Anda di halaman 1dari 52

Educacin secundaria

para persoas adultas

mbito da comunicacin
Mdulo 2 Unidade didctica 8

A descricin

Pxina 1 de 52

ndice
1. Programacin da unidade ........................................................................................3
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 Encadramento da unidade no mbito da comunicacin ................................................ 3 Presentacin................................................................................................................. 3 Obxectivos didcticos ................................................................................................... 4 Contidos ....................................................................................................................... 4 Temporalizacin e actividades...................................................................................... 5 Recursos didcticos...................................................................................................... 9 Avaliacin ..................................................................................................................... 9 Bibliografa utilizada para a elaboracin desta unidade didctica ................................. 9

2.

Textos e secuencia de actividades........................................................................11


Texto 1: La discriminacin .......................................................................................... 11 Texto 2: A descricin. Os textos descritivos (aspectos tericos) ................................. 14 Texto 3: O Ro Tins..................................................................................................... 15 Texto 4 : Arquitectura galega ...................................................................................... 16 Texto 5: A cohesin (aspectos tericos) ..................................................................... 19 Texto 6: A pascua de Kamil Moravk.......................................................................... 20 Texto 7: Os repertorios bibliogrficos (aspectos tericos)........................................... 21 Texto 8: Os tempos verbais en lingua galega (aspectos tericos) .............................. 22 Texto 9: Ilustrsima ..................................................................................................... 26 Texto 10: Sons e recordos.......................................................................................... 27 Texto 11: A oracin simple (aspectos tericos)........................................................... 31 Texto 12: Buscando informacin................................................................................. 33 Texto 13: Un descenso al Maelstrm.......................................................................... 34 Texto 14 : El centinela ................................................................................................ 35 Texto 15: Elega a Ramn Sij ................................................................................... 37 Texto 16: O cego ........................................................................................................ 38 Texto 17: Elementos y recursos utilizados en textos teatrales (aspectos tericos) ..... 41 Texto 18: Tres sombreros de copa ............................................................................. 42 Texto 19: Laudamuco, seor de ningures................................................................... 43 Texto 20: El alcalde de Zalamea................................................................................. 44 Texto 21: El cielo gira ................................................................................................. 48 Texto 22: Pasa el tiempo ............................................................................................ 49

Pxina 2 de 52

1.
1.1

Programacin da unidade
Encadramento da unidade no mbito da comunicacin
Bloque 1 Mdulo 1 Bloque 2
Unidade 1 Unidade 2 Unidade 3 Unidade 4 Unidade 5 Unidade 6

Bloque 1 Mdulo 2 Bloque 2

Unidade 7 Unidade 8: A descricin Unidade 9 Unidade 10

Bloque 1 Mdulo 3 Bloque 2

Unidade 11 Unidade 12 Unidade 13 Unidade 14

Bloque 1 Mdulo 4 Bloque 2

Unidade 15 Unidade 16

1.2

Presentacin
Esta unidade est dentro do bloque Nun lugar desta aula: a linguaxe literaria. Cos contidos e as actividades que se inclen nela pretndese conseguir do alumnado adulto certas habilidades, actitudes e coecementos para que poida elaborar textos descritivos, tanto literarios coma doutra ndole. Pretndese un desenvolvemento con soltura, con adecuacin e cohesin, no uso das estruturas e clases de palabras tpicas deses textos (oracins simples, tempos verbais). Tamn se incide na necesidade dunha educacin literaria e de aproveitar os saberes derivados dela. Finalmente, traballarase coas novas tecnoloxas para amosar os beneficios que podemos obter delas hoxe en da. Xa que logo, estamos a falar do uso da literatura e da comunicacin escrita do mbito seguindo dous eixos: elaborar textos cos que se comunicar co mundo e utilizalas como instrumentos para comprender mellor a sociedade, coecer outras formas de pensar, outros puntos de vista, estimular a capacidade de reflexin e como fin para a comprensin da realidade.

Pxina 3 de 52

1.3

Obxectivos didcticos
Aprender a falar de experiencias usando a argumentacin e a descricin. Recoecer e valorar os tipos de discriminacin para poder identificalos nos usos orais. Participar en debates e coloquios respectando as regras deste tipo de comunicacin oral. Recoecer os elementos bsicos dos textos descritivos. Aprender a comprender tipoloxas de textos descritivos. Recoecer e manexar algns elementos necesarios para manter a cohesin nun texto. Compor textos de intencin literaria descritivos e doutra ndole. Coecer e manexar correctamente os repertorios bibliogrficos. Identificar e saber manexar os tempos verbais en galego. Recoecer e saber distinguir os tipos de oracins simples. Saber desenvolverse en bibliotecas dixitais e virtuais para poder conseguir informacin. Aprender a manexar correctamente os recursos dixitais. Apreciar e valorar a importancia dos recursos dixitais no noso contexto. Saber buscar e analizar fontes de documentacin dixital, e valorar a sa importancia como recurso para a elaboracin de traballos de diversa ndole. Apreciar a importancia da relacin persoal como fonte de enriquecemento persoal. Coecer e valorar acontecementos culturais de orixe diversa sobre as linguas do mbito obtendo a informacin de internet. Coecer e ler fragmentos de obras literarias fundamentais das linguas do mbito. Saber as caractersticas e as diferenzas dos grandes xneros literarios. Ler e interpretar adecuadamente textos dramticos e poticos. Identificar e comprender os elementos fundamentais do relato literario. Proporcionar ferramentas para a anlise de textos literarios e do cine. Reflexionar sobre a relacin intrnseca entre os textos literarios e o cine. Reflexionar sobre as fronteiras entre xneros literarios e a sa relacin co cine.

1.4

Contidos
Comunicacin oral
Participacin respectuosa e responsable en situacins de comunicacin oral (coloquios). Actitude crtica ante usos orais que supoan discriminacin social, racial, sexual, etc. Exposicin de experiencias e argumentos de carcter persoal e descricin dos personaxes dos

textos lidos ou vistos en pelculas ou documentais. Comunicacin escrita


Comprensin de textos descritivos propios do mbito acadmico en distintos soportes. Uso de procedementos para compor os enunciados con estilo cohesionado, especialmente median-

te a insercin de expresins explicativas e de construcins de participio e de xerundio.


Composicin de textos de intencin literaria usando aprendizaxes adquiridas nas lecturas. Compor textos facendo descricins fsicas e psicolxicas de personaxes. Utilizacin progresivamente autnoma da biblioteca do centro, das do contorno e das virtuais: ela-

boracin de sinxelos repertorios bibliogrficos sobre un tema dado.

Pxina 4 de 52

Coecemento da lingua Lingua e sociedade

Emprego axeitado dos tempos verbais en lingua galega. Recoecemento dos tipos de oracins simples pola sa estrutura e pola intencin do falante. Interese pola consulta das fontes de documentacin escrita e dixital nas tarefas de aprendizaxe. Valoracin do enriquecemento persoal que supn a relacin fsica ou virtual con outras persoas. Coecementos dos acontecementos culturais de tipo histrico e dos aspectos xeogrficos ou litera-

rios dos lugares onde se falan as linguas do mbito, obtendo a informacin por diferentes medios (biblioteca, internet e outros das tecnoloxas da informacin e da comunicacin). Educacin literaria
Revisin dos principais subxneros literarios estudados a travs de lecturas comentadas. Lectura, audicin e visin de obras e fragmentos salientables da narrativa galega e castel. Lectura dramatizada e comentada de obras teatrais breves, recoecendo os recursos empregados

nelas (dilogos, monlogos, etc.).


Identificacin dos elementos fundamentais do relato literario (narrador, personaxes, accin, espazo,

tempo, etc).
Uso de estratexias para a comprensin das relacins entre cine e literatura: visin de pelculas,

contextualizacin,e identificacin dos seus elementos narrativos, lingsticos e formais.

1.5

Temporalizacin e actividades
Temporalizacin

24 perodos lectivos divididos en catro semanas. 1 semana. 1 sesin, en casteln. Texto 1. 2 sesin, en casteln. Texto 1. 3 sesin, en galego. Textos 2, 3 e 4. 4 sesin, en galego. Textos 2, 3 e 4. 5 sesin, en galego. Textos 5 e 6. 6 sesin, en galego. Textos 7 e 8. 2 semana. 1 sesin, en galego. Textos 7, 8, 9 e 10. 2 sesin, en galego. Textos 8, 9 e 10. 3 sesin, en galego. Texto 8, 9 e 10. 4 sesin, en galego. Texto 11. 5 sesin, en casteln. Texto 12. 6 sesin, en casteln. Textos 12, 13 e 14. 3 semana. 1 sesin, en casteln. Textos 13 e 14. 2 sesin, en casteln. Textos 15 e 16. 3 sesin, en casteln. Textos 15 e 16. 4 sesin, en casteln. Textos 17, 18, 19 e 20. 5 sesin, en casteln. Textos 17, 18, 19 e 20. 6 sesin, en casteln. Textos 17, 18, 19 e 20.

