(1948-2000)
tarSmif=um;u Armjynf
(teD ; acwf Armjynf Ed k i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ ord k i f ; tusOf ; )
(1948-2000)
0if ; wif h x G e f ;
a&;om;jyKpk o nf
pmtk y f r S w f w rf ;
pmtkyt f rnf
tarSmifMum;u Armjynf
( teD;acwf ArmjynfEikd if aH &;vSKy&f mS ;rSKordik ;f tusO;f 1948-2000 )
ûypka&;om;ol
0if;wifx
h eG ;f
pDpOfol
pGrf;NrdKif
yxrtBurd f
27 &uf? arv ? 2007 ckEpS f
tkyaf & (1000)
av;atmuftjyiftqif
udak rmifEikd f
pmpDpm&duk f
ud0k if;ode;f ? yDuEl
xkwaf 0ol
vl h abmifopf'rD u
kd &ufwpfygwD (jyefMum;a&;Xme)ESihf
tvif;tdrpf mapmif&aJ bmfrsm; (*syefEikd if )H
qufo,
G rf mS ,lvykd gu vdypf m
information@dpns.org PO Box 50
alinneain@hotmail.com AP Maesot
aalinneain@yahoo.com TAK 63110
swammyaing@yahoo.com THANLAND
&nf p l ; csuf
yef - um;csuf
ArmjynfEikd if aH &;v_y&f mS ;r_ ordik ;f pOfukd jyefajymif;wl;azmf ±_ar#mEf ikd =f ua&;twGuf tkww
f csyf
oJwyGifhtjzpf ESvkH;oGif; ðypka&;om;rdygw,f? c|wf,Gif;r_/ wdrf;apmif;r_/ vpf[m vdktyfr_rsm;tay:
yGifhyGifhvif;vif; a0zeft}uHay;=ur_rSefor#udk av;pm;pGmóudqdk&if;/ aemif ydkrdkjynfhpkHatmif óud;yrf;
jznfhqnf;oGm;yghr,f?
aus;Zl ; rS w f w rf ;
0if ; wif h x G e f ;
pDpOfol.pum;
2006 ckEpS x f rJ mS q&m*suaf umh usaemfxo H @kd vlóuHyg;vmaom pmESihf
twl a&muf&Sdvmygw,f? pmudk zGifhzwf=unfhawmh q&m0if;wifhxGef;xHrSpm
jzpfygw,f? q&mpmxJrmS vGecf ahJ omoH;k ESpcf ef@xu J a&;xm;+yD;wJh ‘tarSmif=um;u
Armjynf’ vd@k acgi;f pOfay;xm;wJh pmrlEiS yhf wfouf+yD; qufvufaqmif&u G af y;zd@k
usaemfhudk tultnDawmif;vmygw,f?
pmrlrsm;udk usaemfzwf=unfv h ukd af wmh q&m0if;wifx h eG ;f u Armjynfordik ;f
1948-2000 vd@k ajymxm;ayr,fh 1938 ckEpS u f ae 2000 ckEpS t f xd twGi;f u
ordik ;f qdik &f m Ekid if aH &;tjzpftysuaf wG/ xdu k mv Ekid if aH &;jzpfpOfawG/ xdu k mvawG
twGi;f u Ekid if aH &;orm;awG&ŒJ aemufu, G u f twGi;f a&;awGukd Edu _ Ef u _d cf |wcf |wf
csOf;uyfjrifjy/ awG;jy/ aumufcsufjyxm;csufawG jzpfaewmawGŒ&ygw,f?
q&m0if;wifx h eG ;f u usaemfu h kd pmtkyt f jzpf zGŒJ pnf;ay;zd@k / yHEk ydS pf ufwifEikd f
wJth qifh r[kwaf wmif rdwLW pmtkyjf zef@Eidk &f ifyJ awmfyg+yD? 'Dpmrlukd pmtkyjf zpfatmif
udk&ifyJ =unfhvkyfay;ygvdk@ wm0efay;tyfvmygw,f?
usaemfvnf; usaemfxrf;&GuEf idk w f hJ tcef;u¾uae awmfveS af &;wm0ef
w&yftjzpf tav;teufxm;+yD; xkwaf 0vdo k /l tultnDay;vdo k rl sm;udk &atmif
&Sm+yD; yHEk ydS pf ufwif jzef@csEd idk o f nftxd wwfEidk o f r# tjrefq;kH jzpfatmif vufcv H yk f
aqmifygrnfhta=umif; *wdðycJhygw,f?
,ckuo hJ @kd q&m0if;wifx h eG ;f ðypka&;om;onfh “tarSmif=um;u Armjynf
(teD;acwf ArmjynfEidk if aH &;v_y&f mS ;r_ordik ;f tusO;f 1948-2000” pmtkyu f kd yHEk ydS f
jzef@cs&d mwGif owfyo kH wf!e¸ ;f tustaygurf sm; &Syd gvrd rhf ,f? od@k aomf twwfEidk q f ;kH
ordkif;qdkif&m ta=umif;tcsuftvuf/ t"dy`m,fwdk@udk xdcdkufysufpD;apaom
owfyo kH wf!e¸ ;f wd@k uo kd m tav;xm; pDppf=unf±h r_ r_ sm;avmufom pma&;olEiS hf
usaemfwdk@ n‡dEd_if;wdkifyifum yxrt}udrftjzpf yHkESdyfjzef@csdvkduf&jcif;jzpfygw,f?
pG r f ; òrd i f
2007 ckESpf/ arv (1) &uf?
xkwfa0olwkd‹&JŒpum;
q&m0if;wifhxGef;a&;om;ðypkvdkufwJh‘tarSmif=um;u Armjynf’qdkwJh
“teD;acwf ArmjynfEdkifiHa&;v_yf&Sm;r_ordkif;tusOf;(1948-2000)” [m
jrefrmEdkifiHudkcspfwJh/ jrefrmjynfolawGudkcspfwJh/ jrefrmjynfopfudk xkqpf
wnfaqmufcsif=uwJh rsKd;qufopfvli,fawGtwGuf/ ordkif;trSefawGudk
&SmazGw;l azmfcsio f w
l @dk twGuf wpkw
H &m aus;Zl;ðyygvrd rhf ,fv@dk ar#mv
f if,
h Hk
=unfygw,f?
2007ckESpf arv(1)&uf?
rmwdum
&nfpl;yef=um; aus;Zl;pum;
pDpOfol.pum;
xkwfa0olwdk@pum;
1? ed'gef; .............................................................................................................................. 11
2? ordkif;aemufcHum;csyfrsm; ............................................................................................... 15
tydkif; ( 1 )
1948 - 1958 umv
1? vGwfvyfa&;udka=unmjcif; ............................................................................................. 72
2? vGwfvyfa&;&ump ArmEdkifiHtajctae ........................................................................ 75
3? vGwfvyfaom jrefrmEkdifiHawmfacgif;pOfatmufrSm ............................................................ 81
4? jynfwGif;ppf}uD; pwifaygufzGm;vmjcif; .......................................................................... 87
5? jynfwGif;ppfudk b,folp ................................................................................................. 90
6? jynfwGif;ppftp EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_rsm;ESifh qufwdkuf
ay:xGufvmcJhaom ppfrD;v#Hrsm; ...................................................................................... 98
7? u&ifhvufeufudkifawmfvSefa&;eJ‹ &efukeftpdk;& ............................................................ 120
8? 1951 - 52 ygvDref'Drkdua&pD taxGaxGa±G;aumufyJG ............................................... 139
9? jynfawmfompDrHudef;/ w±kwfjzLusL;ausmfr_ESifh jrefrmEkdifiHawmf .................................... 142
10? 1955/ zqyv/ Auy/ yrnw eJ‹ jrefrmEkdifiHawmf .................................................... 162
11? +idrf;csrf;a&;/ tðywfwkdufa&;eJ‹ jrefrmEkdifiHawmf .......................................................... 169
12? 1956 ckESpf ygvDref'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyJG/
tm%m& zqyv tuGJeJ‹ jynfwGif;ppf&yfpJa&;aºuG;a=umfoH ..................................... 175
13? zqyv òyduGJjcif;/ yxrqkH;aom ppfwyftm%modrf;r_eJ‹
zqyv q,fESpfq,frdk; ed*kH;csKyfcsuf ........................................................................... 197
14? zqyv q,fESpf q,frdk;acwf ed*kH;csKyf ...................................................................... 226
tyd k i f ; (2)
1958-1962 umv
tyd k i f ; (3)
awmf v S e f a &;aumif p D a cwf
1962-1974
tyd k i f ; (5)
e0w/ etz acwf
1988-2000
usrf ; ud k ;
ed'gef;
20 &mpk Armjynfordkif;udk t=urf;zsif;=unfhvdkufr,fqdk&if -
- 1901 ckESpfrS 1947 ckESpftxd[m udkvdkeDacwfArmjynfordkif;/
- 1948 ckESpfrS 2000 jynfhESpftxd[m vGwfvyfa&;a=unm+yD;acwf Armjynfordkif;/
wenf;tm;jzifh rsufarSmufacwf teD;acwf Armjynfordkif;vdk@ ajym&ygvdrfhr,f?
udvk ekd aD cwf Armjynfordik ;f [m ‘u|eaf cwfArmjynfordik ;f ’vd@k ajym&rSmjzpfovd/k vGwv f yf
a&;a=unm+yD;acwf Armjynfordik ;f [mvnf; ‘tarSmifacwf Armjynfordik ;f ’ vd@k yJ xyfqifzh iG q hf &kd rSm
jzpfygw,f?
tckazmfjyr,fh ordik ;f [m ‘tarSmifacwfArmjynfordik ;f ’ jzpfygw,f? tarSmifacwf Armjynf
ordkif;[m tarSmifxJuArmjynfta=umif;yJjzpfygw,f? tarSmifacwf Armjynfordkif;udk jyefvnf
=unfhvdkufwJhtcg -
- ArmjynfvGwfvyfa&;udk pwifa=unmvdkufwJh 1948 ckESpfuae/ 1958 ckESpftxd
zqyv (10)ESpf q,frdk;acwf/
- 1958 ckESpfuae 1960 txd tdrfapmihftpdk;& ppftpdk;&acwf/
- 1960 uae 1962 txd yxpacwf/
- 1962 uae 1988 txd rqv ppftpdk;&acwf/
- 1988 ckESpfuae 2000jynfhtxd e0w/ etzacwf/
'DacwfawGudk xyf+yD;csKyf=unfhvdkuf&if
- zqyvacwf eJ@ yxpacwfu ygvDref'Drdkua&pDacwf/
- rqvacwfeJ@ e0w/ etzacwfu ppftm%m&Sifacwf/
- aemufq;kH tcsKyfu ygvrD ef'rD u kd a&pDacwfe@J ppftm%m&Sipf epfacwf qdw k mudyk J awGŒ&
vdrfhr,f?
ygvrD ef'rD ukd a&pDacwf}uD;atmufrmS arSmife@J rrJ J jzpfc&hJ wJh Armjynf[m ppftm%m&Sipf epf
acwfatmufrSm ydef;ydwfatmifarSmifwJhb0 usa&mufcJh&ygw,f?
ppftm%m&Sipf epf tarSmifatmufrmS Armjynf}uD;[m tqif;&Jq;kH / tiwfjywfq;kH / ±kyt f
qdk;qHk;/ temusif&qHk; jzpfcJhygw,f? tarSmifqHk;jzpfovdk t&Snf=umqHk;vnf;jzpfcJhygw,f? jzpfaeyg
w,f?
vGwfvyfa&;ydokum AdkvfcsKyfatmifqef;
ocifu,
kd af wmifri_d ;f
ocifatmifqef; ocifjr
ocifp;kd ocifoef;xGef;
ordkif;aemufcHum;csyfrsm;
ordkif;udk jyefvnf=unfh±_ŒwJhtcg ordkif;aemufcHum;csyfrsm;udkyg jyefvnf,SOfwGJ qufpyf
=unfhzdk@vdkygw,f? 'grSvJ ydkrdkjynfhpHkyDovmrSmjzpfovdk obm0usus awG@Ekdif jrifEdkif ±_ŒrdEdkifrSmjzpf
ygw,f?
tjzpftysuw f ikd ;f [m ta=umif;&if;cH&=dS uygw,f? ordik ;f tjzpftysuw f ikd ;f [m a&Smifwcif
jzpfay:vm=uwmr[kwyf g? ta=umif;&if;cHawGuv kd nf; awGŒatmif&mS / aemufcu H m;csyaf wGe@J vnf;
wGJzuf=unfh/ obm0usus =unfhEdkifavav trSefw&m;eJ@ eD;avavjzpfygw,f?
vGwfvyfa&;acwf Armjynfordkif;udk=unfhzdk@ vGwfvyfa&;pwif a=unmr,fh (1948) ckESpf
eJ@wqufwnf; teD;qHk; (10) ESpfwmumvavmufqD aemufjyef=unfhzdk@ vdkygr,f? wenf;tm;jzifh
(1938) ckESpfavmuftxd jyefvnf=unfhzdk@ vdkygr,f?
1938 ckESpf[m ‘axmifhoHk;&mjynfhta&;awmfyHk}uD;’ ay:xGef;cJhwJhESpfyg? axmifhoHk;&mjynfh
ta&;awmfy}kH uD;udk 'd@k Armtpnf;t±H;k }uD;u acgi;f aqmifcw hJ mjzpfygw,f? a&eHajrtvkyo f rm;xk&ŒJ
oydwfwdkufyGJawGeJ@ pwifvdkuf+yD;/ tvkyform;/ ausmif;om;/ &[ef;oHCm/ òrdŒaevlwef;pm;awGeJ@
awmifolv,form;awGyg wcJeuf wufwufºuGºuG yg0ifqifEGJcJh=uwJh +Adwdo#e,fcsJŒ qef@usifa&;/
trsKd;om;a&;eJ@ 'Drdkua&pDa&;v_yf&Sm;r_ ta&;awmfyHk}uD;jzpfygw,f? +Adwdo#e,fcsJŒorm;rsm;[m
'Dta&;awmfyHk}uD;udk t=urf;zuf ESdyfpufòzdcGif;cJhygw,f? tvkyform;awG/ ausmif;om;awG/ &[ef;
oHCmawG/ ocifacgi;f aqmifawG tajrmuftrsm; zrf;qD;ESyd u f yG cf &H ygw,f? ausmif;om;acgi;f aqmif
udkatmifausmf usqHk;cJh&ygw,f? rE Wav;rSm tmZmenf (17) OD; ypfcwfowfjzwfcHcJh&ygw,f?
'Dta&;awmfyHk}uD; ay:xGef;cJhwJhumv[m +Adwdo#e,fcsJŒorm;&JŒvufatmuf/ (91) Xme
tkyfcsKyfa&;umvtwGif;rSmyg? 1300 jynfh ta&;awmfyHk}uD;aemufydkif; 1939 ckESpf/ =o*kwfv (15)
&ufae@rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD ay:aygufvmygw,f? yxrqHk; taxGaxGtwGif;a&;rª;[m
ocifatmifqef;yg? v#KdŒ0SufygwDtjzpf &yfwnfcJh&ygw,f? ra&S;raESmif; ay:aygufvmwmu jynf
olŒta&;awmfyHkygwDyg? ajratmuftzGJŒtpnf;wcktjzpfeJ@yJ pwifcJh&wmyg?
ArmjynfueG jf rLepfygweD @J jynfo@l ta&;awmfyykH gw[ D m 'd@k Armtpnf;t±H;k }u;D uae jzmqif;
vmcJ=h uwJh tzGŒJ tpnf;ESpcf jk zpf+y;D / v#KŒd 0Sut
f jzpfe@J yJ &yfwnfc=hJ uum ESpyf gwpD vH;k &JŒ acgi;f aqmifrsm;
[mvnf; yifr 'd@k Armtpnf;t±H;k }u;D xJrmS ta&;}u;D wm0efrsm; xrf;aqmifae=uolawG jzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDu ocifatmifqef;[m 'dk@Armtpnf;t±Hk;}uD;&JŒ taxGaxGtwGif;a&;rª;
jzpfcJhovdk jynfol@ta&;awmfyHkygwDudk acgif;aqmifzGJŒpnf;cJhol ocifjr[m 'dk@Armtpnf;t±Hk;}uD;&JŒ
OuUÏ jzpfcyhJ gw,f? tJ't D csed rf mS 'd@k Armtpnf;t±H;k }u;D [m ESpjf crf;uG+J y;D +yjD zpfygw,f? ocifApde/f ocif
xGef;tkyfOD;pD;wJh 'dk@Armtpnf;t±Hk; eJ@ q&m}uD;ocifudk,fawmfr_dif; OD;pD;wJh 'dk@Armtpnf;t±Hk;?
ocifatmifqef;/ ocifp;kd / ocifoef;xGe;f / ocifA[de;f / ocifoed ;f az/ ocifE/k ocifjr/ ocif
AaqG (OD;AaqG) wdk@[m ocifudk,fawmfr_dif; 'dk@Armtpnf;t±Hk;uyg?
uGefjrLepfygwD/ jynfol@ta&;awmfyHkygwDeJ@ yifr'dk@Armtpnf;t±Hk;}uD;wdk@[m 1300 jynfh
ta&;awmfyHk}uD;+yD;uwnf;u +Adwdo#e,fcsJŒtkyfpdk;oludk vufeufeJ@yg jyefvnfwGef;vSef wdkufcdkuf
EdkifrSjzpfr,fqdkwm av;av;eufeuf oabmaygufcJh=uygw,f? tJ'DtwGufvnf; tav;xm;jyif
qif=uygw,f?
1939 ckEpS rf mS 'kw, d urBmppf}uD;vnf; pwifc+hJ yDjzpfygw,f? Oa&myrSmyJ jzpfymG ;aeqJjzpf+yD;
tm&Sukd ppfr;D ra&mufao;yg? ‘t*Fvyd t f cufArmtcsu’f aºuG;a=umfox H u
G af y:vmygw,f? 1939
ckESpf atmufwdkbmvxJrSm ‘ArmhxGuf&yf*dk%f;’ udk a'gufwmAarmf&JŒ qif;&Jom;tzGJŒ/ ig;yGifhqdkif
tzGJ@eJ@ 'dk@Armtpnf;t±Hk;wdk@ aygif;+yD;zGJŒvdkuf=uwmjzpfygw,f? 'dk@Armtpnf;t±Hk; tr_aqmif
tzGJŒ0ifawGjzpfwJh ocifatmifqef;/ ocifjr/ ocifEk/ ocifoef;xGef;wkd@ yg0ifvm=uovdk a'gufwm
Aarmf OuUÏ/ taxGaxGtwGif;a&;rª;u ocifatmifqef;/ e,fcsJŒqef@usifa&;wyfaygif;pktjzpf
zGJŒpnf; vdkuf=uwmjzpfygw,f?
'd@k Armtpnf;t±H;k &JŒ vuf±;kH wyfrsm;eJ@ ausmif;om;or*~&ŒJ oHr%dwyfzŒJG rsm;[mvJ t*Fvyd f
udk vufeufuikd w f u
kd cf u
kd Ef idk &f ef &nf&, G +f y;D ppfa&;avhusirhf a_ wG wd;k +y;D avhusijhf yifqifvm=uygw,f?
‘Apdef-xGef;tkyf’ ocif*dk%f;uvnf; vufeufudkifwdkufcdkufEdkifa&; oabmxm; csrSwfjyif
qifvmygw,f? EdkifiHjcm;tquftoG,f&SmazG+yD; ppful,lrSjzpfr,fvdk@vJ qHk;jzwfxm;=uygw,f?
Edik if aH &;tzGŒJ tpnf; awmfawmfrsm;rsm;[m aAmfvw H ,
D mwyfawG xlaxmifxm;=uygw,f?
a'guw f mAarmf&ŒJ qif;&Jom;ygwu D "g;rwyf/ OD;apm&JŒrsK;d cspyf gwu D *VKefwyfz@JG xm;ygw,f? "m;rwyf
wdk@ *VKefwyfwdk@[m oufqdkif&mygwD&JŒ cg;ydkufaqmifwyfawGomjzpf+yD; 'dk@Armtpnf;t±Hk;}uD;&JŒ
vuf±Hk;wyfeJ@ ausmif;om;or*~&JŒ oHr%dwyfuawmh &nfrSef;csufjywfom;ygw,f? t*Fvdyfudk
vufeufudkifwdkufcdkuf&r,fvkd@ cH,lxm;ygw,f?
1940 ckEpS /f rwfv (29) &ufrmS ocifatmifqef;/ ocifoef;xGe;f wd@k acgi;f aqmifwhJ 'd@k Arm
tpnf;t±Hk;XmecsKyf tvkyftr_aqmifudk,fpm;vS,ftzGJŒ[m tdENd,jynfuGef*&ufnDvmcHudk oGm;
wuf=uygw,f? tdE, dN jynftv,fyikd ;f &rf;*g;òrŒd rSmusi;f ywJh &rf;*g;nDvmcHyg? tdE, dN jynf uGe*f &uf&ŒJ
vkyif ef;pOfrsm;udk avhvmcJ=h uovdk ‘uGe*f &uf’ acgi;f aqmif ae±l;eJ@vJ awGŒqHak qG;aEG;cGi&hf cJyh gw,f?
tdENd,jynf ‘vm[dk’òrdŒ uGef*&ufu }uD;rª;usif;ywJh w&m;yGJrSmvJ ocifatmifqef; pum;ajymcGifh
&cJhygw,f? ocifatmifqef;u ‘&rf;*g;’rSm ‘+Adwdo#e,fcsJŒpepfudk tdENd,eJ@Arm vufwGJtwlwdkuf
=urnf’ vdk@ ajymcJhovdk ‘aoG;xGufoH,dkr_r&SdbJ vGwfvyfa&;r&Edkif’vdk@ vm[dkòrdŒrSm ajymcJhygw,f?
ocifatmifqef;/ ocifoef;xGe;f wd@k tzGŒJ tdE, dN ujyefa&mufwt hJ cg tdE, dN roGm;cif ocif
atmifqef; a&;cJhwJhpmwef;udk 'dk@Armtpnf;t±Hk;}uD;u xkwfjyefa=unmygw,f? Armhta&;eJ@ywf
ouf+y;D ‘Armjynftm; u|et f jzpfcsKyfcs,x f m;onfh Ekid if cH sJŒpepfòydysurf u
_ kd tm;xkw&f rnf? xked ,fcsJŒ
pepf. cHwyf}uD;jzpfaom (91) XmetkyfcsKyfa&;udk wdkufzsufI Armrsm;tvdkus ArmhtkyfcsKyfa&;udk
tjrefq;kH &&S&d ef óu;d pm;&rnf? &nf&, G cf suwf l Ekid if aH &;tzGŒJ rsm;ESiyhf ;l aygi;f I aqmif&u G =f urnf? xk@d a=umifh
vnf; qif;&Jom;tzGŒJ / ig;yGiq hf ikd t
f zGŒJ ponfw@kd EiS yhf ;l aygi;f I Armhxu G &f yf*% kd ;f udk axmif+yD;+yD’ vd@k
azmfjyxm;ovdk ‘ArmjynfopfwiG f tvkyo f rm;/ v,form;rsm;. b0udk jr‡iw hf ifay;&rnf? v,fr
vkyfaom v,fydkif&Sifpepf zsufodrf;rnf? opfawm/ rD;&xm;/ a&a=umif;o,f,lydk@aqmifa&;/ owWK
wGi;f / pufrv _ yk if ef;}u;D rsm;/ b%fvyk if ef;ponfw@kd ukd jynfoyl ikd v f yk &f rnf? vlra_ &;wGif rde;f r a,musmf ;
wef;wltcGifhta&; cHpm;Ekdif&rnf? bmoma&;wGif vGwfvyfpGm ,Hk=unfudk;uG,fEkdif=u&rnf? tcrJh
ynma&;ESihf vli,frsm;.ynma&;ESihf vli,frsm;.,Ofaus;r_ pm&dwjW r‡iw hf ifa&;udk txl;apmihaf &Smuf
tm;ay;&rnf? vlenf;pkrsm;twGuf ,Ofaus;r_vGwfvyfcGifh&&Sd&aprnf’ vdk@vnf; azmfjycJhygw,f?
tJ'Dwkef;u jzpfay:vmp urBmppf}uD;udk e,fcsJŒtcsif;csif;wdkuf=uwJhppfvdk@ yxr oabm
xm;cJh=uygw,f? Armjynfudk e,fcsJŒppfyGJtwGif; qGJtoGif;rcH&zdk@ v_HŒaqmfv_yf&Sm;cJh=uygw,f?
'd@k Armtpnf;t±H;k }u;D xJu ta&;ygwhJ xufjrufwufºuw G hJ acgi;f aqmiftrsm;pk[m rmhupf f
0g' vuf0J0g'udk wdrf;!Gwfolrsm;/ ,Hk=unfolrsm; jzpfae=uyg+yD? rmhufpf0g'/ vuf0J0g'[m Arm
jynfudk (1931) ckESpfavmufrS pwifa&muf&Sdvmwmjzpfayr,fh pwifavhvm vufcH jzefcsdolrsm;&JŒ
tm;xkwfr_a=umifh vuf0Jt,ltq wdrf;!Gwf,Hk=unfolrsm; OD;pD;wnfaxmifcJhwJh e*g;eD pmtkyf
toif;&JŒaus;Zl;a=umifyh g? awmfawmfysŒH ES@H prd 0hf ifus,jf yef@pðyaeyg+yD? txl;ojzifh ArmjynfueG jf rLepf
ygwD zGJ@pnf;ay:aygufvm+yD;wJhaemufydkif; ydkrdkus,fjyef@euf±_dif;vmcJhygw,f? tJ'Dwkef;u Armjynf
Ekid if aH &;orm;rSeo f r# rmhupf vf eD if0g'/ uGejf rLepfq&kd , S vf pf vuf00J g'rsm;eJ@ ywfoufqufpyfc=hJ u
zl;olcsn;f jzpfygw,f? trsm;pk}u;D [m vdv k v kd m;vm;vufccH =hJ uygw,f? óuu d Ef pS o f ufvaS =umif; enf;
trsKd;rsKd;eJ@ azmfjycJh=uzl;ygw,f?
a'gufwmodef;armifu e,l;bm;rm;owif;pmrSm rmhufpf0g' t,ltqaqmif;yg;rsm; a&;
om;cJo h vdk aemifrmS uGejf rLepfqef@usiaf &;tzGŒJ udk twdtvif; aºuG;a=umfxal xmifr,fh ocifApdef
vdk yk*~Kdvfuawmif uGefjrLepfa=unmpmwrf;}uD;udk bmomjyefqdkcJhbl;ygw,f? ocifpdk;u ‘qdk&S,f
vpf0g'’/ ocifAv kd uf ‘um;vfrmhupf ’f / ocifoef;xGe;f u vDeifta=umif;jzpfwhJ ‘usrcspv f if’/ ocif
A[def;u ‘"e&Sifavmu’ pwJh pmtkyfrsm;udk a&;om;xkwfa0cJh=uovdk ocifodef;azu ‘bHk0g'ESifh
'dk@Arm’ udk wnf;jzwfcJh+yD; ±k&Sm;qdk&S,fvpfawmfvSefa&;ta=umif;udk ocifEku ‘vlrGJwdk@&JŒxGuf&yf
vrf;’ tjzpf a&;om;cJyh gw,f? tJ't D csed w
f ek ;f u ocifE[ k m ‘u|eaf wmfbo kH rm;’ vd@k a=unmcJ+h yD;/
ocifAaqG (OD;AaqG) uvnf; ‘avmuedAmŠ efwnfaqmufaeol pwmvif’ vd@k usL;&ifzh iG q hf kd a&;om;
cJhygw,f?
ocifatmifqef;udk,fwdkifuvnf; ajratmufygwD ArmjynfuGefjrLepfygwD&JŒ taxGaxG
twGi;f a&;rSL;jzpfovdk ‘urBmppfe@J Arm’ rSmæ vGwv f yfa&;rSm v$waf wmftwGi;f wGif tqdo k iG ;f ±Hrk #
ESifhr&? v$wfawmftqdkrSm 0g'jzef@±Hkavmufom&Sdonf? tvkyfvkyf&ayrnf?
e,fcsŒJ pepf/ "e&Sipf epf jzpfwkH ysuw f kH wnfwkH wnf;[laom avmu"Hw&m;rS rvGw?f "e&Sif
pepfonf tvkyform;rsm;udk zefwD;&.? e,fcsJŒpepfonf yxr rdrdtwGuf taptcdkif;rsm;vdkI
acwfynmwwfrsm;&Sv d matmif pDr&H .? od@k aomf xkt d vkyo f rm;rsm;ESihf ynmwwfrsm;onf tqifh
twef;jrifhvmaomf ‚if;wkd@udk zefwD;cJhaom e,fcsJŒpepfudk jyefIawmfvSef=uay.?
vGwv f yfa&;wdu k yf tJG wGuf jyifqif&mY vlrsK;d tcsi;f csi;f ? vlwef;pm;tcsi;f csi;f ruGo J ifo h nfh
tcsed w f iG f ruGxJ u kd o
f nfo h rl sm;ESihf ruGu J aJG tmif vkyw f wfaom e,fcsŒJ pepf. y&d,m,fukd owdðy?
