vinte si mik edhe ish-kryeministri Fatos Nano, po me gjith paralajmrimet ai nuk ka ardhur n Elbasan. Festa sht shtrir edhe n rrethinat e qytetit pr tu kurorzuar n mbrmje npr shtpit e elbasanasve. Besim Dybeli
Kuks
Breaking Views
Fier
dhe idet e veanta q mund t gjenden pran dyqaneve Vodafone. Festimi i dits s vers do vit, sht kthyer n nj festim t dashur pr t gjith ne, dhe Vodafone Albania me prkushtimin ndaj klientve dhe mbshtetjen ndaj artit, i ofroi kryeqytetasve nj koncert special, q do t kujtohet gjat. Me nj sken t dizajnuar nn tapetin e kuq dhe me qindra flutura shumngjyrshe q lidhnin 2 pjest e urs s madhe, Vodafone Albania mirpriti kngtaret m t njohur shqiptar. Asgj nuk mund t ishte m e bukur dhe trheqse se sa mnyra e veant q Vodafone Albania mendoi t festonte ditn e vers, me qytetart e Tirans!
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
24
REPORTAZH&HISTORI
AFER &LARG
N qendr t Libofshs
t, Manastirin e Ardenics, e shohim q nga larg, teksa jemi duke udhtuar nga Lushnja drejt Fierit. I mbshtjell nga rojet, qiparisat e lart, duket shprlls ndaj bots q glon posht tij. Njsoj sikur ta dij se sa kalimtar jan fatet q kalojn me nxitim n kmbt e kodrs ku sht ngritur. Nuk kemi ndrmend t ndalojm n manastirin hijernd. Tashm, i vendosur n gjysmn e udhrrmeve turistike t bots, ai sht br fort i njohur. Duket se llesat e manastirit shkojn shum larg n histori, andej nga fundi i shekullit XIII, kur kto an bnin pjes n Despotatin e Epirit. Kisha e par i kushtohej Fjetjes s Shn Mris, nj dit shum e shnuar pr ortodokst, q prkujtohet do 8 shtator. Duket se ajo sht ngritur mbi nj kish edhe m t vjetr q, nga ana e saj, ishte ndrtuar mbi themelet e nj tempulli pagan q i kushtohej Artemiss. Ka q thon se pikrisht nga kjo lidhje vjen edhe vet emri Ardenic. Kisha u rindrtua dhe u rishugurua m 1743-shin me fondet e dhna prej besimtarve nga vendi dhe nga Voskopoja. Kambanorja e saj sht e von, e vitit 1925. Nj vit pas rindrtimit kisha sht pikturuar nga vllezrit Konstantin dhe Athanas Zogra. Dy ngjarjet m t mdha, q lidhen me t, jan shum t ndara n koh. E para sht martesa e Sknderbeut dhe Doniks, e dyta ka ndodhur m 1932shin, kur nj zjarr i madh shkatrroi gjith bibliotekn e manastirit. Shum dokumente me vler u prpin pa kthim nga gjuht e akve. Pastaj manastiri ka kaluar ciklin e pashmangshm: repart ushtarak-monument kulturelokal pr t ngrn zhaba Iu kthye Kishs Ortodokse Autoqefale t Shqipris nj t premte Pashksh t 1996-s. E lm manastirin e famshm n madhshtin e tij dhe, n t dal t Mbrostarit, nj komun periferike e Fierit, kthejm drejt detit, pr n Libofsh. Jemi nisur pr n kt zon me nj qllim: pr t par vende e dgjuar histori, t cilat manastiri i vjetr i ka ln disi n hije. Libofsha sht qendr e nj komune t gjer, afr 100 kilometra katror, q shtrihen n Veriperndim t Fierit, mes Adriatikut dhe Ardenics. N t banojn rreth 11 mij myzeqar t ndar n 11 fshatra. Te varri i Shn Kozmait Mbas Mbrostarit vjen Petova, nj fshat i madh, i strukur n kmb t disa kodrave t buta shum t gjelbra. Pas tij nis Fusha e Myzeqes, ajo e vrteta, ajo pa an e pa fund. M tej, n an t rrugs
na tregojn nj grumbull shtpish q duken m pak t mbajtura se sa ato q kemi par deri m tani. I takojn fshatit me emr t uditshm ipllak. Vetm pak minuta pas tij shohim objektin e par t kultit. Jemi n Rreth-Libofsh. Ajo q shohim sht nj xhami e re, e vendosur mbi nj t ngritur, aq sa mund t jet i ngritur terreni i ktyre anve. Kolegt tan erak na rrfejn se ktu banojn shum familje boshnjake, nga ato q nisn t vendoseshin q nga Durrsi deri n Fier pas 1881-shit, vit n t cilin nisi zbatimi i Kongresit t Berlinit, i cili shum troje t banuara nga myslimant ia dha ose Austro-Hungaris, ose Malit t Zi. T friksuar nga ardhja e gjaurrit, shum familje boshnjake iu lutn Sulltanit q ti vendoste n tokat e tij. Kshtu patn mbetur nj pjes n rrethinat e Shijakut t sotm dhe nj pjes ktu, n Rreth-Libofsh. Asokohe krejt fusha nga Durrsi n Fier i prkiste nns s Sulltanit, nj mnyr e athershme pr t thn toka shtetrore. Boshnjakt e ktushm duket se i jan rikthyer identitetit t tyre t vjetr. Q m par kishim vn re n an t rrugs nj tabel q reklamonte punime duralumini. Duli shkruhej n t. Deri para disa viteve me siguri Duli ishte thjesht Dule. Mbi nj lokal, q dallon nga t tjert,
shohim t valviten bashk flamurin anglez dhe at shqiptar. Na thon se kt lokal e ka ndrtuar nj anglez i uditshm, i cili vite m par kishte ln Anglin pr tu vendosur pikrisht ktu, n zemr t Myzeqes. Anglezi paska mbajtur edhe nj emr shqiptar. Se Fatos, se Fatmir, vrasin mendjen kolegt tan. Historia e tij na kujton nj anglez tjetr: t njohurin W.M. Leak, koloneli q jetoi disa vjet n oborrin e Ali Pash Tepelens dhe q udhtoi n krejt Shqiprin e Jugut. N kto an Leak pat ardhur n shtatorin e 1805-s. Nuk ka ln shnime shum t hollsishme. I drrmuar nga ethet e malaries, ai nuk mund t mbahej as n kal. Vet rrfen se kt rrug e ka br shtrir mbi nj qerre myzeqare. Ka fjetur nj nat n Manastirin e Kolkondasit (atje ku jemi nisur t shkojm), nj nat tjetr n Ardenic dhe t fundit n nj depo mes fuive, koshave dhe thasve me drith. Pas Rreth-Libofshs marrim rrugn n t majt. Ja atje posht! Atje prtej n mes t fushs, ajo shtpia e kuqe ka qen shtpia ku kemi banuar. Dikur ishte shtpia e beut, dgjohet t thot Llazi. Ky sht nj miku yn nga Libofsha. Esht msues n shkolln fillore, por edhe veprimtar i Mitropolis s Beratit, nga varen kishat e ksaj ane. Vetm pas