Pxina 5 de 52

4 semana. 1 sesin, en casteln. Textos 21 e 22. 2 sesin, en casteln. Texto 21. 3 sesin, en casteln. Textos 21 e 22. 4 sesin, en casteln. Textos 21 e 22. 5 sesin, en casteln. Textos 21 e 22. 6 sesin, en casteln. Textos 13 ao 22.
Actividades

1 e 2 sesins: en casteln. Presentacin da unidade didctica por parte do profesor ou da profesora, dos seus elementos e do xeito en que se levar a cabo. Introducirase brevemente o tema da discriminacin tnica. Entregaranse as copias do texto 1 e o alumnado lerao. Logo far as actividades, destinadas a fomentar o debate e o dilogo na clase sobre o tema da discriminacin tnica e no traballo. Nalgunhas delas utilizarase internet. 3 e 4 sesins: en galego. Entregaranse copias dos textos 2, 3 e 4 e explicaranse as caractersticas dos textos descritivos. Para que quede ben clara esta cuestin empregaranse os textos 3 e 4 como apoio explicacin terica. Faranse as actividades relacionadas cos textos 3 e 4, onde se traballa cos elementos vistos na explicacin terica do texto 2. 5 sesins: en galego. Entregaranse copias dos textos 5 e 6 e explicaranse os principais elementos que interveen na cohesin dun texto. Para que quede ben clara esta cuestin poderase empregar o texto 6 como apoio explicacin terica. Deseguido faranse as actividades S7 e S8, relacionadas co texto 6. O profesor seleccionar algunhas persoas para leren en voz alta o texto literario elaborado na actividade S8. 6 sesin: en galego. Entregaranse copias dos textos 7 e 8. Texto 7: explicarase en que consisten os repertorios bibliogrficos e porase como exemplo o proposto da Gramtica da lingua galega (ver Bibliografa [23]) ou outro que se prefira; deseguido o alumnado far a actividade correspondente (S9), onde deber escoller entre un dos temas propostos; a actividade corrixirase e comentarase na seguinte sesin, pois o alumnado ten que acudir a unha biblioteca fsica para procurar a bibliografa pertinente. Texto 8: antes de comezar coa explicacin dos tempos verbais, o profesor ou a profesora vern os coecementos previos sobre o tema en cuestin e comentar a necesidade ou recomendacin de seguir as explicacins cos dous libros sinalados (sobre todo co Dicionario de verbos Laverca, pois ser co que mis se traballar). 7 sesin: en casteln. Corrixirase a actividade S9, co que se pon fin aos repertorios bibliogrficos. Repartiranse os textos 9 e 10.

Pxina 6 de 52

Explicaranse os tempos verbais en lingua galega recorrendo ao Dicionario de verbos galegos Laverca (ver Bibliografa [8]) para pr exemplos e usando, se se estima conveniente, o CD-ROM adxunto. Comentarase brevemente as diferenzas entre os tempos verbais en lingua galega e en lingua castel, e poderase ademais usar e recomendar o uso destoutro libro: Todos los verbos conjugados (ver Bibliografa [9]). 8 sesin: en galego. Actividades dos textos 9 e 10 relacionadas cos tempos verbais en lingua galega. 9 sesin: en galego. Actividades dos textos 9 e 10 relacionadas cos tempos verbais en lingua galega. 10 sesin: en galego. Entregaranse copias do texto 11. Explicarase a oracin simple e faranse as actividades correspondentes. 11 sesin: en casteln. Entregaranse copias do texto 12 e explicarase que se seguir afondando na cuestin da procura de informacin en soportes tradicionais e dixitais, xa iniciada na unidade anterior deste mesmo mdulo. Faranse as actividades relacionadas co texto 12, para o que imprescindible o acceso a internet, pois se traballa coa informacin que aparece neste enderezo: http://www.historiasiglo20.org/. O alumnado debe explorar e analizar como est organizada a pxina, coa axuda do profesorado. Como nesta actividade os dous derradeiros exercicios consisten en acudir a unha biblioteca fsica para contrastar a informacin atopada na rede e, deseguido, comentar unha e outra e extraer conclusins, a sa finalizacin e correccin faranse na seguinte sesin. 12 sesin: en casteln. Procederase finalizacin e correccin das actividades relacionadas co texto 12, co que se pon fin ao tema da procura de informacin en soportes tradicionais e dixitais. Repartiranse fotocopias dos textos 13 e 14 e faranse as actividades correspondentes (S18, S19 e S20). Cmpre o uso de internet. 13 sesin: en casteln. Farase o resto de actividades (S21 e S22) relacionadas cos textos 13 e 14, co que se pon fin revisin do subxnero narrativo do conto. O profesorado seleccionar algunhas persoas da clase para leren en voz alta o conto que elaboraron na actividade S22. 14 sesin: en casteln. Repartiranse os textos 15 e 16, co que se inicia a revisin dun dos subxneros lricos mis importantes: a elexa. Farase unha lectura dramatizada dos dous poemas (S23) e o resto de actividades ata a S27 (includa). 15 sesin: en casteln. Faranse as actividades S28 e S29, relacionadas cos textos 15 e 16, coas que se pon fin revisin do subxnero lrico da elexa. O profesorado seleccionar algunhas persoas para a lectura en voz alta da elexa que elaboraron na actividade S29.

Pxina 7 de 52

16 sesin: en casteln. Repartiranse fotocopias dos textos 17, 18, 19 e 20. Explicaranse os elementos fundamentais dun texto teatral apoindose, se se considera necesario, nos textos 18, 19 e 20. 17 sesin: en casteln. Lectura dramatizada dos textos 18, 19 e 20 intentando representalos na clase. Pdese organizar a moblaxe e o espazo da aula como se considere necesario. Realizaranse as actividades S30 e S31. 18 sesin: en casteln. Realizaranse as actividades S32 e S33 (en parellas), co que se pon fin revisin do xnero teatral, centrndose no subxnero da comedia. O profesor seleccionar algunhas persoas para leren en voz alta o texto elaborado na actividade S33. 19 sesin: en casteln. Repartiranse os textos 21 e 22. Explicarase brevemente que se vai seguir afondando nas relacins entre o cine e a literatura, que xa se iniciou na unidade anterior deste mesmo mdulo. Antes de comezar co filme imprescindible que o alumnado dispoa de bolgrafo e papel para facer anotacins durante a visin, o que lle ha facilitar a realizacin das actividades posteriores. Visin da pelcula El cielo gira. 20 sesin: en casteln. Visin da pelcula El cielo gira. 21 sesin: en casteln. Faranse as actividades S35, S36, S37 e S38. 22 sesin: en casteln. Faranse as actividades S39, S40 e S41, e o profesorado seleccionar algunhas persoas para a lectura en voz alta dos textos elaborados nas actividades S40 e S41. 23 sesin: en casteln. Lectura dramatizada do texto 22 e realizacin das actividades correspondentes (desde a S42 ata a S45 includa). 24 sesin: en casteln. Botando man, se se necesita, das actividades feitas relacionadas cos subxneros literarios, cos elementos bsicos dos textos teatrais (textos 13 a 20) e coas do cine e a literatura (textos 21 e 22), o alumnado realizar a actividade S46, onde se tratan varias cuestins. Pretndese con ela que se resuma e se lembre todo o visto nesta unidade sobre os subxneros literarios e os elementos bsicos do xnero teatral. E tamn, mediante a reflexin, que se expoa a propia opinin sobre a relacin intrnseca entre textos e imaxes ( dicir, a posibilidade de expresar cunha imaxe o que se di nun texto e viceversa, grazas aos mesmos mecanismos narrativos que operan tanto nos xneros textuais coma audiovisuais). O profesorado poder seleccionar algn dos textos elaborados para que se lea en voz alta na clase.

Pxina 8 de 52

1.6

Recursos didcticos
Na unidade didctica xa estn includos os textos sobre os que se vai traballar. Cmpre fotocopiar todos os textos necesarios e as actividades relativas a cada texto, e levalas aula antes de comezar cada sesin. imprescindible que na aula haxa xornais, revistas e outros materiais, en lingua galega e en lingua castel, para que o alumnado os poida manipular, traballar sobre eles e revisalos cando cumpra. Disporase de computadores con acceso a internet. moi importante que na aula haxa dicionarios en galego e en casteln para solucionar as dbidas de vocabulario que poidan xurdir e, na medida do posible, acceso a dicionarios virtuais para resolver dbidas cando se traballe co computador. necesario algn gravador na aula para algunhas actividades.

1.7

Avaliacin
Esta unidade didctica elaborouse para seguir o traballo e esforzo do alumnado ao longo das sesins de ensino e aprendizaxe que abrangue este curso. Xa que logo, a avaliacin vai ser continua e, deste xeito, o profesorado mediante actividades individuais e en grupo, ir vendo se a sa realizacin satisfactoria, e establecer as cualificacins adecuadas para cada caso. Na primeira sesin farase unha avaliacin inicial para coecer mellor o alumnado. Aproveitarase para isto os contidos e obxectivos establecidos nesta unidade, dando conta dos comentarios do alumnado sobre esa cuestin. Ademais, realizarase unha proba escrita para comprobar se o alumnado adquiriu, logo de rematada a unidade, os seus contidos bsicos.

1.8

Bibliografa utilizada para a elaboracin desta unidade didctica


Alarcos Llorach, Emilio, Gramtica de la lengua espaola, Espasa, Madrid, 1999. [9] Alsina, R., Todos los verbos castellanos conjugados, Teide, Barcelona, 1994. [16] Amado Carballo, Lus, Poesa galega completa (edicin de Lus Alonso Girgado), Sotelo blanco, Santiago de Compostela, 1994. [21] lvarez Mercedes, El cielo gira, edicin en DVD: Sherlock Films S.L., Madrid, 2006. [23] lvarez Rosario, Xove Xos, Gramtica da lingua galega, Galaxia, Vigo, 2002. [10] Casares, Carlos, Ilustrsima, Galaxia, Vigo, 1998. [14] Clarke, Arthur C., El centinela (edicin digital en http://librostauro.com.ar/) [20] De la Barca, Caldern, El alcalde de Zalamea, Ctedra, Madrid, 1989. [4] De Llano, Pedro & Rodrguez, Juan, Arquitectura popular en Galicia: Razn e construcin, Xerais e Fundacin Caixa Galicia, Vigo, 2006.