TuJo h @kd tcsed af umif; tajcaumif;wGif igw@kd .vGwv f yfa&;twGuf tjyif;txef tm;xkwf
=uygpdk@ &Jabmfwdk@[k aqmf=owyfvSef@cJhygw,f?
1940 ckESpf/ arvwGif om,m0wDrSm q&m}uD;ocifudk,fawmfr_dif; 'dk@Armtpnf;t±Hk;
nDvmcHusi;f yygw,f? &J&aJ wmuf ajyma[mqH;k jzwf=uygw,f? 'Dom,m0wDnv D mcH qH;k jzwfcsuef @J
tnD nDvmcHt+yD;rSm c±dkifrsm;udk vSnfhvnfwifjya[majymwmawG vkyf=uygw,f?
1940 ckEpS /f ZGev f rSm [oFmwc±dik f ZvGeòf rŒd a[majymr_e@J ywfouf+y;D c±dik &f mZ0wf0ef ‘aZAD;
,m;’ u ocifatmifqef;udk zrf;qD;zd@k 0&rf;xkwyf gw,f? odumQ cswt hJ aeeJ@ zrf;qD;ay;Edik of u l kd qkaiG
‘ig;usyf’ay;r,fvdk@vnf; xkwfjyefa=unmvdkufygw,f? tJ'Dtcsdefup+yD; ocifatmifqef; ajr
atmufv#Kd;+yD; v_yf&Sm;&ygawmhw,f?
1940 Zlvikd v f xJrmS &efuek w f uUov kd af usmif;om;rsm;or*~ (wuo) taqmuftODxrJ mS
'd@k Armtpnf;t±H;k acgi;f aqmif/ uGejf rLepfacgi;f aqmif/ ausmif;om;or*~acgi;f aqmifrsm; v#K@d 0u S af wGŒ
qH=k u+yD; Armjynfvw G v f yfa&;twGu/f vufeufuikd af wmfveS af &;twGuf aqG;aEG;n‡Ed id_ ;f =uygw,f?
tJ'aD qG;aEG;yGrJ mS yg0ifoal wGuawmh ocifatmifqef;/ ocifp;kd / ocifvaS z (aemif Adv k vf usmf )/ ocif
cifatmif/ ocifausmfpdef/ ocifA[def;/ udkAaqG/ udkxGef;tkyf/ udkvSarmif (aemif AdkvfaZ,s)/ rpPwm
*dk&S,f wdk@jzpfygw,f? vGwfvyfa&;twGuf vufeufeJ@t}uH^m%f&,lzdk@ w±kwfjynf uGefjrLepfygwD
XmecsKyf&Sd&m ,iftef;udkoGm;zdk@ qHk;jzwfvdkufygw,f? tJ'DtwGuf vuf&Sd ajratmufudk v#Kd;ae&+yD
jzpfwhJ ocifatmifqef;eJ@ ocifausmpf ed u f kd wm0efay; a&G;cs,o f abmwlncD =hJ uygw,f? 'gayrJh wu,f
oGm;wJt h cg ocifausmpf ed f rvku d jf zpfawmhyJ ocifausmpf ed t f pm; ocifvòS rdif (aemif Adv k &f efatmif)
jzpfoGm;ygw,f?
1940 Zlvikd f (26) &ufrmS Armhxu G &f yf*% kd ;f acgi;f aqmif a'guw f mbarmf udk tpd;k &t=unf
!dyk suaf tmif a[majymr_e@J zrf;+yD; rE aW v;rSm ±H;k wifw&m;pGq J ykd gw,f? t*Fvyd &f ŒJ ±kyaf o;tpd;k &u
awmh eef;&if;0ef *VKefOD;apm tpdk;&yg?
ocifacgi;f aqmifawGawmfawmfrsm;rsm; om,m0wDnv D mcHt+yD; a[majymv_aH qmfra_ wGe@J
wa,muf+yD;wa,muf qufwu dk t
f zrf;cH=u&ygawmhw,f? ocifp;kd / ocifoef;xGe;f / ocifE/k ocif
wifw@kd tzrf;cH=u&ygw,f? ‘xGe;f tky-f Apde’f *d% k ;f bufuvnf; ocifn/D ocifcifarmifw@kd tzrf;cH
=u&ygw,f? emrnf}uD; ocifacgi;f aqmifawG axmifoiG ;f tusO;f csxm;cH&wm te,fe,ft&yf&yf
rSm jzpfvmygw,f?
ocifatmifqef;eJ@ ocifvSòrdifwdk@ESpfa,muf ±kyfzsuf+yD; ‘[kdifvD’ oabFmeJ@ (8-8-1940)
ae@rSm w±kwfjynfc&D;udk pwifygw,f? (24) &ufae@rSm w±kwfjynf ‘trGdKif’òrdŒudk qdkufa&mufoGm;
ygw,f? w±kwu f rl ifwefe@J *syefa&wyfyikd ef ufteD; trGKd irf mS pwnf;cs+y;D w±kwu f eG jf rLepfygweD @J tquf
toG,f&zdk@ óud;pm;ae=uwkef;rSm ygvmor#aiGukef+yD; aiGa=u;t=uyftwnf; óuH=uygw,f? Arm
jynfvSrf;+yD; aiGa=u;tultnDawmif;awmh b¾ma&;wm0efcH ocifvSaz (Adkvfvusfm) u vdkuf
tvSLcH&mrSm Armhxu G &f yf*% dk ;f }uD;udv k nf; tvSLcHryd gw,f? *syefvv kd m;ol a'guw f mode;f armif
t±Hk;u (21) OD;eJ@ Apdef-xGef;tkyf 'dk@Armtpnf;t±Hk;u (8) OD;jzpfygw,f? 'D (30) [m aemif
&JabmfoHk;usdyfvdk@ Armjynfordkif;rSm trnfxif&Sm;vmygw,f?
&JabmfoHk;usdyf[m ArmjynfvGwfvyfa&;twGuf e,fcsJŒt*Fvdyfudk vufeufeJ@wdkufcdkufzdk@
*syefqDu&wJh ppfa&;tultnDudk &,lvufcH+yD; ppfynmudk oif,l=uygawmhw,f?
1941 ckEpS /f ZGev
f (22) &ufae@rmS *smrefemZDawG[m qkAd , D uf,el , D u H kd 0ifa&mufwu dk cf ukd f
ygw,f? qdAk ,D uf,el , D H emZD*smrefw@kd &ŒJ vufatmuf us rus[m wurBmvH;k eJ@ oufqikd w f hJ ta&;
jzpfvmygw,f? qdkAD,ufom 'DwdkufyGJrSmusqHk;oGm;cJh&if urBmhtem*wf[m emZDzufqpfrsm;vuf
atmuf jym;jym;arSmufoGm;&awmhr,fh taetxm;rsKd;jzpfygw,f?
1939 ckESpf pufwifbmvu pwifjzpfyGm;cJhwJh 'kwd,urBmppf}uD;[m qkdAD,ufudk emZD*sm
refwdk@u 0ifa&mufwkdufcdkufjcif; rðyrDtxd e,fcsJŒorm;tcsif;csif;=um; jzpfyGm;aewJhppf e,fajrvk
ppfuae/ vuQ%mwpwp pwifajymif;vJ oGm;ygawmhw,f? e,fcsJŒorm;csif;wdkufwJhppfuae
urBmzh ufqpftm%m&Sirf sm;u wzuf/ vGwv f yfciG rhf sm; 'Drukd a&pDe@J qk&d , S v f pfpepfukd umuG,w f hJ
tiftm;pkrsm;uwzuf t}udwfte,f,SOfòydif=uwJh urBmhppfyJG}uD;tjzpf ul;ajymif;oGm;ygawmh
w,f? urBmzh ufqpfpepfqef@usiaf &;twGuf urBmjh ynfot l m;vH;k eJ@qidk w f hJ ppfy}JG uD;toGijf zpfvmyg
w,f?
tJ'D 1941 ckESpf/ ZGefv pwkwWywfxJrSmyJ tif;pdefaxmifxJ a&muf&Sdae=uwJh ocifacgif;
aqmifawGjzpfwJh ocifpdk;/ ocifoef;xGef;/ ocifEk/ ocifvSabmf/ ocifav;armif/ ocifausmfpdef/
ocifcifatmif wkd@wawG[m urBmhtajctae/ ArmhtajctaeawGudk awGŒqHkaqG;aEG;=uygw,f?
ppfwrf;xkw=f unf=h uygw,f? tJ'pD pfwrf;[m Armhordik ;f rSm ta&;ygwhJ ‘tif;pdepf pfwrf;’ yg? tJ'D
ppfwrf;&JŒ tcsKyfoabmuawmh urBmzh ufqpf0g'udk wdu k zf suaf &;/ urBmph pf}uD;twGi;f rSm r[mrdwf
rsm;eJ@ wGJzufwdkufcdkuf+yD; ArmhvGwfvyfa&;udk t&,la&;jzpfygw,f?
tif;pdepf pfwrf;yg oabmxm;udk tJ'aD xmifwiG ;f a&muf ocifacgi;f aqmifrsm;[m t*Fvyd f
tpdk;&tkyfcsKyfolrsm;qDudkvnf; pmwapmifa&;ydk@cJh=uovdk tjyifrSm&SdaewJh ocifacgif;rsm;qDudk
vnf; enf;trsKd;rsKd;eJ@ ay;ydk@cJh=uygw,f? tJ'DtcsdefrSm ocifatmifqef;eJ@ ArmhrsKd;cspfvli,f ocif
acgif;aqmiftcsKŒd [m *syefe@J qufr+d yD; *syefuakd wmif a&muf&adS e=u+yDjzpfygw,f? *syefukd ppfynm
oifrsm; apv$waf &;twGuf t"duwm0ef,lcJhwJh ocifjr/ ocifcspfwdk@acgif;aqmifwJh jynfolŒta&;
awmfyHkygwD}uD;[m *syefeJ@qufoG,frd=u&if; vufvGefaerdcJh=u+yD;+yDjzpfygw,f?
'ga=umifh 1941 ckEpS /f Zlvikd v
f v,frmS usi;f ywJh 'd@k Armtpnf;t±H;k uGe@f z&ifh (A[dak umfrwD
tpnf;ta0;) rSm axmifuvGwfcgp ocifoef;òrdif (ausmufqnf)/ ocifv_dif (a&eHacsmif;) wdk@vdk
yk*~KdvfawGu tif;pdefppfwrf;yg oabmxm;tjrifopfudk wifjyaqG;aEG;=uayr,fh ocifjr/ ocif
A[def; pwJhacgif;aqmifawGu rlvay:vpDtwdkif; ‘yxr t*Fvdyfe,fcsJŒudk qef@usifwdkufckduf/
aemufrS *syefwdk@. ajcvSrf;udk=unfh+yD; *syefudkygwdkufqdkwJh oabmxm;udkom twnfðyoifh
a=umif; &Sif;vif;wifjy+yD; vufcHvdkuf=uygw,f?
1930 ckEpS u
f wnf;u w±kwjf ynfuw kd ukd +f y;D w±kwjf ynfxaJ &muf&adS ewJh *syef[m ‘tm&Swu kd f
omwlnrD #a&;’ aºuG;a=umfoeH @J urBmt h a&SŒjcrf;wckv;kH udk pd;k rd;k odr;f ydu
k Ef idk zf Œkd tcdik tf rm=uH&,
G x f m;
Adv
k af tmifa&$/ Akv d cf spcf ikd /f Adv
k =f unf0if; pwJh Adv k af wGjzpfygw,f? Adv k af e0if;[m *syefjyeftyk pf u k ae
yJhxGufvm+yD;/ tJ'D,lepftkyfpkrSm acgif;aqmifozG,f ae&m&vmcJhygw,f? ,lepftkyfpk[m AdkvfcsKyf
atmifqef;udk pdwrf csyJ *syefjyefxu J yJxh u G v
f mwJh Adv
k af e0if;udk tm;ud;k w}u;D eJ@ q&marG; acgi;f aqmif
wifxm;wmvdk@qdkygw,f?
*syefppfwyfu tdENd,EkdifiHbufqDtxd csDwuf0ifa&mufEkdifzdk@ óud;pm;xm;ygw,f? +Adwdo#
wyf/ tar&duefwyfawGeJ@ &ifqdkifwdkufyGJqif&+yD; wyfvef aemufqkwfvm&ygw,f?
t"dywd}uD; a'gufwmAarmfu ‘waoG;woHwrdef@’ atmfaeayr,fh zufqpf[m urBmh
jynfoltm;vHk;&JŒ qef@usifr_udkcH&+yD; tusbufqD ajymif;vJvmaeyg+yD?
tJ'tD csed rf mS ocifApdeef @J ocifxeG ;f tkyv f nf; *syefu vdr+f y;D ac:wmcH&&if; puFmyle@J *smAm;
u|ef;rSm wa,mufwae&mqDcGJ+yD; tus,fcsKyfcsxm;wm cHae&yg+yD? *syefudkqef@usifvdk@r[kwfyg?
*syefukd ,H=k unfveG ;f +yD; *syefe@J aygi;f +yD; olw@kd tm%m&atmif=uHpnf=u&if; *syeftvdrcf o H mG ;&wm
jzpfygw,f? t"dywd a'gufwmAarmfudk ðzwfcs+yD; olwdk@tm%m&a&; }uHpnf=upOf a'gufwmAarmf
udkom acgif;aqmiftjzpfvdkcsifaewJh *syefu olwdk@udk jynfyydk@+yD; z,f&Sm;vdkufjcif;yg?
tJ't D csed wf ek ;f u &Sad ewJh Edik if aH &;tiftm;pkawG&ŒJ tajctaeudk =unfv h u kd rf ,fq&kd if *syef
ay;wJh vGwfvyfa&;twkta,mif qdkif;bkwfatmufrSm ‘'dk@Armqif;&Jom;tpnf;t±Hk;’ }uD;[m
tm%m&tzGŒJ tpnf;}uD;ozG,jf zpfygw,f? tqifq h ifah om tkycf sKyfa&;tzGŒJ tpnf; }uD;i,fawGukd
‘'d@k Armqif;&Jom;tpnf;t±H;k ’ 0ifawGe@J yJ t"duxm;zGŒJ pnf;xm;ygw,f? 'gayr,fh wu,ft h m%m
uawmh *syefppfwyfvufxJrSmyJ&Sdygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ jynfol@ta&;awmfyHkygwDuawmh ajratmuftjzpfeJ@ &yfwnf
v_y&f mS ;ae=u&ygw,f? 'DygwED pS cf [ k m oabmobm0csi;f rwln=D uovdk jzpfwnfzŒJG pnf; ay:ayguf
vmyHkcsif;vnf;rwl=uyg? 1300 jynfhta&;awmfyHkt+yD;rSm ‘ArmjynfuGefjrLepfygwD’ tOD;qHk;ay:
ayguv f mygw,f? vlwef;pm;udt k ajccH+yD; tvkyo f rm;vlwef;pm;&JŒ wyfO;D ygwt D jzpf ay:ayguv f m
wmjzpfovdk/ rmhufpfvDeif0g'udk vrf;!¸eftbd"rRmtjzpf udkifpGJ+yD; EdkifiHwumuGefjrLepfv_yf&Sm;r_
}u;D &JŒtpdwt f ydik ;f w&yftjzpfvnf;cH,u l m/ tqH;k wae@rmS vlwef;pm;rJh avmu}u;D qDtxd tquf
rjywf csDwufoGm;zdk@ ar#mfrSef;xm;wJh EdkifiHa&;ygwDjzpfygw,f?
jynfolŒta&;awmfyHkygwD[m ArmjynfuGefjrLepfygwDaemufrSm ay:aygufvmcJh+yD;/ EkdifiHa&;
ygwDwckqdkwmxuf EdkifiHa&;&nfrSef;csufwck/ EkdifiHa&;vkyfief;aqmifwmwckudk owfrSwf+yD;/ tJ'D
owfrw S xf m;wJh vkyif ef;aqmifwmudk umvwcktwGi;f rSm twly;l wGaJ qmif&u G o f mG ;=uzd@k tav;
ay; zGJŒpnf;xm;wJh tpktpnf;}uD;wck&JŒoabmudk ydk@aqmifygw,f? vlwef;pm;ygwDtjzpf wnf
axmifxm;wmr[kwfovdk vrf;!¸eftbd"rRmtjzpf jyÏmef;udkifpGJxm;wmvnf;r&Sdyg? 'gayr,fh
trsm;pk}uD;[m rmhufpfvDeif0g'udk ,Hk=unfolawG wdrf;!¸wfolawG/ vdkvm;olawG/ ,kH=unfwdrf;
!¸wfw,fvdk@ qkdolawGjzpfygw,f? 'D*&Dtedrfhtjrifhcsif;awmh rwlnD=uyg? t"duu t*Fvdyf
udkvdkeDtpdk;&udk vufeufpGJudkifðzwfcsEkdifa&;twGuf &nf&G,fzGJŒpnf;cJhwmjzpf+yD; ArmjynfvGwfvyf
a&;twGufudkyJ yef;wdkiftjzpf owfrSwfxlaxmifcJhwmjzpfygw,f? 'ga=umifh ocifA[def;vdk uGefjrL
epf xdyfoD;acgif;aqmifwOD;[m ‘jynfolŒta&;awmfyHkygwD’ rSmvnf; ta&;}uD; acgif;aqmifwOD;
1944 ckEpS /f =o*kwv f (4) &ufae@rmS Adv k af usmaf Zm (&Jabmfo;kH usyd 0f if) OD;pD;wJh yJc;l pHjywyf
&if;xJrSm AdkvfausmfaZmtdrf tdyfcef; AdkvfausmfaZm&JŒ ukwifay:rSm AdkvfcsKyfatmifqef;eJ@ Armjynf
uGefjrLepfygwD taxGaxGtwGif;a&;rª; ocifpdk;wdk@ v#KdŒ0Suf+yD; awGŒqHkEkdifcJh=uw,f? AdkvfcsKyfatmif
qef;&JŒ txl;wm0efay;csuef @J Adv k af usmaf Zm ud, k w f ikd f a';'&Je,f *Guav;&Gmta&mufomG ;+y;D zuf
qpfqef@usiaf &; ajratmufvyk if ef;awG v#KŒd 0Suv f yk af ewJh ocifp;kd udk ppft&m&Sid ,f ,leaD zmif;0wfqif
ap+yD; ac:xkwfvmcJhjcif;jzpfygw,f? ocifpdk;udk oGm;ac:a&;twGuf a';'&Jc&D;pOfudk tao;pdwfpDpOf
ay;olu ocifoef;xGe;f jzpfygw,f? Adv k af usmaf Zmtdrt f xd ocifp;kd udk ac:xkwv f mEdik +f yD;csed af &muf
rS Adv k cf sKyfatmifqef;u yJc;l udv k ma&muf tem;,lvnfywfw[ hJ efe@J yJc;l udak &mufvm+yD; ocifp;kd eJ@
awG@=uwmjzpfygw,f? AdkvfausmfaZm tdyfcef;xJrSm AkdvfcsKyfatmifqef;eJ@ ocifpdk;wdk@ oHk;&ufquf
wdkuf v#KdŒ0SufaqG;aEG;=uygw,f? 'Dordkif;0ifaqG;aEG;yGJ}uD;&JŒ &v'fuawmh zwyvtzGJŒ}uD; atmif
jrifpmG zGŒJ pnf;Ekid jf cif;jzpfygw,f? tJ'aD emuf Adv k cf sKyfatmifqef;/ ocifp;kd / ocifoef;xGe;f wd@k aqG;aEG;
n‡dE_dif; wdkifyif=u+yD; zufqpfwdkufzsufa&; jynfol@vGwfvyfa&; (zwyv) tzGJŒ}uD;&JŒ OD;pD;tzGJŒudk
zGŒJ Edik cf yhJ gw,f? wm0efcaJG 0,l=uwJt h cg Adv k cf sKyfatmifqef;u ppfa&;/ ocifp;kd u Edik if aH &;/ ocifoef;
xGef;u EkdifiHjcm;qufoG,fa&; jzpfvmygw,f? yxrqHk; yJcl;rSm pwifaqG;aEG;=upOfu ocifpdk;[m
uGejf rLepfygwu D kd uk, d pf m;ðy+yD;/ Adv
k cf sKyfatmifqef;uawmh jynfoŒl ta&;awmfyykH gwaD &m wyfrawmf
a&mudk udk,fpm;ðyaqG;aEG;=uwmjzpfygw,f? t"dutm;jzifh AdkvfcsKyfatmifqef;[m wyfrawmfudk
udk,fpm;ðyaqG;aEG;cJhwm jzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwD/ jynfolŒta&;awmfyHkygwDeJ@ ArmwyfrawmfqdkwJh t"dutiftm;pk
(3) pkudk tajccH+yD; (zwyv) qdkwJh trsKd;om;wyfaygif;pk}uD;udk zGJŒpnf;vdkufawmh wzGJŒv#if (3)
OD;pDeJ@ (9) OD;[m yxrqHk;aom ‘zwyv’ A[dkOD;pD;tzGJŒ0ifawGjzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDrS ocifpdk;/ ocifoef;xGef;/ ocifA[def;/ wyfrawmfrS AkdvfcsKyfatmif
qef;/ Adv k vf usmf / Akvd af e0if;? jynfoŒl ta&;awmfyykH gwrD S ocifcsp/f OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f ? ocifp;kd u
Ekid if aH &;acgi;f aqmif/ Adv k cf sKyfatmifqef;u ppfa&;acgi;f aqmif/ ocifoef;xGe;f u taxGaxGtwGi;f
a&;rª;eJ@ r[mrdwfrsm;eJ@ qufoG,fa&; wm0efudkyg,lygw,f?
zwyvzGŒJ +y;D wmeJ@ wòyid ef uf/ pnf;urf;avsm&h &J jJ zpfaevd@k pHjywyf&if;awGzŒJG +y;D wnfaqmuf
ae&wJh wyfrawmfukd awmfveS af &;twGuf tcsed rf D jrefjrefajymif;vJ vmapzd@k Adv k cf sKyfatmifqef;u
uGefjrLepfygwDrS EdkifiHa&;au'gawGawmif;+yD; wyftoD;oD;xJ v#KdŒ0SufoGif;wmvkyfygw,f?
ocifoef;xGef;eJ@ n‡dE_dif;+yD; t"duwyfrª;/ wyf=uyf acgif;aqmifawGudk EdkifiHa&;eJ@ awmfvSefa&; ynm
ay;a&;awGudk vkyfaqmifapygw,f?
‘tm&Svil ,ftpnf;t±H;k ’ xJuv kd nf; wcsKŒd vli,frsm;udk ðryfEaHS e&mcsxm;ay;+y;D tpDtpOf&&dS dS
v_yf&Sm;apygw,f? r[mrdwfrsm;eJ@ qufoG,fa&;wm0efudkyg,lxm;wJh ocifoef;xGef;[m tdENd,
rSm&SdaewJh ocifodef;azrSwqifh (zwyv) taeeJ@ Force 136 (t*FvdyfwyfzGJŒ 136) eJ@ tquf
toG,f w&m;0if&&Sdvmygw,f? ‘zwyv’ taeeJ@ tdENd,a&muf ocifodef;azeJ@ 0dkif,mvuf
tquftoG,f vkyEf ikd v f movdk Force 136 eJ@ zwyv wd@k wywf (2) }udrf 0dik , f mvuf qufo, G f
a&; yHkrSefvkyfEkdifvmcJhw,f?
zwyv tzGŒJ csKyf}uD;&JŒ ‘e,fcsŒJ zufqpf'jr *syefv±l ikd ;f rsm;udak rmif;xkw=f u’ qkw d ahJ =unm
pmwrf; trSwf (1) udk v#KdŒ0Suf+yD; xkwfjyefjzef@jzL;vdkufygw,f?
*syefawG 0ifvmpuwnf;u ajratmufawmfvSefa&; enf;emawGeJ@ zufqpfqef@usifa&;
vkyif ef;awGvyk af ecJw h hJ uGejf rLepfygwaD =umifh oabmw&m;a&;0g'jzef@csad &; ynmay;a&;awG twdik ;f
twmwcktxd jynfhpHkae+yD;jzpfygw,f? ta&;}uD;vSwJh ajymufusm;tajccHa'o azmfxkwfa&;eJ@
ajymufusm;wyfzGJŒawG zGJŒpnf;a&;udkvnf; jyifqifEdkifcJh+yD; vdktyfwJh ppfoifwef;rsm;udkvnf;
aus;vuf awm&Gm a'oawmfawmfrsm;rsm;txd pnf;±Hk;ydk@csxm;Ekdif+yD;jzpfygw,f?
