P
PXNA WEB
CORREO
ELECTRNCO
SERVDOR
DATOS
WEBCAM
ESQUEMA XERAL DA ESTACN METEOROLXCA
ESTACIN BASE
SERVIDOR
FOLLA DE CLCULO
XERADOR GRFCAS
TRANSMSOR
PLUVMETRO
ANEMMETRO
TERMMETRO
PANEL SOLAR
UNIDADE REMOTA
PRANMETRO
BATERA
FASES DE DESENVOLVEMENTO DO PROXECTO
Este un proxecto permanente de innovacin tecnolxica, polo que non est
prevista unha data de finalizacin concreta. En todo caso se podera considerar
como un proxecto plurianual, que serve como proxecto matriz no que se
experimentan diferentes tecnoloxas que se poidan usar para prcticas de aula,
proxectos de ciclos formativos, grupos de traballo, xornadas tcnicas.
Ata chegar seu estado actual poden definirse varias fases de realizacin, que
coinciden aproximadamente cos prototipos construidos: unha primeira fase de
estudio de viabilidade, unha segunda fase de construccin do prototipo real e
unha terceira fase de explotacin e mellora continua.
FASE 1: ESTUDIO DE VIABILIDADE (CURSO 2004-2005)
Os primeiros ensaios prcticos do proxecto fixronse durante o curso 2004-
2005 coa montaxe de varios circuitos de transmisin e recepcin de datos e
lectura de sensores.
Estas probas tian como finalidade estudiar a viabilidade do proxecto, detectar
problemas e solucionalos posteriormente.
Primeiro circuito transmisor Conexin e montaxe na farola
Primeiro circuito receptor receptor completo con cable e antena
FASE 1: ESTUDIO DE VIABILIDADE (CURSO 2004-2005)
Protector de radiacin do prototipo
detalle do mdulo conversor USB
receptor USB
probas de campo con ordenador porttil detalle do transmisor
FASE 1: ESTUDIO DE VIABILIDADE (CURSO 2004-2005)
proba de distancia desde o edificio (a travs da vent pode verse o transmisor)
receptor montado no taller detalle do soporte da antena
novo receptor en caixa detalle de montaxe
FASE 1: ESTUDIO DE VIABILIDADE (CURSO 2004-2005)
primeiros ensaios de programa receptor e pxina web
NSTALACN SEMPERMANENTE
comenzo do curso 2005-2006 fixemos unha instalacin semipermanente dos
elementos existentes mentres non se remataba o segundo prototipo. O
transmisor e sensores quedaron instalados na caseta meteorolxica, coa antena
e clula solar na parte superior desta.
Vista superior co plano de masa
Conxunto clula solar-antena
Detalle da baixada de cables
(alimentacin e radiofrecuencia)
FASE 1: ESTUDIO DE VIABILIDADE (CURSO 2004-2005)
Recorrido de baixada de cables
Detalle do mdulo de control
Vista do interior da caseta e
ubicacin dos instrumentos existentes
Detalle do sensor situado
xunto s termmetros
FASE 2: PROTOTIPO REAL (CURSO 2005-2006)
Durante o curso 2005-2006, en colaboracin cos alumnos e profesores dos
mdulos Desenvolvemento de Proxectos de Productos Electrnicos e
Construccin de Prototipos Electrnicos do ciclo superior fxose o
desenvolvemento e construccin das placas dos circuitos transmisor, receptor e
sensores para a sa montaxe definitiva. Tamn se elabora a documentacin
tcnica do proxecto, cos esquemas, planos e especificacins necesarias para a
sa realizacin posterior.
O resultado deste traballo pode consultarse na memoria e documentacin
realizadas.
CONSTRUCCN DO PROTOTPO
Deseo das placas de circuito impreso co programa ORCAD
Taladrado automtico da placa do emisor Placa rematada cos compoentes
FASE 2: PROTOTIPO REAL (CURSO 2005-2006)
Placa do receptor Conversor serie - usb
Placa do emisor con bateras e sensor Placa do receptor usb
Placas en caixas para montaxe definitivo
FASE 2: PROTOTIPO REAL (CURSO 2005-2006)
NOVOS SENSORES
Sensores de temperatura, humidade, presin e radiacin solar (piranmetro)
PROCESO DE MONTAXE NA GARTA METEOROLXCA
Na parte superior da garita instalouse unha base de aluminio para a antena
transmisora (serve de plano de masa), o piranmetro e as clulas solares. As
clulas estn dirixidas cara sur e a sa posicin prcticamente vertical para
garantir a alimentacin do circuito en inverno. sto ten ademis a vantaxe de
que o auga ou o lixo non se acumulan sobre elas reducindo a sa eficiencia.
