Mr Vedrana Markovi, Doc. Mr Jelena Martinovi Bogojevi, Doc.

Univerzitet Crne Gore Muzika akademija

Nastavni predmet Muzika moj jezik kroz prizmu identiteta i multikulturalnosti

Apstrakt: U treem i etvrtom razredu gimnazije u Crnoj Gori uenici imaju mogunost da shodno svojim interesovanjima, potrebama i eljama biraju predmete koje e izuavati. Jedan od obaveznih izbornih predmeta za dopunu maturskog standarda je i predmet Muzika moj jezik, a u okviru kojeg uenici/ce mogu da proire znanja steena u osnovnoj koli i prvom ili drugom razredu gimnazije, a takoe i steknu nova znanja iz oblasti muzike umjetnosti. Ovaj predmet biraju uenici/ce koji ele da maturski ispit polau upravo iz predmeta Muzika umjetnost. Predmet Muzika moj jezik uzuava se dvije kolske godine, a nastava se realizuje izmeu ostalog i uz pomo udbenika istoimenog naziva. Rad se bavi analizom elemenata multikulturalnosti i interkulturalnosti, kako u nastavnom programu, tako i u pomenutom udbeniku, a u okviru projekta Identitetski elementi u crnogorskoj muzici kao osnova za razvoj multikulturalnosti i interkulturalnosti. 1 Kljune rijei: gimnazija, izborni predmeti, nastava muzike kulture, muziki folklor, identitet, multikulturalnost, interkulturalnost Uvod Tenje savremene muzike pedagogije poivaju na interdisciplinarnom pristupu. Muzika moe posluiti kao trensfer u uenju, pokreui brojne kognitivne procese (Ivanovi, 2009).
1

Projekat je podran od strane Ministarstva nauke i Ministarstva kulture. Njegova realizacija je otpoela 2012. godine, a ima za cilj unapreenje nastavne prakse u oblasti muzike pedagogije sa posebnim akcentom na ouvanje muzike batine naroda koji ive u Crnoj Gori.

Nastavni curriculumi sve se vie baziraju na korelaciji meu srodnim predmetima. Za uenike gimnazije, kojima je muzika umjetnost obavezni izborni predmet, interdisciplinarni pristup ui ih da povezuju steena znanja i primijene vjetine u svakodnevnom ivotu, to bi trebalo da bude obrazac uenja steen i u sonovnoj koli. U samom nastavnom programu koji e ovdje biti analiziran, vie se panje posvetilo razumijevanju muzike i stvaranju afirmativnog odnosa prema njenim anrovima, dok je sticanje teorijskih znanja bazirano na stvaralakom iskustvu (pjevanje, sviranje, rjeavanje muzikih zadataka, upoznavanje sa kompjuterskim programima za notaciju itd.). Multimedijalnost udbenika prua mogunost njegove ire primjene i sveobuhvatniji uvid u ponuene sadraje. U adolescentskom uzrastu uenici kroz modele ponaanja, izgrauju odnos prema svojoj kulturi, ali i drugim i drugaijim kulturama. Stoga se prezentovanje multiku lturalnosti smatra jednim od vanih segmenata edukacije, gdje umejtnike discipline imaju poseban znaaj. Podsjetimo da se jedan od programa Evropske unije Eyridice (2004) bazira upravo na podsticanju interkulturalne pedagogije (koja se poela razvijati jo od sedamdesetih godina XX vijeka), njenog jasnog profilisanja u okviru umjetnikog obrazovanja. Spoznaja kulturnog i nacionalnog identiteta kroz muziku treba da artikulie nacionalno i gradi afirmativan odnos prema razliitostima, to je vaan vaspitni segment u multikulturalnom drutvu. Na koji su nain pomenuti elementi zastupljeni u Nastavnom programu i kako su ih autori tretirali u udbeniku Muzika moj jezik, jedna je od istraivakih tema u okviru pomenutog projekta. Nastavni plan za predmet Muzika moj jezik Muzika moj jezik je izborni gimnazijski predmet koji se izuava u treem i etvrtom razredu gimnazije u Crnoj Gori, a slui kao dopuna maturskog standarda za predmet Muzika umjetnost. Izuavanjem predvienih sadraja uenici/ce mogu proiriti svoja znanja, vjetine i sposobnosti iz oblasti muzike umjetnosti i steena znanja povezati sa znanjima koja posjeduju iz oblasti kao to su knjievnost, likovna umjetnost, istorija, film i pozorite. Predmetni program jasno definie sadraje iz istorije muzike, poznavanja muzikih oblika, poznavanja instrumenata i izvoakih sastava i muzike literature. Podstie se samostalno izvoenje i samostalni kreativni rad.