'Dvkd a&&Snaf jratmufawmfveS af &; enf;emawGe@J vkyu f ikd af qmif&u G &f wma=umifh awmfveS f
a&; rqifEEJ$ ikd af o;rDtcsed t f wGi;f rSmudk ay;cJ&h wJh t&if;tES;D awGvnf;&Scd yhJ gw,f? ArmjynfueG jf rLepf
ygwD0if &JabmfcspfwD; (ac: ) &Jabmfodef;wef (ppfudkif;) (Adkvfrª;}uD;apmjrifh&JŒtudk&if;) [m *syef
uifaywdik af wG&ŒJ tzrf;cH&+yD; n‡O;f yrf;ESyd pf ufrr_ sK;d pHu k kd owW&d &dS &dS ifqikd &f if;/ ppfuikd ;f wHwm;}uD;ay:rSm/
*syef"m;csufatmufrSm {&m0wDjrpf}uD;twGif; vnfjywf+yD; acgif;uscJh&ygw,f? &uf&ufpufpuf
towfccH &hJ ygw,f? 1942 ckEpS t f wGi;f rSmyg? *syefqef@usiaf &;v_y&f mS ;r_awGa=umifh tapmqH;k zrf;qD;
cH&olawGxrJ mS ocifausmpf ed /f ocifazaX;/ ocifjroef;/ q&m&m*sef wd@k vnf; ygcyhJ gw,f? olw@kd [m
vnf; uGejf rLepfawGjzpfcyhJ gw,f? awmifi/l jzL; ocifoef;azvnf; &uf&ufpufpuf tESyd pf ufccH &hJ w,f?
1944 ckESpf/ pufwifbm/ atmufwdkbmvxJrSm ocifoef;xGef;&JŒ pepfwus tpDtpOfeJ@
±kyfjy0ifvkyfaewJh 0ef}uD;qdkwJh tumtuG,feJ@ ocifAdkvf/ ref;0if;armifwdk@OD;aqmifwJh rsKd;cspf&Jabmf
wodkufudk ppfynmavhvmzdk@ awmfvSefa&;vkyfief;awGvkyfaqmifzdk@ tdENd,EdkifiH ocifodef;azqD
v$wEf ikd cf yhJ gw,f? u&ifrsK;d cspw f a,mufvnf;jzpf wd;k wufwt hJ jrif&o dS v l nf;jzpfwhJ ref;0if;armif[m
ocifoef;xGef;udk,fwdkif arG;jrLa&G;cs,fcJhwmyg? txufArmjynfwdkif;rª;jzpfwJh Adkvfrª;Axl;eJ@ ocif
oef;xGe;f csw d qf ufrrd d pDpOf+yD; tdE, dN yd@k a&;udk wokw+f yD;wokwf pDpOfaqmif&u G Ef ikd cf yhJ gw,f? Adv k rf ;ª
cspaf umif;/ Adv k t f ;kH armif/ OD;ausm&f if (aemif ygarmuQO;D ausm&f if) wd@k [m tJ'v D ekd nf;eJ@ tdE, dN a&muf
cJ=h uwJoh al wGyg? &cdik Af v kd !
f xkd eG ;f wd@k tzGŒJ ryg/ tm;vH;k (30) &Sw
d ,fqykd gw,f? 'D&aJ bmfawG[m aemif
(avxD;) &JabmfawGvdk@ trnfxif&Sm;vmcJh=uygw,f? Armjynfordkif;rSm ta&;ygolawGjzpfcJh=uyg
w,f? trsm;pk}uD;[m uGefjrLepfawGjzpf=uygw,f?
pufwifbmvxJrSmyJ OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf;/ Adkvfae0if;/ Adkvf&JxGËfwdk@ a';'&JudkoGm;+yD;
zwyv}uD;&JŒ EdkifiHa&;acgif;aqmif ocifpdk;eJ@ awGŒ=u+yD; pnf;±Hk;a&;qdkif&m tao;pdwfvkyfief;awG
xyfnEd‡ id_ ;f aqG;aEG;jzpf=uygw,f? atmufwb kd mvxJrmS Advk af tmif}uD;/ Adv k af rmifarmif/ ocifcspef @J
&efukefbaqGwdk@ ocifpdk;eJ@ v#KdŒ0SufawGŒqHk=uum uGefjrLepfygwD/ jynfolŒta&;awmfyHkygwD/ wyfr
awmfw@kd wygww D nf;tjzpfy;l aygi;f +y;D ‘awmfveS af &;wyfO;D ’ zGŒJ =ujyefygw,f? zwyv}u;D [m v#KŒd 0Suf
trsKd;om; wyfaygif;pktzGJ@csKyf}uD;tjzpf ajcvSrf;&Sd&Sd ouf0ifv_yf&Sm;aeyg+yD?
1944 ckESpf/ 'DZifbmvxJrSm *syefudk qef@usifwdkufcdkufwJh vufawGŒwdkufyGJawGuawmh
&cdkifwdkif;rSm pwifay:aygufvmygw,f? &cdkifwdkif;[m yx0Dtaetxm;t& r[mrdwf+Adwdo#awG
tckdiftrmwyfcsxm;wJh tdENd,eJ@ e,fedrdwfcsif;qufpyfae+yD; zufqpfawmfvSefa&;twGuf 1942
ckESpf ESpfv,favmufuxJu ocifodef;az/ ocifwifa&$wdk@ tdENd,rul;cif ocifpdk;/ ocifwifjrwdk@
,mtwGi;f 'drk eD , D t H qifeh @J yg0ifae&wJh =opa=w;vsEikd if o H m;wOD; jzpfaew,fqw kd mygy?J Adv k o f rd ;f OD;
eJ@ Adkvfusifarmifu aemufqHk; vufeuftjzpf tdENd,&Sd ocifodef;azwdk@qDydk@aeus pum;0Sufudk
xkwfoHk;ajymqdkayr,fh “pum;0Suf [kwfr[kwf txufwifjyr,f? ckawmhzrf;w,f” qdk+yD; a&$bdkeJ@
tke;f awm t=um;u qm;awmif&mG udk wef;yd@k vu kd yf gw,f? ‘qm;awmif’ &Gmudak &muf+yD;aemufyikd ;f
“pum;0SufrSefw,f? 'gayrJh ppfAdkvfawGjzpfvdk@ ppfoHk@yef;yJ” qdk+yD;/ yg;udkufvdk@ em;udkufwJhoabm
npf+yD; qufcsKyfxm;vdu k yf gw,f? ‘qm;awmif’ uae usm;rif;}uD;&Gmem;&Sd tcsKyfpcef;udk ae&ma&$Œ
+yD; ajymif;csKyfxm;ygw,f?‘ygwDwyf’ &JŒ ta&;}uD;yk*~dKvf (4) OD;rSm (3) OD;u tcsKyfcHae&yg+yD?
Adkvfodrf;OD;eJ@ Adkvfusifarmif[m ‘usm;rif;}uD;’ &Gmem;u tcsKyfpcef;rSm tcsKyfcHae&wkef;
tjyifxGuf acs;yHk; ao;yHk;oGefcGifht&rSm usefaecJhwJh 'kEkdifiHa&;rª;qD pmwapmifa&;+yD; ydk@vdkuf=uyg
w,f? “'dk@awmhtzrf;cHae&+yD vufeufapmifhraeeJ@ &SdwmeJ@yJwdkuf=u” qdkwJh ta=umif;=um;pmyg?
pmu 'k Edik if aH &;rSL;qD qdu k q f u
kd òf rduòf rduf a&mufomG ;ayr,fh 'kEikd if aH &;rSL;[m olŒzmom rqH;k jzwfEidk ?f
ppfudkif;u xwdkufwm rE Wav;uóudrod&if rE Wav;emEdkifwma&m/ wdkif;rSL;cGifhðycsuf&,lzdk@vdkwm
a&ma=umifhyg/ wdkif;rSL; AdkvfrSL;Axl;qD tpD&ifcHvdkufygw,f? Adkvfrª;Axl;eJ@ txufArmjynfqdkif&m
ygwaD cgi;f aqmifawG n‡Ed id_ ;f =u+yD; wnDw!Gww f nf; qH;k jzwfcsucf svu kd =f uygw,f? tJ'q D ;kH jzwfcsuf
uawmh txufArmjynftaeeJ@ wwdkif;vHk; wdkufyGJ0if&r,fh (,-&uf) [m rwfv (8) &ufvdk@
owfrSwfvdkuf&jcif;yJjzpfygw,f?
'Dvdk owfrSwfvdkuf&wm&JŒ wjcm;ta&;}uD;tcsuf wcsufuawmh r[mrdwfwyfawG[m
csi;f wGi;f udjk zwf+yD; rH&k mG bufu xd;k qif;vmr,fh ppfa=umif;wa=umif;/ a&$bv kd iG jf yifujkd zwf+yD; a&$bkd
bufu xdk;qif;vmr,fh ppfa=umif;wa=umif;eJ@ ppfudkif;bufudk OD;wnfxdk;ppfqifvmae+yDjzpfwJh
twGuf/ r[mrdwfwyfawG ppfudkif;udk rodrf;ydkufEkdifrD ArmhawmfvSefa&;tiftm;pku awmfvSefa&;
pzdk@ vdktyfvmwmvJygygw,f?
wjynfvHk;twGuf owfrSwfxm;wJh rwfv (27) &ufae@rwdkifrD txufArmjynfwdkif;u
AdkvfrSL;Axl; acgif;aqmifwJh awmfvSefa&;tiftm;pk[m rwfv (8) &ufae@udk ajymif;vJowfrSwf+yD;
awmfvSefa&;udk apm+yD; qifvdkuf=u&ygw,f?
tJ'Drwfv (8) &ufae@nrSmyJ ppfudkif;ygwDwyfu 'kEdkifiHa&;rSL;&Jabmf[m ppfudkif;&JŒ yxr
qH;k aom zufqpfqef@usiaf &; wku d yf aJG c:oHukd vufypfA;kH eJ@ziG +hf yD; atmifjrifpmG pwifvu kd Ef ikd yf gw,f?
*syefawG&JŒ tajrmufpcef;udk vufypfAHk;awGudkyJ tqufrjywfoHk;+yD; &JabmfjrifhaqG acgif;aqmifwJh
awmfvSefa&;wyfu atmifjrifpGm odrf;ydkufvdkuf=uygw,f? tajrmufawGtm;vHk;udkvnf; zsufqD;
ypfvdkufEdkifygawmhw,f?
tJ'DusawmhrS zrf;qD;xm;wJh Adkvfodrf;OD;eJ@ Adkvfusifarmifudkvnf; r[mrdwfwyfu jyef
v$waf y;±Hrk u wyfcw JG cGeJ @J ac:vmcJ=h uygw,f? um;oGm;r&wJah e&mrSm xrf;pifukd a0gvyk +f yD; ukvm;
ppfom;awGu xrf;yd;k yd@k =uw,fv@kd qdyk gw,f? tJ'aD emuf ppfuikd ;f a'owckv;kH wdu k yf aGJ wGe@J v#o H mG ;
ygw,f? r[mrdwfwyfawGvnf; *syefawGr&SdawmhwJh ppfudkif;udk atmifjrifpGm 0ifa&mufvm=uyg
awmhw,f?
rwfv (8) &ufae@ukd awmfveS af &;&uftjzpf owfrw S v f u kd &f +y;D Advk rf ª;Axl; ud, k w f ikd f wyfawG
aqmif (10) OD;&JŒ xkwjf yefa=unmcsuf ArmjynfrmS xGuaf y:vmcJyh gw,f/ “ArmEkid if t H wGi;f acgi;f aqmif
=ur,fh yk*~Kdvftaygif;eJ@ wkdif;oljynfom;taygif; pdwf0rf;uGJjym;jcif;r&SdyJ/ zufqpfwkdufzsufa&;
jynfolŒvGwfvyfa&;tzJG@csKyftwGif; 0ifa&mufvkyfukdifum ArmjynfvGwfvyfa&;eJ@ jyefvnfxl
axmifa&;vkyfief;t&yf&yfukd wnDw!Gwfwnf; aqmif&Guf=u&ef jyif;xefpGm wkdufwGef;vkdufyg
a=umif;” vkd@ azmfjyE_d;aqmfxm;ygw,f? AkdvfcsKyfatmifqef;/ AkdvfcsKyfvusFm/ AkdvfaZ,s/ Akdvfae0if;/
Akdvfarmifarmif/ Akdvfatmif}uD;/ AkdvfausmfaZm/ Akdvf&JxGËf/ AkdvfrSL;atmif/ AkdvftmVm0u/ wkd@ (10)
OD;u vufrSwfa&;xkd; xkwfjyefcJhwmjzpfygw,f//
ArmjynfuGefjrLepfygwDuvJ ‘vGwfvyfa&;eJ@ jyefvnfxlaxmifa&;’ ukd aºuG;a=umfcJhovkd/
wyfrLS ;}u;D (10)OD;uvJ ‘vGwv f yfa&;eJ@ jyefvnfxal xmifa&;’ ukyd J aºu;G a=umfwu dk w f eG ;f xm;ygw,f?
1945 ckEpS /f =o*kwv f (14) &ufrmS zufqpf*syefu ¹cGi;f csurf &Sv d ufeufcsa=umif; a=unm
vkdufygw,f// 'kwd,urBmppf}uD; w&m;0if+yD;qkH;oGm;yg+yD? wurBmvkH; 0rf;ajrmuf0rf;om jzpfoGm;
=uygw,f//
AkdvfcsKyfatmifqef;eJ@ wuG zwyv A[kdOD;pD;tzJGŒ0ifawG =o*kwfv (16) &uf (17) &uf
ESpf&ufwkdifwkdif tpnf;ta0;awGxkdif=uygw,f? A[ef; ‘aeol&def’ ±kyf&Sif±kHrSm vlxktpnf;ta0;
yGJ}uD;udk ‘zwyv’ u OD;pD;usif;yzkd@ qkH;jzwfvkduf=uygw,f//
1945 ckESpf/ =o*kwfv (19) &ufrSm orkdif;0if ‘aeol&def’ vlxktpnf;ta0;}uD; ay:xGef;
vmcJyh gw,f? jyifqifcsed f (2) &ufom&cJah yr,fh vlxak omif;csD wufa&mufcw hJ hJ aeol&ed f vlxt k pnf;
ta0;yGJ}uD;[m +Adwdo#e,fcsJŒorm;udk twdtvif; pdefac:vkdufwJh vlxkqENjyyGJ}uD;vnf;jzpfyg
w,f? zwyv tzGJ@csKyf OuUÏ AdkvfcsKyfatmifqef;u obmywdvkyf+yD; zwyv taxGaxGtwGif;
a&;rSL; ocifoef;xGef;u twGif;a&;rSL;tjzpf aqmif&GufcJh=uygw,f? ArmjynfEdkifiHa&;acgif;aqmif
tm;vHk;avmufeD;yg; wufa&mufcJh=uygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD0ifrsm;a&m Armjynfqdk&S,f
vpfygwED , G rf sm;yg wufwufºuGºuG wufa&mufc=hJ uygw,f? e,fcsŒJ +Adwo d #&ŒJ puULjzLtkycf sKyfa&;udk
tjyif;txef uef@uGufcJh=uygw,f? trsKd;om;tpdk;&zGJŒay;&ef/ ppftkyfcsKyfa&;&yfpJ+yD; òrdŒjytkyfcsKyf
a&;xlaxmif&ef/ trsK;d om;,m,Dtpd;k & tkycf sKyfaepOftwGi;f t&G,af &mufow l ikd ;f rJay;Edik w
f phJ epfe@J
a&G;aumufwifajr‡muf jzpfay:vmr,fh wdkif;ðyjynfðyv$wfawmfu tajccHOya'a&;qGJ&ef/ twWvef
wma=unmcsufudk axmufcH+yD; tJ'Da=unmcsufeJ@tnD ArmEdkifiHudk tcsKyftjcmtm%mydkif vGwf
vyfwEhJ idk if t
H jzpf todtrSwðf y&ef pwJh ta&;}uD;awmif;qdck surf sm;udk yGiyhf iG v hf if;vif; az:xkwcf =hJ u
ygw,f? tJ'gawGuawmh (1) ,m,Dtpd;k &zGŒJ pnf;a&;eJ@ wdik ;f ðyjynfðyv$waf wmfac:a&;/ (2) wEdik if v H ;kH
trsK;d om;nD!w G af &;eJ@ (3) rsK;d cspAf rmhwyfrawmfukd todtrSwðf y+y;D ArmhwyfrawmfopfzŒJG a&;jzpfyg
w,f?
'Daeol&deftpnf;ta0;}uD;rSmyJ zwyv tzGJŒcsKyf}uD;udk vuf&SdA[dkOD;pD; tzGJŒ0if (21) OD;
uae (36) OD;txd wd;k csŒJ zGŒJ pnf;vdu k yf gw,f? apmbOD;/ ref;bcdik /f b&momwd@k vkd u&iftrsK;d om;acgi;f
aqmifrsm;yg0ifc=hJ uovdk OD;atmifZaH 0/ OD;ausm&f ifw@dk vkd &cdik t f rsK;d om;acgi;f aqmifrsm;vnf; yg0ifchJ
=uygw,f? OD;baz/ OD;yk/ aysmb f , G f OD;jrwk@d vkd vusmf Edik if aH &;orm;a[mif;}uD;awGuv kd nf; xnfo h iG ;f
zGŒJ pnf; yg0ifapcJyh gw,f? Adv k cf sKyfatmifqef;u obmywdred @f ceG ;f tzGirfh mS udk &Si;f vif;oGm;wmuawmh
“zwyvtzG@J csKyf[m ygwt D zGŒJ tpnf;r[kw/f vGwv f yfa&;udk t&,lwu kd yf 0JG ifv=kd uwJh wyfrawmf/
uGejf rLepfygw/D jynfoŒl ta&;awmfyykH gww D @kd yl;aygi;f +yD; 1944 ckEpS /f =o*kwv f u pwifzŒJG pnf;cJjh cif;jzpf
a=umif;/ tzGŒJ csKyfo@kd vlrsK;d bmomra&G; wdik ;f oljynfom;wdik ;f yg0ifEikd af =umif;/ tzGŒJ csKyf[m b,ftzGŒJ
tpnf; b,fygwD&JŒ rlydkiftzGJŒrSr[kwfa=umif;/ wdkif;jynfvGwfvyfa&;twGuf wwdkif;jynfvHk; aoG;
pnf;zdk@ zGJŒcJhjcif;jzpfa=umif;/ tzGJŒcsKyf}uD;taejzifh r[mrdwftiftm;pkrsm;eJ@ qufoG,fcJha=umif;/
rwfv (27) &ufup+yD; zufqpfudkawmfvSefcJh=ua=umif;/ &cdkifbufrSmvnf; &cdkifawmfvSefa&;
orm;rsm;u zufqpfuakd wmfveS cf =hJ ua=umif;/ awmfveS af &;rSm ucsi/f csi;f / u&if trsK;d om;rsm;vnf;
yg0ifc=hJ ua=umif;” jzpfygw,f? wqufwnf;rSm ‘wyfrawmfe@J aysmufusm;rsm;&JŒ wdu k cf u
kd rf a_ =umifh
r[mrdww f yfrsm; &efuek u f t kd a&mufjrefcjhJ cif;jzpfa=umif;/ aemufq;kH ppfawmif;jrpf0rS ;f wav#mufrmS
&Gyf&Gyfc|efc|ef wdkufcJha=umif;/ zufqpfawmfvSefa&;wdkufyGJrsm;udk r[mrdwfrsm;u todtrSwfðy
cs;D usL;cJ&h a=umif;/ 'Dwu kd yf aJG wGa=umifh Armjynfukd vkycf siw f ikd ;f vkyvf @kd r&bl;qdw k m odvmwJt h wGuf
+Adwo d #tpd;k &u cifAsm;wd@k csi;f om nD!w G +f yDajym=u? vGwv f yfa&;vdck siaf wmif ay;r,fqw kd hJ pum;
rsK;d ajymvm&a=umif;/ urBmt h ajctae[m odyaf umif;vm+yDjzpfa=umif;’ awGuv kd nf; &Si;f jyajymqkd
cJhygw,f? zwyv taxGaxGtwGif;a&rSL; ocifoef;xGef;uvnf; 'kwd,urBmppf+yD;aemuf urBmh
+idr;f csr;f a&;wnfaqmuf&efe@J Armjynfvw G v f yfa&;udk t&,l&ef&nf&, G af =umif; ajym=um;+yD; urBmh
+idrf;csrf;a&;ESifh vGwfvyfaom Armjynfacgif;pOfeJ@ azmfjyxm;wJh zwyvtzGJŒcsKyf&JŒ oabmxm;
a=unmcsufudk zwf=um;cJhygw,f?
tJ'ga=umifh aeol&deftpnf;ta0;}uD;[m/ zwyv}uD;uOD;aqmif+yD; jynfolvlxkw&yf
vH;k u qef@usiu f ef@uwG v f u kd w f hJ vlxtk iftm;jyyG}J u;D jzpfovd/k Armjynfvw G v f yfa&;twGuf tvdk
tyfq;kH awmif;qdck surf sm;udk csrw S af zmfxw k f aºuG;a=umfEikd cf w hJ hJ ordik ;f 0if Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_}uD; jzpfchJ
ygw,f? zwyv tzGJŒcsKyf}uD;udk,fwdkif&JŒ oabmxm;tjrifuvnf; vGwfvyfa&;udk +idrf;csrf;wJh
enf;eJ@ &&SdEdkifvdrfhr,fvdk@ ,lqar#mfvifhxm;cJhygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD 'kwd,uGef*&ufu
csrSwfvdkufwJh EdkifiHa&;vrf;pOfeJ@ qef@usifuGJjym;r_ r&Sdwm awGŒEdkifygw,f?
‘aeol&ed ’f acwf}uD;xJrmS ‘zwyv’ tzGŒJ csKyf}uD;[m tiftm;cdik rf mawmifw h if;vSwhJ trsK;d
om;wyfaygif;pk}uD; tppftrSefjzpfcJhygw,f? OuUÏtjzpf AdkvfcsKyfatmifqef;u wm0ef,l+yD; taxG
axGtwGif;a&;rSL;tjzpf ocifoef;xGef;u aqmif&Guf&if; OD;yJhnDnD xrf;EdkifcJh=uygw,f? 'ga=umifh
tJ'aD cwfukd taemufwikd ;f owif;pmawGuawmif ‘qef;ESio hf ef;acwf’ vd@k uifyeG ;f wyfa&;om;cJ=h u
ygw,f?
aeol&ed t f pnf;ta0;}uD;&JŒ t&Sed ef @J Adv k cf sKyfatmifqef;/ ocifoef;xGe;f / armifb h ufwefw@kd
&JŒ aqG;aEG;xm;cJhcsuftquftjzpf Armhvufeufudkifwyfrsm;ta&; aqG;aEG;zdk@ r[mrdwfppfaoem
ywdcsKyfvnf;jzpf/ uufpfbD tkyfcsKyfa&;&JŒ tjrifhqkH;tm%mydkifvnf;jzpfwJh ‘armifhbwfwef’ u
‘zwyv’ ud, k pf m;vS,af wGukd olŒppfXmecsKyfwnf&&dS m uEND (oD[)kd udk vma&mufz@kd zdw=f um;vm
ygw,f?
1945 ckESpf/ pufwifbm (4) &ufae@rSm armifhbufwefeJ@aqG;aEG;zdk@ zwyv udk,fpm;vS,f
tzGJŒtjzpf AdkvfcsKyfatmifqef;/ ocifoef;xGef;/ Akdvfae0if;/ Akdvfvusfm/ AdkvfaZ,s/ AdkvfausmfaZm/
Akv
d af rmifarmif/ Adv k af Zmfrif; (aemif-Adv k rf LS ;csKyf armifarmifausm0f if;)/ OD;baz/ apmbOD;}u;D / OD;!dx k eG ;f
(&cdkifAdkvf!dkxGef;) wdk@ (11) OD; uENDòrdŒudk oGm;=uygw,f? pufwifbm (6) &uf/ (7) &uf ae@awGrSm
awGŒqHkaqG;aEG;=uygw,f? tJ'DaqG;aEG;yGJudk Armjynfppfajy;tpdk;& (qif;rvm;tpdk;&) &JŒ
t=uHay;yk*~Kdvftjzpf OD;wifxGÉfvnf; vma&mufwufygw,f? tJ'DaqG;aEG;yGJ&JŒ &v'ftjzpf
‘uENDpmcsKyf’ xGufay:vmygw,f? ‘uENDpmcsKyf’ t& rsKd;cspfArmhwyfrawmfrS vufa&G;pifwyfom;
(5200)/ t&Hwyfom; (3000)/ Adkvf (200)/ t&HAdkvf (200) udk Armjynf +Adwdo#vufatmuf&Sd
Armhwyfrawmftjzpf zGJŒpnf;zdk@ armifhbwfwefu oabmwlcJhovdk/ usefArmhvufeufudkifwyfom;
rsm;udk &Sif;vif;zsufodrf;ay;zdk@‘zwyv’ }uD;eJ@ wyfrawmfacgif;aqmifawGu oabmwlnDcJh=u
ygw,f? tiftm; (2) aomif;avmuf&w dS hJ ArmhawmfveS af &;rsK;d cspw f yfrawmf wyfzŒJG }uD;udk zsuo f rd ;f
+yD; t+rJwef; ‘Armhwyfrawmf’ tjzpf uENDpmcsKyft& ajymif;vJzGJŒpnf;&ygawmhw,f?
t+rJwef; w&m;0if Armhwyfrawmf}uD;tjzpf ajymif;vJzGJŒpnf;wJhtcg AdkvfcsKyf atmifqef;
udk,fwdkif wyfudkqufvufOD;pD;+yD; ppfa&;acgif;aqmifrvm;/ zwyv tzGJŒcsKyf}uD;udkyJ OD;pD;+yD; EdkifiH
a&;acgi;f aqmifvyk rf vm;/ wckcu k ykd J jywfjywfom;om; a&G;cs,&f awmhr,ft h ajctaejzpfvmygw,f?