Aspecto da base de montaxe de antena, piranmetro e clulas solares
FASE 3: EXPLOTACIN E MELLORA (CURSO 2006-2007)
Unha vez concluda a fase de prototipo real o proxecto entra xa nunha situacin
de funcionamento estable, pero queda moito traballo por facer: novos sensores,
melloras nos circuitos e na programacin para reduccin de fallos de
funcionamento, mantemento, etc.
- En novembro de 2006 mercamos e instalamos un pluvimetro e anemmetro
comerciais conectados estacin, que se empregarn mentres non se rematen
os de construccin propia (que xa estaban en fase de prototipo).
- O programa de xestin de datos deixa de usar a folla de clculo Excel
(programa propietario) e pasa a OpenOffice Calc (de libre uso).
Este o primeiro paso para un futuro cambio sistema operativo Linux.
- En xaneiro de 2007 faise un redeseo das placas de circuito impreso para
solucionar algns problemas de funcionamento. Estas placas son as que estn
actualmente en uso.
- Constrense diferentes accesorios (cables, receptor porttil, visualizador LCD)
para permitir todas as posibles configuracins de funcionamento do sistema.
nstalacin provisional de pluvimetro e anemmetro-catavento (novembro 2006)
FASE 3: EXPLOTACIN E MELLORA (CURSO 2006-2007)
CONSTRUCCN DA NOVA PLACA
Nova placa de circuito impreso do transmisor: fotolito, placa e compoentes
Vistas anterior e posterior da nova placa xa montada
FASE 3: EXPLOTACIN E MELLORA (CURSO 2006-2007)
PANORMCA DO SSTEMA
Na seguinte fotografa pode verse o conxunto de circuitos electrnicos
realizados para cubrir todas as posibilidades de configuracin do sistema:
Placas de sensores e sistema de transmisin
Sensor de temperatura e humidade (SHT15)
Sensor baromtrico (MPXA6115A)
Clula solar de alimentacin
Xogo de bateras (tipo AA)
Placa de receptor
Adaptador receptor - porto serie
Adaptador emisor porto serie (para conexin directa sen enlace radio)
Conversor serie usb (en caixa)
Visualizador LCD para conexin directa a emisor ou receptor
Alimentador para visualizador
Cable de conexin serie
Cable de conexin usb
NOTA: nesta foto s aparecen os elementos electrnicos, faltan entre outros as
antenas, caixas de montaxe, outros sensores (piranmetro, pluvimetro,
anemmetro-catavento)
FASE 3: EXPLOTACIN E MELLORA (CURSO 2006-2007)
POSBLDADES DE CONFGURACN
Os elementos realizados poden combinarse para formar diferentes esquemas
de uso. Estn previstas as seguintes configuracins:
1) Estacin meteorolxica completa con conexin por radioenlace
Esta configuracin est formada polo emisor autnomo alimentado por enerxa
solar, a estacin receptora con ordenador e o servidor de correo e pxinas web.
O emisor enva os datos mediante un radioenlace de 433MHz, o que permite a
sa colocacin en calquera punto dentro dun radio aproximado de 100m
(dependendo da visibilidade e interferencias existentes).
2) Estacin meteorolxica completa con conexin por cable
Esta configuracin est formada polo emisor autnomo alimentado por enerxa
solar, a estacin receptora con ordenador e o servidor de correo e pxinas web.
A conexin emisor-receptor faise mediante un cable de datos serie RS232
cunha lonxitude mxima aproximada de 20m.
SENSORES
+
TRANSMSOR
ENLACE RADO
RECEPTOR
USB
ORDENADOR
LOCAL
ESQUEMA 1: ESTACN COMPLETA CON RADOENLACE
SERVDOR
WEB
REDE
SENSORES
+
TRANSMSOR
CABLE SERE
ADAPTADOR
SERE/USB
USB
ORDENADOR
LOCAL
ESQUEMA 2: ESTACN COMPLETA CON CONEXN POR CABLE
SERVDOR
WEB
REDE
FASE 3: EXPLOTACIN E MELLORA (CURSO 2006-2007)
POSBLDADES DE CONFGURACN
3) Estacin meteorolxica con emisor autnomo e receptor porttil
Esta configuracin est formada polo emisor autnomo alimentado por enerxa
solar e un receptor autnomo con visualizador LCD que se pode alimentar a
pilas ou rede elctrica. Esta montaxe moi til para a realizacin de probas
de funcionamento do enlace radio ou para situar un panel informativo en
calquera punto de interese.
