Shifting Sitting Shifting Sitting is een werk van de kunstenaar Aernout Mik.

Het is een video-installatie, waarin verschillende schermen een politieke discussie laten zien. Deze video-installatie bestaat uit drie schermen die in een zaal staan. Ze lijken te gaan over Silvio Berlusconi, de ex-premier van Itali, alsof het een documentaire is. Dit is het niet. Het is wel genspireerd op Berlusconi, maar het is geen documentaire. Mik gebruikt acteurs in Shifting Sitting om een scene in een rechtszaal na te spelen. De acteurs spelen niet door een vooraf verzonnen script na te spelen, maar door op elkaar te reageren en te improviseren. Behalve een paar uitgangspunten is het werk een samenkomst van acteurs die stukken uit de realiteit gebruiken als inspiratie hoe zich te gedragen. Zoals veel werken van Aernout Mik gaat dit werk ook om sociale relaties en hoe mensen op elkaar reageren. De acteurs nemen de rol aan van Berlusconi, maar ook van advocaten, rechters, publiek en schoonmakers. Op een gegeven moment nemen de schoonmakers de rol aan van rechters, de sociale rollen zijn compleet inwisselbaar. Ook verandert de rol van Berlusconi, van aangeklaagde naar aanklager en weer terug. De sfeer in de rechtszaal is op vaak gespannen, maar de sfeer verandert ook. De mensen die samen komen hebben een formele houding. In de formele scenes ziet men zittende mensen, mensen die discussies aan het voeren zijn en mensen die applaudisseren. Na een tijd verandert de sfeer. De sfeer wordt meer spontaan, mensen staan op en het begint meer op een soort revolutie te lijken dan op een geordende rechtszaal. Door het gebruik van drie beeldschermen weet Mik heel goed een dynamische relatie op te bouwen tussen de beelden. De beelden vertellen afzonderlijke verhalen, maar door de drie schermen met videos samen te bekijken komt er een extra dimensie bij. De beelden in relatie met elkaar zorgen voor een diepere laag. De toeschouwer krijgt het gevoel dat hij midden in de rechtszaal is beland, als een alles-ziende kijker. De verschillende gezichtspunten zorgen ervoor dat je onderdelen aan elkaar gaat koppelen. De beeldstrategie die Mik hier toepast is vervreemding. Het vervreemdingseffect is niet nieuw, maar een concept dat door de Duitse toneelschrijver Brecht veel is gebruikt. Hij noemde het het Verfremdungseffekt1. Dit is een techniek die gebruikt wordt in visuele uitingen zoals film en theater dat er voor zorgt dat het publiek zich niet compleet kan verliezen in het verhaal. Het publiek word niet meegezogen in n bepaald standpunt, maar blijft een bewuste, kritische kijker. Brecht gebruikte het Verfremdungseffekt in zijn werk om te zorgen dat het publiek een andere rol kreeg dan die van passieve toeschouwer. Mik past verschillende manieren toe om het Verfremdungseffekt te genereren. Hij zorgt er voor dat zijn film niet een logische volgorde heeft, waardoor het moeilijker te volgen of moeilijker in te leven is. Ook laat hij de rol-veranderingen zien. Door dit zichtbaar te maken ga je de rol in een kritisch licht bekijken. Hoe kan een schoonmaker even later de rol van rechter aannemen? Is dit wel verantwoord? Zulke vragen roepen deze rol-veranderingen op. Dit houdt tegelijkertijd in dat men zich niet meteen kan inleven in de rol van de rechter of schoonmaker.