pak minutash jemi krejt n an t Semanit, ose m mir me thn, lumit t shkurtr q bashkon ujrat e Osumit dhe t Devollit. N llim dgjojm trokitjen e veant q bn ekani i muratorit kur godet mbi gur, pastaj shohim disa skela dhe m n fund shohim dy ngrehina t
vjetra fare afr njra-tjetrs. Disa mbeturina muresh rrethuese mbahen ende n kmb prreth tyre. Jemi n Manastirin e Shn Mris n Kolkondas. Deri para pak vitesh e gjith kjo zon ishte e mbuluar nga llumi q sillte Semani prdit kndej. Tani, disa kanale kulluese e mbajn manastirin n gjendje thuajse t that. Nj sistem pompash vihet n funksionim sa her q Semani zemrohet me njerzin dhe me kishat e tyre. Me siguri, Kisha e vjetr e Shn Mris n an t Semanit do t ishte harruar sikur ktu t mos ishte varrosur m 24 gusht 1779 murgu Kozma. Ky, q n vegjli quhej Kosta, kishte lindur n nj fshat t Etolis malore n Greqin e sotme. Vinte nga nj familje e varfr, por thon se ka qen shum i etur pr dije. Pas shkollimeve t para Kosta vishet murg n nj manastir n Malin Athos. Kshtu nis rruga e tij e gjat. Pati br katr udhtime n Shqiprin e Jugut, Thesali, Maqedoni dhe deri n Serbi. Predikoi ruajtjen e ortodoksis dhe hapjen e shkollave, n gjuhn greke sigurisht. Kjo ishte e vetmja gjuh shrbimi q Porta e Lart i kishte njohur Patrikans s Stambollit. N udhtimin e tij t fundit kaloi pikrisht n kto an. Shkolla e tij e fundit u hap pikrisht n Kalkondas. Autor t vjetr dhe historian t kishs e lidhin arrestimin dhe m pas varjen e tij me hebrenjt e Beratit. Sipas tyre, kta q nuk ishin edhe aq t pakt n at koh, organizuan gjithka. Vetm veprimet e hebrenjve nuk ndalen. Blen pra, paguan Kurt Pashn me 50 qeska aspra dhe e bindn q ta prisnj Kozman. Po ky vazhdonte punn, thuhet n nj botim t kishs ortodokse. Ka gjas t jet e vrtet. Turmat q nisn ti shkonin pas predikuesit nisn t shtohen ca si frikshm. Shum pronar tokash dhe tregtar nuk po i shihnin m njerzit t punonin. Pastaj vet Kozmai kishte predikuar si dit pazari, ditn e shtun, sabatin e shenjt t hebrenjve. Pr kta t fundit kjo gj ishte nj fyerje e padgjuar. Por mbase e gjith kjo histori ssht gj tjetr vese nj zgjatim n koh t vona i tradhtis biblike t Juds n Darkn e
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
REPORTAZH&HISTORI
25
Fundit. Si do q t jet, murgu Kozma u burgos me urdhr t Kurt Pashs dhe m von u var. Ishte 65 vje. Kufoma e tij u gjet n Seman, n afrsi t manastirit t vjetr, nga nj lundrtar q kalonte aty pari. Trupi u varros n Kishn e Shn Mris dhe pr disa koh kjo histori u harrua, deri kur Ali Pash Tepelena, miku i tij i vjetr, doli timtar ndaj Kurt Pashs. Ather, me an t nj dekreti t veant i detyroi t gjith besimtart ortodoks q t jepnin ndihma n t holla pr ngritjen e nj kishe n kujtim t murgut Kozma. Kshtu u ngrit brenda manastirit dhe ngjitur me varrin e tij nj kish e re n kujtim t Kozmait. Ndrtimet e saj nisn m 1814-n. Esht pikrisht nj nga dy kishat q kemi prpara. Endemi nj her, me zhurmn e ustallarve q vazhdojn t punojn dhe me jehonn e historive t vjetra npr dy kishat. E vjetra, ajo e Shn Mris, tashm sht nj rrnoj q e ka prlar lumi. Vetm nj pjes e saj me disa afreske, tashm t zbehur dhe me odn e vogl ku u varros Kozmai mbahet ende n kmb. Pllaka e varrit t Kozmait sht ende aty. Llazi na rrfen se kur u bn punime ktu, trashsia e llumit arrinte mbi dy metra. Mbi pllakn e gurt ishte pikturuar gura e Kozmait. Me gjith nderimin e madh n botn ortodokse, Kozmai zyrtarisht sht nj shenjt i von. Shenjtrimi i tij nga Patrikana sht shpallur vetm m 1961-shin. N kto an besojn se shenjti vazhdon t bj udira. Sidomos vajzat fatpadala dhe grat, q nuk bjn fmij, besojn se do t prjetojn ndonj mrekulli nse kalojn nj nat pran varrit t tij. Edhe lipsani i shenjt, skeleti i tij, nuk shptoi nga aventurat e kohve moderne. Kur u zbulua varri nn llumin e Semanit, skeleti u depozitua pr do koh n Muzeun e Fierit, por nj dit prej ditsh ai u zhduk pa nam e nishan. Njeriu q i kishte n dorzim tha se i kishte vn n tarrac, me qllim q t mos vidheshin, por ato ishin zhdukur. Ishte si t kishte ndodhur nj mrekulli,
Xhamia n Rreth-Libofsh
Rrugs pr n Kolkondas
N qendr t Libofshs
por pr s prapthi. Koh m pas ato u rishfaqn dhe tani ruhen n Tiran, n qendrn e KOASH. N Libofsh, me histori e kisha E kemi t vshtir q ti rikthehemi t sotmes me gjith ato histori t vjetra q na rrotullohen ndr krye. N Libofsh, n qendr t komuns, rrim nj cop her teksa presim disa miq t tjer. Lapidari me emrat e dshmorve t lufts duket q sapo sht lyer. Menjher pas tij, nga xhamat e nj dyqani tualeti, na shikojn fotot e disa modeleve goxha t mira, si t gjitha modelet e dynjas. N shesh vazhdon nj loj e ndezur dominoje, q kush e di se sa ka q ka nisur. Prball nesh nj tabel e madhe ka mbetur q nga viti q shkoi: 1908-2008, 100 vjet shkolla e par shqipe n Myzeqe. Pyesim pr godinn ku msuesi Jovan Ndreko pat nisur t jap msim n shqip, por ajo tashm nuk sht m. Shn Kozmai, me t cilin jemi ndar vetm pak minuta m par, sht nj shenjt fort i diskutuar, mbase m i diskutuari nga historiograa shqiptare, nj pjes e mir e s cils e konsideron si prhaps t helenizmit dhe prues t asimilimit t shqiptarve me an t shkollave n greqisht. Tani, vetm tre-katr kilometra larg varrit t tij, jemi prball tabels q na kujton nj ngjarje e cila ka ndodhur 129 vjet pas vrasjes s Shn Kozmait. Do ta kishte profetizuar vall shenjti nj