4) Control domtico
Esta configuracin est formada pola
placa de sensores conectada
directamente a un visualizador LCD
e cunha sada de datos serie ou usb.
Pode empregarse como termostato
para calefaccin, como central de
control domtico ou como un simple
indicador de temperatura interior.
5) Rexistrador autnomo
Esta configuracin est formada pola
placa de sensores e unha memoria
de datos eeprom incorporada nela
na que se van almacenando datos
de forma autnoma. A capacidade
actual da memoria dunhas das
semanas, pero est prevista a sa
substitucin por unha tarxeta
MMC/SD, que permitira perodos
moito mis longos de captura.
Os datos recollidos poden volcarse
peridicamente a un pc mediante a
conexin serie/usb incorporada.
SENSORES
+
TRANSMSOR
ENLACE RADO
RECEPTOR
VSUALZADOR
LCD 2X16
ESQUEMA 3: RECEPTOR AUTNOMO CON VSUALZADOR LCD
SADA DATOS
SERE/USB
SENSORES
+
TRANSMSOR
MEMORA
DATOS
ESQUEMA 5: REXSTRADOR AUTNOMO
1) CAPTURA DE DATOS
2) VOLCADO DE DATOS
MEMORA
DATOS
ORDENADOR
LOCAL
SENSORES
+
TRANSMSOR
SENSORES
+
TRANSMSOR
VSUALZADOR
LCD 2X16
ESQUEMA 4: CONTROL DOMTCO
SADA DATOS
SERE/USB
ELABORACIN DA PXINA WEB
Un dos aspectos que consideramos mis importantes deste proxecto a
capacidade de difusin da informacin obtida de forma rpida e universal. Por
iso a elaboracin da pxina web e o seu correcto funcionamento foron un dos
puntos clave de todo o sistema.
Esta pxina web non est aloxada no ordenador receptor de datos do centro,
xa que isto obligara a transformalo nun servidor web que tera que soportar un
elevado trfico de datos e con accesibilidade permanente, o que non posible
polas caractersticas da rede educativa. Por este motivo a pxina est aloxada
no servidor web de centros da Consellera de Educacin da Xunta de Galicia.
O ordenador local encrgase de recibir os datos da estacin, os almacena e
peridicamente xera un conxunto de arquivos de datos e grficas con formatos
axeitados para a sa publicacin en web. Estes arquivos se envan servidor
externo e quedan automticamente enlazados coa pxina para a sa consulta
inmediata.
Aproveitando este mesmo esquema de funcionamento engadiuse sistema
unha cmara web que enva imaxes peridicamente mesma pxina, o que
proporciona informacin adicional (por exemplo, do estado do ceo).
ELABORACIN DA PXINA WEB
Na mesma pxina tamn se inclen enlaces a imaxes do satlite Meteosat e
outras estacins e servicios meteorolxicos.
Un aspecto destacable a conexin da estacin con redes internacionais
automticas, en concreto as redes METEOCLMATC e AWEKAS .
- Meteoclimatic (www.meteoclimatic.com). Rede meteorolxica catalana que
recibe e presenta en tempo real informacin de estacins particulares de toda
a pennsula. En casteln e cataln.
Pantalla de presentacin das estacins galegas de Meteoclimatic
- AWEKAS (www.awekas.at). Rede meteorolxica austraca que recibe e
presenta en tempo real informacin de estacins particulares de toda Europa.
En alemn, ingls, francs e italiano.
Pantalla coa situacin das estacins AWEKAS do sur de Europa
DESENVOLVEMENTO DE NOVOS SENSORES
Un dos problemas con que nos atopamos no desenvolvemento deste proxecto
foi a obtencin dos sensores meteorolxicos mis especficos, como o
pluvimetro, anemmetro, catavento, piranmetro e outros. Existe a
posibilidade de mercalos como accesorios dos fabricantes de estacins
automticas comerciais, pero esta opcin ademis de cara provoca unha
dependencia de suministro que preferimos evitar. Por este motivo a nosa
decisin foi planificar a construccin integral da estacin, includos os sensores
electromecnicos mis complexos. Ensaiamos diferentes sistemas de
medicin, especialmente no caso do pluvimetro, ata obter un resultado
aceptable. Neste momento xa temos un prototipo viable de pluvimetro e
anemmetro, e estn en probas o catavento e piranmetro, o que xa permitira
substitur tdolos sensores comerciais actuais polos de construccin propia.
