Anatomia Humana
19-10-2008
Planos anatmicos
Sagital Frontal ou coronal Umbilical ou horizontal
1. 2. 3. 4. 5. 6.
19-10-2008
Ossos da cabea
F P
Crnio
Frontal (1) Etmide (1) Esfenide (1) Parietal (2) Temporal (2) Occipital (1)
O T
Face
Corneto inferior (2) nguis (2) Ossos prprios do nariz (2) Vomer (1) Maxilar superior (2) Malar (2) Palatino (2) Maxilar inferior (1)
19-10-2008
Frontal
Face exocraneana:
Arcadas supra-ciliares Arcadas orbitrias
Buraco supra-orbitrio (BSO)
BSO
FO
Frontal
Face endocraneana
GS BC
Impresses das circunvolues Goteira do seio longitudinal superior (GS) Buraco cego (BC) Bossas orbitrias
Bordo circunferencial
Parietal Esfenide (grandes e pequenas asas)
Corte sagital da cabea
19-10-2008
Etmide
Lmina vertical
Apfise crista galli (duramter) Lmina perpendicular (septo)
Corte sagital do crnio
Etmide
Massas laterais
Face superior
Canais etmoidais (anterior e posterior) Semi-clulas
19-10-2008
Esfenide
CO ST
Corpo
Face superior
Sela turca (ST) Lmina quadriltera
Face anterior
Orifcio do seio esfenoidal (SE)
SE
Face inferior (tecto das fossas nasais) Face posterior (articular) Face lateral
Goteira do seio cavernoso
Pequenas asas
Canal ptico (CO)
Esfenide
FE GR PR LA O O
Grandes asas
Face endocraneana -buracos
Grande redondo (GR) Oval (O) Pequeno redondo (PR) Lcero anterior (LA)
PM
Face exocraneana
Poro orbitria (O) Poro temporal (T) Poro zigomtica (Z)
T Z
19-10-2008
Esfenide
Apfises pterigoideias
Razes Canal vidiano Asa externa
Vista lateral do crnio
Parietal
Face exocraneana
Linhas curvas temporais Buraco parietal (BP)
Face endocraneana
Impresses
Circunvolues Artria menngea mdia Goteira do seio longitudinal superior
Bordos
Superior (parietal) Anterior (frontal) Inferior (escama, temporal) Posterior (occipital)
ngulos
Antero-superior e antero-inferior Postero-superior e postero inferior
BP
19-10-2008
Temporal
Escama (E)
Face exocraneana
Inferiormente
Apfise zigomtica Cndilo temporal Cavidade glenideia
Superiormente
Superfcie convexa (msculo temporal)
Face endocraneana
Impresses das circunvolues
Mastide (M)
Temporal
EA FG
Faces exocraneanas
CAI LA
Antero-inferior
Goteira tubria (trompa de Estquio) - GT
CC (sada) GT
LP
CA (o.ext) AE EM FJ
CC (entrada)
Postero-inferior Apfise estiloideia (AE) Buraco estilo-mastoideu (EM) Fossa jugular (FJ) Orficio inferior do canal carotdio (CC entrada)
Base
Vista superior da base do crnio
Vrtice
Orifcio de sada do canal carotdio (CC sada)
19-10-2008
Occipital
GS GSL
POI
GB LP CO CCA TF
CCP BO
POE
Apfise basilar Face superior Goteira basilar (GB) Face inferior Tubrculo farngeo (TF) Massas laterais Buraco lcero posterior (temporal) - LP Cndilos occipitais (CO) Canais condilianos anterior (CCA) e posterior (CCP) Escama Face exocraneana Protuberncia occipital exterior (POE) Face endocraneana Protuberncia occipital interior (POI) Goteira do seio longitudinal superior (GS) Goteira do seio lateral (GSL) Buraco occipital ou foramen magnum (BO)
nguis
Parede interna da cavidade orbitria Canal lcrimo-nasal
19-10-2008
Maxiliar superior
Maxilar superior
Face externa Apfise zigomtica Face superior (pavimento da cavidade orbitria), goteira e canal infra-orbitrios Face anterior Face posterior (canais dentrios posteriores) Vrtice (malar) Buraco infra-orbitrio Face interna Apfise palatina (palato duro) Superiormente: orifcio do seio maxilar, goteira lacrimal (canal lcrimo-nasal) Inferiormente: cavidade bucal
10
19-10-2008
