illatt

JCattn Ht

UC-NRLF

*B 253 17?

-OWER FORMS

IN

SCHC

H. J,

Hardv

ISHi /fr-i-i
^*

UNIVERSITY OF CALIFORNIA.
FROM THE LIBRARY OF

DR.

MARTIN KELLOGG.
B.

GIFT OF MRS. LOUISE

KELLOGG.

A LATIN

READER

A LATIN READER
FOR THE

LOWER FORMS

IN SCHOOLS

BY

H.

J.

HAEDY,

M.A.

ASSISTANT- MASTER IN WINCHESTER COLLEGE

*^BRA)f> or THE
UNIVERSITY
}

bonbon

MACMILLAN AND
AND NEW YORK

CO.

1889

First Edition, 1888

Second Edition, July 1889

A. 8.

ITA

DOCENTI

UT DOCERE NON VIDEATUR

126129

PREFACE
THOSE teachers of Latin who
are

content with the

existing provision will resent the appearance of a fresh

Eeader

those

who

are dissatisfied

may

perhaps read

these few words of explanation.

The main part

stories,

of

the

work

consists
less

of

Latin

taken partly from more or

well-known

Latin authors, partly from a great variety of other

sources.

An

attempt

has

been

made

to

gather

compact and

intelligible stories,

the subjects of which

may

be expected to interest the average schoolboy.

stories are

These

intended for the ordinary reading of

boys not yet sufficiently far advanced to read Latin

authors continuously
;

they conclude with some pieces

taken directly from the authors which will naturally

form the next stage

otherwise

all

the stories are of

much

the same difficulty.

of the

To the main part

book have been prefixed a

few introductory stories taken from Eutropius and the

Vlll

PREFACE.

well-known

German schoolbooks

has been placed at the end (for

is

and an appendix which no vocabulary

;

provided) consisting of a selection from the dialogues

It
is

of Erasmus.

suggested

that

they should be
viva voce
or

used for unseen

paper, and
it

translation

either

on

is

hoped that they may be of value in

bringing before the minds of those

who

use them the

:

language as a living vehicle of thought

of expression

the facility

and sprightliness of manner will comfrom

strictly classical

pensate for the slight deviations

style.

In conclusion, the author would wish to thank

many kind

friends for their help

and criticism

if

the

book has any merit in spite

'

of its faults,

he would

like to refer to the apologue of Saadi

with regard to

the scented clay

earth
rose,
;

was indeed a despicable piece of but I was some time in the company of the
:

and the quality of

to

my
Any

sweet companion was

fragrance,
therefore,

communicated

me.'

which may be detected, must be set down company of ancient authors and kind friends
:

to

the

for the

faults the author

is

entirely responsible.

Sept.

1888.

CONTENTS
PAGE

INTRODUCTORY STORIES
LATIN STORIES

...
.

/
.
.

...
.
.

11

APPENDIX

123

NOTES

142
145

YOCAEULARY

INTRODUCTORY STORIES
1.

THE INNOCENT TRUMPETER.

"
inquit,
inter-

Tubicen ab hostibus captus, " nolite me,"

ficere
;

nam

inermis

sum neque quidquam habeo

sis

praeter

hanc tubam."

At

hosfces,

"propter hoc ipsum," inquiunt,

imperitus,

alios

"te interimemus, quod, cum ipse pugnandi ad pugnam incitare soles."

2.

FOOLISH SERVANTS.

ancillas suas

Mulier vidua, quae texendo vitam sustentabat, solebat de nocte excitare ad opus, cum primum galli
audivisset.

cantum

At

illae

diuturno labore fatigatae

statuerunt gallum interficere. Quo facto deteriore condicione quam prius esse coeperunt nam domina, de hora
:

noctis

incerta,

nunc

famulas

saepe

iam

prima

nocte

excitabat.
3.

THE DONKEY AND THE HORSE.

equum
rogavit, ut aliqua parte
vellet.

Asinus onustus sarcinis

oneris se levaret,
si

se

vivum videre

Sed

ille

asini

Paulo post igitur asinus labore conpreces repudiavit. sumptus in via corruit et efflavit animam. Turn agitator

LATIN READER

oinnes sarcinas, quas asinus portaverat, atque insuper etiam pellem asino detractam in equum imposuit. Ibi ille sero

priorem superbiam deplorans, "0 me miserum," inquit, "qui parvulum onus in me recipere noluerim, cum nunc
cogar tantas sarcinas ferre una cum pelle comitis mei, cuius preces tarn superbe contempseram."

4.

DEATH.

Senex in
redire coepit.

silva ligna ceciderat, iisque sublatis

domum

aliquantum viae progressus esset, et onere et via defatigatus fascem deposuit, et secum aetatis
et inopiae

Cum

quae ipsum ab omnibus his malis

mala contemplatus, Mortem clara voce invocat, liberet. Turn Mors senis

precibus auditis subito adstitit et quid vellet percunctatus " est. At Senex quern iam votorum poenitebat, nihil," inquit, "sed require, qui onus paululum allevet, dum ego rursus
*

subeo."
5.

HANNIBAL'S TRICK.

Hannibal cum elephantos compellere non posset ut praealtum flumen transirent neque rates haberet, quibus eos traiceret, iussit ferocissimum elephantorum sub aure vulnerari et

cum

qui vulnerasset se in flumen conicere illud-

Turn elephas exasperatus ad persequendum que tranare. doloris sui auctorem tranavit amnem et reliqui quoque eum
secuti sunt.
6.

THE GAULS INVADE EOME.

ad urbem venerunt, et victos Romanos undecimo milliario a Eoma apud flumen Alliam secuti,
Galli Senones

LATIN READER

etiam urbem occuparunt; neque defend! quidquam, nisi Quod cum diu obsedissent, et iam Capitolium, potuit.

Eomani fame
exsulabat,
sunt.

laborarent, a Camillo, qui in vicina civitate

superventum est, gravissimeque victi Postea tamen, accepto etiam auro, ne Capitolium obsiderent, recesserunt sed secutus eos Camillus ita cecidit,
Gallis
:

ut et aurum, quod his

datum

fuerat, et omnia,

quae cepe-

rant, militaria signa revocaret.

7.

THE STORY OF PYRRHUS.

Tarentini Pyrrhum, Epiri regem, contra Romanos auxilium poposcerunt, qui ex genere Achillis originem trahebat. Is mox ad Italiam venit, tumque primum Eomani cum

transmarino hoste dimicaverunt.

Missus est contra

eum

consul P. Valerius Laevinus, qui, cum exploratores Pyrrhi cepisset, iussit eos per castra duci, ostendi omnem exercitum,

tumque

dimitti, ut renuntiarent Pyrrho,

quaecunque

a Eomanis agerentur.

8.

PYRRHUS.

Commissa mox pugna, cum iam Pyrrhus fugeret, elephantorum auxilio vicit, quos incognitos Eomani expaverunt; sed nox proelio finem dedit. Laevinus tamen per noctem fugit. Pyrrhus Eomanos mille octingentos cepit,
Quos eosque summo honore tractavit; occisos sepelivit. cum adverso vulnere et truci vultu etiam mortuos iacere
vidisset,

tulisse

ad caelum manus

dicitur,
si

cum hac voce

se totius orbis

dominum

esse potuisse,

tales sibi milites

contigissent.

LATIN READER

9.

PYRRHUS
sibi

Postea Pyrrhus, iunctis

Samnitibus, Lucanis, Brut-

omnia ferro ignique vastavit, tiisque, est, atque ad Praenestem venit Campaniam depopulatus
perrexit,
milliario ab

Eomam

urbe octavo decimo.

Mox

terrore exercitus,
se
recepit.

qui

cum

consule sequebatur, in

Campaniam

Legati ad Pyrrhum de redimendis captivis

honorifice suscepti sunt
;

missi,

ab eo
misit.

captivos sine pretio

Eomam
sic

Unum
est, ut,

ex

legatis

Eomanorum, Fabricium,

admiratus

cum eum pauperem

esse cognovisset, quarta parte

regni promissa, sollicitare voluerit,

ut ad se transiret

con-

temptusque a Fabricio est

10.

PYRRHUS.

Quare cum Pyrrhus ingenti Eomanorum admiratione

pacem aequis condicionibus Cineam nomine, ita ut Pyrrhus peteret, praecipuum virum, armis iam occupaverat, obtineret. partem Italiae, quam Pax displicuit, remandatumque Pyrrho a senatu est, eum cum Eomanis, nisi ex Italia recessisset, pacem habere non Turn Eomani iusserunt captivos omnes, quos posse.
teneretur, legatum misit, qui

Pyrrhus reddiderat, infames haberi, quod statum potuissent, nee ante eos ad veterem
si

armati
reverti,

capi

quam

binorum hostium occisorum

spolia retulissent.

11.

PYRRHUS.
quo cum quaereret dixit Cineas regum comperisset,
est.
:

Ita legatus Pyrrhi reversus

Pyrrhus, qualem
se

Eomam
;

patriam

vidisse

scilicet tales

illic

fere omnes,

qualis

LATIN READER unus Pyrrhus apud Epirum

Missi sunt contra
et

Pyrrhum duces

reliquam Graeciam putaretur. P. Sulpicius et Decius

Mus, consules.
est,

elephant! interfecti,

Certamine commisso Pyrrhus vulneratus XX millia caesa hostium, et ex

quinque
millia.

Eomanis
fugatus.

tantum

Pyrrhus Tarentum

12.

REGULUS.
ducem,
quern
ceperant,

Carthaginienses
petierunt, ut

Regulum

Romam
venisset,

proficisceretur, et

pacem a Romanis
faceret.
Ille

impetraret,

ac

permutationem captivorum

Romam cum
Romanus

inductus in senatum, nihil quasi

egit, dixitque, se ex ilia die, qua in potestatem Afrorum venisset, Romanum esse desiisse. Itaque et uxorem a complexu removit, et senatui suasit,.ne pax cum
fieret.

Poenis

13.
Illos

REGULUS.
:

enim, fractos tot casibus, spem nullam habere se esse, ut tot millia captivorum propter unum se, et et senem, paucos, qui ex Romanis capti fuerant, redderentur.
tanti

non

Nam Afros, pacem petentes, nullus Itaque obtinuit. admisit ; ipse Carthaginem rediit, offerentibusque Romanis, ut eum Romae tenerent, negavit, se in ea urbe mansurum,
in qua,

postquam Afris
est.

servierat, dignitatem honesti civis

habere non posset.

suppliciis exstinctus

Regressus igitur ad Africam, omnibus

14.

DEATH or POMPEY.

Nunquam adhuc Romanae

maiores,

copiae in unum neque neque melioribus ducibus, convenerant, totum

LATIN READER
facile subacturae, si

terrarum orbem
rentur.

contra barbaros duce-

Pugnatum tamen

est ingenti contentione, victusque

f ugatus

ad postremum Pompeius, et castra eius direpta sunt. Ipse Alexandriam petiit, ut a rege Aegypti, cui tutor a
senatu
datus
fuerat
qui,

propter

iuvenilem

eius

aetatem,

acciperet

auxilia;

fortunam magis quam amicitiam

;

secutus, occidit
misit.

Pompeium

caput eius et annulum Caesari

15.

DEATH OF CAESAR.
orbe compositis, Eomam contra consuetudinem

Inde Caesar,

bellis civilibus toto

rediit; agere insolentius coepit, et

Romanae
se

libertatis.

Cum

ergo et honores ex sua voluntate

praestaret, qui a populo ante deferebantur, nee senatui ad

faceret,

venienti assurgeret, aliaque regia ac paene tyrannica coniuratum est in eum a LX. vel amplius senatori-

bus equitibusque Romanis. Praecipui fuerunt inter coniuratos duo Bruti, ex eo genere Bruti, qui primus Romae
consul fuerat et reges expulerat, C. Cassius et Servilius Casca. Ergo Caesar, cum inter ceteros venisset ad curiam,

XXIII. vulneribus confossus

est.

16.

DEATH OF ANTONY.
civile

Antonius ingens bellum

commovit, cogente uxore

Cleopatra, regina Aegypti, dum cupiditate muliebri optat etiam in urbe regnare. Victus est ab Augusto navali pugna clara et illustri apud Actium, qui locus in Epiro est, ex qua
fugit in

Aegyptum; et desperatis rebus, cum omnes ad Augustum transirent, ipse se interemit Cleopatra sibi
:

aspidem admisit, et veneno eius exstincta est. Aegyptus per Octavianum Augustum imperio Romano adiecta est,

LATIN READER
praepositusque
ei

On. Cornelius Gallus.

Hunc primum

Aegyptus Komanum

iudicem habuit.

17.

CLAUDIUS INVADES BRITAIN.

Britanniae bellum Claudius intulit,

quam

nullus

Eoman-

attigerat, eaque devicta per Cn. Sentium et A, Plautium, illustres et nobiles viros, triumphum

orum post lulium Caesarem

egit.

celebrem

Quasdam

insulas etiam, ultra Britanniam in

Oceano

Orcades, filioque
^iyilis^

imperio addidit, quae appellantur suo Britannici nomen imposuit. Tarn autem circa quosdam amicos exstitit, ut etiam
positas,

Komano

Plautium, nobilem virum, qui in expeditione Britannica

multa egregie fecerat, triumphantem ipse prosequeretur, et conscendenti Capitolium laevus incederet. Is vixit annos IV. et LX. imperavit XIV.

18.

VESPASIAN.
factus

Vespasianus
perator;

successit,

princeps

obscure

apud Palaestinam imquidem natus, sed optimis

comparandus; privata vita illustris, ut qui a Claudio in Germaniam, deinde in Britanniam missus, tricies et bis cum
hoste
conflixerit,

duas validissimas gentes,

XX.

oppida,

insulam Vectam, Britanniae proximam, imperio Eomano Eomae se in imperio moderatissime gessit adiecerit.
pecuniae tantum avidior
;

fuit,

ita

ut

earn nulli iniuste

auferret quam cum omni diligentiae provisione colligeret, tamen studiosissime largiebatur, praecipue indigentibus. Nee facile ante eum cuiusquam principis vel maior est
liberalitas comperta, vel iustior.

LATIN READER

19.

ATALANTA.

Schoeneus
habuisse,

quae

Atalantam, filiam formosissimam, dicitur cursu viros superabat. Haec quum a

pluribus in coniugium peteretur, pater eius condicionem

proposuit, ut, qui earn ducere vellet, prius cursu

cum

ea

contenderet;

si

victus esset, occideretur.

Multos quum
victa est.

superasset et interfecisset,

tandem ab Hippomene

Hie enim a Yenere

runt,

tria

mala aurea acceperat.

Dum

cur-

horum unum post alterum

tardavit.

cursum

Nam dum
Huic

proiecit, iisque Atalantae mala colligit, Hippomenes ad

metam
dedit.

pervenit.

igitur

Schoeneus filiam uxorem

Quam quum

in patriam duceret, oblitus Veneris

beneficio se vicisse, grates ei

non

egit.

Hanc ob causam

Hippomenes mutatus

est in leonem, Atalanta in leaenam.

20.

MELEAGER.

Althaea, Thestii filia, ex Oeneo peperit Meleagrum. Ei Parcae ardentem titionem dederunt, praefantes, Meleagrum tarn diu victurum, quam diu is titio foret incolumis.

Hunc

igitur Althaea diligenter in area

irata, quia sacra

clausum

servavit.
fecerat,

Interim Diana, Oeneo

vastaret.

annua non

aprum mira magnitudine

Graecia
convocatis,

misit,

qui

Quern Meleager, fortissimis

Cui

agrum Calydonium iuvenibus ex omni

interfecit, pellemque eius Atalantae fratres pellem eripere vellent, Althaeae quum ilia Meleagri auxilium imploravit, qui avunculos occidit. Turn Althaea, gravi ira in filium commota, titionem ilium

donavit.

fatalem
sorores

in
eius,

ignem

coniecit.

Sic

Meleager

periit.

At
aves

dum

fratrem

insolabiliter

lugent,

in

mutatae sunt.

LATIN READER

21.

ACHILLES.
sciret Achillem, filium

Thetis, Pelei coniux,

cito

quum

suum,

periturum

esse,

si

Graecoram exercitum ad Troiam

sequeretur, misit

commendavit.
servabat;

Ille

eum in insulam Scyron regique Lycomedi eum muliebri habitu inter filias suas
rex Ithacae,

Ulixes autem,
ibi

quum

audivisset,

Achillem

occultari, in regio vestibule

munera feminea

in calathiscis posuit simulque clipeum et hastam, mulier-

esque advocari iussit. subito tubicen cecinit

arripuit.

Quae dum omnia contemplantur, quo sono audito, Achilles arma Unde eum virum esse intellectum est.
;

22.

THE ARTFUL WOLF.

Serpens ingenti saxo oppressus rogavit virum praetereuntem, ut a se onus amoliretur, pollicitus ingentem
thesaurum,
fecisset,
si

hoc

faceret.

Quod quum
non
ita
solvit,

vir

iste

mitis

non modo promissa

conatus
transiret.
est.

sed

hominem
accidit

occidere

Dum

contendunt,
electus,

ut

vulpes
inquit,

Qui

arbiter

"non possum,"

" tantas lites inter vos componere, nisi videro prius,

fuerit."

quomodo serpens saxo oppressus serpenti saxum imposuisset, dixit

Quum

igitur vir

vulpes,

"ingratum animal

sub saxo relinquendum esse censeo."

23.

THE SILLY

STAG.

Cervus,

quum

sitiret,

ad fontem

aqua imaginem conspiciens,

avit,

accessit, et suam in cornuum magnitudinem laud-

crura vero uti nimis

advenit.

Quo

exilia vituperavit. Ecce leo viso cervus aufugit, ut ei nullum periculum

10

LATIN READER
esset.

immineret, donee in planitie

celeritate uti

Quum

vero in silvam

venisset, inter virgulta cornibus adhaesit, et a leone captus

est,

quod pedum

"

me

non poterat. Turn moriturus, " in cui ea displicerent, quae me desipientem," quit,

conservarunt, placer en t autem quae

me

perdiderunt."

24.

STORY OFALCESTIS.
filiam
se

Alcestim
peterent,

Peliae

cum

multi in

matrimonium
daturum, qui
Is

Pelias promisit

filiam ei esse

feras currui iunxisset.

Admetus, qui earn perdite amabat,

hoc negotio adiuvaret.
ille

Apollinem rogavit ut

se in

cum ab
aprum

Admeto, dum ei
ei

serviebat, liberaliter esset tractatus,

iunxit,

et

leonem currui

quibus
si

Alcestim avexit.
accepit,

Idem

gravi ut praesens

morbo

implicitus

munus ab Apolline
quis sponte

periculum effugeret,

pro eo

moriturus

esset.

Jam cum neque

voluisset,

pater
se

neque mater
Alcestis

Admeti pro eo mori

obtulit,

uxor

morti

eripuit et

quam Admeto

Hercules

forte

adveniens

Orci manibus

reddidit.
25.

MIDAS.

Bacchus exercitum in Indiam duceret, Silenus ab agmine aberravit. Quern Midas, rex Mygdoniae, hospitio liberaliter accepit eique ducem dedit qui eum ad Bacchum
reduceret.

Cum

beneficium Bacchus Midae optionem Ille petiit, ut dedit, ut quidquid vellet a se peteret.

Ob hoc

Quod cum impetrasset, quidquid tetigisset aurum fieret. primo gavisus est hac virtute sua non intellexit nihil ipsi hoc perniciosius esse. Namque etiam cibus et potio in aurum Cum iam fame cruciaretur, petiit a Baccho ut mutabatur.
:

donum suum

revocaret.

LATIN STORIES
1.

NOT AT HOME.

Komani interdum sermone parum affabili inter se uti Nasica enim quum ad Ennium poetam venisset, ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset domi non eique
solebant.
esse, sensit illam

domini iussu dixisse

et ilium intus esse.

Faucis post diebus quum ad Nasicam venisset Ennius et eum a ianua quaereret, exclamat Nasica se domi non esse.
" Turn Ennius Quid ? Hie Nasica, tuam."
te

Ego non

"

"
inquit,

cognosce,

vocem
tu

"Homo

es

impudens.

Ego quum
esse,

quaererem, ancillae tuae credidi te domi non mihi non credis ipsi."
2.

DEATH OF EPAMINONDAS.

Epaminondas quum mortifero vulnere ad Mantineam percussus esset, delatus in tentorium adhuc vivus, Dio-

phantum
Comites
dicunt.

arcessere voluit, ut eum ducem declararet. autem circumstantes ilium virum occubuisse Deinde rogat ut lolaidam cito vocent quum
:

vero ilium etiam

persuasit ut bello
facerent.

mortuum esse certior esset factus, suis cum hostibus composito amicitiam statim

"Nullus enim vir," inquit Epaminondas "inter Thebanos relinquitur, qui nostro exercitui praesit."

12

LATIN READER

3.

THE CUNNING FROG.

:

Sapiens sane est Aegyptiarum genus ranarum

namque

ob callidum
possunt.
inciderit,

pericula saepe effugere Si enim in hydri os, qui in Nilo versatur, rana frustum arundinis demorsum obliquum tarn

ingenium maxima

strenue tenebit ut hydrus earn

cum

ipsa arundine siinul

hydri enim os non satis amplum est quod tantum, quantum extenditur arundo, complecti possit. Itaque incolumis in extreme ore, dum in loco arundinem
devorare nequeat:
retinere potest, insidet rana
vis sit ingens,

hydrorum

cuius prudentiae robur, quamcedere necesse est.

:

4.

DEATH THE BROTHER OF

SLEEP.

Poetae
solebant
:

antiqui

somnum

fratrem mortis esse fingere

hoc commemoravit Gorgias Leontinus in extrema Ad quern infirmitate vita positus et senio bene confectus.

correptum atque in

somnum

e necessariis invisendi causa accessit et

quaesivit.

paulatim prolapsum quidam quomodo se haberet

Gorgias autem quum mortem sibi adesse sentiret nee lugubri usus est querela neque ullam exhibuit formidinem sed haec tranquilla voce dixit, " lam me somnus
incipit suo fratri tradere."

5.

PRIDE HUMBLED.

modo philosophum sapientem sed hominem etiam prudentem semper se praestare solebat.
Socrates Athenis non

Quum

igitur

Alcibiadem videret propter divitias inflatum

et de agris gloriantem, adduxit

eum

in locum,

in

quo

LATIN READER
tabula

13
erat

quaedam ut totum orbem terrarum ostenderet

et

reposita,

Atticam

ibi

Alcibiades' invenisset,

iussu

requirere Socratis
ei

iussit.

Quam quum
oculis

suos fundos

investigare conabatur.

At

atque
est

illos

dit Socrates

nusquam esse "In iis qui nulla

per longum tempus scrutanti pictos tandem confitenti, responpars terrae sunt

non dubium

quin

gloriari sit

ineptissinmm."

6.

THE CONTENTED MIND.

Epaminondas unum habebat pallium idque sordidum; si-quando illud in fullonis officinam miserat, ipse se domi Sed quamvis pauper esset, ob inopiam continebat.
Thebanis praeclarum praebebat argumentum se nee
felicem nee
in-

avarum in victu tarn tenui fieri. Quum enim Artaxerxes Persarum rex magnum auri pond us misisset, Epaminondas non modo non accepit sed hanc edidit sen" tentiam haudquaquam indignam Equidem meis rebus contentus exiguis rege Persarum, quamvis sit opulentus,
:

me

feliciorem arbitror."

7.

SACRILEGE.
e

Puer aureum folium, quod

Dianae corona deciderat,

ludices
igitur,

secum

sustulit,

nee vero

latuit.

utrum

quale scelus commisisset puer intelligent necne, decernere conati, ei hie crepundia et talos, illic folium illud aureum
Ille vero in iudicium introductus proposuerunt. primo lacrimas effundebat, deinde, auro iterum captatus, hoc illis rebus puerilibus anteposuit quo facto a iudicibus inter
:

reos sacrilegii

Itaque neque aetati veniam dabant, neque sceleris inscitiam attribuebant, sed ut sacrileest.

relatus

gum nocentem propter

id

quod fecerat

capitis

damnaverunt.

14

LATIN READER

8.

THE

PIGS'

REVENGE.

Quum praedones ad Tyrrhenain terrain navem piraticam appulissent, ex hara permultos sues furto abactos in navem imposuerunt funibus, quibus religata erat, solutis
:

Suarii praesentibus piratis silentium tenebant, quoad e portu illi se eripuissent, et e terra abessent tantum spatii quantum vox clamantis audiri
turn demum consueta voce utentes sues retroposset Porci ut primum clamorem versurn ad se revocabant.
:

ad navigandum incubuerunt.

sublatum audiverunt, statim in

earn everterunt.

unum

navis latus collecti

Itaque piratae malefici naufragio

:

mox

ad

unum

perierunt

sues vero incolumes ad suos enatarunt.

9.

DANCING HORSES.
institutos ut inter

Equos inter Sybaritas tradunt esse epulas ad tibiarum numeros saltarent.

Quod quum

Cro-

toniatae cognovissent, bello adversus eos incepto,

tubarum

sonitum aliosque, qui ad arma animos excitarent, clamores

tibias vero et tibicines secum in acie iam hostes propius adessent, produxit adductos, quum Crotoniates dux iisque imperavit ut numeros ad saltandum
silere

iusserunt

aptos

canerent.

Quibus

auditis,

Sybaritarum equi tan-

quam
et

in mediis conviviis versati equitibus excussis saltare

et,

tripudiare inceperunt

confuso Sybaritarum ordine,

stragis cladisque causa fuerunt suis dominis.

10.

WHERE WILL THE STONE FALL?

omnium natura
disceptent et sapientes
facile

li,

qui de rerum

inter

homines

habeantur, interdum

decipiuntur.

LATIN READER
Accidit ut Florus vivido

15
ingenio ac sapientes

praeditus

cupidus promitteret se iis rem difficilem Qui ad hanc rem explorandam intent! propositurum esse. Florum diligenter exaudiebant rogantem, quamobrem lapis
dolo

captandi

de

summo malo

demissus

in

undas,

quae navis puppi

professi se

alludant, praecipitetur.

His

dictis

omnes

rem

tarn spinosam accurate esse scrutaturos ad studia philoso-

phorumque doctrinam repetendam

se contulerunt.

11.

Faucis post diebus reversi alii de oceano, alii de nave, de aere, sermones reconditos et exquisitos habuerunt. " mecum navem Turn demum Florus " Si
alii

quis," inquit,
,

conscendere et de malo lapidem deicere vult, facile intelliget lapidem re vera non undas contingere sed iuxta ipsum malum transtra inter impingi. Quae quum audivissent
sapientes, cum Floro navigare noluerunt, veriti ne quid in navigio detrimenti caperent; sed se ab eo deceptos esse
rati,

moesti omnes

domum

regressi sunt.

12.

THE STORY OF DATAMES.

Artaxerxe regnante Datames cum maximi consilii turn animi fortissimi, primum erat militum numero eorum qui regiam tuebantur deinde rex, quod Datamis laudem male
:

eum gerebat. Sed tandem quod implacabile odium in Datamen susceperat, postquam bello eum opprimi non posse animadvertit, insidiis interferebat, diu

bellum adversus

ficere studuit

quas

ille

plerasque vitavit

sicut,

cum nunrecipi-

tiatum

quosdam sibi numero (de quibus, quod

esset,

insidiari, qui in

amicoram erant
neque

inimici detulerant,

16

LATIN READER

endum neque negligendum putavit), experiri voluit verumne an falsum esset relatum.

13.

Itaque eo profectus est quo itinere futuras insidias dixerant; sed elegit corpore et statura simillimum sui eique vestitum suum dedit atque eo loco ire quo ipse consue verat
iussit.

Ipse autem ornatu vestituque militari inter

At insidiatores, posteum locum agmen pervenit, decepti ordine atque vestitu in eum faciunt impetum, qui suppo situs erat. Praedixerat autem his Datames cum quibus iter faciebat,
corporis custodes iter facere coepit.

quam

in

ut parati essent facere, quod ipsum vidissent. Ipse, ut concurrentes insidiatores animadvertit, tela in eos coniecit.

Hoc idem cum

eum

uoiversi fecissent, priusquam pervenirent ad quern aggredi volebant, confixi ceciderunt inimici.

14.

Hie tamen tarn callidus vir in extremo tempore captus

est dolo Mithridatis, qui per insidias persuasit

Datami

se

infinitum adversus regem suscepisse bellum. Turn demum Datamen certiorem fecit tempus esse maiores exercitus
parari,

bellum

cum

ipso

rege suscipi

de qua

re,

si

ei

colloquium veniret. Probata re, colloquendi tempus sumitur locusque quo conveniretur. Hue Mithridates cum uno, cui maximam habebat fidem,
videretur,

quo loco

vellet, in

ante

aliquot dies venit compluribusque locis separatim Ipso autem gladios obruit, eaque loca diligenter notat. colloquendi die utrique servos qui locum explorarent miserunt.

LATIN READER

17

15.

Deinde
loquio

ipsi

sunt congress!.
et

Hie cum aliquamdiu in coldiscessisent

fuissent
abesset,

diversi

Datames

eum

iamque procul Mithridates revocavit simulans se

Interim telum quod
veste texit ac

quiddam

in colloquio esse oblitum.

latebat protulit

nudatumque vagina

Datami

venienti ait digredientem se animadvertisse locum quendam, qui erat in conspectu, ad castra ponenda esse idoneum.

Quern cum digito demonstraret et

ferro transfixit, priusque
interfecit.

ille

conspiceret,

aversum

quam quisquam

posset succurrere,

Ita vir qui multos consilio,

neminem

perfidia

ceperat, simulata captus est amicitia.

16.

FAITHFUL DOG.

Sacrilegus quidam media nocte, quum iam sacerdotes somnus artissimus esset complexus, in Aesculapii templum
ingressus

permulta sacra clam surripuerat.

Quern canis

excubitor sacerdotibus, qui noctu in aede vigilias agebant, multo diligentior insecutus, commissum sacrilegium horribili

quam maxime
scelerisque
;

poterat fremitu

praedicabat.
facta

autem

socii

magna
latrare

lapidatione

Fur canem
pane

appetebant

deinde

cum

non

desisteret, offis et

objectis, ilium

demulcere conabantur.

At

canis nee lapideo

imbri deterritus nee dulcibus seductus illecebris custos incorruptus permansit.

17.

Sive enim fur

exierat, canis ei

domum,

ubi habitabat, evaserat, sive inde

:

implacabilem inexpiabilemque se praebebat

est

itaque

tandem

latrabat, esset,

unde canis, qui semper nee multo post animadversum est quae ornaintellectum

18

LATIN READER

inenta templo deessent. Quo facto, is, qui tale furtum in Atheniensium admiserat, suspicionem adductus et tor-

mentis craciatus totam rem exposuit. Denique e lege hie cani vero, capite damnatus extremo supplicio affectus est
:

ut sacerdotibus pari custodi, cibus publice datus maxirnam

meritamque gloriam praebebat.

18.

FRENCH IMPOSTOR.
paternas
consumpsisset,
iniit.

Mantacius

quum

divitias

ut

pecuniam colligeret hoc consilium dolosum

callidus

Hie homo
re-

rerumque sagax, professus

se

homines mortuos

portaturum, cives Lutetienses decipere conabatur.

Idcirco

ut hoc manifestum exhibeat, promittit se post quindecim dies ad sepulcra iturum, ut omnes illic iacentes restituantur.

Interea fama tarn vulgaris exoriebatur, ut multi cives medicum tanta praeditum arte adire vellent. Hinc non modo

magnam
batur.

gloriam sed etiam aliquantum pecuniae conseque-

19.

facto atque ut aufugeret

iam appropinquante servo penitus obstupeadmonenti respondit Mantacius eum ignorare quanta esset stultitia hominum. Quod quum
die

Tandem

vix dixisset, accurrit nuntius, quern miserat civis ditissimus,

ut promitteret se septera sestertia medico

daturum
se

sibi

enim
orare

fuisse

coniugem

violentam
sibi

et

effrenatam;
:

si

ea

revertisset,

maximum

dolorem illaturam

idcirco

Mantacium ne

sestertiis persolutis

illam pestem reportaret. Septem Mantacius promisit se iis quae petiisset

esse,

obsecutum, nulla arte usurum yitam redigeret.

ut

illius

coniugem

in

LATIN READER

19

20.

Mox

duo iuvenes opulent!

et prodigi,

dum medicum

obsecrant ne patrem avarum, cuius divitias ipsi acceperant, in vitam redigeret, sestertia octo praebebant. Deinde vidua
" Mihi," inquit, pedibus medici deiecta " nubere viro alter! miserae volo, quod equidem parce f acere non potero, si vir prior per tuas artes in vitam redac-

etiam formosa

tus erit."

Ex his aliisque
est,

civibus, qui

timebant,

magnam quum

hanc miram potestatem accepisset pecuniam, Mantacius

Lutetia egressus

ut divitias aliunde exquireret.

21.

THE STRENGTH OF

ASSOCIATION.

Eex
ut

quidam

habuisse dicitur.
saepissime

Britannorujn iracundam matrem puer Apud quam tanta in offensa erat iuvenis,

verberatus

poenas

gravissimas

dederit.
virgis

Mater enim mulier ferox atque impotens non modo

utebatur.

ulmeis sed etiam longis candelis, quibus filium verberaret,

Eex tandem,

puerili

aetate

peracta,

patrio

potitus regno dolorem, quo ipse affectus erat, in memoria tarn acriter retinuit, ut iuberet ne unum quidem ex iis, qui
in

regia versabantur,

candelis
in

uti.

Itaque tota
essent
regi

domus

taedis illuminata,

quanto
solita est.

odio

candelae,

omnibus exhibere

22.

GHOST STORY.

Erat Athenis spatiosa et capax domus, sed infamis et Per silentium noctis sonus ferri et, si attenderes pestilens.
acrius, strepitus

reddebatur

mox

vinculorum longius primo, deinde e proximo apparebat idolon, senex macie et squalore

20

LATIN READER
:

confectus, promissa barba, horrent! capillo

cruribus coin-

pedes,

manibus catenas gerebat quatiebatque.

Inde ab

inhabitantibus tristes diraeque noctes per metum vigilabantur; vigiliam morbus et crescent! formidine mors sequebatur. Nam interdiu quoque, quamquam abscesserat imago,

memoria imaginis oculis inerrabat. Deserta inde et damnata domus totoque illi monstro relicta: proscribebatur tamen
seu quis emere seu quis conducere ignarus tanti mali vellet.

23.

Venit Athenas philosophus Athenodorus, legit titulum auditoque pretio, quia suspecta vilitas, percunctatus, omnia docetur ac nihilo minus, immo tanto magis conducit. Ubi coepit advesperascere, iubet lectum sterni sibi in prima

domus

parte, poscit pugillares, stilum,

lumen

suos omnes
oculos,

in interiora dimittit, ipse

ad scribendum animum,

manum

intendit,

ne vacua mens audita simulacra

et inanes

sibi metus fingat. Initio, quale ubique, silentium noctis, dein concuti ferrum, vincula moveri: ille non tollere oculos, non remittere stilum, sed offirmare animum turn crebres:

cere fragor, adventare, et

iam ut

in limine,

iam ut

intra
sibi

limen audiri
effigiem.

respicit,

videt agnoscitque

narratam

24.

Stabat imago innuebatque digito similis vocanti

contra, ut

hie

rursusque ceris ilia scribentis capiti catenis insonabat et stilo incumbit respicit rursus Athenodorus nee moratus tollit lumen et Ibat ilia lento gradu, quasi gravis vinculis ; sequitur.

paulum

exspectet,

manu

significat

postquam

deflexit in

aream domus, repente dilapsa

deserit

LATIN READER

21

desertus herbas et folia concerpta signum loco die adit magistrate, monet ut ilium locum Postero ponit. Inveniuntur ossa inserta catenis et implieffodi iubeant.
:

comitem

cita,

quae corpus aevo terraque putrefactum nuda et exesa

:

reliquerat vinculis

collecta publice sepeliuntur.

25.

BOUNDARY COMMISSION.

Q. Fabius Labeo, arbiter a senatu finium const! buendorum

Nolanos et Neapolitanos date, cum in rem praesentem venisset, utrosque separatim monuit, ut omissa
inter

cupiditate

regredi,

quam

progredi mallent.

Quod cum
aliquantum in

utraque pars, medio vacui agri relictum est

mota

viri auctoritate, fecisset,

:

constitutis deinde finibus

Eomano

ut ipsi terminaverant, quidquid reliqui soli fuit, populo adiudicavit. At sententia secundum ipsorum
dicta,

demonstrationem

nee Nolani nee Neapolitani queri

praestigiis

potuerunt; improbis tamen usus civitati illos fines Labeo adiunxit.

Eomanae

26.

THE PURSUIT OF KNOWLEDGE.

omnium

Is,

quern Britanni sapientissimum arbitrantur,

rerum naturam causasque tanta diligentia exquirebat, ut hominum coetum solitosque mores saepius negligeret. Cuius quum amicus ad cenam invitatus nil nisi duos pisces
appositos invenisset, hospitem, qui philosophorum doctrinae

operam dabat neque alias res recordabatur, diu exspectabat ; primo unum, deinde alterum edit. Quibus consumptis atque conviva egresso, reversus philosophus, qualis cena
sed dum patellam cibo vac; uamaspicit, "Equidem", inquit, "iamcenavi;" studiisenim penitus intentus re vera est oblitus utrum cenasset necne.
esset apparata, animadvertit

22

LATIN READER

27.

ANCIENT CANNIBALS.
orientis parti bus

Ferunt Indorum barbaram gentem in

Si quis civium

habitare solere, qui Padaei vocati hoc institute uterentur.

morbo laborabat, sive mulier sive vir erat, maxime familiares occidebant, professi eum si morbo consumptus esset non ad edendum fore idoneum. Ille autem negabat se aegrotare hi vero non assentientes
tune virum vivi
;

illo

interfecto epulabantur.

Si

quando mulier aegrotabat,

pariter mulieres

eadem

faciebant.

Ex

his facile intelligen:

dum
sin

haud multos ad senectutem pervenire potuisse autem id accidit, senis ad aram deorum mactati carne
est,

vescebantur.
28.

THE MILLER.
tandem ad provinciam arma sumpserant,

Homines quidam,
missis, ut multos,

seditione ac discordia concitata, in

diversas partes discedunt.

Militibus

oppresses

qui contra regem trucidarent, rex imperavit.

At quum ab

iis

Balatro, qui pistrino multisque servis praeerat, praecipue

peteretur, servo quern fidelissimum habuit, ut simularet se

esse

Balatronem,
:

delituit

Itaque Balatro ipse tecto persuasit. servus autem a militibus oppressus excruciatusque,

se esse

"

Tu

merito supplicium pateris

morieris
;

Balatronem magna voce negavit. Cui respondit dux si enim es Balatro, ut

:

homo nequam

sin

autem nos
dictis

conaris decipere,

His mendacii poenam dabis." domino Balatrone est suspensus.

29.

servus infelix pro

WASTE OF WORDS.

Samii Spartam venerunt, ut opem a Lacedaemoniis Introducti ad magistratus, sollicitis animis multa peterent.

LATIN READER
verba
faciebant.
Illi

23

autem, primo constitute concilio,

Samiis responderunt se ea, quae prima dixissent, oblitos esse ; ea, quae secuta essent, non intelligere. Posthac iterum
admissi Samii,

dum saccum

offerunt, nihil aliud dicunt nisi

haec verba "Saccus farina

Quibus Spartani indiget." responderunt eos vocabulum "saccus" omittere potuisse. Nee tamen Samiis auxilium praestare noluerunt, sed mag-

num apparatum navalem

30.

mittere decreverunt.

OUT OF FRYING PAN INTO THE

FIRE.
pascit
:

Bubulcus vitulum,

dum gregem armentorum

amissum, per omnes solitudines diu vagatus quaerebat quern ubi nusquam invenire potuit, lovem precatus promisit, si furem, qui

in sacrificio se oblaturum.

vitulum abstulisset, ostendisset, hoedum Deinde in quercetum progressus

igitur
et

leone vitulum

humi

demissus

devoratum cognovit. Trepidus manibus ad caelum sublatis,

"
ait,

luppiter, promisi me tibi hoedum daturum esse, si furem nunc autem taurum tibi me sacrificaturum invenissem
:

polliceor, si istius

morsum

leonis incolumis effugerim."

31.

UNPOPULAR VATINIUS.
non modo propter urbanitatem
et

Casellius iurisconsultus
facetias sed

ob dicendi licentiam laudem

seriis ioca

maximam

conse-

cutus est
noluit.

neque enim cum

interdum coniungere

propter corporis deformitatem et vitae turpitudinem omnibus in odio erat, dum gladiatorium munus edit, ab omni parte lapillis est ita petitus, ut gravi
Vatinius, qui

dolore afficeretur.
effecit

Quo

facto,

quum ad

aediles accessisset,

edicerent, ne cui in arenam nisi pomum demittere liceret. Haud multo post Casellium ab amico

ut

ii

24

LATIN READER

consultum utrum nux pinea pomum habenda esset necne, respondisse ferunt, "Si in Vatinium missurus es, pomum
est."

32.

COMPULSION OR PERSUASION 1

Sol et ventus Aquilo olim certabant uter esset fortior. Itaque inter eos convenit ut vires in viatore experirentur

e quibus qui amictum homine excussisset, palmam ferret. Viator igitur nimbo horribili et stridenti aquilone oppressus amictum adhuc diffusum ad se adduxit. Quum autem sol

nimbo paulatim

evicto radiare inciperet, et viator magis magisque aestuaret, ob calorem progredi non potuit sed abiecto amictu in nemore, ut frigus captaret, resedit.
:

Itaque

soli,

ut homine victo, victoria contigit.

33.

CROCODILE HUNTING.
multis
:

Crocodilorum
Aegyptios

venatio
est

et

variis

modis inter

memoratu dignus

hamo
ferit.

qui maxime Suis exponam. tergus pro esca insertum in medium flumen demittit venator ipse
instituta

quorum

eum,

videtur,

in ripa fluminis

vivum habet porcellum, quern vehementer

:

sonum
devorat

accurrit
:

Crocodilus autem, voce porcelli audita, ad eius in tergus vero suis ubi incidit, illud

mox

in terram detrahitur.

Postquam
:

in terram
:

extractus
facto

reliqua administrat sin autem illi id faciat, non sine labore res conficitur. obstatur, quominus

est, primum admodum facile

oculos eius luto oblinit venator

eo

34.

EOMAN NAMES.

" Asina "

est,

" inquit hie quod viro non mediocri cognomen velim dicas unde contigerit ; quum hoc nomen contume-

LATIN READER
liae

25

quam honor! propius videatur." Turn respondit ille Neque honor neque iniuria sed casus cognomina eiusmodi fecit. Namque iis, qui nomine gentili Corneliis usi sunt, cognomen Asina est additum, quoniam quum ab homine quodam Corneliae gentis principe, fundum empturo, sponsores solemniter poscerentur, subito asinam cum onere
:

"

pecuniae

in

forum

productam,

quasi

pro

sponsoribus

pignus praesens, Cornelii iussu servi afferebant. De quo casu in posterum ad nomen gentile hoc cognomen accessit."

35.

THE INDUSTRY OF CLEANTHES.

f uerat
:

Cleanthes primo pugil

sed

quum Athenas ad

Zenonem

se

contulisset,

acerrime incubuit.
ut laboris studio
esset,

philosophorum doctrinam Zenonis decreta discere adeo voluit, Qui

in

sit

celebratus

pecuniae colligendae

esset

quippe qui cum pauper valde appetens; noctu

enim in aquis ex hortis exhauriendis, die vero in sermonibus exercebatur. Ferunt eum in iudicium abductum esse, ut
rationem redderet, unde tarn opimo corporis habitu praeditus victum sibi quaereret quern et horti custode apud quern exhauriebat, et pistore apud quern farinam molebat,
:

testibus productis, iudicio liberatum esse.

36.

A VALUABLE PILLOW.

Accidit ut eques Komanus ex aere alieno tarn graviter laboraret, ut amplius ducenties HS. deberet. Quum hanc
tarn

grandem pecuniam persolvere nequiret, ad hoc celandum lam tandem maximam, dum vivit, adhibebat curam. mortem et bona sub hasta essent quum obiisset, vendenda,

quantum

esset aes

alienum undique renunciatur.

Quod

26

LATIN READER
principem allatum esset, uni e libertis, auctionem properaret et culcitam cubicu-

quum ad Augustum
ut statira ad

larem equitis iam mortui emeret, imperavit. Maecenati autem aliisque sodalibus hoc praeceptum mirantibus haric
rationem reddidit Augustus
;

illam culcitam

maximi

esse

aestimandam, in qua securus dormire posset.

is,

qui tantum pecuniae deberet,

37.

HEADS AND

TAILS.

A
classe

Eomanis

scriptoribus traditur fabula in

magna

beneficia

deum Saturnum

contulisse. et

regem lanum Quern ubi

pervectum rex hospitio exceperat,

ab eo edoctus

quo modo

agri iuste essent colendi, pro rudi victu fruges

nuper inventas acceperat, Saturno semper maximam gratiam habebat. Idcirco quum primus quoque aera signaret, eius rei memoriam in posterum tradidit. Saturnum adeo
venerabatur
ut,

quoniam

ille

nave

fuisset avectus,

ex una

ex altera navis exprimerequidem tur. Aere igitur ita signato, dum Romani pueri aieam " " ludunt, denarios in sublime iactant et capita aut navim
parte sui capitis effigies,

exclamant.
38.

FALSE FRIENDSHIP.
iter facientibus ursa
fit

Duobus
e quibus

amicis

una
se

obviam

unus

perterritus, ut

periculum evitaret, arborem

conscendit, alter,
vellet,

cum
iri

superatum

intelligeret,

tuum

esse simulabat.

imparem ursae fore et, si pugnare humi deiectus, se inorUrsa vero, ut accessit, aures et os

iacentis et spiritum continentis contrectat, tune

eum

cadaver

esse rata abit.

descendit

qui inter frondes arboris latuerat, cui percunctanti quidnam in aure eius iacentis
alter,

Mox

LATIN READER
dixisset ursa respondit amicus

27
se monuisse,

ursam

ne

post-

ea

cum

istiusmodi amicis iter faceret.

39.

DEAR

EGGS.

Eex quidam quum

ulo constitit, ut se
qualis cena
sibi

inter Batavos iter faceret, in oppidreficeret; cui roganti,

suumque equum

comparari posset, respondit caupo, qui agresti hospitio praefuit, se libenter regi ova gallinarum praestiturum. Imperavit rex ut quam celerrime ea apponeret
:

quae apposita

quum

cupide edisset, quanti constarent

scisci-

tatus, cognovit

quingentos sestertios sibi esse persolvendos. "Edepol," inquit rex obstupefactus, "inter Batavos rara et infrequens avis gallina esse videtur, si quidem tria ova quin-

gentis sestertiis veneunt."

et gallinarum et

Cui respondit caupo:

ovorum

est satis

magna

copia, reges

"Nobis autem

baud frequenter

in hoc hospitio excipimus."

40.

THE BITER

BIT.

Philosophos quidem per indignationem in cavillationes

Nam cum Antigoni humili ex et ad novas divitias servitio regis libertus, turpi ad convivium nuper erectus, philosophos congregasset,
nonnunquam
incurrisse negare nequeo.

multa

et

minuta

sciscitatus

iis

irridere conatus est.

Tandem

scire se velle dixit, cur

unius coloris edatur.

"
ferret,

ex nigra et alba faba pulmentum Aridices philosophus quum hoc aegre

" hanc
loris

At tu,"
albis

inquit,

rem ambiguam
similes

fac ut resolvas,

cur de

et

nigris

maculae gignantur."

Quibus verbis

auditis, libertus, qui servus olim verberibus

saepius est affectus, subito obstupefactus, nee philosophos neque alios posthac unquam cavillari conabatur.

28

LATIN READER

41.

KEPROOF.

Mercurius cognoscendi cupidus quanti apud homines esset, statuarii domum in hominis speciem transformatus ivit et visa lovis statua, statuarium rogavit quanti earn drachmae/ risu Mercurius dixit, "Quanti lunonis statua constatT' "Pluris," alter. Tune statuam deus suam ipsius respondit conspica-

emere posset.

Quum autem

dixisset

"

tus, ac sui

ut nuntii deorum et quaestuosi

summam
si

rationem

homines habere ratus; "Die mihi,"

inquit,

"nonne haec
hasce alias

maximi

constat pretiiT'

"Minime: nam

emeris, libenter hanc gratuitam adiciam."

42.

A USEFUL

DONKEY.
saluti erat,

C.

Mario ominis observatio quondam

est.

quo

tern-

pore hostis a senatu iudicatus in

custodiae causa deductus
ei

domum

Fanniae Minturnas

Animadvertit enim asellum,

neglecto quod

aquam procurrentem. venturae signum habendum esse ratus, alioquin religionum interpretandarum peritissimus, a multitudine,

obiciebatur pabulo, ad

Quod

rei

quae ad opem f erendam confluxerat, impetravit ut ad mare Protinus naviculam conscendit, in qua in perdiiceretur. Africam pervectus arma Sullae victricia eflregit.