Prototipo de anemmetro
Prototipo de pluvimetro
Probas do anemmetro
GRFICAS E RESULTADOS
Xa desde as primeiras fases de desenvolvemento do sistema obtivronse
resultados interesantes, como esta grfica de variacin diurna-nocturna de
humidade e temperatura en agosto de 2005. Na parte dereita pdese observar
un perodo de medidas nulas en torno 30 de agosto, momento en que a
estacin deixou de funcionar.
Estoutra grfica corresponde variacin tpica de temperatura nun dia calquera,
no que se observa a baixada durante a noite e a subida correspondente sada
do sol.
GRFICAS E RESULTADOS
Una vez acumuladas as medidas de varios meses procedemos a facer unha
comparacin coas medidas oficiais da estacin manual. Nesta grfica pdese
apreciar unha elevada coincidencia nos resultados. Tamn se observan os
periodos de fallo intermitentes, que aparecen como interrupcins das lias na
grfica.
Esta outra grfica corresponde comparativa de todo o ano 2006. Poden
observarse os cortes na grfica que corresponden s datas en que non houbo
recollida de datos automticos por diferentes causas.
GRFICAS E RESULTADOS
Como mostra da utilidade da informacin proporcionada pola estacin, a
continuacin amosamos as grficas de radiacin solar correspondentes a un
da despexado e outro con nubes e craros. Pdese observar a cada brusca na
grfica final do da debida a unha sombra proxectada sobre o medidor.
Grfica de radiacin solar correspondente a un da despexado
Grfica de radiacin solar dun dia con nubes e craros alternados
GRFICAS E RESULTADOS
Outra mostra de datos, esta vez de enerxa elica. A primeira grfica presenta
a velocidade do vento e a segunda a direccin.
GRFICAS E RESULTADOS
A pouco de comenzar o funcionamento estable da nosa estacin produciuse o
eclipse total de sol do 3 de outubro de 2005, que se puido observar claramente
en toda a Pennsula brica. Galicia foi un dos primeiros puntos donde se
comenzou a percibir este fenmeno. Nas grficas minuto a minuto
correspondentes a este periodo pode apreciarse claramente a baixada de
temperatura durante o eclipse e o pico do momento de ocultacin total do sol.
Como nese momento todava non estaba instalado o piranmetro a grfica de
radiacin solar est elaborada a partir dos datos da estacin prxima de Monte
Aloia (Meteogalicia).
RESUMO DE TECNOLOXAS EMPREGADAS
Un proxecto tan complexo como ste proporciona a oportunidade de adquirir
todo tipo de coecementos tanto tericos como prcticos en campos tan
diversos como a meteoroloxa, mecnica, electrnica, programacin, redes e
comunicacins, estatstica, etc.
A continuacin figura un resumo dalgunhas das tarefas desenvolvidas e as
tecnoloxas empregadas:
TPO
Linguaxes de programacin
C++ (Compilador C++Builder versins 5 e 6), Javascript (OpenOffice Writer),
PHP 5.2, OpenOffice Basic (macros en Calc), VBasic (macros en Excel),
ensamblador do microcontrolador 8051, programacin HTML (OpenOffice
Writer)
Sistemas Operativos
Windows 98 (comenzo do proxecto), Windows XP (actual), Linux Suse 10.0
ApIicacins
CircuitMaker (deseo de esquemas electrnicos), TraxMaker (deseo de
placas de circuito impreso), Orcad 10, Electronics Workbench, programa de
control de cmara web Philips SPC900NC, Photolapse
Comunicacins
Sistemas de transmisin radio 433MHz, TCP/P (ftp, http, smtp, dns), protocolo
e circuitos RS232, protocolo USB 2.0 e circuitos/drivers FTD
Sensores
Sensirion SHT15 (sensor de temperatura e humidade relativa), Motorola
MPXA6115A (sensor de presin), pluvimetro, anemmetro e catavento Davis
Weather Stations, piranmetro Apogee
Circuitos eIectrnicos
Microcontrolador Atmel 89c4051, convertedor A/D Microchip MCP3208,
memoria 24LC512, regulador conmutado Linear Tech. LT1303
Tratamento de datos
OpenOffice Calc 2.0
MELLORAS FUTURAS
Temos previsto seguir traballando nos seguintes temas de mellora:
- DesenvoIvemento de novos sensores de baixo custo. Xa temos
elaborados varios prototipos de pluvimetro e anemmetro, estamos facendo
ensaios para a construccin de catavento e piranmetro e temos previsto
comenzar a traballar en novos medidores de radiacin infravermella e
ultravioleta.