Pxina 9 de 52

[12] Freixeiro Mato, Xos Ramn, Gramtica da lingua galega I: Fontica e fonoloxa, A Nosa Terra, Vigo, 1998. [5] Freixeiro Mato, Xos Ramn, Gramtica da lingua galega II: Morfosintaxe, A Nosa Terra, Vigo, 2000. [2] Freixeiro Mato, Xos Ramn, Gramtica da lingua galega IV: Gramtica do texto, A Nosa Terra, Vigo, 2003. ILG & RAG, Normas ortogrficas e morfolxicas do idioma galego, ILG e RAG, Vigo, 2003. ILG & RAG, Vocabulario ortogrfico da lingua galega, ILG e RAG, 2004. [10] Lzaro Carreter, Fernando, Diccionario de trminos filolgicos, Gredos, Madrid, 1998. [3] Mario, Xon X., O Ro Tns, en Terra de Outes, Revista da A.C.C., n3, xullo 2008. [18] Mihura, Miguel, Tres sombreros de copa (edicin de Jorge Rodrguez Padrn), Ctedra, Madrid, 1992. [13] Poe, Edgar Alan, Cuentos 1 (prlogo y traduccin de Julio Cortzar), Alianza Editorial, Madrid, 1995. [6] Such Ji, Cen contos ou sexa, un plan incumprido, Instituto de idiomas & SNL Universidade de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela, 2000. [19] Vidal Bolao, Roberto, Laudamuco, seor de ningures. Ladaas pola morte do Meco, Pico Sacro, Santiago, 1977. [8] V.V.A.A., Diccionario de verbos galegos Laverca, Xerais, Vigo, 2002. [24] V.V.A.A., Lingua e literatura 2, Anaya, Madrid, 2008. [1] http://www.adn.es/local/valencia/20081021/NWS-0294-gitano-futuro.html http://es.wikipedia.org/ http://fragmentosgutenberg.blogspot.com http://www.galipedia.org [7] http://www.geocities.com/zaguan2000/401.html [17] http://mimosa.pntic.mec.es/ajuan3/lengua/comdram.htm e Wikipedia [22] http://www.poemasde.net/pasa-el-tiempo-jorge-guillen/ [11] http://susolista.blogspot.com [15] http://www.tinet.org/~elebro/poe/mher/elegia.html

Pxina 10 de 52

2.

Textos e secuencia de actividades


Texto 1: La discriminacin
El futuro gitano El gobierno italiano ha promovido recientemente la digitalizacin de huellas de los gitanos que viven en este pas. La iniciativa supondr la creacin de un censo tnico. "Estamos en contra de la toma de huellas digitales en Italia porque creemos que estn haciendo un fichaje tnico con el consentimiento de la Unin Europea", critic Demetrio Gmez, miembro de la Federacin de gitanos Maranatha que celebra estos das un simposio sobre la participacin social y poltica de los gitanos en la sociedad. Los jvenes son el principal foco de atencin dentro del congreso que rene a expertos de 10 pases -en su mayora intelectuales de etnia gitana-porque la poblacin de Roma es mayoritariamente joven. En total en la Unin Europea viven 12 millones de gitanos, en Espaa se estima que la cifra asciende a un milln. El colectivo desea demostrar que "no slo somos un engendro de los servicios sociales. Tenemos los mismos derechos y deseamos tener las mismas oportunidades", indic el presidente de la Federacin Maranatha, Jos Alfredo Maya. Sin duda, para una mayor y mejor integracin desde la federacin hacen hincapi en la educacin. El absentismo es menos numeroso que hace unos aos pero "el trabajo en este campo es un proceso lento", aadi Maya. Los abusos Los principales problemas a los que se enfrentan son diferentes en funcin de cada pas. Lo ms acuciante es el caso de Italia pero, en otros pases se generan situaciones de abuso de poder. El profesor de la Sorbona Marcel Courthiade destac que en Hungra existen grupos que estn fomentando el odio hacia su etnia. Es la llamada 'guardia negra' que "acta en zonas rurales y que se encarga de potenciar los estereotipos asociados a los gitanos para que la poblacin local los odie". El apunte: evitar la discriminacin laboral La discriminacin en el trabajo es uno de los temas que salieron a relucir ayer en las jornadas sobre participacin social de las personas de etnia gitana. Europa ha legislado respecto a esto pero la adaptacin de la legislacin a la jurisprudencia espaola deja mucho que desear. As lo destac el abogado de SOS Racisme, Paco Solans, que destac que "no hay norma administrativa donde recurrir para denunciar discriminacin por motivo de raza". Slo existe un Consejo para la Promocin de la Igualdad de Trato "que se cre al principio de este ao pero que no puede hacer nada porque no se le ha dotado de fondos", aadi. Ver bibliografa [1]

Secuencia de actividades S1. S2. Diga el tema principal del texto (oralmente). Responda a las siguientes cuestiones de forma oral:

En el texto se habla de dos tipos de discriminacin, cules son?

Pxina 11 de 52

Tambin se habla del hecho de que los gobiernos tomen ms medidas para controlar a los ciudadanos. Cree usted que cualquier gobierno debe tener un control exhaustivo sobre los ciudadanos que lo forman? Justifique la respuesta.

Los estereotipos son uno de los cimientos sobre los que se asienta cualquier tipo de discriminacin. Diga qu entiende usted por estereotipo y comente algunos que conozca.

Como decamos, en el texto se habla de dos tipos de discriminacin, la tnica y la relacionada con el mundo del trabajo. De qu formas cree usted que se produce la discriminacin laboral? A quin afecta?

La discriminacin laboral puede derivar en explotacin o abuso de los derechos fundamentales de cualquier persona. Esto es especialmente lamentable cuando los afectados son nios menores que se utilizan como esclavos. Esta situacin es, desgraciadamente, muy comn en el continente africano. Qu sabe usted de ella? Comntela, ayudndose si es necesario de internet para buscar la informacin que necesite sobre el tema.

Pxina 12 de 52

Exponga al resto de la clase alguna experiencia personal en la que usted haya sido testigo o protagonista de un acto de discriminacin de cualquier tipo. Comntela con sus compaeros y compaeras.

S3.

Fjese en este anuncio de la compaa Intel que fue retirado del mercado por racista. Vea la informacin completa en la siguiente direccin:

[http://www.elmundo.es/elmundo/2007/08/06/comunicacion/1186417722.html]

Traduccin del texto en ingls: Multiplique el rendimiento del ordenador y aumente la fuerza de sus empleados

Coloquio. Dividir la clase en dos grupos. Uno estar en contra de que el anuncio sea racista y el otro a favor. Cada uno de ellos debe tratar de convencer al otro, mediante argumentos vlidos, de que tiene la razn.

Pxina 13 de 52

Texto 2: A descricin. Os textos descritivos (aspectos tericos)


Cando queremos falar sobre como unha persoa (o seu aspecto fsico, a sa psicoloxa), un animal (se carnvoro, omnvoro, que cor de pel ten) ou un obxecto inanimado (grande, pequeno, cadrado, circular) empregamos sobre todo unha clase de palabras: o adxectivo, que nos permite expresar as calidades dese obxecto ou persoa.
Tipos de descricin

Retrato: este un tipo especial de descricin baseada na caracterizacin fsica e moral. Dunha personaxe: normalmente encadrada no seu tempo e lugar. Anuncios: tipo especial de descricin que se caracteriza por describir dun xeito mis implcito ou suxerido que de forma expresa.
Ver bibliografa [2]

Pxina 14 de 52

Texto 3: O Ro Tins
Este ro o mis importante do concello, non tanto pola sa lonxitude, igual que o Donas, nin polo seu caudal, o maior de todos os que percorren Outes, senn por ser o que articula o seu territorio. O ro, que nace en termos de Mazaricos, onde lle chaman Ro de Santabaia, xa baixa ben cargado de auga polas barranqueiras de Chacn antes de recibir a importante achega acufera do Ro Denosio, que o que forma a espectacular fervenza de Santa Leocadia. () Pero ademais arrastra gran cantidade de arxilas, areas, gravas e cantos que vai arrincando das lousas, xistos, gneis, arescas e cuarcitas que conforman a lingua de rochas metamrficas que penetra desde as terras de Santa Comba ata o inicio do val do ro, polo que este se foi abrindo mis facilmente camio a travs delas que entre as rochas granticas, mis duras, que predominan na costa galega. () Transita, por este frtil val, o Ro Tins, cambiando segundo as estacins: No vern, refulxe a sa superficie espellando os raios de sol que penetran intermitentemente polos innmeros recunchos que o manto perenne de follas apertadas deixa na bveda arbrea que cobre o seu palpitante curso e escintilan como alfinetes dourados os reflexos de luz no fondo das sombrizas devesas. No outono interpretan unha sinfona acutica as pingas da chuvia repenicando sobre o cristal da auga, tamborileando nos seixos e arrancando acordes vibrantes ao pulsar as altas herbas, ao tempo que o vento asuba entre as copas. No longo inverno faise un silencio trmulo arredor do ro para que no aire s resoe o brado paralizante da irrefreable corrente que, cal besta xurdida dos infindos caborcos de Chacn, pasa ruxindo entre as casas da Serra (). Na primavera, a sinfona musical do outono convrtese en puro espectculo de luz, cor e son: locen como nunca os verdes prados, sementados de centos de vermellos amorodos, zugan as redivias abellas entre as brancas inflorescencias dos sabugueiros, as margaridas, os pampillos amarelos, as prpuras campaas e as violetas, cruzan escintilando, dun tremo a outro, os polcromos cabalos do demo ().. Ver bibliografa [3]

Pxina 15 de 52

Texto 4 : Arquitectura galega


Os rueiros ou aldeas pegadas estrada As aldeas situadas beira dun camio ou estrada, xurdidas como consecuencia directa da sa existencia, caracterzanse pola sa estrutura lonxitudinal ao longo da va que lles deu orixe. Entre elas necesario destacar das tipoloxas de caractersticas moi distantes, as nacidas en torno s vellas vas de comunicacin, e as nacidas en torno actual rede de estradas, sobre todo no primeiro terzo deste sculo. Os casais Son pequenos grupos de casas que aparecen illadas e rodeadas de hortas, leiras e pradaras, prximas entre elas e nacidas xeralmente en torno a un elemento de atraccin, como pode ser un microclima favorable, un regato ou calquera outro similar. A sa articulacin como ncleo non aparece tan claramente definida como nos casos das aldeas pechadas ou dos rueiros. Este tipo de asentamentos aparece na xeografa galega como caracterstica permanente do hbitat das comarcas cun relevo suave, onde a fertilidade maior e a densidade de poboacin aumenta considerablemente. Os grupos de aldeas Os asentamentos aqu descritos, calquera que sexa o seu tipo, aparecen en ocasins con tal proximidade entre eles que, co seu crecemento, chegan a articularse en torno a un deles, e pasan a conformar un s agrupamento de poboacin, co que dan lugar, segundo a definicin de Faria Tojo, a unas aldeas de ncleos mltiples, e entre as que cabe destacar: Aldeas polinucleares co vilar mixto ou claro, que non son mis que aldeas pechadas, con dous ou mis ncleos separados por unha distancia inferior aos cen metros. Aldeas nucleares en nebulosa, formacin de vilar claro cunha maior distancia entre as casas-vivenda, que conservan a sa independencia e identidade. Parroquias en enxame, ben sexa con ou sen aldea-ncleo, que se diferencian das aldeas nucleares en nebulosa en que a importancia das sas entidades inferior. Polo tanto, xa non sern lugares ou aldeas, senn barrios. Este tipo de agrupacins frecuente nas reas de maior densidade de poboacin, fundamentalmente nas Ras Baixas, onde o nmero de asentamentos tal, que as constantes interferencias entre elas converten esta rea nunha continua trama que posibilita o agrupamento en unidades de orde superior s dos tipos indicados.