http://globalshakespeares.mit.edu/glossary/distancing-effect/ - 13 Mei 2013

Een andere manier die in dit werk, maar ook in veel andere werken van Mik te vinden is, is dat Mik geen geluid gebruikt in zijn installaties. Dit werkt aan de ene kant vervreemdend, en aan de andere kant gaat men zich meer concentreren op het beeld. De reden dat Aernout Mik deze manieren van vervreemding gebruikt is omdat hij wil dat mensen een kritische houding ten opzichte van zijn werk nemen, net zoals hij een kritische houding inneemt tegenover de onderwerpen die hij behandelt. Mik neemt menselijk gedrag op de loep. Hij bekijkt de samenkomst van mensen vanuit een sociologisch of antropologisch standpunt. Dit houdt in dat hij de menselijke samenleving bestudeert en haar verschijnselen zoals de sociale ongelijkheid maar ook ethiek en persvrijheid. Door deze fenomenen te bestuderen ziet Mik bepaalde opvallende dingen, onder andere in relatie tot politiek. Om deze reden is Mik erg politiek bewust. De politieke kant is erg belangrijk in het werk Shifting Sitting. Met dit werk wil Mik een discussie genereren over de subtiele grenzen van de trias politica,2 en hoe dat nu in onze democratische samenleving nog van toepassing is. De trias politica bestaat uit de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht. In Shifting Sitting zoekt Mik de grenzen van deze machten op en laat deze machten door elkaar heen lopen. Ook is massajournalistiek een uitgangspunt in dit werk. Dit werkt vervreemdend omdat je soms het gevoel hebt dat je als toeschouwer kijkt vanuit de ogen van een journalist, maar de beelden die je te zien krijgt sluiten niet altijd aan op de ogen van een journalist. Er zijn beelden van hoge camerastandpunten, of tussen de rechters en beklaagden. Deze manier van spelen met het beeld als documentaire en soms bijna filmisch zorgt voor een vervreemdend effect. Het is moeilijk je in te leven in een bepaald personage, maar het is ook moeilijk het te zien als een echte documentaire van een gebeurtenis. Dit kritische gebruik van de documentaire techniek is beschreven in het boek Aesthetic Journalism, door A. Cramerotti3. Cramerotti is een Italiaanse schrijver, curator en artiest. Hij ziet dat tegenwoordig het artistieke en journalistieke steeds meer samen gaan werken. Hij noemt dit de blurring of margins between artistic and information pieces.4 Esthetische Journalistiek is een opkomende manier van kunst maken. Deze kunst heeft een boodschap en hoeft het niet per se te hebben van de mooiheid van het kunst, maar er kan wel met de werkelijkheid gespeeld worden om een bepaald standpunt te laten zien. Dit is niet mogelijk in echte journalistiek, waarin waarheid een belangrijk goed is. Het bewust maken van de toeschouwer door middel van vervreemdingseffecten heeft een reden. Door de toeschouwer bewust te maken van de beelden, en de toeschouwer te laten nadenken over de beelden zorgt dat voor een kritische houding. Deze kritische houding is niet alleen bruikbaar voor dit werk of de tentoonstelling, maar ook voor onderwerpen die spelen in de politiek. Zoals Boris Groys, een kunstcriticus, mediatheorist en filosoof zegt in zijn essay biopolitical art5: it creates something living from something that is articificial and produced. De manier van kijken die de Trias politica is een term die de scheiding van machten beschrijft. De beschrijving van dit idee kwam van de Franse Filosoof Charles de Montesquieu. http://www.parlement.com/id/vhnnmt7lidzx/trias_politica_machtenscheiding_en 3 Cramerotti, Aesthetic Journalism. 4 Cramerotti, Aesthetic Journalism, p.21 5 http://cjpmi.ifl.pt/2-calchi-novati - 13 Mei 2013
2

toeschouwer krijgt aangereikt in het werk Shifting Sitting kan gebruikt worden om echte politieke onderwerpen kritisch te bekijken en er een eigen mening over te vormen. Het werk is pas af als de toeschouwer het werk interpreteert en zijn of haar eigen betekenis aan het werk koppelt. Mik schildert in zijn werk Shifting Sitting Berlusconi af op verschillende manieren. Berlusconi had, toen hij regeerde, een twijfelachtig beleid wat betreft persvrijheid. Berlusconi was de eigenaar van bijna elk grote krant en tv-zender. Doordat hij de voorlichting van het volk in de handen had, kon hij zijn eigen beeldvorming in de pers bijstellen. Dit kunstwerk van Mik levert kritiek op deze soort van democratie. In plaats van dat hij de beeldvorming over zichzelf kan bijstellen en in een positiever daglicht kan zetten, is hij nu de speelbal van Mik, en daarmee de speelbal van de acteurs. Doordat de acteurs zich door bestaande situaties zich hebben laten inspireren lijkt het dat Berlusconi (de Berlusconi in het werk Shifting Sitting) op sommige momenten de touwtjes in handen heeft, op momenten dat hij aangehoord wordt en de filmbeelden zo zijn dat het lijkt alsof hij de controle heeft. Even later kan deze schijncontrole compleet verloren zijn. Het dynamische van deze rol, waarin Berlusconi van aanklager tot aangeklaagde wordt laten zien geeft een goed beeld van hoe Berlusconi in zijn eigen land werd afgeschilderd ten opzichte van hoe hij in de buitenlandse pers werd afgeschilderd. De nationale pers had hij in de hand, maar de buitenlandse pers had hij niet onder controle en deze schreven meer kritische artikelen over hem en zijn beleid. Het gebruik van het medium film en vooral de documentaire techniek is erg slim gekozen door Mik. Het wapen waar Berlusconi mee streed is opgepakt door Mik en gebruikt om mensen op een kritische manier naar Berlusconi en zijn werkwijze te laten kijken. Het feit dat het geen echte documentaire is maar Esthetische Journalistiek maakt het werk niet minder sterk. Door het slim inzetten van deze techniek weet Mik sfeer en kritiek goed duidelijk te maken. Wat men ook dacht over Berlusconi en misschien zelfs wel wat men dacht over politiek in het algemeen, na Shifting Sitting krijgt men een andere blik op bestaande politieke kwesties. Giliam Ganzevles, 2A.