Maxiliar superior
Bordo inferior: alveolar Bordo posterior: articula com palatino Bordo anterior (orifcio anterior das fossas nasais)
Vista interna da parede externa das fossas nasais
Bordo superior Apfise ascendente articula com Frontal, nguis, ossos prprios do nariz, corneto mdio e inferior
Malar
Malar
Face externa, face interna, 4 bordos e 4 ngulos Apfise orbitria: parede externa e pavimento da cavidade orbitria Articula com frontal, maxilar superior e temporal
Vista anterior da cabea
11
19-10-2008
Palatino
Palatino (2 lminas, horizontal e vertical)
Horizontal Superiormente: pavimento das fossas nasais Inferiormente: palato duro Articula frente com o maxilar superior e atrs limita inferiormente as choanas
Vista interna da parede externa das fossas nasais
Vertical Parede externa das fossas nasais Articula frente e externamente com o maxilar superior, atrs com o esfenide, internamente com o corneto mdio (sup) e corneto inferior (inf) Apfise orbitria (pavimento/parede interna da cavidade orbitria)
Goteiras sub-lingual e sub-maxilar Apfises geni Bordo superior: alveolar Ramo ascendente Apfise coronoideia Cndilo do maxilar (ATM) Orifcio do canal dentrio inferior ngulo (inseres musculares)
12
19-10-2008
Hiide
Localiza-se entre a lngua e a laringe Corpo (mediano) 2 pequenos cornos 2 grandes cornos No articula com nenhum outro osso (mantido por ligamentos e msculos) D insero a msculos do pescoo e da lngua
Esqueleto do tronco
Coluna vertebral Esterno Costelas
13
19-10-2008
Coluna vertebral
Generalidades
Constituda por 26 ossos
7 vrtebras cervicais 12 vrtebras dorsais ou torcicas 5 vrtebras lombares 5 vrtebras sagradas (fundidas - sacro) 3 a 5 vrtebras coccgeas (fundidas - cccix)
Discos intervertebrais
Vistas anterior, lateral e posterior da coluna vertebral
Coluna vertebral
Funes
Suporte do peso Proteco da medula Postura erecta
Curvaturas: Concavidade posterior: lordose Concavidade anterior: cifose Desvio lateral: escoliose
Curvaturas
14
19-10-2008
Vrtebras
Caractersticas gerais
Corpo vertebral Arco neural
Pedculos (buracos de conjugao) Lminas vertebrais
Apfises
Articulares Transversas Espinhosas
Vista superior de D6
Vrtebras cervicais
Generalidades
Corpo rectangular
Apfises semilunares
C4
Ap. Transversas
Bituberculadas Buracos transversrios
Ap. Articulares
Planas Superiores: olham para trs e cima Inferiores: olham para frente e baixo
Vista superior de C4
15
19-10-2008
Vrtebras cervicais
Particularidades
Atlas
Arco anterior Arco posterior Massas laterais Apfises articulares Buraco vertebral (lig.transverso)
S Atlas Axis A
Axis
Apfise odontoideia Apfises articulares
C7
Apfise espinhosa Buraco transversrio
Vista superior de C7
Vrtebras dorsais
Generalidades
Corpo cilndrico Ap.transversas
Facetas costais
D6
Ap. articulares
Planas (iguais s cervicais)
D6
Vista superior de D6
Ap. Espinhosas
Salientes (trs e baixo) Unituberculadas
Vista lateral de D6
16
19-10-2008
Vrtebras dorsais
Particularidades
D1
Faceta costal sup completa Apfises semilunares
D10
No tem hemifaceta inferior
D11
Faceta costal completa No h faceta costal nas ap.transversas
D12 Vista lateral de D12
D12
Faceta costal completa No h faceta costal nas ap.transversas Ap. Articulares inferiores iguais s lombares
Vrtebras lombares
Generalidades
Corpo reniforme Ap.transversas afiladas Ap. Articulares
Superiores: goteira vertical (olha para dentro e trs) Inferiores: segmento de cilindro (olha para frente e fora)
L2