Armjynf&JŒtaetxm;t& EdkifiHa&;wdkufyGJawG ta&;}uD;vmawmhr,fvdk@ ,Hk=unf,lqwJhtwGuf
AdkvfcsKyfatmifqef;[m EdkifiHa&;udkyJ a&G;cs,fvdkufygw,f?
wyfuxGufr,fvdk@ AdkvfcsKyfatmifqef;[m a&G;cs,fqHk;jzwfvdkufayr,fh oludk,fwdkif OD;pD;
wnfaxmifcw hJ hJ ppfwyftay: oHa,mZOf}uD;vSwma=umihf olŒtpm;wyfukd OD;pD;Edik rf ,haf cgi;f aqmif/
wyfrawmf}uD;udk Edik if aH &;&nfreS ;f csurf eS rf eS ef @J rSerf eS u f efuef a&SŒaqmifweG ;f wifEikd rf ,fh acgi;f aqmif
udk tav;teufxm;+yD; &SmazGcJhygw,f? tJ'Dvdk t&nftcsif;jynhf0wJh acgif;aqmifrsKd;vufxJudkyJ
wyfut kd yfEcHS sicf yhJ gw,f? 'ga=umifh Adv k cf sKyfatmifqef;[m yxrqH;k uGejf rLepfacgi;f aqmif ocifA[de;f
udk a&G;cs,fcJhygw,f? ocifA[def;udk wyfudkOD;pD;a&;twGuf v$Jay;zdk@ uGefjrLepfygwDudk w&m;0if
awmif;wJhtcg uGefjrLepfygwDuvnf; ygwD&JŒ ta&;}uD;EdkifiHa&;vkyfief;awGa=umifh v$Jray;EdkifcJhyg?
ocifA[de;f udrk ay;Edik &f if 'kw, d ol@pw d óf uu d f ‘ocifoef;az (jzL;)’ udk v$aJ y;zd@k awmif;qdjk yefygw,f?
uGejf rLepfygwu D ocifoef;azudv k nf; ray;Ekid af =umif; ta=umif;jyefcyhJ gw,f? 'ga=umifh ocifA[de;f
a&m ocifoef;azyg r&wJhtwGufa=umifh aemufqHk;rSm AdkvfcsKyfatmifqef;[m AkdvfvusfmudkyJ
wyfrawmfacgif;aqmiftjzpf a&G;cs,f wm0efay;vdkuf&ygw,f? Adkvfae0if;udk AkdvfcsKyfatmifqef;
,H=k unfrr_ &Scd yhJ g? ppf+yD;puqd&k if Adv k af e0if;udðk zwfypfz@dk awmif Adv k cf sKyfatmifqef; pOf;pm;qHjk zwfczhJ ;l
w,fqdkygw,f? EdkifiHa&;acgif;aqmifwcsKdŒudkawmif xkwfazmfwdkifyifcJhygw,f? twdkifyifcH&wJh EdkifiH
a&;acgif;aqmifawG (ocifoef;xGef;/ ocifAodef;wif) wdk@u uae@vdktcsdefrSm nD!Gwfa&;ta&;
}uD;a=umif; azsmif;zsajymqdck =hJ uwJt h wGuf Adv k af e0if;udk xkwzf ,fypfwhJ tqifx h d ra&mufcw hJ mvd@k
qdkygw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef; wyfuxGuv f u kd w f t hJ wGuf Armhwyfrawmf&ŒJ t}u;D tuJ[m Adv k v f usmf
jzpfvmcJyh gw,f? topfjyefvnfzŒJG pnf;vdu k wf hJ wyf&if;awGxrJ mS uGejf rLepfygw0D if/ qk&d ,
S vf pfygwD
0ifawG qufvuf&SdaecJhygw,f?
vdu k yf gw,f? zqyv uaexGu+f yD; &mxl;,l=ur,fh rsK;d cspyf gwu D OD;btke;f / OD;at;/ OD;yke@J ref;bcif
wd@k uv kd nf; aumifp0D iftjzpfcef@tyfygw,f? rsK;d cspyf gwu D yJjzpfwhJ OD;vGe;f / qif;&Jom;ygwu D OD;om
,m0wDarmifarmife@J OD;&efatmifqo kd w
l @kd tjyif r=umcifurS Armjynfjyefa&mufvmwJh ocifxeG ;f tkyf
udkvnf; tr_aqmifaumifpD0iftjzpf cef@tyfa&G;cs,fvdkufygw,f? olŒpdwfóuduf ‘Oya'ðyaumifpD’
qdkwmudkvnf; zqyv tjyifbufa&muf&Sdae=uwJh vusfmEdkifiHa&;orm;}uD;rsm;eJ@ zGJŒpnf;vdkufyg
w,f? (1945 ckESpf/ Ekd0ifbm (1) &ufae@rSm cg;ydkufaqmif bk&ifhtwdkifyifcH ‘tr_aqmifaumifpD’
xGufay:vmcJh+yD; 'DZifbm (31) &ufae@rSm ykwfoif!dk ‘Oya'ðyaumifpD’ jzpfwnfvmcJhygw,f?)
1945 ckESpf/ 'DZifbmv (1) &ufae@rSm AdkvfcsKyfatmifqef;acgif;aqmif+yD; ‘jynfolŒ&Jabmf
wyfzGJŒ) zGJŒpnf;ay:xGef;vmygw,f? +Adwdo#vufatmufcH ‘Armhwyfrawmf’udk uENDpmcsKyft&
zGJŒpnf;&mrSm yg0ifcGifhr&wJh &Jabmfa[mif;awGudk tajccH+yD; bDtkdifat/ bD'Dat&Jabmfa[mif;awG/
awmfvSefa&;orm;awGeJ@yg pkpnf;zGJŒpnf;vdkufwm jzpfygw,f? 'ga=umifh 0g'tm;jzifh uGefjrLepf0g'
,Hk=unfola&m r,Hk=unfolyg yg0ifvmcJhygw,f? ppfwyfzGJŒpnf;yHktwdkif; zGJŒpnf;cJh+yD;/ ppfaoemywd
eJ@ OuUÏtjzpf Adv k cf sKyfatmifqef;/ 'kw, d aoemywdtjzpf Adv k rf LS ;atmif jzpfygw,f? OD;pD;aumfrwD
0ifawGuawmh AdkvfxGef;vif;/ Adkvfva&mif/ Adkvfzdk;uGef;/ AdkvfAwif/ AdkvfvSat;/ Adkvfwiftkef;/
Adkvfodef;wef/ Adkvfatmifrif;/ Akdvfykwdk@wawGjzpfygw,f? jynfolŒ&JabmfwyfzGJŒxJudk &Jabmfa[mif;
awGomru/ &JabmfopfawGyg 0ifa&mufvm=uwJhtwGuf umvr=umrDtwGif;rSmyJ wyfzGJŒ0if
wodef;ausmf&SdvmcJhygw,f? ppfa&;avhusihfr_awGvkyf=uygw,f? ppf,leDazmif;awG 0wfqif=uyg
w,f? òrdŒ&GmtESH@ ay:aygufvmygw,f?
bk&ifcu H ‘jynfo@l &aJ bmf’ udk zqyv&JŒ cg;ydu k af qmifwyfzŒJG vd@k ,lqygw,f? wdik ;f jynfqyl l
atmif v_yf&Sm;aeolawGvdk@ orkwfygw,f? ,leDazmif;r0wf&/ ppfa&;ravhusifh&trdef@awGxkwf+yD;
trdef@qef@usifolawGudk zrf;qD;ta&;,lygw,f? jynfolŒ&Jabmfudk ysufatmifzsufygw,f? 'gayrJh
ysufatmifrzsufEdkifyg?
zqyv}uD;xJudk jynfolŒ&Jabmf[m tiftm;pkwcktjzpf yg0ifvmcJhygw,f? zqyv}uD;eJ@
bk&ifct H pd;k &=um; wif;rmr_awG[m wqif+h yD;wqifh wd;k vmcJyh gw,f? bk&ifc&H ŒJ ‘tr_aqmifaumifp’D
eJ@ ‘Oya'ðyaumifpD’ [m vlxk=um;=oZmr&Sdyg? zqyv }uD;&JŒ =oZmom wkd;wufjrifhrm;vmcJhyg
w,f? bk&ifcHtpdk;&[m puULjzLpDrHudef;t& jynfolvlxkw&yfvHk;tay: wdk;+yD; zdESdyfwmawGvkyfyg
w,f? zqyv tzGJ@csKyf}uD;u ,m,D=um;jzwftpdk;&zJGŒpnf;a&;/ wdkif;ðyjynfðyv$wfawmf ay:xGef;
a&;/ puULjzLpDrHudef;yg pD;yGm;a&;y±dk*sufrsm; zsufodrf;a&;pwJh rlvawmif;qdkcsufawGudk vlxktif
tm;eJ@zdzdpD;pD; qufvufawmif;qdk v_yf&Sm;ygw,f?
1946 ckEpS /f Zefe0g&D (21) &ufae@rmS wrsK;d om;vH;k &JŒ wyfaygi;f pk}uD;jzpfwhJ zqyv tzGŒJ csKyf
}uD;u vlxw k ode;f ausmw f ufa&mufwhJ puULjzLtkycf sKyfa&; uef@uu G yf }JG uD;udk usi;f yygw,f? 'Duef@
uGuq f ENjyyG}J uD;[m bk&ifct H yk cf sKyfa&;udo k m udik v
f y_ vf ukd Ef ikd wf mr[kw/f t*Fvefavbmtpd;k &udyk g
wkefv_yfoGm;apcJhygw,f? OuUÏ AdkvfcsKyfatmifqef;eJ@ taxGaxGtwGif;a&;rSL; ocifoef;xGef;wdk@
OD;pD;wJh ‘zqyv’ &JŒ yxrqHk;nDvmcHudkvnf; a&$wd*Hktv,fypP,HrSm wcrf;wem; usif;yygw,f?
vlxw k ode;f ausmef @J wjynfv;kH ud, k pf m;vS,f (1200) ausmf wufa&mufwn hJ v D mcH}uD;rSm vH;k 0vGwf
vyfa&;twGuf qufvufwdkufyGJ0ifa&;/ ajr,mjy\emajz&Sif;a&;/ e,fcsJŒt&if;tESD;rsm;udk jynf
olyikd o f rd ;f a&;/ touf (18) ESpf jynfo h wl ikd ;f rJqENay;cGi&hf a&;/ wdik ;f ðyjynfðyv$waf wmf ac:,lusi;f y
Ekid af &; pwJh ta&;}uD;qH;k jzwfcsuaf wG csrw S Ef ikd cf =hJ uygw,f// 'Dnv D mcH}uD;rSmyJ Adv k cf sKyfatmifqef;udk
wrsKd;om;vHk;&JŒacgif;aqmif OuUÏtjzpf wifajr‡mufcJhygw,f?
1946 ckESpf/ azaz:0g&DvrSm ArmjynfuGefjrLepfygwD A[dkaumfrDwDtpnf;ta0; usif;yyg
w,f? +idrf;csrf;pGmajymif;vJa&;jzpfwJh ‘ba&muf'g0g'’ udk w&m;0ify,fzsufypfvdkuf=uygw,f//
ba&muf'g0g'trSm;/ ygwDwGif;a&mufvmcJhykHZmpfjrpfudk/ &SmazGazmfxkwfokH;oyfa0zef=u&if;u/
ud, k w f ikd f wufwufºuGºuG vufcjH zef@cscd o hJ wl OD;jzpfcw hJ hJ ocifp;kd [m wjcm;olrsm;tay:om jypfwif
±_wcf sa0zef+y;D *d% k ;f cGx
J u G o f mG ;ygw,f? uGejf rLepfygwD (Armjynf) qkw d hJ ‘tvHeyD gw’D udk cG+J y;D xlaxmif
vdkufygw,f? ocifpdk;eJ@twl ocifwifjr/ a':apmjr pwJh A[kdaumfrDwD0if (7) OD; ygoGm;ygw,f?
uGejf rLepfygwD uGrJ oGm;a&;twGuf ocifA[de;f ud, k wf ikd f twefwefóud;pm;cJah o;ayr,fh ocifp;kd wd@k
u “tacsmiform;awGe@J jcm;em;r_onf t}u;D qH;k aomawmfveS af &;vkyif ef;jzpfonf?” vd@k aºu;G a=umf
+yD; cGJxGufoGm;ygw,f? tvHeDygwDudk ‘zqyv’ uvnf; vufcHjcif;r&SdwJhtwGuf tvHeDtpk0if
rsm;[m zqyv}uD;&J@ tjyifbufukd a&muf&o dS mG ;ygw,f? tvHeyD gw[ D m “tvHeu D u
kd ikd +f yD; wyfO;D
a&SŒuxGuu f m &Gy&f yG cf |ecf |ef awmfveS af &;wdu k yf aJG wGukd qifEjJG y&r,f” qdw k hJ tmabmfe@J twl vuf0J
pGef;v_yf&Sm;r_awGudk tqufrjywf azmfaqmifygawmhw,f?
1946 ckEpS /f azazmf0g&v D (28) &ufae@rmS bk&ifc&H ŒJ ‘Oya'ðyaumifp’D tpnf; ta0;usi;f y
ygw,f? bk&ifcHu vuf!dk;xkd; cef@tyfxm;wJh Oya'ðyaumifpD0iftm;vHk;vdkvdk[m ‘zqyv’
qef@usifa&;orm;awGjzpf=u+yD; ‘zqyv’ tzGJŒcsKyfudk tjyif;txef a0zefwdkufcdkuf=uygw,f?
bk&ifcHudk,fwdkifuvnf; zqyvudk òzdcGJzdk@ AdkvfcsKyfatmifqef;udk ppftwGif;vlowfr_eJ@
zrf;qD;ta&;,lzdk@ uvdrfuuspf^m%feJ@ =uHpnftm;xkwfvmygw,f? 'Dt=uH,kwfudk vufawGŒ
taumiftxnfazmfEdkifa&;twGuf yl;aygif;aqmif&Gufr,fh e,fcsJŒtvdkus yk*~KdvfwOD;vnf; ay:
aygufvmygw,f? tJ'Dyk*~Kdvfuawmh ‘ocifxGef;tkyf’ ygyJ?
AdkvfcsKyfatmifqef;eJ@ twl ppfcsDcJhwJh ocifxGef;tkyf[m AkdvfcsKyfatmifqef;udk oxHkc±dkif
aygifòrdŒe,f oJjzLukef;aus;&Gm ukvm;ol}uD;owfcJhr_eJ@ ta&;,lzdk@ bk&ifcHxHwifjyygw,f? Oya'ðy
aumifprD mS vnf; bk&ifcu H kd wdu k w f eG ;f wJth jyif w&m;±H;k wif ppfaq;ta&;,lr,fq&kd if rsujf rifouf
aotjzpf oludk,fwkdif oufaocHygr,fvdk@ ,kwf,kwfrmrm tqdkðyvmcJhygw,f? t*Fvdyfbk&ifcH&JŒ
trsKd;om;pDrHudef;0ef}uD;jzpfwJh ocifxGef;tkyf&JŒ e,fcsJŒtvdkus trsKd;om;opPmazmufvkyf&yf[m
wjynfvHk;udk tHh=ooGm;apcJhygw,f?
ocifoef;xGef;u AdkvfcsKyfatmifqef;bufrS jywfjywfom;om;&yfwnfum ppftwGif;u
ocifxeG ;f tkyf ud, k wf ikd af &;cJw h hJ ‘u|Eykf . f pGe@f pm;cef;’ pmtkyx f u J qDavsm&f mtcef;awGukd t*Fvyd f
bmomjyefqkd+yD; +Adwdo#ygvDrefu ygvDreftrwf '±dkif;bwf (Tom Driberg) wdk@qD ydk@vdkufygw,f?
ocifxeG ;f tkyu f ,kd wf ikd f ppfajrjyifrmS / b,fvkd ud, k xf v d ufa&muf vkyu f ikd cf whJ ,fqw kd mawG/ tm;yg;
Akv
d cf sKyfatmifqef;acgi;f aqmifwhJ zqyv tzGŒJ csKyf}uD;[m awmif;qdck suf (3) &yfukd bk&ifcH
uaewqifh +Adwdo#tpdk;&qD Edk0ifbmvxJrSmyJ ay;ydk@vdkufygw,f? awmif;qdkcsuf (3) &yfuawmh
(1) vuf&Sdtr_aqmiftzGJŒudk vHk;0tm%m&Sdaom =um;jzwftpdk;&tjzpf ajymif;vJay;&rnf? (2)
wdkif;ðyjynfðy v$wfawmfzGJŒpnf;a&;twGuf a&G;aumufyGJ}uD; usif;y&rnf? (3) Armjynftm; vHk;0
vGwv f yfaom wdik ;f jynftjzpf wESpt f wGi;f jzpfap&rnf[k a=unmay;&rnfqw kd mjzpfygw,f? 1947
ckESpf/ Zefe0g&D (31) &ufae@ aemufqHk;xm;+yD; a=unmay;&ef rvdkufavsmygu tpdk;&tzGJŒrS E_wf
xGufr,fvdk@vnf; azmfjyvdkufygw,f?
zqyv&JŒ wESpt f wGi;f vGwv f yfa&;aºuG;a=umfoeH @J vGwv f yfa&;wku d yf tJG wGuf uGejf rLepf
ygwDu axmufcHcJhygw,f? yËdyuQawG uGJvGJr_awG=um;xJuae axmufcHvdkufwmjzpfygw,f?
1946/ 'DZifbmrSm +Adwdo#tpdk;&u Armtpdk;&udk,fpm;vS,ftzGJŒudk vef'efvma&muf
aqG;aEG;zdk@ zdwf=um;&ygw,f? 'DZifbm (20) &ufrSm eef;&if0eftufwvDu “u|Ekfyfwdk@onf "eo
[m,e,ftwGif;Y raevdkolrsm;tm; ae&rnf[krwm;vdkyg? Armjynfolwdk@onf olwdk@qENt&
olw@kd . aemifa&;udk qH;k jzwfprD =H u&efjzpfygonf?” vd@k ygvrD efatmufvw $ af wmfrmS a=unmay;&yg
w,f?
vef'efukd roGm;cif Adv k cf sKyfatmifqef;u jynfo/l zqyv/ wyfrawmfw@kd ukd toif&h =dS uyg/
pnf;vH;k nD!w G =f uygv@kd rSm=um;owday;ygw,f? jynfoŒl &Jabmfuv kd nf; toifjh yifz@kd rSm=um;xm;cJh
ygw,f? 1947 Zefe0g&D (2) &ufae@rmS Adv k cf sKyfatmifqef;wd@k tzGŒJ tdE, dN jynf e,l;a'vDukd av,mOf
eJ@ pwifc&D;xGufygw,f? e,l;a'vDrSm owif;pmq&mawGu “ArmhvGwfvyfa&;óud;yrf;r_rSm tEk
enf;oHk;rvm;/ t=urf;enf;oHk;rvm;” ar;=uygw,f? AdkvfcsKyfu “tajctaet&yJ/ u|efawmfwdk@
uawmh vufraES;ygb;l ” vd@k ajzcJyh gw,f? Akv d cf sKyfatmifqef; acgi;f aqmifwhJ ud, k pf m;vS,t f zGŒJ rSm
yg0ifolawGuawmh/ ocifjr/ OD;baz/ OD;wifxGËf/ ocifApdefeJ@ *ÏKefOD;apmwdk@jzpfygw,f? ocifApdefeJ@
*ÏKefOD;apm[m bk&ifcHu a&G;cs,fv$wfwmjzpfygw,f? t=uHay;tjzpf vdkufygoGm;=uolawGu
awmh OD;ausmf+idrf;/ Akdvfp}uFm/ ocifcspf (a';'&J)/ OD;b&if rdwˆDvmwkd@ jzpfygw,f?
vGwfvyfa&;v_yf&Sm;r_ OD;wnfcsuftwGuf ArmjynfuGefjrLepfygwDuvnf; 1947 ckESpf
Zefe0g&v D xJrmS yJ ‘aemufq;kH wdu k yf vJG rf;pOf’ udck srw S +f y;D ‘zqyv uGejf rLepf nD!w G af &;wnfaqmuf
oGm;&ef’ qH;k jzwfvu kd yf gw,f? e,fcsŒJ orm;udk t+y;D wdik f wdu k x
f wk af &;twGuf jyifqifygw,f? e,fcsŒJ
orm;wdu k x f wk af &;twGuf vGwv f yfa&;v_y&f mS ;r_reS o f r#ukd yl;aygi;f tm;jznfzh @kd oabmxm; csrw S f
ygw,f?
Zefe0g&D (9) &ufae@rmS vef'efukd Adv k cf sKyfatmifqef;wd@k a&mufygw,f? Adv k cf sKyfatmifqef;
wdk@&JŒ vGwfvyfa&;óud;yrf; ta&;qdkr_udk tm;jznfhbdk@ ArmjynfwGif;uae vGwfvyfa&;eJ@ e,fcsJŒqef@
usifa&; tiftm;jyyGJ}uD; usif;yqifEGJygw,f? (10) &ufae@rSm v,form;ae@/ (11) &ufae@rSm
jynfolŒ&Jabmfae@/ (12) &ufae@rSm vcpm; tr_xrf;aygif;pHkae@/ (13) &ufae@ trsKd;orD;ae@/ (14)
&ufae@ tvkyo f rm;ae@/ (15) &ufae@ ausmif;om;ae@/ (16) &ufae@ zqyv ae@ pojzifh ae@tvdu k f
cGJ+yD; qENjy tiftm;jyv_yf&Sm;=uygw,f? tJ'Dv_yf&Sm;r_awGxJrSm ArmjynfuGefjrLepfygwDuvnf;
t*Fvyd pf pfwyftwGi;f u b&if;*ef;tvuf (200) eJ@ cJ,rf;rD;ausmufawG cd;k xkwcf &H a=umif;
owif;udo k wif;pmrsm;uvnf; pmvH;k rJ}u;D awGe@J azmfjycJ=h uygw,f? jynfoŒl tm%m*sme,f/ uGejf rL
epfowif;pmwk@d uvnf; 'Dowif;udk ta&;}u;D owif;tjzpf tav;wifazmfjycJ=h uygw,f? om,m0wD
e,fbufrmS vnf; 'Dowif;[m ysŒH ES@H aecJyh gw,f? t*Fvyd pf pfwyfe@J wm0ef&t dS &m&S}d u;D rsm;[m olw@kd
udk,fwdkif yl;aygif;yg0ifvkyfaqmifxm;cJhwJh udpPjzpfwJhtwGuf vlxk=um;rSm 'Dowif;[m awmrD;
yrmysHŒESH@aeayr,fh bmrSta&;,laqmif&Gufr_ rvkyfyJ rodusKd;u|H vkyfaecJh=uygw,f?
Adv
k cf sKyfatmifqef;[m ‘aygi;f jcif;aygi;f v#if uGejf rLepfygwED iS o
hf m aygi;f rnf’ qdw k hJ rde@f ceG ;f udk
twdtvif;ajym=um;vm+yD; uGefjrLepfygwDeJ@ nD!Gwfa&;wnfaqmufzdk@ jyifqifvmcJhygw,f?
Zlvdkifv (13) &uf òrdŒawmfcef;rrSm rdef@cGef;ac|wJhtcgrSmvnf; ‘ArmjynfrSm vltrsKd;rsKd;
tcsif;csif;ruGJzdk@/ vli,fydkif;jzpfwJh vuf0Jorm;tcsif;csif; ruGJ=uzdk@ owday;vdkw,f’ vdk@
xyfqifhzGifh[jyef ygw,f? òrdŒawmfcef;r aemufqHk; rdef@cGef;&Snf}uD; ajym=um;t+yD;rSm zqyv
uGefjrLepfnD!Gwfa&; twGuf aqG;aEG;=uzdk@ ocifoef;xGef;qDudkvnf; w&m;0if&ufcsdef;ay;
zdwf=um;vdkufygw,f?
Zlvikd v f (19) &uf reuf 10 em&D 37 rdepfrmS trsK;d om;acgi;f aqmif}uD; Adv k cf sKyfatmifqef;
wd@k wawG vl,w k rf mrsm;&JŒ vky=f uHowfjzwfjcif;udk cHvukd =f u&ygawmhw,f? =um;&olwikd ;f wkev f y_ f
oGm;=u&ovdk 0rf;enf;yufvuf ,lóuH;r&jzpfcJh=u&ygw,f?
tJ'Dae@naerSmyJ aysmufqHk;aew,fqdkwJh vufeufawGudpPeJ@ywfouf+yD; *VKefOD;apmtdrf
udk aomif;use;f r_ ESrd ef if;a&;wyfe@J &Jrsm;u 0ifa&muf&mS azGygw,f? vufeufawGuv kd nf; azmfxw k f
&SmazG odr;f qnf;rdc+hJ yD; OD;apmeJ@ OD;apmtdr&f dS vltm;vH;k udvk nf; zrf;qD;xde;f odr;f cJyh gw,f? 'gayr,fh
tJ'Dtcsdeftxd AdkvfcsKyfatmifqef;eJ@ acgif;aqmifawGudk b,folvkyf=uHowfjzwfcJhovJqdkwm
wdwu d susrajymqdEk ikd =f uao;ygb;l ? qd&k ,S vf pfawGu “'gæuGejf rLepfawGvufcsuaf erSmvd@k wD;wd;k
0g'jzef@ pGypf =JG uovdk jynfoŒl &Jabmfrsm;uvnf; aoewfwjyifjyif jzpfc=hJ uw,fv@kd qykd gw,f? tajc
tae[m twdr;f tapmif;rcHEikd af vmufatmif ±_yaf xG;aecJ+h yD; ajcwvSr;f rSm;v#if owf=ujzwf=ueJ@
jynfwGif;ppfrD; xawmufvmEdkifwJh taetxm;jzpfygw,f? tJ'DtajctaerSm AdkvfcsKyfwdk@vkyf=uH
cH&+yD; aemufw&ufrmS yJ awmufavmifvmvke;D jynfwiG ;f ppfuw kd m;qD;zd@k uGejf rLepfygwD taxGaxG
twGi;f a&;rSL; ocifoef;xGe;f u “wu,fvyk }f uHrw _ &m;cH[m e,fcsŒJ orm;eJ@ e,fcsŒJ vufyg;aprsm;
omjzpfa=umif; vufrSwfa&;xdk; xkwfjyefa=unmvdkufygw,f? w&m;cHtppftrSef e,fcsJŒorm;udk
rD;armif;xdk;jy+yD; EdkifiHa&;tjrif &Sif;&Sif;vif;vif;eJ@ rSefrSefuefuefaxmufjyay;cJhygw,f? ypfrSwfrSef
&Smr&yJ od@k avm od@k avm jzpfae=uwJh jynforl sm; 0if;ueJ&iS ;f ueJ jzpfomG ;+yD; e,fcsŒJ tay: rke;f wD;r_
aZmif; [kef;ceJa&mufoGm;oavmuf e,fcsJŒorm;wdk@tzdk@ xdwfvef@wkefv_yfoGm;cJh&ygw,f?
AdkvfcsKyfatmifqef;wdk@ vkyf=uHcH&+yD;+yD;csif; bk&ifcHqm[l;bwf&ef@u OD;Ekudk tpdk;&zGJŒ cdkif;yg
w,f? ocifEkacgif;aqmifwJh tpdk;&tzGJŒ ay:aygufvmygw,f?