Predmentni program predvia da se kroz posebnu temu, koja e neto kasnije biti detaljno analizirana, uenici/ce upoznaju sa narodnom muzikom tradicijom, folklorom i obiajima svoga kraja i neposrednog okruenja. Na taj nain se kod mladih ljudi formira kulturni identitet, ali se oni takoe ue da prepoznaju karakteristike kulturnih identiteta drugih naroda. Godinji fond asova za predmet Muzika moj jezik u treem razredu gimnazije iznosi 70, odnosno dva asa nedeljno. U etvrtom razredu taj broj je neto manji 64, takoe sa dva asa nedeljno. Predvieni su teorijski i praktini oblici nastave za sve uenike u odjeljenju, kao i vjebe i drugi oblici nastave, kod kojih se uenici dijele u manje grupe. Nastavni program za predmet Muzika moj jezik je podijeljen na sedam tema. U treem razredu predmet se izuava kroz tri teme: 1. Elementi muzike 2. Glas sredstvo izraza 3. Instrument sredstvo izraza, a u etvrtom razredu kroz etiri teme: 4. Muzika i pokret 5. Muzika i scena 6. Folklor 7. Muzika i tehnologija. U okviru prve teme postavljeni su opti ciljevi: proirivanje znanja o osnovnim

elementima muzike: ritmu, melodiji i harmoniji. Izuavanjem druge teme uenici/ce treba da proire znanja o glasovnom aparatu, vokalnim i vokalno-instrumentalnim i

vokalnoj tehnici, pjevakim glasovima, horovima, umjetnikih pjesama.

oblicima; u okviru ove teme uenici/ce treba da naue da izvedu nekoliko narodnih

Trea tema obrauje muzike instrumente, instrumentalne sastave i oblike; uenici/ce takoe treba da naue instrumentu.

instrumentalne

da odsviraju jednostavne melodije na nekom

etvrta tema obrauje vezu muzike i pokreta. Uenici proiruju znanja o porijeklu i karakteru stilizovanih igara i njihovoj primjeni u umjetnikoj muzici; porijeklu, karakteru i primjeni u umjetnikoj muzici drutvenih igara; ue da pleu neke od drutvenih plesova; proiruju znanja vezana za nastanak i razvoj baleta. Peta tema obrauje povezanost muzike i scene. Uenici/ce proiruju znanja o nastanku i razvoju opere, ulozi muzike u pozoritu i filmu, pjevaju i sviraju popularne numere iz opera, pozorine i filmske muzike. Poseban znaaj za nau analizu ima esta tema, u okviru koje se prouava folklor u optem znaenju, sa posebnim akcentom na muziki folklor. Proiruju se znanja o narodnom muzikom stvaralatvu Crne Gore, upoznaju karakteristike crnogorske muzike tradicije i uticaj etnikih raznolikosti na njeno bogatstvo; karakteristini narodni instrumenti, narodne igre i narodne pjesme Crne Gore i okruenja; upoznaju se folklorne osobenosti susjednih naroda. Sedma tema obrauje vezu muzike i tehnologije. U okviru nje uenici/ce proiruju znanja o elektronskim instrumentima i elektronskoj muzici; upoznaju nove notacije, kompjuterske programe za stvaranje muzike; stiu znanja o ulozi muzike u savremenim medijima: radiju i televiziji. Udbenik za predmet Muzika moj jezik Udbeniki komplet ine udbenik pod nazivom Muzika moj jezik, pet CD-ova sa primjerima za sluanje, i jedan DVD sa primjerima za gledanje. Autori ovog udbenikog kompleta su Vedrana Markovi i Ranka Perunovi, a izdava je Zavod za udbenike i nastavna sredstva Podgorica, 2012. Udbenik je podijeljen na sedam tematskih cjelina, koje prate sedam tema iz Programa. Cjeline nose sljedee nazive: Jezik muzike, Magija glasa, Instrumenti nam govore, Pokret u ritmu muzike, Cijeli svijet je scena, Tradicija nasljee i inspiracija i Duh novog vremena muzika i tehnologija. Prvo poglavlje je najmanjeg obima i sadri podatke vezane za teoriju muzike. Materija ne prua mogunosti da se preko nje razvija kulturni identitet odreenog nacionalnog bia, ali zato dijelovi patriture Listove kompozicije Ljubavni snovi, kao i Debisijeve Mjeseine i Bahove
4