L3/L4
17
19-10-2008
Sacro e cccix
Sacro (4faces, base, vrtice)
Face anterior Cristas transversais Buracos sagrados anteriores Face posterior
Crista sagrada mdia
Cornos do sacro
Faces laterais
Faceta auricular
Base
Corpo de S1 Canal sagrado Asas
Cccix
Articula com o sacro ao nvel da sua base (disco intervertebral) Destacam-se:
Pequenos cornos (ligamentos) Cornos laterais
Esterno
3 pores: manbrio, corpo e apndice xifoideu Manbrio
Bordo superior
Facetas articulares (clavcula) Forquilha esternal
Bordos laterais
Facetas articulares (1costela) Hemi-facetas (2costela)
Corpo
Bordos laterais 6 facetas costais (2 a 7costelas)
Apndice xifoideu
No articular Inseres musculares e ligamentosas
18
19-10-2008
Costelas
12 costelas
7 verdadeiras 3 falsas 2 flutuantes
Generalidades (3 10 costelas)
Extremidade posterior
Cabea (2 hemi-facetas) Colo Tuberosidade (faceta articular)
Corpo
Dirige-se para fora e para baixo Inflexo para a frente e para baixo (ngulo posterior) Inflexo para dentro (ngulo anterior) Vista anterior do trax
Costelas
Particularidades
1 costela
Tem face superior e inferior Relaes com vasos subclvios, msculos escalenos e plexo braquial
2 costela
Orientao e forma intermdios
11 e 12 costelas
No tm tuberosidade Cabea s tem uma faceta articular 12 no tem ngulo posterior
19
19-10-2008
Articulaes - classificao
Imveis Mveis
Sinartroses
Anfiartroses
Movimentos de pequena amplitude
Diartroses
Movimentos de grande amplitude
Articulaes - classificao
Sinartroses
Sinfibroses ou suturas Sincondroses
Anfiartroses
Gonfartroses Anfiartroses propriamente ditas
Diartroses
20
19-10-2008
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Identificao anfiartrose, diatrose? Que tipo? Classificao Superfcies articulares Meios de unio 3. Indicar e descrever Sinovial (incluir cartilagens, meniscos, debruns) Msculos periarticulares Movimentos
4. Indicar e descrever (cpsula, ligamentos)
Articulaes - movimentos
Flexo Extenso Abduo Aduo Rotao interna Rotao externa
Circunduo
Pronao Supinao
21
19-10-2008
Articulaes
Crnio e face
Abbada, base e face ATM
Coluna vertebral
Atlas e occipital Atlas e axis Geral (corpos vertebrais, apfises espinhosas, lminas vertebrais e apfises articulares)
Trax
Esterno-costo-clavicular Costo-vertebrais Costo-condrais Intercondrais Condro-esternais Peas esternais
22
19-10-2008
ATM (diartrose)
Bicondilomeniscartrose conjugada Superfcies articulares
Cndilo da mandbula Cndilo do temporal + poro anterior da cavidade glenoideia do temporal Menisco interarticular (bicncavo)
Meios de unio
Cpsula articular Ligamento interno e externo Ligamentos acessrios
Estilo-maxilar Esfeno-maxilar Pterigo-maxilar Vista lateral (esquerda) e interna (direita) da ATM
Movimentos da articulao
Elevao e abaixamento Propulso e retropropulso Lateralidade ou diduo da mandbula
Vista antero-lateral da mandbula Vista inferior do temporal
Articulaes
Coluna vertebral
Atlas e occipital
Articulao occipito-atloideia e ligamentos Flexo, extenso e inclinao lateral da cabea
Atlas e axis
Articulao atloido-axoideia e atloido-odontoideia, ligamentos Rotao da cabea
Occipital e axis
Ligamentos
23
19-10-2008
Articulaes
Geral
Corpos vertebrais Apfises articulares Lminas vertebrais Apfises espinhosas
Vista posterior dos corpos vertebrais Vista lateral da coluna lombosagrada
Articulaes
Trax
Esterno-costoclavicular Costo-vertebrais Costo-condrais Intercondrais Condroesternais Peas esternais
24
19-10-2008
Msculos