43.

CYRUS AND HIS SOLDIERS.

(Jbi omnes milites convenerunt, Cyrus, ut quam primum ab Astyage, rege Medo, desciscerent, hoc usus est consilio. Illos Persicae regionis tractum spinis obsitum iussit uno die

purgare proposito labore iam tandem Persis periisdem functis, Cyrus praedixit ut in posterum diem loti
f alcibus
:

LATIN READER
adessent
:

29

unum

interim caprarum oviumque greges omnes in ubi postridie congregates interfecit paravitque
:

Persae convenerunt, discumbere per herbam iussos lautis Deinde postquam a cena surrexerant, ex iis epulis recepit.
quaesivit Cyrus,

utrum potiora viderentur quae

pridie an

quae ipso die passi essent.

44
Multum
se
illi

interesse responderunt

pridie

enim omnia

bus

esse. Qui" ita res se habet si " Viri me Persae," inquit, sequi vultis, his et plurimis aliis bonis certe fruemini ; sin autem regi Astyagi obsequemini, labores, quales erant
dictis,
:

mala habuisse, deinde omnibus bonis fructos

hesterni, habebitis perpetuos.

Persae

igitur,

qui iam pridem

Medorum imperium
usus adiutoribus et
effuseque donabat.

aegre ferebant, ducem tandem nacti, libenter in libertatem se vindicaverunt Cyrus autem his
:

Medorum

regno potitus,

iis

praemia large

45.

WHY
e

ARE FROGS DUMB AT SERIPHUS?

Seriphii de suis ranis gloriantur eas strepentes Persea,

quum magno
esceret,

certamine adversus

Medusam commisso
lacum fessus requi:

rediret et longo itinere peracto prope

ne

somnum

caperet,

interpellasse

idcirco

eum

molestia affectum a love patre deprecatum esse, ut ranae

quominus clamarent impedirentur.

ditis,

Quibus precibus exausuo gratificatum ranas illius loci incolas silentii perpetui damnavisse. Theophrastus autem homo sagacissimus non modo hanc fabulam explodit, sed Seriphios

patrem

filio

gloriantes redarguit

frigidis

enim

aquis,

non Persei

in-

somniis ranarum silentium esse imputandum.

30

LATIN READER

46.

PATRIOTIC MULE.

Mulus Atheniensis quidam iam vetulus, quamvis ab omni

onere vehendo tandem immunis factus
liberatus
esse noluit.
esset, studio

laborum

Namque

ubi Athenienses Parthe-

nonem Minervae templum aedificabant, nulla re onustus sua sponte cum mulis adolescentibus, qui de Pentelico marmor portabant, tanquam ad iter faciendum socius et
hortator ambulabat, et iuniores ipse aetate confectus ultro Quod quidem ut citroque progressus incitare conabatur.

iussit,

populus Atheniensis intellexit, per praeconem declarari ne a frumento neve ab hordeo prohiberetur ; itaque

decretum

est ut

pretium iustum

ei,

sicut athletae

iam rude

donato, ex aerario penderetur.

47. A.

CONVENIENT ACCIDENT.

entem modo non vivum mira arte reddiderat.

Protogenes pictor egregius equum ab exercitatione veniCuius tamen

spumam anhelantis se exprimere potuisse non iudicavit, quum in reliqua parte tabulae omni, quod difficillimum
erat, sibi ipsi satisfecisset.

Cum

enim spuma

pingi,

non ex

ore nasci videretur, anxio animi cruciatu colores saepius

absterserat, saepe penicillum mutaverat.

Postremo

indig-

natione

accensus

corripit

spongiam,

omnibus

imbutam

coloribus, forte iuxta se positam et veluti corrupturus opus

suum

tabulae

illisit.

Quae ad
;

ipsas nares equi directa forte

et

desiderium pictoris explevit

valuit, casus imitatus est.

quod

ars

adumbrare non

48.

THE DEATH OF THE TYRANT JASON.

satis
sit

Utrum
absumptus

iusta ultione

lason Thessalus tyrannus

est.

necne, incertum

Taxillo enim gymnasi-

LATIN READER
archo, a

31
se conquesto, per-

quibusdam iuyenibus pulsatum

misit ut aut tricenas ab his drachmas exigeret aut denas

luvenes autem quum iustis plagas singulis imponeret. verberibus essent caesi, et poenae modum animi, non corporis dolore aestimarent, ad lasonem ulciscendum consilium inibant. E quibus alii in Taxillum ut crudelem et immanem

animadvertere volebant,

alii

antem a

lasone,

quod

iniuriae

Haud multo auctor fuisset, poenas repetendas censebant. post lason dum faciles aditus privatorum ad se admittit,
ab his septem iuvenibus interfectus iniquam potestatem
expiavit.
49.

KALID'S SAGACITY.

praeclarus,

Kalidus inter Persas ob animum providum et sagacem quondam sub incauto duce ad hostes vincendos
est.

legatus missus

Quum autem

dux, ut se recuperaret,
deserto effugiunt

agmen

constituisset, subito

damarum grex e

Quae dum videt Kalidus, atque inter milites discurrunt. statim ducem admonet, ut milites extemplo arma expedire Dux autem respondet, " Quid vis 1 " " Hostes iubeat.
" damae enim natura ferae in praesto sunt," inquit Kalidus, nostra castra ab exercitu hostili se immittere coactae sunt."

His

dictis

quum iam

milites

vix in
:

equos insiluissent,

agmen hostile adesse omnes vident undique acclamatum se unumquemque ad Kalidi prudentiam vitam suam et salutem
debitam
referre.

50.

ADDITION OF FRACTIONS IN THE EAST.

moriturus quidam equos septendecim inter tres Qui quidem alius in alium se

Homo
filios

dividendos reliquerat.

iustum praestandi alioquin cupidi,

equos tamen in eas

partes, quas pater descripserat, dispertire nequeunt.

Nam

32
ille

LATIN READER
dimidiam, tertiam, nonam partem singulis pro sua aetate Fratres ergo rei difficultate devicti ad
et

iusserat distribui.

iudicem se contulerunt,

cum unus causam

accurate

exposuisset, se patris voluntati obsequi velle, sed

quomodo

septendecim equos iuste possent dividere, nisi nonnullos discidissent, rationem habere non posse, iudex silentio facto

rem disceptandi diem differre decrevit, ut paucis post diebus suam cuique partem iustam ipse distribueret.

51.

Septem autem diebus peractis, ad certum tempus fratres apud iudicem iterum accedentes, quid consilii iniisset roga" quibus respondit iudex, Vultisne ampliorem quam debitam partem de haereditate accipere T' " Immo vero,"

verunt

illi

libenter responderunt.

Iudex

igitur eos in

agrum

duxit,

in

quo non modo septendecim

equi, sed

quern ipse immiserat, pascebantur ; imperavit ut partem dimidiam, secundo ut partem tertiam, natu minimo ut partem nonam reciperet. Itaque primo

equus etiam alius, et fratri natu maximo

novem, secundo

sex,

tertio

parte distributis, integritatem, sed etiam benevolentiam

verat,

iudex

duobus equis pro sua cuique ipse, postquam animi non modo
tali iudicio

monstra-

equum suum domum

reducit.

52.

DEMOCRITUS AND THE HONEY.

Democritum Abderitem ob taedium senectutis quotidiano cibo aliquid detrahendo mortem sibi Sed instantibus iam Thesmophoriis consciscere decrevisse.
est

Fama

de

eum

ne per id celeberrimum tempus eo mortuo illos solemnes et festos moreretur, quippe quae
ancillae rogaverunt,

LATIN READER
dies agere

33
igitur, et,

non possent.

Hie anmrit

quum

mellis

vas sibi propius admoveri iussisset, vitam multos dies mellis odore et halitu continuatam sic prorogavit. Thesmophoriis

autem tandem

delectatus peractis, ac melle asportato, quo illis servae baud invitus Democritus exspiravit; fuerat, fructae diebus alium dominum aliamque familiam quaerere

moestae cogebantur.
53.

BIRD-CATCHING.

Haec
fieri

Otos ex Libya vicina Alexandriam transire tradunt. avis imitatrix est eorum, quae praecipue ab hominibus
videt
;

quidquid enim aucupem f acientem cernit, idem Stantes igitur ex adverse aucupes oculos ipsa agere coepit. suos medicamento quodam oblinunt; dum aliud, quod

oculorum

cilia glutinet,

non procul a
ungentes

se in patellis apposi-

tum

oti conspicati idem in oculos iniecto medicamento itaque extemplo hostes cohaerentibus neque aufugere aspicere neque ciliisque

habent.

Quos

sese

faciunt;

Aucupes igitur has aves facillime deceptas possunt. sine risu secum auferunt.

non

54.

THE ARTFUL ELEPHANT.

Pictor elephantum esse providum animal ex hac clade

Elephantum enim, dum proboscidem alte sublatam retinet, per imaginem exhibere voluit ; itaque puero imperavit ut poma in os illius iniceret. Quo poma iniciente
certe intellexit.

diu elephas proboscidem extollebat ; at, quum iam ilia defuissent, nee quid sibi esset faciendum sciret puer, re vera
ei

illudens

poma

se offerre simulabat.

Idcirco animal id

non modo proboscidem demisit sed puerum impudentem ultum est imaginem enim
sagax,

quum

nihil in ore reciperet,

34

LATIN READER

paene confectam, peracutis dentibus totam pertusam, pessum dedit puerumque invicem ludibrio affecit.

55.

AMASIS AND HIS THEFTS.

in serias res

Amasis privatus nullo modo

debat sed

animum

inten-

cum

scurris et

compotoribus aetatem degebat;

ubi autem potanti necessaria defecerant, furto alien a auferre solebat. Ab iis autem, qui eum sua bona habere amrmabant,
accusatus ad proxima quaeque templa deducebatur, et modo condemnatus modo absolutus decedebat Amasis. Postquam

autem

regno

potitus

est,

quicumque

Di

furti
iis

criminis

bat,

negligebat, neque quippe qui nullius essent momenti neque oracula veridica exhiberent. Qui vero furti arguerant, his, ut vera dicenti-

absolverant,

eorum templa

sacra facie-

bus,

praecipuam curam praestabat.

56.

AN

INCURABLE.

Traditur Carlinus, comoedus inter Patavinos praeclarus,

Illo tempore lepide et iocose partes agere solitus esse. homo vultu tristi et capite demisso tabernam medici, qui

propter

maximam consecutus erat, petit, morbum gravissimum remedium eumque adhibeat se enim aegrum animi esse. Quae quum audivisset medicus, dixit opus esse eum ad theatrum ventitare,
artem laudem
obsecrat, ut ad
;

ut,

dum
hoc

Carlinum

histrionem

observat, laetitiam concipere possit. " Carlinus me admones

alter,
:

iocose partes agentem " Frustra," respondit

iocos et ludicra

delecto,

Quae quum
bilis,"

ita sint,

dum alios per dolore afficior. ipse gravissimo hie morbus mihi videtur esse insanaego

sum

LATIN READER

35

57.

THE GREATEST

LIAR.

Quum
incidit.

augur ob priscam severitatem praeter ceteros

praeclarus pedibus ibat, in sutores sordidos et incultos forte Quos quum animadvertisset tarn clare exclamantes

ut omnibus praetereuntibus molestiam gravem adhiberent,

rogavit,

se

Illi respondit unus e sutoribus vultis*?" vino plena potitos decernere velle, quis ea amphora

"Quid

dignus

esset.

Ad

id perficiendum se
ei,

omnes mendacia quam

esset,

impudentissime dicere, ut

qui

maxime mentitus
:

amphora

daretur. Quibus dictis obstupefactus augur

monuit

pessimi esse exempli tantis et tot mendaciis uti

se

autem

"At tibi danda est amphora," nunquam mentitum esse. conclamant omnes ; " tu maximo usus mendacio hanc merito
accipies."

58.

POPULAR TASTE.

Polycletus, cuius signa mira arte perfecta fuerunt, duo simulacra uno eodem tempore, alterum multitudini obsecutus, alterum de artis norma, olim confecit. Primum enim

ex sententia singulorum, qui intrabant, finxit alia parte commutata, alia reformata, ut praecepto uniuscuiusque diligentissime obediret; alterum autem maxima usus arte ipse
solus perfecit. in

Utrumque ergo tandem hoc modo expolitum

ex quibus sane alterum in admiratione ; Hoc iudicio accepto Polyomnibus, alterum erat ludibrio. cletus, "At hoc," inquit, quod vituperatis, vos fecistis,
proposuit
"

medium

illud

quod admiramini, ego argumento, quantum illius ars et popularemque sensum superaret.
vero,
:

quod maximo
disciplina

f uit

vulgarem

36

LATIN READER

59.

GHOST STORY.

Chrysippus refert, apud Megaream tabernam Atheniensem quendam zonam auro plenam secum ferentem devertisse.
Ilium vero caupo, apud quern vesperi deverterat, quum pecuniam avide respiceret, ex insidiis obtruncat; deinde caesum atque in plaustro, in quo fimus vehebatur, abscondi-

tum
et a

extra

urbem portare
alii

vult.

At Atheniensis
adstitit, et,

ita trucidati

anima Megarensi
quo
et
esset,

noctu

quid factum esset

quomodo

et

enarravit.

Ille

quas per portas corpus exportandum vero quum ea audivisset, haud

iniectis e fimo

segniter prima luce exsurgit observatoque plaustro manibus cadaver eruit. Quo facto hie quidem sepul-

turae, ille vero supplicio datus est.

60.

PERSIAN STRATAGEM.

Persae postquam obsidione urbem Barcam cinxenmt,

et cuniculis, quibus in

urbem

intrarent, usi sunt, et validos

impetus fecerunt. Quibus rebus quum multum temporis tereretur, et multi utrinque caderent, pedestrium Persarum dux, ratus Barcaeos non vi sed dolo vinci posse,
in

murum

hanc rationem

iniit.

Noctu latam
esset.

fodit fossam, cui ligna

parum

solida instravit, et super ligna

humum

ita ingessit,

ut reliquae terrae aequalis

colloquium

invitati,

illi

libenter

Ut illuxit, Barcaei, ad morem gesserunt denique

;

omnibus placuit a bello utrumque discedere.

positis,

His com-

super occultam fossam utrique sacrificant, his " condicionibus pacem conciliant quamdiu haec terra ita
:

dum

manebit, integrum manebit iusiurandum."

LATIN READER

37

61.

Barcaei promittunt mulctam se regi soluturos

se nihil porro contra Barcaeos novaturos.

Persae,

omnibus urbis portis

intra

apertis,

Feeder e peracto, Barcaei Persis adeo confide-

bant, ut et ipsi urbe egrederentur, et hostium quicunque

muros

vellet ingredi paterentur.

ponte disrupto in
fecerant,

urbem

irruebant.

At Persae occulto Pontem autem, quern

ob hanc causam interruperunt, ut iureiurando se liberarent, quo cum Barcaeis obstricti erant ; tamdiu ratum
fore foedus,

quamdiu
esset.

terra in eo statu,

quo tune

fuisset,

permansura

Itaque dolo

devicti

Barcaei Persis

concedere coacti sunt.

62.

VALUABLE LESSON.

Adolescens quidam Eretricus Zenonis domum, qui multos

discipulos ad sapientiam adipiscendam colligebat,

longum

tempus

Reversum vero pater homo frequentaverat. subrusticus et incultus interrogavit, quid tandem sapientiae
didicisset.
Ille

apud Zenonem
pollicitus est
:

vero re ipsa se id ostensurum

pater autem, haec dicta

scilicet inerti

maxime

multa verbera
f erebat

nugatori intentabat.

indignatus, Interea

adolescens quietem agebat neque haec omnia impatienter

;

hoc ipsum enim

patris

ait se

ab Zenone

didicisse,

non

modo iram
dignam

sustinere
:

sed

iniustum non aegre ferre

praestabat.
63.

tali

convicium etiam idque modo se Zenonis doctrina

BEEF OR PASTRY ?

Lysandro Spartiatae, quum in loniam venisset, hospites, qui loniam colebant, inter alia bovem et placentam dono

38
miserunt.
Ille

LATIN READER
vero placentam intuitus nuntium rogabat,

quidnam
esse,

esset id

quod

offerret.

Cui

quum is,

qui attulerat,

respondisset, id e melle, caseo, aliisque nonnullis confectum

idemque omnibus, lonibus gratissimum, "At illud," " date servis Helotibus non enim liberi inquit Lysander,
:

civis cibus est."

iussit et

Bovem autem ad patrium morem maxima cum voluptate ipse cenavit

:

apparari

autem, utrum

placenta Helotes fruerentur necne, pro incerto haben-

dum

est.

64.

AN ANCIENT

LUNACY.

batur.

Thrasyllus inusitata quadam dementia quondam afficieUrbe enim Athenis relicta, in Piraeum migravit
ibi

atque

habitans omnes naves ad

et

eum

appulsas suas esse

referebat
:

putabat
salvis in

in

rationes

suas

accurate

quibus

Quern multos annos hoc morbo implicitum f rater e Sicilia reversus medico tradidit, ut sanaretur. Itaque ab hoc morbo tandem

portum

reversis supra

modum

gaudebat.

liberatus

vitam in amentia actam saepissime recordabatur

negavitque se unquam gaudium percepisse tantum, quantum tune ex navibus illis, quae ad se nihil pertinerent,
servatis percipere solitus esset.

65.

DYED HAIR.
:

quern gloriosum ostentatorem senectutis pudebat ideoque crines, Hie qui natura cani erant, tinctura dissimulare conabatur.
:

Ceus quidam, iam senex, Lacedaemonem venit

autem hac arte dolosa usus, quum in contionem Lacedaemoniorum prodiisset, negotium, de quo apud Lacedaemonios venerat, coram populo exposuit. Quibus expositis conArchidamus rex et ad cives conversus interrogat, surgit

LATIN READER
"

39

in

Quid Ceus hie sani consilii dicere potest, quippe qui non animo tantum sed etiam in capite mendacium circumf erre

videatur

ex

iis,

Hoc dicto obedientes cives, dum ingenium Cei quae videndo cognoscere possunt, redarguunt, ea,
1

"

quae proponit, strenue reiciunt.

66.

THE FIGHTING HABITS OF THE MAGNETES.

accolae

Magnetes
se

gerentes reputare videbantur

ipsos facere.

Maeandri bellum contra Ephesios ea, quae per alios facerent, Singuli enim equites non modo canem
etiam
iaculatorem

venaticum
proelium
canes

sed

servum

secum
et

ad
in

ducebant.

Quum
quoniam

vero
erant

concurrendum
visu terribiles

esset,

prosilientes,

aciem hostium saepe turbabant. Deinde servi ante dominos iaculati, postquam iam acies per

occursu minime mites,

impetum cariinum

erat turbata, ad victoriam

consequendam
loco

auxilium ferebant.

Turn

demum

tertio

Magnetes

equites in hostem et per canes et per servos inclinantem

ipsi

invadebant.

67.

TRUE FRIENDSHIP.
amicitiam iunx-

Damon
erunt, ut,

et Phintias tarn fidelem inter se

quum

interficere vellet,
periret,

alterum ex his Dionysius Syracusanus atque is tempus ab eo, quo, priusquam

domum

alter

vadem se pro Igitur omnes et in

rei

profectus res suas ordinaret, impetravisset, reditu eius tyranno dare non dubitavit.
priinis

Dionysius novae atque ancipitis

exitum speculabantur.

Appropinquante deinde definita

die

neque illo redeunte, dum unusquisque stultitiae tarn temerarium sponsorem damnat, is nihil de amici constantia

40
se

LATIN READER

Cum autem ad diem alter se recepmetuere praedicat. admiratus amborum animum tyrannus supplicio remisso petivit, ut se ad amicitiam tertium ascriberent.
isset,

68.

THE MEETING OF BROTHERS.

castris

Miles, qui

in

quum

Sertorianum militem acrius

On. Pompeii stipendia merebat, sibi in acie instantem

spoliaret, fratrem

cominus interemisset, iacentemque

ger-

manum

esse cognovit.

Accidit enim ut in diversas partes

Is

nonnunquam

fratres distracti essent.

autem multum
insecutus,

ac diu convicio deos ob impiae victoriae

donum

cadaver prope castra translatum et pretiosa veste opertum

rogo imposuit. Ac deinde, subiecta face, protinus eodem gladio, quo ilium interemerat, pectus suum transverberavit
:

seque super corpus

fratris

prostratum communibus flammis

cremandum

tradidit.

69.

THE DEVICE OF EUMENES.

Eumenem hostem cum ex fumo Eumenem hostem apsit

Antigonus, dux rei militaris peritus, se

imprudentem oppressurum

esse sperabat;

castrorum eius allata est suspicio ad Conveniunt duces quaeritur quid opus propinquare.
:

facto.

Intelligebant omnes tarn celeriter copias ipsorum contrahi non posse, quam Antigonus adfuturus videbatur. Hie omnibus titubantibus et de summis rebus desperantibus, Eumenes ait, si celeritatem velint adhibere et imperata nam facere, quod ante non f ecerint, se rem expediturum se effecturum, ut non minus quinque dierum spatio hostis
;

retardaretur
traheret.

quare circumirent, suas quisque copias con-

LATIN READER

41

70.

Antigoni autem impetum refrenandum tale cepit Certos mittit homines ad infimos montes, qui obvii erant adversariorum itineri; bisque praecipit ut
consilium.

Ad

prima nocte, quam latissime possint, ignes faciant quam maximos, atque hos secunda vigilia minuant, tertia perexiguos reddant
;

et,

assimulata castrorum consuetudine, sus-

picionem iniciant hostibus, his locis esse castra ac

de eorum

adventu praenuntiatum

idemque
diligenter

postera nocte faciant.

Quibus

imperatum

erat,

praeceptum
:

curant.

Antigonus tenebris obortis

traxisse copias.

ignes conspicatur suo adventu esse auditum et adversarios illuc suas con-

credit de

Hie

igitur dolo victus

mutat consilium.

71.

HANNIBAL'S CRAFT.
Cretam ad G-ortynios veniret, ut Vidit autem vir omnium
quid providisset
pecuItaque tale
:

Accidit ut Hannibal
ibi,

quo

se conf erret, consideraret.

callidissimus

magno

se fore periculo, nisi

:

propter avaritiam Cretensium

magnam enim secum

famam.

niam portabat, de qua

consilium capit
:

sciebat exiisse

amphoras complures complet plumbo Has, praesentibus prinoperit auro et argento. simulans se suas forcipibus, deponit in templo Dianae tunas illorum fidei credere. His in errorem inductis,

summas

statuas aeneas,

quas secum portabat, omnes sua pecunia

complet easque in propatulo domi abicit. Gortynii ternplum magna cura custodiunt non tarn a ceteris quam ab
Hannibale,
duceret.

ne

ille

pecuriiam secreto auferret secumque

42

LATIN READER

72.

LION'S DEVICE.
leonis latebras custode

Ursam tradunt

in

Pangaeo monte

vacuas invasisse eiusdemque catulos, quia adhue parvuli erant nee se tueri poterant, interemisse. Quum autem leo
et leaena alicunde

ex venatu revertissent et caedem catu-

lorum factam

vidissent, acerrimo, ut par erat, dolore affecti

ursam insequebantur ; haec vero metu perculsa, quantum pedibus poterat, in arborem conscendit ibique eorum insidias evitare conata consedit. Quum autem illi viderent
se

earn ulcisci

non

posse,

leaena quidem custodiam non

intermisit, sed insidias ursae moliens

ad arboris truncum

morata

est

leo vero quasi inops consilii et

moerore pertur-

batus instar hominis angebatur.

73.

Tandem in montibus diu vagatus hominem arbores secantem ofiendit; cui, quum timore perculso securis e manu decidit, leo faciem blande lingua permulsit. Quamobrem homini paulatim fiduciam habenti non permisit ut securim relinqueret, sed ut earn tolleret pede suo indicabat at, cum hoc indicium homo non intelligent, leo
:

porrexit, ipsumque in latebras leones ab ursa iniuria agricola perduxit. affectos esse intellexisset, quanta vi poterat, arborem ex-

securim in ore exceptam

illi

quibus

cum

scindebat

qua e versa ursam in terram praecipitem

THALES' KEVENGE.
fluvium
transmittebatur
;

dilani-

averunt leones.
74.

Mulus

sale

onustus

forte

evenit ut lapsus sarcinas demergeret et salem aqua per-

LATIN READER

43

fusum
et

Mulus, magna laetitia ex eo quod iam liquefaceret. ab on ere solutus esset accepta, quum quantum inter laborem

otium interesset cognovisset, in reliquum tempus idem, quod semel invitus fecerat, ex industria iterare constituit.

Hoc igitur quum Thales intellexisset, per sapientiam illius malitiam ulciscendam arbitratus, spongiis et lana pro sale Mulus insidiarum sibi instructarum onerari mulum iussit.
ignarus e consueto more cecidit
sed, quum aqua repletum onus gravius esse sensisset, ex eo tempore nunquam delapsus salem integrum trans flumen transportabat.
:

75.

THE VALUE OF A SCOLDING WIFE.

satira,

Varro in
vitia uxoris

quam de maritorum

officio scripsit, dixit

:

aut tollenda aut ferenda esse

virum tollendo

vitia

uxorem commodiorem praestare, ferendo sese meliorem facere. De quibus baud dissidet Socrates philosophus,
cuius Xantippe adeo

morosa

et
se

per diem perque noctem viro

maligna fuisse traditur, ut molestissimam praeberet.

Cuius intemperiem Alcibiades discipulus miratus, Socratem interrogavit, quaenam ratio esset, cur mulierem tarn acerbam

domo non

exigeret.

"Insuesco enim," inquit Socrates,

patior,

"dum

illam

domi talem

externorum quoque

foris

petulanti am

et iniuriam facilius ferre."

76.

WHOM

DID ALEXANDER MEET FIRST?

Cum Alexander Macedonum rex, sorte divina monitus, ut eum, qui sibi porta egresso primus occurrisset, interfici iuberet, asinarium forte ante omnes obviam factum vidisset,
ut ad

mortem

abriperetur imperavit.

Sciscitatus

quidnam

immeritus capitali supplicio addiceretur,

cum ad factum

44

LATIN READER

suum excusandum oraculi praeceptum rex retulisset, asinarius " Si ita est," inquit, " rex, alium sors morti destinavit namque asellus, quern ego ante agebam, prior tibi occurrit."
:

Delectatus Alexander et

illius tarn callido dicto et

quod ab

errore revocatus erat, occasionem expiandae religionis in aliquanto viliore animali rapuit, atque asinario libenter
pepercit.
77.

THE PHILOSOPHER.
et cogitata

Ingenium omnium

cum rebus

externis

miram

coniunctionem interdum habere

qui ad hominum mentes

solent.

Philosophus enim,

et cogitationes explorandas

omnem
et,

curam

conferebat,

in horto quotidie ambulabat,

cum

advesperasceret, nescio quid meditatus oculos in

summum
mentem
quo, ut

templi cuiusdam propinqui fastigium defigebat, ut quoque ea contentione in proposito detineret.

mos

erat,

meditante fastigium templi conspici non potuit,

factae prospectum

quod arbores iam paulatim grandiores

interruperunt.

Quamobrem
Quo

philosophus
facto

graviter

com-

motus amicum, cuius erant arbores

illorum capita decuteret.

interiectae, oravit ut

ad solitum meditandi

morem

libenter se contulit.

78.

CYRUS AND THE IONIANS.

lones per legates a Gyro invitati, ut a Croeso Lydorum rege desciscerent, non paruerunt conf ectis autem rebus et Croeso
:

a Cyro devicto, ut iisdem legibus, quibus antea, uterentur, a Cyro petebant. Quibus rogantibus hanc f abulam Cyrus Fuit olim tibicen, qui, pisces ira commotus proposuit.
conspectos in mari in terram ad sonitum egressuros esse Turn, ubi spe depulsum se vidit, ratus, tibia canebat

LATIN READER
retibus usus

45

ingentem piscium numerum inclusum extraxit.

Quos ubi

vidit palpitantes, "Desinite" inquit

"mine

saltare,

quum me tibia canente egredi et saltare nolueritis." Quae quum audiissent legati et se piscibus in terra palpantibus a
Gyro comparari
intellexissent,

domum

re infecta redierunt.

79.

THE PRISONER

FOILED.

Servilius, in carcere inter

Ambianos detentus, tantum

aufugiendi studium concepit, ut consilium caperet, quo in feretro impositus sub specie cadaveris per custodes ferretur.

At dux,

qui castello praeerat, de

illo

consilio certior factus

quominus per ilium modum aufugeret. Itaque quum forte Servilio obviam esset, rogavit "Audi vis" tine quot cives ab inimicis veneno sint absumpti ? Negavit
constituit ei obstare,

se

audiisse

Servilius.

"At
sit

ego,"
in

inquit

dux,

"idcirco

medicos
aperire,

iussi

omnia

cadavera

castello

mortuorum

ut manifestum
sint mortui."

utrum veneno an per aliam

Servilius intellexisset,

causam

Quae quum

maluit in carcere permanere, quam pro mortuo cadavere medicis, ut concideretur, se concedere.

80.

EARLY HISTORY OF MANKIND.

origin e

De prima hominum
auctoribus referuntur.
lovis
nisi

multa

et di versa a Graecis

Sunt qui narrent Vulcanum iussu

Pandoram

formasse, deinde e

magno

diluvio

neminem

Deucalionem Pyrrhamque esse superstitem. Haec atque alia huiuscemodi declarant poetae, qui de antiquis temporibus canunt apud quos non elegantior exstitit fabula
:

quam ea quae materiem, e qua comparata sunt hominum Lutum, ut haec fama est, e quo concorpora, dempnstrat.

46

LATIN READER

formata erant cetera animalia, aqua pluviali madefactum erat at ad homines comparandos, ut taedium vitae in:

finitumque dolorem passuros, lacrimae cum materie lutea sunt commixtae. quo initio homirmm vita posterorum

haudquaquam
81.

discrepat.

WHICH

is

THE OLDEST NATION?

regem
Aegyptiorum, quum homines reperire
hoc

Ferunt

Psammetichum
et

quinam

essent primi

antiquissimi
esse.

vellet, talia

machinatum
qui

Duos pueros nuper natos

pastori tradidit,

eos inter greges

illis

modo

aleret

ullam vocem ederet, ad quos praecipit, ut nemo coram Haec praecepit iustis temporibus caprae adducerentur. Psammetichus, ut cognosceret, quam vocem post obscures infantium vagitus primam essent edituri. Postquam

autem duos annos mandatis obsecutus ianuam atque intranti ambo pueruli
porrigentes

erat pastor, aperienti

allabentes et

manus

"becos" clamabant.
et

Quod

ubi ipse Psam-

metichus

cognoverat,

sciscitando
significari,

Phrygas eo vocabulo panem

compererat apud Phrygibus concessit

eos esse Aegyptiis antiquiores.

82.

SCHOOLMASTER'S TRICK.

E
erat.

Nam, quum

plurimis pueris quis furtum commisisset, incertum nescio quid cupediarum esset consumptum,

erat
esse.

omnibus manifestum

unum

alterumve delicto obnoxium

At, ne innocentes cum nocentibus in uno crimine Dixit opus coniungeret, ludi magister hoc comparavit.
esse

omnes per atrium

:

caligine
eo,

offusum deductos gallum

esse.

manu mulcere
cente,

deinde

qui id facinus admisisset, mul-

gallum statim cantaturum

Qua

re simulata,

LATIN READER
ipse iussit galli

47

pennas atro circumfundi pulvere, ut puerorum manus sordidae fierent. His comparatis pueri per
atrium deducti, pro, se quisque magistri iussu galli pennas mulsit, veritus ne forte id temporis gallus cantaret.

83.

ullo

Sed quum omnes per atrium ambulasse visi essent, neque mulcente cantum edere gallus voluisset, pueri, ut
rati

solent,

aut cunctos esse innocentes aut id consilium

At ille, neque irritum fuisse, magistro taciti irridebant. enim iracundus fuit neque insulsus, in alium locum coactis
Quo facto iis, imperavit ut manus suas quisque aspiceret. sordidae atro manus unus, absolutis, erant, pulvere quorum
qui

manus Candidas

ostendit, furti incusatus, et confessus se

facinoris admissi

conscium et veritum, ne gallus cantando in illud atrium non ivisse, poenas reum declararet, ipsum
meritas persolvit.
84.

THE ELEPHANT'S EEVENGE.

Elephantum

iure haberi inter Indos animal sagacissimum,

est. Mane praeter malum tabernam sutrinam deducto elephanto quotidie aliud ve

hoc documentum memoriae traditum

pomum

Sed accidit ut sutor, forte sutor ipse dare solebat. propter iniuriam nuper acceptam iratus, elephanti proboscidi praetereuntis adeo non, ut solebat, pomum praeberet,
ut subulam acutam
offerret.

Quo

facto

elephas

magno

dolore affectus, quum ad paludem pervenisset atque aqua turbida proboscidem complevisset, ad tabernam reversus

supra sutoris caput aquam coenumque profusum demisit; scilicet ut demonstraret se, iniuriae baud immemorem,

sutorem inhumanum

ulcisci velle.

48

LATIN READER

85.

ANDROCLUS AND THE LION.

venationis
ibi

In populo

circo

maximo amplissimae Eomano dabatur. Multae

apparatus
ferae,

apparebant
:

sed praeter magnitudine excellent! et ferocia inusitata alia omnia unus leo corporis impetu et fremitu terribili,
toris comisque cervicum fluctuantibus, animos oculosque spectantium in se converterat. Ad pugnam bestiarum viri consularis servus, cui nomen Androclus fuit, inter com-

plures ceteros introductus* erat

vidit, ,repente

hunc ubi
stetit,

ille

leo procul

quasi

admiratus

ac

deinde sensim
:

atque placide ad hominem tanquam agnitum accessit turn caudam more adulantium canum clementer et blande mo vet; deinde crura et manus prope iam metu exanimati leniter Androclus autem inter ilia tarn atrocis ferae demulcet. blandimenta amissum animum receperat; paulatim oculos ad contuendum leonern refert.

86.

Tandem, postquam homo vitam priorem recordatus leonem laetus agnoverat, inter maximos populi clamores ad
id excitatos, a Caesare arcessitus Androclus interrogatusque

causam, cur ille leonum atrocissimus uni pepercisset, hanc rem mirificam narrasse fertur. " Quum provinciam Africam proconsulari imperio meus dominus obtineret, ego ibi
iniquis eius et quotidianis verberibus

ad fugam coactus,
latebrae
:

ut mihi a domino, terrae

forent, in

illius praeside, tutiores

camporum
cibus,

et

arenarum solitudines concessi

ac

si

defuisset

consilium fuisset

mortem

aliquo

pacto
in

Turn sole medio quaerere. earn me recondo."

specum quandam nactus,

LATIN READER

49

87.

Neque multo post ad eandem specum venit hie leo claudus uno et cruento pede, atque illic prime quidem conSed postquam spec tu advenientis territum animum habeo.
ingressus leo, ut re ipsa apparuit, in suum latibulum me procul delitescentem vidit, mitis et mansuetus accessit ac

sublatum pedem ostendere et porrigere quasi opis petendae

gratia

visus

inhaerebat,
expressi,

spinam ingentem, quae pedi conceptamque saniem vulnere intimo accuratiusque sine magna iam formidine cruorem
revelli, Ille

est.

Ibi ego

penitus siccavi atque detersi.

in

tune

mea opera
:

levatus

manibus meis posito recubuit et quievit e quo die pede triennium totum ego et leo in eadem specu eodemque victu
viximus.
sole

Namque earum, quas venabatur meridiano tosta edebam.

feras,

membra

88.

Sed, ubi
in

me

vitae illius ferinae

venatum

profecto,

specum

reliqui

iam pertaesum est, leone et viam ferme tridui

:

permensus, a militibus visus apprehensusque ad dominum ex Africa Eomam sum deductus.

sum, atque

Qui statim
curavit.

me

damnandum dandumque bestiis Hunc quoque leonem a me tune separatum atque ab

rei

capitalis

homini-

bus captum nunc etiam pro beneficiis gratiam mihi referre Quibus dictis, Androclus dimissus cunctis peintelligo."
tentibus poena solvitur et leone populi suffragiis donatur. Postea ferunt Androclum et leonem loro tenui revinctum

urbe tota circum tabernas

floribus spargi
1

ire

donari aere Androclum,

fere ubique obvios dicere

leonem

omnes
E

hie est leo hospes hominis, hie est

homo medicus

leonis.'

50

LATIN READER

89.

MYCERINUS PROVES THE ORACLE FALSE.

Mycerino regi ex oppido Buto est allatum oraculum sex tantum annos eum victurum esse, septimo autem vitam Turn Mycerinus, qui hoc aegrius f erebat, finiturum.
.

dixisse traditur,

se,

qui deos coluerit, indigna et iniusta

pati.

Alterum
esse.

responsum editur eum certe moriturum Quibus auditis, quum sententiam Deorum iam contra
igitur
iussit lucernas, iisque

se

dictam cognovisset, multas parari

quotidie ingruente nocte accensis potabat voluptatibusque nee die nee nocte ulla intermissis indulgebat. Per loca

Aegypti amoena et nemorosa vagatus, hoc

consilio utebatur,

ut oraculum mendacii argueret; quippe qui, noctibus in dies conversis, non sex tantum annos sed duodecim victurus
esset.

90.

EXAMPLE

is

BETTER THAN PRECEPT.

est quin Spartiatae f ortitudinis et patientiae mira omnibus Neque tamen a ceteris exempla praebuerint.

Non dubium

Graecis amabantur, quod saepius se fastidio et superbia neque placebant Helotibus plenos praestare solebant
:

(quorum origo de
ephori corpore
usi

incolis

primo

devictis deducta esse dici-

tur) quippe qui multa

et

et gravia perpessi sint.

Quos

si

numero valentes
:

viderant, eos

secretis
is

modis interficiebant
ebrius
est
factus,

sin autem,

quam

ridiculus esset

qui

volebat,

pueris Spartiatis Heloti tantum vini ofierre solitus

exhibere
est,

pater

ut

mox

Cui turpiter et indecenter " se gerenti puerum obviam latum pater monebat Noli, mi in ludibrium te inter haec si fieri enim ebrius feceris, fili,
ebrius in ludibrium incideret.
: :

sodales adduces."

LATIN READER

51

91.

SYLOSON'S

BED CLOAK.

e patria

Syloson, ut Aegyptiorum regiones et mores exploraret, Samo eiectus, Memphide pallio indutus coccino

in foro forte

ambulabat

quern ubi conspexit Darius, qui in

stipendia merebat, adipiscendi Cambysis Quern pallium cupidus Sylosontem adiit ut mercaturus. quum videret Syloson vehementer cupidum, casu secundo

exercitu

tune

Equidem hoc pallium nullo pretio vendere volo at Quo response delectatus, pallium Darius libenter accipit Syloson autem se propter nimiam animi
ait
:

"

tibi id gratis do."

:

benevolentiam pallium perdidisse existimat.

interiecto
est.

Haud multo

potitus

tempore Darius, Cambyse mortuo, regno Persico Syloson igitur, quum Susa ascendisset, in aedium

regiarum vestibulo sedebat et praedicabat se de Dario bene

meritum

esse.

92.

Quod ubi

audiverat unus e satellitibus et regi nuntiaverat,

:

Darius secum colloquebatur " Quis tandem Graecus est qui bene de me meritus sit 3 Fac ut intro deducatur, ut sciam
ille velit." Sylosontem a ianitore introductum atque medio stantem interpretes interrogant, quis sit, quove facto bene de rege meritum esse dicat. Cui, tota re exposita,

quid

in

" respondit rex Tu ergo habenti donum dedisti.

ille es,

qui mini nullam potestatem poeniteat beneficii in " me auro et Syloson, Samos a tyranno est occu-

Pro quo ingens auri argentique

pondus

tibi

Darium

collati.

reddo, ne te "
7

unquam
inquit

Noli,'

argento donare
:

patria

enim mea

pata hanc, quaeso, mini da a caedibus et servitute liberatam." Quae petita non recusat Darius sed exercitum ad
:

Samum

liberandam statim

mittit.

52

LATIN READER

93.

AN ARTFUL

IMPOSTOR.

Astrologus mendax idemque impudens amicum, quern Ludovicus rex Gallorum praecipue diligebat, mox mori-

turum
ille

esse

palam praedicabat.
sit

Hand multo
:

post accidit ut
audiisset

amicus morbo

consumptus

quod quum

rex, sine

mora
"

servis imperavit ut astrologum arcesserent.

Quum

is

apud regem praesto

obibis
"
]

Ludovicus,

esset, "quando tu," inquit qui te res venturas praedicere posse simulas,

diem supremum

Astrologus autem, quum, quo in

periculo esset, intelligent neque

tamen vocem neque animum

demitteret, respondit, "Tertio ante die quam ipse moriere." Quo response perterritus rex servos iussit summam curam
facere,

ne astrologo palatium incolenti victus neu cetera

deessent.

commoda

94.

THE MISSING

LINK.

quidam pusillo erat cormaximas tamen divitias consecutus erat. Hie autem, quum imaginem suam pingendam curavisset, et picturam iam confectam attulisset pictor, avaram mentem Cui minorem quam quae constituta erat pecuexhibuit. niam praebuit, idque aegre ferenti respondit, "Ni hanc
pore et deformato,

Inter Athenienses Democritus

pecuniam

ista pictura nullum tibi commodum tu erras; hanc enim maioris pretii, si consequetur." " Die tu reieceris, facile vendarn." mini, quemadmodum id iste enim vultus mihi neque ulli alii consifacturus sis

acceperis,

"At

milis est."

"

adiecero, simiae imago

Haec sunt vera sin autem caudam corpori non hominis omnibus videbitur."
:

Quae quum

audiisset Democritus, pretium constitutum ex-

templo persolvit.

LATIN READER

53

95.

EHAMPSINITUS' TREASURE-HOUSE

Rhampsinitus rex tantas opes tantamque argenti vim

habuit, ut

nemo inter posteros divitiis ei exaequari posset. tuto reponeret, conclave e lapidibus aedificanut in Quae
curavit
:

dum
est
;

cuius aedificii

spectaret, structor, cui opus

e lapidibus

quum unus paries extrorsum mandatum erat. hoc machinatus

ut e pariete a duobus vel

unum

ita parare, facile

etiam ab uno nomine

tempore,

quum

eximi posset. Qui, interiecto finem vitae esset, duobus filiis ad se prope

advocatis exposuit, quo pacto lapide illo extracto regiis opibus frui possent. Cui iam vita functo obsecuti, lapide noctu extracto, multum pecuniae identidem extulerunt. Eex au-

tem,

quum

forte conclave aperuisset et

pecuniam diminutam
impressa

videret, miratus haerebat, integra manerent.

quum
96.

signa iannae

Laqueos ergo

confici

pecunia, collocari iussit.

quorum unus quum Idem fratri imperavit ut capitur.

et circa vasa, in quibus inerat Deinde, ut antea, ventitant fures irrepsisset et ad vasa accessisset, laqueo
:

statim irreperet sibique

caput abscideret, ne ille etiam secum esset male periturus. Alter autem, probato fratris consilio, caput abscisum abstulit
et lapide reposito
factus,
ut, si

domum abiit. Ubi illuxit, rex obstupecadavere muro urbis suspense, custodibus imperavit quern deplorantem vidissent, prehensum ad se adduInterea tarn graviter ferebat furis mater filii alterius pati, ut filio superstiti imperaret ut cadaver

cerent.

cadaver indigna
fratris nollet,

regem

recuperatum domum afferret; quod si perficere se adituram atque eum, ut illius pecuniae

spoliatorem, delaturam minabatur.

54

LATIN READER
97.

Asinos igitur utribus vino plenis instmctos per viam

publicam agitabat

quum
:

prope locum, ubi erant custodes

cadaveris, venisset, utres clam solvit et vino effluente in-

gentem

edidit clamorem custodes autem, quum vinum effusum viderent et avide colligerent, dum vehementer se iratum simulat, maledictis lacerabat. Deinde, quum unus
e

custodibus facete
:

esset cavillatus,

donum
secum
:

iis

unum

ex
im-

utribus dedit

custodes autem

quum
ut

id libenter accepissent

atque

eum manu prehensum

maneret

tandem tanta usi sunt potione, ut vino mersi somnoque oppressi eodem loco, Turn demum nocte iam ubi potaverant, obdormiverint. multum progressa, custodum dextras genas in contumeliam
petrassent, potandi causa discumbebant
rasit et

cadaver fratris solutum asinisque impositum

domum

incolumis retulit.
98.

THE INTELLIGENT

Ass.

Thebanus quidam, qui Athenas nuper venerat, ad cenam ab hospite invitatus asinum conducendum curaverat,
Asinus autem, quern, ut propositum iter satis maturaret. ut sibi auxilio esset, comparavit, inimicos et malignos mores mox exhibebat namque Thebanum artis equitandi
:

Hoc minime peritum excutere conatus, saepe constitit. modo in via progressus maximos spectantium risus Thebanus movebat inter quos ut eum vidit qui asinum
:

elocaverat, vehement! ira incensus magna voce clamavit, " Hetis tu, scelus, nonne vides quanta sit istius asini malig-

Cui respondit ille "At tu nostrorum asinorum nitasV mores non intelligis hie enim, quum te peregrinum esse
;

cognosset, saepe constitit, ut templa aliaque aedificia perscrutari posses."

LATIN READER

55

99.

A VALUABLE

CROW.

Augusto post Actiacam victoriam Eomam reverse inter gratulantes occurrit opifex quidam cum corvo, quern instituerat ad hoc dicendum, "Ave, Caesar, victor Imperator."

Quam avem officiosam miratus Caesar nummorum emit neque picam neque
:

viginti

millibus

locutos

emere

noluit.

Haec

autem

psittacum eadem sutorem quendam

saluta-

pauperem

excitavere, ut alium
:

corvum ad parem

qui impendiis exhaustus, quotiens avem non respondentem obiurgabat, dicebat "opera et impensa Quum iam corvus salutationem dictatam dicere periit."

tionem institueret

coepisset et Augustus respondisset "Satis domi salutatorum talium habeo," adeo subvenit corvo memoria, ut et
ilia,

"

quae dominum querentem audire solebat, subtexeret, opera et impensa periit." Turn Caesar arrisit, avemque

tanti emit quanti

nullam adhuc emerat.

100.

THE SERVANT AND THE

FISH.

Celer homo dicax et lepidus omnes in cavillando longe superare existimabatur accidit autem ut etiam Celer a servo quodam homine non insulso devinceretur. Hie enim
:

servus,

solebat

quamvis ingenium acre haberet, illud dissimulare itaque piscibus, quos identidem dominus ad
et

Celerem mittebat, ad incultum

in

agrestem

morem

deiectis

mensam, statim

domum

abiit.

Quae quum

ita fuerint,

Celer iratus semel ostendere voluit,

quern dominus
Idcirco

illius misisset, in

quemadmodum piscis, mensam esset deponendus.

quo usus servus

exemplum

praestare constituit,

piscem in postremum decenter offerret. Itaque servum, pisce ut mos erat deiecto, domum digressurum Celer
monuit, ut
ea,

quae ipse docere

vellet, disceret.

56

LATIN READER

101.

Ad hoc perficiendum Celer servi

in

partes acturus calathum,

quo erat
:

in triclinio
sint fausti

sustulit servus autem in loco Celeris " " Di tibi reclinabat. Salve," inquit Celer
piscis,
:

imperabat mihi dominus ut hunc piscem tibi Haec locutus apportarem et te bene valere iuberem."

piscem in mensam sollicitus deposuit servus autem vafro consilio adhibito hoc quoque Celerem docere constituit.
:

"

Heus

tu," respondit

"fac ut gratias maximas tuo domino

Celeri

pro

me

agas et ipse

hanc mercedem accipias."

dat.

enim

quinquaginta quomodo decenter piscem offerre posset, docebat, turn invicem servus, quomodo Celer se mumficum posset praestare, demonstrabat.
Itaque
102.

nummos

cum

Celer servum,

SCYTHIAN PRESENTS.

Persae, qui sub duce Dario fines

magna incommoda
diutius in

Scytharum invaserant, tandem redire volebant at, quo Scythia manerent et penuria rerum omnium
passi
;

premerentur, pecoribus nonnullis cum pastoribus Scythae in alium locum paulatim se recipiebant.

relictis,

Persae

quidem, quoties impetum facerent, pecoribus captis exsultabant. Quum autem id saepius fieret, ad extremum Darius,
quid
consilii

caperet,

incertus

haerebat.

Quod
ad

ubi

Scytharum
sagittas

reges

animadverterant,

praeconem

eum

miserunt, qui dona

ferret.

avem et murem et ranam et quinque Haec adferentem dona interrogaverunt

Ille respondit Persae, quid esset mittentium consilium. nihil aliud sibi mandatum fuisse nisi ut, illis datis, quam

primum

abiret.

LATIN READER

57

103.