Tokate i fuge u d-molu doprinose razvijanju multikulturalizma i ukazuju na univerzalne vrijednosti svjetske muzike batine. Drugo poglavlje uvodi se sluanjem crnake duhovne pjesme Oh, happy day. Sluanjem i pjevanjem ove pjesme uenici/ce se na neposredan nain ue rasnoj toleranciji. Ova kompozicija razvija kod uenika /ca poseban senzibilitet prema drugim rasama i narodima. Interesantan primjer za sluanje predstavlja i kompozicija Kozar Stevana Stojanovia Mokranjca, koja je inspirisana muzikom motivima srpskog folklora. Na ovom primjeru uenici mogu da prepoznaju osobenosti foklora naroda iz bliskog okruenja. U poglavlju koje govori o vokalnim i vokalno instrumentalnim oblicima uenici/ce se upuuju na sluanje odlomaka znaajnih muzikih djela. Tako e sluanjem gregorijanskog korala i mise na latinskom jeziku, protestantskog korala na njemakom jeziku, oratorijuma, pasije i kantate stei uvid u duhovnu muziku katolike crkve, dok e sluanjem muzikih oblika vizantijske crkve, kao to Liturgija i pjevanjem odlomka iz Mokranjevog Opijela stei predstavu o osobenostima pravoslavne duhovne muzike. Upoznavajui se podrobnije sa duhovnom muzikom, mladi ljudi razvijaju vjersku toleranciju i ue da prepoznaju slinosti, a da razlike doivljavaju kao specifino bogatstvo prostora na kojem ive. . Interesantan muziki oblik - horska pjesma predstavljena je kompozicijom

najznaajnijeg crnogorskog kompozitora Borislava

Tamindia Oj, djevojko Milijana. Ova

kompozicija napisana je za mukog vokalnog solistu i hor, a inspirisana istoimenom izvornom crnogorskom pjesmom. Na ovom primjeru uenici/ce jako dobro mogu prepoznati osobenosti crnogorske narodne pjesme i poredei je sa ranije pomenutom kompozicijom Mokranjca Kozar, postati svjesni odrednica muzikog kulturnog identiteta crnogorskog naroda. Na kraju ovog poglavlja nalazi se vrlo interesantan zadatak za uenike/ce: potrebno je da zajednikim radom odaberu niz pjesama iz Crne Gore i da ih obrade u rukovet. Samostalnim istaivakim i stvaralakim radom uenici e se bolje upoznati sa tradicionalnim crnogorskim pjesmama, osobenostima vezanim za jezik, melodiju i ritam. Cilj je da prouavanjem tradicionalnog muzikog izraza uenici/ce postanu svjesniji sopstvenog muzikog identiteta, njegove vrijednosti i bogatstva.