Ver bibliografa [4]

Secuencia de actividades [textos 2, 3 e 4] S4. Fxese nas secuencias descritivas dos textos 3 e 4. Localceas e procure:

O obxecto ou ser que descrito.


Texto 3 Texto 4

O tempo verbal que predomina (presente, copretrito).


Texto 3 Texto 4

Pxina 16 de 52

Que clase de palabras se empregan mis: substantivos, adxectivos, adverbios


Texto 3 Texto 4

Busque e sinale nas secuencias descritivas do texto 3 algn dos seguintes recursos literarios: metforas, sinestesias, aliteracins e metonimias.

Coa axuda do dicionario, busque o significado das palabras destacadas do texto 3 e pao por escrito. Elabore unha oracin con cada unha.

Arxilas

Xistos

Gneis

Escintilan

Alfinetes

Repenicando

Seixos

Pxina 17 de 52

Brado

Amorodos

Zugan

S5.

No seguinte enderezo de internet, localice o texto titulado 18 de setembro de 1917. Lao e responda s cuestins.

[http://fragmentosgutenberg.blogspot.com] No texto 2 tratronse os aspectos tericos sobre a descricin. En que tipo de descricin encadra o texto que acaba de ler?

No retrato podemos describir as caractersticas fsicas dunha persoa (prosopopea) e as psicolxicas (etopea), mesturndoas, se necesario. Tendo en conta isto diga se o texto que acaba de encadrar como retrato unha prosopopea ou unha etopea. Xustifique a resposta empregando exemplos extrados do texto.

S6.

Tendo en conta o que levamos visto sobre a descricin, elabore un retrato que describa o seu compaeiro ou a sa compaeira. Ao rematalo, intercmbieno e traten de atopar erros ou secuencias que vostede mellorara, tendo sempre presente as regras dos textos descritivos.

Pxina 18 de 52

Texto 5: A cohesin (aspectos tericos)


Para construr un texto adecuadamente, unha das caractersticas que debe cumprir a cohesin lingstica. Algns dos elementos de cohesin mis utilizados son: Referencia: este tipo caracterzase pola recuperacin de informacin. O mesmo elemento entra no discurso por segunda vez. Por exemplo: Anta moi boa estudante. Ela sempre aproba todo. Substitucin: consiste na colocacin dun elemento en lugar de outro ou outros do texto. Por exemplo: Meu pai pensa que son un neno, mais eu non penso as. Cohesin lexical: o tipo de cohesin conseguida a travs da escolla do lxico. o feito de utilizar nun texto as palabras adecuadas segundo o tema do que se fale, dicir, se falamos de libros empregaremos un campo semntico relacionado con ese tema, repetindo palabras ou utilizando sinnimos. Exemplo: O av deulle vinte euros ao neto para comprar un libro. Mais o rapaz gastounos en chambonadas. Existen outros procedementos para compor textos con estilo cohesionado, aos que prestaremos unha maior atencin: Insercin de expresins explicativas: este tipo de explicacins o que fan aclarar un ou varios conceptos aos que xa se fixo referencia con anterioridade no outra parte do texto. Poden darse de das formas. Preste atencin aos exemplos, El non estudou nada, dicir, vai suspender o exame (suspender o exame consecuencia de non estudar) / El msico, dicir, toca un instrumento (aclrase o que ser msico). Uso do xerundio: nun texto o xerundio pode achegar diferentes valores segundo como se empregue (darlle nfase ao dito, prolongar unha accin no tempo). Exemplos: Mais pasando e pasando diante dela... Dbese ao celo da autoridade municipal, quen tendo como ten unha tenda no lugar cabeza do Concello... Sendo galego non debo ser mis que galeguista Non me amoles, vale?, fixen o que puiden. Sendo as Andando xa. Ela estaba tendida ao sol, estendendo a crema polas pernas, pondo as gafas Uso do participio: igual que suceda co xerundio, o participio pode adquirir diferentes valores nun texto dependendo de como se empregue. Fxese nos exemplos (achegando un valor expresivo, intensificador): Perdidos un polo outro Ou sexa, o troco da carga cargada e virada. Como era as do meu corpo, can na tentacin de poela. Pensado e feito. Vinde, meus queridios! E cando Pedrio sau do leito pareca un longueirn: chuchado, esgumiado, decrebado
Ver bibliografa [2 e 5]

Pxina 19 de 52

Texto 6: A pascua de Kamil Moravk


Kamil Moravk era mis ben unha persoa introvertida. Afastbase da sociedade pero cando poda, axudaba os demais. Unha vez incluso namorou. Dunha loura. Ao principio baixaba os ollos diante dela pero, mis tarde, esa timidez desapareceu e as cousas entre eles chegaron ata tal punto que lle mercou caramelos. Quixo darlle o seu regalo, mais non foi capaz de xuntar folgos e s puido tatexar que faca fresco. Logo, el s, foinos comendo, pero facanselle amargos na boca e por iso botou o resto ao sumidoiro. Como era sensible, a partir de entn s mercou bombns. Durante algn tempo, namorouse de Kamil Morvek a rubia que viva enfronte. Amosballe o seu agarimo e fxolle perder a cabeza. Un da tentou apertalo pero Kamil ceibouse dela, fuxiu sa casa, pechouse e tirou dos pelos porque a rubia de enfronte gustballe moito. Despois dalgns meses decidiu pedirlle perdn. Buscouna, mais xa era tarde. Xa era nai e o seu marido mirouno con mala cara. Dende entn, Kamil s amaba de xeito platnico e moi de vez en cando. Ver bibliografa [6]

Secuencia de actividades [textos 5 e 6] S7. Lea o texto e identifique os elementos que fornecen a cohesin textual. Anteos nas tboas segundo o tipo.
Referencia Substitucin Cohesin lexical

Expresins explicativas

Xerundios

Participios

S8.

Redacte un texto de intencin literaria mantendo a cohesin textual e utilizando os datos que se lle dan deseguido:

Tema: Chegou tarde. A onde? empresa na que traballa (mais de noite a empresa non abre). Quen? Xaime Que pasou? Caeulle un lstrego; das persoas foron testemuas do milagre pois Xaime segue vivo; as testemuas e Xaime comezan unha pelexa. Onde? Nas aforas da cidade s tres da madrugada.
Pxina 20 de 52

Texto 7: Os repertorios bibliogrficos (aspectos tericos)


Que un repertorio bibliogrfico? unha lista de obras da mesma clase que, polo xeral, se ordenan seguindo un criterio alfabtico de autores ou ttulos. Para que serve a bibliografa? Axdanos a identificar documentos e informar sobre os seus contidos. Exemplos de repertorios bibliogrficos sinxelos son as bibliografas que podemos atopar en diversas gramticas ou historias da literatura en lingua galega. Un bo exemplo a patrte bibliogrfica da Gramtica da lingua galega de Rosario lvarez e Xos Xove .
Ver bibliografa [7 e 23]

Secuencia de actividades S9. Elabore un pequeno repertorio bibliogrfico sobre un tema especfico. Abaixo, a modo de gua, ofrcenselle algunhas das opcins que podera escoller. Comente na clase cos seus compaeiros e as sas compaeiras que tipoloxa e organizacin seguiu para a elaboracin.

Posibles temas: calquera autor ou autora da literatura galega; o grupo Ns; a cantiga de amor, de amigo, de escarnio e maldicir, as cantigas de Santa Mara; os Sculos Escuros, o Rexurdimento, a poesa vangardista, a narrativa galega, a poesa galega; a lingua galega na actualidade; o Entroido en Galicia; feitos e personaxes da nosa historia: Sarmiento, os Irmandios, o Cura de Frume, os Mrtires de Carral; escritores ou escritoras nados na sa vila, acontecementos culturais ou histricos que tiveron lugar na sa vila

Pxina 21 de 52

Texto 8: Os tempos verbais en lingua galega (aspectos tericos)


Debido a que este tema terico pode resultarlle ao alumnado complexo recomndase que o sigan tendo a man o seguinte libro indicado na bibliografa: Diccionario de verbos galegos Laverca .
Ver bibliografa [8]

Verbos regulares

Os verbos regulares manteen o lexema ou raz invariable ao longo de toda a conxugacin (cantar, querer, partir). Son regulares os seguintes verbos: Rematados en cer, -cir (ags facer, dicir e derivados). Rematados en ur (mais teen unha particularidade: levan direse na primeira persoa e na segunda persoa de plural do copretrito para indicar que ese vai en hiato). Particularidades dos verbos regulares: Os verbos rematados en ir que teen e como ltima vogal do lexema forman o presente de indicativo de das maneiras:
Tipo medir Presente de indicativo Mido Mides Mide Medimos Medides Miden Tipo servir Presente de indicativo Sirvo Serves Serve Servimos Servides Serven