Deinde, dum nuntius monuit ipsos,

erat Scythas
colligebat,

inter
si

se

colloqmmtur Persae, abiturus sapientes essent, quidnam ista doDa

Darii autem regis sententia aquam ipsi tradere id inde
:

significarent, facile cognituros.

sese et terrain et

habitaret, avis

quod mus autem

signum

in terra viveret, rana vero

similis esset equo,
esset.

aquam

denique tela quasi

dediti imperii

Cui opposita erat sententia

Gobryae, militis inter primes egregii, qui diverse usus " Nisi aves consilio ad hunc modum rem explicare voluit.
facti,

Persae, in caelum evolaveritis, aut in mures con-

versi terram subieritis, aut ut ranae in

salvi hinc

paludem

insilueritis,

non revertemini, sed

sagittis confixi
iis,

moriemini."

Ita accidit ut

Gobryae verba ab baud discreparent.

104.

quae postea evenerunt,

A
"

BET.
et

Discipulus

quum Xanthum philosophum ebrium

praeceptor," inquit,

temulentum
quis

esse videret,

"num.

mare
"

Xanthus,

"Immo vero," respondit potesU" at si hoc enim ipse ebibere possum ego
ebibere
:

non potuero, totam

depositis
anulis,

meam domum

tibi

tradam."

Itaque

ut

pactum confirmarent,
heri

discesserunt.

Postridie

Xantho

interroganti, ubi esset annulus, respondit

servus

Aesopus eum
esse,

ebrium

gloriatum

et

in

pacto

mare ebibere posse annulum eius deposuisse.

"At

te

nunc

oro, ut praesto sis et

opem

porrigas, ut aut
tibi

vincam aut pacta dissolvam."

" Vincere

quidem haud

Cum hodie rursus licet, sed, ut pacta solvas, ipse efficiam. in unum convenerint amici, ne tuo proposito destiteris,
neve
ea,

quae facere volebas ebrius, te sobrium facere nolle

dixeris."

58

LATIN READER

105.

Igitur iussit lectos et

mensam

in litore poni et pueros

ad aquam marinam porrigendam cum poculis paratos. Cum autem Xanthus omnem turbam ad spectaculum
concurrisse
vidisset,
:

ipse

discumbens

marl

poculum

quo accepto, omnibus audientibus rogavit impleri iussit " " Ei respondit unus ex Quaenam foedera apud vos inivi 1
amicis,
dictis

quit.

"Tu mare ebibere posse gloriatus es." Quibus Xanthus ad populum conversus, "Viri Samii," in" vos scitis, quot et quanti fluvii in mare perrumpant
:

ego autem fore ut mare solum ebiberem pollicitus sum. Hie igitur prius flumina omnia coerceat, deinde statim

mare solum ebibam."

victum
se confessus,

Quum
eum

haec Xanthus dixisset, amicus

obsecravit ut pacta dissolveret.

106.

POLYCRATES AND HlS ElNG.

Polycratis, tyranni Samii, ita res auctae sunt, ut per

universam Graeciam gloriam

maximam
latebat,

consequeretur.

At
res

Amasin regem amicum non

adversam fortunam Di invidi

quam secundae

Polycratis essent; qui veritus, ne ei ingenti uso felicitate

inferrent,

eum admonuit
;

ut,

quodcunque

ei

maximi

esset pretii, id abiceret

quo facto

Deorum

invidos animos placaturus esset.

Is igitur, post-

quam anulum e smaragdo lapide auro devinctum delegerat et navem ipse conscenderat, nautas in altum navigare iussit quum procul ab insula abessent, annulum de manu detractum cunctis conspicientibus in mare proiecit. Piscator
:

autem,
crati

quum ingentem pulchrumque piscem cepisset, Polyeum voluit dono dare itaque in regia illo oblato ait
:

se velle in Polycratis

conspectum venire.

LATIN READER

107.

Tandem

pisce

postquam ego venalium esse ferendum

et

" Hunc piscem, o rex, deposito dixit in iudicavi forum rerum non ceperam,
:

sed quamvis sim

te

homo pauper

manu mea victum quaeram, indignum eum affero. His verbis

hunc

tuoque imperio haud

delectatus Polycrates in

"Kecte fecisti; duplicem tibi respondit te igitur ad cenam orationis et doni causa gratiam reddo
:
:

modum

invitamus."

Piscator

domum

abiit

laetus

famuli vero

piscem concidunt, in Quern ut viderunt, protinus correptum, animis gaudio perfusis, ad Polycratem deferunt, nuntiantcratis reperiunt.

dum

ventre repositum anulum Poly-

que quo pacto

venit

sit

repertus.

Turn

rex, cuius in

mentem

rem

esse

divinam, ne male vitam esset finiturus,

postea accidit.

verebatur.

Quod quidem

108.

BLOWING HOT AND COLD.

Homo quidam cum

quern

quum

Satyro amicitiam habuit. Apud edendi causa homo sederet, exorta coeli tem-

pestate,

manus ad os admotas anhelitu refovere conabatur. At Satyro id intuenti et roganti, quamobrem faceret, reDeinde spondit id facere, ut manus frigidas calefaceret.
apposita mensa, in fervidam pultem
inflabat,

ubi, exstructo foco,

magis

etiam
"

quid

vellet.

"Ut
1

pultem," inquit

admiratus Satyrus sciscitatus est ille, "mmium ferventem

halitu ref rigerem.

"Quid audio

?"

inquit,

Tune Satyrus, dum a mensa surgit, "Tune eodem ex ore pariter et

?

calidum et frigidum halitum emittere potes enim tecum posthac amicitiam exercebo."

Yale

neque

60

LATIN READER

109.

Two

SIDES TO
in

EVERY QUESTION.
via simul progrediuntur, et

Leo

et

homo dum

eadem

vario sermone inter se utuntur,

erat incisus leo ab
leoni ostendit,

homine
sit

suffocatus.

columnam vident, in qua Hanc ubi homo

et

"Hie

videre," inquit, "licet, quanto leonibus

ferisque "

omnibus

homo

praestantior

valentior."

" Quis autem," rogavit leo, ea, quae homo gessit, in hac columna inciditl" Subridet ille et respondet scilicet
perfecisse.

hominem opus

At
ii

leo

"
:

Sin autem inter leones

sculpere,

essent, sicut inter homines,

qui

marmor possent

plures a leonibus homines quam ab hominibus leones suffocatos sculpi videres." Quo response homo subito com-

motus, veritus ne ipse exemplo

diremit, et

esset,

cum

leone colloquium

domum quam
110.

celerrime aufugit.

ALCMAEON AND THE GOLD.

iensi

Croesus rex Lydorum, beneficiis ab Alcmaeone Athenacceptis, eum ad se Sardes invitavit eundemque
:

tanto auri pondere,

posset, se

quantum suo corpore asportare semel

esse promisit. in

donaturum

Tune Alcmaeon ad
paratus accessit
erat
sinus,
:

hoc

donum accipiendum
maximos
Ibi

hunc

modum
amplior

grandi ornatus tunica,

cothurnis, quos

in

qua
in

et

repererat, indutus in

thesaurum

deductus

est.

quum

aurea ramenta incidisset,

auri cothurni capere pote-

primum

circa crura,

quantum

rant, infersit,

deinde toto sinu repleto et corna ramentis conspersa, denique aliis in os sumptis, thesauro egressus Cuius os auro est, cuivis alii quam homini consimilis.

obseratum
continuit
:

et

nee

omnia turgid a Croesus conspicatus non risum modo ea, quae ferebat, sed alia etiam baud

minora

adiecit.

LATIN READER
^^.
*>
-

61
OXi\^^^^

111.

WHOSE

is

THE SHADOW

Mercator,

quum

per deserta Libyca

:

asinum conducendum curavit

in

quocum Aegyptius,

progredi vellet, cuius

erat asinus, iter pedibus faciebat.

Quibus compositis,

quum

asinum

ascendisset,

loca deserta et arida

cum Aegyptio ex urbe egressus At ubi sole fervente adeo petebat.

sunt calefacti, ut vix super siccam arenam progredi possent, mercator asini tergo impositus laborabat, Aegyptius autem

ad fervorem vitandum,
ambulabat.
et

et sessoris et asini

umbra

protectus,

Quum autem

hoc mercator

vidisset, descendit

de asini umbra cum Aegyptio strenue contendit. Hie enim asinum ipsum, neque umbram se locasse asseveravit At dum ille autem se cum asino umbram conduxisse.
:

rixantur, asinus aufugit

quo facto neuter umbra

potitur.

112.

PERSIAN JUSTICE.

Xerxes, in proelio apud Salamina commisso devictus, in Asiam mare transmittebat. Turn, quum magis fureret tempestas et nimis onerata esset navis, magno Persarum numero
invecto, rex timore perculsus e gubernatore quaesivit, ecqua
salutis esset spes.

spem, pars amoveretur.

nisi

Cui gubernator respondit non aliam esse de numero multorum hominum in nave vectorum
"

regem

Viri Persae," inquit Xerxes, " ecquis esse sibi curae ostendere vult 1 namque in vobis mea

salus posita esse videtur."

adorassent, in
salva in

Quibus auditis, illi, quum regem mare prosiluere e nave, quae, hoc modo levata, Asiam pervenit. Xerxes vero simul atque in

terram erat expositus, aurea corona gubernator em donavit, quod regis ipsius vitam conservasset, deinde, quod magnum

Persarum numerum

perdidisset, caput ei praecidi iussit.

62

LATIN READER

113.

STORY OF AN EARLY SAINT.

Spyridio sacerdos ob priscam severitatem moresque integros multos inter homines praeclarus, Cypro relicta, per Asiam quam celerrime se contulit, ut conventu apud Nicaeam
Alii autem sacerab imperatore constitute mature adesset. dotes, qui tarn insipientes erant, ut mirae sanctitatis illius

immemores

habitum

incultum contemnerent,
Itaque,

in

eodem

Spyriitinere dione libenter colloqui videntur, detinere possent, secreto consilium parabant. Namque, dum eadem taberna et Spyridio et alii sacerdotes pernoctant, hi

itinere progrediebantur.

cum quomodo eum in

aperte

dum

media nocte
bantur.

experrecti, cibo arrepto, foras se emittere incip-

iebant, et Spyridioni,

quominus sequeretur, obstare cona-

114.

quibus unus, qui socios retinuerat, rogavit, quamobrem

tanta celeritate

domum

relinquerent

respondebant omnes
et

se id facere, ut sine Spyridione

homine inculto

immundo

reliquam

itineris

partem

perficerent.

Quibus autem per-

suadebat, ut, priusquam e taberna exirent, subtili consilio "Abscisis mulorum eius," inquit, "capitibus, uterentur.

non modo

ipsi

Nicaeam

securi vos conferetis, sed Spyridipoteritis.

onem, ne sequatur, impedire

accepto,

Hoc

consilio libenter

quum mulorum

alterius

candidi, alterius spadicis

Spyridio capita decidissent, maxima celeritate aufugerunt. autem prima luce experrectus servos ad mulos inveniendos
statim demisit, qui,
facti tacebant.

cum

sine

mora

rediissent,

primo stupe-

LATIN READER

63

115.

Dominus autem
paratos invenistis

"

Nonne mulos,"

inquit,

"in stabulo
"sed

"Immo

vero," responderunt,

homines

Ille improbi capita iis detraxerunt." autem neque hilarem deposuit vultum, neque irato utebatur animo ; sed servis, ut mulos adducerent, imperavit. Quibus

scelesti et

quum

in

tabernam adductis mira quadam arte capita adhuc

decisa reposuisset, in

Asiam statim
vera

contendit.

Quo

facto,

additum
perf ecisse

est

etiam detrectantibus
re

maximum argumentum,
tarn
difficile

sacerdotem ilium
:

hoc

miraculum

namque, quia sub incerta luce colores nullo modo distinguere potuerat, capita invicem mutata candido
spadix, spadici

candidum

forte reposuit.

116.

THE FATE OF LAMPSACUS.

in

Ad

vafrum consilium Anaximenis, qui

omni dicendi

ratione clarissimus erat, urbis Lampsaci salus est referenda. Nam cum ad excidium urbis summo studio Alexander

progressumque extra moenia Anaximenem praeceptorem suum vidisset, quia manifestum erat futurum ut preces suas irae eius opponeret et ad dissuadendum ore
ferretur,

eloquenti usurus esset, id se non facturum, quod petiturus Tune Anaximenes tarn acrem exhibuit esset, rex iuravit.

extemsagacitatem, ut Alexandri etiam ingenium vinceret " Peto ut diruas." His enim Lampsacum plo respondit dictis rex obstrictus iureiurando et Anaximenis voluntati
: :

obsecutus,

urbem vetusta

nobilitate

inclitam

exitio,

cui

destinata erat, subtraxit.

64

LATIN READER

117.

THE DEATHS OF AESCHYLUS,

EURIPIDES, SOPHOCLES.

Poetarum tragicorum quantum inter se distarent mortes, Moenibus Gelae urbis, in cognoscere operae pretium est.
qua morabatur, Aeschylus egressus aprico in loco
Super quern
capitis (erat
illisit,

resedit.

aquila,

quae testudinem ferebat,

elusa, ei

enim calvum)
mortuus
:

splendore perinde ac lapidi onus

ictu

ut carne vesceretur.
est

Quo

occisus

extemplo

Aeschylus ciorem finem passus est. cena domum repetit, canum

Euripidis autem aliquanto atroDum enim ab Archelai Macedonis

morsibus

laniatus

obiit.

Sophocles vero extremae iam senectutis, cum in certamine fabulam docuisset, ancipiti sententiarum eventu diu sollicitus,

denique tamen una sententia victor, causam mortis

habuit.

gaudium

118.

DIFFICULT CASE.

Protagoras sophista acerrimus cum Evathlo discipulo simultatem gessit super pacta mercede inter eos haec lis Evathlus dives adolescens, eloquenerat et controversia.
:

tiae

dicendae orandarumque causarum cupidus, in discip-

linam Protagorae se dedit, seque daturum promisit grandem

cuius mercedem, quantam pecuniam Protagoras petiisset dimidium tune statim, priusquam disceret, dedit, pepigitque ut alterum dimidium daret, quo die causam apud iudices
:

Postea quum diu Protagorae auditor assentatorque fuisset et in studio facundiae abunde se promovisset, causas tamen non reciperet, tempusque iam
orasset et vicisset.

longum
noluit.

praeteriret,

reliquam

mercedis

partein

solvere

LATIN READER

65

119.

Protagoras autem, consilio quod turn astutum existimabat inito, ab Evathlo pactam mercedem petiit: lite cum

Evathlo contestata,

quum ad

iudices

ad causam
sic

diiudiest.

candam utrique
"Disce," inquit,

venissent,

Protagoras

exorsus

"o
si

adolescens stultissime, sive contra te

sive pro te iudices sententias dixerint, fore ut reddas id

quod

peto.

Nam

contra te constitutum

erit,

mercedem
:

mihi e iudicum sententia debebis, quia ego vicero sin autem secundum te iudicatum erit, mercedem mihi ex
nostro pacto debebis, quia tu viceris." Cui respondit " Evathlus Huic tuae tarn ancipiti captioni obviam ire possem, si verba non ipse f acerem atque alio patrono uterer.
;

Sed maiorem mihi voluptatem

in causa

victoria afferet,

si

te

non

modo

sed in isto argumento quoque vicero.

120.

"Disce igitur tu quoque, o magister sapientissime, utrocunque modo sit constitutum, id, quod petis, te non consecuturum esse, sive contra me, sive pro me sit pronuntiatum.
tibi e

Nam si iudices pro causa mea senserint, nihil iudicum sententia debebo, quia ego vicero sin autem
:

contra

me

quod non
sua,

pronuntiaverint, nihil tibi e nostro pacto debebo, vicero." Turn iudices hoc spinosum esse et

inexplicabile,

quod utrinque dictum

in

esset, rati,

ne sententia

utramcunque

deret,

partem esset dicta, ipsa sese rescinre integra relicta, causam in longinquum tempus
Itaque Evathlus argumentum, quo usus erat eum conversum ita retulit, ut discipulus

distulerunt.

Protagoras, contra

magistrum

devicerit.

66

LATIN READER

121.

AN

INFAMOUS HORSE.
auctores

Cn. Seium scribunt

habuisse,

Eomani

equum Argis natum

cervicibus
aliis

qui

magnitudine

inusitata,

arduis,

colore phoeniceo, comanti iuba,

omnibusque

equorum

laudibus longe praestabat; at tali usus est fortuna, ut quisquis eum haberet cum omni domo, familia, fortunis, funditus deperiret. Itaque, quum Seius capitis damnatus

miserando supplicio esset affectus, Dolabella in Syriam profectus istius equi f ama adductus est, ut Argos deverteret et
sestertiorum centum milibus

eum

emeret.

At

bello civili

Dolabella in Syria obsesso atque interfecto, C. Cassius, qui Dolabellam obsederat, equum abduxit idem, exercitu suo
:

fuso,

miseram mortem

oppetiit.

Hinc

illud

de hominibus

calamitosis
habe.t."

ortum dicique solitum,

"ille

Seianuni

equum

122.

THE SINGER AND THE CRICKET.

iniit,

Fidicen quidam, qui certamen canendi

fidibus canere tanta arte incepit, ut

et voce et
cir-

non modo amicos

cumstantes sed eos etiam,

disceptabant,
delectare

qui peritius
e

de arte canendi

posset.

At dum hac iucunda

septem
fidibus,

voluptate omnes fruuntur, subito una

quibus lyra est comparata, interrumpitur,

quam

ita inter-

ruptam

Huic aegre canenti fidicen f rustra tentat attingere. cicada auxilium praestat, quae per artem singularem pro
nervo iam deficiente suam vocem tarn iuste praebet, ut praeter ipsum fidicinem illius nervi proprium sonitum

nemo

deesse intelligat.

Turn
nee

demum

ille victor,

domum
ad lyrae

rediit:

tamen

ingratus,

sui

praemio accepto, imaginem de

marmore faciendam, et cicadae tanquam fides apponendam curavit.

adiutricis effigiera

LATIN READER

67

123.

ANTIGONUS AND HIS HORSES.

Antigonus in castello Phrygiae, quod Nora appelet vereretur, ne uno loco manens circumsederetur latur,
equos militares perderet, quod spatium non esset agitandi, callidum fuit eius inventum, quemadmodum stans iumen-

Cum

tum

calefieri

uteretur,

et

exercerique posset, quo libentius a corporis motu non removeretur.

et

cibo

Altius

substringebat caput loro

quam
:

ut prioribus pedibus plane

terram posset attingere.

exsultare et calces

Deinde post verberibus cogebat remittere qui motus non minus sudorem
in spatio decurreret.

excutiebat

quam

si

Quo factum

est,

quod omnibus mirabile visum est, ut iumenta aeque nitida ex castello educeret, cum complures menses in obsidione
fuisset, ac si in

campestribus ea

locis habuisset.

124.

EOMAN EULE.

Eefert Cicero L.

aper ingens ad
quis

eum

Domitium praetorem in Sicilia, quum allatus esset, admiratum requisivisse

eum eum ad se

percussisset.

Quum
:

audisset

pastorem

fuisse,

vocari iussisse

ilium cupide ad praetorem quasi

:

ad laudem et ad praemium accurrisse quaesivisse Domitium, quomodo tantam bestiam percussisset ilium respon:

disse,

venabulo.

Statim deinde iussu praetoris in crucem

De quo intellegendum esse maluisse Domitium crudelem in animadvertendo quam in praetermittendo

esse sublatum.

dissolutum videri.
telo

Nobis autem hoc edictum, ne quis cum

servus

esset,

quo Domitius utebatur, baud

civile,

supplicium, quo pastor est affectus,

inhumanum

videtur.

68

LATIN READER

125.

JUSTICE AND MERCY.

Zaleucus,

si

quis alius sapiens et ad rempublicam geren-

dain sagax,

urbem Locrensium
:

saluberrimis et utilissimis
aliis

legibus munivit

quas ut confirmaret,

sceleribus alias

His compositis, quum filius eius crimine damnatus secundum ius ab ipso constitutum utroque
poenas iuste assignavit.
oculo
carere deberet,
adolescentuli

ac

tota civitas in

honorem

patris

aliquamdiu repugnavit. Turn demum precibus populi devictus, suo prius, deinde filii oculo effosso, usum videndi utrique reliquit. Ita
remitteret,

poenam

debitum

supplicii

modum

legi

reddidit

quo facto cum

civem iustum turn patrem misericordem

se praestitit.

126.

FAT

MAN

IN LONDONDERRY.
obsessa, cives cuncti tanta

Urbe quadam Hibernica diu

fame

afficiebantur, ut etiam canes, equos, alia animalia consumere cogerentur. Panis enim in paucis locis idemque

mucidus inveniri poterat

mortui ante oculos
nisi

et nocte et interdiu cives

undique
tanta
inter

omnium

iacebant

omnes

intellexerunt,

virtute

auxilium sine mora adveniret, fore ut urbs, defendissent, ab hostibus caperetur.

et

quam At

macie corruptos unus pinguis propter corporis magnitudinem invidiam patiebatur: ad-

homines fame confectos

mirati enim ilium tarn

turi

pinguem esse multi paene devoraautem omnis facinoris praeter videbantur. ut esurientium et mortem minantium obesitatem innocens, Turn demum, manebat. domi perterritus aspectum vitaret,
Ille
ei

urbe obsidione liberata, id quod ludibrio solum postea fit.

maximo

periculo fuerat,

LATIN READER

69

127.

CUSTOMS OF THE MAORIES.

Saevi mores et crudeles inter eos, qui nee iura divina

nee

humana cognoverunt, referuntur. At permulta, quae nobis absurda et plane ridicula videntur, nonnunquam e Maoriconsilio neque insulso neque imprudent! sunt orta.
enses enim, qui partem orbis terrarum regioni nostrae oppositam colunt, cum moribus quibusdam bonis et honestis
usi turn disciplinas artesque

multam laudem merentur.

aliquantum
humanitatis

baud despiciendas prosecuti, Sed, quamvis in aliis modis

id
:

exhiberent,

quondam

solebant.

Neque
illis

homines comedere tamen faciebant ferocitate

sed,

adducti neque ulciscendi cupidi

quum

perpauca, quae

consumere possent, in

insulis invenissent, ut

carnem

humanam
ut,

praegustarent, sibi persuadebant.

Eo accedebat

mirae opinioni obsecuti, se omnibus et corporis et animi virtutibus eius quern comederent potituros, se corrigere et

emendare per

illas

epulas vellent.

128.

BUILDING OF ATHENS.

Post Persas apud Salamina devictos Lacedaemonii, postquam audierunt muros Atheniensium instrui, legatos Athenas

His praesentibus desierunt miserunt, qui id fieri vetarent. Athenienses ac se de ea re legatos ad eos missuros dixerunt.

Hanc legationem
fectus est
satis
:

reliqui legati ut turn exirent,

suscepit Themistocles et solus primo procum altitudo muri

:

magna

videretur, praecepit

ut interim omnes servi

atque liberi opus facerent neque ulli loco parcerent, sive Themistocles autem ut Lacesacer esset sive profanus.

daemonem

venit,

aclire

ad magistratus

noluit,
:

et

dedit

operam ut quam longissimum tempus duceretur enim interposuit, se collegas exspectare.

causam

70

LATIN READER

129.

Cum

Lacedaemonii quererentur opus nihilominus

fieri

eumque in ea re conari fallere, interim reliqui legati sunt secuti ; a quibus cum audiisset non multum superesse munitionis,

apud Ephoros Lacedaemoniorum

:

accessit

et con-

quare aequum nobilesque viros mittere, quibus fides haberetur, qui

explorarent ;
interea se obsidem retinerent.
legati

tendit, falsa iis esse delata

esse illos bonos

rem
ei

Gestus est

mos:
ficisci

tresque

summis

functi

honoribus Athenas

missi sunt.

Cum

his collegas suos Themistocles iussit pro-

eisque praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum Hos postlegates dimitterent quam ipse esset remissus.

quam Athenas

pervenisse ratus

est,

apud Ephoros liberrime

muris urbem
saepsisse.

professus est Athenienses suo consilio

130.

TIMOLEON IN

SICILY.

Timoleon post

res

vitae fuit, privatus vixit.

optime gestas Syracusis, quod reliquum Nullus honor huic defuit ; neque

postea res ulla Syracusis gesta est publice, de qua prius sit decretum quam Timoleontis sententia cognita. Nee tamen Is enim, cum propter hanc rem ad superbiam est elatus.

quidam nomine Demaenetus

gestis

in contione populi de rebus

eius detrahere coepisset,

dixit

ac multa

inveheretur in

Timoleonta,

nunc

demum

se voti esse

damnatum;
liceret,

namque hoc
quo
vellet,

a Diis immortalibus semper precatum, ut talem

libertatem restitueret Syracusanis, in qua cuivis

de

impune

dicere.

Hie cum diem supremum

obiisset,
Sicilia,

publice a Syracusanis in gymnasio, tota celebrante

sepultus
est.

LATIN READER

71

131.

AN EASTERN

PREACHER.

Arabas olim erant sacerdotes qui in contionem populum advocare solerent ; e quibus unus insolitum serInter

monem habuit. Utrum eos qui audiebant dolore afficere, an domum quam celerrime redire voluerit, incertum est.

"Num

scitis," inquit,

"quae sim hodie dicturusf

"nil

Omnes

mihi prodest "Idcirco," respondit ille, negabant. Postinsulsos doc earn. ut tarn homines tempus consumere,
ridie

tribunal ascendisset, rogavit, utrum ii qui Se scire audiebant, quae esset dicturus, scirent necne.

quum ad
;

responderunt
Tertio
erunt,
alios

dixit

ille,

nil igitur

opus esse se

ilia

narrare.

tandem

die

sacerdoti
alios

ilia scire,

idem interroganti respondQuibus autem ad ignorare.

respondendum

paratus "ii qui sciunt," inquit, "ignorantes

faciant certiores."

132.

THE ARTFUL HANNIBAL.

Ad Eumenem regem Komanis amicissimum interficiendum Hannibal talem iniit rationem. Classe paucis diebus
erant decreturi.

Superabatur Hannibal navium multitudine.

Dolo
Hie

igitur erat
iussit

pugnandum, cum par non

fictilia

esset armis.
colligi

quam

plurimas venenatas serpentes vivas

conici.

easque in vasa

Harum cum

confecisset

magnam

multitudinem, die ipso, quo facturus erat navale proelium, classiarios convocat bisque praecepit, omnes ut in
regis concurrant
scirent, se

unam Eumenis
si

navem

rex autem in qua

illis

nave veheretur, ut
praemio
fore.

facturum promittit; quern

aut cepissent, aut interfecissent,

magno

pollicetur

72

LATIN READER

133.

Tali cohortatione militum facta, classis ab utrisque in

proelium deducitur.

Quarum acie constibuta, priusquam signum pugnae daretur, Hannibal ut palam faceret suis,
quo loco Eu.menes esset, tabellarium in scapha cum caduceo raittit ; qui, ubi ad naves adversariorum pervenit, epistolam
ostendens,
se

Eumenem
unde

deductus

regem professus est quaerere. Statim ad est, quod nemo dubitabat quin id de

pace esset scriptum. Tabellarius, ducis nave declarata, eodem,

ierat, se recepit.

At Eumenes,

soluta epistola, nihil in

ea reperit, nisi quod ad irridendum pertinet;

cuius etsi

causam mirabatur (neque reperiebat), tamen proelium statim committere non dubitavit. Horum in concursu Bithyni
Hannibalis praecepto universi

navem Eumenis

adoriuntur.

134.

petiit

Quorum vim cum rex sustinere non posset, fuga salutem quam consecutus non esset, nisi intra sua praesidia
;

quae in proximo litore erant collocata. Beliquae Pergamenae naves cum adversaries premerent acrius, repente in eas vasa ilia fictilia, de quibus mentionem supra
se recepisset,
f ecimus,

conici coepta sunt

nee,

tibus

excitarunt,

iacta initio risuin pugnan; quae quare id fieret, poterat intellegi.

Postquam autem naves completas conspexerunt

nova re
perterriti,

serpentibus,

cum, quid potissimum vitarent, non viderent, puppes averterunt, seque ad sua castra nautica reSic Hannibal consilio arma Pergamenorum tulerunt.
superavit
:

neque turn solum sed saepe

alias

pedestribus

copiis pari prudentia pepulit adversarios.

LATIN READER

73

135.

WHAT

is

IN THE

BAG?

In Libycis desertis vagatus Arabs tandem,

quum nullum

cibum diu consecutus

esset,

paene fame consumebatur.

Lacum autem
isset,

subito aspicit, apud quern aquationis causa, ut bibant cameli, viatores consistunt ; ad quem quum pervenin arena deiectum

culeum

vidit,

quem ut distentum

sensit, "Grates Dis immortalibus ago maximas,"inquit, "hunc enim culeum aut palmulas aut nuces continere pro certo

habeo

iucundis epulis frui potero quanta commoda ; quam diu optata mini contingent!" quibus dictis animo elato, dum
!

cibum
quae
"

sibi esurienti

futurum

sperat,

culeum

aperit.

lis vero,
:

ibi

Yae

conduntur, expositis, magnum concipit dolorem mihi misero," inquit, "nihil inest praeter margaritas

inutiles."

136.

ALEXANDER'S DOCTOR.
Tarsum
venisset,

Quum
amoenitate

Alexander
in

captus

Cydni

praefrigidam undam se proiecit. Turn tantus eius occupavit rigor, ut nulla spes nervos repente At unus erat ex medicis nomine remedii inveniretur.
Philippus qui solus remedium pollicebatur ; sed ilium epistola a Parmenione pridie missa suspectum faciebat, qui ignarus Alexandri infirmitatis monuerat, ut a Philippo

medico caveret;
esse.

nam corruptum
quam

ilium a Dario ingenti

pecunia fidei medici credere,

Tutius tamen est ratus Alexander dubiae se

indubitate morbo perire. Accepto medico tradidit ; itaque inter bibenigitur poculo, epistolam dum oculos in vultum legentis intendit. Ut securum
conspexit, laetior factus sanitatem quarta die recepit.

74

LATIN READER

137.

THE DERVISH.

Philosophus ingenio praeditus subtili et rerum omnium peritus, per Sericas partes vagatus, quum ad oppidum

Balcam

hospitio habuit, forte

quod pro publico Postea omnia, quae palam erant exposita, conspicatus, stragulo, ut mos est, humi Cui haec molienti obviam se deposito requiescere voluit.
iniit.

pervenisset, in regis palatium,

ferebat unus e custodibus, qui

vellet.

eum

rogavit, quid facere

Eespondit philosophus se in illo hospitio deveresse.

surum

"At," inquit

ille iratus,

"haec domus revera

regis palatium est,

non publicum hospitium." Dum haec aegre ferebant custodes, accidit ut rex ipse haud procul
ambularet atque eos disceptantes exaudiret.

138.

Qui quum errori philosophi innocentis arrisisset, rogavit eum haud immiti usus voce, quamobrem tarn insulsus
esset,

ut nullum discrimen inter hospitium et palatium

intellegeret.

"Da

mihi petenti veniam," respondit philo-

Quis primus cupio enim te pauca interrogare. sophus ; hanc domum iam aedificatam incolebat?" Eex respondit
incoluisse avos, tune autem suum patrem, " Se ipsum. " Quis tandem hodie incolit ? autem Quis Filium suum iuvenem. mortuo succedet?" tibi At

"

primo suos
"

Ea domus, quae incolas saepissime mutet neque eosdem hospites retinere possit, mihi quidem hospitium, non palatium videtur."
respondit philosophus

"

LATIN READER

75

139.

THE NOBILITY OF

IPHICRATES.

Iphicrates Atheniensis non tarn magnitudine rerum Fuit gestarum quam disciplina militari nobilitatus est. enim tails dux, ut non solum aetatis suae cum primis compararetur, sed

ne de maioribus natu quidem quisquam

Multum vero in bello versatus saepe anteponeretur. exercitibus praefuit nusquam culpa sua male rem gessit semper consilio vicit tantumque eo valuit, ut multa in re
: :

militari

partim nova
ille

attulerit,

partim

meliora

fecerit.

Namque

imperatorem

pedestria arma mutavit, cum ante ilium maximis clipeis, acribus hastis, minutis
Ille e contrario

gladiis uterentur.

ut ad motus concursusque essent leviores.

duplicavit
;

peltam pro parma fecit, Hastae modum

gladios longiores fecit.

140.

nullae

Apud Corinthum unquam in

tanta severitate exercitui praefuit, ut

neque magis consuetudinem adduxit,

peratore esset
terent,

Graecia neque exercitatiores copiae, in eamque dicto audientes fuerint duci

:

ut

proelii signum ab imdatum, sine ducis opera sic ordinatae consissinguli ab peritissimo imperatore dispositi
ut,

cum

viderentur.

Hie autem a sutoribus originem traxit

quod

quum

opprobrio obiecisset

et scelestus, qui inter

homo nobilis quidem sed turpis avos Harmodium iactavit, respondit

quae
a

Iphicrates,

"Ista

nobilitas,

ad

te

devenit,

illico

evanescit

mea autem, quae

me

est exorta, in posteros

progredietur."

76

LATIN READER

141.

AN

IDLE BOY. Ludi autem magister curam enim adhibebat

Tres pueri ad ludum ventitabant.

eos multa et utilia docere voluit
:

non modo ut Latine

et

et Graece loquerentur, sed et ea, quae mathematici scripserant, intellegerent. At, geometrae quura tres menses haec didicissent, ludi magister experiri

utrum ea quae docuisset in memoria retinerent "Die mihi, sodes," inquit ille, " orbisne terrarum necne. circum solem movetur an sol circum orbem terrarum vol" Pueri autem quid respondere possent nesciebant vitur ? primus igitur respondit orbem terrarum circum solem moveri, secundus autem rem contrarie dispositam esse
voluit,
:

affirmavit.

die

"

" tertius in diversas partes distractus, Uno " sol circum orbem terrarum, altero orbis terinquit

Sed

rarum circum solem movetur."

142.
C.
isset,

A EOMAN GENTLEMAN
quum
se

OUTWITTED.
se Syracusas contul-

Canius eques Eomanus,

dictitabat

hortulos

aliquos

emere

velle,

quo
se

invitare

amicos et ubi se oblectare posset.

Quod quum
quidem

percrebruisset, Pythius ei

quidam

dixit venales

hortos non habere, sed licere uti Canio, si vellet, ut suis; et simul ad cenam hominem in hortos invitavit in posterum

diem.
se

Quum

ille

promisisset, turn Pythius piscatores ad

iis

convocavit et ab

petivit,

ut

ante suos hortulos

Ad postridie piscarentur dixitque, quid eos facere vellet. cenam tempore venit Canius. Opipare a Pythio apparatum convivium; cymbarum ante oculos multitudo; pro se
quisque quod ceperat afferebat
abiciebantur.
;

ante pedes Pythii pisces

LATIN READER

77

143.

Turn Canius, "Quaeso,"

inquit,

"quid est hoc, Pythil

" Et ille " Quid Tantumne piscium 1 tantumne cymbamm 1 mirumT' inquit; "hoc loco est, quicquid Syracusis est

piscium."

Incensus Canius cupiditate contendit a Pythio,

ut venderet.

Quid multa ? impetrat.

Pythius
:

Emit homo cupidus

Invitat Canius

et locuples tanti, quanti

voluit.

postridie

f amiliares

suos

venit

ipse

mature ;

ne

feriae

quidem quaedam piscatorum essent, quod eos nullos videret. "Nullae, quod sciam," inquit, "sed hie piscari nulli solent.
Stomachari Canius

piscatorem videt.

Quaerit ex proximo vicino

unum num

Itaque heri mirabar, quid accidisset." sed quid f aceret 1

144.

THE ERUPTION OF VESUVIUS.

Irrumpit cubiculum
quiesceret, excitaturus.

meum

mater surgebam invicem, si Ecce amicus avunculi mei, qui

:

nuper ad eum ex Hispania venerat, ut me et matrem sedentes, me vero etiam legentem videt, illius patientiam,

meam
tibus

securitatem corripit.
in

lam hora
:

dubius et quasi languidus dies

tectis,

diei prima et adhuc iam quassatis circumiaceu-

quanquam
:

aperto loco,

magnus

et certus ruinae metus.

Turn

demum

angusto tamen, excedere

oppido visum multa ibi miranda, multas formidines patimur. Nam vehicula, quae produci iusseramus, quanquam in pianissimo campo, in contrarias partes agebantur ac ne
lapidibus

quidem

fulta in

eodem

vestigio quiescebant.

78

LATIN READER

145.

Praeterea mare in se resorberi et tremore terrae quasi Certe processerat litus multaque anirepelli videbamus.
malia maris
siccis arenis detinebat.

Nee multo
:

nubes descendere in
hortari, iubere

terras,

operire maria

post ilia turn mater orare,

se et annis et

quoquo modo fugerem; posse enim iuvenem; corpore gravem bene morituram, si mihi causa

mortis non adfuisset.

Ego contra salvum me

eius
se,

nisi

una non

futurum

dein

manum
:

Paret aegre incusatque

amplexus addere gradum cogo. quod me moretur. lam cinis,

densa caligo tergis imminebat,

adhuc tamen rarus

quae nos torrentis

respicio,

infusa terrae sequebatur. Tandem ilia caligo tenuata quasi in fumum nebulamve discessit mox dies verus, sol etiam effulsit lurid us tamen, qualis esse,
:

modo

cum

deficit, solet.

146.

CATCHING A TARTAR.

Viator per loca deserta saltusque devios profectus, quia

argenti pondus secum portabat, ne latrones ex inopinato incurrerent, accuratius vigilabat. Cui multa pericula et graves labores perpesso, quum fere finem itineris

magnum

attigisset, subito

obviam

irruit

homo

ferox et robustus, et

tanta vi oppressit, ut
iaverit.

mox omnibus

rebus viatorem exspol-

At ille, quern vicerat latro impetu repentino, ad amissam pecuniam recuperandam animum applicabat cui reputanti manifestum videtur doloso utendum esse
:

consilio.

Propterea ad

latronem
:

conversus

"Invitus,"

inquit, "divitias tibi concessi

mei enim amici aegre ferent

tibi praestiterim."

me tantum

argenti pondus amisisse et obiurgabunt quod

et

hominem ignavum

timidum me

LATIN READER

79

147.

Quum

latro subrideret,

respondit

ille

"
:

Mihi quidem

iniquum videtur tionem eodem die

in hoc ligno

non modo pecuniam

perdidisse.

sed etiam existima-

Quare

fac ut digitum, quern

deponam, gladio abscidas, quo absciso facile hoc argumentum omnibus praebebo me re vera pro mea pecunia dimicasse." Viatori haec loquenti quum respondisset latro, se libenter digitum in ligno depositum abscisurum, gladium e vagina extractum in digitum viatoris magna vi deiecit. At ille, subito motu manu de ligno

subducta et gladio ligno inhaerente, latronem correptum

loro constrinxit.

Itaque non modo pecuniam recuperavit, sed inter homines vir fortis et impavidus est relatus.

148.

THE LUCKLESS ATYS.

filii

Erant Croeso regi Lydorum

poris vitio laborabat
;

duo
:

quorum

alter cor-

erat

enim mutus
cui

alter inter aequales

omnibus
ictu

rebus
in

praestantissimus,

nomen
est

erat

Atys.

Hunc Croeso
exercitui

somnio significatum
:

ferreae cuspidis

esse quare ille experrectus Atyn, qui praeesse solitus erat, militia abesse iussit iacula vero et hastas et alia tela, quibus viri ad bellum

moriturum

Lydo

utuntur, ne quid in pariete suspensum in nlium

deret,

suum

inci-

amovenda
venisti
:

curavit.

Interim advenit Sardes vir

"

cala-

mitate obstrictus, qui Croeso roganti, " Quis es tu, homo, et

unde
films

"
1

respondit,

rex,

Adrastus Gordiae sum

;

f ratrem

meum
quod

occidi invitus

quamobrem

a patre

eiectus

et

rebus omnibus desti tutus hie adsum."

et inops et

Cuius
;

regem

miseruit,

maestus videbatur

prop-

terea in aedibus tutus Adrastus vitam agebat.

80

LATIN READER

149.

Haud multo post in Olympo exstitit mira magnitudine aper ; qui ex illo monte descendebat et arva Mysorum vastabat Mysi autem, saepe egressi, nihil mail inflixerant
:

magnam cladem ab illo acceperant. Quamobrem venerunt ad Croesum Mysorum legati, oratum ut rex
sed
et iuvenes canesque selectos ad Mysiam mitQuibus Croesus ea recordatus, quae in somnio erant " Lydorum iuvenum manum et omnia praedicta, respondit,

filium
teret.

suum

venatoria instrumenta libenter offeram, ut

issime beluam
e

quam promptsummoveant."

vestra

terra

venatores

Quae quum audiisset Atys, patrem vehementius est obtestatus ut ad aprum devincendum ipse demitteretur. "Tibi,"
inquit,

"in somnio significatum

:

moriturum
cuspis

at

quam

est me ferrea cuspide sunt manus, quae ferrea apro quaenam Hoc modo Croesus evictus tu timeas ?"
1

veniam exeundi

filio

baud

libenter dedit.

150.

Deinde Atys cum iuvenibus canibusque selectis profectus, ubi Olympum pervenit, beluam indagant et in-

ventam

iaculis incessunt.
illo

Ibi Adrastus hospes, vibrato in

aprnm iaculo, quod ab

qui cuspide ictus statim

aberrat, Croesi filium traicit

obiit.

mortem
ferunt,

Atys autem,

dum
:

cadaver

domum

Lydi

pone secutus,

Croeso se

tradidit atque

eum

oravit ut se super cadavere mactaret

Quibus auditis, rex neque enim esse sibi vivendum. " Satis poenae a te repeto Adrastum miseratus, ait quoniam ipse te capitis condemnas, neque tu tamen huius
:
:

LATIN READER
mali auctor
es,

81

sed nescio quis deus, qui mihi iam pridem

significavit."

hoc futurum

Itaque Croeso

filium

iuste

sepeliendum curante, Adrastus idem et

filii

fratris sui et regis

interfector

se

omnium hominum

infelicissimum esse

ratus, ubi circa sepulcrum silentium erat, super busto se

ipse iugulavit.

151.

WAS SHE CURED?

ad

Anus, quae diuturnam lippitudinem patiebatur, medico se curandum arcessito, certum praemium se daturam
si

esse promisit,

morbum

sanasset
esse.

sin

autem non dolore

liberata esset, nihil ei

daturam

Medicus vero, quoties

anum curandam veniebat, toties aliquid supellectilis domo clam exportabat. Mulier autem, oculorum dolore tandem sanato, cum nihil suarum rerum domi prospiceret,
ad
e

medico pactam mercedem petenti solvere nolebat.

Quam:

obrem

in iudicium vocata ea esse pacta

esse, id

non negat

sed se

sanatam

infitiatur.

"Ego

enim," inquit,
dictitat, nihil

"dum
:

caeca eram,

domum

multa

supellectile refertam

videbam

nunc cum video, ut medicus quidam rerum domi prospicio."

152.

earum

THE HUNT OF THE

PRIEST.

Eex

Childebertus sacerdotis Egidii voluntati obsecutus

pacem cum hoste conciliare voluit. Exercitus autem noctu commotus undique vociferabatur, "Tollantur ii, qui regnum Childeberti venundant et populum alterius ditioni
tradere volunt."

Dum

mane apprehenso armorum apparatu ad

haec et his similia palam exclamant, regis tentorium

accedebant, scilicet ut Egidium vi oppressum et verberibus afficerent et gladiis trucidarent. Quibus compertis, sacerdos
in

fugam

se

dedit

et,

quum

in

equum

ascendisset,

ad

82

LATIN READER

iter intendit. At populus ille magno cum clamore prosecutus et lapides post eum proicit et convicia evomit. Attamen lassatis sociorum equis solus conteodit

urbem propriam

Egidius tanto timore perterritus, ut

unam

elapsam colligere
conclusit.

non curaret

sic inter

caligam de pede muros Rhemisios se

153.

JUPITER AND THE BEE.

diis

oblato luppiter ei concedi iussit. delectatus, quodcunque ipsa postularet, " omnium " hominum et deorum, rex," inquit, Apis igitur
obtulit.

quum quondam, ut accessisset, lovi mellis donum

Apis

sacra faceret,

Olympum

Quo

ancillae tuae

hoc concedere

velis, ut,

quicunque in alvearium
simul ac pupugerim

ad mella diripienda
continuo moriatur."

accesserit,

ille

Quum de hoc rogato diu haesitaret luppiter, quoniam genus mortalium praecipue amabat, api "Sit tibi satis, quod, quicunque petenti tandem respondit
:

in alvearia ad mella rapienda accesserit,

et in

si

eum

pupugeris

pungendo stimulum

dimiseris, continuo ipsa moriaris."

Unde

accidit ut stimulo in vulnere demisso apes continuo

pereant. 154.

CLEOBIS AND BITO.

lunonis
erant

Quum

festus

dies
filii

Argis ageretur, oportebat

Cleobis
et

sacerdotem,

cuius

Biton,

adesse.

Itaque, quum illam ad sollemne et statum sacrificium curru vehi ius esset satis longe ab oppido ad fanum, moraren-

turque iumenta, tune iuvenes

ii,

quos

modo nominavi,

veste posita corpora oleo perunxerunt et ad iugum accesIta sacerdos in fanum advecta, quum currus esset serunt.

ductus a

filiis,

precata a deo dicitur, ut

illis

praemium pro
:

pietate daret,

quod maximum homini

dari posset a deo

LATIN READER

83

ferunt post epulatos cum matre adolescentes somno se mane inventos esse mortuos. dedisse Quum igitur
:

omnium

oculi in

eos

converterentur, optimus

iis

obtigit

vitae exitus.

155.

QUEEN

NITOCRIS.

Nitocris Babylonis regina eximia

monumenta

aedificasse

quae super porta urbis celeberrima sepulcrum sibi exstrui iussit; cui " si quis sepulcro hanc sententiam inscribendam curavit erunt me Babylonis, pecunia indigueorum, qui post reges
:

eademque hunc dolum machinata traditur:

erit,

sumat."

hoc sepulcrum aperiat et, quantum pecuniae velit, Id sepulcrum intactum perstitit, donee regnum ad
pervenit.

Darium
ilia

Dario autem res indigna esse videbatur,

pecuniam, quae ibi deposita esset se etiam invitaret, auferre. Igitur sepulcrum ipsa atque ullam reperit pecuniam sed cadaver aliaque aperuit neque
:

porta non

uti nee

inscripta verba
inhiares,

" Nisi animo esses insatiabili et turpi lucro

defunctorum loculos non aperuisses."

156.

DEBATABLE GROUND.

Accidit olim ut Lacedaemonii cum Argivis de loco, cui nomen Thyre, contentionem haberent. Lacedaemonii enim Thyren, quam suam esse Argivi profitebantur, vi ademptam tenebant quum igitur Argivi ad opem ferendam accurrissent, in colloquium ibi cum Lacedaemoniis convenerunt
:

pactique sunt, ut trecenti utrinque pugnarent et

regio
foret

qui

superiores

exstitissent

eorum reliquus autem

utrorumque exercitus
si

domum

discederet, scilicet ea causa

ne, adessent, parti succumbenti auxilium sui ferrent. Quibus compositis atque exercitibus digressis, selecti ex

84

LATIN READER
:

utrisque relicti certamen inierunt qui quum aequo Marte ex pugnassent, ex sexcentis tres omnino reliqui fuere
:

Argivis Alcernas et Chromius, e Lacedaemoniis Othryades.

157.

Hi quum interveniente nocte

superessent,

duo Argivi,

ut victores, cursu Argos repetierunt: Lacedaemonius vero Othryades spoliatis Argivorum cadaveribus armisque in sua
castra delatis in

statione mansit.

Postridie utrique

re
:

audita advenere

ac statim se vicisse utrique contendebant

Argivi, quod suorum plures superfuissent, Lacedaemonii autem illos profugisse demonstrantes, suum vero perstitisse
et cadavera

tentione ad

Argivorum spoliasse. Ad extremum ex conarma concurrunt, pugnam capessunt et multis

:

utrinque caesis Lacedaemonii victores discedunt Othryaden autem superstitem aiunt pudore retentum, ne occisis commilitonibus Spartam rediret, illic apud Thyren mortem
sibi conscivisse.

158.

ARISTIDES THE JUST.

adeo excellebat abstinentia, ut
Justus
sit
ilia,

Aristides Atheniensis

unus

post

hominum memoriam cognomine

a Themistocle

appellatus ; quae ostracismus vocabatur, exilio decern

tus

tamen

collabef actus testula

annorum mulcta-

est. Qui quidem cum intellegeret reprimi concitatam multitudinem non posse, cedensque animadverteret quendam

scribentem ut patria pelleretur, quaesivisse ab eo dicitur, quare id f aceret 1 aut quid Aristides commisisset, cur tanta poena dignus duceretur 1 Cui ille incultus quidem et rerum
inscius
placere,

respondit se ignorare

Aristidem;

sed

sibi

non

quod

tarn cupide elaborasset ut praeter ceteros Justus

LATIN READER
appellaretur.
pertulit
:

85

Hie decem annorum legitimam poenam non nam, postquam Xerxes in Graeciam descendit, ut

civibus suis esset auxilio, in patriam restitutus est.