Posebnu panju zasluuju fotografije, na kojima su svjetski poznati vokalni izvoai, kao i oni iz neposrednog okruenja. Fotografije beogradskog djejeg hora Kolibri, kao i Hora Bekih djeaka, podstiu uenike/ce da pronalaze isto u razliitom, i razliito u istom. Uenici postaju svjesni naina na koji razliite muzike tradicije vre uticaj na kulturni razvoj neke sredine. U okviru treeg poglavlja uenici upoznaju muzike instrumente, instrumentalne ansamble i oblike instrumentalne muzike. Ovo poglavlje doprinosi razvoju multikulturalne svijesti kod uenika, budui da govori o razliitom porijeklu muzikih instrumenata, upuuje na poznate domae i svjetske izvoae, slikom i zvukom vodi ka razliitim narodima i kulturama. Od posebnog su znaaja fotografije poput jedne na kojoj je prikazan dez ansambl, u kojem sviraju muziari bijelci i crnci, a koja upuuje uenike da nije vana boja koe, ve arolija muzike koja nastaje zajednikim muziciranjem. Fotografija na kojoj je prikazan ples flamenko, sa karakteristinim kostimima i instrumentima koji ga prate, upoznaje uenike sa panskom kulturom. Afriki bubnjevi, egipatske harfe i indijske zurne govore da smo svi stanovnici jednog velikog zajednikog doma, ije su razliitosti isprepletane, a slinosti mnogo vee nego to najee mislimo. Kroz interesantne istraivake zadatke uenici treba da steknu znanja o crnogorskim violinistima i pijanistima, najstarajem duvakom instrumentu pronaenom na tlu Crne Gore, shvate znaaj Crnogorskog simfonijskog orkestra, istrae injenice vezane za prve instrumentalne sastave u Crnoj Gori i upoznaju ivot i djelo prvog crnogorskog simfoniara. Na taj nain udbenik potencira vrijednosti ponikle na tlu Crne Gore, koje predstavljaju i dio svjetske kulturnu batinu. etvrto poglavlje Pokret u ritmu muzike na interesantan i uenicima primamljiv nain pokazuje vezu izmeu muzike i pokreta. Fotografije egipatske plesaice i afrikog pl emena, koji izvode tradicionalne plesove, pokazuju kulturu dalekih naroda. Ovo je poglavlje koje kod uenika/ca razvija svijest o drugaijem, a istovremeno to drugaije ini bliskim. Od predstava na francuskom dvoru do savremenog modernog baleta, uenici/ce se vode kroz razliite kulture i baletske kole, upoznaju svjetski poznata imena baletskih igraa i igraica kao i najpopularnije balete, kompozitore i koreografe. S obzirom da baletska umjetnost nema tradiciju u Crnoj Gori (tek u posljednjih desetak godina u Crnoj Gori djeluju baletske kole, ali ne postoji baletski

ansambl), poglavlje o ovoj umjetnosti pogodno je za razvijanje svijesti o multikulturalizmu kao tekovini savremenog doba. Dio poglavlja koji govori o drutvenim igrama na pravi nain povezuje u sebi ideju multikulturalizma, jer drutvene igre vode porijeklo od razliitih naroda, a zbog svoje atraktivnosti prihvaene su irom svijeta. Uzbudljivi tango, nastao u Buenos Airesu, otmjeni fokstrot, brazilska samba, rumba sa Kube, latinoameriki a-a-a, samo su neki od plesova koji se, bez obzira iz koje zemlje potiu, pleu irom svijeta i predstavljaju svjetsku kulturnu batinu. Takoe, grupa plesova poznata pod nazivom sving plesovi, poput disko foksa, tvista i rokenrola, igraju se itom planete i svima jednako pripadaju. Veliki znaaj u upoznavanju kultura drugih naroda ima i sticanje znanja o stilizovanim igrama. To su dvorski i narodni plesovi razliitih naroda, koji su muziki obraeni nali svoje mjesto u umjetnikoj muzici. Nisu namijenjeni plesanju, ve koncertnom izvoenju. Tako umjetnika muzika batini francuski menuet, njemaki valcer, poljsku mazurku i polonezu, eku polku. Svaka od ovih igara nosi karakteristike muzike tradicije odreenog naroda, ali stilizovana dobija multikulturalna obiljeja. Peto poglavlje se bavi vezom muzike i scene, i donosi obilje informacija vezanih za karakteristike muziko-scenskih djela, scensku muziku i njenu primjenu. Upoznajui se sa sadrajem i muzikom nekih od najljepih djela operske muzike, uenici upoznaju razliite kulture i osobenosti nacionalnih muzikih izraza. Opera Karmen upoznaje ih sa panskom kulturom i obiajima; arobna frula prenosi njemaku bajku (legendu); Nabuko priu iz Starog zavjeta; Prodana nevjesta aljivu priu iz ivota ekog naroda; Knez Igor fragmente iz istorije ruskog carstva; Sluavka gospodarica aljivu zgodu iz Italije. Poseban akcenat stavljen je na razvoj opere u Crnoj Gori. Tako e uenici saznati za kompozitore strance koji su boravili u Crnoj Gori sredinom XIX vijeka i, inspirisani melodikom narodnih pjesama, crnogorskom istorijom i legendama, napisali niz zapaenih operskih ostvarenja. Malo je poznato da je opera Armana Limnandera Crnogorci izvedena prvi put u Parizu 1849. godine i da je za prva tri mjeseca doivjela ak 26 izvoenja! Ovakav podatak doprinosi da uenici postaju jo svjesniji ljepote crnogorske izvorne melodike i njenog specifinog izraza, koji i danas inspirie mnoge savremene kompozitore. Upoznajui se sa sadrajem opere Balkanska carica, i