AdkvfcsKyfatmifqef;wdk@ vkyf=uHowfjzwfcH&r_}uD; aemufuG,frSm +Adwdo#e,fcsJŒorm;awG
trSefyJ twGif;usus ywfoufcJhygw,f? t*Fvdyfppfwyfudk,fwdkif yg0ifywfoufcJhygw,f? Armjynf
&Sd t*Fvdyfppfwyf t&m&Sdrsm;u vufeufawG cdk;xkwfay;jcif;eJ@ywfoufcJhovdk t*Fvdyfppfwyf&JŒ
zqyv-uGejf rLepf nD!w G af &;urf;vSr;f csuf zsuo f rd ;f cHvu kd +f y;D wJah emuf uGejf rLepf-qk&d , S f
vpfwdk@&JŒ yËdyuQ[m ydkrdkonf;oefjyif;xefvm&muae EdkifiHw0Srf;vHk; ysHESH@v$rf;òcHoGm;cJhygw,f?
txufrSm azmfjycJhwJhtwdkif; 1938 ckESpfuae 1947 ckESpfukeftxd (10) ESpfwm/ wenf;
tm;jzifh vGwv f yfa&;a=unmcge;D umv/ ArmjynfEikd if aH &;v_y&f mS ;r_ordik ;f &JŒ ta=umif;&if;jrpf tjzpf
tysuf tcsufaemufcH ordkif;rSefor#awGudk pkpnf;aygif;csKyf ed*Hk;csKyf=unfhr,fqdk&if/ yxrqHk; Arm
jynfuGefjrLepfygwDeJ@ tJ'Daemuf jynfolŒta&;awmfyHktzGJŒ}uD; ay:xGef;vmwmawGŒ&ygr,f? 'dk@Arm
tpnf;t±Hk;}uD;xJrSm ðryfESHyg0ifae&if;/ t*Fvdyfe,fcsJŒorm;vufatmufuae ArmjynfvGwfvyf
a&;twGuf ajratmuftzGJŒtpnf;}uD;ESpfcktjzpf v#KdŒ0Suf&yfwnf+yD; óud;yrf;tm;xkwf aqmif&Guf
cJh=uygw,f?
ArmjynfEikd if aH &;rSm vuf0t J iftm;pkrsm;&JŒ tcef;[m a&SŒwef;ta&mufq;kH jzpfvmcJo h vdk
rmhufpfvDeif0g'/ qdk&S,fvpf0g'/ vuf0JtawG;tac: t,ltqrsm;[m us,fus,fjyef@jyef@ jzpf
wnf&SifoefvmcJhygw,f? rmhufpfvDeif0g'udk vrf;!¸eftawG;tac:tjzpf ckdifcdkifrmrm cH,lqkyf
udkifolawG tzGJŒtpnf;awGay:vmovdk/ a&yef;tpm;qHk;0g'wckudk ay: jyLvmtjzpf udkifpGJvmol
awG tzGJŒtpnf;awGvnf; ay:aygufvmcJhygw,f? ,Hk=unfol/ wdrf;!¸wfol/ vdkvm;ol toHk;csol
awGvnf; toGifo¿mefrsKd;pHkeJ@ jzpfwnfay:aygufvmcJhygw,f?
t*Fvyd ef ,fcsŒJ tpd;k &udk qef@usiwf u kd cf u
kd zf @kd vufeufuikd t f iftm;pkwckvnf; ay:xGuv f m
cJyh gw,f? tJ'guawmh ‘wyfrawmf’ yg? *syefzufqpfawG&ŒJ tultnDe@J Akv d cf sKyfatmifqef; OD;aqmif
+yD; xdkif;e,fajray:rSm pwifarG;zGm;cJh&wJh wyfrawmfyg?
'kw,d urBmppf}uD;twGi;f rSm t*Fvyd ef ,fcsŒJ tpd;k &udk armif;xkwzf @kd óud;pm;=u&if; zufqpf
*syefwdk@&JŒvufatmuf (3) ESpfavmufusa&mufcJh&jyefygw,f? *syefawGay;wJh a&$&nfpdrfvGwfvyf
a&;&JŒ t&omudk Armjynfjynfolrsm; ezl;awGŒ 'l;awG@ óuHawGŒcHpm;cJh&zl;ygw,f? zufqpf*syefawG
udk qef@usifwGef;vSefarmif;xkwfzkd@ uGefjrLepfawGu pwifóud;yrf;v_HŒaqmf tm;xkwfcJh=uygw,f?
‘uGejf rLepfygw-D jynfoŒl ta&;awmfy-Hk wyfrawmf’ tiftm;pk (3) ck pkpnf;+y;D ‘zwyv’ }u;D ay:xGe;f
vmcJyh gw,f? zwyv wyfaygi;f pktvHawmf}uD;udk v$ix hf +l yD; u&if/ ucsi/f csi;f wdik ;f &if;om;rsm;tyg
jynfolvlxkw&yfvHk; tnD!GwfqHk; qifE$JcJh=uwJh ordkif;0if zufqpfawmfvSefa&;}uD; ay:xGef;cJhyg
w,f? zufqpfawmfvSefa&;}uD;rSm r[mrdwftiftm;pkrsm;eJ@vnf; vufwGJEdkifcJhygw,f?
zufqpfawmfveS af &; atmifjrifpmG qifE+J$ yD;csed rf mS / Armjynfukd jyefvnfu|eðf yzd@k udv k ekd t
D &Sif
ocifa[mif; t*Fvyd rf sm; jyefvnfa&muf&v dS mygw,f? ta&SŒtm&SrmS tcsKŒd aom udv k ekd v
D ufatmuf
cHEkdifiHrsm; 'kwd,urBmppf}uD;t+yD; udk,fhEdkifiH&JŒvGwfvyfa&; udk,fh[mudk,fa=unm+yD; &,lEdkifcJh=u
wm&Sdygw,f? urBmppf}uD;twGif; zufqpfrsm;udkwdkufxkwf&if; jyefvnf0ifa&mufvmwJh udkvdkeD
t&Siaf [mif;rsm;udv k nf; wqufwpyfwnf; qufvufwu kd yf 0JG if armif;xkw+f yD; ud, k v hf w
G vf yfa&;
udk,fa=unmEdkifcJh=uwJh EdkifiHrsm;vnf;&Sdygw,f? 'gayr,fh ArmjynfrSm tJ'DvdkrvkyfEdkifcJh=uyg?
puULjzLpDrHudef;eJ@ jyef0ifvmwJh e,fcsJŒt*Fvdyfrsm;udk vufcHcJh&ygw,f? uufpfbDacwfudk
jzwfoef;cHcJh&ygw,f? 'kwd,urBmppf}uD;t+yD;rSm/ jynfolŒta&;awmfyHktzGJŒ[mvnf; Armjynfqdk
&S,fvpfygwDtjzpf ay:aygufvmygw,f? zwyv wyfaygif;pk}uD;[m ‘zqyv’ trnfajymif;+yD;
jynfaxmifpkorwjrefrmEkdifiHawmftvH (1948)
yxrqHk; jynfaxmifpkorwjrefrmEkdifiHawmftpdk;&
acgif;aqmifwcsdKŒ (1948 = 1951)
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH
yxrqHk;orw}uD; pyfa&$odkuf yxrqHk;0ef}uD;csKyf OD;Ek
OD;baqG Adkvfcifarmifuav;
umuG,fa&;0ef}uD;Xme jynfxJa&;Xme0ef}uD;
70
1956 ckESpf a&G;aumufyGJrSay:xGufvmaom tpdk;&tzGJŒ0iftcsdKŒ
Adv
k cf ifarmifav; ocifomcif OD;cifarmifvwf
b¾ma&;ESihf jynfxJa&;Xme0ef}uD; w&m;a&;Xme0ef}uD;
tcGefawmfXme0ef}uD;
71
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
tydkif; ( 1 )
1948 = 1958 umv
vG w f v yf a &;ud k a -unmjcif ; /
vGwv f yfaom jrefrmEdik if &H ŒJ tvHawmf[m teDa&mifaemufcaH y:rSm vuf0aJ 'gihf tjyma&mif
pwk*HeJ@/ tjyma&mifpwk*HuGufxJ =u,fyGifh (6) yGifh&SdwJh tvHawmfjzpfygw,f/ tv,f&Sd =u,fyGifh
}uD;wyGifhudk =u,fyGifh (5) yGifhu 0ef;&Hxm;ygw,f// =u,fyGifh}uD;u jrefrm/ rGef/ &cdkif udk&nf!¸ef;+yD;/
=u,fyiG hf (5) yGiuhf &Sr;f / csi;f / ucsi/f u&if/ u,m;udk &nf!e¸ ;f w,fv@kd qykd gw,f? tajccH+y;D vdu k ef m
usifhoHk;rJh Oya'u “1947 ckESpf zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'” jzpfygw,f//
wdkif;ðyjynfðyv$wfawmfudk ,m,DygvDreftjzpf owfrSwf+yD;/ ygvDref'Drdkua&pDpepftwdkif;
taumiftxnfazmf usifhoHk;tkyfcsKyfoGm;r,fjzpfygw,f//
EdkifiHawmf[m jynfaxmifpkorwEdkifiHawmfvdk@ uifyGef;wyfac:a0:ayr,fh/ 1947 ckESpf
zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHkajccHOya'vm ‘jynfaxmifpk’ ykHo¿mef[m “wjynfaxmifqefwJh jynfaxmifpk”
yHo
k ¿mefrsKd ;jzpfaew,fv@kd zG@J pnf;tkycf sKyfyt kH ajccHOya'qdik &f m u|r;f usio f rl sm;u tuJjzwfc=hJ uyg
w,f//
yxrqH;k orw}u;D tjzpf anmifa&$apmfbmG ;}u;D p0fa&$ou kd u
f akd &G;cs,+f y;D / yxrqH;k 0ef}u;D csKyf
‘ocifEk’ jzpfvmygw,f? 0ef}uD;csKyf ocifEktpdk;&tzGJŒrSm æ
Adkvfvufsm - 'k0ef}uD;csKyfeJ@umuG,fa&;0ef}uD;/
OD;wifxÉG f - EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;Xme0ef}uD;/
OD;ausmf+idrf; - jynfxJa&;Xme0ef}uD;/
OD;wif - b¾ma&;eJ@ tcGefawmfXme0ef}uD;
OD;b*srf; - w&m;a&;Xme0ef}uD;
ocifwif - pdkufysdK;a&;eJ@ aus;vufpD;yGm;a&;Xme0ef}uD;
Adkvfzdk;uGef; - jyefvnfxlaxmifa&;0ef}uD;Xme0ef}uD;
OD;jr([omFw) - trsdK;om;pDrHudef;Xme0ef}uD;
OD;ndKxGef; - jyef=um;a&;Xme0ef}uD;
OD;udkudk=uD; - ul;oef;a&mif;0,fa&;eJ@ axmufyHha&;Xme0ef}uD;
ref;0i;farmif - pufr_vufr_eSifh tvkyform;Xme0ef}uD;
OD;xGef;jrifh - &Srf;jynfe,fXme0ef}uD;
apmpHzdk;oif - u&ifjynfe,fXme0ef}uD;
qrm;'l;0g;qif0g;aemif - ucsifjynfe,fXme0ef}uD;
p0f0À - u&ifeDjynfe,fXme0ef}uD;
OD;0rf;ol;armif - csif;a&;&mXme0ef}uD;
AdkvfpdefrSef - Xmevufudkifr&Sd0ef}uD; - wdk@jzpfygw,f?
vGwfvyfa&;ae@rSm “atmifapownf;” vdk@O'gef;csDwJh vGwfvyfa&; a=unmpmwrf;udk
xkwfjyefa=unmvdkufygw,f?
TtcsdefrSpI igwdk@. rlvtydkifjzpfaom vHk;0vGwfvyfa&;ukd igwdk@jyef,l+yD; wdkif;&if;om;
taygif;wdk@ aoG;pnf;nD!Gwfvsuf tcGifhta&; tqifhtwef;wlnDonfh jynfaxmifpkorwEdkifiH
awmf}uD;udk wnfaxmif+yDvdk@vnf; a=unmaºuG;a=umfvdkufygw,f//
tp&Sw d hJ rsm;ajr‡mifvpS mG aom toif;tzGŒJ tm;vH;k . vGwv f yfa&;jzpfw,f” vd@k zGi[ hf ajymqdo
k mG ;yg
w,f//
tòrdŒòrdŒte,fe,fawGrSmvnf; vGwfvyfa&;atmifyGJobifawG usif;yapcJhygw,f//
vGwfvyfaom jrefrmEdkifiHawmf&JŒ zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'uvnf; 0ef}uD;csKyf ocifEk
tqdt k & ‘vuf0’J rsKd ;aphawG tajrmuftjrm;yg&o dS vd/k 'DzŒJG pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccH Oya'tkwjf rpf}uD;
ay: wnfaqmufr,fh jrefrmEdkifiHawmf}uD;[m vuf0Jbufudk ,drf;aewJh EdkifiHawmfygvdk@ awmfawmf
apmapmuxJu aºuG;a=umfxm;+yD;jzpfygw,f?
EkdifiHawmforw}uD;&JŒ vGwfvyfa&;ae@rdef@cGef;/ Adkvfvufsm&JŒ vGwfvyfa&;ae@ o0%fv$m
awGuvnf; qdk&S,fvpfEdkifiHawmftjzpf csDwufa&;qD OD;wnfaewmawGŒ&ygw,f?
‘Ek-tufwvDpmcsKyf’/ ‘aphpyf,lcJh&wJhvGwfvyfa&;’ eJ@ wnfaxmifcsifw,fqkdwJh ‘qdk&S,f
vpfEdkifiHawmf’ [m b,fvdktoGifay:vmr,fqdkwmawmh qufvuf=unfh=uzdk@yJjzpfygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDu 'DvGwfvyfa&;[m EdkifiHa&;tm;jzifh vGwfvyfaomfvnf; pD;yGm;
a&;tm;jzifh rvGwfvyfao;a=umif;/ pD;yGm;a&;vGwfvyfr_twGufyg qufvufwdkufyGJ0if=u&OD;rnf
jzpfa=umif; owday;E_d;aqmfygw,f?
vGwv f yfa&;a=unmEdik v f u
kd af yr,fh vGwv f yfa&;&ump ArmEdik if t H ajctae[m vGwv f yf
a&;eJ@twl tcuftcJaygi;f pH/k t=uyftwnf;aygi;f pHk yËdyuQaygi;f pHv k nf; uyfygvmcJ+h yD;/ &ifav;p&m
taetxm;jzpfygw,f?
pD;yGm;a&;t& =unfrh ,fq&kd ifvnf; vGwv f yfa&;a=unmzd@k taºuG;eJ@pcJ&h ovdk jzpfygw,f?
Ek-tufwvD pmcsKyft& jyefay;ygr,f/ oabmwlygw,fv@kd tmrbaE cW x H m;&wJh taºu;G u +Aw d o d #
udkay;qyf&ef usyfaiG (35 ukaÉ 6 oef;)/ tar&duefudkay;qyf&ef a':vm (5oef;)/ +Adwdo#wdk@
jrefrmEdkifiHudk udkvdkeDðy tkyfcsKyfzdk@ac:,lcef@xm;cJh=uwJh tdENd,eJ@ ygupPwefom; tr_xrf; t&mxrf;
awGtwGuf yifpifvpmtjzpfay;zd@k u (wenf;tm;jzif)h udv k ekd ðD yc aºu;G u usyaf iG (6 ukaÉ 9 oef;)
jzpfygw,f? Armjynf}uD;udk ESpaf ygi;f (120) avmufu|eðf y aoG;pkyf tjrwfxw k v f mcJ=h uolawGqu D
tavsm&f zd@k aeaeomom/ aoG;pkycf =hJ uolawG&ŒJ t&if;tES;D vkyif ef;udik if ef;awGu/kd ArmEkid if t H pd;k &u
vdktyfovdk ta&;,laqmif&Gufr,fqdk avsmfa=u;ay;yghr,fvdk@awmif uwdcH pmcsKyfxm;&ygw,f?
tJ'Dt&if;tESD;uvnf; usyfaiGukaË (60) ausmf&Sdygw,f?
vGwfvyfa&;a=unmwJhtcsdefrSm Armjynf&JŒvlOD;a&[m (17) oef;ausmf&Sd+yD; ukvm;u
woef;ausmf&Sdygw,f? tJ'Dh ukvm;woef;ausmf[m e,fcsJŒ+Adwdo#wdk@ udkvdkeDðyaoG;pkyfzdk@/ 1908
ckESpfuae 1929 ckESpftwGif; qGJoGif;vmwmudk vufcHcJh&wJh ta&twGufjzpfygw,f?
v,f,mpdu k yf sKd ;a&;udyk J tajccH&wJh Edik if jH zpfwthJ wGuf (70) &mcdik ;f E_e;f ausm[f m aus;vuf
awm&Gmae v,form;rsm;jzpf=uygw,f? v,fajr (19) oef;cGaJ usm&f ydS gw,f? t"du pyg;pdu k yf sKd ;wJh
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 75
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
c±dkif 'dp}udwf (13) ckrSm (50) &mcdkifE_ef;[m ajr&Sif}uD;rsm; ydkifajrawGjzpfygw,f//tJ'Dh ajr&Sif ydkifajr
awGudk=unfhvdkuf&if (50) &mcdkifE_ef;[m cspfwD;ydkifajrawGjzpfygw,f?
Armjynf}uD;[m 1942 uae 1945 ckESpf (3) ESpf twGif;rSmudk t}uD;tus,f ppfab;
ppf'%f ESpaf usmjh yef cHxm;&ygw,f? *syefawG0ifvmumpu AH;k }uJwu kd cf ukd +f yD; 0ifvmwmcHc&hJ ovdk
t*Fvyd af wGjyef0ifvmawmhvnf; t}uD;tus,f AH;k }uJwu kd cf u
kd +f yD; 0ifvmwmcHc&hJ ygw,f? *syefawG
0ifwkef;u atmifjrifpGmqkwfcGmw,fqdkwJh udkvdkeDt*FvdyfawG[m ta&;}uD;vrf;wHwm;rSefor#
csdK;zsuf/ a&eHwGif; owWKwGif;awGukdvnf; pdwf&Sdvuf&Sd ±dkufcsdK;zsufoGm;=uovdk/ *syefzufqpfrsm;
r±_rvS qkwfcGmxGufajy;&awmhvnf; vrf;wHwm;rSefor# csdK;zsuf/ rD;&xm;vrf;eJ@ &xm;acgif;wGJ
awGudkyg zsufqD;oGm;=ujyefygw,f? e,fcsJŒ+Adwdo#eJ@ zufqpf*syefwdk@&JŒ t0ifzsuf txGufzsuf
ESpaf usmjh yefzsuq f ;D ajrvSeyf pfcjhJ cif;udk r±_rvSccH &hJ wJh jrefrmjynf}uD;[m =unfrh aumif; jrifraumif;
'%f&m'%fcsuaf wGe@J jzpfygw,f? vrf;yef;qufo, G af &;taeeJ@ ta&;}uD; vrf;wHwm;rsm; csKd ;zsucf H
xm;&wJt h wGuf raumif;yg? ppfuikd ;f wHwm;/ *kwx f yd w
f w
H m;/ ppfawmif;wHwm;rsm; csKd ;zsucf x H m;&
ygw,f? rD&xm;vrf;eJ@ &xm;acgi;f wGt J rsm;pk[mvnf; ysupf ;D aeygw,f? tzsucf x H m;&wJh a&eHwiG ;f /
owWKwGif;rsm;[mvnf; tjynfht0 jyefvnfxkwf,ltoHk;csEdkifjcif; r&Sdao;yg?
EdkifiHa&;t&=unfhr,fqdk&ifvnf; vGwfvyfa&;a=unmEkdifwmuvGJvdk@ ta&;}uD;qHk; trsdK;
om;aoG;pnf;nD!Gwfa&;[m òyduGJaeygw,f? tm%m& zqyv }uD;twGif;rSmudk EdkifiHa&;oabm
xm;/ EdkifiHa&;tjrif t,ltqawG rwlnDEkdif=uovdk *dk%f;*%tkyfpk yËdyuQawG tajccHusus
jzpfwnfaeygw,f? txl;ojzifh qdk&S,fvpfeJ@ jynfolŒ&Jabmf yËdyuQ jzpfay:wnf&Sdaeygw,f?
vGwfvyfa&;twGuf pGrf;pGrf;wrH óud;yrf;tm;xkwfcJh=uolawGtrsm;pk[m/ tm%mt0ef;
t0dik ;f &JŒ tjyifbuf uefxw k x f m;jcif;cH&ygw,f? e,fcsJ Œt*Fvyd f armif;xkwaf &;/ zufqpf *syefawmf
vSefa&;awGrSm b,fwkef;urS a&SŒqHk;ur&SdcJholawG[m acgif;aygif;pwaxmifaxmifeJ@ tpdk;&tzGJŒ
twGif;rSm ae&m,lxm;=uygw,f? tpdk;&tzGJŒtwGif;rSm t"du tompD;&xm;wmu qdk&S,fvpf
awGjzpfygw,f? vGwfvyfa&;tay:rSmudk tm%m& zqyv}uD;u ‘vHk;0vGwfvyfa&;’ ‘'if;jynfh
usyjf ynfv h wG v f yfa&;’ vdk ch , H +l yD;/ uGejf rLepfrsm;uawmh/ Edik if aH &;t& vGwv f yfayr,fh pD;yGm;a&;t&
rvGwv f yfao;/ udv k ekd aD ESmifóu;d wJxm;or#ukd t+y;D tydik jf zwfawmufjypfz@kd vdak o;w,fv@kd qykd gw,f?
c&Geb f -D jrpmcsKyf/ vufsm-z&D;rif;pmcsKyf eJ@ Ek-tufwvDpmcsKyfyg tcsut f vufawGukd axmufjyyg
w,f?
EdkifiHawmf’ yHko¿mefuvnf; jynfaxmifpkEdkifiHawmfvdk@ac:a0:ayr,fh jynfaxmifpkxJyg
‘jynfe,frsm;’ udpP/ e,fedrdwfowfrSwfa&;udpP &Sif;&Sif;vif;vif; rowfrSwf&ao;yg// t=urf;jzif;
tm;jzifh &Sr;f rsm;twGuf &Sr;f jynfe,feJ h ucsirf sm;twGuf ucsijf ynfe,fom&Sad o;+y;D / rGef ESihf &cdik f
twGuf jynfe,fr&Sdyg? &mrnwdkif;/ &cdkifwdkif;tjzpfom owfrSwfxm;ygw,f? csif;udkvnf; ‘0dao
owdkif;’ tjzpfom owfrSwfxm;ygw,f? zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'u u&ifrsm;twGuf
‘aumfo;l av’ txl;a'o zG@J pnf;ay;xm;ayr,f/h e,ferd w d u f pd P &Si;f &Si;f vif;vif; jywfjywfom;om;
owfrSwfEdkifr_r&Sdao;yg? u&ifeDjynfe,f(u,m;jynfe,f) uawmh a&S;Armrif;rsm;vufxufuxJ
u jrefrm-t*Fvdyf pmcsKyfukd 1875 ckESpf/ ZGefv (21) &ufae@rSmvufrSwfa&;xdk;+yD; udk,fydkiftkyfcsKyf
u&ifhawmfvSefa&;acgif;aqmif}uD; u&ifhawmfvSefa&;acgif;aqmif}uD;
OuUÏ apmbOD;}uD; OuUÏ ref;bZH
u&ifhawmfvSefa&;acgif;aqmif}uD; u&ifhawmfvSefa&;acgif;aqmif}uD;
OuUÏ apmAdkvfjr OuUÏ y'dkapmboif
80 80
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)
0if;wihfxGef; tarSmif=um;u Armjynf
vGwv f yfaomjrefrmEdik if aH wmf&ŒJ yxrOD;qH;k aom wdik ;f ðyjynfðyv$waf wmf/ ygvrD ef tpnf;
ta0;udk 1948 Zefe0g&Dv (8) &ufae@rSm pwifusif;yygw,f?
27-1-48 ae@rSm jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmfygvDrefu qufoG,for# pmrsm;udk
‘jrefrmpm’ ESifhtoHk;ðyEdkifa=umif; w&m;0ifa=unmygw,f?
wdik ;f jynfrmS w&m;0if twnfðyvufcu H sio hf ;kH aewJh ‘zGŒJ pnf;tkycf sKyfykH tajccHOya'’ tay:
vufco H abmusjcif;r&Sw d hJ u&iftrsKd ;om;rsm;&JŒ ‘u&ifjynfe,f’ &&Sad &; awmif;qdo k [ H m ydrk jkd rnf
[de;f vmygw,f? autif,t l rSL;ðywJh u&ifacgi;f aqmifawG&ŒJ u&ifjynfe,f oD;jcm;&&Sad &; awmif;
qdo k [
H m tckrS a&Smifwcifay:xGuv f mwmr[kwyf g? 1947/atmufwb kd m (3) &ufuae (4) &ufae@
xd usi;f ycJw h hJ autif,t l rSL;ðy u&ifacgi;f aqmifrsm; ud, k pf m;vS,rf sm;&JŒ ‘armfvòrdin f v
D mcH’rSm
uwnf;u w&m;0if aqG;aEG;qH;k jzwf twnfðyxm;cJw h hJ awmif;qdo k jH zpfygw,f? wdik ;f ðyjynfðyv$wf
awmfu a&;qGJxm;wJh zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk u&ifnDvmcH}uD;u vufrcHEdkifa=umif;/
u&iftrsdK;om;rsm;twGuf auseyfavmufwJh u&ifjynfe,feJ@ u&iftpdk;& &&Sdr_ rygjcif;a=umifh
vufrcHEdkifa=umif; xkwfazmfajymqdkcJh=u+yD;jzpfygw,f? 'gha=umifh vGwfvyfa&;a=unm+yD;ptcsdefrSm
u&iftrsdK;om;rsm;&JŒ u&ifjynfe,f&&Sda&;awmif;qdkoH[m ydkrdkjrnf[def;vmcJhwmjzpfygw,f?