159.

HONESTY

is

THE BEST POLICY.

Lignatoris iuxta flumen deo Mercuric dedicatum tigna caedentis securis casu in flumen decidit. Quo multa tristitia
affecto et iuxta fluminis

cordia motus

ripam considente, Mercurius miseriapparuit, lacrimarumque causam rogavit;

ilia

quam
esset

simul ac didicerat, securi aurea delata, utrum

amisisset, sciscitatus est.

Se autem pauperem quam non eiusmodi securim habere respondit. Deinde aliam

quam quoque ubi lignator Mercurius postremo ligneam praebuit. Illam suam esse homini affirmanti Mercurius, quoniam eum
suam
esse negavit,

argenteam Mercurius detulit;

iustum piumque esse cognoverat, omnes dono dedit.

160.

Lignator autem ad socios reversus omnia, quae sibi acciderant, aperuit ; e quibus unus, ut eadem experiretur, quum

ad flumen

accessisset,

securim in

aquam

deiecit

deinde

flens in ripa consedit.

Quern flentem Mercurius conspicatus, ac malisne moribus an bonis esset cognoscendi cupidus,
securim
ei,

ut

alteri,

auream

attulit et rogavit,

utrum

earn

quam

ipse afferret amisisset, necne.

Quam

ubi suam esse

mendacio atque auream impudentia, neque neque ligneam praebere voluit. Itaque securi lignea amissa, non modo improbus sed etiam stultus omnibus videbatur.
affirmaverat, Mercurius, cognito hominis

86

LATIN READER

161.

BOUNDARY QUESTION.
magna
;

Qua tempestate
potiti erant,

Carthaginienses

Africae parte

Ager mons

Cyrenenses quoque magni atque opulent! fuere. medio arenosus, una specie neque flumen neque erat, qui fines eorum discerneret. Postquam utrinque
in

legiones,

item

.classes

saepe

fusae
veriti,

fugataeque,

et

alteri

alteros

aliquantum attriverant,

ne

mox

victos victor-

esque defessos alius aggrederetur, sponsionem fecerunt, ut

certo die legati obvii f uissent,

domo

proficiscerentur.

Quo

in loco inter se

communis utriusque populi finis haberetur. Igitur Carthagine duo fratres missi, quibus nomen Philaenis
is

erat, iter

maturavere

Cyrenenses tardius

ivere.

Id socor-

diane an casu accident,

parum cognovi

162.

Postquam Cyrenenses aliquanto tardiores se esse vident ob rem corruptam domi poenas metuunt, criminantur Carthaginienses ante diem domo egressos, conturbant rem, denique omnia facere malunt quam victi abire. Sed cum
et

Poeni alteram contionem, dummodo aequa esset, peterent, Cyrenenses hanc iis obtulerunt, vel illos in iis finibus, quos
peterent, vivos obrui, vel sese, quern in
suros.

locum vellent, proces-

Poenos iuvenes praeclari habebantur, condicione probata seque suamque vitam reipublicae
Philaeni, qui inter

condonavere;
Philaenis

ita vivi obruti.

Carthaginienses in eo loco
aliique
illis

fratribus

aras

consecravere,

domi

honores sunt

instituti.

LATIN READER

87

163.

THE REWARD OF
si

PIETY.

Simonides, musicae

quis alius peritus, inter convivas

Hie,

carmina hand iniucunda canere solebat.

epulantur, cipiebat, in
verat.

dum omnes

cantum, ut

mos erat, numerosum edere inDeorum hominumque consocialaudem quo

Qui,

quum iam eum peregisset,

"
:

praemii

soliti

parte

non

data, rogavit,

quamobrem dimidiam partem

recepisset.

Nos quidem earn pretii partem, Eesponderunt convivae iuste praestitimus. Di ipsi tibi eos collaudquam debemus, Haec autem impia dicta anti alteram partem persolvant."
Decs non fefellerunt. Hand enim multo post unus e servis Simonidem fecit certiorem duos iuvenes insigni forma et
pulcliritudine divina pro foribus stare.

164.

ripuisset,

At Simonides iuvenum iussu arcessitus, cum foras se promox Deorum beneficium percepit; illos quidem
vidit,

non

sed

magno exaudito
conspexit.
et convivae,

strepitu

atrium,

quo

excesserat,

dilapsum

Tectum

enim

subito

corruit;

et servi

una strage

correpti, tignis,

tegulis, lapidibus

reversus,

cum

opprimebantur. Turn demum Simonides convivas inter pocula iam mortuos aspexisset,

hoc

intellexit,

Deos non modo

suis laborantibus subvenire

solere, sed
ipsi

etiam ab impiis poenas sumere. Traduntur enim Dioscuri eo devenisse, qui Simonidem, ut Deorum cul-

torem, ex impendente ruina extraherent.

88

LATIN READER

165.

THE PATRIOTIC CODRUS.

Codrus,

Eex Atheniensium
rentur,
diffidentia

quum

ingenti hostium ex-

ercitu regiones Atticae debilitatae ferro atque igne vasta-

humani

auxilii

ad Apollinis Delphici
est,

oraculum confugit, perque legates sciscitatus modo illud tarn grave bellum discuti posset.
deus finem
ei fore, si ipse hostili

quonam

Eespondit

manu

occisus esset.
castris sed

Quod
etiam

quidem non solum in

quis

totis
:

Atheniensium

in hostilibus percrebruit

ideo factum est ut ediceretur, ne

Codri corpus vulneraret.

depositis imperii insignibus,

Id postquam famularem cultum

:

cognovit,
induit, ac
falce

pabulantium hostium globo se obiecit percussum in caedem suam compulit. Athenae occiderent, effectum est.

unum
Cuius

ex his

interitu,

ne

166.

DOUBTFUL COMPLIMENTS.

Anus quaedam, Syracusanis omnibus Dionysii tyranni exitum propter nimiam morum acerbitatem atque intolerabilia onera expetentibus, sola quotidie matutino tempore
deos, ut incolumis ac sibi superstes esset, orabat.
is

Quod

ubi

cognovit, non debitam

sibi

admiratus benevolentiam,
faceret, interrogavit.

arcessivit earn, et, cur ita

ilia,

hoc

Turn
eo

"Certa

est," inquit, "ratio propositi mei.

Ego enim
carere

puella,

cum gravem tyrannum

:

haberemus,

cupiebam
occupavit.

quo

interfecto,

aliquanto tetrior alter

arcem

cupiebam

Eius quoque finiri dominationem magnopere tertium te superioribus importuniorem habere

Itaque quia vereor ne,
si

coepimus rectorem.

tu fueris

absumptus, deterior in locum

pro tua salute devoveo."

tuum

succedat, caput

meum

LATIN READER

89

167.

FORGIVING SLAVE.

Antius Eestio proscriptus a triumviris

in rapina et praeda detentos videret fuga,

cum omnes servos quam maxime

se penatibus suis intempesta nocte Cuius furtivum egressum servus, ab eo vinculorum poena coercitus atque inexpiabili literarum nota

poterat,

dissimulata,

subduxit.

per

summam

oris

contumeliam inustus,

curiosis speculatus

hue atque ad latus comes subsecutus,

oculis ac vestigia

illuc errantis

benevolo studio

arrepsit.

cupidos

sanguinis

milites

supervenire,
se

Mox, ut sentit amoto domino,

rogum
inicit.

exstruit eique

senem a

Interrogantibus

comprehensum et occisum deinde militibus ubinam esset

intentata,
ibi

Antius,

manu

in

rogum
voci

ilium, datis

sibi

crudelitatis
erat,

piaculis, uri

respondit.
fides
:

habita

est

Quia Antius autem

verisimilis res

incolumis

effugiebat.

168.

THE DEVICE OF
voluntaries

SCIPIO.

Scipio Africae petendae cupidus

venit,

postquam
collegit.

in Siciliam

multos

milites

Quum

ex

peditibus Eomanis trecentorum equitum numerum complere vellet, neque tarn subito eos posset infortissimis
struere, temporis angustiis
est.

exclusus, consilio

sagaci usus
Sicilia

Namque

ex

iis

iuvenibus, quos

secum ex tota

nobilissimos sed inermes habebat, trecentos speciosa atque electos equos quam celerrime expedire iussit:

arma
tan-

quam

eos continue

secum ad oppugnandam Carthaginem

Gravis ea militia procul domo terra marique multos labores magna pericula allatura videbatur, neque
aversurus.
ipsos
dies,

modp

quae dicta erat, advenit,

sed parentes cognatosque ea cura angebat. Ubi arma equosque ostenderunt.

90

LATIN READER

169.

Turn Scipio renuntiari

equites

sibi

tanquam gravem

et

dixit quosdam Siculorum duram horrere earn militiam.

Si qui ita animati essent, malle eos

iam turn

fateri

quam
rei-

postmodo querentes
publicae esse.

segnes
iis

Ubi ex

atque inutiles milites unus ausus est dicere se, si

:

sibi
ei,

utrum
"

vellet daretur, prorsus nolle militare

igitur, adolescens,

turn Scipio

Quoniam

quid sentires non dissimulasti,

vicarium tibi expediam, cui tu anna equumque et cetera instrumenta militiae tradas, et tecum hinc extemplo domum
ducas, exerceas,

docendum

cures equo armisque."

Laeto

condicionem accipienti
habebat, tradit.

unum

ex

trecentis,

quos inermes

Quod ubi
Siculis

ceteri viderunt, se quisque ex-

cusare et vicarium accipere.

Ita a Scipione sine publica

impensa trecentis
170.

Eomani

equites sunt substituti.

THE PARABLE OF

SERTORIUS.

dux Lusitanorum
enim

Sertorius corporis robore atque animi consilio eximius, factus, cum eos oratione flectere non

ad suam sententiam perduxit. Duos eorum constituit equos, alterum validissimum, alterum innrmissimum ac deinde validi caudam
posset, vafro consilio

in conspectu

ab imbecillo sene paulatim carpi, infirmi a iuvene eximiarum virium universam convelli iussit. Imperio obtemperatum est. Sed dum adolescentis dextra irrito se labore
fatigat, senio conf ecta

manus ministerium

exsequitur.

Tune

barbarae contioni, quorsum ea res tenderet, cognoscere " Equi caudae consimilis est noster cupienti, hoc exposuit
:

exercitus, cuius partes quivis aggrediens opprimere potest

universum conatus prosternere, victoriam non tarn occupaverit

quam

tradiderit."

LATIN READER

91

171.

THE SKILL OF DEMOSTHENES.

ancillae

Mirifica

Demosthenis ars
depositam
ut
a
illam

quae
erat

pecuniam
ea

cuidam succurrit, duobus hospitibus accepsimul

utrisque
redderet.

condicione

Quorum quum
abstulisset,

alter interiecto tempore,

socio, squalore obsitus,

ab ancilla

tanquam mortuo decepta omnes nummos

supervenit alter et depositum petere coepit. Haerebat misera in maxima pecuniae penuria iamque de laqueo et suspendio cogitabat sed opportune Demosthenes
:

ei

patronus
"

aderat,

qui,

ut

auxilio

venit,

"Mulier,"
:

inquit,

parata est depositos

nummos

solvere

sed, nisi

sociam adduxeris, id facere non potest, quoniam haec dicta est lex, ne pecunia alteri sine altero numeretur. Quae

quum

audiissent iudices, id
rati,

quod Demosthenes subiecerat

iustum esse

ancillam absolverunt.

172.

THE TREACHERY OF TARQUIN.

Sex. Tarquinius, quum aegre ferret quod patris viribus Gabii non expugnarentur, armis valentiorem excogitavit

oppidum Eomano imperio Inopinatus enim, tanquam parentis saevitiam et verbera fugeret, quae sua sponte perpessus erat, Gabios se
rationem, qua interceptum illud
adiceret.

contulit

ac paulatim uniuscuiusque benevolentiam

fictis

et compositis blanditiis

adeo consecutus, ut apud omnes plurimum posset, familiarem suum ad patrem misit indicaturum, quemadmodum cuncta in sua manu haberet, et ab

Nuntium autem, cui eo, quidnam fieri vellet, quaesiturum. parum fidei haberet, quum nullo dato response in hortum seduxisset, maxima quaeque et altissima papaverum capita
baculo decussit.

92

LATIN READER

173.

Interrogando exspectandoque responsum nuntius fessus,

ut re imperf ecta, redit Gabios quae dixerit, quaeque viderit refert seu ira, seu odio, sen superbia ingenio insita nullam earn vocem emisisse. Sexto ubi, quid vellet parens quidque
:

praeciperet

tacitis

ambagibus,

patuit,
alios

criminando

alios

apud populum,

primores civitatis sua sponte ipsos

invidia opportunos interemit.

Multi palam, quidam, in quibus minus speciosa criminatio erat futura, clam interf ecti. Patuit quibusdam volentibus fuga, nonnulli in exsilium
sunt,

acti

absentiumque bona iuxta atque interemptorum

Largitiones inde praedaeque
:

divisa fuere.

et dulcedine

privati

commodi sensus malorum publicorum

adimitur,
sine

donee orba consilio auxilioque Gabina res regi

ulla dimicatione in

Eomano

manum

traditur.

174.

THE PRIEST AND THE Cow.

dicitur

Bos in Sabinis nata esse cuidam patrifamilias

miranda magnitudine ac specie; et cecinere vates, cuiuscunque urbis civis earn Dianae immolasset, ibi fore imperium ; idque carmen pervenerat ad antistitem fani Dianae.
Sabinus, ut prima apta dies sacrificio visa actam deducit ad fanum Dianae et ante
antistes
est,

bovem Eomam
statuit.

aram

Ibi

Eomanus, quum eum magnitudo victimae celebrata fama movisset, memor responsi ita Sabinum alloquitur.
"

Quidnam tu,

hospes, paras 1" inquit, "vis sacrificium Dianae

facere?

Quin tu ante vivo perfunderis flumine? infima

valle praefluit Tiberis."

Eeligione tactus hospes, quippe qui omnia, ut prodigio responderet eventus, rite facta cuperet, extemplo descendit ad Tiberim interea Eomanus Dianae
:

bovem immolat.

Id mire gratum regi atque

civitati fuit.

LATIN READER

93

175.

THE DEATH OF ARCHIMEDES.

Captis Syracusis Marcellus machinationibus Archimedis Eximia tamen diu victoriam suam inhibitam senserat.

hominis prudentia delectatus, ut capiti illius parceretur, edixit quia non multo minoris Archimedis salutem quam
:

Syracusarum expugnationem habuit. At dum, animo et oculis in terrain defixis, formas describit, militi, qui praedandi gratia in
gladio quisnam

domum

irruperat strictoque super caput

esset interrogabat,

Archimedes, propter

ni-

miam suum

quod requirebat, non potuit; sed protecto manibus pulvere, "Noli," inquit, "istum circulum disturbare." Qui, quod
indicare

cupiditatem investigandi, id

nomen

imperium

victoris neglegere videbatur, obtruncatus sanguine suo operis sui lineamenta confudit.

176.

A DREAM

COMES TRUE.

Tradunt Aterium Eufum equitem

singulari

Eomanum
:

somnio

admonitum esse de rebus futuris qui, cum gladiatorium munus Syracusis ederetur, in somno retiarii manu
se

confodi

ravit.

cum

vidit idque postero die consessoribus narAccidit deinde ut proximo ab Aterio loco retiarius mirmillone introduceretur ; cuius cum f aciem vidisset,
:

dixit idem, ab illo se retiario trucidari putasse, protinusque

inde discedere voluit.

discusso,
in

causam

exitii

Illi autem, metu eius sermonibus misero attulerunt. Eetiarius enim,

eum locum compulso

mirmillone et abiecto,

dum

iacentem

ferire conatur, traiectum gladio

Aterium

interimit.

94

LATIN READER

177.

THE POETRY OF

EURIPIDES.

quantum

Euripides poeta sui fiduciam eiusmodi exhibebat, quae, inter modestiam et insolentiam interesset, facile

declarare posset.

tragoedia

quandam
se,

Atheniensibus enim postulantibus ut ex sententiam tolleret, progressus in

ut
eos
doceret,

scenam dixit
ceret,

non ut

ab

iis

dis-

fabulas componere solere.

Haud multo

post idem

tragico poetae responsum non indignum dedit. quern quum quereretur Alexis, quod ille triduo non ultra tres versus maximo impenso labore deducere potuisset, " Sed atque ipse se centum perfacile scripsisse gloriaretur ; hoc/' inquit Euripides, "interest, quod tui versus in tri-

Alexidi

Apud

duum tantummodo, mei

178.

vero in

omne tempus

sufficient."

THE IMPIETY OF DAPHITAS.

erat,

Daphitas eius studii

vocantur,

quod qui profitentur sophistae

:

mordacis opinationis itaque hie irridendi causa consuluit, an equum Apollinem Delphicum Cuius ex invenire posset, quum omnino nullum habuisset.
ineptae et
oraculo reddita vox
est,

homo

equo ipso perturbatus quasi delusa sacrarum sortium

lacessitum, incidit

eum inventurum equum sed ut Deinde quum iocabundus, periret.

fide,

reverteretur, in
dictis

Attalum, saepenumero a se contumeliosis

:

regem absentem

cuius iussu saxo, cui

nomen

erat Equi,

praecipitatus, facinoris impii iustas poenas solvisse fertur.

179. ODATIS.

In
bat

iis

provinciis,

quae

ultra

Tanain

iacent

Omartes.

Cuius

filiae

Odatidi

auctores

regnatradunt

LATIN READER

95

imaginem Zariadrae, qui inter Caspias portas fluviumque Tanain dominabatur, dormienti apparuisse; Zariadrae autem imaginem eodem modo ab Odatide visam esse. Quum
tarn pulchram vidisset Zariadra Odatidemque esse audivisset, ad Omartem nuntios formosissimam ipsam sibi Odatidem poscerent. Eenuit autem uxorem misit, qui

imaginem

Omartes, quod ipse filiis careret, et cuidam ex suis familiaribus earn collocare decrevisset. Haud ita multo post convocatis regni optimatibus et amicis et cognatis, illi ut viro nuberet imperavit rex, nee tamen cui uxorem daturus esset

prius indicavit
accita

Quum ergo ferveret temulentia, ad epulas " vi vis omnibus auscultantibus, con Odatide, Nos,"
nunc facimus."

inquit Omartes, "nuptias tuas

180.

"Odati circumspice, auream phialam vini plenam ei, quemcunque maritum optas, tua manu trade illius esse
:

coniugem te proclamabimus." Patri obsequens filia, etsi Zariadram suum videre maxime cupiebat, omnes contuebatur ac flens circumibat.
Zariadra autem, nuntio
allato,

auriga solo comite, fluvium se traiecerat, et

circiter octingenta stadia

magna

celeritate

permensus tandem prope vicum,

:

in

quo nuptiae fiebant, accesserat qui Scythica vestitus stola atque in aulam regium ingressus iam Odatidem suam
inter lacrimas

morantem conspexit.
dictis

"

Adsum,"

"
inquit,
tibi,

Odati

quibus quum eum peregrinum esse eundemque similem illi, quern in somnio viderat, intellexisset, phia:

"

lam in

manum

dedit.

Ille accepit

raptamque Odatidem

in

currum perduxit

et sine

mora

aufugit.

96

LATIN READER

181.

BOY'S CUNNING.

Mos

antea senatoribus Eomanis fuit in curiam

filiis

cum
esset,

praetextatis

introire.

Cum

patres de re maiore qua-

darn consulerent, eaque in posterum diem prolata

placeretque ne quis hanc rem, quam tractavissent, prius enuntiaret quam decreta esset, mater Papirii pueri, qui cum parente suo in curia fuerat, filium percunctatur, quid-

nam
esse,

in senatu patres egissent.

Puer respondit tacendum

neque

id dici licere.
:

violentius instabat
festivi

Mulier facta audiendi cupidior, turn puer, matre urgente, lepidi atque
cepit.

mendacii consilium

Acturn enim in senatu

esse,

dixit, magisque e republica virum duas uxores habere an mulierem duobus viris

utrum videretur

utilius

esse

nuptam.
trepidans
audierat.

Hoc

ilia

ut audivit, animo timore perculso

:

domo
quod

egreditur

ad

ceteras

matronas

defert

182.

Pervenit ad senatum postero die matrumf amilias caterva lacrimantes atque obsecrantes orabant, ut potius duobus viris mulier nuberet, quam ut vir duas uxores haberet. Senatores in curiam ingressi, quid ilia
et quid istaec postulatio vellet, mirabantur.

mulierum intemperies Puer autem

progressus, quid mater audire matri respondisset, totam rem, sicuti cupiisset, quid ipse

Papirius in

mediam curiam
denarrat.

Patres, pueri fide ingenioque consultum faciunt, ne posthac pueri undique collaudato, cum patribus in curiam praeter ilium unum Papirium introfuerat,

palam

eant eique puero propter loquendi tacendique prudentiam cognomen Praetextatus inditum est.

LATIN READER

97

183.

WHERE ARE YOU GOING

studiosus iocorum prope pontem, quo flumen multi transibant, omnes, quicunque custodi falsa respondissent,

Kex

de arbore suspendere constituit.

torem, sive dives sive

Unumquemque enim

via-

pauper erat, custos hoc interrogabat,

Ille autem de omnibus rebus prudens quo iturus esset. et sagax, utrum falsum an verum respondissent, mox dis-

cernere potuit.

Quae quum
iri.

ita sint, viator

quidam,

cum

pontem

se traiecisset, custodi illud, ut

mos

erat,

quaerenti

respondet se suspensum dum sit incertus, diu

"

Itaque alter quid

turn,

sibi facien-

silet:

"Equidem,"

inquit,

dolore

afficior

si

viatorem suspendero, in eum, ut vere

;

locutum, iniuste animadvertam

sin

autem incolumem

di-

misero, vereor ne ipse, mandatis regiis neglectis, poenam daturus sim." Cui haec reputanti viatorem, dolosa quidem
arte usum, absolvere

tamen

iustius videbatur consilium.

184.
Alii

BURIAL OF ALARIC.
sepulturis utuntur.
ceperat,

homines

aliis

Alaricus,

qui

Honorio imperatore
subito
in vita ferocem et
dissimili

Eomam

morbo confectus in Italia audacem se

funere

haud multo postea mortuus est. Quern, cum semper praestitisset, haud
honestavere.

mortuum

comites

Apud

enim Consentiam, Busentino

fluvio e solito cursu interrupto

spoliisque magnificis in alveo dispositis, sepulcrum tali viro

dignum comparatum est. sepeliendum iam parata

Itaque,
essent,

cum omnia ad regem

in

imo

alveo

cadaver

depositum neque unquam ab amicis clisiciendum, exsequiis

runt.

post illud

tempus ab hostibus vel

Turn

servi, qui illud

consummatis, reliqueopus inceperant, iidem aquam

rite

98
in

LATIN READER

alveum iterum immiserunt

tarn sacratum ostenderent,

quo facto, ne ilium locum promiscua caede ad unum ab

:

immitibus Gotonibus sunt trucidati.

185.

SPANISH PENANCE.

Hispani duo, qui pariter multa et nefaria facinora commisissent, rationem,

quomodo

ilia

flagitia

expiare possent,
pisis in calceos

iamdudum
evenit, ut

frustra petebant.

quibus uni forte in somnio

conficeret.

ad sacrum quoddam templum,

duris impositis,

socio communicaverat,

iniecerunt

Quod ubi cum ambo in calceos dura et siccata pisa Hie atque eodem itinere mane sunt profecti.

magnum

iter

maximo

labore et mirabili diligentia usus propositum iter

:

nusquam neglexit sed, dum die tandem fatigatus est.

iratus usque progreditur,

Ille

medio autem non modo hilarem

praebebat vultum, sed sine ullo dolore tarn celeriter festinavit, ut socium propter aestatis calorem laborantem longe
superaret.
186.

Deinde multis diebus exactis

detritis,

alter,

cum iam pedibus

:

maximo

abesset,
itineris

quod petebat, longe umbrosas inter arbores requiescit at subito longi baud immemor ad aedem contendit cui de pro:

affectus dolore, templo,

posito

desperanti
libenter

alter,

qui

templum

viserat,

idemque

domum

tu," inquit ille, ac redire potes ? iam detritos vix " Tu duris usus

"Heus regrediebatur, obviam occurrit. " tanta celeritate quomodo progressus ire
Equidem adeo
fatigatus sum, ut pedes

promovere possim."
siccatis

Eespondit alter

dolorem

pisis atque magnum ego autem curavi, ne pisa in meos calceos prius imponerem, quam ea decocta emollivissem."
:

perpessus es

LATIN READER

99

187.

Two WAYS

OF LOOKING AT THE SAME THING.

facetissime cavillatum esse ferunt.

Hannibalem Carthaginiensem apud regem Antiochum Ei enim ostendebat

Antiochus in campo copias ingentes, quas bellum populo Eomano facturus comparaverat et exercitum insignibus
:

argenteis et aureis florentem convertebat.

Currus etiam

cum
et

falcibus, elephantos

cum

turribus,

equitatumque frenis
contemplatione tanti
aspicit et,
satis esse

praefulgentem inducebat.

Ibi

rex

tam

ornati exercitus gloriatus,

Hannibalem

"Putasne," inquit "conferri posse ac Turn Poenus, haec omnia credisT'

pretiose

Eomanis

dum

militum eius

armatorum ignaviam et imperitiam eludit, " Satis " satis esse Eomanis haec omnia credo, plane," inquit, Nihil prorsus neque tam lepide etiamsi avarissimi sunt." dici tam acerbe rex de numero exercitus potest neque
:

sui

cum Eomanis comparando

quaesierat,

de

praeda

respondit Hannibal.
188.

THE GATES OF THE TEMPLE OF JANUS.

est,

Templi, quod Eomae lano dedicatum Cuius urbem conditam clausae sunt.
narratur.

fores ter post

rei

haec

causa

Bello

contra

Sabinos

orto,

claudere festinabant, quia in ipsam hostes

Eomani portam irruebant. Mox,

:

cum autem clausa, sponte patefacta est iterum ac tertio idem contigisset, plurimi armati pro limine, At cum ex quia claudere nequibant, custodes steterunt.
postquam erat
altera urbis parte acerrimo proelio certaretur, subito
est allata a rege

fama

Sabino Eomanos

fusos.

Quam

ob causam
:

Eomani, qui hunc aditum tuebantur, territi fugerunt in Sabinos autem per portam patentem irrupturos ex aede

100
lani

LATIN READER
per hanc portam

magnam vim

ferunt,

multasque hostium catervas

torrentium erupisse aut fervent! aqua

exustas, aut rapida voragine oppressas deperiisse.

Ex

ea

re placitum est, ut aedis fores, per quas auxilio urbis lanus

proficisceretur, civibus

Komanis bellum gerentibus

resera-

rentur.

189.

FAITHFUL SLAVES.
obsidione premeretur, servi quinque ; qui ab hostibus libenter
alacres

Cum Grumentum
relicti

domina

transf ugerunt

accept! ad

Grumentum expugnandum
:

animos exlocis

hibere videbantur
cives,

hostes igitur

edocti,

quibus in

qui earn defenderent, praecipue deficerent,

baud multo

post

Grumentum

facile

urbem impetum
dant, servi hoc
celeriter

f aciunt,

ceperunt. Itaque, dum milites in incendiis atque praedaeque operam

unum

curant, ut

domum dominamque quam

petant.

Ibi

cum
:

pervenissent, palam vocifera-

bantur iam tandem

copiam datam esse, illam tarn crudelem dominam puniendi cui domo extractae et quasi ad supplicium abreptae gravia minati, secreto omnia amisibi

citiae officia praestabant.

Ilia

enim,

quam

singularis fidei

exemplum

servi exhibuissent, in salutem deducta et peri-

culis liberata, plane intellexit.

190.

AN AUGURY.

libertatem vindicaret.

Aesopus servus dominum Xanthum oravit ut se in Cui Xanthus respondit " Id facere
:

nolo

sed tu e

domo

egressus speculare

ac

si

duas cornices
;

videris, fac ut hoc mihi renunties,

bonum enim augurium

sin

autem unam

videris, erit

malum."

Cum

autem

exiisset

LATIN READER

101
vidisset,

Aesopus

et

duas cornices forte in arbore sedentes

Exeunte Xantho, ut imperatum erat, id remmtiavit. altera sola autem Xantho, altera ex his evolavit qui, visa,
:

ait

"Nonne mihi

dixisti, scelus, te

duas vidisse

?"

"Immo

lubet respondit Aesopus, "at altera evolavit." igitur Xanthus eum, ut mendacem, denudatum verberari.
vero,"

At dum

verberatur,

amico, qui iam accesserat,

Xanthum

ad cenam

invitante, inter verbera

;

" Hei mihi misero

exclamavit Aesopus ; ego enim, qui duas vidi cornices, ver:

beror

vanum

tu autem, qui unam tantum, in convivium abis sane et falsum evenit augurium." Xanthus autem

sollertiam eius admiratus iubet verberantes plagis desistere.

191.

THE DESTRUCTION OF EOME.

Romana
potestate, imperator factus

Honorius, inclinante
est.

Hie autem summo loco minime dignus non modo omnia munia non obibat, sed inanibus rebus se devovebat
:

cum enim puer

labore uti
lictis

arcum intendere, alioque virili primo didicisset, adolescens his omnibus reequitare,

gallinariis

est deditus.

ceterisque rebus huiuscemodi penitus Principatu quindecim annos ita negligenter

functus, subito nuntium, qui res afferret, ad palatium adfuisse certior factus est
iussit statim adduci.
:

quern

maximum
magno

inter
"

tumultum
sine

Nuntius,

affectus dolore atque

periisse

itinere continuo defatigatus, "

Romam

mora

denuntiavit.
:

Honorius autem his

dictis lacrimas

copiose

effudit putabat enim gallinam Romam vocatam eandemque carissimam periisse. Sed plura sciscitatus, non illam gallinam esse mortuam, sed Romam urbem a Gotonibus captam
intellexit
:

itaque

dolore

remoto rursus hilarem vultum

moresque

solitos recepit.

102

LATIN READER

192.

BURIED ALIVE.
vir gen ere haud ignobili, mos apud Gallos est, retinere At Cautinus, qui alienis divitiis

Turn temporis Anastasius,

avitas

possessiones,

ut

studio cupiebat. avarius inhiabat, Anastasium primo blande et suppliciter rogabat, deinde gravia minatus eidem imperavit ut hanc

maximo

possessionem
iniuriis
Ille
affici

sibi

concederet;

quod
se

nisi

dedisset,

eum

et

fame necari

iussurum esse promisit.

autem, quum virili animo repugnaret neque id amittere vellet, Cautino respondit satius sibi ad tempus inedia
putrescere,
dereliquisse.

quam sobolem suam

in posterum miseram Turn iussu Cautini custodibus traditus est,

ut, nisi eius voluntati

obsecuturus

esset,

fame necaretur.

Erat enim crypta antiqua et abdita, ubi erat sepulcrum magnum e marmore Pario constructum, in quo grandaevi cuiusdam hominis corpus positum videbatur.

193.

In hoc sepulcrum super sepultum Anastasium vivum ita immittunt, ut lapide operiatur, et ad ostia custodes constiqui igne accenso, ut graviorem hiemis vim susvino Quid plura ? Manu tineant, sopiti calido obdormiunt. dextra extrusa, vectem divinitus repertum paulatim ita

tuunt;

commovebat, ut lapidem superiectum amoveret. Deinde ubi ita remotus fuit, ut caput foras Anastasius educeret, maiorem, per quern totus egrederetur, exitum liberius patefecit
;

et,

cum iam

accessit,

quod

claustris validis

advesperasceret, ad aliud cryptae ostium non adeo erat obstrictum, ut

inter tabulas prospicere

homo nequiret

Ad

hunc aditum

LATIN READER

103

capita apposito, viatorem praetereuntem voce usus exigua

ad

se

vocat.

Nee mora

viator

sudes ligneas,

quibus

claustra continebantur, securi incidit;

exituque patefacto
est.

cum

eo

domum

incolumis Anastasius regressus

194.

CLEOPATRA'S WAGER,

Antonius, quidquid mari aut terra aut etiam aere satiandam ingluviem suam natum existimaret, ad gigneretur, Cleopatra, quae vinci a Eomanis etiam luxuria indignum
arbitrabatur, per sponsionem est professa se in

Cum M.

unam

ce-

nam

sestertium centiens insumere posse. Id Antonio mirum visum nee moratus facta sponsione contendit ad Munatium
:

Plancum, qui tarn honesti certaminis arbiter

eligeretur.

Postridie Cleopatra, ut Antonium pertentaret, sumptuosam sane cenam paravit, sed quam non miraretur Antonius
:

quippe qui omnia, quae apponebantur, esse e quotidianis

Turn regina arridens phialam poposcit, opibus agnosceret. in quam aceti nonnihil acris infudit atque item unionem ex
aure altera
ei

demptum
est,

demisit

natura

absorbuit.

quern mature dissolutum, ut Quo facto, manum ad alteram

:

aurem

pariter admovisset, nisi

sine

Numantius Plancus
pronuntiasset.

arbiter

superatum Antonium

mora

195.

THE SWEETS OF FREEDOM.

Cani perpasto macie confectus lupus Forte occucurrit dein salutans, invicem
:

Ut

restiterunt

"
:

Unde

sic,

quaeso, nites

Aut quo cibo f ecisti tantum corporis ? Ego qui sum longe fortior pereo fame."

104

LATIN READER
Canis simpliciter " Eadem est condicio tibi, Praestare domino si par officium potes." " " " Gustos ut sis liminis, Quod 1 inquit ille.
:

A furibus tuearis,
"Ego
vero

et noctu,
:

domum."

sum

paratus

nunc patior nives

Imbresque, in

silvis asperam vitam trahens. Quanto est facilius mihi sub tecto vivere, Et otiosum largo satiari cibo." "Veni ergo mecum."

196.

Dum procedunt, aspicit a catena collum detritum cani. Lupus "Unde hoc, amice ?" "Nihil est." "Die, quaeso, tamen." " Quia videor acer, alligant me interdiu,
Luce ut quiescam,
et vigilem,

nox cum venerit

Crepusculo solutus, qua visum est, vagor. Affertur ultro panis de mensa sua
;

Dat ossa dominus frusta iactat familia, Et quod fastidit quisque pulmentarium.
;

Sic sine labore venter impletur meus."

si quo abire est animus, est licentia?" "Fruere quae laudas, Canis. plane est," inquit. Regnare nolo, liber ut non sim mihi."

"Age,

"Non

197.

FAMOUS PAIR OF DOGS.

Indiam petenti Alexandro Magno rex Albaniae dono

dederat inusitatae magnitudinis canem, cuius specie delectatus iussit ursos, mox apros, et deinde damas emitti. E

LATIN READER
quibus
tanti

105

cum ne unum quidem

ofFensus
:

canis vellet consequi, segnitia

corporis

Alexander

interimi

eum

iussit.

Nuntiavit hoc fama regi itaque alterum mittens addidit mandata, ne in parvis experiri vellet, sed in leone elephantove
;

duos

sibi fuisse,

hoc interempto praeterea nullum

fore.

Alexander leonemque fractum protinus Neque vidit. Postea elephantum iussit induci, haud alio magis
id distulit

horrentibus quippe per totum corpus villis, ingenti primum latratu, intonuit canis moxque hinc et illinc assultavit, donee belluam assidua rotatam vertigine
spectaculo laetatus
:

afflixit

itaque elephas, tellure

ad casum concussa, pro-

lapsus

est.

198.

NULLA DIES SINE

LINIA.

Protogenes Ehodi vivebat, quo quum Apelles annavigasset avidus cognoscendi opera eius fama tantum sibi Aberat ipse, sed tabulam cogniti, continuo officinam petiit.

amplae magnitudinis in machina aptatam una custodiebat anus haec foris esse Protogenen respondit interrogavitque " " ab a quo quaesitum diceret hoc inquit Apelles, arrep; ;

toque penicillo liniam ex colore duxit

per tabulam
indicavit.
;

summae

tenuitatis

et reverse Protogeni,

quae gesta erant, anus

Ferunt artificem protinus contemplatum subdixisse

venisse,
ilia

tilitatem

Apellen tenuiorem liniam in ipsa

cepisse,
si

ipsumque

alio

colore

redisset
;

ille,

duxisse abeuntemque praeostenderet adiceretque hunc esse

;

quern quaereret

atque

ita evenit

revertit

enim Apelles

et

tertio colore linias ita secuit ut

nullum amplius

subtilitati

locum

reliquerit.

106

LATIN READER

199.

OVID

is

BANISHED FROM EOME.

Cum

subit illius tristissima noctis imago,

Cum

Quae mihi supremum tempus in Urbe fuit. repeto noctem, qua tot mihi cara reliqui, Labitur ex oculis nunc quoque gutta meis.
aderat,

lam prope lux

qua

me

discedere Caesar

Finibus extremae iusserat Ausoniae.

aliter stupui, quam qui lovis ignibus ictus Vivit et est vitae nescius ipse suae. Ut tamen hanc animo nubem dolor ipse removit;

Non

Et tandem sensus convaluere mei

Alloquor extremum maestos abiturus amicos Qui modo de multis unus et alter erant.

200.

GAULS ATTACK CAESAR'S CAMP.

geratur,

Caesar idoneum locum nactus, quid quaque ex parte submittit. laborantibus auxilium cognoscit
:

Utrisque ad animum occurrit, unum illud esse tempus quo maxime contendi conveniat Galli, nisi perfregerint muni:

de omni salute desperant ; Romani, si rem obtinueMaxime ad rint, finem laborum omnium exspectant. alii tela coniciunt, alii superiores munitiones laboratur
tiones,
:

testudine facta subeunt

dunt.

defatigatis in
in

vicem integri succeet

Agger ab

universis
et
ea,

munitionem coniectus

ascensum dat

Gallis,
;

quae in terra occultaverant

Romani, contegit nee iam anna nostris nee vires suppetHis rebus cognitis Caesar Labienum cum cohortibus unt. sex subsidio laborantibus mittit imperat, si sustinere non
:

possit,

deductis cohortibus, eruptione pugnaret

id

nisi

necessario,

ne

faciat.

LATIN READER

107

201.

Caesar adit reliquos

cohortatur ne labor! succumbant

omnium superiorum dimicationum fructum

hora docet consistere.
Galli, desperatis

in eo die atque
locis

campestribus

praerupta ex propter magnitudinem munitionum, Hue ea, quae paraverant, conferunt ; ascensu tentant. multitudine telorum ex turribus propugnantes deturbant;
loca

aggere et cratibus fossas explent, aditus expediunt ; falcibus vallum ac loricam rescindunt. Mittit primo Brutum adolescentem cum cohortibus Caesar, post cum aliis. C.

Fabium legatum; postremo

naretur, integros
repulsis

ipse,

cum vehementius
Eestituto

pug-

subsidio adducit.
eo,

proelio ac

quo Labienum miserat, contendit; ex cohortes quattuor proximo castello deducit, equitum circumire exteriores munitiones, et ab par tern sequi, partem
hostibus,

tergo hostes adoriri iubet.

202.

Labienus, postquam neque aggeres neque fossae vim hostium sustinere poterant, coactis undequadraginta cohortibus, quas ex proximis praesidiis deductas fors obtulit,

Caesarem
existimet.

per nuntios facit certiorem, quid faciendum Accelerat Caesar, ut proelio intersit. Eius
proeliis

adventu ex colore vestitus cognito, quo insigni in

uti consuerat,

turmisque equitum et cohortibus visis, quas se sequi iusserat, ut de locis superioribus haec declivia et devexa cernebantur, nostri proelium committunt. Utrinque
clamore sublato, excipit rursus ex vallo atque omnibus munitionibus clamor. Nostri omissis pilis gladiis rem
gerunt.

Repente post tergum equitatus cernitur

cohortes

108
aliae appropinquant.

LATIN READER
Hostes terga verterunt
fugientibus

equites occurrunt

fit

magna

caedes.

203.

THE GOLDEN AGE.

Aurea prima
Sponte

sata est aetas, quae vindice nullo,

fidem rectumque colebant. Poena metusque aberant nee verba minacia fixo Aere legebantur nee supplex turba timebant
sua, sine lege,
: :

ludicis ora sui

sed erant sine vindice

tuti.

Nondum

caesa suis, peregrinum ut viseret orbem, Montibus in liquidas pinus descenderat undas
:

Nullaque mortales, praeter

sua, litora norant.

:

Nondum praecipites cingebant oppida fossae Non tuba directi, non aeris cornua flexi, Non galeae, non ensis, erant sine militis usu
:

Mollia securae peragebant otia gentes.

204.
Inter
et

LAKE TRASIMENE.
tres f erme horas

Eomanos Poenosque
atrociter.

pugnatum est
et ipse

ubique

Circa consulem tamen acrior infestioret robora

que pugna
ferebat

est

eum

virorum sequebantur
suos,

quacunque in parte premi ac laborare senserat

:

impigre

opem insignemque armis et hostes summa vi petebant et tuebantur cives, donee Insuber eques Ducario
facie quoque noscitans consulem "En," inquit, u hic est," popularibus suis, "qui legiones nostras cecidit
!

nomenerat

agrosque et urbem est depopulatus iam ego hanc victimam " Manibus peremptorum foede civium dabo subditisque calcaribus equo per confertissimam hostium turbam impetum
:

facit

obviam

obtruncatoque prius armigero, qui se infesto venienti obiecerat, consulem lancea transfixit.

LATIN READER

109

205.
partis fnga inde
et

Magnae
lacus nee

primum
:

coepit

iam nee

montes pavori obstabant

per omnia arcta prae-

ruptaque velut coeci evadunt, armaque et viri super alium Pars magna, ubi locus fugae deest, per alii praecipitantur. prima vada paludis in aquam progress!, quoad capitibus

humerisque exstare possunt, sese immergunt fuere, quos inconsultus pavor nando etiam capessere f ugam impulerit
:

ii

aut deficientibus

animis hauriebantur gurgitibus, aut

fessi vada retro aegerrime repetebant, atque ab ingressis aquam hostium equitibus passim trucidaSex milia ferme primi agminis per adversos hostes bantur.

nequicquam
ibi

impigre facta ignari agerentur, ex saltu evasere.

eruptione

omnium, quae

post

se

206.

THE FATE OF DAEDALUS AND

collis,

HIS WINGS.

Monte minor

campis erat

altior aequis

Hinc data sunt miserae corpora bina fugae. Et movet ipse suas et nati respicit alas
Daedalus
:

et cursus sustinet

usque suos.

lamque novum

delectat iter, positoque timore

Icarus audaci fortius arte volat.

Cum

puer, incautis nimium temerarius ausis Altius egit iter, deseruitque ducem.
:

Vincla labant, et cera deo propiore liquescit Nee tenues ventos brachia mota tenent.

110

LATIN READER

207.

Territus e

summo
:

despexit in aequore caelo

Nox
Et

oculis pavido v#nit oborta

metu

Tabuerant cerae

nudos quatit

ille

lacertos,

trepidat, nee,

quo

sustineatur, habet.

Decidit atque cadens, "Pater, O pater, auferor," inquit, Clauserunt virides ora loquentis aquae. At pater infelix, nee iam pater, " Icare," clamat,
"Icare," clamat, "ubi es? quove sub axe volas?"

"Icare," clamabat

pennas aspexit in undis

;

Ossa tegit

tellus

aequora nomen

habent.

208.

THE NEWS OF TRASIMENE AT EOME.

cladis

Komae ad primum nuntium

terrore ac

eius

cum

ingenti
:

tumultu concursus in forum populi

esset,
solis

est factus

matronae vagae per

fortuna
exercitus

vias, quae repens clades allata quaeve

obvios

percunctatur

tandem

haud multo ante

"Pugna,"
inquit,
nihil certius

occasum M. Pomponius praetor

victi
est,

"magna

sumus:"
alius

et

quanquam
alio impleti

ex eo auditum

tamen

ab

rumoribus referunt, consulem cum magna parte copiarum caesum, superesse paucos aut fuga passim per Etruriam

Senatum praetores per dies sparsos aut captos ab hoste. solem in curia retinent, ad occidentem ab orto usque aliquot
consultantes,

quonam duce aut

copiis quibus resisti vie tori-

bus Poenis posset.

LATIN READER

111

209.

HANNIBAL ON THE ALPS.

iumentis atque hominibus fatigatis

Tandem nequicquam
tantum
nivis

ipsum loco purgato, fodiendum atque egerendum fuit. Inde ad rupem muniendam, per quam unam via esse poterat, milites ducti, cum caedendum esset saxum, arboribus circa immanibus
deiectis
faciunt,
esset,

castra in iugo posita, aegerrime a^ id

detruncatisque struem ingentem lignorum eamque, cum et vis venti apta faciendo igni coorta succendunt ardentiaque saxa infuso aceto putre-

Itaque torridam incendio rupem ferro pandunt, molliuntque anfractibus modicis clivos, ut non iumenta solum sed elephanti etiam deduci possent. Quadriduum
faciunt.
circa rupem consumptum iumentis prope fame absumptis nuda enim fere cacumina sunt et, si quid est pabuli, obruunt
;

nives.

210.

POETRY LASTS FOR EVER.

Ergo cum

silices,

cum dens

patientis aratri,

Depereant aevo, carmina nocte carent. Cedant carminibus reges, regumque triumphi,

Cedat et auriferi ripa beata Tagi. Vilia miretur vulgus. Mihi flavus Apollo
Pocula Castaliae plena ministret aquae Sustineamque coma metuentem frigora myrtum Atque a sollicito multus amante legar.
:

Pascitur in vivis Livor

Cum

suus ex merito

quemque tuetur

post fata quiescit, honor.

Ergo etiam, cum me supremus adederit ignis, Vivam, parsque mei multa super stes erit.

112

LATIN READER

211.

SIEGE.

Mitescente iam hieme educto ex hibernis milite Casi-

linum Hannibal redit

cessatum
erat,

obsidio

ubi, quanquam ab oppugnatione tamen continua oppidanos prae-

sidiumque ad ultimum inopiae adduxerat. Quod aegre patiens Tib. Sempronius Gracchus qui castris Romanis
praeerat, farre ex agris circa undique convecto,

quum com-

plura dolia complesset,

misit,

nuntium ad magistratum Casilinum

ut exciperent dolia quae anmis deferret. Insein nocte intentis ac omnibus flumen ab nuntio quenti spem Romano factam, dolia medio missa amni defluxerunt,

Id postero aequaliterque inter omnes frumentum divisum. die mittebantur ac tertio factum et et est nocte quoque
:

perveniebant, eo custodias hostium fallebant.

212.

Imbribus deinde continuis

citatior solito

amnis transverso

vertice dolia impulit ad ripam quam hostes servabant ; ibi haerentia inter obnata ripis salicta conspiciuntur nuntiatumque Hannibali est, et deinde intentiore custodia

cautum ne quid falleret in amni Vulturno ad urbem missum. Nuces tamen fusae ab Romanis castris, quum medio amni ad Casilinum defluerent, cratibus excipiebantur.
Postremo ad id veritum inopiae
est, ut lora detractasque mollissent scutis pelles, ubi fervida aqua, mandere conarabstinerent et omne animali entur. Nee muribus aliove

herbaram radicurnque genus aggeribus

rent.

infimis

muri erue-

LATIN READER

113

213.

Cum
murum
"Eone sum 1 "

hostes obarassent quidquid herbidae terrae extra ut Hannibal erat, raporum semen iniecerunt,

usque,

dum

ea nascuntur, ad
et,

Casilinum

sessurus

exclamaret,

admiserat, turn

demum

qui nullam antea pactionem auribus agi secum est passus de redemptione

liberorum capitum. Septunces auri in singulos pretium convenit fide accepta tradiderunt sese donee omne aurum
:

persolutum est, in vinculis habiti, turn remissi

fide.

Cannas cum

Casilinum oppidum redditum Campanis est, firmatum septingentorum militum de exercitu Hannibalis praesidio,
ne, ubi

Poenus inde

abscessisset,

Komani oppugnarent.

214. NUTS.

Nux

ego iuncta viae,

ista solet

cum sim

sine crimine vitae,

A populo
Obruere
Publica

saxis praetereunte petor.

manifestos poena nocentes,

capit ira

cum lentam non

:

moram.

Nil ego peccavi

nisi si peccasse vocatur,

Annua
At

cultori

poma

referre suo.

prius arboribus turn,

cum

meliora fuere
:

Tempora, certamen Cum domini memores

fertilitatis erat

sertis

ornare solebant

Agricolas, fructu proveniente, deos.

Saepe suas igitur, Liber, miratus es uvas Mirata est oleas saepe Minerva suas.

114
215.

LATIN READER

SECOND INVASION OF BRITAIN.

Caesar noctu progressus millia passuum circiter duodeIlli cim hostium copias conspicatus est. equitatu atque essedis ad flumen progress! ex loco superiore nostros prohibere,
et

proelium

committere coeperunt.