- MeIIoras no radioenIace, aumentando a potencia ou cambiando o sistema
de transmisin, aproveitando o enorme desenvolvemento actual de mdulos
bluetooth, redes ethernet wireless, etc.
- MeIIoras no programa de xestin de datos, fundamentalmente para facilitar
a accesibilidade s datos almacenados mediante resumos en folla de clculo,
grficas, clculo de mximas e mnimas, etc. Na actualidade o almacenamento
faise en arquivos de texto, que un mtodo eficaz pero pouco prctico hora
de facer o tratamento posterior, polo que tamn est previsto que tdolos datos
se almacenen en follas de clculo para descarga directa desde a web.
- Cambio de sistema operativo a Linux. sto prantexa algns problemas
prcticos polo cambio obligado de contorno de programacion C++ e outros
elementos como controladores de usb, etc.
- Construccin e instalacin no centro dun receptor autnomo con pantaIIa
LCD ou monitor TV para mellorar a difusin da informacin en tempo real.
- ncorporacin de tarxetas MMC/SD como sistema de almacenamento, tanto
no emisor (para o modo rexistrador autnomo) como no receptor (salvagarda
de datos en caso de fallos de alimentacin no pc).
- Substitucin do mduIo actuaI de recepcin por outro mis complexo, que
incorpore as seguintes caractersticas:
a) conexin directa a rede ethernet
b) almacenamento en tarxeta SD
c) xestin directa de protocolo TCP/P para envo de datos servidor.
O anterior completarase co traslado do programa de xestin de datos
servidor web e o cambio de Iinguaxe de programacin a PHP, de xeito que o
almacenamento e tratamento de datos faranse no propio servidor.
Estas modificacins permitiran a eIiminacin compIeta do ordenador IocaI
no sistema de recepcin, con importantes vantaxes:
1) Reduccin de custo do sistema
2) Eliminacin da dependencia de sistemas operativos pouco fiables
(Windows) e o custo asociado en licencias.
3) Reduccin moi importante de consumo elctrico
4) Posibilidade de alimentacin directa a bateras recargables con paneis
solares, o que dara total autonoma sistema, solucionando problemas
como os cortes de luz, cortes de enlaces de datos, etc. Na actualidade,
incluso co uso do SA o sistema aguanta en funcionamento poucos
minutos desde o corte de suministro.
ANECDOTARIO
- Os materiais electrnicos e mostras pedronse (en moitos casos
gratuitamente) a diferentes pases: Reino Unido, Suiza, EEUU, Tailandia,
Singapur e outros.
- Empresas: Analog Devices, Freescale Semiconductors (antigua Motorola),
Linear Technologies, On-Semiconductor, RFSolutions, FTD, etc.
- Distribuidores: Farnell, RS-Amidata, Digikey, Saelig, tendas locais en Vigo
(Electroson, Sonytel, Ricarpro).
- Compoentes informticos: hai partes da programacin especialmente
complicadas que se obtiveron con licencia de uso libre a travs de internet: o
compoente CS (nternet Connection Suite) de Franois Piette, o compoente
TVideoCapture de Egor Averchenkov ou o programa Photolapse. O primeiro
deles s pide a cambio que se lle enve unha tarxeta postal para a sa
coleccin (que por suposto lle mandamos).
- As clulas solares importronse
directamente de China, o que foi toda
unha experiencia de comercio internacional
a pequena escala.
O fabricante incluso mandu unha felicitacin
de Nadal (afortunadamente estaba en ingls).
- O traballo de construccin e documentacin
feito polos alumnos mereceu un 2 premio do
NEGA de enerxas renovables. Pouco tempo
despois o propio NEGA enva para a aula de enerxas renovables do centro...
unha estacin meteorolxica comercial completa!.
- Durante as probas de integracin do
pluvimetro houbo unha lectura errnea
de 227 litros/m2. Esta lectura estivo na
pxina web todo un fin de semana de
moita choiva (non saiu nas noticias, pero
recibimos algn correo electrnico
preguntando se era certo).
- Durante moito tempo non tivemos ningn problema coa rede informtica da
Consellera de Educacin para enviar e consultar os datos da pxina web. Hai
uns meses decidiron actualizar os equipos e aplicacins para mellorar o
servicio... xa estamos pensando en mandar os datos por correo postal.
GRAZAS POLA SA ATENCIN
centros.edu.xunta.es/iesescoIasprovaI/meteoprovaI