Os verbos rematados en ir que teen u como ltima vogal do lexema forman o presente de indicativo de das maneiras:
Tipo discutir Presente de indicativo Discuto Discutes Discute Discutimos Discutides Discuten Tipo durmir Presente de indicativo Durmo Dormes Dorme Durmimos Durmides Dormen

Nos verbos rematados en aer, -oer, ar e or aparece un i na primeira persoa de singular do presente de indicativo e mais en todo o presente de subxuntivo; ademais levan direse na primeira e segunda persoa do plural do copretrito:
Pxina 22 de 52

Tipo discutir Pte. indicativo Caio Caes Cae Caemos Caedes Caen Pte. Subxuntivo Caia Caias Caia Caiamos Caiades Caian Copretrito Caa Caas Caa Caamos Caades Caan Pte. indicativo Oio Oes Oe Omos Odes Oen

Tipo durmir Pte. Subxuntivo Oia Oias Oia Oiamos Oiades Oian Copretrito Oa Oas Oa Oamos Oades Oan

Verbos irregulares

Son os que experimentan cambios no lexema e nas desinencias ao longo de toda a conxugacin. Presente de indicativo e de subxuntivo: en nove dos verbos irregulares, o presente de subxuntivo dedcese, enteiro, da primeira persoa de singular do presente de indicativo: caber, dicir, facer, poer, ter, traer, ver e vir.
1 p. sing. do presente de indicativo Presente de subxuntivo Caiba Caibas Caiba Caibamos Caibades Caiban

Caber

Caibo

Nos outros oito, o presente de subxuntivo frmase de maneira distinta do presente de indicativo: dar, estar, haber, ir, poder, querer, saber e ser.
1 p. sing. do presente de indicativo Presente de subxuntivo Dea Deas Dea Deamos Deades Dean

Dar

Dou

Copretrito: hai s tres verbos que teen irregular o copretrito: ser, ter e vir. Ser: era, eras, era / Ter: tia, tias, tia / Vir: via, vias, via Pretrito, antepretrito e pretrito de subxuntivo: estes tres tempos frmanse igual en todos os verbos irregulares. Deste xeito, coecendo a primeira persoa de singular do pretrito pdense deducir o resto de formas dos tres tempos:
Pretrito Dicir Haber Dixen Houben Antepretrito Dixera Houbera Pretrito de subxuntivo Dixese Houbese

Pxina 23 de 52

Futuro e pospretrito: s dicir e facer (e derivados) teen o futuro de indicativo e o pospretrito irregulares:
Futuro Dicir Facer Direi, dirs, dir... Farei, fars, far... Pospretrito Dira, diras, dira... Fara, faras, fara...

Formas nominais

Non teen morfema de persoa, bardante o infinitivo conxugado, que veremos mis adiante. Xa que logo, as formas nominais en galego son: Participio: frmase coa terminacin ado nos verbos regulares da primeira conxugacin (cantado) e coa terminacin ido nos regulares da segunda e terceira (varrido, partido). Hai verbos con formas de participio irregulares (abrir-aberto) e outros que mesturan formas regulares e irregulares (ceibado/ceibo). Xerundio: frmase coa terminacin ndo: cantando, varrendo, partindo. Infinitivo: en galego temos que distinguir dous tipos de infinitivo: o infinitivo non persoal, que pertence s chamadas formas nominais do verbo, e que carece de flexin; e o infinitivo conxugado ou persoal, que pose morfemas de nmero e persoa. Exemplos de infinitivo non persoal: cantar, partir, varrer Como dixemos, o infinitivo persoal ou conxugado pose morfemas de nmeropersoa. O uso mis habitual coas oracins que comezan por preposicin. Exemplos: Verbo cantar: cantar, cantares, cantar, cantarmos, cantardes, cantaren. Por non estarmos preparados, fracasamos na empresa.
Algunhas pistas caseiras para a conxugacin dos verbos

Para o presente de indicativo pense no adverbio de tempo hoxe: hoxe vou comer caldo, hoxe marcho, hoxe saio Para o pretrito pense no adverbio de tempo onte: onte comn caldo, onte fun ao cine, onte marchei cedo Para o futuro pense no adverbio de tempo ma: ma comerei caldo, ma irei ao cine, ma marcharei cedo Para o presente de subxuntivo pense nun adverbio de dbida ou desexo, oxal, quiz...: oxal coma caldo, quizais vaia ao cine, quiz marche Todos os verbos regulares e a maiora dos irregulares teen os morfemas modotemporais do copretrito en: 1 conxugacin: -ba (cantaba, daba), 2 e 3 conxugacin: -a (coma, parta, faca). O pospretrito (condicional ou futuro do pretrito) ten sempre o morfema modotemporal -ra: cantara, fara, vira.

Pxina 24 de 52

O antepretrito (pluscuamperfecto) ten sempre o morfema modo-temporal -ra: cantara, fixera, vira. O pretrito de subxuntivo ten sempre o morfema modo-temporal -se: cantase, fixese, vise.
Os tempos verbais en casteln

Nos tempos verbais en casteln temos, do mesmo xeito que en galego, verbos regulares e irregulares. Mais en casteln non existe o infinitivo conxugado, pero hai tempos compostos que presentan accins iniciadas no pasado e que continan no presente. Por exemplo: He perdido las llaves. Igual que cos tempos verbais en galego recomndase para os tempos verbais en casteln o libro coa referencia [9] da bibliografa.
Ver bibliografa [8, 9, 24]

Pxina 25 de 52

Texto 9: Ilustrsima
Captulo I A ilimitada paciencia de Ilustrsima empezaba a rebordar dos lmites xenerosos da sa redonda humanidade. final do informe que remataba de ler, inquietante e rigoroso, anda se lle engada a lapis aquela noticia disparatada que non faca senn aumentar a xorda irritacin que desde haba un par de meses empezaba a sentir polo seu fmulo. Por eso quixo comer s. Apurou o consom, protestou delicadamente porque o bist estaba demasiado feito, pediu a cambio un par de magras de xamn, fixo unha mestura de mazs con queixo a modo de postre e deu ordes de que o caf llo servirn no Saln de San Ignacio. Era o seu recuncho preferido nos das de vern, sobre todo para descabezar un sonio despois do xantar e antes da xornada de estudio, que iniciaba s catro en punto de cada tarde. As tupidas cortinas de veludo vermello evitaban ter que entornar as contras para se defender do sol e os amplos sillns, os mis confortables de toda a casa, invitaban sono al mesmo, sen necesidade de pasar pola incomodidade para el invencible de se meter na cama a aquelas horas. Soamente os enxames de moscas que se xuntaban naquela parte, quizais atradas pola presencia prxima dos cabalos, que tian a corte xusto debaixo, impedan que aquel agradable saln fora todo o perfecto que Ilustrsima desexaba. Estaba xa impaciente porque chegaran co caf. A sada do domstico e o suave golpe da pesada porta de castieiro se pechar detrs del eran o sinal para se poer cmodo. Desabotoaba a sotana, afrouxaba os cordns dos zapatos e cubra a calva cun pano branco para se defender das moscas. Despois apoiaba a cabeza na man dereita, estiraba as pernas todo canto poda e deixbase arrolar polos rudos familiares que suban desde a ra. As permaneca, agradablemente adormecido, durante mis dunha hora. Ver bibliografa [10]

Pxina 26 de 52

Texto 10: Sons e recordos


Nin sequera o violn de To Pedro e quen de suavizar as noites deste Cabo de Pedra. Anda formando parte destas noites desde hai moitos, moitos anos, To Pedro, non esquece que as noites, sendo de todos, non son de ningun. Por veces, cando o seu son se funde co do mar e co do vento, coma unha gota de auga con outra gota de auga, brillan os ollos de To Pedro, mentres a sa boca, desdentada, retorcese e brese deixando ver a sa lingua, hmida. Quizs, na sa longa vida, non puidese desfrutar desta simbiose, onde el, o seu violn, e o propio mundo que o mar, parecen estar feitos da mesma esencia. El sabe, e ns sabemos, que os sons e os recordos, se poden repetir infinitamente, e sen embargo, nada suaviza as vidas neste sitio. Nin ese olor de algas que chega na marea baixa. Anda ulindo ben, non conseguen as algas facernos esquecer que as cousas mortas cheiran, e provocan morte ao seu redor.Tamn sabe, e ns sabemos, que levamos moitos, moitos anos, vivindo encima dun cemiterio. Todo o que nos rodea esta feito por xentes que xa morreron hai moito tempo; as casas, os costumes Levamos toda a vida nunha vida deseada por mortos e dirixida por eles desde as sas tumbas, e por iso mesmo, as cousas boas do mundo vivo non pegan en ns, mortos en vida. E arrastrmonos de da en da, de noite en noite, intentando en vano, descubrir algn rasquizo, polo que a ilusin se nos faga visible, anda que s sexa por uns segundos, na nosa triste existencia. Por que sendo como son aqu as cousas, s a nada, a propia morte, pode suavizar a vida neste sitio. Ver bibliografa [11]

Secuencia de actividades [textos 8, 9 e 10] S10. Lea o texto 9 e sublie os verbos que haxa. Logo responda s cuestins:

Diga o tempo, modo e conxugacin verbal dos verbos que subliou no texto.

Reescriba o primeiro pargrafo do texto en presente de indicativo.

Pxina 27 de 52

Reescriba en futuro de indicativo o seguinte fragmento extrado do texto:


A sada do domstico e o suave golpe da pesada porta de castieiro se pechar detrs del eran o sinal para se poer cmodo. Desabotoaba a sotana, afrouxaba os cordns dos zapatos e cubra a calva cun pano branco para se defender das moscas. Despois apoiaba a cabeza na man dereita, estiraba as pernas todo canto poda e deixbase arrolar polos rudos familiares que suban desde a ra. As permaneca, agradablemente adormecido, durante mis dunha hora

No texto co que estamos a traballar predomina sobre todo un tempo verbal. Cal e que se consegue co seu uso?

S11.