istraujui libreto opere epan mali, uenici povezuju znanja iz istorije sa znanjem iz muzike umjetnosti, te na taj nain postaju sveobuhvatnije obrazovane linosti. Poglavlje o savremenoj operi upoznaje uenike/ce sa zbivanjima na operskom planu u XX i XXI vijeku. Nju karakterie multikulturalizam, proimanje razliitih muzikih uticaja i anrova. Moda je najbolje opisuje citat preuzet iz udbenika, odlomak intervjua Filipa Glasa asopisu Vreme, 1999. godine: Mi smo stotinama godina unazad dijelili muziku zapadnog i nezapadnog svijeta. Vidite, to nije tano. Svijet je samo jedan. Sluajui muziku raznih naroda, shvatio sam da postoji vrst kontinuitet, vidio sam koliko je svijet muzike stalan i neprekidan. Ona nije ograniena prizemninm stvarima kao to u jezici kojima govorimo i odjea koju nosimo. Kad sviram, moja koa nema boju. Naroitu panju privlai injenica da se uenicima predlae da pogledaju odlomke iz opera Porgi i Bes, kao i Vrijeme Cigana. Prva je interesantna jer donosi priu o ivotu crnaca na magrinama drutva, te doprinosi razvoju svijesti o vanosti rasne i socijalne tolerancije. Libreto opere Vrijeme Cigana inspirisan je kultnim filmom Emira Kusturice Dom za vjeanje, a doprinosi razvijanju tolerancije prema romskoj populaciji. Akcenat se stavlja deavanja u Crnoj Gori, pa tako uenici/ce mogu saznati ko je komponovao prvu crnogorsku operetu, kada je i gdje nastala. Tako se budi interes za vrijednosti sopstvenog naroda i njegovo bolje upoznavanje. Kako bi uenici/ce to bolje shvatili ulogu muzike kao primijenjene umjetnosti u pozoritu, fotografije na kojima je prikazano afriko pleme i scena iz antikog pozorita upoznaju uenike/ce sa dalekim civilizacijama, i navode ih na razmiljanje o univerzalnom u muzici. Podaci vezani za prvu pozorinu zgradu u Crnoj Gori i prvom asopisu o pozorinom ivotu obogatie saznanja uenika/ca o vlastitim kulturnim vrijednostima, formirajui osjeaj kontinuiteta kada su u pitanju kulturna deavanja u naoj zemlji. Veoma specifina muziko-scenska forma mjuzikl - nema tradiciju u Crnoj Gori. Prvi mjuzikl postavljen u Crnoj Gori je Pepeljuga i rok zvijezda, a izveden je 2009. godine u HercegNovom. Upoznavanje ovog muzikog oblika poinje upoznavanjem sa istorijatom njegovog
8