Eepulsi ab

abdiderunt, locum nacti egregie et natura et opere munitum, quern domestici belli, ut videbatur, causa iam ante praeparaverant ; nam crebris arboriequitatu se in silvas

bus succisis omnes introitus erant praeclusi. Ipsi ex silvis rari propugnabant, nostrosque intra munitiones ingredi
prohibebant.
et aggere

At

milites legionis septimae, testudine facta

ad munitiones adiecto, locum ceperunt, eosque

expulerunt, paucis vulneribus acceptis.
longius

ex

silvis

Sed eos

fugientes

Caesar

prosequi

vetuit,

et

quod

loci

naturam ignorabat,

et quod,

magna

parte diei

consumpta,

munition! castrorum tempus relinqui volebat.

216.
tripertito milites equitesque in ut eos qui fugerant persequerentur. expeditionem misit, His aliquantum itineris progressis, cum iam extremi essent

Postridie eius diei

mane

Caesarem venerunt, qui nuntiarent superiore nocte maxima coorta tempestate prope omnes naves afflictas atque in litore eiectas esse, quod neque ancorae funesque subsisterent, neque nautae gubernatoresque vim tempestatis pati possent; itaque ex eo
in prospectu, equites a Q. Atrio ad
esse incommodum acceptum. Caesar cognitis, legiones equitatumque revocari desistere itinere iubet, ipse ad naves revertitur atque

concursu navium

magnum

His rebus

eadem

fere,

quae ex nuntiis
ut,

litterisque cognoverat, coram

perspicit,

sic

amissis

circiter

reliquae tamen

refici

posse

magno

quadraginta navibus, negotio viderentur.

LATIN READER

115

217.

Itaque ex legionibus fabros

arcessi iubet
;

deligit, et

ex continent!

alios

quam plurimas posset, iis sunt instituat. naves eum, Ipse, etsi apud legionibus, quae res erat multae operae ac laboris, tamen commodissimum
scribit,

Labieno

ut

esse statuit

omnes naves subduci

In his rebus

et

cum

castris

tione coniungi.

circiter dies

una munidecem consumit,

ne nocturnis quidem temporibus ad laborem militum interSubductis navibus castrisque egregie munitis, missis.
copias, quas ante, praesidio navibus reliquit ipse Eo cum venisset, eodem, unde redierat, proficiscitur. maiores iam undique in eum locum copiae Britannorum convenerant; summa imperii bellique administrandi com:

easdem

muni

quern nostro adventu Britanni toti bello permoti imperioque praefecerant.

consilio permissa Casivellauno
:

218.

AENEAS.
et aethere

lamque rubescebat radiis mare, Aurora in roseis fulgebat lutea

ab alto

bigis

posuere, omnisque repente resedit Flatus et in lento luctantur marmore tonsae.

Cum venti
hie

Atque

Aeneas ingentem ex aequore lucum

Prospicit.

Hunc

inter fluvio Tiberinus amoeno,

Verticibus rapidis, et multa flavus arena,

In mare prorumpit. Variae circumque supraque Assuetae ripis volucres et numinis alveo

Aethera mulcebant cantu, lucoque volabant.

Flectere iter sociis terraeque advertere proras Imperat, et laetus fluvio succedit opaco.

116

LATIN READER

219.

WIVES AND HUSBANDS.

quod
res nulla successerat, postero

Omnia

expert!

G-alli,

die consilium ceperunt ex oppido profugere, hortante et

iubente Yercingetorige.

Id silentio

noctis

conati

non

magna

iactura

suorum

sese effecturos sperabant, propterea

quod neque longe ab oppido

et palus,

castra Yercingetorigis aberant,

dum

tardabat.

quae perpetua intercedebat, Eomanos ad insequenlamque hoc facere noctu apparabant, cum

matresfamiliae repente in publicum procurrerunt, flentesque

proiectae ad pedes
se et

suorum omnibus precibus

petierunt, ne

communes liberos hostibus ad supplicium dederent, quos ad capiendam fugam naturae et virium infirmitas Ubi eos in sententia perstare viderunt, quod impediret.
plerumque in summo periculo timor misericordiam non recipit, conclamare et significare de fuga Romanis coeperunt.

Quo timore

perterriti Galli consilio destiterunt.

220. SLEEP.

Omnia, quae sensu volvuntur vota diurno,

Pectore sopito reddit arnica quies
:

Yenator def essa toro cum membra reponit, Mens tamen ad silvas et sua lustra redit.
ludicibus
lites,

aurigae somnia currus,

Yanaque nocturnis meta cavetur equis. Furto gaudet amans permutat navita merces Et vigil elapsas quaerit avarus opes.
:

Blandaque largitur frustra sitientibus aegris

Me

Irriguus gelido pocula fonte sopor. quoque Musarum studium sub nocte silenti

Artibus assuetis

sollicitare solet.

LATIN READER

117

221.

THE PASSAGE OF THE THAMES.

Caesar ad flumen Tamesim in fines Casivellauni exerci-

tum duxit

; quod flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest. Eo cum venisset, animum advertit ad alteram fluminis ripam magnas esse copias

hostium instructas.
fixisque

Eipa autem erat acutis sudibus prae-

munita, eiusdemque generis sub aqua defixae His rebus cognitis a captivis sudes flumine tegebantur. perfugisque, Caesar, praemisso equitatu, confestim legiones
subsequi
ierunt,
iussit.

Sed ea

celeritate atque eo

cum

capite solo ex

impetu milites aqua exstarent, ut hostes imsustinere

petum legionum atque equitum

ripasque dimitterent
launus,

non

possent,
Casivel-

ac

se

fugae mandarent.

omni deposita spe contentions,

dimissis ampliori-

bus

copiis, millibus circiter

itinera nostra servabat,

quattuor essedariorum relictis, paulumque ex via excedebat, locis-

que impeditis ac silvestribus sese occultabat.

222.

VOYAGES OF DISCOVERY.

Inventa secuit qui primus nave profundum Et rudibus remis sollicitavit aquas ; Qui dubiis ausus committere flatibus alnum,

Quas natura negat, praebuit arte

Tranquillis

vias

trepidus se credidit undis, Litora securo tramite summa legens

primum

Mox

longos tentare sinus et linquere terras, Et leni coepit pandere vela Noto.

Ast ubi paulatim praeceps audacia crevit

Cordaque languentem dedidicere metum

lam vagus

exsultat pelago, caelumque secutus

Aegaeas hiemes loniasque domat.

118

LATIN READER

223.

THE TRICK OF THE

et

BESIEGED.

Ubi Aduatici mover!

runt,

appropinquare moenibus vide-

nova atque inusitata specie commoti, legates ad Caesarem de pace miserunt. Ad haec Caesar respondit se
:

magis consuetudine
servaturum,
dedidissent
:

sua,

si

prius

quam merito eorum, quam murum aries

civitatem conattigisset

se

sed deditionis nullam esse condicionem nisi

armis

traditis.

Re

facere dixerunt.

Armorum magna

nuntiata ad suos, quae imperarentur, multitudine de muro in

fossam, quae erat ante oppidum, iacta, sic ut prope summam mini aggerisque altitudinem acervi armorum adaequarent, et

tainen circiter parte tertia, ut postea perspectum est, celata atque in oppido retenta, portis patefactis, eo die pace sunt usi. Sub vesperum Caesar portas claudi militesque ex oppido
exire iussit, ne
acciperent.

quam noctu

oppidani ab militibus iniuriam

224.

ante inito, ut intellectum est, consilio, quod, Illi deditione facta, nostros praesidia deducturos aut denique indiligentius servaturos crediderant, partim cum his, quae
retinuerant et celaverant, armis, partim scutis ex cortice factis aut viminibus intextis, quae subito, ut temporis
exiguitas postulabat, pellibus induxerant, tertia vigilia, qua

minime arduus ad nostras munitiones ascensus videbatur, omnibus copiis repentino ex oppido eruptionem fecerunt.
Celeriter, ut ante
facta,

Caesar imperarat, ignibus significatione

castellis

ex proximis

eo concursum est

pugnatumque

ab hostibus
salutis,

ita acriter est,

ut a viris fortibus in extrema spe

iniquo loco, contra eos, qui ex vallo turribusque tela

Occisis

iacerent, pugnari debuit,

salutis consisteret.

cum in una hominum

virtute omnis spes

millibus

quattuor,

reliqui in

oppidum

reiecti sunt.

LATIN READER

119

225. EAIN.

Postremo, pereunt imbres, ubi eos pater Aether In gremium matris Terrai praecipitavit
:

At

nitidae surgunt fruges, ramique virescunt

;

Arboribus

crescunt ipsae fetuque gravantur.

Hinc Hinc

alitur porro

nostrum genus atque ferarum

florere

videmus, puerum Frondif erasque novis avibus canere undique silvas

laetas urbes

Hinc

fessae pecudes pingues per pabula laeta

Corpora deponunt et candens lacteus humor Uberibus manat distentis hinc nova proles
:

Artubus infirmis teneras lasciva per herbas Ludit, lacte mero mentes perculsa novellas.

226.

CAESAR LANDS IN BRITAIN.

Barbari, concilio
et essedariis,

Eomanorum

cognito, praemisso equitatu

proeliis uti consue-

quo plerumque genere in

runt, reliquis copiis subsecuti nostros navibus egredi prohi-

bebant.

Erat ob has causas

summa

difficultas,

propter magnittidinem, nisi in

gravi onere

alto, constitui

quod naves non poterant ;

militibus autem, ignotis locis, impeditis manibus,

magno

et

armorum
fluctibus
;

oppressis, simul et de navibus desilien-

dum

et in

consistendum

et

cum

hostibus

erat

pugnandum
progressi,

cum

illi,

aut ex arido aut paulum in aquam

expeditis,

omnibus

membris

notissimis

locis,

audacter tela conicerent et equos insuefactos incitarent. Quibus rebus nostri perterriti, atque huius omnino generis

pugnae imperiti, non eadem

alacritate

ac studio,

quo

in

pedestribus uti proeliis consuerant, nitebantur.

120

LATIN READER

227.

Quod

ubi Caesar animadvertit, naves longas,

quarum

et

species erat barbaris inusitatior et

motus ad usum expeditior,

paulum removeri ab

onerariis navibus et remis incitari et

atque inde fundis, tonnentis hostes ac summoveri iussit quae sagittis, propelli res magno usui nostris fuit. Nam et navium figura et
:

ad latus apertum hostium constitui,

remorum motu
Atque
nostris

et inusitato genere

tormentorum permoti,

barbari constiterunt ac

paulum modo pedem retulerunt. militibus cunctantibus maxime propter

altitudinem maris, qui decimae legionis aquilam ferebat, contestatus deos, ut ea res legioni feliciter eveniret,
"Desilite,"

"
inquit,
:

commilitones,
certe

nisi

vultis

aquilam
atque

hostibus

prodere

ego

meum

reipublicae

imperatori
dixisset, se

officium

praestitero."
proiecit.

Hoc cum voce magna

ex navi

228.

CONTENTMENT.

Divitias alius fulvo sibi congerat auro

Et teneat

culti iugera

multa

soli,

Quern labor assiduus vicino terreat hoste, Martia cui somnos classica pulsa fugent

Me mea

Dum

paupertas vitae traducat inerti, meus assiduo luceat igne focus.

Ipse seram teneras maturo tempore vites Eusticus et facili grandia poma manu. Nee spes destituat sed frugum semper acervos
:

Praebeat et pleno pinguia musta lacu. Nam quodcunque mihi pomum novus educat annus,

Libatum

agricolae ponitur ante deo.

LATIN READER

121

229.

CAESAR AND THE Swiss.

Helvetii cum omnibus suis carris secuti impedimenta in unum locum contulerunt ipsi confertissima acie, reiecto
;

phalange facta, sub primam nostram aciem successerunt. Caesar primum suo, deinde omnium ex conspectu remotis equis, ut aequato omnium periculo
nostro
equitatu,

spem fugae

tolleret,

cohortatus suos proelium commisit.

Milites e loco superiore pilis missis facile hostium phalangem Ea disiecta, gladiis destrictis in eos impetum perfregerunt.
f ecerunt.

Gallis

magno ad pugnam
scutis

erat impedimento,

quod

pluribus
gatis,

eorum

uno

ictu pilorum transfixis et colli-

cum ferrum
impedita

se

inflexisset,

neque evellere
;

neque

commode pugnare poterant multi ut diu iactato brachio praeoptarent scutum manu emittere et nudo corpore pugnare. Tandem vulneribus defessi et pedem referre, et, quod mons suberat circiter mille passuum,
sinistra
satis

eo se recipere coeperunt.
230.

THE COBBLER TURNED DOCTOR,

sutor, inopia deperditus,

Malus cum

Medicinam ignoto facere coepisset loco, Et venditaret f also antidotum nomine ;

Verbosis acquisivit
sibi

famam

strophis.

Hie cum jaceret morbo confectus gravi

Eex

urbis, eius experiendi gratia

Scyphum

poposcit

fusa dein simulans aqua

Antidoto miscere

illius se

toxicum,

Combibere

iussit

ipsum posito praemio.

turn confessus
est,

Timore mortis

ille

Non artis ulla medicae se prudentia, Verum stupore vulgi factum nobilem.
Eex advocata
contione haec edidit
:

122

LATIN READER

Quantae putatis esse vos dementiae, Qui capita vestra non dubitatis credere, Cui calceandos nemo commisit pedes.
231.

THE SIEGE OF SALONAE.

loci

Est oppidum et
celeriter cives

natura et colle munitum.

turribus,
his

Sed
sese

Romani,

ligneis efFectis

et, cum essent infirmi ad resistendum propter paucitatem hominum, crebris confecti vulneribus, ad extremum auxilium descenderunt, servosque omnes puberes

munierunt

liberaverunt et
efFecerunt.

praesectis

mulierum

crinibus

tormenta

Octavius quinis castris oppidum circumdedit, atque uno tempore obsidione

Quorum

cognita

sententia,

et

parati,

oppugnationibus eos premere coepit. II li omnia perpeti maxime a re frumentaria laborabant. Longo inter-

posito spatio,

cum

Octavianos

effecisset, in

diuturnitas oppugnationis negligentiores proxima Octavii castra irruperunt.

tertia

His expugnatis eodem impetu altera sunt adorti, inde

et quarta et deinceps reliqua
:

hie fuit oppugnationis exitus.

232.

THE ORIGIN OF WAR.

?

Quis

fuit,

Quam

f erus et

horrendos primus qui protulit enses vere ferreus ille fuit

!

Tune caedes hominum

generi, tune proelia nata

Turn brevior dirae mortis aperta via est. At nihil ille miser meruit nos ad mala nostra
:

Yertimus, in saevas quod dedit ille feras. nee bella fuerunt, Divitis hoc vitium est auri ante dapes. cum adstabat scyphus Faginus
:

Non

arces, non vallus erat somnumque petebat Securus varias dux gregis inter oves. Tune mini vita foret, vulgi nee tristia nossem
:

Arma

nee audissem corde micante tubam

APPENDIX
CONVEESATIONS FROM ERASMUS
THE RETURNING WARRIOR.
(Hanno, Thrasymachus.)

Ha.

Unde
1

redis

nobis

Vulcanus,

qui Mercurius hinc

abieras nobis

Th. Quos Yulcanos aut quos Mercuries mihi n arras 1 Ha. Quia alatus videbare quum abires, mine claudicas.
Th. Sic a bello rediri solet.

Ha. Quid

tibi

cum

bello,

homo

quovis

dama
?

fugacior

Th. Spes praedae reddiderat fortem.

Ha. Multum igitur refers manubiarum Th. Immo zonam inanem.

Ha. Tanto minus gravare

Th.

sarcina.

Atqui Ha. Gravis perfecto sarcina,

Th. Plus
illic

sceleribus onustus redeo.

si

verum

dicit Propheta,

qui peccatum appellat plumbum.

scelerum et
vita.

vidi, et patravi,

quam unquam

antehac in omni

Ha. Ecquid igitur arridet vita militaris

neque scelestius, neque Ha. Quid igitur in mentem venit

Th. Nihil

calamitosius.
istis,

qui

nummo

cou

124

LATIN READER
ad bellum, non
aliter

ducti, nonnulli gratis, currunt

quam
agi

ad convivium
Th.

Ego

nihil aliud coniectare possim,

quam

illos

malis
visse.

furiis, seseque totos

malo daemon! ac miseriae devo-

Ha. Ita quidem videtur. Nam ad res honestas vix ullo Sed expone nobis, quomodo gestum pretio conduci queunt.
sit

proelium, et utro sese inclinarit victoria.

Th. Tantus
erat strepitus,

tumultus, tubarum

bombi,

tonitrua, hinnitus equorum, clamor virorum, ut videre neque potuerim, quid gereretur adeo ut vix scirem ubi essem ipse.

cornuum

Ha.

Unde

igitur ceteri, qui

ex bello veniunt,

sic

depin-

gunt singula, quid quisque dixerit aut gesserit, quasi nus-

quam non

adf uissent otiosi spectatores ? Th. Ego credo, istos mentiri splendide.
sit,

In tentorio

meo quid gestum

Ha.
catio
1

scio

quid in proelio, prorsus ignoro.

scis,

An

ne hoc quidem

unde

tibi

venerit claudi-

Th. Vix, ita me Mavors posthac male amet aut saxo, aut equi calce laesum genu.

suspicor

Ha. At ego scio. Th. Scis 1 an tibi narravit aliquis Ha. Non, sed divino.
Th. Die igitur.

Ha.
silicem.

Quum

fugeres pavidus, collapsus

humi

offendisti in

Th. Dispeream, nisi

est,

rem acu

tetigisti.

Adeo

verisimile

quoad divinasti. Ha. Abi domum,

et uxori narra tuas victorias.

LATIN READER

125

A HALF

HOLIDAY.

(Nicolaus, Hieronymus, Codes, Paedagogus.)

Ni.

lamdudum

et animus, et caelum, et dies invitat

ad

ludendum.
Hi. Invitant

quidem haec omnia, sed

orator

solus praeceptor

non

invitat.

Ni. Subornandus
queat.

quispiam,

qui veniam

extor-

Hi.

Apte quidem dictum, extorqueat.

Nam

citius cla-

vam

extorseris e

manu

Herculis,

quam ab hoc

ludendi

veniam.
Ni.

At olim illo nemo fuit ludendi avidior. Yerum sed iam olim ille oblitus est,
;

se
:

f uisse

puerum.
cissimus,

Ad

verbera facillimus est et liberalis

hie par-

Hi.

idemque difficillimus. Attamen protrudendus

verecundae
frontis,

est aliquis legatus,

illico

non

ad-

modum

quern non

protelet suis

saevis dictis.

Ni. Eat, qui volet

Hi.

Nemo

ego carere malo, quam rogare. magis accommodus ad hanc legationem, quam
:

Codes.
Ni.

Nemo
I,

profecto.

Nam

perfrictae

frontis

est,

ac

bene linguax.
Hi.
tiam.
Co.
serit,

Deinde sensum hominis pulchre callet. Codes, ab omnibus nobis magnum initurus grasedulo.

Equidem experiar
:

Yerum

si

non

succes-

ne conferte culpam in orator em vestrum. Hi. Bene ominare si te satis novimus,

orator, redibis exorator.

impetrabis.

Abi

Co.

Eo.

Bene fortunet legationem

meam

Mercurius.

Salve praeceptor.

126
Pae.
Co.

LATIN READER

Quid

sibi vult

nugamentum hominis
Satis

Salve praeceptor observande.

civilitas.

Pae. Insidiosa
velis.

iam

salveo.

Die quid

Co.

Pae. Nihil aliud

Co.

Totus discipulorum tuorum grex orat ludendi veniam. quam luditis, etiam absque venia.
Scit

tua prudentia,

moderate

lusu,

quemadmodum
iis,

vigorem ingeniorum excitari nos docuisti ex Quintiliano.

Pae. Sane ut istuc tenes,

quoad pro

te

facit.
:

Laxa-

mento opus

est

qui

vehem enter

labor ant

vobis, qui
est,

segniter studetis, et acriter luditis, fraeno magis opus quam laxatis habenis.
Co.

Adnitimur pro
est,

viribus.

Et

si

quid hactenus

ces-

satum

post diligentia sarcietur.

sartores
1
!

Pae.

Oh
Ego

Quis

erit

fideiussor

aut sponsor,
esse sponsor.
;

istuc f uturum
Co.

capitis

mei periculo non dubitem

quam non sit tutum tibi credere tamen hie Si dederis verba, periculum faciam, quam sis bonae fidei. Ludant, sed gregatim posthac nequicquam mecum egeris.
Pae. Scio,
in campis.

Mature

se recipiant

domum
aegre.

ante

solis

occu-

bitum.
Co.

Fiet.

Exoravi,

quamquam
!

Hi.
Co.

lepidum caput omnes amamus te plurimum. Sed interim cavendum, ne quid peccemus alioqui
;

de

meo

tergo

nomine.

dependendum foret. Fidei ussi vestro omnium Quod si quid accidat, non est, quod me posthac
Sed quod lusus genus potissimum placet hoc in campo consultabimus.
1

utamini legato.
Hi. Cavebitur.
Co.

De

LATIN READER

127

GOING TO SCHOOL.
(Sylvius, loannes.)

Sy.
lo.

Cur adeo curris, loannes ? Cur lepus, ut aiunt, pro canibus 1

Quid hoc proverbii
nisi

Sy.
lo.

est

adfuero in tempore ante recitatum cataQuia de pelle mea. est actum logum,
Sy.

Hac quidem ex

parte

nihil

est

periculi.

Modo

praeterita est quinta.

attigit
lo.

Inspice

horologium, manus nondum

punctum, quod horam ab hora aequis spatiis dirimit. At ego vix habeo fidem horologiis ; mentiuntur non-

nunquam.
Sy.
lo.

At mini

fide,

qui campanae

vocem

audivi.

Quid loquebatur

Sy.
lo.

Horam
Sed
est

esse quintain.

est et aliud,

unde magis etiam timeam.

lectio, satis prolixa.

BedVereor
vix

denda

memoriter hesterna

ut possim.
Sy.

Commune
Et

periculum narras.

Nam

et

ipse

satis teneo.
lo.

nosti praeceptoris saevitiam.

est.

Omnis

illi

noxia

capitalis

Nee magis
is

parcit

nobis

quam

si

corium

esset

bubulum.

Sy.
lo.

Verum

non aderit

in ludo.

Quern igitur vicarium constituit 1 Sy. Cornelium. Vae nobis. Is vel Orbillio plagolo. Strabum ilium?
sior est.

Sy.

Verum

dicis

et ideo

non raro sum

illius

bracbio

precatus paralysin.

128
To.

LATIN READER

Non

est pium, imprecari praeceptori.

Nobis potius

cavendum, ne incidamus in illius tyranni manus. Sy. Reddamus inter nos vicissim, altero recitante, altero
codicem inspiciente. lo. Pulchre mones.
Sy.
riae.
To.

Fac praesenti
Facile

sis

animo.

Nam
si

metus

officit

memo-

deponerem pavorem,

At

in tanto discrimine quis possit esse securus

Sy.

non adesset periculum. animo 1

capite, sed

Fateor

attamen non agitur de

de parte

diversa.

THE ABBOT AND THE LADY.

(Antronius, Magdalia.)

An. Ma.

Quam hie ego supellectilem An non elegantem

1

video

An. Nescio quam elegantem;

puellae et matronae.

certe

parum decoram

et

Ma.

Quam

ob rem

An. Quia librorum plena sunt omnia. Ma. Tu, tantus natu, turn abbas et
vidisti libros in aedibus

aulicus,

nunquam

heroinarum
scriptos
:

An. Yidi, sed Gallice

Latinos.

hie video Graecos et

Ma. An soli Gallice scripti libri docent sapientiam ? An. Sed decet hoc heroinas, ut habeant quo delectent
otium.

Ma. An solis heroinis licet sapere et suaviter vivere ? non An. Male connectis, sapere et suaviter vivere
:

est muliebre sapere

heroinarum est suaviter vivere.

est

Ma. Nonne omnium

bene vivere

LATIN READER

129

An. Opinor. Ma. Qui potest autem suaviter vivere, qui non vivat bene 1 An. Immo qui potest suaviter vivere, qui vivat bene 1

Ma. Ergo tu probas eos, qui vivunt male, modo suaviter ? An. Arbitror illos bene vivere, qui vivunt suaviter. Ma. Sed
trariis,

ista

suavitas
?

unde

proficiscitur

e rebus ex-

an ex animo

An.

rebus extrariis.
!

subtilem abbatem, sed crassum philosophum Die mini, quibus rebus tu metiris suavitatem 1 An. Somno, conviviis, libertate faciendi quae velis,
pecunia, honoribus.

Ma.

Ma. Verum,

si

istis
?

rebus Deus addiderit sapientiam,

num

vives suaviter

An. Quid appellas sapientiam 1 Ma. Hoc est, si intelligeres hominem non
nisi bonis

esse felicem,

animi

opes, honores,

genus neque feliciorem

reddere neque meliorem. An. ^aleat ista quidem sapientia. Ma. Quid si mini suavius sit legere

bonum
;

auctorem,

quam

tibi venari,

potare, aut ludere aleam

1

non videbor

tibi suaviter

vivere

An. Ego non viverem. Ma. Non quaero, quid

deberet esse suave.

tibi

sit

suavissimum, sed quid

An. Ego nolim meos monachos frequentes esse in libris. Ma. At meus maritus hoc maxime probat. Sed quam ob rem tandem non probas hoc in monachis tuis 1 An. Quoniam experior illos dicto minus audientes
:

responsant ex Petro, ex Paulo.

Ma. Imperas igitur quae pugnant cum Petro et Paulo 1 An. Quid illi doceant, nescio sed tamen non amo
:

130
talem
sapere,

LATIN READER

monachum
quam ego
sapias.

neque velim quenquam meorum plus

possib, si tu des

sapiam.

Ma. Istud

ita vitari

operam, ut

quam

plurimum
An.

Non
Qui

est otium.
sic
?

Ma. An. Ma. An. Ma. An.

Quia non vacat.

Non
Non.

vacat sapere

Quid obstat ?
Prolixae preces, cura rei domesticae, venatus, equi,
ista tibi

cultus aulae.

Ma. Itane

sunt potiora sapientia

si

An. Nobis sic usu venit. Ma. lam illud mini dicito,
tatem
tibi daret,

quis lupiter hanc potes-

ut posses et monachos tuos et te ipsum vertere in quodcunque animal velles, num illos in porcos
verteres, te

ipsum in equum ? An. Nequaquam. Ma. Atqui sic vitares, ne quis plus te uno saperet. An. Mea non magni referret, quod genus animantis

essent monachi,

modo

ipse

essem homo.

Ma. Ad hominem esse censes, qui nee sapiat nee velit sapere ?
An. Mihi
sapio.

Ma. Et

sibi

sapiunt sues.

An. Videre mini sophistria quaepiam. Ma. Non dicam quid tu mihi videaris.
displicet supellex
1

Sed cur haec

An. Quia fusus et colus sunt arma muliebria. Ma. Nonne matron ae est, adrninistrare rem domes ticam,
erudire liberos
?

An. Est

LATIN READER

131

Ma.

An rem
1

tantam existimas administrari posse sine

sapientia

An. Non

arbitror.
libri.

Ma. At hanc sapientiain decent me

HORSEDEALING.
(Aulus, Phaedrus.)

Ph.

Nuper

incidit

mihi

iter,

quum

satis

prolixum, turn

Adeo Hippoplanum, quern dixisses ems generis minime malum; et intercedebat mihi cum nomine nonnihil etiam amicitiae. Narro, mihi rem esse
etiam accelerandum.
seriam
se
sic

mihi

opus esse praestrenuo equo si unquam praebuisset bonum virum, nunc praestaret. Hie pollicetur, sese mecum acturum, ut ageret cum fratre suo carissimo.
;
:

Au. Fortassis et fratri impositurus. Ph. Inducit in stabulum, iubet ut eligam ex omnibus equis

quemcunque

vellem.

Tandem unus

plus ceteris arridebat.

Hie probat iudicium meum, deierans, eum equum frequenter se eum maluisse servare amico a multis expetitum esse
;

singulari,

quam

ignotis addicere.
:

Conventum

est

de pretio

numeratur pecunia praesens

gestiebat equus in egressu
;

conscendo.

Mira

alacritate
:

dixisses feroculum esse

nam

erat obesulus et pulchellus.

horam,
posse.

sensi,

Ubi iam equitassem calcaribus quidem lassum ne plane

sesqui-

impelli

insignes,

Audieram, tales ab illis ali, quos e specie iudicares ceterum laboris impatientissimos. Ego continuo
Captus sum.
Age, par pari referam, ubi rediero

mecum
domum.

Au. Quid hie consilii capiebas ? Ph. Id quod res dabat ; deflexi in
illic

proximum vicum

clam apud quendam mihi notum deposui equum et

132
conduxi alterum

LATIN READER
:

profectus

sum quo destinaram

:

reversus

sum, reddo conductitium equum, reperio meum sophistam, ut erat, obesum et pulchre requietum eo vectus redeo ad

Hippoplanum
repetiero.

rogo ut in stabulo suo alat dies aliquot, donee

Percunctatur, quam commode me gesserit. Ego vero deiero per omnia sacra, me nunquam in vita conscendisse

tergum equi

felicioris

volasse potius

quam

ambulasse,

nee
pilo

tarn longo itinere

unquam

sensisse lassitudinem, nee

factum ob laborem macriorem.

Haec quum

illi

per-

suasissem esse vera, tacitus

secum

cogitabat,

equum
:

ilium

hactenus suspicatus esset. Itaque priusquam abirem, rogabat num mihi venalis esset equus primo negabam ; quodsi incideret iter denuo, non facile fore nan-

alium

esse,

quam

cisci

similem
esset

attamen nihil esse mihi tarn carum, quod

pretio
largo,

non

venale

etiamsi

quis

me ipsum

cuperet emptum. Au. Ne tu pulchre Cretensem agebas cum Cretensi. Non dimittit ne, nisi pronuntiata Ph. Quid multis
1

1 equi indicatura.

Indicavi non paulo pluris,

quam emeram.
:

Digressus ab homine mox suborno, qui mihi partem agat huius fabulae, pulchre instructum atque edoctum is ingressus domum inclamat locatorem ait sibi opus esse insigni
:

equo et laboris egregie

patienti.

Alter ostendit multos, et

pessimum quemque maxime

praedicaveram, non laudat.
ille

praedicat ; solum ilium, quern mihi vendiderat, quoniam existimabat vere talem qualem

At

alter illico rogat,

illi

num

et

venalis esset

nam

locum indicaram.

descripseram equi, et Locator primum obticescere, atque alios

formam

ambitiose praedicare.

Quum iste ceteris utcunque probatis uno de Plane illo, tandem locator apud se semper ageret fefellit me iudicium de illo equo, siquidem hie peregrinus
:

Value.

LATIN READER

133

tandem
reberis.

statim agnovit hunc inter omnes. Quum instaret ille, sed Venalis est, inquit; hie, pretio fortasse deter-

magnum pretium, si rei digIndicavit aliquanto pluris, quam indicaram ipsi, captans et hoc lucri. Tandem convenit de pretio, datur, arrha satis magna, nempe regalis aureus, ne
est,
:

Non

inquit

ille,

nitas respondeat

indica.

qua supicio incideret simulatae emptionis.

equo dari

Emptor

iubet
:

pabulum

se

mox

ait

rediturum, et

abducturum

dat etiam stabulario drachmam.

pactionem esse firmam, sic ocreis et calcaribus armatus redeo ad locatorem; anhelus Adest ille; rogat quid velim. clamo. Illico, inquam, adornetur equus meus nam e vestigio proficiscendum est
:

Ego simul atque cognovi ut rescind! non posset, rursus

ob rem maxime seriam.

aliquot dies

Atqui modo, inquit, mandabas, ut equum tuum. Verum, inquam; sed praeter exspectationem obiectum est negotium, idque reHie ille: eliges gium, quod nullam patitur dilationem.
alerem

ex omnibus, quern voles; tuum habere non potes. Eogo, quam ob rem ? Quoniam venditus est, inquit. Ibi ego
simulata

quod

dicis.

magna perturbatione Prohibeant, inquam, superi Hoc obiecto itinere non vendam eum equum,
:

etiamsi quis

numeret quadruplum.

Incipio rixam, clamo

inquit, his

me perditum. Tandem incaluit et ille. Quid opus,

1

equum, ego vendidi si numero pretium. iurgiis nihil habes quod mecum agas ; sunt in hac urbe leges ad exhibendum equum me non potes compellere. Quum diu
Indicasti
:
:

clamassem, aut

tus numerat' pretium.

viginti sex.
se
:

equum exhiberet, aut emptorem, tandem iraEmeram quindecim aureis, aestimaram

aestimarat triginta duobus.

Ille

Cogitabat apud
reddere.

praestat hoc lucrifacere,

quam equum

Abeo

dolenti similis, ac vix placatus etiam data pecunia. Sic est Habet nullius impositum equum Hippoplano. pretii.

134

LATIN READER

Exspectat ut, qui arrham dedit, veniat numeratum pecuAt nemo venit, nee unquam venturus est. niam.

STORIES.

Maccus quum venisset in civitatem quae dicitur Leydis, ac vellet novus hospes innotescere ioco quopiam
Po.

(nam
quid
siles,

is

erat homini mos) ; ingressus est officinam calcearii

Ille

salutat.

vellet.

cupiens extrudere merces suas, rogat, numMacco coniiciente oculos in ocreas ibi pen-

Annuente Macco, rogat sutor, num vellet ocreas. quaerit aptas tibiis illius; inventas alacriter protulit, et, Ubi iam Maccus esset eleganter ut solent, inducit illi.
ocreatus,

Quam

belle, inquit,

congrueret his ocreis par

cal-

ceorum
annuit.

duplicatis soleis.

Kogatus an

et

calceos vellet,

Keperti sunt, et additi pedibus.

Maccus laudabat

ocreas, laudabat calceos.

Calcearius tacite gaudens, suc-

cinebat

illi laudanti, sperans pretium aequius, posteaquan. emptori tantopere placeret merx. Et iam erat nonnulla Die mihi, inquit, Hie Maccus contracta familiaritas.
:

bona

fide,

nunquamne usu

venit

tibi,

ut,

quern

sic ocreis

ad cursum armasses, quemadmodum nunc armasti me, abierit non numerato pretio? Nunquam, ait ille.
et calceis

Atqui

si

forte,

inquit, veniat usu,

quid tu turn facias

Turn Maccus, Consequar, inquit calcearius, fugientem. Plane serio, inquit alter, Serione ista dicis, an ioco?
loquor
;

et serio facerem.

Experiar, ait Maccus.

calceis praecurro,

tu cursu sequere.

En pro Simulque cum dicto

est,

coniecit se in pedes.

Calcearius e vestigio consecutus

quantum poterat; clamitans, Tenete furem, tenete furem. Ad hanc vocem quum cives undique prosiliissent ex aedibus, hoc commento cohibuit illos Maccus, ne quis manum

LATIN READER
miiceret

135

ridens

ac

vultu
;

placido,

Ne

quis,

inquit, recervisiae.

moretur cursum nostrum

Itaque iam

certamen est de cupa

sese

omnes praebere

certaminis

spectatores.

gere,

finSuspicabantur autem, calcearium dolo clamorem eum Tandem calcearius ut hac occasione anteverteret.

cursu victus, sudans et anhelus

tulit

domum

rediit

Maccus

brabeum.

Ge.

Maccus

iste effugit

quidem calcearium,

at

non

effugit

furem.
Po.
Ge.

Quam

ob rem

Quia furem ferebat secum. Po. Forte turn non erat ad manum pecunia, quam postea
resolvit.

Ge.

Po.

Verum erat actio furti. Ea quidem post intentata

Quid Quid
Qui
attulit
attulit

est.

Sed iam magistrati-

bus aliquot innotuerat Maccus.

Ge.

Maccus 1
1

Po.

rogas

in causa tarn vincibili

Magis

periclitatus est actor

Ge.
sic
1

quam

reus.

Po. Quia gravabat ilium actione calumniae, et intendebat

legem Ehemiam, quae

si

dictat, ut, qui

ferat,

crimen intenderit, quod

laturus erat reus,

probare non possit, poenam

convictus fuisset.

quam

Negabat

se contrectasse

rem alienam
men-

invito domino, sed ultro deferente, nee ullam pretii

tionem
cursus
;

intercessisse.

Se provocasse calcearium ad certamen ilium accepisse conditionem ; nee habere quod

queratur,
Ge.

quum

esset cursu superatus.

Haec actio non multum abest ab umbra asini. 1 Quid tandem 1 Po. Ubi satis risum est, quidam e iudicibus vocavit
1

Vide

p. 61.

136

LATIN READER
cenam,
et

Maccum ad
Simile

numeravit
Daventriae

calceario

pretium.

Erat quiddam puero. lanii, illud, quo regnant piscatores, frigent tempus Quidam adstabat ad fenestram fructuariae, sive Graece
accidit

me

mavultis,

oporapolidis,

feminae

vehementer

obesae,
;

oculis intentis in ea,

quae proposita
:

venum

erant

ilia

ex

more

invitavit, si
ficis
:

quid vellet
ait,

et
?

quum

videret

hominem

intentum

Vis,

ficos

sunt perquam elegantes.

:

Quum

ille

annuisset, rogat quot libras vellet

?

Vis, inquit,
efFudit

quinque

libras

Annuenti,
ilia

tantum ficorum
ille

in

gremium.
cursu,
vidit

Dum

reponit lances,

se subducit,

non

sed placide.

Ubi
:

prodisset acceptura

pecuniam,

emptorem
Ille

abire

insequitur

maiore

voce,
;

quam
tandem
Ibi in

cursu.

dissimulans

pergit quo coepit ire

multis ad feminae

vocem concurrentibus,
:

restitit.
:

emptor negapopuli corona agitur causa risus oboritur bat se emisse, sed quod ultro delatum fuisset accepisse si
:

vellet experiri
Ge.

apud compariturum. Age, narrabo fabulam tuae non admodum dissimilem fortasse, nee inferiorem, nisi quod haec non habet auctorem perinde celebrem atque est Maccus. Pythagoras

iudices, se

totum

mercatum
alii

dividebat

in

tria

hominum
alii

genera:

quorum
: :

prodiissent

ut venderent,
aiebat

ut

esse, genus proinde nee f elix alios non ob aliud venire in forum, quam hos ut spectent quid illic proferatur, aut quid agatur solos esse felices, quod vacui curis gratuita voluptate frue:

emerent

hoc utrumque

sollicitum

rentur.

versari in hoc

Atque ad hunc modum dicebat philosophum mundo, quemadmodum illi versarentur in

mercatu.

Verum

in nostris emporiis

quartum hominum

genus obambulare
otiosi

solet, qui nee emunt, nee vendunt, nee contemplantur, sed observant sollicite, si quid possint

LATIN READER
involare.

137

Atque

in hoc genere reperiimtur

quidam mire
Convivator

dextri

dicas esse

Mercuric favente natos.

dedit fabulam

cum

coronide; ego dabo cum prooemio.

quod nuper accidit Antverpiae. Sacrificus quidam receperat illic mediocrem summam pecuniae, sed Id Batavus quidam animadverterat. Adiit argenteae.
accipite,

Nunc

sacrificum, qui gestabat in zona

dam

salutat civiliter

narrat, sibi

crumenam nummis turgidatum negotium a suis,

pallium sacrum, quae

ut amico cuidam mercaretur

novum

summa
ad
eos,

vestis est sacerdoti

sibi

rem divinam

hac in re commodaret

peragenti. Eogat, tantillum operae, ut secum iret

pallia,

qui vendunt huiusmodi

quo

videlicet

ex

modo

corporis ipsius sumeret maius aut minus ; nam sibi videri staturam ipsius cum illius magnitudine vehementer

congruere.

Hoc

officium,

quum

leve videretur, facile polli-

citus est sacrificus.

Adeunt aedes cuiusdam.

Prolatum
mire con-

est pallium, sacrificus induit, venditor affirm at

gruere.

Batavus
esset

quum nunc
sacrificum,

templatus
causatus

satis

a fronte, nunc a tergo conprobavit pallium ; sed

Ibi venditor,
pallii vitium,

quam par esse. ne non procederet negotium, negat id esse

est,

a fronte brevius

sed

crumenam turgidam

efficere,

ut ea parte offenderet
:

brevitas. Sacrificus deponit crumenam Quid multa 1 denuo contemplantur. Ibi Batavus averso sacrifice crumenam arripit, ac semet in pedes conicit. Sacerdos cursu

Sacriinsequitur ut erat palliatus, et sacrificum venditor. ficus clamat, Tenete furem venditor clamat, Tenete sacri:

ficum

Batavus clamat, Cohibete sacrificum furentem ; et creditum est, quum viderent ilium sic ornatum in publico
:

currere.
effugit.

Itaque

dum

alter alteri in

mora

est,

Batavus

Eu. Ludovicus, Galliarum rex, eius nominis undecimus,

138

LATIN READER
rebus domi turbatis peregrinaretur apud Burgun-

quum

diones, occasione venationis nactus est familiaritatem

cum

Conone quodam homine

sinceri.

rustico,

sed animi

simplicis ac

Nam hoc genus hominibus delectantur monarchae. huius aedes frequenter diverterat rex ex venatu ; et, ut plebeiis rebus nonnunquam delectantur magni principes,
Ad
apud eum magna cum voluptate vescebatur rapis. ubi Ludovicus restitutus iam rerum potiretur apud
submonuit Cononem uxor, ut regem veteris
monefaceret;
adiret ilium,
et

Mox
Gallos,

hospitii

comilli

rapas aliquot insignes

est

dono

afferret.
:

Tergiversatus

talia officia. operam principes enim non Sed vicit uxor. Deligit Conon rapas aliquot insignes; Verum ipse per viam captus illecebra accingitur itineri.
cibi,

Conon, meminisse

se

lusurum

paulatim devoravit omnes, una dumtaxat excepta

in-

signiter

magna.

Ubi Conon

prorepsisset in aulam,

qua rex
Ille

erat iturus, statim agnitus est a rege, et accersitus.

magna cum
critate

alacritate detulit

munus

rex maiore

cum

ala-

accepit,

mandans cuidam
ea,

e proximis, ut diligenter

Cononem quae haberet carissima. iubet secum prandere a prandio egit Cononi gratias ; et cupienti repetere rus suum iussit pro rapa numerari mille
reponeretur inter
:

coronatos aureos.
regis

Huius

rei

fama quum, ut

fit,

per omnes

famulos esset

pervagata,

quidam ex

aulicis

dono

dedit regi

equum non

inelegantem.

Rex

intellegens, ilium,

provocatum benignitate quam praestiterat Cononi, captare praedam, vultu maiorem in modum alacri accepit munus, et
convocatis primoribus consultare coepit, quo
saret

munere pen-

tamque pretiosum. Interim, qui donarat equum, spes opimas animo concipiebat, sic cogiSi sic pensavit rapam donatam a rustico, quanto tans
:

equum

tarn bellum,

munificentius

pensaturus est

equum talem oblatum ab

LATIN READER
aulico
2

139
consultant! alius
esset captator
illi
\

Quum
:

regi veluti de re

magna

aliud respond ere t, diuque

vana spe lactatus

dixit

tandem rex
et accersito
afferret
id,

Yenit, inquit, in

mentem, quod

donem

ex

(simulque locum Adfertur rapa obvolutum. diligenter design at) manu donat sua ut rex erat aulico, addens, earn, obvoluta,

quod

proceribus quopiam, reperiret in cubiculo

in aurem,

ut

serico

sibi videri

bene pensatum equum praemio, quod

Digressus aulicus
reperit

sibi constitollit

tisset

mille coronatis.

dum

lin-

teum,

pro
ille

thesauro

rapam iam subaridam.

omnibus.

Ita

captator

captus, risui fuit

EARLY EISING.
(Nephalius, Philypnus.)

Ph.

Altum dormiebam.

Ne. Quid aisl

sol

Atqui iam praeterierat octava, quum hoc mense surgat ante quartam. Ph. Per me quidem soli liberum est vel media nocte
Ne.

surgere,

modo mihi liceat ad satietatem usque dormire. Verum istuc utrum casu accidit, an consuetudo est 1

Ph. Consuetudo prorsus. Ne. Atqui rei non bonae consuetudo pessima est. Ph. Immo nullus est somnus suavior, quam post ex-

ortum solem. Ne. Qua tandem hora

soles

lectum relinquere

Ph. Inter quartam et nonam. Ne. Satis amplum spatium vix tot horis comuntur Sed unde veiiisti in istam consuetudinem ? reginae.
:

Ph. Quia solemus convivia, lusus et iocos in multam

prof err e noctem ; id dispendii matutino somno pensamus. Ne. Vix unquam vidi hominem te perditius prodigum.

140

LATIN HP]ADER

Ph. Mini parsimonia videtur magis, quam profusio. Interim nee candelas absumo, nee vestes detero. Ne. Praepostera sane parsimonia, servare vitrum, ut per-

das gemmas.

Aliter

sapit

ille

philosophus, qui rogatus,

quid esset pretiosissimum, respondit,

Tempus.

Porro

quum

constet, diluculum esse totius diei partem optimam, tu quod

in re pretiosissima pretiosissimum est, gaudes perdere.

Ph.
Ne.

An

hoc

Imo

perit, quod datur corpusculo 1 detrahitur corpusculo, quod turn suavissime

maximeque vegetatur, quum tempestivo modersomno reficitur, et matutina vigilia corroboratur. atoque Ph. Sed dulce est dormire.
afficitur,

Ne. Quid esse potest dulce nihil sentienti 1 Ph. Hoc ipsum dulce est, nihil sentire molestiae.
Ne. Atqui isto nomine f eliciores sunt, qui dormiunt in
pulcris.
se-

Nam dormienti nonnunquam insomnia molesta sunt.

Eecte

Ph. Aiunt, eo somno maxime saginari corpus. Ne. Ista glirium sagina est, non hominum.
:

saginantur animalia quae parantur epulis homini quorsum attinet accersere obesitatem, nisi ut graviore sarcina onustus incedaf? Die mini, si famulum haberes, utrum

obesum

malles,

an vegetum et ad omnia munia habilem

officiis

Ph. Atqui non sum famulus. Ne. Mihi sat est, quod ministrum

aptum

malles,

quam bene
Ne.

saginatum. Ph. Plane mallem.

At

Plato dixit,

corpus nihil aliud esse

Tu

certe fateberis,

animum hominis hominem esse, quam domicilium aut instrumentum. opinor, animum esse principalem ho-

minis portionem, corpus animi ministrum. Ph. Esto, si vis.

Ne.

Quum

tibi nolles

ministrum abdomine tardum, sed

LATIN READER

141

agilem malles et alacrem, cur animo paras ministrum igna-

vum

et

obesum

Ph. Yincor veris.

Ne.

lam

aliud

praestat corpori, ita

ut animus longe dispendium accipe fateris, opes animi longe praecellere

:

bona

corporis.
dicis.

Ph. Probabile

Ne. Sed inter animi bona primas tenet sapientia. 1 Ph. Fateor.
Ne.

Ad

diluculum,
affert

quum

hanc parandam nulla diei pars utilior, quam sol novus exoriens vigorem et adacritatem

rebus omnibus, discutitque nebulas quae mentis domicilium solent obnubilare. Ph. Ne.

Non

repugno.
supputa,
illis

Nunc mihi

parare possis quattuor

perdis.

horis,

quantum eruditionis tibi quas somno intempestivo

Ph. Profecto multum. Ne. Expertus

sum, in

studiis

plus
;

effici

una

hora

matutina,

quam

tribus pomeridianis

idque nullo corporis

detrimento.

Ph. Audivi.
Ne. Deinde illud reputa,
in
si

singulorum dierum iacturam

summam

conferas, quantus sit futurus cumulus.

Ph. Ingens profecto. Ne. Qui gemmas et

habetur,
et

aurum temere

profundit, prodigus

qui perdit, Ph. Sic apparet,

1

tutorem accipit; haec bona tanto pretiosiora nonne multo turpius prodigus est 1
si

rem

recta ratione perpendimus.

est praecellere.

Supple paries.

Primas partes, hoc

NOTES TO INTKODTJCTOKY STOEIES.

6.
8.

Invasion of

Rome by

the Gauls,

B.C. 390.

Pyrrhus, B.C. 280. Regulus, B.C. 255. tanti " of such great value."
;

12.

13.

obtinuit
14.

' '

' '

prevailed.

death of Pompey, B.C. 48. 15. death of Caesar, B.C. 44.

16.

battle of Actium, B.C. 31.

23. uti

nimis exilia

"for being too slight/'

NOTES TO LATIN STOEIES.

7.

capitis
"
to
.

damnaverunt
"
.
.

"condemned
.

to

death;"

cp. 130, voti,

12.

cum

pay his vow. turn; "not only

sibi insidiari "
;

but also."
friends, were

quosdam
31.

"that some, who were

plotting against him.

34.

gladiatorium munus ; a show of gladiators given to the people by Roman magistrates in gratitude for their election. Roman names praenomen, e.g. Lucius ; nomen (of the gens), e.g. Cornelius cognomen, e.g. Asina and sometimes agnomen, e.g.
:

Macedonicus.
36.