Ata o momento centrmonos nos tempos de presente, copretrito e futuro de indicativo, pero como puido ver no texto 8 no modo de indicativo e subxuntivo temos tamn outros tempos, que cos que imos traballar a continuacin. Lea o texto 10 e responda s seguintes cuestins:

Na seguinte tboa ten unha serie de verbos extrados do texto. Conxugue cada un en todas as persoas de singular e plural nos tempos que se indican:
Verbo Pretrito Antepretrito Pospretrito Presente (subx.) Pretrito (subx.) Futuro (subx.)

Esquecer

Formar

Suavizar

Pxina 28 de 52

S12.

Conxugue os verbos da tboa en todas as persoas do infinitivo conxugado.


Ir Poder Calar

S13.

Elabore tres oracins que contean o infinitivo conxugado.

Ulir

Repetir

Ser

Busque no texto infinitivos, xerundios e participios, e transforme os infinitivos en xerundios e participios.

Pxina 29 de 52

S14.

Elabore un texto de intencin literaria no que empregue o copretrito, o presente de indicativo e o presente de subxuntivo.

Pxina 30 de 52

Texto 11: A oracin simple (aspectos tericos)


A oracin simple caracterzase por ter como ncleo do predicado un verbo, arredor do cal se sitan outros compoentes que cumpren diferentes funcin: suxeito, CD, obxecto preposicional ou suplemento, CI, complemento circunstancial e complemento predicativo (lembre que estes compoentes xa os viu na unidade 7 deste mdulo 2 . S o verbo imprescindible para a existencia dunha oracin simple; os outros compoentes son opcionais. Ademais da estrutura que acabamos de ver, as oracins simples tamn se poden distinguir entre elas pola intencin que o falante queira expresar no seu discurso. Por exemplo, non o mesmo dicir: Ese rapaz parvo? e Ese rapaz parvo! Deste xeito, podemos distinguir varios tipos de oracins simples segundo a intencin do falante: Enunciativas: Traballa na agricultura. Interrogativas: Imos ao cine? Volitivas (exprsase mandato, prohibicin ou rogo): Ven aqu agora! Exclamativas ou emocionais: Que maneira de chover!
Ver bibliografa [2 e 12]

Secuencia de actividades S15. Clasifique as seguintes oracins simples atendendo sa estrutura (verbo mis complementos) e intencin do falante.

Cala xa!

A que hora o cine?

A muller de azul chmase Mercedes

Isto unha trapallada!

Ana vai ao mdico

Quen che dixo iso?

Pxina 31 de 52

S16.

Elabore das oracins de cada tipo dos indicados:

Enunciativas

Interrogativas

Volitivas

Exclamativas

Pxina 32 de 52

Texto 12: Buscando informacin


A lo largo de la unidad 7 de este mdulo 2 usted pudo ver lo realmente til que resulta conocer dnde se puede encontrar informacin valiosa en internet (Biblioteca Virtual Cervantes, Biblioteca Virtual Galega...). Esto no quiere decir que debamos abandonar las fuentes de documentacin escritas (o tradicionales), ni mucho menos. Lo ideal es complementar unas con las otras. Vamos pues a seguir profundizando un poco ms en estas cuestiones. Para eso deber realizar la siguiente secuencia de actividades:

Secuencia de actividades S17. En parejas, vayan a esta direccin de internet y realicen las siguientes tareas:

[http://www.historiasiglo20.org/] En primer lugar, fjense en cmo estn organizados los contenidos de la pgina, qu informacin nos ofrece, etc. Dirjanse a la columna central de la pgina (Historia de Espaa: desde los orgenes hasta el siglo XX) y de los numerosos temas que aparecen debern escoger uno de los siguientes: Las races. La Hispania romana Al-Andalus: la Espaa Musulmana La II Repblica 1931-1936 La Guerra Civil 1936-1939 La Dictadura de Franco 1939-1975 Una vez escogido el tema pinche sobre l con el ratn. Ver como aparece una nueva ventana en el explorador de internet con diversas secciones que hablan del tema principal. Para ver cada una de esas secciones deber tambin pinchar sobre ellas con el ratn. Escoja la seccin que usted prefiera y tome nota de esa informacin o imprmala. Lea la informacin que ustedes han conseguido y resmanla. Vayan a una biblioteca de su entorno y busquen en ella la misma informacin que han extrado de internet. Resmanla. Comparen las dos informaciones que tienen sobre la misma cuestin (si hay ms datos en internet, ms en la biblioteca, qu informacin les parece ms precisa, ms neutral, etc.) y extraigan sus conclusiones sobre con cul se quedan. Comenten las comparaciones y conclusiones al resto de la clase.

Pxina 33 de 52

Texto 13: Un descenso al Maelstrm


() Llevbamos ya unos diez minutos en lo alto del Helseggen, al cual habamos ascendido viniendo desde el interior de Lofoden, de modo que no habamos visto ni una sola vez el mar hasta que se present de golpe al arribar a la cima. Mientras el anciano me hablaba, percib un sonido potente y que creca por momentos, algo como el mugir de un enorme rebao de bfalos en una pradera americana; y en el mismo momento repar en que el estado del ocano a nuestros pies, que corresponda a lo que los marinos llaman picado, se estaba transformando rpidamente en una corriente orientada hacia el este. Mientras la segua mirando, aquella corriente adquiri una velocidad monstruosa. A cada instante su rapidez y su desatada impetuosidad iban en aumento. Cinco minutos despus, todo el mar hasta Vurrgh herva de clera incontrolable, pero donde esa rabia alcanzaba su pice era entre Moskoe y la costa. All, la vasta superficie del agua se abra y trazaba en mil canales antagnicos, reventaba bruscamente en una convulsin frentica encrespndose, hirviendo, silbando- y giraba en gigantescos e innumerables vrtices, y todo aquello se atorbellinaba y corra hacia el este con una rapidez que el agua no adquiere en ninguna otra parte, como no sea el caer en un precipicio. En pocos minutos ms, una nueva y radical alteracin apareci en escena. La superficie del agua se fue nivelando un tanto y los remolinos desaparecieron uno tras otro, mientras prodigiosas fajas de espuma surgan all donde antes no haba nada. A la larga, y luego dedispersarse a una gran distancia, aquellas fajas se combinaron unas con otras y adquirieron el movimiento giratorio de los desaparecidos remolinos, como si constituyeran el grmen de otro ms vasto. De pronto, instantneamente, todo asumi una realidad clara y definida, formando un crculo cuyo dimetro pasaba de una milla. El borde del remolino estaba representado por una ancha faja de resplandeciente espuma; pero ni la menor partcula de sta resbalaba al interior del espantoso embudo, cuyo tubo, hasta donde la mirada alcanzaba a medirlo, era una pulida, brillante y tenebrosa pared de agua, inclinada en un ngulo de cuarenta y cinco grados con relacin al horizonte, y que giraba y giraba vertiginosamente ().

Ver bibliografa [13]

Pxina 34 de 52

Texto 14 : El centinela
La prxima vez que vean ustedes la luna llena brillar alta en el sur, examinen atentamente el borde derecho y dejen resbalar la mirada a lo largo de la curva del disco. All donde seran las dos si nuestro satlite fuera un reloj, observarn un minsculo valo oscuro: cualquiera que posea una vista normal puede descubrirlo. En una gran llanura rodeada de montaas, una de las ms hermosas de la Luna, conocida con el nombre de Mare Crisium: el Mar de las Crisis. Casi quinientos kilmetros de dimetro, rodeada por un anillo de magnficas montaas, no haba sido explorada nunca hasta que nosotros penetramos en ella a finales del verano de 1996. Nuestra expedicin haba sido cuidadosamente planeada. Dos grandes cargos haban transportado nuestras provisiones y nuestro equipo desde la base lunar del Mare Serenitatis, a ochocientos kilmetros. Disponamos adems de tres pequeos cohetes destinados al transporte a cortas distancias en regiones en las que era imposible servirse de los vehculos de superficie. Afortunadamente, la mayor parte del Mare Crisium es llana. No existen all esas enormes grietas tan frecuentes y tan peligrosas en otras partes, y los crteres o elevaciones de una cierta altura son bastante raros. A primera vista, nuestros potentes tractores oruga no tendran la menor dificultad en conducirnos hasta donde quisiramos ir. Yo era el gelogo, o selenlogo, si quieren ser ustedes pedantes, jefe del grupo destinado a la exploracin de la zona sur del Mare. Habamos recorrido un centenar y medio de kilmetros en una semana, bordeando los contrafuertes de las montaas que dominaban la playa de lo qu, muchos millones de aos atrs, haba sido un antiguo mar. Cuando la vida se haba iniciado en la Tierra, aquel mar estaba ya moribundo. El agua retiraba de los flancos de aquellas maravillosas escolleras para fluir hacia el vaco corazn de la Luna. Sobre el suelo que estbamos recorriendo, el ocano que no conoca mareas haba alcanzado en su tiempo una profundidad de ochocientos metros, y ahora la nica huella de humedad que poda hallarse era la escarcha que descubrimos a veces en las profundidades de las cavernas, donde jams penetra la luz del sol ().

Ver bibliografa [14]

Secuencia de actividades [textos 13 y 14] S18. S19. Lectura en voz alta de los textos 13 y 14. Estos textos son fragmentos de dos cuentos. El cuento, como vimos en la unidad 5 del mdulo 2, es un subgnero narrativo con caractersticas especficas. Cules son? Escrbalas (puede buscar informacin en internet Wikipedia).

S20.

En la unidad 7 de este mdulo 2 analizamos los elementos fundamentales del relato literario, que tambin tenemos en el cuento. Identifquelos en ambos textos y ponga cules son en las tablas que tiene a continuacin:
Texto 13: Un descenso al Maelstrm Tipo de narrador Tipo de personajes Accin: estructura Funcin del espacio Tiempo del relato y tiempo del discurso

Pxina 35 de 52

Texto 14: El centinela Tipo de narrador Tipo de personajes Accin: estructura Funcin del espacio Tiempo del relato y tiempo del discurso

S21.

Quines son Edgar Allan Poe y Arthur C. Clarke? Conoce su obra o qu temas tratan? Busque informacin en internet, resmala e indique la pgina.
Edgar Allan Poe Arthur C. Clarke

S22.