Crnio e face
Msculos da mmica Msculos mastigadores Msculos da rbita* Msculos da lngua*
Pescoo Tronco
Intercostais Diafragma Msculos da parede antero-lateral (abdominais) Msculos posteriores do tronco
25
19-10-2008
Msculos da mmica
Msculos das plberas e sobrancelhas
Occipito-frontal Piramidal Orbicular das plpebras Supraciliar
Msculos do nariz
Transverso do nariz Dilatador das narinas Mirtiforme
Msculos mastigadores
Temporal
Estende-se dos ossos frontal, parietal, temporal e esfenide (grande asa) apfise coronoideia da mandibula Aco: elevao da mandbula
Vista lateral da cabea (msculo temporal)
Masster
Estende-se da arcada zigomtica ao ngulo da mandbula (face externa) Aco: elevao da mandbula Enervao motora e sensitiva: trigmio
Vista lateral da cabea (msculo masster)
26
19-10-2008
Msculos mastigadores
Pterigoideu interno
Estende-se da apfise pterigoideia ao ngulo da mandbula (face interna) Aco: elevao da mandbula
Pterigoideu externo
Estende-se da apfise pterigoideia e grande asa do esfenide ao colo do cndilo da mandbula (internamente) Aco: antepulso/propulso; retropropulso; diduo ao lateralidade Enervao motora e sensitiva: trigmio
Msculos do pescoo
Grupo anterior
Plano profundo mdio Plano profundo lateral Msculos infra-hioideus (planos profundo e superficial) Msculos supra-hioideus (planos profundo, mdio e superficial)
27
19-10-2008
Grupo anterior
Plano profundo mdio
Longo do pescoo (LP)
Estende-se desde C1 a D3 Aco: flexo da coluna GRA PRA LP
Intertransversrios do pescoo
Entre as ap.transversas de cada espao (2 por cada) Aco: inclinao lateral da coluna
EA
28
19-10-2008
Msculos infra-hioideus
Plano profundo Esterno-tiroideu (ET)
Estende-se desde o manbrio esternal cartilagem tiroideia Aco: baixar a laringe
TH
Tiro-hioideu (TH)
Estende-se desde a cartilagem tiroideia ao hioide Aco: baixa o hioide e eleva a laringe (ocluso pela epiglote)
ET
OH
ECH
29
19-10-2008
Msculos supra-hioideus
Plano profundo Geni-hioideu (GH)
Estende-se das ap.geni inferiores ao hioide Aco: elevar o hioide
GH
Estilo-hioideu (EH)
Estende-se da apfise estiloideia do temporal at ao hioide Aco: elevar o hioide
D EH
30
19-10-2008
Grupo antero-lateral
Esternocleidomastoideu
Estende desde a clavcula e manbrio esternal at mastide Aco: inspirao, flexo da cabea, inclinao homolateral da cabea, rotao contralateral da cabea
Grupo posterior
Plano profundo
Pequeno recto posterior (PRP)
Estende-se do occipital ao tubrculo posterior de C1 Aco: extenso da cabea
PRP
GRP
31
19-10-2008
GO
TE
Entre as ap.espinhosas de 2 vrtebras consecutivas (2 por cada espao) Aco: extenso da coluna
SL
32
19-10-2008
Plano superficial
Trapzio (T)
Estende-se do occipital, ligamento cervical posterior e ap.espinhosas de C7 a D10 at omoplata (acrmio e espinha) e clavcula Aco: elevao do ombro, rotao da omoplata, aproximao das 2 omoplatas, inclinao da cabea, rotao oposta da cabea, elevao do tronco
T
33
19-10-2008
Intercostais
Intercostais
Externos (E)
Estendem-se desde a tuberosidade das costelas (articulao costo-transversal) at juno costo-condral
M
Mdios (M)
Estendem-se desde a linha axilar mdia at ao bordo do esterno
Internos (I)
Estendem-se desde o ngulo posterior das costelas at 5 ou 6cm do bordo do esterno
Diafragma
Diafragma
Centro frnico (3 fololos anterior (FA), esquerdo (FE) e direito (FD)) Orifcio da veia cava inferior Poro mais perifrica (carnuda) Inseres Poro esternal (face posterior do apndice xifoideu), Poro costal (6 ltimas costelas e cartilagens costais) Poro vertebral (pilares do diafragma, esquerdo at L2 - e direito at L3)