HS.=IL, and S.=semis

sestertii

HS. = sestertius, about 2d. 1000 (|) about 8. When such numeral adverbs as di(enties are used, centena millia is to be supplied.
:

= sestertium,

A gladiator received a "rudis" (a staff) on his rude donatus, "honourably discharged." from discindo. 50. discidissent
46.

rude donate.
discharge
;

52.

Thesmophoria

festival of

Demeter

at Athens.

NOTES
63.

143

Helotes

see 90.
.

67.
67.

tempus dare non

.

dubitarit

quo; "time in which." "he did not hesitate

;

to give
;

"
;

(1)

dubito =

"

I hesitate," is

usually followed by

inf.

but

(2)

non dubito

quin = I do not doubt that.

69. 80.

facto

perf. part, pass., abl.

Sunt qui

; (1) with subj., in a general indefinite sense ; (2) with Sunt qui non habeant, ind., of particular definite persons. est qui non curat habere. Hor., Ep. ii, 2, 182.

85.

Circus Maximus, built by Tarquinius Priscus between the Aventine and Palatine hills it was the scene of all sorts of
;

public spectacles. 90. There were three classes in Lacedaemonia

(1)

the Spartans,

living in Sparta ; (2) Perioeci, who were free, but had no share in the government ; (3) Helots, serfs, bound to the soil.
99.

nummorum
480.

i.e.

sestertii, v.

note on 36.
B.C.

112. Battle of Salamis,

where Xerxes was defeated by the Greeks,

117.

instruct the actors in their parts, and hence to produce a play on the stage. " " an action having been set on foot (by call119. lite contestata

fabulam docuisset

ing witnesses).
121. sestertiorum.

See note on 36.

bello

The war between Pompey and Julius Caesar was continued between Antony and Octavian, and concluded in B.C.
civili.

31 by the battle of Actium.

128. Battle of Salamis (v. 112), B.C. 480.
130.
132.

sententia cognita ; abl. abs. voti, cp. 7. ut scirent se facturum ; "that he would manage that they " should know.
;

133.
140.

non dubitavit Harmodius and

;

v. 67.

Aristogiton murdered Hipparchus, son of Pisistratus; the other son, Hippias, was banished from Athens, B.O. 510.
great eruption of Vesuvius took place A.D. 79. modo ''like a torrent."
;

144.

The

torrentis
167.

a triumviris

Octavian, Antony, Lepidus were appointed to

regulate public affairs, B.C. 43.

144
173.
. .

NOTES
" when it was clear to Sexto ubi Sextus." patuit ; Tarquinius and his son Sextus were banished from Rome B.C. 509. invidia opportunos "easy victims owing to their unpopularity. "
. ;

174. 175.

quintu; "why not?"

capture of Syracuse

by Marcellus,
It

B.C. 212.

176. retiarius, mirmillo.

was very common to

set a gladiator

with
a

net

trident to fight against another Gallic helmet having a fish as crest.

(rete)

and

armed with

184. Alaric, king of the Goths, took

194. centies

Rome

A.D. 410.

sestertium

sc.

centena millia = 10,000,000 sesterces,

80,000.
198. eius

fama tantum
;

sibi cogniti

"of him known

to

him only

by report."
199.

extremum

for the last time.

. . .

200. 204.
209.

i.e. pitfalls and other ea quae in terra Battle of Lake Trasimene, B.C. 217,
;

obstacles.

211. intentis
river

Hannibal crossed the Alps B.C. 218. omnibus " while all were
;

turning attention to the

212. 213. 214.

and the hope "... cautum " care was taken that
;

"
. . .

septunces auri
domestici
with an
belli

septunx = ^

of libra, 7 ounces.

noncapit; "cannot endure."

;

215.

prohibebant ingredi
inf.

depend on causa. prohibeo and veto are usually constructed

;

224.

nostros praesidia deducturos withdraw our troops."

;

"that we (the Romans) would

matris agrees with
it.

225. Terrai

the early form of terrae

;

puemm
228.

contracted for puerorum.

pulsa; "blown." traducat " bring me

;

to a quiet life."
.

229. suo,

deinde
;

omnium
i.e.
;

equis

suo, sc. equo.

ea disiecta
232.

the phalanx.
" " which he gave to serve against wild beasts.

quod dedlt ille Tune mini vita

foret.

" If

had

lived then."

VOCABULARY
N.B.
a, ab, abs, prep,

This does not apply

to the

Appendix.

accurate, adv. carefully from, ly accurro, ere, curri, cursum, v. run to abdo, ere, idi, itum, v. hide abduco, ere, xi, ctum, v. lead away accuse, are, avi, atum, v. accuse abeo, ire, ivi (ii), itum, v. go away acer, cris, ere, adj. (1) sharp, (2) aberro, are, avi, atum, v. wander fierce, (3) eager

away
abicio,
ere, ieci,

acerbitas,
iectum, v. throw

atis,

f.

bitterness
bitter

away
abigo,
ere, egi, actum, v. drive away abripio, ere,ui, eptum, v. drag away abscedo, ere, essi, essum, v. depart abscido, ere, Idi, isum, v. cut off abscondo, ere, idi, itum, v. hide

acerbus, acervus,

a,
i,

um, adj. m. heap

acetum,
acies,
battle
ei,

i,
f.

n. vinegar
(1) point,

(2) line of

ere, sivi, situm, v. gain acriter, adv. keenly

acquire,

absolve, ere, vi, uturn, v. (1) free acutus, a, um, adj. sharp ad, prep, to, near from, (2) acquit absorbeo, ere, bui, ptum, v. swallow adaequo, are, avi, atum,

v.

make

up

equal, be equal

abstergeo, ere, rsi, rsum, v. wipe off addico, ere, xi, ctum, v. assign to addo, ere, idi, itum, v. add abstinentia, ae, f. abstinence abstineo, ere, ui, entum, v. abstain adduce, ere, xi, ctum, v. draw to adedo, ere, edi, esum, v. eat up from absum, esse, fui, v. be absent adeo, adv. so Jar absumo, ere, mpsi, mptum, v. con- adeo, ire, ivi (ii), itum, v. go to sume adhaereo, ere, si, sum, v. stick to absurdus, a, um, adj. absurd, adhibeo, ere, ui, itum, v. (1) apply, foolish (2) employ

abunde, adv. fully ac, conj. and

accedo,
accelero,
ere,
essi,

adhuc, adv.
adicio, ere,

hitherto

ieci,

iectum,

v. (1)

throw

essum,

v.

(1)

to, (2)

add
ere,

approach, (2) be added

are, avi,

adimo,

emi,

emptum,

v. take

atum, v. hasten away accendo, ere, di, sum, v. set on fire adipiscor, i, eptus, v. reach to, get v. accido, ere, idi, aditus, us, m. approach happen accio, ire, ivi, itum, v. fetch adiudico, are, avi, atum, v. adjudge v. receive accipio, ere, epi, eptum, adiungo, ere, xi, ctum, v. join to acclamo, are avi, atum v. shout at adiutor, oris, m. helper accola, ae, c. dweller adiutrix, icis, f. helper

146

LATIN READER
aestas,
atis,
f.

adiuvo, are, uvi, utum, v. help administro, are,avi, a turn, v. manage admiratio, onis, f. wonder admiror, ari, atus, v. wonder at, admire admitto, ere, si, ssum, v. (1) admit (2) commit, (3) apply
;,

summer

aestimo, are, avi, atum, v. reckon aestuo, are, avi, atum, v. (1) boil,
(2) be

warm

aetas, atis, f. age aether, eris, m. upper air aevum, i, n. length of time
affabilis, e, adj. polite affero, afferre, atttili, allatum,
v.

admodum, adv. very admoneo, ere, ui, itum, v.

admoveo,

warn

ere, vi, turn, v. bring to

bring

to

adolescens, entis, m. young man afficio, ere, eci, ectum, v. treat, adolescentulus, i, m. dim. very affect; e.g. cruciatuafficere, torture affirmo, are, avi, atum, v. asseverate young man adorior, iri, ortus, v. attack affligo, ere, xi, ctum, v. (1) dash down, (2) damage adoro, are, avi, atum, v. worship adsto, are, stiti, v. stand by ager, agri, m. land adsum, esse, fui, v. be present agger, eris, m. mound, earthwork adulor, ari, atus, v. flatter aggredior, i, gressus, v. (1) go to, adumbro, are, avi, atum, v. sketch (2) attack adveho, ere, xi, ctum, v. carry to agitator, oris, m. driver advenio, ire, ni, ntum, v. come to agito, are, avi, atum, v. (1) drive, advento, are, avi, atum, v. approach (2) discuss agmen, inis, u. band, army marching adventus, us, m. coming m. agnosco, ere, ovi, itum, v. recognise adversarius, i, enemy adversum, (or us), prep, against ago, ere, egi,actum,v.(l) drive, lead, adversus, a, um, adj. opposite to (2} do, (^} deal with, (4) pay adverto, ere, ti, sum, v. turn to agrestis, e, adj. of the country, wild advesperascit, ere, v. evening comes agricola, ae, m. husbandman advoco, are, avi, atum, v. summon aio, aiebam, v. say aedes, is, f. (1) sing, temple, (2) pi. ala, ae, f. wing
alacer, eris, ere, adj. brisk alacritas, atis, f. briskness albus, a, um, adj. white aedilis, is, m. aedile, magistrate in alea, ae. f. gambling alias, adv. at another time charge of roads, buildings, etc. alicunde, adv. from some place aeger, ra, rum, adj. sick alienus, a, um, adj. of others; with aegre, adv. with difficulty
n. building aedifico, are, avi, atum, v. build

house

aediflcium,

i,

aegroto, are, avi, atum, v. be sick aes, debt aeneus, a, um, adj. of copper alioquin, adv. otherwise aequalis, e, adj. (1) equal, (2) of aliquamdiu, adv. for some time the same age aliquantum, aliquanto, adv. some what aequaliter, adv. equally as adv. aliquis, aliquid, pron. some aeque, just aequo, are, avi,'atum,v. make equal aliquot, adj. some aequor, oris, n. (1) marble, (2) sea aliunde, adv. from another place alms, a, ud, adj. other aequus, a, um, adj. equal, just
aer, aeris,

m. air
i,

aerarium,

treasury aes, aeris, n. copper, bronze

n.

allabor, i, lapsus, v. glide to allevo, are, avi, atum, v. (1) up, (2) lighten

lift

VOCABULARY
alligo, are, avi, attim, v.
tie to

147

alloquor, i, locutus, v. address alludo, ere, si, sum, v. dash upon alnus, i, f. (1) alder, (2) ship alo, ere, alui, altum, v. rear alter, era, erum, adj. the other (oftwo} altitude, inis, f. height, depth
altus,
a, urn, adj.

annuo, ere, ui,utum,v. nod to,consent annus, i, m. year annuus, a, um, adj. yearly ante, adv. and prep, before
antea, adv. before

antepono,
before

ere, sui,

situm, v. place

alvearium, i, n. alveus, i, m. (1) of a ship

ambages,
riddle

is,

ambiguus, a, ambo, ae, o, num. both ambulo, are, avi, atum,

amentia,
amicitia,
ae, ae,
f.
f.

antidotum, i, n. antidote antiquus, a, um, adj. old, former river-bed, (2) hold antistes, stitis, m. high-priest anulus, i, m. ring f. (1) winding, (2) anus, us, f. old woman anxius, a, um, adj. anxious aper, pri, m. boar um, adj. doubtful
high, deep
bee-hive
v.

walk

aperio, ire, erui, ertum, aperte, adv. openly

apis,
is,
f.

v.

open

'madness

bee

friendship

amictus, us, m. garment amicus, a, um, adj. friend

amitto,
ere,
is, si,

apparatus, us, m. equipment appareo, ere, ui, itum, v. be clear apparo, are, avi, atum, v.make ready
appello,
drive to
ere,

ssum,

v. lose

puli,

pulsum,

v.

m. river amo, are, avi, atum, v. love amoenitas, atis, f. charm amoenus, a, um, adj. pleasant amolior, iri, itus, v. remove amoveo, ere, movi,motum,v. remove amphora, ae. f. jar amplector, i, xus, v. embrace amplius, adv. more amplus, a, um, adj. large

amnis,

appello,

appeto,
to,

are, avi, atum, v. call ere, ivi (ii), itum, v. (1)

go

(2) assail, (3) long for applico, are, ui, itum, v. (1) fasten,
(2)

apply
ere, sui,

appono,
apporto,

situm,
table

v.

(1)

put
to

near, (2)

put on

are, avi,

atum,

v.

bring

an, conj. in alternative question, or anceps, ipitis, adj. doubtful approach ancilla, ae, f. maid-servant apricus, a, um, adj. sunny ancora, ae, f. anchor apto, are, avi, atum, v. Jit aptus, a, um, adj.^ anfractus, us, m. curve ango, ere, xi, ctum, v. vex apud, prep, near, in presence of angustia, ae, f. narrow place aqua, ae, f. water angustus, a, um, adj. narrow aquatio, onis, f. getting water anhelitus, iis, m. panting aquila, ae, f. eagle anhelo, are, avi, atum, v. pant aquilo, onis, m. north wind

apprehendo, ere, di, sum, v. seize appropinquo, are, avi, atum, v.

anima, ae, f. (1) breath, (2) life animadverto, ere, ti, sum, v.

ara, ae,
(1)

f.

altar
i,

aratrum,

n.

plough

consider, (2) punish (mwith ace.) animal, alis, n. animal

arbiter, ri, m. judge arbitror, ari, atus, v. think

animatus, a, um, adj. minded animus, i, m. (\}mind, (^purpose,

(3)

courage
are, avi,

annavigo,

atum,

v. sail to

arbor, oris, f. tree area, ae, f. chest arcesso, ere, ivi, itum, arcus, us, m. bow

v.

fetch

148
ardeo, ere, arduus, a,
area, ae, f. ing floor
si,

LATIN READER
sum,
v.

urn, adj. steep (1) open space, (2) thresh-

ere, evi, etum,v. accustom assulto, are, avi, atum, v. jump at assurgo, .ere, surrexi, surrectum,

assuesco,

v. rise

up

arena, ae, f. (1) sand, (2) scene of ast, conj. but combat astrologus, i, m. astrologer arenosus, a, um, adj. sandy astutus, a, um, adj. clever argenteus, a, um, adj. of silver at, conj. but argentum, i, n. silver ater, ra, rum, adj. black argumentum, i, n. proof athleta, ae, m. athlete arguo, ere, ui, utum, v. (1) prove, atque, conj. and atrium, ii, n. hall (2) convict atrociter, adv. fiercely aridus, a, um, adj. dry
aries,
etis,

m. ram
tools

atrox,

ocis, adj. flerce

arma, orum, n. (1) arms, (2) armatus, a, um, adj. armed

attamen,

attendo, ere
attero, ere,

armentum,
armiger,

i,

n. cattle

conj. nevertheless endi, entum, strain, (2) direct

trivi,

v.

(1)

era, erum, adj. (1) armed, (2) subst. m. armour-bearer ere, arrepo, psi, ptum, v. steal to

tritum,

v. (1)

rub

against, (2)

weaken

arrideo,

ere,

arripio, ere, ars, artis, f. skill, art artifex, icis, m. artist, craftsman

attingo, ere, tigi, tactum, v. reach sum, v. smile on attribuo, ere, ui, utum, v. bestow ripui, reptum, v. seize auceps, cupis, m. birdcatcher
si,

artus, a, um, adj. narrow, tight artus, uum, m. limbs

auctio, onis, f. auction auctor, oris, m. (1) author, (2) leader auctoritas, atis, f. authority

arundo,

inis,
i,

f.

reed

audacia, ae, f. boldness audacter, adv. boldly

arvum,
arx,

n.
f.

land
stronghold

arcis,

audax, audeo,

audio, ascendo, ere, di, sum, v. go up ascensus, us, m. ascent auditor, oris, m. listener ascribe, ere, psi, ptum, v. (1) attri- aufero, ferre, abstuli, ablatum,
bute, (2) enrol

acis, adj. bold ere, ausus, v. dare ire, ivi, itum, v. hear

v.

carry
little

away
ere, fugi, v. flee

asellus, i, m. dim. donkey asina, ae, f. she-ass m. ass-driver asinarius, i, asinus, i, m. ass

aufugio,

away

m. augur augurium, ii, n. augury

augur,
aula,

uris,
f.

ae,

court, hall

aspectus, us, m. asper, era, erum,

sight
adj.

aureus,
rough
auriga,
auris,

adj. golden aurifer, era, erum, adj. gold-bearing

a,

um,

aspicio, ere, exi, ectum, v. look at aspis, idis, f. viper asporto, are,avi, atum,v. carry away

ae,

m. charioteer
ear

is, f.

aurora,

aurum, assentator, oris, m. flatterer ausculto, assentio, ire, si, sum, v. agree to assevero, are, avi, atum, v. assert ausum, i,
strongly

ae, f. i, n. gold

dawn
v. listen

are, avi,

n.

atum, daring deed

autem,

conj. but

assiduus, a, um, adj. perpetual auxilium, ii, n. help assigno, are, avi, atum, v. mark out avaritia, ae, f. greediness assimulo, are, avi, atum, v. pretend avarus, a, um, adj. greedy

VOCABULARY
aveo, ere, v. be joyful aveho, ere, exi, ectum, v. carry off averto, ere, ti, siim, v. turn away avide, adv. eagerly avidus, a, um, adj. eager
avis,
is, f.

149

calamitosus, a, um, adj. miserable calathus (or iscus), i, m. basket

calcar, aris, n. spur calceo, are, avi, atum, v. shoe calceus, i, m. shoe calefacio, ere, feci, factum,

bird

v.

um. adj. ancestral avunculus, i, m. uncle avus, i, m. ancestor axis, is, m. (1) axle, (2) sky
avitus,
a,

make warm calidus, a, um,

adj.

warm

baculum,
barba, ae, barbarus,
(2)

i,
f.

n. stick

beard

caliga, ae, f. boot caligo, inis, f. mist, darkness callidus, a, um, adj. cunning calor, oris, m. heat calvus, a, um, adj. bald
calx, calcis,
f.

a,

um,

adj. (1) foreign,

heel

wild
n.
f.

bello, are, avi, atum, v.

bellum, i, belua, ae,

war
beast

camelus, i, m. camel make war campester, tris, tre, adj. of the plain campus, i, m. plain
candela,
ae,
f.

candle

bene, adv. well beneficium, ii, n. kindness benevolentia, ae, f. good-feeling benevolus, a, um, adj. kind
beo,
are, avi,

candens, entis, adj. shining candidus, a, um, adj. (1) white,

(2)

shining
a,
is,

atum,

v. bless

bestia, ae, f. beast bibo, ere, bibi, v. drink bigae, arum, f. two-horse chariot bini, ae, a, num. two each
bis,

num.

twice
i, n. flattery flattery

blande, adv. soothingly

um, adj. of the dog m. dog cano, ere, cecini, cantum, v. sing canto, are, avi, atum, v. sing cantus, us, m. song canus, a, um, adj. hoary capax, acis, adj. spacious capesso, ere, ivi, itum, v. take in
caninus,
canis,

blandimentum,
blanditia,
ae,
i.

hand
capillus, i, m. hair capio, ere, cepi, captum, v. take capitalis, e, adj. affecting life

blandus, a, um, adj. soothing bonus, a, um, adj. good bos, bovis, c. ox, cow

capra,

ae,

f.

she-goat
f.

brachium,
brevis,
e,

ii,

n.

arm

captio, onis,

puzzle

adj. short
i,

bubulcus,

bustum,

i,

m. ploughman n. tomb

cacumen,

inis, n. top

captivus, i, captive capto, are, avi, atum, v. catch caput, itis, n. (1) head, (2) life career, eris, n. prison careo, ere, ui, itum, v. be without
inis, n. song caro, earn is, f. flesh carpo, ere, psi, ptum, v. pluck carrus, i, m. waggon car us, a, um, adj. dear caseus, i, m. cheese castellum, i, n. fort

m.

cadaver, eris, n. corpse cado, ere, cecidi, casum, v.fall caduceus, i, m. herald's staff caecus, a, um, adj. blind caedes, is, f. slaughter caedo, ere, cecidi, caesum,v. (1) cut,
(2) kill

carmen,

caelum,

i,

n. heaven
atis,
f.

calamitas,

misfortune

castrum, camp

i,

n. (1) sing, fort, (2) pi.

150

LATIN READER
circum, prep, and adv. round circumdo, dare, dedi, datum, v. put round circumeo, ire, ivi, circuitum, v. go round circumfero, ferre, tuli, latum, v. carry round circumfundo, ere, fudi, fusum, v. pour round circumiaceo, ere, ui, v. lie round circumsedeo, ere, edi, essuin, v. sit round circumspicio, ere, exi, ectum, v. look round circumsto, are, steti, v. stand round circus, i, m. (1) circle, (2) race-course citatus, a, um, adj. rapid
cito, adv. quickly citro, adv. hither
civilis,
e,

casus, us, m. chance, disaster catena, ae, f. chain caterva, ae, f. band catulus, i, m. puppy cauda, ae, f. tail caupo, onis, m. inn-keeper causa, ae, f. (1) cause, reason, (2) case caveo, ere, cavi, cautum, v. beware, shun
cavillatio, onis, f. banter cavillator, oris, m. one who banters caviller, ari, atus, v. banter cedo, ere, cessi, cessum, v. (1) go away, (2) yield

celeber, bris, bre, adj.

(2)

(1) populous,
v.

famous
are,

celebro,

avi,

atum,

(l)fre-

quent, (2) celebrate celer, eris, e, adj. swift celeritas, atis, f. swiftness celeriter, adv. swiftly celo, are, avi, atuin, v. conceal

adj.

pertaining

to,

be-

fitting

citizen, civil

cena, ae, f. supper ceno, are, avi, atum, v. sup censeo, ere, ui, censum,
reckon, (2) think, (3) vote

civis,
v.

is, c.

citizen
f.

civitas, atis,
(1)

(1) citizenship, (2)

state

centies, num. hundred times

clades, is, f. disaster clam, adv. secretly

centum, num. hundred

cera,
ae, tablets
f.

(1) sing,

wax,

(2) pi.

cerno,

ere, crevi,

cretum,

v. see

certamen, inis, n. contest certiorem facio, v. inform

certo, certe, adv. assuredly certo, are, avi, atum, v. strive certus, a, um, adj. certain, fixed cervix, icis, f. neck

clamo, are, avi, atum, v. shout clamor, oris, m. shout clarus, a, um, adj. bright, clear classiarius, i, m. marine classicum, i, n. trumpet
classis,
is,

f. fleet

claudo, ere, si, sum, v. shut claudus, a, um, adj. lame

cervus,

i,

m. stag
(1)
loiter,

cesso, are, avi, atum, v.

(2) cease

claustrum, i, n. barrier clementer, adv. kindly clipeus, i, m. shield clivus, i, m. slope coccinus, a, um, adj. scarlet

ceterus, a, um, adj. the rest cibus, i, m. food cicada, ae, f. tree-cricket cilium, ii, n. eyelid cinis, eris, m. ashes cingo, ere, nxi, nctum, v. surround

coenum,
coepi,

i,

n.

mud

begin coerceo, ere, ui, itum, v. restrain

us, m. meeting cogitatio, onis, f. thinking cogito, are, avi, atum, v. think

isse, v.

coetus,

cognatus,
circulus,
i,

a,

um,
inis,

cognomen,
in. circle

adj. related n. surname

v.

n.

on 34

VOCABULARY
itum, v. learn coactum, v. (1) collect, (2) compel cohaereo, ere, si, sum, v. stick to cohors, rtis, f. company, about 300

151
are,
v.

cognosce, cogo, ere,

ere, ovi,

compare,

coegi,

avi, atum, compare comparo, are, avi, atum, v.

(1)

unite, (2)

(1) get
v.

ready, (2) procure

compello,

ere,

puli,

pulsum,

men
cohortatio, onis, f. encouragement cohortor, ari, atus, v. encourage

(1) collect, (2)

force

comperio, ire, i, turn, v. find compes, edis, f. fetter complector, i, exus, v. embrace collabeflo, fieri, factus, v. totter collaudo, are, avi, atum, v. praise compleo, ere, evi, etum, v. Jill up complexus, us, m. embracing collega, ae, m. colleague colligo, are, avi, atum,v. tie together complures, ium, adj. several
colligo, ere, egi, ectum, v. collect
collis,
is,

compono,
arrange

ere, ,(2)

m.

hill avi,

sui, situm, v. (1) compose, (3) settle

colloco,

are,

atum,

v.

(1)

station, (2) give in marriage colloquium, ii, n. conversation

compotor, panion

oris,

m. drinking comdi,

comprehendo, ere,

sum,

v. seize

colloquor, i, locutus, v. talk together concede, ere, essi, essum, v. (1) give up, grant, yield, (2) withdraw collum, i, n. neck colo, ere, ui, cultum, v. (1) culti- concerpo, ere, ptus, v. pluck concido, ere, idi, v. fall vate, (2) worship concldo, ere, idi, isum, v. cut up color, oris, m. colour concilio, are, avi, atum, v. (1) win columna, ae, f. column over, (2) arrange coma, ae, f. (1) hair, (2) foliage concilium, ii, n. council combibo, ere, bibi, v. drink up comedo, ere, edi, esum, v. devour concipio, ere, cepi, ceptum, v. re-

comes, itis, c. companion cominus, adv. hand to hand

ceive, feel

concito,
v.

are, avi,

commemoro,
recall

are,

avi,

atum,

conclamo,
together

are, avi,

atum, v. rouse atum, v. shout

commendo,
entrust, (2)

are,

avi,

atum,

v. '(1)

recommend commilito, onis, m. fellow -soldier commisceo, ere, scui, xtum, v.

mingle

conclave, concludo, concurro,

is,

n. hall

ere, si, Bum, v. confine,

ere,

end
v.

curri,

cursum,

run together concursus, us, m. assembly

concutio,

committo,

ere,

si,

ssum,

v.

(1)

unite, (2) commit, (3) entrust commodus, a, urn, adj. suitable

condemno, demn
v.

ere, cussi,cussum,v. shake are, avi, atum, v. conf.

commoveo,
communico,
impart

ere,

movi, motum,
avi,

(\).remove, (2) disturb, (3) stir

are,

up
v.

condicio, onis, terms

(1) situation, (2)

atum,

condono,

are,

avi,
xi,

atum, ctum,

v.
v.

(1)
(1)

give, (2) forgive

e,

communis,
general

adj.

shared

together,

conduce,
confercio,

ere,

collect, (2)

hire

commuto,
como, como,
(2)

are, avi,

are, avi,
ere, psi,

atum, v. alter atum, v. be hairy ptum,v. (1} arrange,

Ire,

fertum, v. stuff full,

press together

confero,
(1)

adorn
i,

comoedus,

m. comedian

ferre, tuli, collatum, v. bring together, (2) betake, (3) compare, (4) bestow

152

LATIN READER
consisto,
v.

confestim, adv. at once conficio, ere, eci, ectum,

confido, configo,

ere,

stiti,

stitum, v. (1)

(1)

stand, (2) be posted, (3) consist of

finish, (2) get together, (3) destroy ere, fisus, v. trust to

ere, xi,

xuin,v. (1) fix tight,

avi,

(2) pierce

conflrmo,

are,

atum,

v.

strengthen confiteor, eri, fessus, v. confess confligo, ere, xi, ctiim, v. struggle

consocio, are, avi, atum, v. unite conspectus, us, m. sight conspergo, ere, si, sum, v. sprinkle conspicio, ere, exi, ectum, v. behold conspicor, ari, atus, v. catch sight of constantia, ae, f. firmness constituo, ere, ui,utum,v. (1) place,
(2) halt, (3) settle,

determine

statum, v. (1) stand firm, (2) cost; (3) constat, stab it is agreed conformo, are, avi, atum, v. fashion constringo, ere, nxi, ictum, v. tie

confluo, ere, xi, v. flow together confodio, ere, di, ssum, (1) dig,

consto,

are,

stiti,

(2)

confugio,

ere, fugi, v. flee to

tight
v.
v.

confundo, ere, fudi, fusum, pour together, confuse congero, ere, gessi, gestum,
congredior,
i,

construe,
together

ere,

xi,

ctum,
etum,

v.

put
be

consuesco,
accustomed

ere,

evi,

v.

essus, v. meet, fight

congrego,
conicio,

are, avi,
ii,

atum,

v. collect v.

ere, ieci,

iectum,
f.

inis, f. custom consul, ulis, m. consul throw consularis, is, m. one who has been

consuetude,

coniugium,
coniunctio,

n.

marriage

consul
ere, ui, ultum, v. (I) consult, (2) consult for consulto, are, avi, atum, v. take

connection coniungo, ere, nxi, nctum, v. connect coniuro, are, avi, atum, v. unite under oath
onis,

consulo,

counsel

coniux, ugis, c. spouse, wife conor, ari, atus, v. try conqueror, i, questus, v. complain conscendo, ere, di, sum, v. climb conscisco, ere, ivi, itum, v. (1) decree; (2) with mortem sibi, commit suicide conscius, a, um, adj. aware of consecro, are, avi, atum, v. consecrate

consultum,

i,

n. decision
v. finish

consummo, are, avi, atum,

consume,
ere, psi,

ptum,

v. waste,

consequor,
conservo,
serve

i,

secutus, v. pursue,
avi,

use up consurgo, ere, surrexi, surrectum, v. rise up contego, ere, xi, ctum, v. cover over contemno, ere, psi, ptum, v. despise contemplatio, onis,f. contemplation contemplor, ari, atus, v. consider contendo, ere, di, turn, v. (1)
strain, (2) hasten, (3) fight, (4) urge contentio, onis, f. straining, struggle

overtake, get
are,
oris,

atum,
sitting

v. pre-

consessor, considero,
template

m.
avi,

are,

near atum, v. conv.

sit

contentus, contestor,
witness

a,

um,

ari,

atus,
f.

adj. content v. call

to

; see n.

on 119

consido, ere, down, settle consilium, ii, ment consimilis, e,

sedi, sessum,
n. (1)

continens, tis, contineo, ere,

tain, keep in

mainland
tentum,
v. con-

ui,

plan, (2) judg-

adj. like

contingo, ere, tigi, tactum, dat. happen to, (2) come near continuo, adv. directly

(1)

VOCABULARY
continuus,
a,

153

urn, adj. continuous

contio, onis, f. assembly contra, adv. and prep,

opposite

corvus, i, m. raven cothurnus, i, m. buskin worn by

actors

against,
v.

contraho,
together

ere,

xi,

ctum,

draw

crates, is, f. hurdle creber, bra, brum, adj. frequent crebresco, ere, brui, v. become
be-

frequent contrarie, adv. in opposite direction credo, ere, didi, ditum, v. (1) contrarius, a, um, adj. opposite lieve, (2) entrust contrecto, are, avi, atum, v. handle cremo, are, avi, atum, v. burn crepundia, orum, n. rattle controversia, ae, f. dispute

contueor, eri, uitus, v. look at contumelia, ae, f. insult contumeliosus, a, um, adj. insulting conturbo, are, avi, atum, v. disturb convalesce, ere, ui, v. get better convene, ere, xi, ctum, v. bring
together

crepusculum,
cresco,
crease
ere,

i,

n. twilight

crevi,

cretum,

v.

in-

convello,
tear

ere,

velli,

vulsum,

v.

away

convenio, ire, veni, ventum, v. (1) come together, (2) agree crudelis, e, adj. cruel crudelitas, atis, f. cruelty conventus, us, m. assembly converto, ere, ti, sum, v. turn, cruentus, a, um, adj. bloody wheel cruor, oris, m. gore crus, cruris, n. leg convicium, ii, n. abuse crux, crucis, f. cross conviva, ae, c. guest crypta, ae, f. vault convivium, i, n. feast convoco, are, avi, atum, v. call cubicularis, e, adj. of a bed cubiculum, i, n. bedroom together
coorior, iri, ortus, v. rise up copia, ae, f. (1) sing, plenty, opportunity ; (2) pi. forces
culcita, ae,
f. pillow culeus, i, m. bag culpa, ae, f. fault

inis, n. charge, crime criminatio, onis, f. accusation criminor, ari, atus, v. accuse crinis, is, m. hair crocodilus, i, m. crocodile cruciatus, us, m. torture crucio, are, avi, atum, v. torture

crimen,

cultor, oris, m. tiller a, um, adj. plentiful cor, cordis, n. heart cultus, us, m. (1) cultivation (2) coram, adv. and prep, in presence of worship, (3) dress comix, icis, f. crow cum, prep, together with cum (quum), conj. when, since cornu, us, n. (1) horn, (2) wing corona, ae, f. garland ; sub corona cunctor, ari, atus, v. delay vendere, sell by auction (with cunctus, a, um, adj. all cuniculus, i, m. mine chaplet on the head)

copiosus,

oils, n. body cupediae, arum, f. delicacies corrigo, ere, rexi, rectum, v. correct cupide, adv. greedily corripio, ere, ripui, reptum, v. (1) cupiditas, atis, f. desire seize, (2) blame cupidus, a, um, adj. desiring

corpus,

corrumpo,

ere, rupi, (1) spoil, (2) bribe corruo, ere, ui, v. fall

ruptum,

v.

down
bark, cork

cortex,

]cis,

m, and

f.

cupio, ere, ivi, itum, v. desire cur, adv. why cura, ae, f. (1) care, (2) charge curia, ae, f. senate-house

154
curiosus,
(2)
a,

LATIN READER
urn, adj.
(1) careful,

curious

euro, are, avi, atum, v. take care curro, ere, cucurri, cursum, v. run leave, (2) be eclipsed currus, us, m. chariot defigo, ere, xi, xum, v. fasten down cursus,us,m.(l) course, (2) running deflnio, ire, ivi, itum, v. mark out cuspis, idis, f. spike deflecto, ere, xi, xum, v. bend custodia, ae, f. watch defluo, ere, xi, xum, v. flow down custodio, ire, ivi, itum, v. guard deformitas, atis, f. ugliness custos, odis, c. guardian deformo, are, avi, atum, v. dis-

defetigo, are, avi, atum, v. tire out defetiscor, i, fessus, v. to be faint deficio, ere, feci, fectum, v. (I) fail,

cymba,

ae,

f.

boat

figure

defungor,

i,

nctus, v. discharge
v.

dama, ae, f. fallow-deer dego, ere, degi, v. spend damno, are, avi, atum, v. condemn deicio, ere, ieci, iectum, down daps, pis, f. feast de, prep. (1) down from, (2) about dein, adv. then
debeo,
(2)
ere,

throw

deinceps, adv. in turn deinde, adv. then debilis, e, adj. weak delabor, i, lapsus, v. glide down debilito, are, avi, atum, v. weaken delecto, are, avi, atum, v. delight decedo, ere, cessi, cessum, v. with- delictum, i, n. fault deligo, ere, legi, Iectum, v. choose draw, resign delitesco, ere, litui, v. lie hid decem, num. ten decenter, adv. fitly delude, ere, si, sum, v. mock decerno, ere, crevi, cretum, v. dementia, ae, f. madness demerge, ere, si, sum, v. sink (1) decide, (2) decree, (3) fight demitto, ere, si, ssum, v. send decet, ere, nit, v. it befits down, lower decide, ere, Tdi, v. fall down demo, ere, mpsi, mptum, v. take decide, ere, idi, isum, v. cut off decimals, a, um, adj. tenth away decipio, ere, cepi, ceptum, v. deceive demonstratio, onis, f. demonstration declare, are, avi, atum, v. reveal, demonstro, are, avi, atum, v. show publish demordeo, ere, sum, v. bite declivis, e, adj. slopi/ng down decoquo, ere, xi, cturn, v. boil demulceo, ere, si, sum, v. stroke,
ui,

itum,

v.

(1)

owe,

ought

dawn
decurro,
ere, curri,

soothe

cursum,

v.

run demum, adv.

denarius,
9d.)
ii,

at length

down
decutio, ere, cussi, cussum, v. shake down dedico, are, avi, atum, v. dedicate dedisco, ere, didici, v. unlearn deditio, onis, f. surrender dedo, ere, didi, ditum, v. give up deduce, ere, xi, ctum, v. (1) conduct, (2) withdraw, (3) compose defendo, ere, di, sum, v. defend defero, ferre, tuli, latum, v. (1) bring down, (2) report, (3) offer

m. denarius (about
atum,
v. relate

denarro,
deni,

are, avi,

num. ten each denique, adv. at length, lastly

ae, a,

dens,

tis,

densus,

a,

m. tooth um, adj. crowded,

are,

thick

denude,
nounce depello,

are, avi,

denuntio,

atum, v. lay bare avi, atum, v. anpulsum,

v.

are,

puli,

drive off

VOCABULARY
deperditus, a, um, adj. ruined depereo, ire, ii, v. perish deploro, are, avi, atum, v. lament

155
a,

devexus,
devincio,

um,

adj.

ere, xi,

vinctum,

v.

bind

down

depono,

devinco, ere, vici, vie turn, v. subdue devius, a, um, adj. out of the way devoro, are, avi, atum, v. devour devoveo, ere, vovi, votum, v. devote (2) pray against derelinquo, ere, liqui, lictum, v. dexter, tra, trum, adj. right abandon dicax, acis, adj. witty descendo, ere, di, sum, v. go down dico, ere, xi, ctum, v. say descisco, ere, ivi, itum, v. revolt dictito, are, avi, atum, v. assert describe, ere, psi, ptum, v. (1) often dicto, are, avi, atum, v. say often describe, (2) assign v. desert desero, ere, rui, rtum, dies, ei, m. and f. (pi. m.) day
ere,
sui,
si turn,

(1)

lay

down, (2) lay up depopulor, ari, atus, v. ravage deprecor, ari, atus, v. (1) beseech,

desertum,
desilio,
ire,

i,

n. desert
ii,

differo, ferre, distuli,

(1) scatter, (2) v. leap

dilatum, v.
(3) differ

desiderium,

n. regret

put
f.

off,

silui,

sultum,

difflcilis, e, adj. difficult

down
desino, ere, sii, situm, v. stop desipiens, tis, adj. foolish
desisto,
off
ere, stiti,

difflcultas, atis, difficulty diffidentia, ae, f. mistrust

stitum, v. leave

diflundo, ere, fudi, fusum, v. pour in different ways

digitus, i, m. finger dignitas, atis, f. worth, position

despero,

are, avi,
exi,

atum,

v.

despair
v.

of despicio, ere, down on

dignus,
ectum,
look

a,

um,

adj.

worthy

destine, are, avi, atum, v. design destituo, ere, ui, utum, v. abandon dilanio, are, avi, atum, v. tear to destringo, ere, inxi, ictum, v. pieces strip off, unsheathe diligens, tis, adj. diligent be v. desum, esse, fui, diligenter, adv. diligently wanting detergeo, ere, si, sum, v. wipe off diligentia, ae, f. diligence worse deterior, us, adj. diligo, ere, exi, ectum, v. love detero, ere, trivi, tritum, v. rub diluvium, ii, n. flood deterreo, ere, ui, itum, v. frighten dimicatio, onis, f. fight detineo, ere, ui, entum, v. keep dimico, are, avi, atum, v. fight back dimidius, a, um, adj. half detraho, ere, xi, ctum, v. take diminuo (and deminuo), ere, ui,

digredior, i, gressus, v. depart diiudico, are, avi, atum, v. decide dilabor, i, lapsus, v. melt away

away
detrecto,
are, avi, atum, v. refuse detrimentum, i, n. loss, harm

utum,
dimitto,
let

v. lessen
ere, si,

ssum,

v.

send away,

go

detrunco,
mutilate

are,

avi,

atum,

v.

deturbo,

are, avi,

atum,

v. thrust

down
deus, i, m. a god devenio, ire, veni, v. come down deverto, ere, ti, sum, v. lodge at

a, um, adj. straight dirigo, ere, rexi, rectum, v. direct dirimo, ere, emi, emptum, v. (1) break, destroy, (2) divide

directus,

diripio, ere, ui, eptuin, v. ravage diruo, ere, ui, utum, v. destroy

dirus,

a,

um,

adj. terrible

156

LATIN READER

discedo, ere, essi, essum, v. depart diversus, a, um, adj. different, discepto, are, avi, atum, v. discuss apart discerno, ere, crevi, cretum, v. dives, itis, adj. rich divide, ere, si, sum, v. divide separate discindo, ere, idi, issum, v. separate, divinitus, adv. luckily divide divinus, a, um, adj. divine disciplina, ae, f. training divitiae, arum, f. riches discipulus, i, m. pupil do, dare, dedi, datum, v. give disco, ere, didici, v. learn doceo, ere, docui, doctum, v. teach discord discordia, ae, doctrina, ae, f. teaching, learning v. discrepo, are, avi, atum, disagree documentum, i, n. proof discrimen, inis, n. (1) difference, dolium, ii, n. cask dolor, oris, m. grief, pain (2) danger discumbo, ere, cubui, cubitum, v. dolosus, a, um, adj. crafty lie down dolus, i, m. craft, artifice discurro, ere, curri, cursum, v. domesticus, a, um, adj. of one's run about household, of ones country discutio, ere, cussi, cussum, v. shatter domina, ae, f. mistress disicio, ere, ieci, iectum, v. disperse dominatio, onis, f. dominion dispertio, ire, ivi, itum, v. distri- dominor, ari, atus, v. rule bute dominus, i, m. master displiceo, ere, ui, itum, v. displease domo, are, ui, itum, v. subdue dispono, ere, sui, situm, v. arrange domus, us, f. house, home disrumpo (dir. ), ere, rupi, ruptum, donee, conj. while, until v. break in pieces done, are, avi, atum, v. give dissideo, ere, sedi, sessum, v. dis- donum, i, n. gift
agree dissimilis,

dormio,
e,

ire, ivi,

itum, v. sleep
v.

adj. unlike dissimulo, are, avi, atum, v. conceal dissolve, ere, i, utum, v. (1) break

drachma,
hesitate

ae,

f.

drachma (about 9d.)

doubt,

dubito, are, avi, atum,

up, (2)

pay
a,

dissolutus,

um,

adj. careless
v.

dubius, a, um, adj. doubtful ducenties, num. two hundred times

ere, xi,

dissuadeo, ere, si, sum, distendo, ere, di, turn,

distineo,
ere,

dissuade duco,
v.

ctum,v.(l) lead, spend,

v. stretch

(2) think, (3) prolong, (4)

marry

tinui,

tentum,

dulcedo,
dulcis,

disting-uo, ere, nxi, nctum, v. distinguish disto, are, v. be distant, different

dum,

f. sweetness e, adj. sweet conj. while, until

inis,

dummodo,
vided that

conj. so long as, pro-

distraho, apart distribuo,

bute

ere,

xi,

ctum,

v.

push duo, ae, o, num. two duodecim, num. twelve

duplex,
duplico,
icis, adj.

ere, ui,

utum,
atum,

v. distri-

double

are, avi,

atum,

v.

double

disturbo,

are, avi,
f.

v. disturb

dux,

ducis,

m. leader

ditio, onis,

sway
e, ex, prep, out of, according to ebibo, ere, bi, bitum, v. drain ebrius, a, um, adj. drunk ecce, interj. behold!

diu, adv. for a long time diurnus, a, um, adj. daily diuturnitas, atis, f. length of time

diuturnus,

a;

um,

adj. lasting

VOCABULARY
ecquis, ecquid, pron. anyone edepol, interj. by Pollux
!

157
v. soften

emollio, ire, ivi, itum, en, interj. behold!

edictum,

i,

n. edict

edico, ere, xi, ctum, v. decree edo, ere, edidi, editum, v. give forth, publish edo, ere, edi, esum, v. eat edoceo, ere, cui, ctum, v. instruct educo, are, avi, atum, v. (1) educate, (2)

enarro, are, avi, atum, v. explain enato, are, avi, atum, v. swim out enirn, conj. for
ensis,
is,

m.

siuord

are, avi, atum, v. declare eo, adv. thither\ so far eo, ire, ivi (ii), itum, v. go

enuntio,

educo,
efifero,

ere, xi,

produce ctum,

eodem,
v. lead out

adv.
i,

ephorus,

to the same place m. Spartan magistrate

f.

efferre,

extuli,

elatum, v.

epistola, ae,

letter

lead forth, raise

efficio, ere,
feci,

fectum, v.

about
effigies,
ei,
f.

epulae, arum, f. feast bring epulor, ari, atus, v. feast eques, itis, m. horseman, knight

shape,

image
v.

equidem,

adv. truly

equitatus, us, m. cavalry effluo, ere, xi, xum, v. flow forth equito, are, avi, aturn, v. ride effbdio, ere, fodi, fossum, v. dig up equus, i, m. horse effrenatus, a, um, adj. unbridled erga, prep, towards effugio, ere, fugi, v. flee forth, ergo, adv. therefore escape erigo, ere, exi, ectum, v. set up effulgeo, ere, si, v. shine forth eripio, ere, ui, eptum, v. snatch effundo, ere, fudi, fusum, v. pour away erro, are, avi, atum, v. wander forth effuse, adv. lavishly error, oris, m. wandering, mistake egero, ere, gessi, gestum, v. carry erumpo, ere, rupi, ruptum, v.
efflo, are, avi,

atum,

blow out

out

ego, pron. I egredior, i, essus, v. go out egregius, a, um, adj. excellent egressus, us, m. going out eicio, ere, ieci, iectum, v. throw out elabor, i, lapsus, v. glide out elaboro, are, avi, atum, v. work
out

break forth eruo, ere, ui, utum, v. pluck out eruptio, onis, f. sally esca, ae, f.food essedarius, i, m. fighter in chariot

essedum, i, n. war Gauls and Britons

esurio,
ire,

chariot

of

itum,

v. be

hungry

elegans, tis, adj. tasteful elephas, antis and anti, m. elephant eligo, ere, egi, ectum, v. choose out eloco, are, avi, atum, v. let out eloquens, tis, adj. eloquent eloquentia, ae, f. eloquence eludo, ere, si, sum, v. (1) delude,
elude, (2)

et, conj. (1) and, (2) both, (3) even etiam, conj. also
etsi, conj.

although

evado, ere, si, sum, v. (1) go out, (2) happen evanesco, ere, ui, v. disappear
evello, ere, velli, vulsum, v. tear out evenio, ire, veni, ventum, v. come
off, happen eventus, us, m.

mock
avi,

result

emendo,
prove emitto,

are/

atum,
v.

v.

im-

ere,

si,

emo,

ere, emi,

ssum, einptum,

send out
v.

buy

everto, ruin evinco, quish

ere,

ti,

sum,

v.

overturn,

ere,

vici, victurn, v.

van-

158

LATIN READER
exitus, us, m. (3) death
(1) end,
(2)

evito, are, avi, atum, v. avoid evolo, are, avi, atum, v. fly away evomo, ere, ui, itum, pour forth

outlet,

exaequo,
equal

are, avi, are, avi,

are,

atum,

v.

make

exordior, iri, orsus, v. 'begin exorior, iri, ortus, v. arise

exanimo,
exaspero,
tate

expavesco, ere, pavi, v. fear atum, v. "kill greatly avi, atum, v. irri- expedio, ire, ivi, itum, v. (1) setfree, (2) arrange; (3) expedit, it is useful
go

exaudio, ire, excedo, ere,

out

ivi, iturn, v. listen

cessi,

cessum,

v.

expeditio, onis, f. campaign expello, ere, puli, pulsum, v. drive

out

expergiscor, i, perrectus, v. awake experior, iri, pertus, v. try pass excidium, ii, n. ruin expeto, ere, ivi, itum, v. seek after excipio, ere, epi, eptum, v. (1) expio, are, avi, atum, v. atone for receive, (2) except, (3) succeed expleo, ere, evi, etum, v. fill full explico, are, ui, itum, v. (1) unexcito, are, avi, atum, v. rouse exclamo, are, avi, atum, v. shout fold, (2) arrange out explode, ere, si, sum, v. hiss off exclude, ere, si, sum, v. shut out explorator, oris, m. scout excogito, are, avi, atum, v. devise explore, are, avi, atum, v. examine v. torture expolio, ire, ivi, itum, v. polish excrucio, are, avi, atum, excubitor, oris, m. sentinel expono, ere, sui, situm, v. expose, declare excuse, are, avi, atum, v. excuse excutio, ere, cussi, cussum, v. shake exporto, are, ari, atum, v. carry
out, off

excellens, tis, adj. excellent excello, ere, cellui, celsuin, v. sur-

out

esum, v. eat up exemplum, i, n. example exeo, ire, ivi, itum, v. go out exerceo, ere, ui, itum, v. exercise exercitatio, onis, f. exercise exercitatus, a, um, adj. practised exercitus, us, m. army exhaurio, ire, si, stum, v. drain exhibeo, ere, ui, itum, v. present,

exedo,

ere, edi,

exprimo,

ere, essi,

essum, v. press
f.

out, express

expugnatio,
storm

onis,
avi,

taking
v.

"by

expugno,
by storm

are,

atum,

take

exquiro, ere, sivi, situm, v. seek for exquisitus, a, um, adj. far-fetched exscindo, ere, scidi, scissum, v.
destroy, cut

show
exigo,
ere, egi,
atis,

down

actum,
f.

v.