razvoja. Ponikao u pozoritima Brodveja u Njujorku, mjuzikl oslikava specifinu atmosferu u amerikom drutvu poetkom XX vijeka. Od 1930. godine mjuzikli nastaju i u Evropi, obogaeni muzikim izraajnim elementima zemalja u kojima su nastali. Tako se u francuskom mjuziklu pojavljuje ansona. Upravo ti razliiti muziki uticaji, koje uenik gledanjem i sluanjem treba da prepozna, dovode do razvoja multikulturalnosti i jaanja svijesti o zajednitvu u razliitostima. Kao poseban zadatak, uenici na osnovu steenog znanja treba da istrae razvoj pozorita u Crnoj Gori. Muzika kao primjenjena umjetnost u filmu ima viestruku ulogu. Pored one prioritetne, da na odgovarajui nain zvuk dopuni sliku, muzika moe naglasiti radnju, komentarisati je, psiholoki nadograditi sliku. Gledajui film, nesvjesno upijamo utiske koje ostvaruje muzika, pa smo esto u prilici da otkrijemo specifinosti nekog folklora, upoznamo neobian muziki instrument ili se divimo ljepoti glasa. Kao to film komunicira sa najrazliitijim drutvenim slojevima, na velikim prostornim i vremenskim udaljenostima, na isti nain komunicira i njegova muzika. Ona je ta koja opisuje druge i drugaije, koja nas sa njima upoznaje i koja ini da neto daleko i nepoznato postane blisko i razumljivo. Uenike/ce je potrebno uputiti na analitiko i kritiko sluanje muzike na filmu, promiljanje o njoj i shvatanje iste. Filmovi poput Grk Zorba, sa uvenom scenom u kojoj glavni lik izvodi sirtaki, ili Cigani lete u nebo, sa tradicionalnim ruskim pjesmama, doprinose irenju kulture drugih naroda i njihovom lakem razumijevanju. Zadaci vezani za istraivanje razvoja kinematografije u Crnoj Gori, kao i istraivanje kompozitora filmske muzike u Crnoj Gori, doprinose boljem upoznavanju domovine i sagledavanju naeg drutva iz razliitih aspekata, a sve zajedno u cilju jaanja osjeaja nacionalnog kulturnog identiteta. U okviru estog poglavlja Tradicija nasljee i inspiracija, prvi put se u okviru redovnog kolovanja uenici sistematski uvode u oblast folklora. U prethodnom kolovanju (osnovnom i srednjem) podaci vezani za folklor provlaili su se u okviru oblasti kao to su muziki instrumenti i uenje pjesmama, kao i kroz predmete kao to su knjievnost i likovna umjetnost. Zato je ovo poglavlje od velikog znaaja, a posebno sa apsekta nae zainteresovanosti
9

za razvoj kulturnog identiteta i multikulturalnosti. Autorke se bave pojmom folklora uopte, sa posebnim akcentom na muzikom folkloru, a u okviru njega na folklornu tradiciju Crne Gore. Ovakav sistematski pristup omoguava da se uenici zainteresuju za materiju, rado usvajaju znanja iz ove oblasti i ue se da samostalno istrauju. Sentenca koja se nalazi u podnaslovu ovog poglavlja, Santajanina misao da je lake razumjeti narod sluajui njegovu muziku nego uiti njegov jezik, ve na poetku navodi uenike/ce na razmiljenje o univerzalnosti narodnog muzikog jezika. U novu oblast se uvode sluanjem razliitih muzikih primjera: bosanske sevdalinke, ruske narodne pjesme i jevrejske pjesme Hava nagila. Tri naizgled potpuno razliita primjera uenicima/cama pokazuju slinosti u narodnom izvornom muzikom izrazu. Opta definicija folklora ilustrovana je fotografijama koje prikazuju razliite narodne nonje, u cilju razvijanja multikulturalizma kod uenika/ca. Uenicima/cama se postavlja zanimljiv istraivaki zadatak: podijeljeni u grupe treba da istrae elemente materijalne i duhovne kulture razliitih folklornih regija Crne Gore, te da o svojim istraivanjima naprave pismene izvjetaje. Ovaj zadatak razvija kreativnost uenika, jer kroz samostalan rad dolaze do izvjesnih saznanja i zakljuaka. Samostalnim istraivakim radom uenici i sami doprinose uvanju narodne tradicije i prakse. S druge strane, poznavanje vlastite tradicije i tradicije ostalih naroda doprinosi boljem razumijevanju meu narodima, a time i kvalitetnijem ivotu u multikulturalnim i multinacionalnim sredinama kakva je Crna Gora. Uenicima/cama se sugerie da i sami budu etnomuzikolozi: kroz razgovor sa starijim lanovima porodice ili okruenja treba da saznaju kakve su pjesme pjevali u svojoj mladosti, u kojoj prilici, ko ih je izvodio i slino. Potrebno je napraviti i tonske zapise, pa nauiti pjem e koje su snimljene. Ovakvim uenjem postie se daleko bolji efekat nego kada bi istu pjesmu uenici uili sa nastavnikom na asu. Od posebnog je znaaja dio teksta o narodnim pjesmama. Data je njihova