1948 azazmf0g&D (1) &ufae@rSm u&iftrsdK;om;acgif;aqmif apmbOD;}uD;/ o&momxdk eJ@
tzGJŒ[m/ oxHk&JXmeydkif tif;0dkif;&GmrSm u&ifjynfe,f oD;jcm;&&Sda&; w&m;a[m=uygw,f? azazmf
0g&D (3) &ufae@rSm u&ifjynfe,fzGJŒay;zdk@ autif'Dtkd tzGJŒ}uD;u awmif;qkdygw,f? azaz:0g&Dv
(11) &ufae@rmS u&ifwrsKd ;om;vH;k &JŒ qENazmfxw k jf yor_ukd u&iftrsKd ;om;xk&&dS m t&yfa'owdik ;f
rSm wcrf;wem; usi;f yðyvkyaf e=uygw,f? autif't D tkd zGŒJ }uD;u }uD;rSL;+yD; tif;pderf mS u&iftrsKd ;
om;rsm; tiftm;jyyGu J kd usi;f yðyvkyo f vd/k usKd ufxt kd xufwef;ausmif;0if;twGi;f rSmvnf; usi;f y
ðyvkyyf gw,f? (12) &ufae yh o k rd ef @J anmifwek ;f rSmvnf; u&iftrsKd ;om; tiftm;jyyGJ qENxw k af zmf
yGJawG usif;y=uygw,f? u&iftrsdK;om;rsm;&JŒ u&ifjynfe,f&&Sda&; EkdifiHa&; v_yf&Sm;r_rsm;[m
'Da&yrmwufvmygw,f? autif,l/ autif'DtdktzGJŒ}uD;rsm;u }uD;rSL;usif;ywJh u&iftrsdK;om;
rsm;&JŒ EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_ qENazmfxkwfjyoyGJ}uD;awGtwGif;rSm
1// u&ifjynfe,f csufcsif;ay;
2// u&ifwusyf Armwusyfcsufcsif;jy
3// vlrsdK;a&; t"du±k%f; tvdkr&Sd
4// jynfwGif;ppftvdkr&Sd - qdkwJh aºuG;a=umfoH (4) &yfyg0ifcJhygw,f? tm%m& zqyv
tpd;k &u u&iftrsKd ;om;rsm;&JŒ awmif;qdck suf aºuG;a=umfou H kd csucf si;f wH@k jyefrr_ vkyyf J ESmap;aecJyh g
w,f//
wqufwnf;rSm wkefv_yfajcmufjcm;oGm;cJhygw,f//
1948 azazmf0g&v D xJrmS yJ ArmjynfueG jf rLepfygwD taxGaxGtwGi;f a&;rSL; ocifoef;xGe;f
[m ygwaD y:vpfAsL±d0k if ocifAode;f wife@J twl tdE, dN jynf uGejf rLepfygw&D ŒJ 'kw, d t}urd u f eG *f &uf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 81
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
cswD ufvm=uwJh vltyk }f uD;awGxrJ mS &J'if;awG/ ykqed af wG/ "m;awGukd udik af qmifvm=uwmudk =unfh
&ifxif&Sm;ovdk/ t&ufudk rl;atmifwdkuf+yD; Adef;armif;wdkufay;xm;jcif;cH&wmvnf; odomvSyg
w,f? vltcsdKŒu t&ufrl;ae=uovdk cg;rSmt&ufykvif;xdk;+yD; vdkufvmolawGvnf; vltkyf}uD;xJ
rSm txift&Sm;ygcJhygw,f? qdk&S,fvpfacgif;aqmif}uD; wOD;uawmh aoewfudk cg;=um;xdk;+yD;
ay:ay:xifxif OD;aqmifcJhw,fqdkygw,f? owif;pmwdkuf}uD; (3) wdkufudk xifovdk±dkufcsdK;zsufqD;
AdkvfuscJh=uwJh qdk&S,fvpfacgif;aqmif}uD;rsm;OD;pD;wJh t=urf;zuform; vlrormtkyfpk}uD;xJrSm
Oya'ðy v$waf wmftrwf qdw k mawGa&m/ ygvrD eftwGi;f 0ifqo kd al wG tvkyo f rm;acgi;f aqmif v,f
orm;acgif;aqmifqkdolawGyg txift&Sm;yg0ifcJhygw,f//
'Dvdkowif;pmwdkufrsm;udk t=urf;zuf zsufqD;±dkufcsdK;ypfa&;tpDtpOfukd pepfwusóud;
udkifjyifqif taumiftxnfazmfapcJhol/ trdef@ay;cdkif;apcJholuawmh qdk&S,fvpfygwD xdyfoD;}uD;
vnf;jzpf jynfxJa&;0ef}uD;vnf;jzpfwJh OD;ausmf+idrf;udk,fwdkif jzpfygw,f? (tJh'DhnrSmyJ 0ef}uD;csKyf
ocifEek @J ESpaf ,mufcsi;f awGŒ=uwJt h cg “qENjy±Hw k ifruao;bl;/ owif;pmwdu k af wGuv dk nf; 0if+yD;
pufawGudk ±dkufcsdK;ypfzdk@ usaemfrSmvdkufw,f” qdkwJh OD;ausmf+idrf;&JŒpum;u xif&Sm;aeygw,f?)
qd&k ,
S v f pfvt l yk }f uD;[m ocifwifta=umif;azmfjycJ=h uwJh owif;pmwdu k f (4) wdu k x f rJ mS
(3) wdkufudk pdpdnufnufausatmif ±dkufcsdK;zsufqD;acsrG+yD; tm%mudk tjynfht0jyocJh=uEkdif
ayr,fh t"du owif;pmwdkufwckjzpfwJh ‘uGefjrLepfae@pOf’ xkwfa0&m uGefjrLepfygwDXmecsKyf±Hk;udk
awmhomG ;a&mufzsuq f ;D ypf0jhH cif;r&Scd yhJ g? uGejf rLepfygwXD mecsKyf±;kH wnf&&dS m ‘Am;*&m’ vrf;udak wmif
ajcOD;vSnfh0Hhjcif; r&SdcJh=uyg/
owif;pmwdu k f (3) wdu k uf kd qd&k , S v f pfv&l rf;um;tky}f uD; zsuq f ;D aew,f owif;&uxJu
uGejf rLepfygw0D ifau'grsm;uvnf; ‘vm&J&ifvm=uprf;’ qd+k yD;tqifoifh &ifqikd cf ck EH ikd zf @kd jyifqifxm;
w,fqdkygw,f? wkwf/ "m; toifheJ@ apmifh=uyfae=uw,f qdkygw,f?
yGJ}uD;yGJaumif;awGŒ&awmhr,ftxifeJ@ uGefjrLepfygwDXmecsKyf±Hk;eJ@ teD;qHk;opfyifay:wuf
+yD; ae&m,l apmifv h ifah ecJ=h uwJh owif;pmq&m/ owif;axmuftcsKŒd u (3) em&Dausmaf vmuf=um
onftxd qd&k , S v f pfrsm;t&dyf ta&mifoef;vmwm rawGŒ&wJt h wGuf jyefwyfacgu=f u&w,fqykd g
w,f? ('DvdkZGJeJ@apmifhcJh=uw,fqdkolawGxJrSm a=u;rHkOD;aomif;ygcJhygw,f?)
tJ'D rwfv (12) &ufae@nrSmyJ 0ef}uD;csKyfocifEu k ‘rif;rJw h ikd ;f jynfuo hJ @kd w&m;vufvw $ f
ðyjcif;ukd b,fenf;ESifhr# vufcHEdkifrnfr[kwf’ [k wwdkif;jynfvkH;udk toHv$ifha=unmygw,f?
usL;vGecf o hJ al wGukd zrf;qD;ta&;,lz@kd ocifEu k ykvyd u f tkd rde@f ay;ygw,f? olu, kd wf ikd of +d yD;
jzpfw/hJ 'Dowif;pmwdu k ±f u kd cf sKd ;zsuq f ;D cdik ;f ol wpfw&m;cH OD;ausm+f idr;f udak wmh uG,0f u S x f ed cf seaf y;
xm;+yD; um,uHajrmuf vlo&d iS =f um;usL;vGecf o hJ al wGuo
dk m tzrf;cdik ;f cJw h mjzpfygw,f? usL;vGecf hJ
ol qd&k , S vf pfE, G 0f ifrsm;u tzrf;rcHyJ a&Smif=uwdr;f =uygw,f? jynfxaJ &;0ef}uD;jzpfol olw@kd acgi;f
aqmif}uD;u 'grrS [kwf qdik &f mqdik &f m olw@kd acgi;f aqmif}uD;rsm;u tzrf;cHz@kd trde@f ay;+yD;rS tzrf;cH
=uygw,f? tzrf;cHpm&if; wifjy+yD;wmeJ@ tmrcHay;+yD; jyefv$wfvdkuf=uygw,f? 'gudk 0ef}uD;csKyf
ocifEu k vnf; odovdk jynfov l x l }k u;D uvnf; od=uygw,f? uGejf rLepfrsm;uvnf; od=uygw,f?
rwfvqef;rSm qd&k , S vf pfygwD xdyo f ;D jynfxaJ &;0ef}uD; OD;ausm+f idr;f [m ArmjynfueG jf rLepf
ygwDudk vufOD;r_&Sd&Sdòzdzdk@ tcdkiftrmqHk;jzwf+yD;om;jzpfygw,f? 0ef}uD;csKyfocifEkeJ@ ESpfa,mufcsif;
awGŒ+yD; ArmjynfueG jf rLepfygwt D wGi;f oloiG ;f xm;wJh ay:vpfAsL±dt k zGŒJ 0ifwOD;qDu &&Sx d m;w,fqkd
wJh *d&k ,
S pf pfwrf; (Armjynfrsuaf rSmufEikd if aH &;tajctaeeJ@ u|Eyfk w f @kd .vkyif ef;pOfpmwrf;) udk jyoyg
w,f? uGefjrLepfacgif;aqmifawGtm;vHk; &efukefrSmpkaewkef; wa,mufrusef odrf;usHK;zrf;+yD;
axmifxx J nfx h m;a&; jywfjywfom;om;vkyaf qmifa&; aqG;aEG;ygw,f? ocifEu k oabmwlovdk
vkyfcJhygw,f?
0ef}uD;csKyfocifEku zqyv tvkyftr_aqmif xdyfoD;tpnf;ta0;ac: +yD; uGefjrLepfawG
olykefxawmhr,fhta=umif; aqG;aEG;&Sif;vif;jyr_vkyfygw,f? tvkyftr_aqmifwcsKdŒu uGefjrLepf
awGeJ@ +idrf;csrf;a&;twGufaqG;aEG;zdk@ t=uHay;cJh=uwJhtwGuf ucsifjynfe,fOuUÏ qrm;'l;0g;qif0g;
aemifukd tpd;k &ud, k pf m;vS,t f jzpf uGejf rLepfawGqv D w$ yf gw,f? uGejf rLepfygwXD mecsKyf ydwx f m;wJh
twGuf rawGŒcJb h ;l qdyk gw,f? 'kw, d 0ef}uD;csKyfAv kd v f ufsmeJ@ qrm;'l;0g;udk 'kw, d t}udrf v$waf wmh
vnf; uGejf rLepfawGu wHcg;ydwx f m;wJt h wGuf awGŒcGirhf &cJb h ;l qdyk gw,f? Adv k v f ufsm/ Adv
k zf ;kd uGe;f eJ@
qrm;'l;0g;wdk@udk aumfrDwDzGJŒ+yD; wm0efay;cJhwm rwfv (24) &ufae@jzpfygw,f?
tJ'@D &ufawGtwGi;f rSm uGejf rLepfawG[m tvkyaf wGrsm;aecJ=h uygw,f? ysO;f rem; awmifol
v,form;nDvmcHudpPeJ@ tvkyfawGrsm;aecJh=uovdk nDvmcH+yD;awmhvnf; nwdkif;avmufeD;yg;
vrf;pOfqdkif&mudpP&yfawG aqG;aEG;&if; A[kdaumfrDwDtpnf;ta0;xdkifae=uw,fqdkygw,f?
aemufqHk;rSm rwfv (28) &ufae@nae (4) em&Dudk aemufqHk;xm;+yD; awGŒqHkaqG;aEG;=uzdk@
&ufcsdef;owfrSwfvdkuf=uygw,f?
rwfv (27) &ufae@rSm zufqpfawmfvSefa&;ae@ tcrf;tem;awG usif;y=uygw,f? 0ef}uD;
csKyfocifEu k tmZmenfuek ;f rSm vlxt k pnf;ta0;yGrJ mS rde@f ceG ;f ajymygw,f? +idr;f csr;f a&;vrf;pOfukd
vdkuf=uzdk@ w&m;a[mygw,f?
ArmjynfueG jf rLepfygwD taxGaxGtwGi;f a&;rSL; ocifoef;xGe;f u AE<Kvyef;+cH vlxt k pnf;
ta0;rSm zufqpfqef@usifa&;w&m;a[m+yD; rdef@cGef;ay;ygw,f? vltrsm;u qdk&S,fvpfawGtay:
‘qd&k , S zf ufqpf’ awGv@kd cg;cg;onf;onf; rke;f wD;±_wcf sac:a0:ae=ucsed rf mS ocifoef;xGe;f u aemuf
vmvwWaH om Armjynfordik ;f txdwiG f use&f pfr,fh ol@&ŒJ tausm=f um;qH;k rde@f ceG ;f }uD;udk ajym=um;cJh
ygw,f// tJ'guawmh -
‘qdk&S,fvpft±dk;awGeJ@ Am;u&macsmuf}uD;zdk@ypfr,f’ qdkwmjzpfygw,f? qdk&S,fvpfawGu
owif;pmwdu k f (3) wdu k uf kd ,kw, f wk rf mrm ±duk cf sKd ;ypfcw
hJ hJ ylyal EG;aEG;udp&P yfe@J qufpyf+yD; ajym=um;cJh
jcif;jzpfygw,f// uGefjrLepfeJ@ ygwD&JŒowif;pmwdkufudkvm+yD; ±dkufcsdK;apmfum;vdk@uawmh qdk&S,fvpf
awGudk ±dkufowf+yD; teD;rSm&SdwJh Am;u&macsmuf}uD;xJ csypfr,fvdk@ qdkvdkjcif;jzpfygw,f?
tJ'Dhae@nrSmyJ jynfxJa&;0ef}uD; OD;ausmf+idrf;u ol&JŒ &ifxJut=uHtpnfudk taumift
xnfazmfygw,f? zufqpfawmfveS af &;ae@ txdr;f trSwef @J uGejf rLepfacgi;f aqmifawG vlpakH eqJtcsed /f
wzufu rwfv (28) &ufae@ nae (4) em&D aemufq;kH xm;+y;D awGŒqHzk @kd csed ;f qdx k m;qJtcsed /f tvpf
tidkufzrf;+yD; oef;aumifausmf vif;cgeD;rSm uGefjrLepfzrf;yGJ}uD;udk pwifygw,f? uGefjrLepfygwD
*d&k ,
S pf pfwrf;qdw k mudk azmfxw k cf =hJ uwJh t"duyk*Kd~ vf (2) OD;&Syd gw,f/// tJ'w D ek ;f u Edik if aH wmf
0ef}uD;csKyfOD;EkeJ@ ocifodef;az (odef;azjrifh) jzpfygw,f?
Edik if aH wmf0ef}uD;csKyfO;D Eku olŒ&JŒud, k wf ikd af &;txˆKywWd ‘wmawpaeom;’ xJrmS ocifoef;
xGef;eJ@ *dk&S,fwdk@ tdENd,EdkifiHu jyefa&mufvm+yD;wJhaemufydkif; &uftenf;i,ft=umrSm jynfxJa&;
0ef}uD; OD;ausm+f idr;f [m olŒudv k mawGŒ+yD; pmwrf;wapmifjyow,fv@dk qykd gw,f? jyoyHk jyoenf;udk
vnf; a[m'Dvdka&;om;xm;ygw,f?
‘u|efawmfwdk@ vlwa,muf uGefjrLepfay:vpfAsL±dkxJrSmoGif;xm;w,f/ olŒqDu 'Dpmwrf;
udk&wm?’
‘atmfæ’
‘'Dv[ l m b,fov l q J wkd m txdawmh rar;yge@J awmh0ef}u;D csKyf u|eaf wmfawmif;yefygw,f’
OD;ausmf+idrf;[m ocifEkudk olŒvufxJu pmwrf;vSrf;ay;w,f? ocifEkzwf=unfhwJhtcg
“jrefrmEkid if aH wmf. vuf&EdS ikd if aH &;tajctaeESihf u|Eyfk w f @kd .vkyif ef;pOf” qdw k ahJ cgi;f pOfuakd wGŒ&ygw,f?
‘'DudpPudk u|efawmfwdk@ jywfjywfom;om;vkyfrSjzpfvdrfhr,f 0ef}uD;csKyf/ csDwHkcswHk vkyfaevdk@
rjzpfbl;/ 'DuGefjrLepfawG olykefxrSm{uefyJ?’
‘rif;b,fvdkjywfjywfom;om;vkyfzdk@ pdwful;xm;ovJ ausmf+idrf;?’
‘uGefjrLepfacgif;aqmifawG tckvdk &efukefrSmpkaewkef;/ olwdk@udk ðAef;ueJzrf;+yD; axmifxJ
xnfhxm;csifw,fæ’ vdk@azmfjycJhygw,f?
OD;ode;f azjrifu h awmh ol@&ŒJ ‘ausm+f idr;f ’ txˆKywWpd mtkyx f rJ mS / OD;ausm+f idr;f ud, k wf ikd f trSm
pma&;om;xm;wJh pmtkyfxJrSm tckvdka&;om;xm;wmawGŒ&ygw,f?
ausmf+idrf;rSm jynfxJa&;0ef}uD;jzpfojzifh ,ck u|efawmhfxH,lvmaom aqmif;yg;omru/
*d&k ,
S f u ArmjynfueG jf rLepfygwD A[dak umfrwDwiG ;f rSm v#Kd Œ0Supf mG a0xm;aom ppfwrf;}uD;udv k nf;
&xm;onf[kod&onf? ygwDu u|efawmfhtm; xdkppfwrf;udkay;onfr[kwfacs? ygwDrS xGuf+yD;
aemuf twef=umrS ausmf+idrf;u ,lvmIzwf&onfæ vdk@azmfjyxm;ygw,f?
tJ'v hD kd OD;Ek eJ@ OD;ode;f azjrifh &JŒ azmfxw k af &;om;xm;csuaf wGukd axmuf±o _ ;kH oyf=unf&h r,f
qdk&if ‘*dk&S,fppfwrf;’ qdkwm}uD;udk &&Sd=unfhjrifzwf±_&zl;ol ESpfOD;&Sdygw,f? ocifEk eJ@ OD;odef;azjrifh
jzpfygw,f? tcsdefu azazmf0g&Dv odk@r[kwf rwfvqef;xJyg// zwf±_&ol ESpfOD;vHk;&JŒazmfjycsuft&
tJ'Dh *dk&S,fppfwrf;qdkwm}uD;udk ay;oluawmh wOD;xJyg? tJ'Dyk*~dKvfuawmh OD;ausmf+idrf;yg?
OD;ausmf+idrf;u 0ef}uD;csKyfocifEk udk tJ'Dhpmwrf;udkjyo+yD; zwf±_aepOfu ‘u|efawmfwdk@
vlwa,muf uGefjrLepfygwD ay:vpfAsL±dkxJrSm oGif;xm;w,f? olŒqDu 'Dpmwrf;udk&wm’ vdk@ajym
+yD; tJ'v hD l b,fob l ,f0gjzpfa=umif; xyfrar;zd@k E_wyf w d cf ikd ;f xm;cJyh gw,f? tifrwefpw d 0f ifpm;p&m
aumif;ygw,f?
tJ'Dhae&mrSm tcsuftvuftrSefawGxJuae trSefw&m;udk&Smzdk@ vdktyfvmygw,f? tJ'D
tcsed w f ek ;f u ArmjynfueG jf rLepfygwx D rJ mS Edik if aH &;OD;aqmiftzGŒJ 0if ay:vpfAsL±d0k if[m (3) OD;xJy&J ydS g
w,f? taxGaxGtwGif;a&;r_;ocifoef;xGef;/ &JabmfAwif ac: *dk&S,feJ@ ocifAodef;wifjzpfygw,f
uefuef=unfjh rif=uzd@k vykd gw,f? tm%m&qd&k , S v f pfrsm;u rkq;kd rowif;pmwdu k af wmif raxmuf
xm;/ &rf;&rf;um;um; vltyk }f uD;eJ@ tEdik u f sichf whJ mtay: owif;pmwdu k f (3) wdu k v f ;kH udk pufawGyg
rcsef ±du k cf sKd ;zsuq
f ;D ypfc=hJ uwmtay:/ tJ'gawGe@J wqufxJ ajymqdck w hJ mjzpfw,fqw kd m owdrzl @kd vkd
ygw,f? ta&;}uD;vSwJh wu,fhaemufcHtjzpftysufawGudk azsmuf+yD;ajymvdk@rjzpfyg? jynfxJa&;
0ef}uD; OD;ausm+f idr;f ud, k w f ikd f trde@f ay;cdik ;f appDpOfcw hJ mjzpfygw,f? t&uf ud;k armif;wdu k +f yD; t&uf
ykvif;cg;=um;xdk;+yD; vlrdkufenf;eJ@ AdkvfuscJh=uwmawGudk xdefcsefxm;vdk@rjzpfyg? qdk&S,fvpftrwf
awG/ ygvrD eftwGi;f 0efqo kd al wG/ tvkyo f rm;acgi;f aqmif/ v,form;acgi;f aqmifqo kd al wGyg owif;
pmwkduf ±dkufcsdK;yGJ}uD;rSm yg0ifcJh=uwm txift&Sm;jzpfygw,f? tm%m& qdk&S,fvpfrsm;udk,fwdkif
wenf;tm;jzifh tpdk;&udk,fwdkif tpDtpOf&Sd&Sd usL;vGefcJhwJh t=urf;zuf AdkvfusyGJudk b,fppfrSefwJh
Ekid if aH &;tzGŒJ tpnf;acgi;f aqmifrsKd ;urS a&iHEk w _ yf w d v f yk +f yD; acgi;f iH@k c=H uvdrrhf ,fr[kwyf g? 'Dowif;pm
wdkuf ±dkufcsdK;r_}uD;eJ@ywfouf+yD; vuf0Jt,ltq&Sdola&m vuf,mt,ltq&Sdolygrusef/ owif;
pmq&mtrsm;pk}uD;u uef@uGufqef@usifcJh=uwm tm;vHk;todjzpfygw,f? 0ef}uD;csKyfudk,fwdkifu
wpfw&m;cHudk odygvsuf rodovdkvkyf+yD; ‘rif;rJhwdkif;jynfuJhodk@ ðyr_jcif;udk vufrcHEdkif’ vdk@cyfwnf
wnf a=unm+yD; zrf;rde@f ay;cJah yr,fh tzrf;jycJah yr,f/h tmrcHay;+yD; jyefvw $ yf pfcyhJ gw,f? jynfxaJ &;
u zrf;&r,fhtr_ jynfxJa&;0ef}uD;udk,fwdkif pDpOfcJhwmqdkawmh pOf;pm;om=unfh=uygawmhvdk@ ukef;
atmf&r,fhudef;qdkufcJhygw,f? 'ga=umifh trsm;jynfolwdk@u OD;ausmf+idrf;udk emrnfxkwf+yD; qJcJh=u
ovdk/ qdk&S,fvpfawGudk zufqpfqdk&S,fawGvdk@ uifyGef;wyfcJh=uygw,f// qdk&S,fvpfawG&JŒ rw&m;
ojzifh ðyr_r_awG[m ajymifusvGef;cJhygw,f?
ucsifjynfe,f OuUÏ qrm;'l;0g;qif0g;aemif/ 'kwd,0ef}uD;csKyf AdkvfvusmfeJ@ Adkvfzdk;uGef;wdk@
udk aumfrDwDzGJŒay;+yD; uGefjrLepfawGeJ@ aphpyfaqG;aEG;zkd@ óud;pm;cJhw,fqdkwmvnf; pOf;pm;p&mjzpfyg
w,f? zGJŒpnf;ay;cJhwJhae@[m rwfv (24) &ufae@yg? uGefjrLepfygwDXmecsKyf±Hk;udkoGm;wJhtcg uGefjrL
epfrsm;[m wHcg;ydwfxm;=uw,f? awGŒcGifhr&cJhbl;? tifrwef armufrmae=uwJhyHkazmfxm;ygw,f?
'DvdkawG@qHkaqG;aEG;cGifhr&vdk@ pdwfr&SnfEdkif/ onf;rcHEdkifjzpf=u&wJhyHk&nf!¸ef;+yD; uGefjrLepfawGudk zrf;
qD;zdk@vkyfwm rSefuefoa,mifa,mifazmfjy=uwmvnf;&Sdygw,f? 'g ,kwWdrJhqifajcwckjzpfaewm
awGŒ&ygr,f//
uGefjrLepfawGu zqyv-uGefjrLepf nD!Gwfa&;twGuf óud;pm;cJhpOfwav#mufvHk;
zqyv-qdk&S,fvpfrsm;u awGŒqHkaqG;aEG;a&;udk jiif;y,f y,fcscJh=u±Hkru pm;yGJudk vufoD;eJ@xk+yD;
awmif }udrf;0g;cJh=uygw,f? usdKuUpHuGif;rSmusif;ywJh zqyv jynfvHk;u|wfnDvmcH}uD;rSmyg? 47
ckEpS f 'DZifbm wwd,ygwx f rJ mS vGwv f yfa&;a=unmcge;D tcsed }f uD;rSm usi;f ywJh nDvmcH}uD;rSmjzpfyg
w,f? zqyv rsm;u zqyv-uGefjrLepf nD!Gwfa&;urf;vSrf;csufudk wzufowf ,wdjywf
y,fcscJh+yD;jzpfayr,fh igwdk@um; qufvufóud;yrf;tm;xkwfoGm;OD;rnfomjzpfayonfvdk@ azmfjy+yD;/
ocifoef;xGef;u qufvufawGŒqHkaqG;aEG;cGifhudk awmif;cHcJhwm pdwf&Snfonf;cH apmifhqdkif;cJhwm
jyefvSefcsifhcsdef oHk;oyf=unfhzdk@vdkygw,f? udk,fhtvSnfhusrS pdwfr&SnfEkdifatmifjzpf&w,fqdkwm
obm0ruswJhudpP}uD;jzpfygw,f?
owfrw S x f m;wJt h csed x f ad wmif rapmifEh ikd af wmhy/J rwfv (27) &ufae@n oef;aumifausmf
rSmyJ uGefjrLepfygwDXmecsKyfudk wuf0dkif;+yD; uGefjrLepfzrf;yGJ}uD;udk tpDtpOf&Sd&Sd aqmif&GufcJhwm
qdk&S,fvpfygwDjzpfygw,f? zqyv qdk&S,ftpdk;&jzpfygw,f? tvpftidkuftjzpf tpDtpOftm;vHk;
bufpHkjyifqif+yD;rS aqmif&GufcJhwmjzpfa=umif; xif&Sm;ay:vGifaeygw,f? rwfv (27) &ufae@udk
a&G;cs,fcJhwmu uGefjrLepfacgif;aqmifawG zufqpfawmfvSefa&;ae@ txdrf;trSwf wufa&mufvm
rSm wGufq+yD; vlpHkatmif tukefzrf;Edkifa&;twGuf wrifa&G;cs,fcJhwmjzpfygw,f? 'Dt=uHtpnf
pDrHcsuf[m OD;ausmf+idrf;&JŒ &ifxJ tapm}uD;uwnf;u&Sdae+yD;om;qdkwm OD;Ek &JŒ wmawpaeom;
rSm awGŒEdkifygw,f?
usefajymqkdpGyfpGJcsuf oufaojycsufawGtm;vHk;[m ‘uGefjrLepfawGtm;vHk;udk vufOD;r_
&S&d dS zrf;qD;ESyd u
f yG yf pfa&;’ qdw
k hJ OD;ausm+f idr;f &JŒ pDrcH suu f kd zk;H uG,zf @kd od@k r[kwf 'Dvzkd rf;qD;ESyd u
f yG &f wm
rSefygw,fvdk@ tmumtuG,fðyzdk@twGufcsnf;omjzpfygw,f? wenf;tm;jzifh ordkif;udkvdrfvnfcJh
=uwmcsnf;jzpfygw,f?
qdk&S,fvpfygwDudk vufcHonfjzpfap vufrcHonfjzpfap OD;ausmf+idrf;udk óudufonfjzpfap
róudufonfjzpfap/ tkyfpdk;olwdkif;[m uGefjrLepfqef@usifa&;tvHaxmifxm;zdk@ OD;ausmf+idrf;&JŒ
qd&k , S vf pfygwD csKd ;ay;xm;wJv h rf;a=umif;/ qGx J m;wJh aumufcsurf #m;OD;twdik ;f om azmfxw k tf wnf
ðycJhygw,f?