shkoll shqipe n kto an? Po msuesi i vjetr myzeqar si e konsideronte Shn Kozmain? Pyetje t vshtira t dyja. N nntorin e 1912-s, kndej kaloi Ismail Qemali gjat rrugs nga Durrsi pr n Vlor. Kronikat thon se i prir nga Toni Kilica, kryebashkiaku i par i Fierit, Ismail Qemali, bujti nj nat n konakun e Medin bej Leskovikut. Mbase pikrisht n at shtpin n mes t fushs, ku kishte jetuar m par edhe Llazi, miku yn. N dimrin e 1913-s, mbi 20 mij ushtar turq t Armats s Vardarit, e shkatrruar nga aleatt ballkanik, u trhoqn n Shqipri, asokohe shtet i pavarur, por i rrmujshm, me shpresn se do t imbarkoheshin n Durrs pr n Atdhe. Kampi i ushtris s mundur u ngrit pikrisht n zonn mes Libofshs dhe Grizs. Ekrem bej Vlora dhe Qemal bej Vrioni i bjn nj vizit Zeki Pashs, komandantit t armats turke. Esht nj rrm i trisht ai q ka ln pas beu i Vlors n kujtimet e tij. Nj fush e pamat, e prbaltur, e fshikulluar nga shiu i pareshtur, e mbushur me trupa ushtarsh q jepnin shpirt nga uria, tifoja, fruthi. Njerz t paveshur, t plakitur, mjeran tashm me shpres t humbur, q silleshin vrdall n nj humbtir n an t Semanit, pa e ditur as vet se dreqin kishin dashur ktu. Pr ne t tre, Qemal Vrionin, Avni Delvinn dhe pr mua shkruan Ekrem bej Vlora ngritja e familjeve tona kishte nisur me rrezet e diellit t ksaj Perandorie, ndrsa tani po kridheshim n mjegulln e nj t tashmeje t luhatshme dhe t nj t ardhmeje edhe m t pasigurt Mua m kapi trishtimi (sot nuk kam prse ta mohoj) pr kt fund t rrugs son t prbashkt, aq t gjat e t ngarkuar me aq shum ngjarje. N zonn e Libofshs vite m pas sht zhvilluar edhe nj ngjarje tjetr, q mbase mund t kishte ndryshuar bilancin e njrs prej faqeve m t njohura t historis s Shqipris: Revolucionit t Qershorit t 1924-s. N maj t 1924-s
n kto an ishte vendosur fronti mes forcave fanoliste, t komanduara nga majori Taip Shkodra, dhe atyre prozogiste, t komanduara nga kapiten Dema. Duket se t dytt kan qen gati ta shtypin kundrshtarin, porse Kryeministri i ri, Iljaz bej Vrioni, pati dhn urdhr q t shmangej do vllavrasje. Kush e di se si do t shkonte puna, nse Dema do t tonte mbi Taipin. Ja ku kan mbrritur miqt tan. I pari na udit me emrin e tij: Anton Beltoja. Na duket vetja sikur jemi diku n Shkodr, a n rrethinat e saj dhe jo n zemr t Myzeqes. Antoni sht muzikant. Jet e mot sht marr me kngn e fmijve. Nuk ka gj m t bukur se sa kur kndojn fmijt thot po mua, kush e di se prse fmijt e Libofshs m duken m t mirt. Ju vetm ta kishit par korin me 400 fmij q dha koncert ktu m 7 Mars. Nj gj madhshtore. Pastaj Antoni nis t na rrfej historin e familjes s tij. Esht si t rishohsh nj cop Fier t vjetr. T part kan ardhur ktu n llim t viteve 20 vllezrit Beltoja, njri nga t cilt babai i Antonit. Makinat asokohe ishin fort t rralla dhe puna si shofer quhej nj gj e privilegjuar. Kshtu, dy vllezrit u vendosn n Fierin e porsakrijuar asokohe. Xhaxhai im ka qen dhndr i Jani Mings dhe ka qen pikrisht ky xhaxha, Kol Beltoja, q ka transportuar trupin e Avni Rustemit deri n Vlor. Antoni tani sht edhe veprimtar i kishs. Nj kish e re katolike sht ndrtuar n t hyr t Patosit. Jemi aty te 400 besimtar katolik n zonn e Fierit, thot Antoni. Miku tjetr, Vlash Bardhi 65-vjear, sht tipik myzeqar me okt biond dhe me t qeshurn e pandashme. Ai na thot si rastsisht se sht edhe kryeplak i Libofshs. M shum ka qejf t tregoj pr jetn e tij t mparshme. Kemi qen t varfr n kto an. Imagjino, shtpit ishin me kallama dhe me balt. Kur iu shkrep nj her rastsisht pushka nj kushririt tim n kasollen ngjitur, plumbi desh m vrau vllan, aq t holla ishin muret thot
Vlashi - beu nuk na lejonte q t ngrinim oxhak. Po ato koh kaluan. Un vet kam punuar me autokineman. Merrja lma n Tiran dhe i shfaqja npr fshatrat e zons ton. Kam punuar edhe n vatrn e kulturs n qendrn e zrit. Ju et Radio Libofsha, kshtu i nisja transmetimet. Ka qen nj pun e bukur. N qendr t Libofshs loja e dominos ka mbaruar. Vetm pak kalimtar shpejtojn t futen n shtpi para se t zr srish shiu. Ne marrim rrugn drejt kishs m t njohur t Libofshs, Shn Gjergjit. Pr fat rrugs takojm Zoin, kujdestarin e kishs. Ky e kthen sakaq motorin dhe na shoqron deri lart n maj t kodrs ku ndodhet kisha, n dern e s cils sht shkruar 1776. Nj cop her zhytemi n nj atmosfer q duket sikur nuk i prket ksaj bote. Ikonat e Shn Gjergjit, mbrojtsit t ushtarve, duke vrar kuedrn jan varur gjithandej. Ca kilometra m tej, mbi nj kodr tjetr ngjitur me fshatin Vanaj, vizitojm srish nj kish t vjetr. Esht Shn Kolli, q duhet t jet edhe kjo e shekullit XVIII. Neve na bn prshtypje kambanorja e saj krejt e veant, e tra prej druri. Kshtu kan qen dikur krejt kambanoret e kishave t Shqipris. Posht nesh, matan qiparisave, deri n det, shtrihet Myzeqeja, fusha e pamat, e mbushur plot histori. Autori falnderon posarisht zotrinjt Kleanthi Gjini dhe Pllumb Metaj pr ndihmn e dhn gjat realizimit t ktij reportazhi. (M gjer shiko: Fani Mihallopullo, Kozmai nga Etolia, prktheu Dhimitr Beduli, Neraida, Tiran 1999; Eqrem bej Vlora, Kujtime, Vllimi II, prktheu Afrim Koi, SH.L.K., Tiran 2001; Dionis Papa, Berati dhe Krishterimi, Jonalda, Berat 2001; Pllumb Xhu, Dilemat e Arbrit, Pegi, Tiran 2006; Uilliam Martin Lik, Udhtime n Shqiprin e vezirve, prktheu Nestor Nepravishta, Migjeni, Tiran 2008).