sistematizacija, a posebno je korisno to je svaka vrsta pjesama ilustrovana literalnim odlomkom odgovarajue pjesme. Sve pjesme pripadaju crnogorskom narodnom muzikom stvaralatvu, a uenici imaju zadatak da saznaju iz kojeg kraja Crne Gore potie odreena pjesma.

10

Posebnom

cjelinom obraene su narodne igre. Ova oblast uvedena je priom o

ovjekovoj pratenji za igranjem i pokretom, koja je ilustrovana fotografijama afrikih plemana koja i danas ive na primitivan nain. Naini na koje se igre mogu izvoditi mogu biti veoma razliiti, pa se u okviru ove sistematizacije uenicima/cama navode primjeri nekih crnogorskih narodnih igara, kao to su patrovske igre, igre naroda u okruenju (lino, nijemo glamoko kolo), igre drugih naroda (flamenko), ali i igre sa udaljenih kontinenata (afrike igre). Upoznavanje sa igrama svog naroda doprinosi jaanju spoznaje o vlastitim estetskim vrijednostima, dok upoznavanje mladih ljudi sa igrama drugih naroda doprinosi razvoju multikulturalne svijesti. Odgovarajue fotografije prikazuju razliite narodne igre, na kojima se jasno vide narodne nonje i karakteristian nain igranja. Naroito je dobro to neke od pomenutih igara uenici mogu vidjeti na DVD-u, to predstavlja posebno bogatstvo ovog udbenikog kompleta. Uenicima /cama se sugerie da uz pomo nastavnika ili lana porodice naue da igraju neko kolo iz svog kraja. Time jaa osjeaj nacionalne pripadnosti i postaju vre kulturne veze sa etnikom zajednicom. Poznavanje narodnih instrumenta je jako vano za razumijevanje muzikog foklora. Iscrpni podaci i odgovarajue fotografije uvode uenika u ovu oblast, razvijajui interes za crnogorske narodne instrumente, ali i instrumente drugih naroda. Crnogorske gusle i diple, bosanska argija, ruska balalajka, romska darabuka, turske daire lista je duga, a sve sa istim ciljem: bolje upoznati svoje nacionalno muziko blago ali i upoznati potovati tuu muziku tradiciju. Pred uenike se postavlja zadatak da istrae balkanski instrumentarij, to znai da treba da proue narodne instrumente svoga kraja i zemalja u regionu. Ovakav pristup doprinosi boljem upoznavanju prostorno bliskih naroda, koji, upravo zbog prostorne bliskosti, imaju veoma slian izvorni muziki izraz, kao i instrumente. Upoznajui razliite folklorne ansamble, kao i najpoznatije svjetske festivale folklora, uenici/ce se vaspitavaju u duhu prijateljstva meu pojedincima i narodima, prenose dragocjenu poruku o vrijednostima svakog narada i pojedinca u rasnom, jezikom, etnikom i svakom drugom smislu.