(1) take

out, (2) exact, (3) finish

exsequiae, arum, f. funeral rites exsequor, i, secutus, v. follow,

carry out exsilium, ii, n.
exsisto, ere,
exile

exiguitas,

smallness

exiguus,

adj. small, scanty exilis, e, adj. thin, weak

a,

um,

stiti,

stitum, v. arise

eximius, a, um, adj. fine eximo, ere, emi, emptum,

exspecto,
v. take

are,

avi,

atum,

v.

wait

for, expect

away
existimatio, onis,
(2)
f.

exspiro, are, avi, atum,

(1)

v. breathe

opinion,

out

reputation

exspolio,
out t kill

are, avi,

existimo, are, avi, atum, v. think exitium, ii, n. destruction

exstinguo,

ere, nxi,

atum, v. rob nctum, v. put

VOCABULARY
exsto, are, v. stand forth, exist exstruo, ere, xi, ctum, v. build up exsulo, are, avi, atura, v. be an exile exsulto, are, avi, atum, v. jump, be
glad

159
ii,

fastidium, fastigium,

ii,

n. contempt n. height

exsurgo,
rise

ere, surrexi, stirrectum, v.

fatalis, e, adj. fatal fateor, eri, fassus, v. acknowledge fatigo, are, avi, atum, v. tire fatiscor, i, fessus, v. be weary fatum, i, n. fate, death

faustus, a, um, adj. favourable extemplo, adv. immediately extendo, ere, di, turn, and sum, fax, cis, f. torch
v. extend exterior, us, adj. outer

felicitas, atis,
felix, icis, adj.

f.

happiness

externus,

a, urn, adj. outside

femineus,

a,

happy um, adj. of a ivoman

fere, adv. nearly extollo, ere, v. lift up feretrum, i, n. bier extra, adv. and prep, outside extraho, ere, xi, ctum, v. draw out feriae, arum, f. holidays ferinus, a, um, adj. of a wild beast extremus, a, um, adj. last, edge
ferio, ire, v. strike extrorsum, adv. outside ferme, adv. almost extrudo, ere, si, sum, v. push off exuro, ere, ussi, ustum, v. burn up fero, ferre, tuli, latum,

v. (1) bear,

faba, ae, f. bean faber, ri, m. smith fabula, ae, f. story, play facetiae, arum, f. jokes facetus, a, um, adj. witty facies, ei, f. form, face facilis, e, adj. easy facinus, oris, n. deed, crime facio, ere, feci, factum, v. do,

bring, (2) say ferocia, ae, f fierceness

.

ferocitas, atis, f. fierceness ferox, ocis, adj. fierce ferreus, a, um, adj. of iron ferrum, i, n. iron
fertilitas, atis,
f.

fertility

make

facundia, ae, f. eloquence faginus, a, um, adj. of beech

fallo, ere, fefelli, falsum, v. deceive,

ferus, a, um, adj. wild ferveo, ere, bui, v. be hot fervidus, a, um, adj. hot fervor, oris, m. heat

fessus,

a,

um,

adj.

weary

elude
falsus, a, um, &<. false falx, cis, f. sickle, hooked pike

fama, ae, fames, is,

f. f.

report,

renown

festino, are, avi, atum, v. hasten festivus, a, um, adj. gay festus, a, um, adj. festal fetus, us, m. progeny, produce flctilis, e, adj. earthen
fldelis, e, adj. faithful

hunger
f.

familia, ae, familiaris, friendly

household
adj. of the household,

e,

fides, fides,

ei, f.

faith, credit
string, lute

is, f.

famula,

ae,

f.

female
adj. of

slave,

friend

famularis,

e,

slave

famulus,

i,

m. slave

fidicen, inis, m. lute-player fiducia, ae, f. confidence figo, ere, xi, xum, v.fix figura, ae, f. shape
filia, ae,
f.

fanum,

i,

n. temple
f.

daughter

far, rris, n. spelt

farina, ae,
fascis,
is,

meal
lictor's

m. bundle,

m. son flmus, i, m. dung bundle fingo, ere, nxi, ctum,

fllius,
ii,

v.

fashion,

of rods
fastidio,
ire, ivi,

make
itum,
v. despise

flnio, ire, ivi, itum, v. finish

160
finis, is,

LATIN READER
m. (and
f.)

boundary, end

fio, fieri, factus, v. be

made

firmo, are, avi, atum, v. strengthen flagltium, ii, n. crime

f. flame m. blast flavus, a, um, adj. yellow flecto, ere, xi, xum, v. bend fleo, ere, evi, etum, v. weep flexus, us, m. bending

frons, dis, f. foliage frons, tis, f. forehead fructus, us, m. fruit frugis, gen. f. fruit, food

flamma,

ae,

frumentarius,
visions

a,

um,

adj. of pro-

flatus, us,

i, n. corn fruor, i, fructus, fruitus, v. enjoy frustra, adv. in vain

frumentum,
frustum,
fuga,
ae,

i, f.

n. piece

floreo, ere, ui, v. to blossom

flos, ris,

flight

m. flower
toss

fugio, ere, fugi,

fluctuo, are, avi, atum, v. fluctus, us, m. wave

fugo,

are, avi,

atum,

v. fly v.

fulcio,

ire, si, turn, v.

put prop

to flight

flumen,

inis, n. river

fulgeo,
fulvus,

ere, si, v. shine

fluvius, ii, m. river focus, i, m. hearth fodio, ere, di, ssum, v. dig foede, adv. foully

fullo, onis,
a,
i,

m. fuller um, adj. yellow

m. smoke
f.

fumus,
funda,

ae,

sling
v. (1
)

foedus, foedus, folium,

eris, n.
a,
ii,

treaty

um, adj./owZ
n. leaf

funditus, adv. utterly fundo, ere, fudi, fusum,

(2)

pour,

rout
i,

fons, tis, m. spring foras, adv. out of doors foris, is, f. door foris, adv. out of doors

fundus, fungor,

TO.,

farm

i,

functus, v. perform

forma, ae, f. shape, beauty formido, inis, f. terror formo, are, avi, atum, v. fashion fbrmosus, a, um, adj. beautiful
fors, tis, f. chance forte, adv. by chance

funis, is, m. cable fur, ris, m. thief furo, ere, ui, v. rage

furtivus,

a,

furtum,
galea,

i,

um, adj. secret n. theft, trick

helmet

ae,

f.

for tis,

e, adj. brave fortitudo, inis, f. bravery

fortuna,

ae,
f.

i.

fortune

gallina, ae, f. hen gallinarius, a, urn, adj. of poultry gallus, i, m. cock gaudeo, ere, gavisus, v. rejoice

forum,
fossa,

i,

n. public place,

market

gaudium,
gelidus,
a,

ii,

n.

joy
adj. cool

ae,

ditch

um,
f.

fragor, frango,

oris,

m. crash
fregi,

ere,

fractum,

v.

gena, gens,

ae,

f.

cheek
clan, tribe

ntis,
e,

break, defeat frater, ris, m. brother fremitus, us, m. roaring frenum, i, n. bridle frequenter, adv. frequently

gentilis,

genus, geometres,

adj. of the clan, tribe eris, n. race

ae,

m. mathematician
brother, sister

germanus, a,um, adj.

v.

frequento, are, quent, crowd

avi,

atum,

frigidus, a, um, adj. cold frlgus, oris, n. cold

gero, ere, ssi, stum, v. (1) bear, (2) carry on, have, wage fregigno, ere, genui, genitum, v. produce gladiatorius, a, um, adj. gladiatorial

frondiferus,

a,

um,

adj. leafy

161
gladius, ii, m. sword globus, i, m. (1) ball,

(2)

band

gloria, ae, f. glory glorior, ari, atus, v. boast gloriosus, a, um, adj. boastful

hereditas, atis, f. inheritance heri, adv. yesterday hesternus, a, um, adj. of yesterday

glutino,

are, avi, atura, v. stick

heus, interj. holloa! hiberna, orum, n. winter-quarters hibernus, a, um, adj. of winter

gradus, us, m. step; with addo, hasten hie, haec, hoc, pron. this; hie, adv. here grandaevus, a, um, adj. old hicce, haecce, hocce, pron. this one grandis, e, adj. large, great
grates,
f.

thanks
favour, kindness, gragratia, for the sake of
f.

here

gratia, ae,
titude ;

hiems, emis,

f.

winter, storm

hinc, adv. hence

hilaris, e, adj. cheerful histrio, onis, m. actor hodie, adv. to-day

gratiflcor, ari, atus, v. oblige gratis, adv. freely

gratuitus, a, um, adj. gratuitous gratulor, ari, atus, v. congratulate homo, inis, m. man gratus, a, um, adj. welcome, grateful honesto, are, avi, atum, v. honour gravis, e adj. heavy, troublesome, honestus, a, um, adj. honourable honor, oris, m. position, office, weighty honour gravo, are, avi, atum, v. weigh down honoriflce, adv. in a complimentary gremium, ii, n. lap grex, gis, m. flock way gubernator, oris, m. pilot hora, ae, f. hour, season

m. whirlpool hordeum, i, n. barley horreo, ere, v. (1) bristle, drop gymnasiarchus, i, m. master of fear
gurges,
gutta,
itis,
f.

ae,

(2) tremble,

gymnasium

horribilis,
ii,

e,

adj. terrible

gymnasium,
habeo,

n.

gymnasium

ere, ui, itum, v. have, hold habito, are, avi, atum, v. live habitus, us, m. appearance, dress,

habit

hortator, oris, m. one who encourages hortor, ari, atus, v. urge hortulus, i, m. a little garden hortus, i, m. a garden hospes, itis, m. host, guest, stranger hospitium, ii, n. hospitality, inn
hostilis,
e,

haedus,
haereo,

i,

ere,

m. kid si, sum,

adj. hostile

v.

stick,

be

perplexed haesito, are, avi, atum, v. hesitate halitus, us, m. breath hamus, i, m. hook

hostis, is, m. enemy hue, adv. hither

humanitas,

atis,

f.

kindness

humanus, a, um, adj. human, kind humerus, i, m. shoulder

humilis,
e,

hara, ae, f. stye hasta, ae, f. (1) spear,

(2) spear,

as

baud,

sign of auction adv. not

humor, humus,
hydrus,

oris,
i,
i,

humble, low m. moisture f. ground m. water serpent

adj.

haudquaquam,
haurio,
(2)
ire, si,

adv. not at all

v.

stum,
f

(1) drain,

droivn
f.

hei, interj. woe

itum, v. lie iactum, v. throw iacto, are, avi, atum, v. (1) throw,
iaceo,
ere, ui,

iacio, ere,

ieci,

herba, ae, herbidus,

grass,

plant

(2) boast

a,

um,

adj. grassy

iactura,

ae,

f.

loss

162

LATIN READER
immitis,
e,

iaculator, oris, m. javelin man iaculor, an, atus, v. throw javelin

adj. cruel

immitto,

ere, si,

ssum,

v.

send in

iaculum, i, n. javelin iam, adv. now, already

immo,
more
longtime

adv. truly,
are, avi,
e, a,

nay

truly,

nay

iamdudum, adv. nowfor a

ianitor,
oris,
f.

immolo,

ianua,
ibi,

ae,

m. porter door

immortalis,

adj.

atum, immortal

v. sacrifice

immundus,
immunis,
e,

um,

adj. dirty

adv. there

adj. free from

ictus, us,

m. blow

ictus (perf. part. pass, ico), struck idcirco, adv. on that account

impar, aris, adj. unlike impatienter, adv. impatiently impavidus, a, um, adj. fearless

idem, eadem, idem, pron. same identidem, adv. repeatedly

ideo, adv. therefore idolon, i, n. spectre

impedimentum,
(2) pi.

i,

n. (1) obstacle;
v. entangle, v. drive

baggage
ire, ivi,

impedio,
impello, on

itum,

idoneus,

a, urn, adj. fitting igitur, adv. therefore

ere, puli,

pulsum,

ignarus
ignavia,

a,

um,
f.

ae,

adj. ignorant sloth

impendeo, ere, v. overhang impendium, ii, n. expense

impendo, impensa,
ere, di,

a, um, adj. slothful ignis, is, m. fire ignobilis, e, adj. obscure, ignoble ignore, are, avi, atum, v. be igno-

ignavus,

sum,

v.

expend

ae,

f.

outlay

rant of

imperator, oris, emperor imperfectus, a, um,

imperitia, ae,
f.

m.

commander,
i

adj.

ignosco, ignotus,
ille, a,

ere, vi, turn, v.

a,

pardon

um,

adj.

unknown

ud, pron. that illecebra, ae, f. enticement illic, adv. there illico, adv. on that spot, directly
illido, ere,
si,

inexperience imperitus, a, um, adj. inexperienced imperium, ii, n. absolute power

impero,

are,

avi,

atum,

v.

order,

command

sum,

v.

illuc, adv. thither

illucesco, ere, luxi,

illudo, ere,
si,

impetro, are, avi, atum, v. procure dash against impetus, us, m. onset, attack impigre, adv. actively v. begin to dawn impingo, ere, pegi, pactum, v.

strike against sum, v. mock atum, v. light up impius, a, um, adj. irreverent illustris, e, adj. bright, famous implacabilis, e, adj. implacable imago, inis, f. picture, image impleo, ere, evi, etum, v. fill weak imbecillus, a, um, adj. implico, are, ui, itum, v. infold, involve imber, bris, m. shower imbuo, ere, ui, utum, v. steep, stain imploro, are, avi, atum, v. implore imitator, oris, m. imitator impono, ere, sui, situm, v. place on

illumine,

are, avi,

imitatrix, icis, f. imitating imitor, ari, atus, v. imitate immanis, e, adj. huge, savage

importunus,
some, cruel

a,

um,

adj.

trouble-

impotens,

tis, adj.

without power,

immemor,
immergo,
immineo,

oris, adj.

unmindful
v.

without control
ere, pressi,

ere, si,

sum,

plunge into imprimo,

press in

pressum,

v.

immeritus, a, um,
undeserved
ere, v,

adj. undeserving,

overhang

improbus, a, um, adj. unscrupulous imprudens, tis, adj. imprudent

VOCABULARY
imprudence impudent f. impudentia, ae, impudence impune, adv. unpunished imputo, are, avi, atum, v. (1} reckon, (2) impute imus, a, urn, adj. lowest in, prep. (1) with ace. into, (2) with
ae,
f.

163
ari, atus, v. be
a,

imprudentia,

impudens,

tis, adj.

indignor, indignus,

indignant

um,

adj.

unworthy

indiligenter, adv. carelessly

indo, ere, didi, ditum, v. put in indubitate, adv. undoubtedly induco, ere, xi, ctum, v. bring in, bring to, cover indulgeo, ere, si, turn, v. indulge in

abl.

in
e,

induo,
adj. empty, worthless

ere, ui,

utum,

v.

put on

inanis,

incautus, a, um, adj. incautious incedo, ere, cessi, cessum, v. go,

march incendium,
incendo,

industria, ae, f. industry ; ex industria, on purpose inedia, ae, f. fasting ineo, ire, ivi (ii), itum, v. go into,
enter

ii,

n. fire

ere, di,

sum,

v. set fire to

incertus, a, um, adj. uncertain incesso, ere, ivi (or i), v. attack, reproach incido, ere, cidi, casum, v. fall into,

ineptus, inermis,

upon a, um,
adj. are, avi,
e,

adj. foolish

unarmed

inerro, atum, v. wander in iners, tis, adj. inactive inexpiabilis, e, adj. not to be atoned

happen

for

incido, ere, cidi, cisum, v. cut into inexplicabilis, e, adj. intricate incipio, ere, epi, eptum, v. begin infamis, e, adj. disreputable incite, are, avi, atum, v. rouse infans, tis, adj. infant v. incline, are, avi, atum, incline, infectus, a, um, adj. undone
give away inclitus, a, um, adj.
infelix, icis, adj.

famous

infercio,
stuff

ire,

si,

unhappy sum and

turn, v.

include, ere, si, sum, v. shut in incognitas, a, um, adj. unknown

incola, incolo,
ae, c.
ere,

in

inhabitant ui, v. inhabit

adj. safe i, n. misfortune
a,

infero, ferre, tuli, illatum, v. bring, 9 throw in, cause

infestus,

incolumis,

e,

inflmus,

incommodum,
incommodus,
some inconsultus,

um, adj. hostile um, adj. lowest inflnitus, a, um, adj. unbounded
a,
a,

um,

adj. troubleadj. not con-

infirmitas, atis, f. weakness infirmus, a, um, adj. weak

infltior, ari, atus, v. deny inflecto, ere, xi, xum, v. bend infligo, ere, xi, ctum, v. dash against, inflcit
inflo, are,
avi,

a,

um,
um,

sulted, inconsiderate

incorruptus,
incultus,
a,

a,

um,

incumbo,
lean on,

ere }

adj. upright adj. uncultivated cubui, cubitum, v.

atum,

v.

blow

into,

pay

attention to

incurro, ere, i, sum,v. run into, attack incuso, are, avi, atum, v. accuse indago, are, avi, atum, v. track inde, adv. thence indecenter, adv. unbecomingly indicium, ii, n. evidence, proof indico, are, avi, atum, v. show indigeo, ere, ui, v. need
indignatio, onis,
f.

infrequens, tis, infundo, ere, fudi, fu.sum,v.pourin

adj. rare

ingenium,

ii,

n. character, talent

indignation

ingens, tis, adj. vast ingero, ere, ssi, stum, v. throw into ingluvies, ei, f. gluttony ingratus, a, um, adj. ungrateful ingredior, i, essus, v. walk into ingruo, ere, ui, v, attack, come on

164

LATIN READER

inhabito, are, avi, atum, v. dwell in instituo, ere, ui, utum, v. make, inhaereo, ere, si, sum, v. stick in settle, determine inhibeo, ere, ui, ituin, v. restrain institutum, i, n. arrangement v. inhio, are, avi, atum, insto, are, stiti, v. stand on, jwess on gape for

inhumanus,
inicio,
ere,

a,

um,

adj.

inhuman
v.

instrumentum,
ere,

ieci,

iectum,

throw instruo,

in, inspire

inimicus, a, um, adj. enemy iniquus, a, um, adj. unequal, unfair, cruel

n. instrument ctum, v. build, draw up, arrange insuefactus, a, um, adj. trained v. insuesco, ere, evi, etum, accustom one's self
i,

xi,

insula, ae, f. island unpleasant insulsus, a, um, adj. foolish iniuria, ae, f. wrong-doing insum, esse, fni, v. be in iniuste, adv. unjustly insumo, ere, psi, ptum, v. apply to insuper, adv. and prep, above iniustus, a, um. adj. unjust innocens, tis, adj. innocent intactus, a, um, adj. untouched innuo, ere, ui, utum, v. give nod to integer, gra, grum, adj. entire, spotinopia, ae, f. want less, fresh, undecided inopinatus, a, um, adj. unexpected integritas, atis, f. uprightness inops, opis, adj. needy intellego, ere, exi, ectum, v. understand inquam, v. I say insanabilis, e, adj. incurable intemperies, ei, f. storm, fury

initium,

ii,

n. beginning
a,

iniucundus,

um,

adj.

insatiabilis, inscitia, ae,

e,
f.

adj. insatiable

intempestus,

a,

um,

adj.

(nox),

inscius, a, inscribe, ere,

ignorance um, adj. ignorant

psi,

ptum,

v.

insequor,

i,

secutus,

v.

dead of night intendo, ere, di, turn and sum, v. inscribe (1) stretch, (2) direct, (3) purpose pursue, intento, are, avi, atum, v. (1)
stretch, (2) threaten

follow insero, ere, ui, ertum, v. put into insero, ere, sevi, siturn, v. plant insideo, ere, sedi, sessum, v. sit on insidiae, arum, f. ambush, plot insidiator, oris, m. plotter insidior, ari, atus, v. be in ambush
insignis,
e,

inter, prep, between,

among
cessum,
v.

intercede, ere, come between

intercipio,
intercept
ere,

cessi,

cepi,

ceptum,

v.

interdiu, adv. by day interdum, adv. sometimes

adj. distinguished ; in-

signe, subst. n. decoration insilio, ire, ui, ultum, v. leap into

insipiens, tis, adj. foolish insolabiliter, adv. inconsolably insolens, tis, adj. unaccustomed to, interim, adv. meanwhile interimo, ere, enii, emptum, v. kill arrogant insolentia, ae, f. arrogance interior, us, adj. inner unaccustomed insolitus, a, um, adj. interitus, us, m. death insomnia, ae, f. want of sleep intermitto, ere, si, ssum, v. leave insono, are, avi, atum, v. sound in off, ~bre,ak off, neglect
instar, n. (after the] fashion insterno, ere, stravi, stratum, spread on
v.

interea, adv. meanwhile interfector, oris, m. slayer interflcio, ere, feci, fectum, v. kill intericio, ere, ieci, iectum, v. throiv between

interpello, are, avi, atum, v. disturb interpono, ere, sui, situm, v. place between

VOCABULARY
infcerpres, etis,

165

m. interpreter

interpreter, ari, atus, v. interpret, explain interrogo, are, avi, atum, v. ask

irrepo, ere, psi, v. crawl in irrideo, ere, si, sum, v. laugh at irriguus, a, um, adj. wetting
irritus,
a,

um,
ere,

adj. useless

interrumpo,
intersum,

ere, rupi,

mptum,

v.

irrumpo,
burst in

rupi,

ruptum,

v.

break through, divide

esse, fui, v. (1) be between, be different; (2) interest, it matters intervenio, ire, veni, ventum, v.

irruo,

ere, ui, v.

rush on

come between
v. interweave innermost intolerabilis, e, adj. unbearable intono, are, ui, v. thunder intra, adv. and prep, within intro, are, avi, atum, v. enter

pron. he, she, it, this, that iste a, ud, pron. that near you there adv. istic,
is, ea, id,

intexo,

ere, xui,
a,

xtum,
adj.

intimus,

um,

istic, aec, oc, pron. this ita, adv. so

itaque, conj. and so item, adv. likewise, also iter, itineris, n. journey, march itero, are, avi, atum, v. repeat intro, adv. within, inside iterum, adv. again introduce, ere, xi, ctum, v. bring in iuba, ae, f. crest, mane iubeo, ere, iussi, iussum, v. order introeo, ire, ii, itum, v. enter iucundus, a, um, adj. pleasant introitus, us, m. entry intueor, eri, itus, v. regard iudex, icis, m. judge intus, adv. within indicium, ii, n. judgment, court inuro, ere, ussi, ustum, v. burn iudico, are, avi, atum, v. judge iugerum, i, n. f of an acre inusitatus, a, um, adj. unusual inutilis, e, adj. useless iugulo, are, avi, atum,v. slay invado, ere, si, sum, v. fall on, iugum, i, n. (1) yoke, (2) ridge invade iumentum, i, n. beast of burden

inveho,

ere, xi, (pass.) attack

ctum,

v.

carry in,
v.

invenio, ire, veni, ventum, investigo, are, avi, atum, v.

out

iungo, ere, xi, ctum, v. join iurisconsultus, i, m. lawyer find iuro, are, avi, atum, v. swear track ius, iuris, n. (human] right, law

invicem, adv. in turn

invideo, grudge
larity
ere, vidi,
f.

iusiurandum, iurisiurandi, iussus, us, m. command

v. envy,

n. oath

visum,

invidia, ae,

(1) envy, (2)

unpopu-

iuste, adv. justly, properly iustus, a, um, adj. just, fair, full iuvenilis, e, adj. youthful

invidus,

a,

um,

inviso, ere, si, invito, are, avi, atum, v. invite invitus, a, um, adj. unwilling

adj. envious sum, v. visit

iuvenis, is, adj. young iuxta, adv. and prep, equally

close

to,

invoco,

are, avi,
a,

atum,

v. call

on

iocabundus,

um,

adj. witty

labo, are, avi, atum, v. totter labor, i, lapsus, v. glide, fall labor, oils, m. toil, labour

iocosus, a, um, adj. merry iocus, i, m. joke

ipse,
a,

laboro,

um, pron.
f.

self

are, avi, atum, v. toil, suffer lac, lactis, n. milk lacero, are, avi, atum, v. tear

ira, ae,

anger
adj. passionate atus, v. be angry
a,

iracundus,
irascor,
i,

um,

lacertus, i, m. arm lacesso, ere, ivi, itum,

v.

provoke

lacrima,

ae,

f.

tear

166

LATIN READER
leo, onis, m. lion

lacrimo, are, avi, atuni, v. weep lacteus, a, urn, adj. milky lacus, us, m. (1) lake, (2) vat laetitia, ae, f. joy
laetor,
ari, atus, v. rejoice
a, urn, adj.

lepidus,
levis,
e,

a,

um,

adj. witty

adj. light levo, are, avi, atum, v. lighten

laetus,

glad
left

Liber, eri, m. god of wine langueo, ere, v. be weary liberi, orum, m. children languidus, a, um, adj. weak, weary liberalitas, atis, f. kindness, generlanio, are, avi, atum, v. mangle osity lapidatio, onis, f. throwing of stones liberaliter, adv. like a gentleman lapideus, a, um, adj. of stone libero, are, avi, atum, v. free lapillus, i, m. small stone libertas, atis, f. freedom lapis, idis, m. stone libertus, i, m. freedman (with laqueus, i, m. halter, trap reference to his master)
largior,
iri,

laevus, a, um, adj. lana, ae, f. wool lancea, ae, f. lance

lex, legis, f. law libenter, adv. willingly liber, ri, m. book

liber, era, erum, adj. free

itus, v. bestow
f.

libet, ere, uit, v. it pleases

largitio, onis,

distribution

libo, are, avi,

largus, a, um, adj. ample lascivus, a, um, adj. wanton lasso, are, avi, atum, v. tire latebra, ae, f. hiding-place
lateo,
notice
ere,

licentia, ae,
licet, ere,

atum, v. offer freedom uit, v. it is allowed

f.

lignator, oris, m. woodcutter ligneus, a, um, adj. of wood

escape

ui,

v.

lie

hid,

lignum,
]imen,

i,

n.

wood

latibulum,

i,

n.

den

inis, n. threshold, door lineamentum, i, n. line, feature

latratus, us, m. barking

latro, are, avi, atum, v. bark latro, onis, m. robber latus, eris, n. side latus, a, um, adj. broad

lingua,

ae,

f.

tongue
f.

linia (linea), ae,

line

linquo, ere, liqui, v. leave lippitudo, inis, f. inflammation of

the eyes

laudo,
lautus,

are, avi,
f.

atum,

v.

praise

laus, dis,
a,

praise, glory um, adj. splendid, rich

lavo, are, avi, lautum, lotum, v.

wash
leaena,
ae,
f.

liquefacio, ere, feci, factum, make liquid liquesco, ere, licui, v. melt liquidus, a, um, adj. liquid lis, litis, f. strife, lawsuit

v.

lioness

lectus, i, m. bed, couch legatio, onis, f. embassy

littera, ae, f. (1) letter, (2) pi. letter, epistle, literature

litus, oris, n. shore
oris,

legatus,

i,

m.
f.

(1)

ambassador, (2) livor,

to

m. envy m. small

lieutenant
legio, onis, legion (from 4000

loco, are, avi, atum, v. place

chest loculus, i, locuples, etis, adj. rich locus, i, m. place

6000 men) legitimus, a, um, adj. lawful lego, ere, gi, ctum, v. (1) lay, pick, read
adj. smooth, soft leniter, adv. softly lentus, a, um, adj. slow

(2)

longinquus,
long

a,

um,

adj.

distant,

lenis,

e,

longus, loquor,

a,
i,

um,
f.

adj. long

locutus, v. speak
breastplate, breastwork

lorica, ae,

VOCABULARY
lorum,

167

malitia, ae, f. vice, malice i, n. thong, whip malo, malle, malui, v. prefer luceo, ere, xi, v. shine malum, i, n. evil, misfortune lucerna, ae, f. lamp n. malum, i, n. apple lucrum, i, gain malus, a, um, adj. bad luctor, ari, atus, v. struggle malus, i, m. mast lucus, i, m. grove ludibrium, ii, n. mockery, derision mando, are, avi, atum, v. order,

ludicrum,

i,

n.

show

entrust

ludo, ere, si, sum, v. play ludus, i, m.play, school lugeo, ere, xi, ctura, v. grieve lugubris, e, adj. sad

mando, ere, di, sum, v. eat mane, n. morning maneo, ere, si, sum, v. remain, manes, ium, pi. souls of the dead
manifestus,
a,

lumen,

inis, n. light

>

um,

lupus, i, m. wolf luridus, a, urn, adj. ghastly

mano,

are, avi,
a,

atum,

adj. clear v. flow

(2)

mansuetus,
haunt manus,

um,

adj.

lustrum,
luteus, luteus,
a,

i,

n. (1) 5 years, (2)

a,
i,

um, um,
n.
f.

adj.

lutum,

mud
f.

adj. yellow

lux, lucis,

light

muddy, of clay mare, margarita, ae, f. pearl marinus, a, um, adj. of the mar it us, i, m. husband

us, f. (1) is, n. sea

hand,

tame band

sea

luxuria,
lyra, ae,

ae,
f.

luxury

marmor,

oris, n. (1) marble, (%)sea

lute, lyre

machina,

ae,

f.

machine, easel
f.

machinatio,

onis,

machinor,
xnacies,

ari, atus, v.

ei, f.

contrivance contrive thinness

Mars, tis, m. Mars, god of war martius, a, um, adj. warlike mater, tris, f. mother materfamilias, tris, f. mother materies, ei, f. matter mathematicus, i, m. mathemain
tician

macto,

are, avi,
ae,
f.

atum,

v. offer

sacrifice

matrimonium,
stain,
ere,

ii,

n.

marriage

macula,
moisten

madefacio,

fault feci, factum, v.

maeror, oris, m. sadness maestus, a, um, adj. sad magis, adv. more magister, ri, m. master magistratus, us, m. office, magis- medicamentum, i, n. remedy, drug trate medicina, ae, f. healing magnificus, a, um, adj. splendid medicus, a, um, adj. healing, f. doctor magnitude, inis, greatness

matrona, ae, f. matron mature, adv. early mature, are, avi, atum, v. hasten maturus, a, um, adj. ripe, early matutinus, a, um, adj. in the morning maximus, a, um, sup. of magnus

magnopere, adv. much mediocris, e, adj. moderate, ordimagnus, a, um, adj. great nary maior (comp. of magnus), maius, meditor, ari, atus, v. meditate medius, a, um, adj. middle adj. greater
male, adv.
ill
i,

maledictum,

n. curse

mel, mellis, n. honey melior, comp. of bonus

maleflcus, a, um, adj. wicked malignitas, atis, f. spite

membrum,
memor,
memoria,

i,

n.

limb

oris, adj.

remembering

malignus,

a,

um,

adj. spiteful

ae,

f.

memory

168

LATIN READER
are, avi, atuin, v. recall,
lie

memoro,
relate

miser, a, um, adj. wretched miseret, ere, uit, v. it excites pity mensa, ae, misericordia, ae, f. pity mentio, onis, f. mention mentior, iri, itiis, v. lie misericors, dis, adj. pitiful mercator, oris, m. merchant miseror, ari, atus, v. pity merces, edis, f. wages, reward mitesco, ere, v. grow mild mercor, ari, atus, v. buy mitis, e, adj. mild, ripe, kind mereo, ere, ui, itura, v. and mereor mitto, ere, si, ssum, v. send
f.

mendacium, ii, n. mendax, acis, adj. mens, tis, f. mind

table

miror, ari, atus, v. wonder, admire mirus, a, um, adj. wonderful misceo, ere, scui, xtum or stum,
v.

lying

'mix

v. earn, deserve (praise or blame)

mergo,

ere, si,
a,

sum,

v. dip,

meridianus,

urn, adj. at

moderatus, a, um, adj. restrained drown modestia, ae, f. modesty midday modicus, a, um, adj. moderate

merito, adv. deservedly

merus, a, um, adj. pure merx, cis, f. merchandise meta, ae, f. goal metuo, ere, ui, v.fear metus, us, m. fear meus, a, um, adj. mine

modo, adv. only, just now modus, i, m. limit, manner, measure

moenia, ium,
molestia,
ae,
a,

molestus,
molior,
iri,

town walls annoyance um, adj. annoying

n.
f.

itus, v. (1) struggle, (2)

throw, (3) work at mico, are, avi, atum, v. (1) throb, mollio, ire, ivi, itum, v. soften (2) gleam migro, are, avi, atum, v. migrate mollis, e, adj. soft miles, itis, m. soldier molo, ere, ui, itum, v. grind a thoumiliarius, a, um, adj. (1) of momentum, i, n. (1) motion,
sand, (2) subst. n. milestone militaris, e, adj. of a soldier militia, ae, f. service milito, are, avi, atum, v. serve as
soldier

(2)

importance, (3) moment moneo, ere, ui, itum, v. advise

mons, tis, m. mountain a monstro, are, avi, atum,

v.

show

monstrum,

i,

u.

prodigy, monster

num. thousand minax, acis, adj. threatening minime, adv. very little
mille, milia,

minimus

ministerium,

(sup. of parvus), least ii, n. service

v. (1)

i, n. monument mora, ae, f. delay morbus, i, m. disease mordax, acis, adj. stinging

monumentum,

ministro, are, avi, atum, upon, (2) offer

morior, mori, mortuus, v. die wait moror, ari, atus, v. delay

minor,

ari, atus, v.

threaten
adj. less lessen

minor (corap. of parvus), minuo, ere, ui, utum, v.

minutus,
a,

morosus, a, um, adj. mors, tis, f. death morsus, us, m. bite

mortalis, mortifer,
e, adj.

ill-tempered

mortal

mirabilis,

adj. deadly (1) custom, (2) pi. wonderful wonder character, manners; with gero, miraculum, mire, adv. wonderfully comply with mirincus, a, um, adj. extraordinary motus, us, m. motion mirmillo, onis, m. gladiator with moveo, ere, movi, motum, v. move
adj.
a,
e,

um,

small

um,

adj. i, n.

mos, moris, m.

fish crest

mox,

adv. soon

VOCABULARY
mucidus, a, um, adj. mouldy mulceo, ere, si, sum, v. soothe mulcta, ae, f. fine mulcto, are, avi, atum, v. fine muliebris, e, adj. of a woman
mulier, eris, f. woman multitude, inis, f. multitude multus, a, um, adj. much, many

169
(in indirect interrog.), or not atum, v. kill
a,

necne
neco,

are, avi,

nefarius,

um,

adj.
lexi,

wicked
lectum,
v.
v.

neglego,
neglect

ere,

nego,

are, avi,
ii,

atum,

deny

negotium,
c.

n. business, trouble

m, mule mundus, i, m. world, ornament

mulus,

i,

munia, orum,
munificus,
xnunio,
a,

n. duties

nemo, nemorosus, a, um, adj. nemus, oils, n. grove nequam, adj. worthless
nequeo,
nervus,
nescio, rant
ire, ivi, v. be

no one

ivooded

um,
f.

adj. liberal
v. fortify

unable

ire, ivi,

itum,

nequicquam,
i,

adv. in vain
string

munitio,

onis,

fortification

m. sinew,
ivi,

munus,

eris, n. (1)

duty, (2) show,

ire,

itum, v. be ignoadj. ignorant

(3) present

murus, i, m. wall mus, muris, c. mouse musa, ae, f. muse

musica,
ae,
i,

nescius,

a,

um,

neu, neve, adv. nor neuter, tra, tram, adj. neither

ni, conj. unless

mustum,

muto, are, mutus, a, um, adj. dumb myrtus, i, f. myrtle

music new wine avi, atum, v. change

f.

n.

niger, gra, grum, adj. black nihil, nihilo, n. nothing nihilominus, adv. none the less nimbus, i, m. raincloud nimis, adv. too much
a, um, adj. too nisi, conj. unless, if not niteo, ere, ui, v. shine

nam, namque,
nanciscor,
naris,
is,
f. i,

conj.

for

nimius,

much

nactus, v. obtain

nostril

narro, are, avi, atum, v. narrate nascor, i, natus, v. be born

natio, onis,
f.

tribe

natura, ae, f. nature natus, us, m. birth, age

nitidus, a, um, adj. shining, sleek nitor, oris, m. lustre nitor, i, xus or sus, v. push, rest on nix, nivis, f. snow no, nare, navi, v. swim
nobilis,
e, adj.

naufragium,

ii,

n.

shipwreck

noble

nauta

(navita), ae,
a,

m.

sailor

nauticus,

um,

adj. nautical

navalis, e, adj. naval navicula, ae, f. boat

nobilitas, atis, f. nobility nobilito, are, avi, atum, v. ennoble noceo, ere, ui, itum, v. hurtt do

navigium,
navigo, navis, is,

n. voyage, ship are, avi, atum, v. sail

ii,
f.

wrong noctu, f.

abl.
a,

by night

nocturnus,
nolo, nolle,

ship (longa) ne, conj. not even, that not ne, interrog. part,

of war

nomen, nomino,

um, adj. nightly ui, v. be unwilling name n. inis,

are, avi,

atum,

v.

name

nebula,

ae,

f.

cloud

non, adv. not

nee, neque, conj. and adv. neither, nor

nonne, adv. in answer "yes"

nonnihil,
n.

questions expecting

necessarius,
relative

a,

um,

adj. necessary,

something
a,

nonnullus,
n. adj. necessary

um,

adj.

some

necesse,

nonnunquam,

adv. sometimes

170
nonus,
a,

LATIN READER
um,
f.

adj. ninth

obicio, ere,

ieci,

iectum,

v.

throw

norma,

ae,

rule

before, expose to

noscito, are, avi, atura, v. recognise nosco, ere, novi, notum, v. learn

obiurgo,

are, avi,

noster, tra, trum, adj. our nota, ae, f. mark, brand noto, are, avi, atum, v.

oblecto, are, avi, oblino, ere, levi, litum,

cover

atum,"v. blame atum, v. delight

v.

smear,

mark,

obliquus,

brand notus, i, m, south wind novellus, a, um, adj. new

obliviscor,

obnascor, obnoxius,
to,

novem, num. nine

novo, are, avi, atum, v. renew novus, a, um, adj. new nox, noctis, f. night, death nubes, is, f. cloud nubo, ere, psi, ptum, v. marry
(a husband)

adj. slanting itus, v. forget natus, v. grow on a, um, adj. (1) exposed (2) guilty
a,
i,
i,

um,

oborior,

iri,

ortus, v. start

up

obruo, ere, ui, utum, v. (1) cover, (2) overwhelm obscurus, a, um, adj. obscure obsecro, are, avi, atum, v. beseech obsequor, i, secutus, v. comply
with obsero, obsero,
are, avi,
ere,

nudo, are, avi, atum, v. lay bare nudus, a, um, adj. bare, naked nu gator, oris, m. trifler nullus, a, um, adj. none

atum,

sevi,

v. fasten up situm, v. (1)

plant, (2) cover

num,

adv. expecting answer

"no"

observatio,

onis,

f.

notice

numero, are, avi, atum, v. count, observe, are, avi, atum, v. notice obses, idis, c. hostage pay numerosus, a, um, adj. (1) numer- obsideo, ere, sedi, sessum, v.
ous, (2)

rhythmical
i,

blockade

numerus,
tune

m.
m.

(1)

number,

(2)

obsidio, onis, f. blockade obsto, are, stiti, stitum, v. oppose

nummus,
tius

i,

(1) coin, (2) sester-

nunc, adv. now

obstringo, ere, nxi, ctum, v. tie, bind obstupefacio, ere, feci, factum, v.
astonish
are,

nunquam,
nuntio, nounce nuntius,

adv. never
avi,

are,
in.

atum,

v.

an- obtempero, submit to

avi,

atum,

v.

ii,

messenger
f.

obtestor,
treat

ari,

atus, v. protest, entinui,

nuper, adv.

lately

nuptiae, arum,

wedding

nusquam,
mix,

adv. nowhere nucis, f. nut, cone

obtineo, ere, maintain

ten turn,

v.

obtingo, ere, tigi, v. touch, happen obtrunco, are, avi, atum, v. kill

O, interj. oh! ob, prep. O7i account of

obviam, adv. in the way of obvius, a, um, adj. in the way

plough up
v.

occasio, onis, f. occasion fall occasus, us, m. setting, death occido, ere, cidi, casum, v. fall asleep occido, ere, cidi, cisum, v. strike, obedio, ire, ivi, itum, v. obey kill obeo, ire, ivi, itum, v. (1) die, (2) occulo, ere, ui, ultum, v. conceal perform, (3) visit occulto, are, avi, atum, v. hide obesitas, atis, f. fatness

obaro,

are, avi,

atnm,
ivi,

v.

obdormio,

ire,

itum,

VOCABULARY
occumbo,
fall, die
ere, cubui,

171

cubitum,

v.

occupo, are, avi, atum, v. seize occurro, ere, (cu)curri, cursum,

meet,

v.

oppidulum, i, n. little town oppidum, i, n. town oppono, ere, sui, situm, v. oppose opportunus, a, um, adj. convenient opprimo, ere, pressi, pressum, v.
crush, surprise

occursus, us, m. meeting oceanus, i, m. ocean octavus, a, um, num. eighth

octingenti,
ae,
a,

opprobrium,
ops, opis,
eight
f.

ii,

n. disgrace

help, pi. wealth

adj.

num.

hundred octo, num. eight oculus, i, m. eye

optimates, ium, m. leaders optimus, a, um, sup. of bonus,

best

optio, onis,

f.

choice
onis,
f.

odium,
odor,
offa, ae,

ii,

n.

oris,
f.

hatred m. smell

oppugnatio,
storm

attack

by

atum, v. storm atum, v. choose, wish opulentus, a, um, adj. wealthy (2) blunder, (3) offend, (4) offensa, ae, f. (1) offence, (2) enmity opus, eris, n. (1) work, (2) need v. oraculum, i, n. oracle offero, ferre, obtuli, oblatum, orbis, is, m. circle, world offer orbus, a, um, adj. deprived of offlcina, ae, f. workshop, studio officiosus, a, um, adj. obliging Orcus, i, m. death offlcium, ii, n. (1) duty, (2) kindness ordino, are, avi, atum, v. arrange offlrmo, are, avi, atum, v. makefast ordo, inis, m. rank, rout oflundo, ere, fudi, fusum, v. pour, oriens, tis, m. east
piece, bit

oppugno,
opto,

are, avi,

offendo,

ere, di,

sum,

v. (1) strike,

are, avi,

meet

spread
olea, ae,
f.

olive

origo, inis, f. origin, parentage orior, in, ortus, v. rise

oleum,

i,

n. oil

ornamentum,

i,

n.

ornament

olim, adv. once (in time past and ornatus, us, m. equipment, ornain time future] ment

omen,

inis, n.

omen
ssum,
v. leave out

omitto,

ere, si,

orno, are, avi, atum,v. adorn, Jit oro, are, avi, atum, v. (1) ask,
os, oris, n. mouth, face os, ossis, n. bone

out,

(2)

omnino, adv. altogether omnis, e, adj. all, every onerarius, a, um, adj. of burden
onero, are, avi, atum, onus, eris, n. burden onustus, a, um, adj. loaded opacus, a, um, adj. thick, dark opera, ae, f. pains, care
operio, opifex,
ire, ui,

v.

load

ostendo, ere, di, sum and turn, v. show ostentator, oris, m. boaster ostium, ii, n. door, mouth ostracismus, i, m. Athenian mode

of banishment otiosus, a, um, adj. unemployed opimus, a, um, adj. fat, wealthy otium, ii, n. leisure, peace opinatio, onis, f. conjecture, opinion otus, i, m. horned owl opinio, onis, f. opinion ovis, is, f. sheep

ertum,

v. cover

icis, c.

workman

opipare, adv. splendidly oportet, ere, uit, v. it is necessary oppeto, ere, ivi, itum, v. encounter

ovum,

i,

n. egg
ari, atus, v. feed, forage i, n. food, pasture

pabulor,

oppidanus,

a,

um,

adj. townsfolk

pabulum,

172

LATIN READER
paucus, a, um, adj./cw paulatim, adv. little by little way paullulum, adv. a little time
space

paciscor, i, pactus, v. agree pactio, onis, f. bargain pactum, i, n. agreement, (abl. ) paene, adv. almost

or

palam,

adv. openly

palatium, ii, n. palace pallium, ii, n. cloak palma, ae, f. palm palmula, ae, f. date palpito, are, avi, atum,
palus, udis,
f.

v. throb

paulo, paulum, adv. a little pauper, eris, adj. humble, poor paupertas, atis, f. poverty pavidus, a, um, adj. terrified pavor, oris, m. terror pax, pacis, f. peace
or
v.

marsh

pando,
pang-o,

ere, pandi, pansum passum, v. open, spread ere,

pepigi,

pactum,

(I) fasten, (2) agree

panis,

is,

m. bread
eris, n.

papaver,

poppy

pecco, are, avi, atum, v. sin, err pectus, oris, n. breast, heart pecunia, ae, f. money pecus, oris, n. cattle pecus, udis, f. head of cattle pedes, itis, m. foot-soldier pedestris, e, adj. (1) on foot, on
land, (2) prose

par, paris, adj. equal, fair

parco, ere, peperci, parcitum and pelag-us, i, n. sea parsum, v. spare pellis, is, f. hide parens, tis, c. parent pello, ere, pulsum, v. pepuli, pareo, ere, ui, itum, v. obey strike, drive paries, etis, m. wall of a house pelta, ae, f. small crescent-shaped
pario, ere, peperi, partum, v. produce, bring forth pariter, adv. equally parma, ae, f. shield (round)
shield

penates,

mm,
ere,

m. household

(gods]

pendeo,
pended

pependi, v. be sus-

paro, pars,

are, avi,
tis,
f.

atum,

v.

prepare

pendo,
(1)

ere,

pependi,
(2)

pensum,
i

v.

share, part, side

little

hang,

pay
(n.

partim, adv. partly

parum.

adv. too

penicillum and penicillus, and m.), brush, pencil

parvulus, a, um, adj. very small parvus, a, um, adj. small pasco, ere, pavi, pasturn, v.feed passim, adv. in many directions pastor, oris, m. shepherd
patefacio, ere, feci, factum, v. open patella, ae, f. dish pateo, ere, ui, v. lie open pater, tris, m. father paterfamilias, tris, m. father patermis, a, um, adj. of a father patientia, ae. f. patience patior, i, passus, v. endure, suffer patria, ae, f. country fatherland patrius, a, um, adj. of a father,
,

penitus, adv. inwardly, utterly

penna,

penuria,

iving poverty, want per, prep, through, by means of

ae,
f.

ae,

f.

peracutus, a, um, adj. very sharp perago, ere, egi, actum, v. finish,
pass through percello, ere,
percipio,
get, (2)

culi,

culsum,

v. dis-

hearten, strike
ere,

cepi,
ere,

ceptum,
ui,

v. (1)

perceive
v.

percrebresco,
about

spread

percunctor,

ari,

atus, v. ask

native

patronus,
paucitas,

i,

atis,

m. defender, advocate f. fewness

percutio, ere, cussi, cussum, v. strike perdite, adv. desperately perdo, ere, didi, ditum, v. (1) lose,
(2) destroy

VOCABULARY
perduco,
ere,
xi,

173
ere,

ctum,
adj.

v.

lead

perspicio,
at closely

exi,

ectum,

v. look

through, prolong

peregrinus, pereo, ire,

a,

um,

foreign
v.
(1)

persto, are,
go

stiti,

statum,
si,

v.

stand
perfeel
test,

ivi,

iturn,

firm

through, (2) perish

persuadeo,
adj. very

ere,

sum,
est,

v.

perexiguus,
perfacilis,

a,

um,

small

suade

e, adj. very easy latum, v. carry out through, perficio, ere, feci, fectum, v. finish perfidia, ae, f. treachery perfringo, ere, fregi, fractum, v. break through

pertaedet,
disgust

ere,

sum
avi,

v.

perfero,

ferre, tuli,

pertento,
consider

are,

atum,

v.

perterritus, frightened pertineo, ere,

(2) belong

a,

um,
v.

adj.

very
to,

ui,

(1) reach

perfuga, ae, m. deserter perfundo, ere, fudi, fusum, v. pour over, imbue perfungor, i, functus, v. perform pergo, ere, perrexi, perrectum, v. go periculum, i, n. danger perimo, ere, emi, emptum, v.
destroy

pertundo,
perforate

ere,

tudi,
avi,

tusum,
v.

v.

perturbo,
turb

are,

atum,

dis-

perungo, perveho,
through

ere, xi,

ctum,

v.. anoint

ere,

xi,

ctuin, v. carry

perinde, adv. equally

pervenio, ire, veni, ventum, v. come through peritus, a, um, adj. skilled permaneo, ere, si, sum, v. endure pes, pedis, m. foot permetior, iri, mensus, v. measure, pessimus, a, um (sup. of malus),
traverse
adj, worst
ere, si,
ere,

permitto,
rouse

permoveo,
permulceo,
soothe

ssum, v. allow movi, motum, v.

pessum,
pestis,

adv.
f.

pestilens,
is,

tis,-

ruin unwholesome plague

to

adj.

ere, si,

sum,

v. stroke,

peto,

ere,

ivi,

itum, v.
f.