Vista inferior do diafragma
FE FD
34
19-10-2008
Diafragma
Arcadas Psoas Quadrado lombar Orifcio artico (D12) Aorta e ao canal torcico Esfago e nervo pneumogstrico Interno ou principal Externo ou acessrio Orifcio esofgico (D10) Pilares divididos em 2 feixes
Entre os 2 feixes: nervo grande esplncnico e raz interna das veias zigos Entre os pilares e a arcada do psoas: cadeia para-vertebral do simptico e o nervo pequeno esplncnico Aco: Respirao Contribui para: mico, defecao e parto Vista inferior do diafragma
Msculos abdominais
Transverso Pequeno oblquo Grande oblquo Grande recto Piramidal
35
19-10-2008
Transverso (T)
Estende-se desde as 6 ltimas costelas e cartilagens, ap.transversas de L1 a L5, crista ilaca e arcada crural ao apndice xifoideu, linha branca e pbis
GO
Grande recto
Estende-se do pbis s cartilagens costais da 5 7 costelas e apndice xifoideu Bainha do grande recto
Aco dos m.abdominais: flexo do tronco. Contribuem para os processos de inspirao, expirao forada, mico, defecao, vmito e parto
GR
Corte transversal da parede abdominal anterior abaixo da linha arcuata Vista anterior dos msculos do tronco
36
19-10-2008
37
19-10-2008
Plano do rombide
Rombide
Plano superficial
Trapzio Grande Dorsal
Grupo mdio
Quadrado lombar Intertransversrios
Grupo anterior
Psoas-ilaco Pequeno psoas
Grupo posterior
Plano profundo (msculos espinhais)
Transversrio espinhoso (TE)
Estende-se da MC at C2 (goteira compreendida entre as ap.transversas e espinhosas)
TE EE LD SL
Epi-espinhoso (EE)
Estende-se desde D1 a D12 (ap.espinhosas)
Interespinhosos
Ocupam o espao entre 2 ap.espinhosas consecutivas; 2 em cada espao (no existem na coluna dorsal)
MC
Aco: extenso da coluna. TE: rotao oposta do tronco. LD e SL: inclinao lateral e rotao homolaterais
Vista posterior do tronco (plano profundo)
38
19-10-2008
PS
PI R
Plano superficial
T
39
19-10-2008
Grupo mdio
Quadrado lombar
3 tipos de feixes: da crista ilaca s ap.transversas de L1 a L4; da crista ilaca 12costela; das ap.transversas de L1 a L4 at 12costela Aco: inclinao da coluna lombar e da bacia, abaixamento da 12costela
Intertransversrios
Entre as ap.transversas de 2 vrtebras consecutivas; 2 por cada espao; atrofiados na regio dorsal Aco: inclinao lateral da coluna
Vista anterior do quadrado lombar
Grupo anterior
Psoas (P) ilaco (I)
Psoas: estende-se das ap.transversas, corpos vertebrais e discos intervertebrais de L1 a L5 at ao pequeno trocanter Ilaco: estende-se da fosse ilaca interna ao pequeno trocanter ou um pouco mais externamente Aco: flexo da coxa sobre a bacia, flexo do tronco, rotao externa da coxa
Pequeno psoas (inconstante)
40
19-10-2008
Msculos da rbita
Levantador da plpebra superior Recto superior Recto interno Recto inferior Recto externo Grande oblquo Pequeno oblquo
Msculos da lngua
17msculos (8 pares, 1 mpar)
Geni-glosso Lingual inferior Hio-glosso Stilo-glosso Palato-glosso ou glosso-estafilino Amigdalo-glosso Faringo-glosso Transverso Lingual superior
41
19-10-2008
Bibliografia
Couinaud, C., Anatomie de labdomen, tome I, G.Doin & Cie Netter, F., Atlas of Human Anatomy, CIBA-GEIGY, 1989 Rouviere, H, Delmas, A, Anatomie Humaine descriptive, topographique et fonctionelle, 11dition, Tomes I et II, Masson et Cie, 1973 Snell, R., Clinical Anatomy for Medical Students, 4th edition, Little, Brown and Company, 1992
42