shqip shqip
E DIEL, DIEL,15 15 MARS 2009 MARS 2009
27
SPEKTAKEL
Zhuljeta
27
& TELEVIZION
Bjordi, Arjoni dhe Adi kan qen protagonistt e mbrmjes s djeshme. Pr secilin prej tyre, "Vllai i Madh", kishte menduar nga nj surpriz. Bjordit, me rastin e ditlindjes, Big Brother i dorzon nj zarf, Arjoni ka realizuar nj videomesazh pr Roseln, ndrsa Adi ka par n monitor nj mesazh prej nipit t tij
irita, Zhuljeta, Adelajda dhe Qetsori kan zhvilluar betejn e radhs. Katr banort, katr prej konkurrentve m t fort brenda shtpis s Big Brother kan marr pjes n sfidn mes njri-tjetrit. Me votat e publikut, Zhuljeta sht e treta banore q l prfundimisht shtpin e Big Brother 2. T sfidonte gjith konkurrentt e tjer, ishte motoja e saj n kt loj. Por aventura e saj ka prfunduar ktu. Spektaklit t mbrmshm n Top Channel, kushtuar Big Brother Albania edhe nj her nuk i kan munguar emocionet dhe surprizat e mdha. Adela-Bjordi, imazhe ekskluzive nga dhoma e rrfimit Arbana lajmroi dje disa imazhe ekskluzive nga shtpia e Big Brother, imazhe q na vijn nga dhoma e rrfimit. Jan t prfshir dy personazhe t rndsishme e t prfolura brenda shtpis, Adela dhe Bjordi. Mbrmjen e djeshme u shfaqn n ekran, ekskluzivisht pr publikun e Top Channel, sekuenca t patransmetuara m par nga ditlindja e Bjordit. T gjithve na kujtohet se Adela vendos ti bj nj surpriz Bjordit pr ditlindje. Por ndodhi gjat kohs q qndruan vetm n dhomn e rrfimit? Ndrkaq, gjat ksaj jave, ai djaloshi i rritur n Itali, kishte folur pr dy dyer. Ai deklaronte: Big Brother-i im ka dy dyer. Gjat mbrmjes s djeshme ai ka sqaruar pr far e kishte fjaln ndrsa
Megjithat, dihet edhe fakti se Arjonit i plqen t jet shum i qart me vajzat edhe pse atyre asnjher nuk u mjafton kjo. Arjoni gjithnj tregohet me shum mirsjellje e dashamirsi ndaj femrave, ndoshta kshtu mund t shpjegohet edhe ky raport q ka nisur mes tij dhe Zhuljets. Arbana i ka krkuar Arjonit t komentoj disa fotografi ku ai shfaqet s bashku me Roseln, ish t dashurn e tij. N dhomn e rrfimit ai realizon nj mesazh t cilin m von, Vllai i Madh ka menduar tia dorzoj Rosels n Itali. Adi dhe surpriza prej nipit Adi sht nj tjetr personazh i spektaklit t djeshm t Big Brother n Top Channel. Arbana thot se historia e tij sht gati e trishtueshme. Ai ka prjetuar momente t gjata vetmie dhe paqartsie. Njra prej arsyeve q dshironte t hynte n shtpin e Big Brother ishte se Adi dshironte t ndryshonte imazhin e tij. Arbana nnvizon se Adi me t vrtet q ka pasur nj kuraj t admirueshme q n moshn 40-vjeare t bhet pjes e lojs. Ata q e duan e mbshtesin fuqimisht e pr kt arsye Big Brother i ka br edhe atij nj surpriz. Arbana e fton Adin t shikoj n monitorin e sallonit. Nipi i tij, i komunikon dika shum t rndsishme. Pas ktij videomesazhi Arbana e lidh Adin n nj komunikim me mikun e tij, Olsi, i cili ndodhet n studio. Zgjidhet kryefamiljari i ri Kt jav, ndryshe nga java q kaloi, ishte pikrisht Aida, kryefamiljarja n
shqip shqip
E DIEL, DIEL,15 15 MARS 2009 MARS 2009
28
28
e rinj LIBRAT
ALDA BARDHYLI
D
AUTORI: JANUSH VISHNJEVSKI
Titulli:Dashnorja
Botoi: OMSCA-1 mimi: 500 lek anush L. Vishnjevski u lind n vitin 1954 dhe sht nj nga shkrimtart bashkkohor m t suksesshm n Poloni, i prkthyer edhe n shum gjuh t tjera. Nprmjet romanit t tij Vetmi n rrjet, i botuar koht e fundit, ky autor sht br tashm shum i njohur e i vlersuar edhe n Shqipri. Banon n Frankfurt-mbi-Majn. Libri Dashnorja i Janush Vishnjevskit, t bn dshmitar t gjasht historive mbreslnse dashurie; ndr t tjera t njeh me sindromin e Mallkimit t Undins dhe me t fshehtat e asteve t fundit t Magda Gebelsit, natn e martess s Hitlerit me Eva Braunin. Libri t fut thell n psikologjin e femrs ku do tregim mbart n vetvete drama t jets s tyre.