11

Posebno poglavlje se bavi muzikom tradicijom u Crnoj Gori, u okviru kojeg uenici/ce imaju prilike da upotpune svoja znanja vezana za melodiju, ritam i tekst narodnih pjesama, karakteristike narodnih igara iz razliitih krajeva Crne Gore, specifinim muzikim instrumentima i interpretatorima izvorne muzike. Upoznavajui se sapredvienim sadrajima, uenici/ce postaju svjesniji zmaaja koji imaju razliita kulturno-umjetnika drutva, pjevaki i instrumentalni ansambli, koji se trude da bogato folklorno nasljee sauvaju u cjelosti i izvornom obliku. U umjetnikoj i popularnoj muzici folklor je esta inspiracija. Upoznajui razliite naine na koje folklor nekog naroda moe uticati na stvaralatvo poznatih kompozitore, kod uenika se razvija multikulturalnost i osjeaj za univerzalne ljudske vrijednosti. Sluajui poznate numere koje su inspirisane foklorom, uenici/ce se ue da prepoznaju osobenost i ljepotu folklornog stvaralatva nekog naroda. Time se razvija njihov senzibilitet prema drugim etnikim grupama, pogotovo ako se neke jo uvijek nalaze na marginama drutvenih zbivanja, kao to je to sluaj sa romskom populacijom. Gledanje inserta iz filma Skupljai perja, sa uvenom numerom elem, elem razvie kod uenika veu toleranciju prema ovoj populaciji. Posljednje sedmo poglavlje bavi se vezom muzike i tehnologije. Savremena segmentima svakodnevnog ivota,

elektronska tehnologija batina je novog doba i doprinosi boljoj informacijskoj i svakoj drugoj povezanosti meu ljudima. Prisutna u gotovo svim savremena tehnologija doprinosi brzom protoku informacija, omoguava da najrazliitije slike obiu cijeli svijet za vrlo kratko vrijeme i pribliava daleke narode i njihove kulture. Koristei savremene ureaje, tehniki gotovo dovedene do savrenstva, uenici/ce mogu upoznati muziku drugih naroda; prepoznavajui u njoj razliite elemente, oni se ue potovanju svojih i tuih vrijednosti. Zakljuak Analizirajui elemente koji utiu na formiranje identiteta, razvoj multukulturalnosti interkulturalnost, a koji su prisutni u programu za izborni gimnazijski predmet Muzika moj jezik i istoimenom udbeniku, zakljuujemo da se kroz predviene sadraje uenici na veoma lak, neposredan i nenametljiv nain ue prepoznavanju kararakteristika muzikog folklora sa podruja Crne Gore i zemalja u okruenju. Kroz bogat muziki sadraj na prateim diskovima,
12

proiruju sposobnost analitikog sluanje muzike i stiu sveobuhvatniju predstavu o muzikoj umjetnosti, to utie na formiranje sistema vrijednosti u irem kulturolokom smislu. Upoznavanje sa muzikom tradicijom razliitih etnikih grupa u svom okruenju, ue se razumijevanju i prihvatanju razliitosti. Iako je narodno stvaralatvo prisutno u nastavi muzike kulture kroz osnovno obrazovanje, razumljivo je da uenici ovog uzratsa a priori doivljavaju ovu vrstu muzike kao anahronizam. Upravo iz tog razloga, potrebno je da se ova predrasuda prevazie kroz predstavljanje muzike batine u irem etnomuzikolokom kontekstu. To je bio jedan od ciljeva programa Muzika- moj jezik, kroz koji bi univerzalnost muzikog jezika mogla posluiti i kao dijalog meu razliitim kulturama.

Literatura 1. Predmetni programi za obavezne izborne predmete za dopunu maturskog Ivanovi, N., (2008), Muzika u osnovnoj koli, Podgorica, Zavod za Jerkov, S., (1997): Etniki identitet u svetlu muzikog naslea Crne Gore, Markovi, V., Perunovi, R. (2012): Muzika moj jezik, Podgorica, Marjanovi, Z., (2002): Narodne pesme Crne Gore po tonskim zapisima i

standarda (2008), Podgorica, Ministarstvo prosvjete i nauke i Zavod za kolstvo 2. udbenike i nastvna sredstva 3. doktorska disertacija odbranjena na Fakultetu muzike umetnosti u Beogradu, Beograd 4. Zavod za udbenike i nastavna sredstva 5. odabranim belekama iz dnevnika Nikole Hercigonje, Podgorica, Institut za muzikologiju i etnomuzikologiju Crne Gor 6. Zagreb 7. Nastasijevi, M., (1972): Za maternju melodiju, Beograd, Istinoslovac, Ristivojevi, M., (2009): Uloga muzike u konstrukciji nacionalnog Srpska knjievna zadruga 8. identiteta, Etnoloko- antropoloke sveske, br. 13, str. 117-130. Miloevi, J., (1963): Muziki foklor u Crnoj Gori, Muzika enciklopedija,

13

14