(1963 ckEpS f jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yGu J mvrSm wwfa&mufvmwJh ocifAode;f wifukd
Adkvfae0if;u “tJ'Dhwkef;u OD;ausmf+idrf;u uGefjrLepfygwDXmecsKyftay:xyfrSm wyf&if;w&if; vl
vufeuftjynfhtpHkeJ@ ykefuef&eftqifhoifhjzpfaevdk@ vufOD;r_&Sd&Sd wjynfvHk;rSm zrf;qD;&wmjzpfwJh
ta=umif;” ajymawmh æ
“udak usm+f idr;f &m tJ't hD aygiq f idk f (uGejf rLepfygwXD mecsKyf&&dS m wdu k [
f m t&ifu taygiq f ikd f
jzpfb;l ygw,f) ay:rSmb,fE, S v hf yk +f yD; wyf&if;w&if;aevd@k &rSmvJ” vd@k jyefajymcJ&h a=umif; azmfxw k f
0efcHoGm;cJhygw,f?)
tJ'DhtcsuftvufawGudk =unfhr,fqdk&if uGefjrLepfawGudk zrf;qD;ESdyfuGyfzdk@ tpDtpOf&Sd&Sd
OD;ausmf+idrf; wdk@jyifqifcJhwm xif&Sm;ygw,f? tpDtpOfudk rpwifrDua&m taumiftxnfazmf+yD;
aemufyg tmabmftrsdK;rsdK; xlaxmifcsrSwfay;cJh=u+yD; uGefjrLepfrsm;u jynfwGif;ppf}uD;udk pwifcJh
wmjzpfatmif rcdik rf mwJh oufaojycsuaf wGukd tcdik t f rm oufaojycsuaf wGtjzpf wifjy&Si;f vif;
=uwmjzpfygw,f?
‘jynfwGif;ppfukdb,folp’ qdkwJhar;cGef;twGuf tajz[m wu,fhtjzpfrSefawGxJrSm yg0if
ae+yD;+yDjzpfygw,f//
jynfwGif;ppftp EdkifiHa&;v+yf&Sm;r+rsm;ESifh
qufwdkufay:xGufvmcJhaom ppfrD;v#Hrsm;
{+yDv (8) &ufae@rmS Edik if aH wmftpd;k &u “ ao'%fay;Edik w f hJ Edik if aH wmfopPmazmufrO_ ya'”
( High Treason Bill) udk jyÏmef;ygw,f?
{jyDvxJrmS bJ zqyv tpd;k &u “ jynfwiG af omif;use;f r_rsmeJ@ cd;k om;"g;jyrsmudk ESrd ef if;&m
wGif wyfrawmfeJ@ &JtzGJŒwdk@tm; ulnDEdkif&ef” qdk+yD; c±dkifòrdŒ}uD;awGrSm ta&;ay:vufeufudkif
vJAD;wyf&if; (18) &if;udk zGJŒpnf;+yD; jynfxJa&;XmevufatmufrSm xm;&Sdygw,f?
{+yDv (10) &ufae@rmS ArmEdik if &H ŒJ ukvor*~0ifciG hf av#mufxm;csuu f kd ukvor*~ vHòk cHa&;
aumifpDu wnDw!GwfxJ oabmwlcJhygw,f?
qd&k ,
S v f pfygwt D wGi;f rSmvnf; t,ltqESprf sKd ;ay:ayguv f mygw,f? wrsK;d u OD;ausm+f idr;f
acgi;f aqmifwhJ acgi;f rm*d% k ;f 0ifrsm;&JŒ t,ltqjzpfygw,f? uGejf rLepfrsm;udk evHrxlatmif wdu k yf pf
a&;/ uGejf rLepfwu kd cf u
kd af &;rSm umqD;umqD;vkyaf eaom jynfo&l ŒJ abmfrsm;udyk g wdu k cf u
kd yf pfa&;jzpf
ygw,f? wjcm;wrsdK;u jynfol&JŒabmf-qdk&S,fvpf nD!Gwfa&;[m ta&;}uD;w,f? jynfol&JŒabmf
rsm;[m jynfwGif;ppfudkrvdkvm;/ jynfwGif;ppfrvdkvm;wJhtwGuf jynfol&JŒabmfawGu zqyveJ@
uGejf rLepftcsi;f csi;f aoG;xGuo f , H kd wdu
k cf u
kd af ejcif;[m roifh yl;aygi;f aqmif&u G o f ihw
f ,fv@kd jrifae
jcif;jzpfw,f/ 'ga=umifh uGefjrLepfygwDeJ@ jynfolŒ&Jabmfwdk@udk acsr_ef;ypfa&;rvkyfbJ nD!Gwfa&;om
vkyfoifhw,fvdk@ jrifwJht,ltqjzpfw,f?
jynfol&Jabmf awmfawmfrsm;rsm;uvnf; uGefjrLepfrsm;eJ@ nD!Gwfa&;vkyfoifhw,fvdk@
jrifwJhtwGuf vuf0JnD!Gwfa&;vrf;pOfwck a&;qGJcsifw,fvdk@ 0ef}uD;csKyfocifEk udk awmif;qdk=uyg
w,f?
{+yDv (12) &ufae@rSm ocifEk tdrfrSm Adkvfvusfm/ Adkvfrª;atmif/ AdkvfpdefrSef/ OD;ausmf+idrf;/
OD;AaqG/ OD;tke;f eJ@ uGejf rLepfygwu D xGu+f yD;+yDjzpfwhJ OD;ode;f azjrifh wd@k aqG;aEG;n‡Ed i_d ;f =u+yD; vuf0n J D
!Gwfa&;&atmif vkyfzdk@vdkw,fvdk@ qHk;jzwf=uygw,f? qdk&S,fvpfygwD tvkyftr_aqmif/ jynfolŒ
&Jabmf tvkyftr_aqmifESpfzGJŒeJ@ =um;vlawGtjzpf ocifEk/ AdkvfvusFm/ OD;tkef;/ OD;odef;azjrifhwdk@
(4) OD; tpnf;ta0;awGvkyf+yD; vuf0JnD!Gwfa&;&Smzdk@ qHk;jzwf=uygw,f?
{+yDv (19) &ufae@rSm jrefrmEdkifiH[m ukvor*~tzGJŒ}uD;&JŒ (58) EdkifiHajrmuf ukvor*~
tzGJŒ0ifEdkifiH w&m;0ifjzpfvmygw,f?
{+yDv (20) &ufae@rmS “ {&m0wDurk % ` D jynfoyl ikd ðf yvkyaf &;tufOya'” udk v$waf wmfu
jyÏmef; twnfðyygw,f?
{+yDv (23) &ufae@rSm qdk&S,fvpf/ jynfolŒ&Jabmf tvkyftr_aqmif (2) zGJ@eJ@ =um;vl (4)
OD;yg0ifwhJ vuf0n J !D w G af &;tpnf;ta0; pwifygw,f? {+yDv/ arvawGtwGi;f qufvufpnf;a0;
+yD; tajccHvkyfief;pOfrsm;udk a&;qGJ=uygw,f?
t*Fvdyf/ tar&duef/ qdkAD,uf,leD,H pwJh EdkifiHwumeJ@ wef;wl&nfwl EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;
qufoG,fr_ðy&ef/ t*Fvdyft&if;&Sif}uD;rsm;ydkifwJh vkyfief;}uD;rsm;udk jynfolydkifodrf;&ef/ ajr,mudk
EdkifiHydkifodrf;+yD; v,form;udk a0iS&ef/ ajr&Sifpepfzsufodrf;&ef/ rmufh(pf)-vDeif0g' udk avhvmjzef@
jzL;&ef pwJh tcsuf (15) csufyg0ifygw,f?
vufaxmufyv k yd rf if;}uD; OD;bat; (1) &JŒ ppfom;eJ@ ykvyd f ,leaD zmif;rsKd ;0wfqiforl sm;tm;
yk'rf (6) eJ@ zrf;qD;apqdw k hJ trde@f [mvnf; w&m;0ifxu G af y:vmcJyh gw,f? ZGev f (30) &ufrmS awmh
Edik if aH wmftpd;k &&JŒ ESpv f twGi;f tvif;0if;wJh olyek rf sm;udk vGw+f idr;f csr;f omcGiahf y;r,fqw kd hJ a=unm
csux f u
G af y:vmygw,f? trsm;u ar#mv f ifah e=uwJh Edik if aH &;t& aphpyfaqG;aEG;a&; ajcvSr;f r[kwb f J
vufeufcsa&;jzpfaeygw,f?
tpd;k &[m tðywfwu kd af &;/ olyek rf sm;vufeufcsa&;udk tay: pD;uae aºuG;a=umfaeayr,fh
tm%m& zqyv tzGJŒ}uD;twGif;rSmvnf; rnD!Gwf/ zqyv wGif;u ta&;}uD;tzGJŒtpnf;}uD;
ESpfckjzpfwJh qdk&S,fvpfygwDeJ@ jynfol&JŒabmftwGif;rSmvnf; wckcsif;tvdkuf rnD!GwfEdkifjzpfae=u
ygw,f? zqyv tzJGŒ}uD;wckvHk;twGif;u rnD!Gwfr_udk a&S;±dk;pGJ vusFmorm;}uD;rsm;eJ@ vuf0J
orm;tjzpf aºuG;a=umfae=uolrsm;&JŒ yËdyuQ/ qdk&S,fvpfygwDeJ@ jynfol&JŒabmfwdk@&JŒ yËdyuQawGrSm
awGŒjrifEdkifygw,f?
wckcsi;f tvdu k f rnD!w G Ef ikd rf r_ mS qd&k ,S v f pfygwu D ykd J =unf=h unf/h jynfo&l ŒJ abmfuykd J =unfh
=unfh xifxif&Sm;&Sm;awGŒjrifEdkifygw,f? jynfol&JŒabmfrSm &JabmfjzL eJ@ &Jabmf0g tjzpf ESpfjcrf;jzpf
vmygw,f? qd&k , S vf pfygwrD mS vnf; uGejf rL;(ef) tkypf ek @J ,le, D t H yk pf k ESpyf ikd ;f uGv J mygw,f? uGejf rL;(ef)
tkyu f qd&k , S v f pfygwt D wGi;f rSm bH&k yd o f mzGi+hf yD; ygwaD u'goifwef;ay;wJh tkypf jk zpf+yD; OD;udu k }kd uD;u
acgif;aqmifygw,f/ OD;udkudk}uD; [m qdk&S,fvpfygwD&JŒ OuUÏ vnf;jzpfygw,f? ,leD,H tkyfpku
wuUodkvfrSm wuo0if or*~0ifjzpfcJhzl;olawG&JŒtkyfpkjzpfygw,f? OD;AaqG/ ODausmf+idrf; wdk@u acgif;
aqmif=uygw,f? uGef;jrL;(ef)tkyfu ,leD,Htkyfudk ygwDwGif; wD;wdk;tykyfcsyGJawGvkyfovdk/ ,leD,H
tkyu f vnf; uGe;f jrL;(ef)tkyu f kd z,f&mS ;ypfz@kd vkyw f ,fqykd gw,f? vufO;D r_&&dS v dS yk w f wfwhJ OD;ausm+f ird ;f
[m 0ef}uD;csKyfocifEk eJ@ wdkifyif+yD; OD;udkudk}uD; udk z,f&Sm;ypfvdkufEdkifygw,f?
Zlvikd vf (1) &ufae@rmS OD;udu k }kd uD; ygwOD uUÏtjzpfua&m/ ul;oef;a&mif;0,fa&; o,f,yl @kd
aqmifa&;0ef}uD;tjzpfuyg EkwfxGufvdkuf&ygw,f? 1947 ckESpf/ pufwifbmvwkef;u ul;oef;
a&mif;0,fa&;0ef}u;D Xme&JŒ trdet f & ukeo f nfaygi;f (130) udk '%faiG (18) ode;f ay;aqmifz@kd owf
rSwfcJh&m/ 0ef}uD; OD;udkudk}uD; u (17) odef;ausmfav#mhay;+yD; (6) aomif;avmufyJ '%fwyfcJhwJ
udpP azmfxw k +f yD; txGucf ikd ;f cJwmjzpfygw,f? OD;udu k }kd uD; [m ode;f (40) udu k }kd uD;vd@k trnfwiG +f yD;
EdkifiHa&;avmuuyg xGufcGmvdkuf&ygw,f?
Zlvdkifv (8) &ufae@rSm qdk&S,fvpfygwD tvkyftr_aqmiftpnf;ta0;usif;yygw,f/
jynfov l xl t k =um; eHrnfysuaf e+yDjzpfwhJ qd&k , S v f pfygwu D kd emrnfajymif;oifh rajymif;oifh aqG;aEG;
&wJhtajctaetxd jzpfay:vmygw,f? emrnfawmhrajymif;awmhbJ ygwD&JŒvrf;pOfudkyJ aqG;aEG;
nd‡Ed_if; qHk;jzwfcJh=uw,fqdkygw,f?
Zlvdkifv (10) &ufaerSm zqyv tzGJŒcsKyfeJ@ oabmxm;uGJvGJovdk Ekrl eJ@vnf; qef@usif
jcm;em;=uwJh &JabmfjzLrsm; zqyv tzGJŒcsKyfu EkwfxGuf=uovdk/ tpdk;&tzGJŒ0iftjzpfuvnf;
EkwfxGuf=uzdk@ jyifygw,f? ( 16 &ufae@rSm tpdk;&tzGJŒu w&m;0ifEkwfxGufygw,f)? Adkvfr_;atmif/
AdkvfpdefrSef acgif;aqmifwJh &Jabmf0gawGbJ tpdk;&eJ@twl usefcJhygawmhw,f?
t0if Armt&m&S}d uD;rsm;u jyefveS af 0zefajymqd=k uw,fqykd gw,f? rcHr&yfEikd jf zpfvmwJh Adv k v f usmF
u tJ't D &m&S}d uD;rsm; vuf0n J !D w G af &;vkyaf qmif=uzd@k pdeaf c: cJw h hJ twGuf Adv k af e0if;wd@k wawGu
0ef}uD;csKyfudkcGifhawmif;+yD; vuf0JnD!Gwfa&;twGuf wyfrawmf vuf0JnD!Gwfa&; (9) OD;aumfrwD
azmfaqmifc=hJ uw,fv@kd qykd gw,f? tJ'D wyfrawmfvuf0n J ! D w G af &; (9) OD;aumfrwDrmS Adv k af e0if;/
Adv
k af Z,s/ Adv k &f xJ wG /f Adv
k w
f ifO;D / Adv
k wf ifarmif? Advk cf spòf rdi/f Advk x f eG ;f pde/f Adv
k Af pdef pwJh olawGyg0ifchJ
=uygw,f?
umuG,fa&;0ef}uD; AdkvfvusFmeJ@ Adkvfae0if;[m wOD;eJwOD; tjrifr=unf=ubl;vdk@vnf;
qdkygw,f//
AdkvfcsKyfatmifqef;u olwyfuxGufcdsefrSm wyfudkOD;pD;zdk@ Adkvfvusfmudk aemufqHk;a&G;cs,f
wm0efay;cJh+yD;uwnf;u Adkvfae0if;[m Adkvfvusfmtay: òydifbufvdkoabmxm;+yD; remvdkpdwf
0ifcw hJ mvd@k vnf;qd=k uygw,f? 'ga=umifh tJ'w D ek ;f uvnf; Adv k v f usfm&JŒ trde@f ay;r_wcsKd Œudk Adv k af e0if;
[m remcHbJ olvkyfcsifovdk vkyfcJhwmawG&SdcJhw,fvdk@qdkygw,f? tJ'D yk*~dKvfa&;uGm[r_[m wdkif;
jynfvGwfvyfa&;a=unm+yD;csdef ta&;}uD;umvwav#muf qufvufjzpfay:aecJhygw,f? wyfr
awmfvuf0JnD!Gwfa&; (9) OD;aumfrwDu Adkvfvusfm udk umuG,fa&;0ef}uD;u EkwfxGufay;a&;
awmif;qdkzdk@ qHk;jzwfxm;w,fvdk@qdkygw,f? umuG,fa&;0ef}uD; Adkvfvusfm &mxl;uEkwfxGufzdk@
qH;k jzwfjyifqif&wJh ta=umif;&if;awGxrJ mS wyfrawmfvuf0n J !D w G af &;aumfrwDu olurkd vdv k m;
bl;qdkwmuvnf; ta=umif;wckjzpfcJhygw,f?
Zlvdkif (15) &ufae@ ae@vnf (2) em&DrSm 0ef}uD;csKyfocifEk eJ@ 0ef}uD;tzGJŒ EkwfxGuf+yD;
tJ'Dn (7) em&DausmfrSmbJ jyefvnfzGJŒpnf; usrf;opPmusdefqdk=ujyefygw,f?
qd&k ,S vf pf-&JabmfjzL yËdyuQa=umifah &m/ Ek-rl &Jabmfrl uGjJ ym;r_a=umifah &m/ jynfxaJ &;udk
tjywfudkifxm;wJh qdk&S,fvpfawGu &JabmfjzLawG&JŒ vufeufawGukd odrf;vdrfhr,fqdkwJh xGufay:
vmwJh toHawGa=umifhyg &JabmfjzLwcsdKŒ Zlvdkif (16) &ufae@rSm awmcdk=uygw,f?
Zlvdkif (16) &ufae@rSmyJ vuf0JnD!Gwfa&;aumifpD zGJŒpnf;ay:aygufvmygw,f? tzGJŒ0if
(21) OD;&Sdygw,f?
1? Adkvfae0if; OuUÏ wyfrawmf
2? AdkvfApdef tzGJŒ0if ?
3? AdkvfapmxGef;pdef ? ?
4? Adv k &f x
J ÉG f ? ?
5? AdkvfaZ,s ? ?
6? Adkvfrª;atmif ? jynfol@&Jabmf
7? AdkvfpdefrSef ? ?
8? Adkvfva&mif ? ?
9? Adkvfrif;acgif ? ?
10? Adkvf!Gef@armif ? ?
11? Adkvfatmif!Gef@ ? ?
12? Adkvfbkef;atmif ? ?
13? OD;vSarmif ? qdk&S,fvpfygwD
14? OD;AaqG ? ?
15? OD;ausmfjidrf; ? ?
16? ocifwif ? ?
17? Adkvfatmif}uD; ? ?
18? Adkvfodef;wef ? uGefjrLepfygwD
19? Adkvfatmifrif; ? ?
20? Adkvf&efatmif ? ?
21? OD;odef;azjrifh twGif;a&;rª; - wdk@jzpfygw,f?
rwfv (28) &ufae@rmS uGejf rLepfrsm;udk awmwGi;f armif;yd@k co hJ vdk Zlvikd v f (29) &ufae@rmS &JabmfjzL
rsm;udk awmwGif;armif;ydk@vdkufjyefwmjzpfygw,f? jynfolŒ&Jabmfrsm;[m tpuwnf;u w&m;0if
vufeufuikd af qmifciG &hf xm;olrsm;jzpfwt hJ wGuf vufeufuikd af wmcd=k uwJt h cg tqifo h ifh vufeuf
wyfqif+yD;om; wyfzGJŒrsm;jzpfoGm;=uygawmhw,f? tiftm;vnf; ydkrdkrsm;jym;+yD;om;jzpfygw,f?
=o*kwfv (1) &ufae@rSm Adkvfae0if;[m wyfrawmf 'kwd,ppfOD;pD;csKyfeJ@ 'kwd,ppfaoem
ywdjzpfvmygw,f? Adkvfae0if; umuG,fa&;0ef}uD;jzpfa&;twGuf OD;ausmf+idrf;rSm rsuf&nfusjywJh
enf;a&m 0ef}uD;csKyfudk aoG;aqmifem;cswJhenf;ygrusef tpGrf;ukeftokH;ðycJh+yD;/ Adkvfae0if;udk tydkif
udkifxm;Edkifa&; olŒvljzpfa&;twGuf trsdK;rsdK; ukvm;zefxdk;cJhayr,fh umuG,fa&;0ef}uD;awmhr&yJ
'kwd,OD;pD;csKyfomjzpfvmcJhygw,f?
Edik if jH cm;a&;0ef}uD; OD;wifxw G [
f mvnf; uGejf rLepfudk ud, k wf ikd Of ;D pD;+yD; vufeufuikd w f u kd cf sif
vdk@yJvm; 'grSr[kwf vufeufudkif wyfydkifwckck&Sdxm;rS 'DvdktajctaerSm aumif;vdrhfr,fvdk@ ,lq
vdk@yJvm;/ ruGJjym;yg? EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;tjzpfu E_wfxGufcGifhawmif;pOfu orRw}uD;u vufcHyg
v#if ArmhwyfrawmfrSm tr_xrf;vdka=umif; av#mufxm;cJhwJhtwGuf wyfxJrSmae&m&oGm;+yD;
'kwd,Adkvfrª;}uD;&mxl;udk pwiftay;cH&ygw,f? (EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;tjzpfuawmh =o*kwfv (16)
&ufae@rSmrS E_wfxGufjzpfygw,f?) r=umrD wyfrif;}uD;jzpfvmygw,f?
=o*kwv f (3) &ufae@rmS oxHb k ufrmS &Sw
d hJ autif'tD rkd sm;u oxHck ±kid u f kd odr;f yduk v f u kd yf g
w,f? e,fbufrmS &Sad e=uwJh u&ifppf&rJ sm;&JŒ v_y&f mS ;vmr_/ autif't D rkd sm;&JŒ vufeufuikd v f y_ &f mS ;
vmr_awG[m wae@wjcm; 'Da&jrifhwufvmcJhygw,f? 0ef}uD;csKyfocifEku owif;pmq&mawGudk
zdwf=um;+yD; +idrf0yfydjym;a&;/ 'Drdkua&pDa&;/ jynfaxmifpkwnfwHha&;awGudk =o*kwfv (5) &ufrSm
&Sif;vif;ajym=um;vmygw,f?
autif,l tzGJŒcsKyf}uD;u vufeufudkifyÉdyuQ ydkrdkus,fjyef@rvmapa&;twGuf Zlvdkifv
(25) &ufae@pGJeJ@ arwWm&yfcH yef=um;csufwapmifxkwfjyefcJh+yD; t=urf;zuf0g'/ vufeufudkif0g'udk
vufrcHEikd af =umif; xkwaf zmfjyocJah yr,fh u&iftrsKd ;om;xk&&dS m e,fbufawGrmS vufeufuikd v f y_ f
&Sm;r_'aD &[m w&dy&f yd o f mwufvmaeygw,f? tpd;k &&JŒajz&Si;f yHrk rSeu f efra_ wGa=umifh uGejf rLepfrsm;/
&JabmfjzLrsm; awmcdv k y_ &f mS ;vm&wm odjrifae=uovdk awmcdak e=uolawG&ŒJ vufxrJ mS vufeufpJG
udik x
f m;=u+yD; tqufrjywfvy_ &f mS ;vm=ucsed rf mS u&iftrsKd ;om;rsm;vnf; vufeufuikd x f m;Edik zf @kd
vdktyfw,fvdk@ cH,lxm;=uygw,f? vGefcJhwJh ig;ESpftwGif;u óuHawGŒcJh&bl;wJh vlrsKd;a&;t"du±k%f;
tjzpftysufrsm;/ vufeufodrf;a&;óud;yrf;r_eJ@ ay:aygufcJh&wJh vufeufudkifyÉdyuQ tawGŒtóuH
rsm;[m vwfvwfqwfqwfyJ&Sdae=uygao;w,f? wufvmwJh tpdk;&tay:vnf; b,fvdkrS
,Hk=unfvdk@r&atmif jzpfaecJh=uygw,f?