shirat nuk plaken bashk me trupin. Jasunari Kavabata kishte n mndje kt fjali kur u ul pr t shkruar nj nga kryeveprat e letrsis pr moshn thyer Shtpia e bukurosheve t fjetura. Burri q besonte aq shum n ndjesit e trupit, krkonte t eksploronte n shtpit njkatshe japoneze ku t ofronin aj, dhe ku brenda dhomave me perde kadifeje t murrme mund t gjeje shtrir n shtrat bukuroshe t fjetura Ne nuk mund ta dim n Kavabata ndonjher ishte vizitor i tyre, n nj mbrmje t till marsi u fut n rrugn me drita t kuqe dhe ndali frymn tek ajo shtpi, me frikn se dikush e prgjonte nga pas. Por ajo far dim kaq vite pasi ai shkroi kt libr, sht se ai ka mundur t realizoj tablon e vrtet t nj ambienti ku vetmia krkon t bhet nj me dshirn. Jakio Mishima nj nga kritikt e njohur t letrsis s Kavabats e prshkruan at si nj burr q besonte te dashuria. Pavarsisht jets s tij gjithnj me luhatje, Kavabata deri n vitet e fundit t jets qndroi n pritje. Dashuria, sipas tij, nuk ishte gj tjetr vetm nj pritje, thot Mishima. Ndoshta letrsia e Kavabats lindi nga kjo pritje Burri q t kujton n pamjen e tij dashnort e zjarrt t geishave, sht njeriu q i dha jet historis s Japonis, duke shkrir n fjal do detaj njerz t prftuar gjat jets. Me nj ndjeshmri t thell, ai ktheu n art dshirat e fshehta t nj burri, duke i br ato t duken aq njerzore teksa i lexon n librat e shkruar prej tij. Ashtu si te Shtpia e bukurosheve t fjetura, ku askush nuk mund ta qortoj plakun Eguiku, q prtej jets n dukje t thjesht t nj burri n mosh t thyer, krkon t zbuloj srish dshirn pr jetn duke vizituar nj bujtin sekrete. sht pikrisht nj shtpi ku t moshuarit, t shtrnguar nga impotenca, kalojn natn nn shoqrin e nj vajze t fjetur, n krkim t knaqsive vizive t prfituara nga ndrrat dhe prfytyrimet, aventur q i mban t mbrojtur nga turpi i humbjes s mashkullorsis. N kt terren zhvillohen temat m t mdha e m intime t vetmis s individit, i shtyr prher e m larg nga presioni i pamshirshm i mekanizmave antinjerzor t ndrtuar nga vet shoqria. Syt e plakut po msoheshin me dritn e dhoms. I msuar t flinte n terr, pr t, ishte nj drit tepr e fort, por me sa dukej, llambat e papafingos nuk mund t shuheshin. U fut ngadal duke druajtur se vajza megjithse nuk do t kishte mundur t zgjohej. Me sa dukej ishte krejt e zhveshur. As u duk q duke ndjer afrimin e plakut, t tkurrte gjoksin, t shtrngonte vithet, apo t jepte nj shenj lvizjeje. Prej nj gruaje t re qoft n gjumin m t thell do t pritej nj reagim i pavetdijshm, por nuk bhej fjal pr gjum normal, dhe pikrisht pr kt, me kujdes akoma m t madh, duke u shtrir Eguiki zotronte nj hapsir t kufizuar. Vajza e cila flinte mbi krahun e majt, gjurin e djatht nuk e kishte t palosur n pozicionin mbrojts mbi t majtin, por e mbante kmbn krejtsisht t shtrir. Jan kto disa fjali nga romani Shtpia e bukurosheve t fjetura
JASUNARI KAVABATA
ku spikat prsosja e forms n rrfimin e Kavabats. Si shkrimtar, ai asnjher nuk gjykon. Ai rrfen gjithka ndodh me personazhin e tij, duke u kujdesur t tregoj dhe mendimet e tij m t fshehta Dhe ky shkrimtar kaq i ndjeshm deprton n gjumin m t thell duke u dhn jet dhe bukurosheve t fjetura nprmjet prshkrimit t gjumit t tyre. Kavabata di t shoh dhe ndrrat, aq m tepr kur ato vijn nga nj gjum i shqetsuar si ai n shtpin ku plaku Eguki hyri. sht nj gj tepr e rrall n letrsi t realizosh me gjallri t till sensin e nj jete individuale prmes prshkrimit t figurave q flen. Kavabata pr t prshkruar t parn nga bukuroshet e fjetura me t ciln 67-vjeari Eguki kalon natn shkruan: sht sikur ajo t prkdhel vetm nga fjalt. Njri gju i prthyer i vajzs shtrihej prpara: Eguki zotronte kshtu nj hapsir t kufizuar pr kmbt e veta. Vajza flinte mbi krahun e majt, nuk e kishte gjurin e djatht t palosur, mbi t majtin n pozicion mbrojts, por e mbante kmbn krejtsisht t shtrir. Eguki e kuptoi pa e vshtruar fare. Kshtu vajza q ishte br nj kukull e gjall sht pr plakun ajo jeta me t ciln mund t hysh qetsisht n kontakt, shkruan Kavabata. Por ashtu si dshirn ky roman rrfen dhe kulmin e rrnojs njerzore. N fund kur vajza zeshkane vdes dhe gruaja e shtpis thot sht dhe nj vajz tjetr apo jo? Me kt vrejtje t fundit t saj, ajo e shpie shtpin e knaqsis deri ather t mbajtur me shum kujdes n nj rrnoj njerzore q shkon tej do prshkrimi. Kjo vrejtje mund t ngjaj e rastsishme, por nuk sht. Aty pr aty ne shohim thelbin mizor t nj strukture q n pamje t par duket e ndrtuar me kujdes e n mnyr t gurt dhe ktij thelbi i prkasin gruaja e shtpis dhe plaku Eguki. Ne folm pr Shtpin e bukurosheve t fjetura, nj vepr e ardhur n shqip nga Eduard Grishaj, si nj nga librat ku mund t gjesh fuqin e madhe t t shkruarit, forcn e nj shkrimtari si Kavabata pr ti par gjrat ndryshe. Nj libr ku vetmia e nj burri t on t takosh gjith ndjesit negative q prftohen prej saj. Nj libr q i ngjason nj pritjeje, ku dhe pse personazhi ka nj mosh t thyer beson tek e bukura dhe sht n krkim t saj pavarsisht viteve Ky roman mbahet nga kritika botrore si libri m i bukur i shkruar ndonjher pr moshn e thyer. Jasunari Kavabata sht pa dyshim shkrimtari m i madh i Japonis dhe nj nga m t mdhenjt e letrsis botrore t shekullit XX. Kavabata ka lindur n Osaka n Japoni, m 14 qershor 1899. Vepra e tij e par q do ta bnte t njohur mes letrarve japonez sht Krcimtarja nga Izumi, shkruar m 1925. Jeta e tij do ti kushtohej letrsis, pavarsisht dramave t mdha q t sjell ky lloj arti n jetn private. Mjeshtr i rrfimeve melankolike, Kavabata mbahet ende sot si shkrimtari q di t tregoj me fines marrdhniet mes nj burri dhe nj gruaje. Ai sht fitues i mimit Nobel n letrsi m 1968, me librin Dashuri n vendin me dbor ku rrfehet dashuria mes nj geishe dhe nj biznesmeni nga Tokio. Vitet e fundit t jets, Kavabata do ti kaloj n nj gjendje t rnduar mendore, derisa m 16 prill 1972 ai jep fund jets me vetvrasje.