Elabore un cuento breve sobre un tema que le guste. Debe constar de la siguiente estructura: inicio, desarrollo y desenlace. Lalo en voz alta al resto de la clase.

Pxina 36 de 52

Texto 15: Elega a Ramn Sij


En Orihuela, su pueblo y el mo, se me ha muerto como del rayo Ramn Sij, con quien tanto quera. Yo quiero ser llorando el hortelano de la tierra que ocupas y estercolas, compaero del alma, tan temprano. Alimentando lluvias, caracolas y rganos mi dolor sin instrumento a las desalentadas amapolas dar tu corazn por alimento. Tanto dolor se agrupa en mi costado, que por doler me duele hasta el aliento. Un manotazo duro, un golpe helado, un hachazo invisible y homicida, un empujn brutal te ha derribado. No hay extensin ms grande que mi herida, lloro mi desventura y sus conjuntos y siento ms tu muerte que mi vida. Ando sobre rastrojos de difuntos, y sin calor de nadie y sin consuelo voy de mi corazn a mis asuntos. Temprano levant la muerte el vuelo, temprano madrug la madrugada, temprano ests rodando por el suelo. No perdono a la muerte enamorada, no perdono a la vida desatenta, no perdono a la tierra ni a la nada. En mis manos levanto una tormenta de piedras, rayos y hachas estridentes sedienta de catstrofes y hambrienta. Quiero escarbar la tierra con los dientes, quiero apartar la tierra parte a parte a dentelladas secas y calientes. Quiero minar la tierra hasta encontrarte y besarte la noble calavera y desamordazarte y regresarte.

Ver bibliografa [15]

Pxina 37 de 52

Texto 16: O cego


Nas sas mans primaverais que unxidas de alma leva, os seus dedos sabios fan na mazaroca da brtema. O corazn do campo reza nos seus odos ladaas de cores en poemas de sodos. Baixo a auga estremecida do seu violn labrego, nun salaio agoniante latexa un sol amarelo. Diante del, na corredoira, o verde vento do mar lle ofrece a sa man piadosa de lazario alden. Os cadveres dos seus ollos, que fan a sa vida trxica, entrraos no cadaleito do sorriso ensanguentado. E o probe ceguio enloita a sa voz, pedindo unha esmola polo amor de Dios.

Ver bibliografa [16]

Secuencia de actividades (textos 15 y 16) S23. S24. Realizar una lectura dramatizada de los dos poemas. Cntrese en el texto 15 y busque en internet informacin que le diga quin fue Ramn Sij y cmo influy en el poeta Miguel Hernndez. Anote la informacin y mencione la pgina en la que la encontr.

S25.

Cntrese en el texto 16 y busque en internet informacin sobre la obra y vida de Lus Amado Carballo. Anote la informacin y mencione la pgina en la que la encontr.

Pxina 38 de 52

S26.

Sabe en qu consisten las elegas o cul es su temtica? Busque esa informacin en la Wikipedia y antela.

S27.

Ahora que ya sabe lo que es una elega, vuelva a leer los dos poemas. Fjese en el texto 16 y vea cmo difiere en algunos aspectos temticos del texto 15, lo que puede dar lugar a dudas sobre si el texto 16 es o no una elega. Escriba su opinin al respecto y justifquela.

S28.

Responda a las siguientes cuestiones:

Diga el tema principal de los textos 15 y 16


Texto 15 Texto 16

Recuerde que en la unidad 7 de este mdulo 2 analizamos las figuras estilsticas o recursos literarios. Busque los principales (metforas, metonimias, personificaciones) en los dos poemas y pngalos en la tabla.
Texto 15 Texto 16

Pxina 39 de 52

Busque en un diccionario digital o impreso las siguientes palabras que aparecen en los dos poemas. Copie las definiciones y escriba una oracin con cada una de ellas.
Texto 15: Elega a Ramn Sij

Rastrojos

Estridentes

Minar

Texto 16: O cego

Unxidas

Ladaas

Esmola

S29.

Elabore una elega dedicada a una persona cualquiera (puede ser imaginaria). Lala en voz alta al resto de la clase.

Pxina 40 de 52

Texto 17: Elementos y recursos utilizados en textos teatrales (aspectos tericos)


Cuando leemos un texto teatral lo primero que observamos es que en l tenemos dos partes bien diferenciadas: la voz de los personajes (representada mediante monlogos o dilogos) y las indicaciones sobre el escenario, la luz, la poca en que se desarrolla la obra, etc. (es decir, las acotaciones). Con estas caractersticas en mente podemos decir que un texto teatral se caracteriza por: Acotaciones: su finalidad es la de servir de gua para la escenificacin de la obra. Pueden ser ms o menos descriptivas dependiendo del autor del texto. Las acotaciones suelen presentarse en cursiva entre parntesis. Unidad de lugar: exige, por lo general, un solo espacio dramtico. Unidad de tiempo: establece la duracin del tiempo interno de la obra en 24 horas (el tiempo externo suele ser siempre el mismo; una representacin teatral, por lo general, no dura ms de dos o tres horas.). Apartes: se dan cuando un personaje pronuncia unas palabras que oye el espectador y, evidentemente, los actores que estn en ese momento en escena, pero no los personajes que representan. El espectador conoce as ms elementos que los personajes. El aparte suele reflejarse poniendo entre parntesis las palabras del personaje. Dilogo: la intervencin de cada personaje viene antecedida de su nombre. Todas las posibilidades expresivas se reducen a l. Monlogo: en teatro el monlogo forma parte de la pieza teatral en la que un personaje reflexiona en voz alta haciendo ver sus pensamientos y emociones al pblico. Posee un gran valor psicolgico. El monlogo puede encubrir un dilogo que efecta un personaje consigo mismo o con un ser inanimado o desprovisto de razn: una mascota, un cuadro, etc. Conflicto: sin conflicto no hay teatro. Son las fuerzas contrapuestas que hacen avanzar argumentalmente a la obra. Personajes: la caracterizacin de los personajes viene dada por el lenguaje que utilizan. Adems en las acotaciones puede haber referencias a sus caractersticas psquicas, fsicas
Ver bibliografa [17]

Pxina 41 de 52

Texto 18: Tres sombreros de copa


Acto primero Habitacin de un hotel de segundo orden en una capital de provincia. En la lateral izquierda, primer trmino, puerta cerrada de una sola hoja, que comunica con otra habitacin. Otra puerta al foro que da a un pasillo. La cama. El armario de luna. El biombo. Un sof. Sobre la mesilla de noche, en la pared, un telfono. Junto al armario, una mesita. Un lavabo. A los pies de la cama, en el suelo, dos maletas y dos sombrereras altas de sombreros de copa. Un balcn, con cortinas, y detrs el cielo. Pendiente del techo, una lmpara. Sobre la mesita de noche, otra lmpara pequea. (Al levantarse el teln, la escena est sola y oscura hasta que, por la puerta del foro, entran DIONISIO y DON ROSARIO, que enciende la luz del centro. DIONISIO, de calle, con sombrero, gabn y bufanda, trae en la mano una sombrerera parecida a las que hay en escena. DON ROSARIO es ese viejecito tan bueno de las largas barbas blancas.) DON ROSARIO. Pase usted, don Dionisio. Aqu, en esta habitacin, le hemos puesto el equipaje. DIONISIO. Pues es una habitacin muy mona, don Rosario. DON ROSARIO. Es la mejor habitacin, don Dionisio. Y la ms sana. El balcn da al mar. Y la vista es hermosa. (Yendo hacia el balcn.) Acrquese. Ahora no se ve bien porque es de noche. Pero, sin embargo, mire usted all las lucecitas de las farolas del puerto. Hace un efecto muy lindo. Todo el mundo lo dice. Las ve usted? DIONISIO. No. No veo nada. DON ROSARIO. Parece usted tonto don Dionisio. DIONISIO. Por qu me dice usted eso, caramba? DON ROSARIO. Porque no ve las lucecitas. Esprese. Voy a abrir el balcn. As las ver usted mejor. DIONISIO. No. No, seor. Hace un fro enorme. Djelo. (Mirando nuevamente.) Ah! Ahora me parece que veo algo. (Mirando a travs de los cristales.) Son tres lucecitas que hay all a lo lejos? DON ROSARIO. S. Eso! Eso! DIONISIO. Es precioso! Una es roja, verdad? DON ROSARIO. No. Las tres son blancas. No hay ninguna roja. DIONISIO. Pues yo creo que una de ellas es roja. La de la izquierda. DON ROSARIO. No. No puede ser roja. Llevo quince aos ensendoles a todos los huspedes, desde este balcn, las lucecitas de las farolas del puerto, y nadie me ha dicho nunca que hubiese ninguna roja. DIONISIO. Pero usted no las ve? DON ROSARIO. No. Yo no las veo. Yo, a causa de mi vista dbil, no las he visto nunca. Esto me lo dej dicho mi pap. Al morir mi pap me dijo.: Oye, nio ven. Desde el balcn de la alcoba rosa se ven tres lucecitas blancas del puerto lejano. Ensaselas a los huspedes y se pondrn todos muy contentos Y yo siempre se las enseo DIONISIO. Pues hay una roja, yo se lo aseguro. DON ROSARIO. Entonces, desde maana, les dir a mis huspedes que se ven tres lucecitas: dos blancas y una roja Y se pondrn ms contentos todava. Verdad que es una vista encantadora? Pues de da es an ms linda!...