(1)

go

to,

(2) attack, (3) ask, seek

permultus, a, um, adj. very many permutatio, onis, f. change permuto, are, avi, atum, v. change perniciosus, a, um, adj. dangerous philosophus, i, m. philosopher pernocto, are, avi, atum, v. spend phoeniceus, a, um, adj. purple, red the night piaculum, i, n. expiation
perpastus, well fed
a,

sauciness petulantia, ae, phalanx, gis, f. army in close order phiala, ae, f. drinking saucer

um

(perpasco), adj.
adj. very few adj.

perpaucus,
perpetior,
i,

a,

um,
um,

pessus, v. endure
ere,

perpetuus, perruxnpo,
perscrutor, persequor,
persolvo,

a,

rupi,

unbroken ruptum, v.

break through
ari, atus, v.
i,

examine

secutus, v. pursue,

pica, ae, f. magpie pictor, oris, m. painter pictura, ae, f. picture pietas, a tis, f. affection, piety pignus, oris, n. pledge pilum, i, n. heavy javelin pineus, a, um, adj. of pine pingo, ere, xi, pictum, v. paint pinguis, e, adj. fat

strive after, obtain

ere, vi,

utum,

v. unloose,

pay

pinus, us, f. pine pirata, ae, m. pirate piraticus, a, um, adj. of pirates

174
piscator,
piscis,
is,

LATIN READER
oris, ni. fisher

m. fish
atus, v. fish

piscor, pistor,

ari,

oris,

m. miller
i,

ere, sedi, sessum,v. possess posse, potui, v. be able post, adv. and prep. (1) behind, (2) after

possideo,

possum,

pistrinum,

n.

mill

pisum,
plus,
a,

i,

n.

pea
adj. affectionate,

um,

postea, adv. afterwards posterus, a, um, adj. following pious posthac, adv. after this

placenta, ae, f. cake placeo, ere, ui, itum, v. please placidus, a, urn, adj. quiet placo, are, avi, atum, v. appease plaga, ae, f. blow plane, adv. clearly, completely
planities,
ei, f. level

postmodo, postquam,
postremus,

adv. afterwards
conj. after that,
a,

when

um,

adj. last

postridie, adv. next day postulatio, onis, f. demand

surface

planus, a, um, adj. level plaustrum, i, n. ivaggon

plenus, a, um, adj. full plerique, aeque, aque,
adj.

postulo, are, avi, atum, v. demand potestas, atis, f. power, control potio, onis, f. drink
potior, iri, itus, v. gain possession of potior, ius, adj. preferable, rather

very poto, are, avi, atum,

v.

drink
very high,
v.
offer,

many
adv. often n. lead plurimus, a, uin (sup. of multus), adj. very many plus, ris (comp. of multus), adj.wor^ pluvialis, e, adj. rainy

praealtus,
very deep
i,

a,

um,
ui,

adj.

plerumque,

plumbum,

praebeo,
grant

ere,

itum,

praecedo,
before

ere,

ssi,

ssum,

v.

go

poculum,
poena,
ae,

i,
f.

n.

cup
v. it repents

praeceps, cipitis, adj. headlong praeceptor, oris, m. teacher

punishment

praeceptum,
order

i,

n. (1)

maxim,

(2)
off v.

poenitet, ere, uit, poeta, ae, m. poet

polliceor,

eri, itus, v.

promise

praecido, ere, cidi, cisum, v. cut praecipio, ere, cepi, ceptum,

teach

pomum,
pondus,

i,

n. fruit

eris, n.

weight

praecipito,

are,

avi,

atum,

v. (1)

pone, adv. and prep, behind throw, seize before, (2) rush down pono, ere, sui, situm, v. place, lay pracipue, adv. particularly down praecipuus, a, um, adj. particular pons, tis, m. bridge praeclarus, a, um, adj. famous,
popularis, e, adj. of the people, native, popular populus, i, m. people porcellus, i, m. little pig porcus, i, m. pig porrigo, ere, exi, ectum, v. stretch,
offer

splendid

praecludo, ere, si, sum, v. shut praeco, onis, m. crier, herald praeda, ae, f. booty praedico, ere, xi, ctum, v. (l)^redict, (2)

advise

porro, adv. further, again porta, ae, f. gate porto, are, avi, atum, v. carry portus, us, m. harbour posco, ere, poposci, v. demand possessio, onis, f. possession

praedico, are, avi, atum, v. declare praeditus, a, um, adj. endued with praedo, onis, m. robber praedor, ari, atus, v. plunder
praefigo, praefluo,
praeflcio, ere,feci, fectum, v. set over ere, xi, xum, v. fasten on ere, v. flow past

VOCABULARY
praefor, ari, atus, v. say 'beforehand praefrigidus, a, um, adj. very cold praefulg-eo, ere, si, v. shine praegusto, are, avi, atum, v. taste praemitto, ere, si, ssum, v- send before

175
a,

primus,

um,

adj. first

princeps, ipis, m. chief, emperor principatus, us, m. supremacy prior, us, adj. (1) former, (2) front priscus, a, um, adj. of former
time

praemium, ii, n. reward praenuntio, are, avi, atum, v. announce before praeopto, are, avi, atum, v. prefer praeparo, are, avi, atum ,v. prepare praepono, ere, sui, situm, v. place
over

priusquam,

coivj.

"before

that

privatus, a, um, adj. private pro, prep, in front of, instead on behalf of

of,

probo,

are,

avi,
f.

atum,
trunk

v. prove,

praerumpo,
break
off

ere, rupi,

ruptum,

v.

approve proboscis,

idis,

procedo, ere, cessi, cessum, v. walk on, go on praeseco, are, ui, sectum, v. cutoff praesens, entis, adj. present proclamo, are, avi, atum, v. proclaim praeses, idis, m. (I) guard, (2) chief praesidium, ii, n. protection, fort, proconsularis, e, adj. of a progarrison praestigiae, arum, f. tricks praesto, are, stiti, stitum, v. (1) stand before, surpass, (2) fulfil,
consul

procul, adv. far

off

show praesto, adv. ready at hand

praesum,

esse, fui, v. be over

praeter, adv. except ; prep, beyond,

past, besides

procurro, ere, curri, cursum, v. run forth prodeo, ire, ii, itum, v. come forth prodigium, ii, n. portent prodigus, a, um, adj. lavish, rich prodo, ere, didi, ditum, v. (1)
show, relate,
(2)

betray

praeterea, adv. praetereo, ire,

past, neglect

besides
ivi,

produce,
v.

ere,

xi,

ctum,

v.

lead

itum,
si,

go
v.

forth, prolong

praetermitto,
neglect

ere,

ssum,

proelium, profanus,

ii,

n. battle

a,

um,

adj. not sacred,

v.

profane praetextatus, a, um, adj. wearing profero, ferre, tuli, latum, toga praetexta (bordered with bring forth, reveal purple) proflciscor, i, fectus, v. set out praetor, oris, m. praetor proflteor, eri, fessus, v. avow precor, ari, atus, v. pray profugio, ere, fugi, v. fiee away prehendo, ere, di, sum, v. seize profundo, ere, fudi, fusum, premo, ere, pressi, pressum, v. pour forth, spend
press, subdue, cover

v.

profundus,

a,

um,

adj. deep

pretiosus,

a,

pretium,
prex,

ii,

um, adj. costly n. price, worth

f.

precis,

prayer

pridem, adv. long ago pridie, adv. the day before forth primo, adv. at first prolabor, i, lapsus, v. primores, um, m. chief men proles, is, f. offspring primum, adv. first; (with quam) as promiscuus, a, um,
soon as possible

progredior, i, gressus, v. march on prohibeo, ere, ui, itum, v. prevent proicio, ere, ieci, iectum, v. throw
slip adj.

down
indis-

criminate

176
promissum,
promoveo,
i,

LATIN READER
n.

promise
ssum,
v.

provincia,
vince

ae,

f.

government, proforeseeing

promissus, a, promitto, ere,

urn, adj. long

si,

promise provisio,

onis,

f.

ere, movi, motum, v. proximus, a, um, adj. nearest advance, move on prudens, tis, adj. prudent promptus, a, um, adj. ready prudentia, ae, f. prudence pronuntio, are, avi, atum, v. pro- psittacus, i, m. parrot claim puber, eris, adj. grown up

propatulum, i, n. open court prope, adv. and prep. (1) near,

nearly propello, drive on
ere,

(2)
v.

publice, adv. officially, publicly publicus, a, um, B.^. public

puli,

pulsum,

pudet, pudor,

ere, uit, v. it causes

oris,
f.

shame m. shame, modesty

girl

puella, ae,

propero, are, avi, atum, v. hasten puer, i, m. boy propinquus, a, um, adj. near puerilis, e, adj. boyish propono, ere, sui, situm, v. (1) pro- puerulus, i, m. little boy pugil, ilis, m. boxer pose, design, (2 expose propositum, i, n. purpose pugillares, ium, m. writing -tablets proprius, a, um, adj. one's own pugna, ae, f. fight pugno, are, avi, atum, v. fight propter, prep, on account of, near propterea, adv. on that account pulcher, chra, chrum, adj. beautipropugno, are, avi, atum, v. fight ful in defence pulchritude, inis, f. beauty f. prora, ae, prow pulmentarium, ii, n. relish, food proripio, ere, ui, reptum, v. drag pulmentum, i, n. relish, food
,

out

prorogo,
long

are,

avi,

atum,

v. pro-

prorsus, adv. entirely

puls, tis, f. pottage pulso, are, avi, atum, v. beat pulvis, eris, m. dust pungo, ere, pupugi, punctum,
prick, sting

v.

prorumpo,

ere,

rupi,
psi,

ruptum,
v.

v.

burst forth proscribe, ere,

ptum,
v.

(1)

advertise, (2) outlaiv

punio, ire, ivi, itum, v. punish puppis, is, f. stern, ship purgo, are, avi, atum, v. clear
pusillus,
a,

prosequor, pursue
prosilio,

i,

cutus,

attend,

um,
avi,

puto,

leap forth prospectus, us, m. prospect prospicio, ere, exi, ecturn, v. look out, look out for

ire, ui, v.

are, believe

adj. small, atum, v.

feci,

mean
think,
v.

putrefacio,

ere,

factum,

make

soft,

make

rotten

putresco,

ere, v.

moulder, pine

away

prosterno, ere, stravi, stratum, throw before, overthrow

v.

quadraginta, num. forty quadriduum, i, n. four days' space quaero, ere, sivi, situm, v. seek, ask protego, ere, xi, ctum, quaeso, ere, ivi, v. beseech, beg protinus, adv. at once, forthwith provenio, ire, veni, ventum, v. go quaestuosus, a, um, adj. of gain qualis, adj. of what kind on, thrive provideo, ere, vidi, visum, v. see quam, adv. how, as, than

prosum,

fui,

prodesse, v. be of use
v. protect

before,

providus,

provide before a, um, adj. provident

quamdiu,

conj. as long as

quamobrem,

adv. wherefore

VOCABULARY
quamvis, conj. although quando, adv. and conj. when any time

177
not

at

quominus, conj. that quomodo, adv. how

quondam,

adv. once, formerly

quanquam,
quantus,

conj. although a, um, adj. of ivhat size,

how much
quare, adv. wherefore quartus, a, um, adj. fourth
quasi, adv. as if

quoniam, conj. since quoque, adv. also quorsum, adv. whither

quot, adj. hoiv many quotidianus, a, um, adj. daily quotidie, adv. every day quoties, adv. how often

atum, v. shake quassum, v. shake quattuor, num. four que, conj. and

quasso,
quatio,

are, avi,

ere,

quotus,

quum

a, um, adj. of what number ? (cum), conj. when, since

quemadmodum,
quercetum,
i,

adv.

how

n. oaJc grove

querela, ae, f. complaint queror, i, questus, v. complain qui, quae, quod, (1) adj. ivho ?

radio, are, avi, atum, radius, ii, m. ray radix, icis, f. root

v.

shine

rado,
(2)

ere, si,

sum,
i,

ramentum,

v. scrape, rub n. scrapings, dust

rel. pron. who ramus, i, m. bough rana, ae, f. frog quia, conj. because quicunque, quaecunque, quod- rapidus, a, um, adj. fast cunque (cum), rel. pron. whoever rapina, ae, f. rapine quidam, quaedam, quoddam (quid- rapio, ere, ui, turn, v. (1) dam), pron. some one hurry rapum, i, n. turnip quidem, adv. indeed rarus, a, um, adj. rare quies, tis, f. rest

seize, (2)

quiesco, ere, evi, etum, v. rest quin, conj. (1) but that, that not,
(2)

ratio, onis,
(3)

f.

(l)^to,

(2) account,

reason
is, f.

why

not, (3) indeed

ratis,

quindecim, imm. fifteen quingenti, ae, a, num. five hundred quini, ae, a, num. five each quinquaglnta, num. fifty quinque, num. five quippe, adv. and conj. since, to be
sure

ratus,

a,

um

ship
(reor), adj. settled cessum, v. retreat

recedo,
recipio,

ere, cessi, ere,

epi,

eptum,
se,

v.

(1)

receive,

(2)

with

retreat,

re-

turn, (3) regain, (4) allow v. recline reconditus, a, um, adj. abstruse

reclino, are, avi, atum,

who ? any one quisnam, quaenam, quidnam, pron. who? quisquam, quicquam, 'pron. any
quis, quid, pron.
one

recondo, ere, idi, itum, v. hide recorder, ari, atus, v. remember

recte, adv. rightly rector, oils, m. ruler rectus, a, um, adj. right
ere, cubui, v. lie

quisque, quaeque, quodque (and recumbo, recupero, quidque), pron. each

quisquis, quicquid, pron. whoever qui-vis, quaevis, quodvis (quidvis),
pron. any one you like quo, adv. whither quoad, conj. until, as long as quod, conj. because

down
v.

are,

avi,

atum,

(1)

regain, (2) refresh

recuso,
prove

are, avi,
ere,

atum,
ui,
v.

v. refuse

redargue,
reddo,
ere,

refute,

dis-

idi,

itum, v. (1) give

back, (2) represent

178

LATIN READER

redemptio, ouis, f. buying back repleo, ere, evi, etum, v. fill up redeo, ire, ivi, itum, v. return repono, ere, sui, situm, v. replace, redigo, ere, egi, actum, v. (1) bring preserve back, (2) reduce reporto, are, avi, atum, v. carry redimo, ere, emi, emptum, v. buy away, back back, buy reprimo, ere, essi, essum, v. rereditus, us, m. return press, crush reduce, ere, xi, ctum, v. lead back repudio, are, avi, atum, v. reject refercio, ire, si, turn, v. stufffull repugno, are, avi, atum, v. resist refero, ferre, tuli, latum, v. (1) carry reputo, are, avi, atum, v. think back, restore, (2) report, record requiesco, ere, evi, etum, v. rest reflcio, ere, eci, ectum, v. renew, require, ere, sivi, situm, v. search refresh for, ask reformo, are, avi, atum, v. trans- res, rei, f. (1) thing, event, (2) pro-

form
refoveo, refreno,
ere, fovi,

perty, (3) cause, (tyfact

fotum,

v. refresh

are, avi,

atum,

v.

restrain
v. cool

refrigero, are, avi, atum, regia, ae, f. palace

rescindo, ere, scidi, scissum, v. tear open resero, are, avi, atum, v. unbar resideo, ere, sedi, v. sit down,
tarry reside, ere, sedi, v. settle resisto, ere, stiti, v. (1) withstand, (2) stand still

regina,

ae,

f.

queen

regio, onis, f. district regius, a, uin, adj. royal

regno,

regmim,

are, avi, atum, v. reign i, n. kingdom

i,

resolvo,

ere,

i,

utum,

v.

untie,

regredior,

gressus, v. retire

reicio, ere, ieci, iectum, v. back, reject religio, onis, f. religion, scruple religo, are, avi, atum, v. tie relinquo, ere, liqui, lietum, v. leave

annul throw resorbeo,

ere, v. suck back respicio, ere, exi, ectum, v. look back at, regard

respondeo,

responsum,

ere, di, sum, v. i, n. answer

answer

reliquus,

a,

um,

adj. left, avi,

remando,

are,

remaining respublica, reipublicae, f. state; e atum, v. send republica, for the welfare of the
state

back word

remedium,
remitto,

ii,

n.
si,

remedy
ssum,
v. (1)

restituo,

ere, ui,

utum,

v. restore
v.

ere,

send retardo, are, avi, atum,

impede

back, (2) with. calces, kick, (S)letgo removeo, ere, vi, turn, v. remove
i, m. oar renuntio, are, avi, atum, v. announce renuo, ere, ui, v. refuse, reject

rete, is, n. net retiarius, i, m. net-fighter

remus,

retineo, ere, ui, tentum, v. retain retro, adv. backwards

retroversum, adv. backwards

reus, i, m. accused person revello, ere, velli, vulsum, v. pull aivay revera, adv. in very truth

reor, reri, ratus, v. think repello, ere, puli, pulsum, v. repel

repens,

tis, adj.

sudden

repent e,

adv. suddenly
a,

repentinus,

reperio, ire, i, repeto, ere, ivi (ii), itum, v. (1) go back to, (2) recall, (3) demand

adj. sudden turn, v. find

um,

reverto, ere>i, \v. return and revertor, i, sus, f revincio, ire, nxi, nctum, v. fasten revoco, are, avi, atum, v. recall rex, regis, m. king
.

VOCABULARY
rideo, ere, ridiculus,
si,

179

sum,

v.

laugh

a,

urn, adj. ridiculous,

funny

salus, tis, f. safety, welfare saluto, are, avi, atum, v. sa salve, imp. of salveo, hail! good

rigor, oris, m. coldness, stiffness ripa, ae, f. bank risus, us, m. laughter rite, adv. fitly
rixor,
ari, atus, v.

day

quarrel

robur, oris, n. (1) strength, (2) pale robustus, a, um, adj. strong rogo, are, avi, atum, v. ask rogus, i, m. funeral-pile roseus, a, um, adj. rosy rotatus, a, um, adj. revolving rubesco, ere, ui, v. redden rudis, e, adj. untaught, wild
rudis, is, f. foil ruina, ae, f. ruin

salvus, a, um, adj. safe, sound sanctitas, atis, f. holiness sanctus, a, um, adj. sacred, holy sane, adv. indeed, to be sure sanguis, inis, m. blood sanies, f. poisoned gore sanitas, atis, f. health sano, are, avi, atum, v. heal sanus, a, um, adj. healthy sapiens, tis, adj. wise
sapientia, ae, f. wisdom sarcina, ae, f. bundle, baggage satelles, itis, c. attendant
satio, are, avi, atum, v. satisfy satira, ae, f, satire satis, adv. adj. enough

rumor,

oris,

m. rumour

rupes, is, f. rock rursus, adv. again satisfacio, ere, feci, factum, v. rus, ruris, n. country satisfy rusticus, a, um, adj. of the country satius, n. adj. better Satyrus, i, m. (goat-footed) Satyr saxum, i, n. rock, stone saccus, i, m. bag scapha, ae, f. boat sacer, era, crum, adj. holy scelestus, a, um, adj. accursed sacerdos, otis, c. priest sacriflcium, ii,-n. sacrifice scelus, eris, n. (1) crime, (2) villain sacriflco, are, avi, atum, v. sacri- scena, ae, f. stage
fice

scilicet, adv. of course, doubtless

scio, ire, ivi, itum, v. know sacrilegium, ii, n. sacrilege sacrilegus, a, um, adj. guilty of sciscitor, ari, atus, v. question scribo, ere, psi, ptum, v. write sacrilege sacro, are, avi, atum, v. consecrate scriptor, oris, m. writer, author saepe, adv. often scrutor, ari, atus, v. examine sculpo, ere, psi, ptum, v. carve saepenumero, adv. often saepio, ire, psi, ptum, v. fence in scurra, ae, m. buffoon

saevitia, ae,

f.

ferocity
adj. fierce, cruel
f.

saevus,

a,

um,
atis,

scutum, i, n. shield scyphus, i, m. cup

se, pron. himself, herself
are, cui,
a,

sagacitas,

sagacity

sagax,

acis, adj. sagacious,

f.

knowing seco,

ctum,

v. cut

sagitta, ae,
sal, salis,

arrow
plantation ofwilloivs

secretus,

um,

adj. secret

m.
i,

salt

secundum,
secundus,
securis, is, securitas,

salictum,

n.

a,

prep, after, according to um, adj. (1) second,

salto, are, avi, atum, v. dance

(^favourable
f.

saltus, us, m. (1) leap, (2) ravine salubris, e, adj. healthy salutatio, onis, f. salutation salutator, oris, m. visitor

axe
f.

atis,

freedomfrom care

securus,

a,

um,

adj. free from care

sed, CODJ. but

180
sedeo,
sedes,
ere, sedi, (2) settle
is, f. seat,
f.

LATIN READER
sessum,
v. (1) sit,

home

seditio, onis,

rebellion

ere, xi, ctum, v. lead apart segnis, e, adj. sluggish segnitia, ae, f. sluggishness seligo, ere, legi, lectum, v. choose semel, adv. once

seduco,

sestertius, ii, m. (2^ asses), about 2d. seu, v. sive severitas, atis, f. sternness sex, num. six sexcenti, ae, a, num. six hundred
si,

conj. if

sic,

adv. thus

semen, inis, n. seed semper, adv. always senator, oris, m. senator

senatus, us, m. senate senectus, utis, f. old age senex, is, m. old man

sicco, are, avi, atum, v. dry siccus, a, um, adj. dry sicut, 1
.
.

-,

significatio, onis, f. sign signiflco, are, avi, atum, v. show, make a sign

senium, ii, n. decay sensim, adv. gradually sensus, us, m. sense

opinion, decision v. (1) think, perceive, (2) decide separatim, adv. separately

signo, are, avi, atum, stamp, seal

v.

mark,

signum,

i,

n. (1)

mark,

(2) stand-

sententia,
sentio,

ae,

f.

ard, (3) statue silenfcium, ii, n. silence

sileo, ere, ui, v. be silent silex, icis, m. pebble, flint

ire,

si,

sum,

separo,
sepelio,

are, avi,
ire, ivi,

atum, v. separate ultum, v. bury

silva, ae, f. wood silvestris, e, adj.

simia, ae,
similis,

f.

woody monkey

septem, num. seven septendecim, num. seventeen Septimus, a, um, num. seventh septingenti, ae, a, num. seven hundred septunx, uncis, m. seven ounces sepulcrum, i, n. tomb
sepultura, ae, f. burial sequor, i, secutus, v. follow
serius,
a,

e, adj. like

simul, adv. at the same time simulac, conj. as soon as simulacrum, i, n. likeness, pliantom simulo, are, avi, atum, v. pretend simultas, atis, f. rivalry
sin, conj. but if sine, prep, without

um,

adj. earnest

singularis, singuli, ae,

e, adj. single,

unique

a,

num. one

each, single

sermo,

onis,

m. conversation

sero, adv. late sero, ere, ui, sertum, v. join sero, ere, sevi, satum, v. sow

sinister, tra, tram, adj. left sinus,us, m. (I)fold, (2) bay, (3)purse sitio, ire, ivi, v. be thirsty
sitis, is,
f.

thirst
if,
i,

serpens,

tis, c.
i,

serpent

sive, conj. or

ivhether

wreath serva, ae, f. female slave servio, ire, ivi, itum, v. serve servitium, ii, n. slavery

sertum,

n.

smaragdus,

m. emerald

sodalis, is, c. comrade sodes (si audies), if you please m. slave sol, solis, m. sun sessor, oris, m. one who sits = sestertium ( sestertiorum), 1000 soleo, ere, solitus, v. be wont 8 solidus, a, um, adj. solid sesterces, about

servitus, utis, f. slavery servo, are, avi, atum, v. preserve

soboles, is, f. offspring sobrius, a, um, adj. temperate socius, ii, m. companion, ally socordia, ae, f. indolence

servus,

i,

VOCABULARY
solitude,
desert
inis,
f.

181
oris,

(1)

loneliness, (2)

squalor,

m.
n.

dirtiness

sollemnis, e, adj. sollemniter, adv. solemnly

stabulum, i, customary solemn stadium, ii,

',

n. stall
(1)

a furlong,

(2)

race-course
static, onis, f. post statim, adv. immediately statua, ae, f. statue

sollertia, ae, f. skill sollicito, are, avi, atum, v. rouse sollicitus, a, nm, adj. anxious solum, i, n. (1) soil, (2) region solus, a, urn, adj. alone, lonely

statuarius, a, um, adj. of a statue, statue-maker

statuo,
settle,

solvo,

ere,

i,

solutum,

v.

loosen,

ere,

ui,

utum,

v. place,

pay, deliver

determine

somnium, ii, n. dream somnus, i, m. sleep

sonitus, us, m. sound

sonus,

i,

m. sound
to sleep

statura, ae, f. stature status, us, m. position, state sterno, ere, stravi, stratum, strew, spread, overthrow
i, m. pen, style stimulo, are, avi, atum, stimulus, i, m. sting

v.

sophistes, ae, m. sophist sopio, ire, ivi, itum, v. lull

stilus,

v. rouse

sopor, oris, m. sleep sordidus, a, um, adj. dirty soror, oris, f. sister
sors, tis,. f. lot, fate sortior, iri, itus, v. cast spadix, icis, adj. "brown
lots, allot

stipendium,
stola, ae,
f.

ii,

n. tribute,

pay

sto, are, steti, statum, v. stand

gown
ari,

stomachor,
strages,

atus, v. be

angry

is, f.
i,

overthrow

spargo,

ere, si,
a,

sum,

v. scatter

spatiosus,

um,
f.

adj.

roomy

spatium,
species,

ii,

n. space,
(1) figure,

ei,

n. carpet, rug um, adj. active strepitus, 'us, m. noise appear- strepo, ere, ui, v. make a noise

stragulum,
strenuus,

a,

ance, (2) pretence

strideo, ere,
adj.

i,

speciosus,

a,

um,
i,

(1)

hand- stringo,
stropha,
structor,
carver

ere,
f.

v. creak, whistle nxi, strictum, v. (1)

some, (2) spacious

grasp, graze, (2) pull off

ae,

spectaculum,

n. spectacle
v. look at

trick

specto, are, avi, atum, speculor, ari, atus, v. examine specus, us, m. f. n. cave spero, are, avi, atum, v. spes, ei, f. hope spina, ae, f. thorn

oris,

m.

(1) builder, (2)

strues, is, pile struo, ere, xi, ctum, v. arrange studeo, ere, ui, v. be eager for studiosus, a, um, adj. eager, devoted
f.

spinosus,a,um,
spiritus, us,

m.

adj. thorny, obscure breath, energy

studium,
(2)

ii,

n.

(1) zeal,

devotion,

study
f.

splendor,

oris,

m. brightness

stultitia, ae,

spoliator, oris, m. robber spolio, are, avi, atum, v. spoil

stultus,

a,

um,

folly adj. foolish

feci,

stupefacio,
stupefy

ere,

factum,

v.

spolium, spongia,

ii,

n. spoil
f.

ae,

sponge

sponsio, onis, f. agreement sponsor, oris, m. surety

sponte
accord

(sua),
f.

f.

abl.

of one's

spuma,

ae,

foam

amazed, wonder m. amazement suadeo, ere, si, sum, v. advise own suarius, ii, m. swine-herd sub, prep, under, up to subdo, ere, didi, ditum, v.jmt under

stupeo, stupor,

ere, ui, v. be
oris,

182
subduco,
ere, xi,

LATIN READER
ctum, v. raise, withdraw, lutul up ii, itum, v. come under,

draw
subeo,

off,

sumo, ere, psi, ptum, v. take sumptuosus, a, um, adj. costly

ire,

occur, enter

subicio, ere, ieci, iectum, v. under, subject, suggest subigo, ere, egi, actum, v. subdue, compel subito, adv. suddenly

supellex, ectilis, f. furniture super, adv. and prep, above, beyond throw superbia, ae, f. pride

superbus,

a,

um,

adj.

proud

e, adj. on high submitto, ere, si, ssum, v. put unsurpass, surmount superstes, itis, adj. surviving der, let down, despatch subrideo, ere, si, v. smile supersum, esse, fui, v. (1) remain, subrusticus, a, um, adj. clownish outlive, (2) abound subsequor, i, secntus, v. follow supervenio, ire, veni, ventum, v. come upon subsidium, ii, n. help, reserves subsisto, ere, stiti, v. stay, halt suppeto, ere, ivi, itum, v. be at hand substituo, ere, ui, utum, v. substitute supplex, icis, adj. suppliant

sublimis,

superiacio, ere, ieci, iectum, v. throw over superior, us, adj. higher, former supero, are, avi, atum, v. go over,

substring, ere, tie up subsum, esse, v.

subtexo,
ere, xui,

nxi, strictum, v.
be

suppliciter, adv, suppliantly

supplicium,
under xtum, v.

ii,

n.

punishment
situm, v. put
be-

suppono,
affix,

ere,

sui,

add

under, apply, substitute

subtilis, e, &d.j.fine, subtle subtilitas, atis, f. fineness, subtlety

supra, adv. and prep, above,

yond

subtraho,
draiv

ere, xi,

ctum,

v. iciih-

supremus,
surgo,
ere,

a,

um, adj. highest, last surrexi, surrectum, v.

reptum,
v.

rise subula, ae, f. awl subvenio, ire, veni, ventum, v. help surripio, succedo, ere, ssi, ssum, v. go up sus, suis,
to,

ere, ui,
c.

snatch
v. (1)

pig

succeed
ere, di,

suscipio,

ere, cepi,

ceptum,

succendo,
succido,

sum,

v.

kindle

support, (2) undertake, (3) receive

succumbo,
succurro,
assist

cisum, v. cut off cubui, cubitum, \.fall doivn, yield

ere, cidi,

ere,

suspendium, ii, n. hanging suspendo, ere, di, sum, v. hang

suspicio, ere, exi, ectum, v. look

ere,

curri,

cursum,

v.

up

at, suspect
f.

suspicio, onis,
is, f.

suspicion

sudes, sudor,

stake

sustento,
fectum,
v.

oris,

m. sweat
feci,

sufficio,

ere,

(1)

afford, (2) suffice suffoco, are, avi, atum, v. choke suflragium, i, n. vote .

atum, v. support sustineo, ere, ui, entiim, v. hold up, maintain

are,

avi,

suus,

a,

um,

adj. one's

own

sum,

esse, fui, v. be
f.

sutor, oris, m. cobbler sutrinus, a, um, adj. of a cobbler

v.

summa, ae, summoveo,

remove

chief part, whole

ere,

movi, motum,
adj. highest,

tabellarius,

summus,

a,

um,

best,

ii, m. letter-carrier taberna, ae, f. shop tabesco, ere, bui, v. waste away tabula, ae, f. tablet, picture, board

VOCABULARY
taceo, ere, cui, citum, v. be silent tacitus, a, urn, adj. silent
testis,
is, c.

183
witness
f.

testudo,

inis,

(1)

tortoise,

(2)

taeda,
tails,

ae,

f.

torch
n. weariness

taedium,
is,

ii,

lyre, (3) shields of soldiers held over their heads

adj.

such

testula, ae,
tra,
ere,

f.

voting tablet

talus, i, tarn, adv. so tamdiu, adv. so long tamen, adv. yet, however tandem, adv. at length, pray

m. ankle, knuckle-bone, die teter,

texo,

trum, adj./imZ xui, xtum, v. weave

i,
i,

theatrum,
thesaurus,
tibia, ae,
f.

n. theatre

m. treasury, treasure

flute
n.

tango,

ere, tetigi,

tactum,

v. touch

tibicen, inis, m. flute player

tanquam,
tantum,

conj. just as, as if

tignum,

i,

beam

adv. only tantummodo, adv. only tantus, a, um, adj. so great

tardo, are, avi, atum, v. delay tardus, a, um, adj. sloiv taurus, i, m. lull tectum, i, n. roof, house
tego, ere, xi, ctum, tegula, ae, f. tile
tellus, uris,
f.

v. cover

timeo, ere, ui, v. fear timidus, a, um, adj. timid timor, oris, m.fear tinctura, ae, f. dye titubo, are, avi, atum, v. stagger titulus, i, m. (1) title, (2) bill tollo, ere, sustuli, sublatum, lift, remove tonsa, ae, f. oar

v.

earth
adj. heedless

tormentum,

i,

n. catapult

telum, i, n. weapon temerarius, a, um,

templum, i, n. temple tempus, oris, n. time

temulentia, ae, f. drunkenness temulentus, a, um, adj. drunken tendo, ere, tetendi, tensum and tentum, v. (1) stretch, (2) aim tenebrae, arum, f. darkness teneo, ere, ui, turn, v. hold tener, a, um, adj. soft, young tento, are, avi, atum, v. (1) touch,
test, (2)

torrens, tis, m. torrent torreo, ere, ui, tostum, v. scorch torridus, a, um, adj. scorched torus, i,yn. (1) bed, (2) muscle
tot, adj. so many toties, adv. so many times

totus,

a, um, adj. whole toxicum, i, n. poison

tracto, are, avi, atum, v. handle tractus, us, m. district trado, ere, didi, ditum, v. hand
over, report

assail
ii,

traduco,

tentorium,

n. tent

ere, xi, across, lead along

ctum,

v.

lead

tennis, e, adj. slender, slight tenuitas, atis, f. thinness

tenuo,
slight

are,

avi,

atum,

v.

tragicus, a, um, adj. tragic tragoedia, ae, f. tragedy make traho, ere, xi, ctum, v. draw
traicio,
ere, ieci, iectum, v. (1) throw, (2) take across, (3) pierce
itis,

tergum,

i,

termino, terminus,

us, oris, n. back are, avi, atum, v. limit

i,

and

trames,
trano,
across

m.

tero, ere, trivi, terra, ae, f. earth terreo, ere, ui, itum, v. frighten
terribilis,
e, adj. dreadful terror, oris, m. terror tertius, a, um, num. third

end tritum, v. rub

limit,

are,

m. path avi, atum,

v.

swim

tranquillus, a, um, adj. trans, prep, across transeo, ire, ii, itum, v. go across transfero, ferre, tuli, latum, v. carry across

calm

184
transfigo, through
ere,
xi,

LATIN READER
xum,
avi,
v.

pierce
v.

burbidus,

a,

um,

adj.

disordered,

muddy
are,

transform,
transform transfugio,
the sea

atum,

ere, fugi,
a,

transmarinus,
transmitto,
send across,

um,
si,

v.fly over adj. beyond

turbo, are, avi, atum, v. confuse turgidus, a, um, adj. swelling turma, ae, f. squadron
turpis,
e,

turpitude,
ere,

ssum,

v.

(1) v.

(2) cross

transport,
transport

are,

avi,

atum,

turris, is, tuto, adv. safely tutor, ari, atus, v. protect

adj./owZ, ugly, "base inis, f. baseness f. tower

transtrum, i, n. cross-timber, thwart tutus,

transverbero,
transfix
are, avi,

atum,

v.

transversus,

um, trecenti, ae, a, num. m. tremor, oris, shaking

a,

adj. cross three hundred

m. protects um, adj. safe tuus, a, um, adj. thine tyrannicus, a, um, adj. tyrannus, i, m. despot
tutor,
oris,
a,

despotic

trepido, are, avi, atum, v. be in

uber, uber,

eris, n. (1)

udder, (2) richness

eris, adj.

fruitful

alarm
trepidus,
a,

tres, tria, tribunal, alis, n. tribunal, platform triceni, ae, a, num. thirty each tricies, num. thirty times

um, adj. trembling num. three

ubi, adv. (1) where, (2) when ubinam, adv. where ubique, adv. everywhere

ulciscor, i, ultus, v. avenge ullus, a, um, adj. any ulmeus, a, um, adj. of elm

triclinium,

ii,

n. couch

ultimus,

a,

um,
f.

adj. last

triduum, i, triennium,

n. space of three days n. space of three ii,

years tripertito, adv. in three parts

tripudio, are, avi, atum, tristis, e, adj. sad

tristitia, ae,
f.

v.

dance

vengeance ultra, adv. and prep, beyond ultro, adv. (1) on the other side, thither, (2) of one's own accord umbra, ae, f. shade
ultio, onis,

umbrosus,
atum,
v.

a,

um,

adj.

shady

sadness
avi,

triumpho,
triumph

are,

una, adv. together unda, ae, f. water unde, adv. whence

triumphus,

i,

m. triumph

triumvir, i, m. triumvir trucido, are, avi, atum, v. slaughter

undecimus, a, um, num. eleventh undequadraginta, num. thirtynine

truncus,
trux,

i,

m. trunk
savage

cis, adj.

tu, pron. thou

tuba, ae, f. trumpet tubicen, inis, m. trumpeter tueor, eri, tuitus, v. watch, protect
turn, adv. then
us, m. tumult tune, adv. then tunica, ae, f. tunic turba, ae, f. crowd

undique, adv. on all sides ungo, xi, ctum, v. anoint unio, onis, m. pearl universus, a, um, adj. entire unquam, adv. at any time unus, a, um, num. one, single;
with quisque, each one urbanitas, atis, f. politeness

tumultus,

urbanus,

a,

um,

adj. polite

urbs, is, f. city urgeo, ere, ursi, v. urge, beset uro, ere, ussi, ustum, v. burn

VOCABULARY
ursa, ae, f. she-bear ursus, i, m. bear

185
cis, adj.
i,

velox,

swift

velum,
(to)

n. sail

usquam,

adv. anywhere usque, adv. constantly, right up m. usus, us, use, experience ut (uti), adv. and conj. how,

that, in order that, so that, uter, ris, m. skin, bottle uter, tra, trum, pron. which of two utercunque (cum.), pron. whichever of tivo uterque, utraque, utrumque, pron. each of two

veluti (velut), adv. just as venabulum, i, hunting-spear venalis, e, adj. for sale as, venaticus, a, um, adj. of hunting though venatio, onis, f. hunting

venator, oris, m. huntsman venatorius, a, um, adj. of the chase venatus, us, m. hunting vendito, are, avi, atum, v. offer for sale vendo, ere, didi, ditum, v. sell

utor,

utilis, e, adj. useful i, usus, v. use

utrinque (utrimque), adv. on

sides

both

um, adj. poisoned n. poison veneo, ire, ivi, itum, v. be on sale veneror, ari, atus, v. reverence
a,

venenatus,

venenum,

i,

utrum,

conj. ivhether

uva, ae, f. bunch of grapes uxor, oris, f. wife

vacuus,

a,
i,

vadum,
vae,
vafer,

um, adj. empty, idle n. shallow, ford

frum, adj.
f.

venia, ae, f. leave, pardon venio, ire, veni, ventum, v. come venor, ari, atus, v. hunt venter, tris, m. belly ventito, are, avi, atum, v. keep coming

interj. alas !
fra,

ventus,
sly, artful

i,

m. wind^
are, dedi,

vagina, ae, vagitus, us, m. crying, squalling vagor, ari, atus, v. wander vagus, a, um, adj. wandering valde, adv. exceedingly
valeo,
ere,
ui,

sheath

datum, v. sell verber, eris, n. (1) whip, (2) bloiu verbero, are, avi, atum, v. flog verbosus, a, um, adj. ivordy

venundo,

verbum,

i,

n.

word

itum, v. be strong,
adj. strong

be able, farewell

validus,
vallis,

a,

um,

is, f.
i,

valley

vallum,
vallus,

n. palisade

i,

m. stake

vere, adv. really, truly vereor, eri, itus, v.fear veridicus, a, um, adj. truth-telling verisimilis, e, adj. probable vero, adv. certainly, but indeed versor, ari, atus, v. (1) dwell, (2) be engaged in

a, um, adj. empty, vain varius, a, um, adj. various vas, vadis, m. surety vas, vasis, n. vessel vasto, are, avi, atum, v. ravage vates, is, m. bard, prophet ve, conj. or vectis, is, m. crowbar, bolt

vanus,

vehemens, tis, adj. eager vehementer, adv. vehemently

vehiculum,i, n. (I) carriage, veho, ere, xi, ctum, v. carry
vel, conj. or

versus, us, m. verse vertex, icis, m. (1) eddy, (2) top vertigo, inis, f. dizziness verto, ere, ti, sum. v. turn verus, a, um, adj. true vescor, i, v. eat vesper, eris and eri, m. evening

vestibulum, i, n. entrance-court vestigium, ii, n. track

vestio, vestis,
ire, ivi,
is, f.

itum, v. clothe

robe

186

LATIN READER
viridis,
e,

vestitus, us, m. clothing veto, are, ui, itum, v. forbid

adj. green

virilis, e, adj.

manly
f.

vetulus, a, um, adj. old vetus, eris, adj. aged, old vetustus, a, um, adj. ancient
via, ae, f. (1) way, path, (2) inarch viator, oris, m. traveller vibro, are, avi, aturn, v. shake

virtus, utis,
virtue
vis, pi. vires,
pi.

excellence,

bravery,

f.

sing, force, vigour ;

v. visit

strength
si,

viso, ere,
vita, ae,
vitis,

sum,

visus, us, m. sight

f.

vicarius, a, um, adj. deputy vicinus, a, um, adj. neighbouring victima, ae, f. victim victor, oris, m. and trix, f. conqueror victoria, ae, f. victory victus, us, m. food vicus, i, m. street, village video, ere, di, sum, v. see videor, eri, visus, v. seem, seem good

life

is, f.
ii,

vine

n. fault, vice vito, are, avi, atum, v. avoid

vitium,

vitulus, i, m. calf vitupero, are, avi, atum, v. blame vividus, a, um, adj. spirited vivo, ere, xi, ctum, v. live vivus, a, um, adj. alive
vix, adv. scarcely

vidua,
vigil,

ae,

f.

widow

vocabulum,
vociferor,

i,

n.

name
cry out
v. call

awake, .sentinel vigilia, ae, f. watch vigilo, are, avi, atum v. watch viginti, num. twenty vilis, e, adj. cheap, paltry
ilis,

adj.

ari, atus, v.

voco,

are, avi,

vilitas, atis, f. cheapness villus, i, m. hair, bristle

v. fly volo, are, avi, volo, velle, volui, v. wish volucer, cris, ere, adj. winged, bird voluntarius, a, um, adj. volunteer

atum, atum,

voluntas, atis, f. will, choice voluptas, atis, f. pleasure vinco, ere, vicij victtim, v. conquer volvo, ere, i, utum, v. roll vinculum (vinclum), i, n. bond, vorago, inis, f. whirlpool

vimen,

inis, n.

twig

fetter

votum,
icis, c. protector,

i,

vindex,
vindico,
save

are,

avenger avi, atum, v. claim,

vox,

vocis,

n. wish, f. voice

vow

vulgaris,

e,

adj. usual,

common

vinum,
vir,
i,

i,

n. wine
a,

violentus,

um,

adj. violent

m. man, husband

viresco, ere, v. be green virga, ae, f. twig, rod

vulgns, i, 11 people, mob vulnero, are, avi, atum, v. wound vulnus, eris, n. wound vulpes, is, f. fox, vixen vultus, us, m. (I) face, (2) look
zona,
ae,
f.

virgnltum,

i,

n. copse

girdle,

purse

INDEX OF PLACES

187

INDEX OF PLACES
Abdera, ae,f. town on Thracian coast Casilinum, i, n. town in Campania Actium, i, n. promontory on W. Caspius, a, um, adj. of the Caspian
coast of Greece

Aduatici, m. Belgic

tribe

in N. Gaul

Aegaeus, a, um, Greece and Asia Minor Aegyptus, i, f. Egypt Afer, ri, m. an African
Albania, ae, Caucasus Alexandria, of Egypt
Allia,
ae,
f. f.

adj. sea between

Sea Castalius, a, um, adj. of Castalia, fountain in Phocis Consentia, ae, f. town in S. Italy Corinthus, i, f. city on the isthmus
joining Peloponnese to N. Greece Greta, ae, f. island in E. of Mediterranean Crotoniates, ae, m. of Croton, in
S. Italy ^

district

in Mount
coast

ae,

f.

town on N.

stream eleven miles

from Rome Ambiani, m. tribe on the in N. Gaul Arabs, is, m. an Arabian Delphicus, a, um, adj. of Delphi, in Phocis Argos, i, Argi, n. and. m. town in N.E. of Peloponnese Asia, ae, f. W. coast of Asia Minor Ephesus, i, f. city in W. of Asia Minor Athenae, arum, f. capital of Attica
Attica,

Cydnus, i, m. river in Cilicia Cyprus, i, f. island in the Levant Somme, Gyrene, es, f. city in N.E. Africa

E. Greece Epirus, i, f. country in N. W. Greece Eretria, ae, f. city of Euboea on Babylon, onis, city Euphrates Etruria, ae, f. country on W. coast Barca, ae, f. town in N. Africa of Italy
ae,
f.

district of
f.

Batavus,

a,

um,

adj.

Dutch
Gabii, orum, m. a town twelve miles

Britannia, ae, f. England Brutii, orum, rn. town in S. Italy Busentinus, i, m. stream in S. Italy Buto, f. town in N. Egypt

from Rome
Galli, orum,

m. Gauls in France
on S. coast of Sicily

and

elseivhere
f.

Gela, ae,

city

Calydonius, a, um, adj. of Caly- Gortyni, orum, m. people in Crete don, a town in Aetolia Graecia, ae, f. Greece Campania, ae, f. territory on W. Grumentum, i, n. town in S. Italy
coast of Italy
f. town in Helvetii, orum, m. Swiss Apulia Capitolium, ii, n. citadel of Rome Hibernicus, a, um, adj. Irish Carthago, inis, f. city in N. Africa Hispania, ae, f. Spain

Cannae, arum,

188
India, ae,
f.

LATIN READER

India Phryges, um, m. people of Asia m. tribe in N. Italy Minor Ionia, ae, f. district on W. coast of Piraeus, i, m. harbour of AtJiens Asia Minor Poeni, orum, m. Carthaginians Ithaca, ae, f. island off W. coast of Praeneste, is, n. town in Latium

Insuber,

ris,

Greece

Bhemisius,

a,

um,

Lacedaemon,
Lampsacus,

onis,
city

f.,

or Sparta,

city in S. o/ Peloponnese
i, f.

Rhodus, i, f. island Asia Minor

adj. of Rheims off S. coast of

on the HellesSabini, orum, m. people of central Italy Salamis, is, f. island near Attica Salonae, arum, f. capital of Dal-

pont Leontini, orum,

Sicily

m. town in E.
adj. of
city

N. Africa in S. Italy Lucani, orum, m. people in S. Italy Lusitani, orum, m. people of Portugal Lutetia, ae, f. Paris

Libycus,

a,

um,

Locri, orum, m.

matia Samnites, ium, m. people of

tral Italy

cen-

Samos,

i, f.

island off

W.

coast of

Asia Minor Lydus, a, um. adj. of Lydia, on Sardes, ium, f. capital of Lydia W. coast of Asia Minor Scyros, i, f. island in Aegean Sea
Scythia,
ae,
f.

South Russia

Macedones, um, m.
in N. of Greece

people living

Senones, um, m. people in Gallia

Cisalpina

Maeander, dri, m. river of Asia Serious, a, um, adj. Chinese Minor Seriphus, i, f. one of the Cyclades Magnetes, um, m. people in Lydia Sicilia, ae, f. Sicily
Mantinea, ae, f. city of Arcadia Megara, ae and orum, f. and
town near Athens
n.

Memphis,
Egypt

idis,

f.

city of

middle

Susa, orum, n. city E. of Babylon Sybaritae, arum, m. of Sybaris, town in S. Italy Syracusae, arum, f. city ofE. Sicily Syria, ae, f. country N. of Palestine

Minturnae, arum, town ofLatium Mygdonia, ae, f. country in Phrygia Tagus, i, m. river in Spain Mysi, orum, m. people in N. W. of Tamesis, is, m. Thames Asia Minor Tanais, is, m. river Don Tarentum, i, n. town in S. Italy Neapolis, is, f. Naples Tarsus, i, f. city of Cilicia Nicaea, ae, f. city in Bithynia Thebae, arum, f. city of Boeotia Nilus, i, m. Nile Thessalus, a, um, adj. Thessalian Nola, ae, f. town in Campania Tiberis, is, m. Tiber, on which
f.

Rome
m. range in Mysia Orcades, um, f. Orkneys

stands
i, f.

Olympus,

i,

Trasimenus,
Troia,
ae,

city
a,

m. lake in Etruria in N. W. of Asia

adj.

.Minor
Palestina,
ae,
i, f.

Palestine

Tyrrhenus,
Vectis,
is,
f.

um.

Etrurian

m. range in Thrace Patavinus,a, um, adj. ofPatavium, town in N. Italy (Padua)

Pangaeus,

Isle of
i,

Vulturnus,

Wight m. river of Campania

THIS BOOK IS DUE ON THE LAST DATE

STAMPED BELOW

AN INITIAL PINE OF

25

CENTS

WILL BE ASSESSED FOR FAILURE TO RETURN THIS BOOK ON THE DATE DUE. THE PENALTY WILL INCREASE TO SO CENTS ON THE FOURTH DAY AND TO $!.OO ON THE SEVENTH DAY OVERDUE.

KB 14 mb
-&

LD

U. C.

BERKELEY LIBRARIES

COMS'lEDISS