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
PERSONAZH
29
SAIMIR STRATI
Idet e tij rrokin deri n ekstremet e mjeteve pr t br art. N nj Leonardo Da Vini me gozhd, n nj kal me kunja dhmbsh apo edhe n nj mozaik mesdhetar me tapat e shisheve t vers. Pr hir t talentit, fantazis, durimit... nj rresht epitetesh t tjera, Saimir Strati ka merituar tri her Ginesin. Artisti q deri m tash kishte heshtur, apo m sakt nuk ishte ekspozuar fuqishm, u kishte dhn jet n studion e tij nj sr motivesh. Materiale t forta, t pajeta si guri, gozhdt, CD, por deri edhe n ato m delikatet si lvozhga e vezs, n duart e tij prkthehen n vepra estetikisht artistike
rekja e t pamundurs dhe rruga drejt t panjohurs ka qen grishja e prhershme pr t. Idet e tij rrokin deri n ekstremet e mjeteve pr t br art. N nj Leonardo Da Vini me gozhd, n nj kal me kunja dhmbsh apo edhe n nj mozaik mesdhetar me tapat e shisheve t vers. Pr hir t talentit, fantazis, durimit... nj rresht epitetesh t tjera, Saimir Strati ka merituar tri her Ginesin. Artisti q deri m tash kishte heshtur, apo m sakt nuk ishte ekspozuar fuqishm, u kishte dhn jet n studion e tij nj sr motivesh. Materiale t forta, t pajeta si guri, gozhdt, CD, por deri edhe n ato m delikatet si lvozhga e vezs, n duart e tij prkthehen n vepra estetikisht artistike. N krijimtarin time sht shum e rndsishme t krijosh emocione t dyfishta, q do t thot: shikuesi t ndihet mir estetikisht me veprn dhe t befasohet me teknikn ose e kundrta. T transformosh nprmjet tekniks nj material inert (t ftoht) n nj vepr t mirfillt arti sht nj knaqsi. Gjithmon e kam menduar se kjo duhet t ket qen ndrra e alkimistve. Jam i lumtur q e kam arritur, shprehet Strati. E kishte shtruar ngadal rrugn q e oi
deri n librin e udirave. I lindur n qytetin e detit, Vlorn e konsideron gjithmon pjes t relaksit dhe frymzimit. Pr t, mozaiku sht teknik shum e lasht dhe e prdorur gjersisht n Mesdhe. Vlora sht gjithashtu qytet mesdhetar dhe ktu mund t jet edhe prejardhja e tij si mozaicist. Gjurmt e para t artistit gjenden n fmijri. Ishte vetm 5 vje, kur mjaftonte ti linin nj laps n dor, e ai t fillonte t vizatonte pa u shqetsuar pr mungesn e familjarve. Me baban ushtarak, familja u zhvendos n Fier, ndrsa Saimiri u rikthye srish n Vlor m 1984 pr t vazhduar shkolln e artit. N moshn 14-vjeare realizon mozaikun e par. I frymzuar nga mozaiku i vendosur n ballinn e Muzeut Kombtar, Saimir Strati, nj djalosh me frymzime artisti, realizon dy figura valltarsh e nj valltareje me kasht me ngjyr. Vitet n vazhdim do t shtronin t tjera krkesa pr t. Mendoj me bindje se arti pr mua nuk sht rastsi, por ndjenj. Pr t arritur aty ku mendon se je m pran asaj q ndien, duhet shum delikates. Gjithmon kam qen i bindur se ka vetm artist dhe jo art. Konseguenca pr t shprehur ndjenjn vizualisht ka qen dhe vazhdon t jet pr mua shum esenciale, shprehet Strati, i cili sot sht n nj eksperimentim t vazhdueshm ndaj t res, s panjohurs. Por n fakt, ndonse n pamje veprat e tij ngjajn t uditshme, teknika po ashtu, vet ai pohon se kto vijn nga nj tradit e hershme. Ajo ilire. Duhet t keni parasysh se mozaikt dikur i prkisnin
N moshn 14-vjeare realizon mozaikun e par. Realizon dy figura valltarsh e nj valltareje me kasht me ngjyr
elits. Nj nga arsyet q un ndihem mir kur punoj mozaik sht ideja pr ti rikthyer ksaj tradite aq t prhapur n Iliri lavdin e harruar. Kjo nuk sht e leht, sepse sht njsoj si t ringjallsh dinozaurt. Por, kam knaqsin t shpjegoj, se un e kam deklaruar me veprat e mia, absolutisht unike n bot, se nj kultur nuk vdes. Ndihem shum mir q jam pasardhs i ilirve n teknikn e mozaikve, shprehet Strati. Puna pr restaurimin e mozaikve t Apolonis ia ka shtuar edhe m shum kt ndjenj. Kujton shum mir deri edhe n detaje, q n kohn e qndrimit ather i ngjanin gati t gjalla. Kultura 3000-vjeare, midis qytetrimit helen dhe atij romak, t ciln e admironte dhe prej s cils u ndikua, e sheh sot t ln n hije. Krijimtaria e tij nuk jan vetm tre Gines. Figura femrash, motive floreale, portrete apo tema t tjera ndr koh kan marr jet brenda studios, n t ciln vazhdon edhe eksperimentimi. N fakt, tentimi i par pr t hyr n librin e rekordeve Gines(Guinness) me realizimin n gozhd t portretit t Da Vinit, nuk ishte nj rastsi. As nj ide e paramenduar pr tu br i njohur. Puna me gozhd ka qen nj teknik e menduar mir dhe e eksperimentuar t paktn pr pes vjet. Nuk mendoj se fama sht shum esenciale pr mua. M shum krenohen shqiptart me mua se un me veten. Kam akoma shum pr t krijuar, shprehet Strati, q gjithsesi ka gjetur nj indiferentizm pr ekspozimin e mtejshm t tre rekordeve. Gazetar t huaj q dgjojn pr t
krkojn intervista, nj dokumentar rus mbi Shqiprin e ka br pjes t xhirimeve, ndrsa jan t shumt kuriozt q krkojn ti shohin e ti prekin nga afr kto vepra. Por Strati shprehet se ai e ka t pamundur t merret personalisht me prezantimin e mtejshm t tyre. Pr vet prmasat e mdha, transporti n disa qytete, e pr m tepr jasht, kushton shum. Pr m tepr, i sht dashur tu gjej nj vend pr ti ruajtur. N nj magazin. Kshtu ndodhi me Da Vinin pas Ginesit, i cili zhvendosej nga nj kthin e Piramids n tjetrn. Si krijues, si shqiptar, si patriot, un mendoj se e kam kryer misionin. Nse kto vepra i vlejn kombit, le t ekspozohen, shprehet Strati. Dy djemt e tij ende nuk e kan zgjedhur rrugn e tyre, e ndoshta edhe mund t mos e trashgojn artin e t atit. Ndrkoh, ideja pr t vendosur nj rekord t katrt nuk sht e huaj pr t. Pr sa i prket krijimtaris artistike jam duke eksperimentuar pr nj teknik mikse, ndrsa pr projektet pr rekorde botrore, besoj se jan disa. Nuk mendoj se jam gati pr t specifikuar ndonj materie. Gjithsesi ka pr t qen shum interesant. Nj vepr e ardhshme, ende n mendime, sht m e paraplqyera pr t. Saimir Strati ka shum ide...