Ver bibliografa [18]

Pxina 42 de 52

Texto 19: Laudamuco, seor de ningures


Persoaxes: MINIA: Muller de Rouco. ROUCO: O Servo mis fidel do Rei. LAUDAMUCO: Seor dos Cmbicos, dos Silricos, dos Aticos e dos Permacozoicos. (A Escea: A dereita, unha morea de traxes estragados e cheos de carraxe, e algunhas perchas con p, feitas paifocamente. No centro, un cagadoiro enfeitado coma se fora unha cadeira real. E a esquerda, unhacama velloca e moi escangallada. Rouco, o servo mis fidel do Rei, barre o chan cunha basoira espeluxada. Entra Laudamuco, Seor dos Cmbicos, dos Silricos, dos Aticos e dos Permacozoicos. Anda co xeonllo esuqerdo apoiado nunha pata de pau, leva anteollos de cego e non ten mis atributos da sa egrexia condicin que unha longa capa chea de remendos e unha basoiria de limpar cagadoiros que manexa como se fora un cetro). ROUCO.-(Petando no chan co rabo da basoira). A sa Maxestade o Bondadoso e Santo Laudamuco, neto de Deus Aerno e fillo bastardo da Deusa Carmila. Seor dos Cmbicos, dos Silricos, dos Aticos e dos Permacozoicos! LAUDAMUCO.-(Ulindo). Dende cando non limpas a saa real? Cheira que fede! ROUCO.-Seor As mias mans non dan abasto para limpar tanta merda como vost sembra a coto, dende que lle dixeron o da sentencia de morte. LAUDAMUCO.-Ouvin mal, ou ests a me decir que ese noxento cheiro producido por min? ROUCO.-Por vost mesmamente non. Pro s pola merda que de vost sal, dende que anda de cagarra. Ainda ben non limpo eiqu e xa est enchendo de merda acol. LAUDSAMUCO.-Como ousas decir semellante cousa! ROUCO.-Soio digo verdade, Seor. LAUDAMUCO.-Verdade? Qu verdade esa que magoa a dinidade do tu Rei e Seor? Disimloche o que dis porque hoxe erguinme con real vontade enchida de cremencia. Pro non insistas mis con tan aldraxantes inxurias senon queres ficar cos beizos fechados para sempre. ROUCO.-Seor, vost sabe que eu nunca fun trouleiro. LAUDAMUCO.-Cada da asmbrase n mis do que poden trocar as persoas, co paso do tempo. Vas vello, non ts conta xa do que dis, nin podes tela da ta propia merda. Limpa, polo menos, e non se fale mis do conto! ROUCO.-(Compracente). Si, Seor. (Mentes Rouco sigue a limpar na merda, Laudamuco vai cara a cadeira real, a tentas). LAUDAMUCO.-(Lastimeiramente). Como queres que ande un cego. ROUCO.-Cego, Seor? LAUDAMUCO.-Sumergullado na mesma escuridade que Xons no ventre da baleia. ROUCO.-E esa perna, Seor? Qu lle pasu nela? LAUDAMUCO.-Non teo perna. Nunca a tiven. Anda te decatas agora? ROUCO.-(Agarimando a perna do Rei coa man). Qu non ten perna, Seor? LAUDAMUCO.-Cma crees que ese fato de treidores poido engaiolarnos nesta porcallenta cuadra? Cego e coxo; foi coma quen recolle do chan cria dun vencello. ROCUO.-Seor, pero si onte tia as pernas tan xiles coma as do mis rpido dos seus cabalos. E podera ver o brinco dunha lebre a catrocentos metros de distancia.

Ver bibliografa [19]

Pxina 43 de 52

Texto 20: El alcalde de Zalamea


CRESPO.- (Aparte.) Que nunca entre y salga yo en mi calle, que no vea a este hidalgote pasearse en ella muy grave! NUO.- (Aparte a su amo.) Pedro Crespo viene aqu. D. MENDO.- Vamos por estotra parte, que es villano malicioso. (Sale JUAN, hijo de CRESPO.) JUAN.- (Aparte.) Que siempre que venga, halle este fantasma en mi puerta, calzado de frente y guantes! NUO.- (Aparte a su amo.) Pero ac viene su hijo. D. MENDO.- No te turbes ni embaraces. CRESPO.- (Aparte.) Mas Juanico viene aqu. JUAN.- (Aparte.) Pero aqu viene mi padre. D. MENDO.- (Aparte a NUO.) Disimula. -Pedro Crespo, Dios os guarde. CRESPO.- Dios os guarde. (Vanse D. MENDO y NUO.) CRESPO.- (Aparte.) l ha dado en porfiar, y alguna vez he de darle de manera que le duela. JUAN.- (Aparte.) (Algn da he de enojarme.) De adnde bueno, seor?

Ver bibliografa [20]

Secuencia de actividades [textos 17, 18, 19 y 20] S30. Realice las siguientes cuestiones relacionadas con los textos 18 y 19:

Lectura dramatizada de las dos piezas teatrales. Los textos 18 y 19 pertenecen al subgnero dramtico de la comedia. Busque informacin de las caractersticas de ese subgnero y resmala mencionando la fuente o fuentes de documentacin que ha utilizado.

Pxina 44 de 52

Localice en cada obra las acotaciones y diga qu tipo de informacin ofrecen.


Texto 18: Tres sombreros de copa

Texto 19: Laudamuco, seor de ningures

En el teatro la utilizacin del lenguaje es muy importante pues nos dice cualidades de los personajes de la obra. Vuelva a leer las dos piezas teatrales y diga qu tipo de lenguaje se utiliza en cada una de ellas.
Texto 18: Tres sombreros de copa

Texto 19: Laudamuco, seor de ningures

Pxina 45 de 52

Cmo es, por lo tanto, cada uno de los personajes de las dos obras?
Texto 18: Tres sombreros de copa

Texto 19: Laudamuco, seor de ningures

S31.

El dilogo es un elemento fundamental de las obras teatrales. Diga con sus propias palabras en qu consiste y elabore uno breve entre dos personajes. Puede elegir un tema cualquiera.

Dilogo

Pxina 46 de 52

S32.

Acuda a la siguiente direccin de internet y vea el monlogo. A continuacin responda a las preguntas:

[http://www.youtube.com/watch?v=7PsQ6gjVjcI&feature=related] Defina con sus propias palabras lo que usted entiende por monlogo:

Tanto el lenguaje como la caracterizacin del actor de este monlogo proporcionan abundante informacin sobre el personaje que interpreta. Ponga por escrito las impresiones que a travs de eses elementos ha extrado del personaje.

S33.

En parejas: en el texto 20 tienen varios ejemplos de apartes teatrales. Como ven, pueden ir dirigidos a un personaje en concreto o ser solitarios, es decir, sin destinatario. De acuerdo con esto elabore usted un breve dilogo entre dos o ms personajes en el que cada uno de ellos tenga, por lo menos, un aparte. Lanlo en voz alta al resto de la clase.

Pxina 47 de 52

Texto 21: El cielo gira

Ver bibliografa [21]

Pxina 48 de 52

Texto 22: Pasa el tiempo


Pasa el tiempo y suspiro porque paso, aunque yo quede en m, que sabe y cuenta, y no con el reloj, su marcha lenta nunca es la ma bajo el cielo raso. Calculo, s, suspiro, no soy caso de excepcin y a esta altura, los setenta, mi afn del da no se desalienta, a pesar de ser frgil lo que amaso. Ay, Dios mo, me s mortal de veras. Pero mortalidad no es el instante que al fin me privar de mi corriente. Estas horas no son las postrimeras, y mientras haya vida por delante, sers mis sucesiones de viviente.

Ver bibliografa [22]

Secuencia de actividades [textos 21 y 22] S34. Vean la pelcula El cielo gira. Tenga a mano papel y un bolgrafo para realizar las anotaciones que considere pertinentes. De esta forma podr realizar mejor los ejercicios que vienen a continuacin. Identifique los elementos narrativos de la pelcula y pngalos en la tabla:
El cielo gira Tipo de narrador Tipo de personajes Accin: estructura Funcin del espacio Tiempo del relato y tiempo del discurso

S35.

S36.

Cul es el tema central de la pelcula?

Pxina 49 de 52

S37.

Qu relacin se establece entre el tema central de la pelcula y el pintor Pello Azketa? Justifique la respuesta.

S38.

Defina con sus propias palabras qu entiende por voz en off. A continuacin busque una definicin en internet y pngala tambin por escrito.

S39.

A lo largo de la pelcula aparece una voz en off que pertenece a la propia directora Mercedes lvarez. Si eliminsemos esa voz qu aspectos narrativos de la pelcula cambiaran. Justifique la respuesta.

S40.

Aunque en el cine la imagen es, obviamente, fundamental, no siempre posee la misma relevancia a la hora de aportar datos necesarios para la historia que se quiere contar, adquiriendo ms protagonismo el texto o guin interpretado por los personajes. Cree usted que en El cielo gira las imgenes y lo que se nos transmite con ellas son imprescindibles para la narracin de la historia? Justifique la respuesta.

Pxina 50 de 52

S41.

Por qu cree usted que la pelcula finaliza ensendonos el cuadro del pintor Pello Azketa? Justifique la respuesta.

S42.

Lectura dramatizada del texto 22. Responda a las cuestiones:

Averige quin es Jorge Guilln. Haga un resumen de la informacin obtenida y pngala por escrito mencionando de donde la ha extrado.

Diga el tema principal del poema.

S43.

Tanto el poema de Jorge Guilln como la pelcula El cielo gira hablan del paso del tiempo, pero, qu diferencias y semejanzas encuentra en el tratamiento de ese tema entre una y otra obra? Justifique la respuesta.

S44.

Cree usted que en ciertos aspectos se puede considerar El cielo gira como un poema visual? Justifique la respuesta.

Pxina 51 de 52

S45.

Elabore un texto de intencin literaria (narrativo o potico) cuyo tema central sea el paso del tiempo (puede enfocar el tema como usted quiera) y acompelo de una imagen (extrada de internet o de un libro) que guarde relacin con lo que usted haya escrito.

S46.

Elabore un texto descriptivo que contenga las siguientes cuestiones y lalo en voz alta al resto de la clase:

Los subgneros literarios vistos en esta unidad (el cuento, la elega y la comedia) y sus caractersticas. Los elementos fundamentales que intervienen en el gnero teatral. Por qu son posibles las relaciones entre texto e imagen? (parta del ejemplo de El cielo gira y el poema de Jorge Guilln).

Pxina 52 de 52

Anda mungkin juga menyukai