shqip shqip
30
NDRYSHE
30
SPORT
RIVALI
Vllaznia, e cila do t luaj n shtpin e Apolonis, duhet t'i bj llogarit pa Sinanin, i cili rezulton i dmtuar n rrz t kofshs. Ndrsa pjesa tjetr e ekipit sht n dispozicion t trajnerit Haxhiosmanovi, i cili shpreh optimizm pr marrjen e trepikshit n Fier
SUPERIORE/Java 24
Sokol ekaj *Apolonia-Vllaznia Edvin Hoxha Partizani-Besa Tanush Latifi Flamurtari-Dinamo Sokol Jareci Elbasani-Shkumbini Artan Taullai Teuta-Lushnja Bardhyl Pashaj *Ndeshjet me shenj do t luhen pa tifoz
KLASIFIKIMI
Skuadrat 1. Tirana 2. Vllaznia 3. Dinamo 4. Shkumbini 5. Besa 6. Teuta 7. Elbasani 8. Flamurtari 9. Partizani 10. Apolonia 11. Bylis 12. Lushnja N 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 P 44 42 41 37 33 32 26 26 25 24 22 19
Korari shpreson n nj hap fals t shkodranve ndaj Apolonis dhe n nj fitore t skuadrs s tij n Ballsh ndaj Bylisit
KOKSH
itulli kampion dhe Kupa e Shqipris jan dy objekti vat e mundshm pr t'u realizuar nga Tirana, e cila nuk ka ndrmend t lshoj pe n asnj prej ktyre kompeticioneve. Kt e konfirmon edhe golashnuesi i saj, Migen Memelli (14 gola), i cili konfirmon se rivalt e bardhebluve n luftn pr titull nuk jan vetm Vllaznia dhe Dinamo, por edhe Shkumbini. Tirana udhton sot drejt Ballshit, ndrsa Vllaznia do t luaj n transfert me Apolonin, nj tjetr ekip pjes e zons s ftoht t Superligs, ku bardheblut shpresojn n nj hap fals t shkodranve, pavarsisht se edhe takimi n "Loni Papuiu" do t luhet pa shikues. "Vllaznia, Dinamo, e pa prjashtuar edhe Shkumbinin, jan rivalet m t mdha tona n kampionat. Nj rezultat negativ i Vllaznis n Fier do t na ndihmonte edhe m shum n rrugn e titullit. Tani jemi t qet, pasi siguruam edhe vendin n gjysmfinale, por ne i synojm t dyja trofet e ktij sezoni, pasi jan shpenzuar shuma t mdha financiare nga ana e presidentit Refik Halili", prfundoi sulmuesi bardheblu, Memelli. Fitoren e saj m t thell gjat ktij sezoni, Tirana e ka arritur pikrisht me Bylisin (6-2), pavarsisht se n Fazn I n Ballsh nuk shkoi m tej se barazimi 0-0. Ndrsa sot n Ballsh t dyja skuadrat do t prballen pr her t tret dhe t fundit gjat ktij sezoni dhe kryesuesit e Superligs (44 pik) vlersojn se nuk do t lejojn t humbasin pik t tjera n nj takim q do t luhet pa pranin e shikuesve. Memelli shnoi tre nga gjasht golat q realizuan bardheblut n fitoren tenistike kundr Bylisit, teksa m par kt e kishte br kundr Flamurtarit (3-1). "Natyrshm q n Ballsh do t shkojm pr t fituar. Kjo ndeshje sht shum e rndsishme pr ecurin ton, pavarsisht se kryesojm me dy pik m shum se Vllaznia, nnvizon Migen Memelli. Bylisi i mori pik Vllaznis nj jav m par n Sh-
kodr, por fakti q luajn n fushn e tyre pa shikues, na krijon m shum qetsi n lojn ton. Ndoshta shnoj srish kundr tyre, pavarsisht se n kt faz q ndodhet kampionati nuk ka rndsi se kush shnon, por fitorja dhe pikt". Ndrkoh Memelli
nuk harron edhe objektivin personal, at t shnimit t golit n kt ndeshje. Ai mund t shnoj nj rekord personal n aktivizimin e tij t par me Tirann, pasi lufton pr dy trofe kolektiv, kampionat e kup, si dhe nj individual, "Kpucn e
Art" t kampionatit shqiptar. Vllaznia, e cila do t luaj n shtpin e Apolonis, duhet t'i bj llogarit pas Sinanin, i cili rezulton i dmtuar n rrz t kofshs. Ndrsa pjesa tjetr e ekipit sht n dispozicion t trajnerit Haxhiosmanovi, i cili shpreh opti-
mizm pr marrjen e trepikshit n Fier. Nj "kock e fort mbetet Dinamo, q sot ndaj Flamurtarit do t krkoj t ruaj serin e fitoreve nn drejtimin e Shklqim Mus. Ndeshjet e tjera jan Partizani-Besa, Teuta-Lushnja dhe Elbasani-Shkumbini.
Prjashtimi
kandal n listn e publikuar nga KOKSH-i n lidhje me emrat e sportistve q do t trajtohen me burs olimpike pr vitin 2009, sipas propozimit t federatave respektive. Prfituesit jan Aurora Shkoza (Judo), Mario Sulkja (Not), Ardian Hadribeaj, (Karate). Skandali qndron n faktin se, Federata e Notit ka propozuar Mario Sulkjan, i cili ka rezultate m t dobta se t tjer notar si Hoxha, Pepaj, Fici, Mema etj. Pr ta vrtetuar kt mjafton t'u hedhsh nj sy rezultateve: Sulkja ka 458 pik n 50 m stil i lir, 431 pik n 200 m stil i lir dhe 422 pik n 100 m stil i lir. Pepaj ka 560 pik n 50 m stil i lir, 559 pik n 50 m delfin, 549 pik n 100 m stil i lir, 531 pik n 100 m delfin, 472 pik n 100 m stil i przier. Para Sulkjes sht dhe Gzim Hyka me 539 pik n 50 m delfin, 461 pik n 100 m stil i lir dhe 458 pik n 50 metra stil i lir. A. Manallari
Bundesliga
E ARDHMJA
Mesfushori i kombtares zbulon planin e tij: "Angli ose Gjermani pr t fituar tituj"
orik Cana nuk ka m sekrete. Ai ka pohuar se do t largohet prfundimisht nga Marseja n fund t ktij sezoni dhe destinacioni m i mundshm do t jet Anglia ose Gjermania. Shqiptari rrfen se mungesa e trofeve e shtyn t zgjedh prfundimisht rrugn e largimit te nj skuadr tjetr. Gjithka Cana e ka br t ditur n nj intervist t dhn pr "maxifoot.fr" 24 or para sfids s mbrmjes s sotme ndaj PSG-s n "Parc de Princes". "Kam nj kontrat, e cila prfundon n fund t sezonit 2011-2012. Por, n fakt, nuk kam ndrmend t rri kaq gjat te kjo skuadr. Kam dshir t eksploroj kampionate t tjera n Angli, ose Gjermani, ku t kem mundsi t fitoj edhe tituj. N korrik mbush 26 vje, mosh kjo ideale pr t nisur nj karrier t re.
rvin Skela nuk sht n form, pr shkak t nj gripi q e ka prekur ditt e fundit. Kshtu, sht e sigurt q shqiptari do t jet nj munges shum e rndsishme pr Energji Kotbus n ndeshjen e sotme ndaj skuadrs s Hamburgut. Regjisori i ksaj skuadre, Skela, nuk do t jet n dispozicion t trajnerit pr shkak t nj gjendjeje gripale, e cila e ka ln futbollistin n shtpi prej dits s premte. "Pr ne ky sht nj kthim prapa, pasi Ervin Skela sht lojtari ky i skuadrs son. Duhet me patjetr t gjejm nj variant tjetr para se t hedh skuadrn n fushn e lojs", ka pohuar trajneri slloven i Kotbusit, Bojan Prasnikar. Javn e shkuar Kotbus humbi n derbin me Hertn e Berlinit dhe nj rezultat tjetr negativ do t'i komplikonte ndjeshm pozitat n tabeln e renditjes. A. Manallari
shqip
E DIEL, 15 MARS 2009
SPORT
Barcelona, 3 prforcime pr trajnerin Guardiola
E
dhe pse deri tani ka zhvilluar nj sezon shum t mir, trajneri i Barcelons Guardiola, nuk sht i knaqur dhe pr sezonin e ardhshm sht hedhur n krkim t tre prforcimeve, t cilt duhet t jen lojtar me kualitet. Sikurse ka br t ditur e prditshmja spanjolle AS, si objektiv i par i domosdoshm sht krkuar nj lojtar i krahut t majt, emri i t cilit mungon ende, pastaj dy kampion t kalibrit si Frenk Riberi (25) e Peter eh (26). Ndrsa n listn e atyre q do t largohen, jan Abidal e Silvinjo bashk me t riun Bojan Krki, i cili deri tani sht impenjuar pak dhe mund t xhirohet n form huazimi.
31
FUTBOLLISTT
UAJTMARSH
Trajneri i Barcelons krkon nj mesfushor t krahut t majt dhe dy kualitete si Riberi e Peter eh
Flet bosi i MekLarenit: Makina e re nuk sht e shpejt dhe konkurruese sa duhet pr t synuar tore
Reagimi vjen vetm nj dit pas komenteve thumbuese t trajnerit t kuqezinjve n nj deklarat
PREMIER LEAGUE
11 MARS
Fulham-Blackburn 1-2 Dempsei 2 / Diouf 69, Roberts 85
DJE
Manester J.-Liverp.1-4 K. Ronaldo (11m) 23 / Torres 28, Xherrard (11m) 44, Aurelio 77, Dosena 90 Arsenal-Blekbrn 4-0 Arshavin 2 e 65, Eboue 87 e (11m) 90 Bolton-Fullhem 1-3 Kamara 88 / Xhohnson 42, Davies 45 e 55 Everton-Stoke S. 3-1 Xho 18, Leskot 24, Fellaini 90 / 52 Shawcross
SULMI
Aneloti kishte kritikuar Interin pr ecurin n Champions dhe Zaneti, mbi analizn pr Serin, t ciln e konsideronte si nj objektiv t barabart me at evropian.
REPLIKA
Murinjo replikon ndaj trajnerit t kuqezinjve: Nj trajner mund t humbas shum gjra, shum ndeshje n karrier, por nuk duhet t humbas kurr dinjitetin profesional
IRONIA
Tekniku i zikaltrve ka thumbuar me ironi rivalin: Situata jon sht shum e ndryshme nga ajo e Milanit t Anelotit, i cili n muajin mars e ka prfunduar sezonin
Hull S.-Njukasll J. 1-1 Xheovanni 9 / Taylor 38 Midllsb.-Portsm King 90 / Krou 30 Sanderlend-Uigan Uatson 12 / Leadbiter 42, Zogbia 45 1-2 1-1
SOT
14:30 elsi-Manester S. 17:00 Aston Vila-Totenhem
NESR
21:00 Uest Hem-U.Bromui
ITALI - SERIE A
DJE INCIDENTI
N lidhje me goditjen e mundshme me grusht nj tifozi t Manester Junajtid nga ana e Murinjos, tashm kan dal n sken edhe disa dshmitar okular prve pamjeve lmike t kamerave t stadiumit apo edhe t atyre t marra me telefon. Por vet trajneri i Interit nuk kuptohet se far nnkupton me batut e dhn pr kt rast: Murinjo shet shum... Kagliari-Genoa Oliveira 85 0-1
SOT
15:00 15:00 15:00 15:00 15:00 15:00 15:00 20:30 Atalanta-Torino Lacio-Kievo Palermo-Lee Rexhina-Napoli Sampdoria-Roma Siena-Milan Udineze-Katania Inter-Fiorentina
SPANJ / PRIMERA
SOT
17:00 17:00 17:00 17:00 17:00 17:00 19:00 21:00 Espanjol-Majorka Malaga-Sevilja Racing-Numancia Real B.-Osasuna Sporting G.-Deportivo Vajadolid-Getafe Atletico M.-Vijarreal Almeria-Barcelona
Shtypi
Analiza
GERMANY - BUNDESLIGA I.
13 MARS
Volfsburg-Shalke 4-3 Grate 25, 74 e 85, Xheko 45 / Vesterman 9, Xhons 76, Kuranji
DJE
Kln-Mgladbah 2-4 Brecko 64 e 82 / Bradlei 25 e (11m) 87, Matmour 41, Friend 67 Bokum-Bajern Mynih 0-3 Ze Roberto 32, Lahm 60, Demikelis 90 Eintraht F .-Hofenh. 1-1 Fink 47 / Eduardo 10 Hanover-B. Dortm. 4-4 Shtajner 42, Bruggink 49, Hanke 80, Forsell (11m) 83 / Frei (11m) 17 e 65, Kringe 27 e 62 Hertha-B.Leverk. 1-0 Voronin 50 Karlsruhe-A.Bielef. 0-1 Janji 86
SOT
17:00 Hamburger-E. Kotbus 17:00 V. Bremen-Shtutgart