=o*kwfv (7) &ufae@rSm autif'DtdkeJ@ u&ifppf&Jrsm;[m rtlyifaiGwdkuf/ tdrfrJaiGwdkuf
wd@k uakd zmuf+yD; aiGrsm;udo k rd ;f ,lum awmcd=k uygw,f? wjynfv;kH vufeufuikd w f udk yf o
JG aH wG nHvm
ygw,f?
tpdk;&u awmcdkvufeufudkifv_yf&Sm;r_awGudk ESdrfeif;zdk@ bDwDtuf(z)( Burma Territorial
Force) wyf&if; (52) &if;zGJŒpnf;zdk@ pDpOfpdkif;jyif;ygw,f? autif,ltzGJŒ}uD;u bDwDtuf(zf)wyf
&if; 'Davmufrsm;rsm;zJŒG pnf;zd@k pdik ;f jyif;vmjcif;[m u&iftrsKd ;om;awGukd ESyd u f yG zf @kd v@kd ,lqw,fqkd
ygw,f? tJ'DvdktcsdefrSm vuf0JnD!Gwfa&;aumifpDxJygolwcsdKŒ v_yf&Sm;vm=uovdk@/ wyfrawmf
twGif;rSmvnf; v_yfv_yf&G&Gjzpfvmygw,f?
wyfrawmftwGi;f rSm v_y&f mS ;vmolrsm;[m vuf0EJ , G of rl sm;eJ@ trsKd ;om;a&;pdwf jyif;xef
olrsm;jzpfaeygw,f? olwdk@u tcsdef&Sdwkef; xºuGv_yf&Sm;=urS awmfvdrfhr,fvdk@ ,lqvm=uygw,f?
aESmifah ES;ae&if; vuf,morm;rsm;u Armwyfukd vufeufawGord ;f vmrvm;/ vuf,morm;awG
vufrOD;cif olwdk@u t&if;OD;atmifodrf;oifhw,fvdk@ wyfwGif;u aqG;aEG;vm=uygw,f/ umuG,f
a&;ODpD;csKyf AdkvfcsKyfprpf'Gef;/ avwyf AdkvfcsKyf &SD;±_d/ b&D;a*;'D;,m; apm=um'dk;/ Adkvfrª;}uD;jzpfvmol
OD;wifxw G /f ar*sm*sief &,fppf&mxl;ay;xm;wJh &JcsKyfO;D xGe;f vSatmif pwJyh *k K~ v d af wGu Edik if aH wmfvkH
òcHa&;aumifpDudk óud;udkifcs,fvS,fae=uw,fvdk@ ,lqxm;=uovdk tJ'Dtkyfpkudk vuf,morm;
rsm;vdk@vnf; owfrSwfxm;=uygw,f? wyfrawmftwGif;rSm &mxl;}uD;}uD;&xm;oltcsdKŒ u&if
trsdK;om;awGjzpfae=uwmudkvnf; trsdK;om;pdwfjyif;xefolawGu r,Hkr&Jjzpfae=uygw,f? tJ'D
vdktajctaeawGaygif;vdkufwJhtcg wyfrª;wyfom;wcsdKŒu tm%modrf;zdk@ aqG;aEG; }uHpnfvm=u
awmhw,fqykd gw,f? Adv k cf sKyfae0if;udk acgi;f aqmifxm;+yD; tm%modr;f zd@k wdu k w f eG ;f olawGvnf;ay:
vmw,f?
tJ'Dvdk wyfrawmftwGif;u pwifjzpfay:vmwJh tm%modrf;a&;t}uHtpnf[m bmrS
atmifatmifjrifjrifjzpfrvmwJh vuf0JnD!Gwfa&;aumifpDwcsdKŒqD ul;puf±kdufcwfvmygw,f?
tm%modrf;a&;tpDtpOfudk jynfolŒ&Jabmfu Adkvfva&mifuvnf; oabmwlovdk/ uGefjrLepf
a[mif;rsm;jzpfwhJ Adv k of ed ;f wef/ Adv
k af tmifrif; wd@k uvnf; oabmusw,fqykd gw,f? OD;ode;fazjrif/h
AdkvfaZ,s/ Adkvf&JxGÉf wdk@uvnf; oabmwl=uovdk qdk&S,fvpfwcsdKŒuvnf; axmufcH=uw,fqdk
ygw,f? vuf0JnD!Gwfa&;aumifpDu =oZm&SdwJh vufeufudkifwyfrsm;eJ tm%modrf;+yD; vuf0JnD
!Gwfa&; !Gef@aygif;tpdk;&zGJŒpnf;&efjzpfygw,f? tJ'D vuf0JnD!Gwfa&; !Gef@aygif;tpdk;&rS uGefjrLepf
olykefrsm;eJ +idrf;csrf;a&;vkyfum tpdk;&xJ xnfhoGif;zGJŒpnf;+yD;/ ygwD0ifawGrygwJh tpdk;&zGJŒpnf;&ef
}uHpnfae=uwJh vuf,mtiftm;pkawGukd OD;wnfwu kd cf u
kd of mG ;zd@k tm%mrJah tmifvyk jf ypfz@dk vd@k qykd g
w,f? +yD;awmhrSm OD;ausmf+idrf;uae ocifoef;xGef;txd yg0ifEdkifr,fh us,fjyef@wJh vuf0Jtiftm;pk
awGudk odrf;oGif;pkpnf;+yD; tm%mtyf&efvdk@qdkygw,f?
tJ'v D kd pdwuf ;l eJjyif=uqif=uygw,f? tm%modr;f zd@k yg0if=ur,fh awmfveS af &;wyf&if;rsm;
[m =o*kwfv (10) &ufae@ &efukefòrdŒta&muf csDwufvm=u+yD; &efukefòrdŒrSmqHk+yD;wJhaemuf
tm%modrf;=u&efjzpfw,fqdkygw,f? Adkvfpdefwifacgif;aqmifwJh o&ufòrdŒu Armhaoewfudkifwyf
&if; (1) [m &efuek òf rdŒudk tcsed rf q D if;vm+yD;/ r*Fvm'Hrk mS &Sw d hJ Adv
k &f x
J ÉG f &JŒ wyf&if; (3) eJ@ aygi;f =uzd@k
jzpfygw,f? tJ'Dvdk wyfrawmftwGif;u wyfrsm;&JŒv_yf&Sm;vmwJh owif;[m vufawGŒrqifEJ$Edkif
ao;rDrmS yJ óudwifowif;aygurf j_ zpfay:vmcJw h ,f? awmifyikd ;f wdik ;f rª; Adv
k rf ;ª csKyfatmifoif; u Adv k rf ;ª
cspfòrdifudkac:,l+yD; wyf&if; (3) u uGefjrLepf Adkvfodef;[m tcsufjyqufoG,fa&;wyfudk vma&muf
pnf;±kH;jcif;/ axmufyHydk@aqmifa&;wyfu armfawmfum;rsm;pDpOfjcif;awGudkaxmufjy+yD; wyf&if; (3)
u &efukefòrdŒudkodrf;zdk@ }uH&G,faea=umif; pGyfpGJajymqdkw,fqdkygw,f? Adkvfcspfòrdifu tJ'Dvdk owif;
aygufaewmudk Adkvf&JxGÉfudk jyefvnfajymqdkw,fqdkygw,f?
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 109
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
tJ'aD e@rmS yJ vuf,morm;vd@k ,lqxm;jcif;cH&wJh t*Fvyd af cwftpd;k & tzGŒJ rsm;twGi;f rSm
vnf; ta&;}uD;ae&mrsm;rSm yg0ifcJhzl;wJh vGwfvyfa&;&+yD;+yD;csif; EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;jzpfcJh+yD;/ avm
avmq,fyJ Edik if jH cm;a&;0ef}uD;u E_wx f u
G u f m wyfx0J ifa&mufc+hJ yD;/ ,lattuf(zf) wyfrif;}uD;jzpf
wJh OD;wifxw G f &efuek òf rdŒv,facgif pywfvrf;rSm um;AH;k cGw J u kd cf u kd v f yk }f uHjcif;cH&ygw,f? '%f&m&+yD;
aemufw&ufrmS aoqH;k ygw,f? (aemufyikd ;f rSm Adv k cf sKyfae0if;vuf&mruif;vd@k ,lq=uwm&Syd gw,f?)
OD;wifxw G f AH;k uG'J %f&meJ@ aoqH;k wJh pufwifbm (1)&ufae@rmS yJ a';vD;ar;vf owif;axmuf
tvufZef;'g;uif;bJ(vf) udk &efukefòrdŒrSm tpdk;&u zrf;qD;vdkufygw,f? tr_u autif'DtdkeJ@
ywfoufrj_ zpfygw,f? olv#Kd vkyrf j_ zpfygw,f? uif;bJ(vf) [m owif;axmufa,mifaqmif &efuek f
a&mufvm+yD; autif't D kd udu
k nl wD hJ t*Fvyd o f v l #Kd vkyif ef;awGvyk af qmifw,fv@kd qdyk gw,f? u&if
awGukd olyek x f zd@k tm;ay;tm;ajr‡mufvyk af ewJh t&if (136) wyfzŒJG rSm tr_xrf;cJzh ;l +yD; umvuwWm;
òrdŒrSm&Sad ewJh ume,fw;l avmufe@J u&ifawG=um; uif;bJvf u t"duquf oG,af y;aew,fv@kd qykd g
w,f? uif;bJvu f ae wl;avmufqaD &;wJph mudk azmfxw k Ef ikd cf whJ ,fqykd gw,f? tJ't D a=umif;awGukd
bDtdkatpD ava=umif;ukr`%Du av,mOftrlxrf;wa,mufjzpfwJh +Adwdo#qdk&S,fvpfwOD;vnf;
jzpfol tdkif'DqdkifrGef qdkolqDu wqifhod&Sd&+yD; pufwifbmv (18)&uf ae@rSm uif;bJvf udkzrf;qD;
vdkuf=uygw,f? uif;bJvfwl;avmuf ta&;tcif;[m owif;pmrsm;uae urBmudk csufjcif;ysHESH@
oGm;ygw,f? +Adwdo#tpdk;&u u&ifawGudk tultnDray;a=umif; csufcsif;wkef@jyef jiif;qkdygw,f?
uif;bJvf wl;avmufudpP[m tpdk;&eJ@ bmr#rqdkifa=umif; +Adwdo#ygvDrefxJ aqG;aEG;=u&mrSm
&Sif;vif;ajymqdkygw,f? (aemufydkif;rSm tpdk;&u uif;bJvfudk zrf;qD;xm;&muae jyefv$wfay;+yD;
t+yD;tydkif armif;xkwfvdkufygw,f?)
u&ifppf&yJ ek u f efrr_ sm;/ autif't D v kd y_ &f mS ;r_rsm;eJ@ u&ifta&; a&SŒwef;wufvmwJt h wGuf
pufwifbm (29) &ufae@rSm armfvòrdifc±dkifudk ppftkyfcsKyfa&;a=unmygw,f?
wzufuvnf; vufeufudkifv_yf&Sm;aer_aygif;pHkudk ac|;odyf[ef@wm;zdk@ tpdk;&eJ@ vufeuf
udkifykefuefaeolawGt=um; =um;0ifajz&Sif;aphpyfay;zkd@ zqyv tpkd;&u a&$jynfat;+idrf;csrf;a&;
tzGJŒawG zGJŒpnf;ay;ygw,f? a&$jynfat;tzGJŒudk qmOD;oGif eJ@ [oFmwOD;jr wdk@u acgif;aqmifyg+yD;
+idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawGvkyfygw,f? 'ga=umifh a&$jynfat;tzGJŒudk qmOD;oGif+idrf;csrf;a&;tzGJŒvdk@
vnf;ac:ygw,f? t"dutm;jzifh tòrdŒòrdŒte,fte,fukd oGm;a&muf+yD; &JabmfjzLacgi;f aqmifawGe@J
awG@qw kH mawG vkyyf gw,f? oabmwlnrD , _ w l mawGvyk yf gw,f// tpd;k &[m wzufuvnf; wyfukd
wdk;csJ@zdk@/ vufeuftopfawG vHkvHkavmuf wyfqifay;Edkifzkd@ vufeuf0,f,la&;udk enf;enf;trsdK;
rsdK;eJ@ óud;yrf;aqmif&Gufygw,f?
emrnfq;kd eJ@a=umf=um;aewJh jynfxaJ &;0ef}uD; OD;ausm+f idr;f udk jynfxaJ &;0ef}uD;tjzpfuae
Edik if jH cm;a&;0ef}uD;tjzpf ae&majymif;a&$Œay;vdu k w f t hJ wGuf Edik if jH cm;a&;0ef}uD;jzpfvmwJh OD;ausm+f idr;f
[m vufeufudkifaomif;usef;olawGudk tjywfwdkufzdk@twGufqdk+yD; aoewf0,fxGufygw,f?
uif;bJvw f ;l avmuf ta&;tcif;+yD;wJah emuf t*Fvefukd ud, k w f ikd uf ,kd uf somG ;+yD; vufeufa&mif;cs
ay;zd@k wifjyaqG;aEG;ygw,f? atmifwb kd mv (7) &ufae@rmS vef'efuakd &mufygw,f? +Adwo d #Eikd if jH cm;
a&;0ef}uD;u OD;ausm+f idr;f udk ud, k wf ikd af wmif vufcaH wGqjkH cif;r&Syd g? Edik if jH cm;a&;±k;H t+rJwrf;twGi;f
wdik ;f vdu k ef m=uzd@k toHvi$ ahf jym=um;ygw,f? &JabmfjzLwcsKd Œu vufc=H uayr,fh &JabmfjzLwcsKd Œu
vufrcH=ubJ qufvufwdkufyGJqif=uygw,f? tpdk;&uvnf; yk'fr(5)eJ@ zrf;xm;wJh &JabmfjzLwcsdKŒ
udk jyefvw $ w f m/ Edik if aH &;orm;wcsKd Œudk jyefvw $ w f mvkyyf gw,f? u&ift h a&;udk t"duxm;udik w f , G f
Edkifzkd@ vufeufudkiftzGJŒtpnf;wcsdKŒudk tav#mhtwif;vkyfay;wJhoabmjzpfygw,f?
&JabmfjzL 'kwd,OuUÏ Adkvfva&mif&JŒ toHv$ifhajym=um;csuf xGufay:rvmcifuav;rSm
ta&;}uD;tjzpftysufwckay:cJhygw,f? ucsifjynfe,f OuUÏ qrm;'l0g;qif0g;aemif &JŒ 0ef}uD;csKyf
ocifEk xH wifjycsufjzpfygw,f// ol&JŒtwGif;0ef vbef*a&mif;u tpD&ifcHpma&;+yD; wifjycJhwmudk
0ef}uD;csKyfqD today;wifjycJhwmvdk@qdkygw,f? Edk0ifbmv (28) &ufae@rSm wifjycJhwmjzpfygw,f?
ta=umif;u vbef*a&mif;udk u&ifo[m,uvyfudk vma&mufzdk@ zdwf=um;+yD; uvyfrSm
autif't D kd OuUÏ ref;bZH/ q&momxd/k apm[efwmomar$; pwJh u&ifacgi;f aqmifrsm;u autif'D
tdrk sm;&JŒ wdu k yf rJG sm;udk ucsirf sm;u ulnzD @kd ppfual wmif;=uw,fqw kd thJ a=umif;jzpfygw,f? tJ'v D kd
u&ifrsm;&JŒ ucsirf sm;udk pnf;±k;H awmif;cHjcif;owif;udk =um;od+yD;+yD;csi;f 0ef}uD;csKyfocifEu k Adv k cf sKyf
ae0if;/ Adv k af tmif}uD; wd@k uakd c:,l+yD; 1949 Zefe0g&D (31) &ufxufaemufrusapbJ vdo k r#wyfrsm;
zGJŒpnf;ay;zdk@wm0efay;cJhygw,f? t&ifuwnf;u zGJŒpnf;zdk@ w&m;0if trdef@xkwfxm;cJh+yD; ppf0ef
xrf;wyf (52) wyftjyif aemufxyf (49) wyfzGJŒpnf;zdk@ trdef@cscJhygw,f? tm;vHk; ppf0efxrf;wyf
zGJŒ (100) ausmf&SdapcJhygw,f?
1948 ckEpS /f 'DZifbm (4) &ufae@rmS awmh Edik if aH wmf0ef}uD;csKyf ocifEu k “e,faygi;f pHu k &wJh
owif;rsm;t& jynfaxmifpw k ckv;kH [m &ifrat;zG,&f m tifrwefq;kd 0g;wJt h ajctaeudk a&mufae
yg+yD” vdk@ a=unmvdkufygw,f?
'DZifbmv (5) &ufae@rmS q&m}uD;ocifu, kd af wmfrid_ ;f }uD;rª;wJh +idr;f csr;f om,ma&;tzGŒJ u
+idrf;csrf;a&;vkyfief;rsm; axmufcHyGJusif;y+yD;/ ydkrdkjyif;xefvmr,fh jynfwGif;ppfrD;v#Hudk wm;qD;zdk@
óud;pm;ygw,f? +idrf;csrf;a&;toHudkay;ygw,f?
'DZifbm (8) &ufae@rSm ocifEkaetdrfrSm zqyv tzGJŒcsKyf tvkyftr_aqmiftzGJŒtpnf;
ta0;usi;f y+y;D vufiif;Edik if aH &;jy\emrsm;udk jywfjywfom;om;ajz&Si;f a&; aqG;aEG;=uw,fqykd gw,f?
apmbOD;}uD;acgif;aqmifwJh autif'Dtdkacgif;aqmifrsm;u awmufavmifvmaewJh ppfrD;
&Sed u
f t kd &Sed o
f wfEikd zf @kd wwfEikd of r# óud;pm;cJ=h uygw,f? atmufwb kd mvxJwek ;f uwnf;u apmbOD;
}uD;[m 0ef}uD;csKyfocifEk tygt0if ucsi/f &Sr;f / rGe/f jrefrm acgi;f aqmifawGukd zdw=f um;+yD; npmpm;yGJ
wnf;cif;{nfc&H if; ajyvnf&majyvnfa=umif; óud;pm;cJyh gw,f? u&ifrsm;&JŒ rtlyifaiGwu kd f azmuf
+yD;,loGm;r_twGuf v,f{u (1000) a&mif;+yD; av#mfa=u;ay;zdk@odrf;oGm;wJh aoewfawGudk (2)v
twGi;f jyeftyfcikd ;f zd@k olóud;pm;tm;xkwrf ,fqw kd m uwday;cJyh gw,f? u&ifacgi;f aqmif apmom'ife@J
q&momxdw k @kd u owif;pmq&mrsm;toif;wdu k rf mS owif;pmq&mrsm;a&SŒrSm “u&ifArm txif
rvG=J ubJ arwWmjzift h vkyvf yk =f uzd@k ” 'DZifbmv (9) &ufae@rmS ajymqdyk gw,f? 'DZifbmv (18) &uf
ae@rmS u&ifa&;&m0ef}uD; refbqdik u f vnf; owif;pmq&mrsm;toif;wdu k rf mS yJ u&ifArmcsp=f unf
a&; &Si;f vif;ajym=um;r_awGvyk yf gw,f? 'gayr,fh tajctaeawGu wae@wjcm; ±_yaf xG;vdr, f u S vf m
aeygw,fyJajym&awmhrSmjzpfygw,f? ppfoHeJ@ +idrf;csrf;a&;toH nD!Gwfa&;oHawG[m vHk;axG;&pf
tm%m& ‘zqyv’ tzGŒJ }u;D [mvnf; wyfaygi;f pktjzpf/ tzGŒJ csKyftjzpfuae wjznf;jznf;
‘wzGŒJ ydik f wtkypf yk ikd f ygww D ck’ yHo
k ¿mefyakd qmifvmcJyh gw,f? tzGŒJ csKyftjzpf emrnfyu J seaf wmhwhJ
oabmajymif;vJvmcJhygw,f?
zqyv tzGŒJ csKyfxu J ae jynfoŒl &Jabmfukd ESpyf ikd ;f uGo
J mG ;ap+yD;/ tiftm;t}uD;qH;k tydik ;f jzpf
wJh &JabmfjzLudkvnf; armif;xkwfvdkuf+yD;wJhtcg qdk&S,fvpfrsm;&JŒ zqyvtjzpf ydkrdkay:vGifvmcJh
ygw,f? &Jabmf0gqdkwmu rnfumrwW avmufyJusefygawmhw,f? ‘zqyv’tzGJŒcsKyfxJrSm yg0if
aewJh ‘ArmEdik if v H ;kH qdik &f mvli,frsm;tpnf;t±k;H ’ uvnf; txl;nDvmcHac:,l+yD; 'DZifbmv (26)
&ufae@rSm ‘zqyv’ uae E_wfxGufvdkufygw,f? (27) &ufae@rSm ArmEdkifiHvHk;qdkif&mvli,frsm;
tpnf;t±kH; OuUÏ OD;b*srf; [m 0ef}uD;tjzpfua&m/ zqyv tzGJŒ0iftjzpfuyg E_wfxGufvdkufyg
w,f? zqyv xJrSmusef&Sdyg0ifaecJhwJh tpnf;t±kH;aygif;pHk[mvnf; qdk&S,fvpfygwDeJ@ ygwDvuf
udkifr&Sd woD;yk*~vawGomusefygawmhw,f?
1948 ckESpf[m ArmjynfvGwfvyfa&;a=unmEdkifcJhwJhESpfjzpfovdk jynfwGif;ppf}uD; awmuf
avmifc&hJ wJEh pS v
f nf;jzpfwt hJ wGuf ppfo;kH p&dwaf wG w[kex f ;kd wufvmwmvnf; awGŒ&ygw,f? ppfwyf
awG wdk;csJŒzJGŒpnf;&wJhtwGuf ppfoHk;p&dwfawGrsm;vmcJh&ovdk tpdk;&rSmvnf; bwf*sufvdkaiGjyr_
awG ar#mfvifhxm;wmxuf tqrwefydkvmcJh&ygw,f? 'gayr,fh tm%m&qdk&S,fvpf acgi;f aqmif
rsm;[m wdik ;f jynfrsuEf mS udk wpufuav;r# raxmufco hJ vdk olw@kd &ŒJ tm%mrmef *d% k ;f *%rmef
udkvnf; eJeJav;rS jyefvnfav#mhcsvdkpdwfr&SdcJh=uyg? ‘wdkif;jynfudkaygifI wdkuf&vsifawmif
wdkufr,f? uGefjrLepfygwDESifhum; b,faomtcgrS raphpyfpwrf; acsr_ef;&vdrfhrnf’ vdk@ oabmxm;
csrSwfxm;=uw,fvdk@awmif qdkygw,f?
cGiuhf t
kd oH;k ðy+y;D tif;pderf mS tcdik t f rmpk±;Hk a&muf&v dS mw,fv@kd qdyk gw,f? jrpf0u|e;f ay:c±dik f wcsKd Œu
autif'Dtdk wyfrsm;a&m/ oxHkc±dkifbufu autif'Dtkdwyfrsm;yg wHGaw;/ pmbl;awmif;wdk@u
wqifh tif;pdefudka&muf&Sdvm=uw,fqdkygw,f? tif;pdefrSm&SdwJh u&iftrsdK;om;rsm;&JŒ tultnD
awmif;csut f & umuG,af pmifah &Smufay;Edik zf @kd pk±;Hk a&muf&adS e=uw,fv@kd qdyk gw,f// tJ'v D kd tajct
aejzpfay:vmaewmudk tpdk;&uvnf; vufrcHEdkifbJ ‘ppf0efxrf;’ wyfwcsdKŒ tif;pdefudk apv$wf+yD;
aiGwu kd ef @J tpd;k &taqmuftOD;awGukd apmihaf &Smufz@kd wm0efay;ygw,f? tJ'v D kd ppf0efxrf;wyfawG
a&muf&Sdvmjcif;udk autif'Dtkd wdk@uvnf; olwdk@udkESdyfuGyfzdk@vdk@ ,lqygw,f? tJ'ga=umifh tif;pdef
rSm ppf0efxrf;wyfeJ@ autif'Dtdk wdk@t=um; roifhrjrwf jzpfvm=uygw,f? yÉdyuQawG ay:vm
cJhygw,f?
tpdk;&u tpdk;&xdyfwef;t&m&Sdrsm;/ wyfrawmft&m&Sd}uD;rsm;/ autif'Dtdk acgif;aqmif
rsm;yg yg0ifwhJ &SpOf ;D aumfrwDz@JG +yD; aphpyfajz&Si;f zd@k óud;pm;w,fqykd gw,f? tJ'D (8)OD;aumfrwD&ŒJ t"du
wm0efu tif;pderf mS autif't D akd wG pk±;kH a&muf&adS ejcif;[m ta&;tcif;}u;D wck jzpfyGm;ay:ayguf
ap&ef ta=umif;&Sdvdk@ oufqdkif&mae&mrsm;odk@ autif'Dtdk wyfzGJŒ0ifawGudk jyefydk@zdk@jzpfygw,f?
wif;rmvmaewJh roifjh rwfra_ wG=um;rSm &SpOf ;D aumfrwD&ŒJ aqmif&u G cf suaf wGvnf; ratmifjrifEikd f
atmifjzpfcJhygw,f?
Zefe0g&v D (16) &ufae@rmS Armha&wyfrawmfu u&iftrsKd ;om; Adv k af pm*suf acgi;f aqmif
+yD; a&wyfoabFmESppf ;D ykeu f ef+yD;/ autif't D kd (2000) avmuf ykord u f kd wdu k cf ukd zf @kd óud;pm;ygw,f?
awmifirl mS pcef;csxm;wJh trSw(f 1) u&ifaoewfuikd f wyf&if;uvnf; w&if;vH;k ykeu f ef+yD; Zefe0g&D
(27)rSm awmifiludkodrf;ygw,f?
Zefe0g&D (30) &ufrSmawmh tif;pdefw0dkufu ordkif;/ c0J+cH/ apmfbGm;}uD;ukef; pwJh qifajczHk;
&yfuGufawGrSm wdkufyGJi,fawG pwifjzpfyGm;vm+yD; ‘&SpfOD;aumfrwD’ óud;yrf;csufvnf; ysufjym;
oGm;ygawmhw,f? (31)&ufae@rSm AdkvfcsKyfprpf'Gef; eJ@ 'kwd,Adkvfr–;}uD;eJ@ txuft&m&Sd}uD;awG
‘jynfaxmifpk ppf±Hk;’rSm qlylrlawGeJ@ywfouf+yD; tpnf;ta0; w&ufusif;yygw,f? tpnf;ta0;
u wyfrawmf[m zG@J pnf;tkycf sKyfyt kH ajccHOya'eJ@ Edik if aH wmftpd;k &tay: opPmapmifo h &d ef/ vlrsKd ;a&;
t"du±k%f;rsm; ray:aygufatmif wm;qD;&ef qHk;jzwf=uygw,f? ‘vufeufudkifppfwyfrsm;eJ@ wdkif;
jynf&JŒajctae’ qdkwJhpmwrf;udkvnf; jzef@a0aqG;aEG; =uw,fqdkygw,f? 'gayr,fh tpdk;&[m
wyfrawmf twGi;f &Sd u&ift&m&S}d uD;awGukd ,H=k unfrr_ &Sad wmhyg? u&if&aJ bmfrsm;udv k nf; ,H=k unf
r_r&Sdawmhyg? tpdk;&u u&ifwyfrsm;u vufeufawG jyefvnf;odrf;,lzdk@ Zefe0g&D (31) &ufae@rSmyJ
trde@f xw k jf yef+yD; pwifvy_ &f mS ;ygw,f? tJ'aD e@rmS bJ r*Fvm'Hk qufo, G af &;wyf&if;u u&if&aJ bmf
rsm;[m vufeuftðzwfrcHbJ t&m&Sw d OD;udk ypfowf+yD; vufeufawG,al qmifum tif;pdeòf rdŒwGi;f
u autif'DtdkawGqD 0ifa&mufoGm;=uygw,f?
1949 ckEpS /f Zefe0g&v D (31)&ufae@rmS yJ emrnfausmt f if;pdew
f u kd yf }JG u;D pwif&ygawmhw,f?
Adkvfrª;pdk;&/ Adkvf!Gef@0if;/ AdkvfpHvSabmf/ Adkvfausmf'ifwdk@ OD;pD;wJh jynfaxmifpk ppf&Jwyf&if;u ordkif;/
c0J+cHudk 0dkif;xm;+yD; u&ifrsm;udk vufeufcscdkif;ygw,f? vufeufrcsbJ usdKufuvm;eJ@ tif;pdef
vrf;axmifh &xm;wGJysufrsm;&Sd&m ae&mtxd wdkufyGJrsm;jzpfyGm;+yD;/ ppf&Jwyfu e*g;/ ol&d,/
ZGev f xJrmS ausmufqnf/ anmifO;D / acsmufe@J a&eHacsmif;tjyif/ ZGef (25) &ufrmS oxHòk rdŒudk
yg tpdk;&u odrf;ykdufEkdifoGm;ygw,f? Zlvkdif (23) &ufae@rSm om,m0wDòrdŒudkvnf; tpkd;&bufu
jyefvnfodrf;,lEdkifoGm;ygw,f?
ZlvkdifvxJrSm AkdvfcsKyfae0if;acgif;aqmifwJh ppfrpf&SiftzJGŒ +Adwdefukd avhvma&;qkd+yD; oGm;
ygw,f? t"du vufeufcJ,rf;rD;ausmuf 0,f,lzkd@jzpfygw,f? OD;ausmf+idrf;oGm;+yD; vufeuf0,f
,la&;óud;pm;pOfwkef;u jiif;y,fv$wfvkdufwJh +AdwdefukdxyfrHoGm;+yD; óud;pm;jcif;jzpfygw,f? b,fu
rSw&m;0if0,fv@dk r&wJt h wGuf Oa&myvufeufarSmifcadk ps;uGuu f ae rwefrq aps;}uD;ay;0,fae&
wmudk umrdz@kd twGuf avhvma&;ta=umif;jy+yD;oGm;wmjzpfygw,f? jynfwiG ;f ppfukd t&Sed jf r‡iw hf ukd f
Ekdifzkd@twGuf vufeuf&a&;ukd enf;rsKd;pHkeJ@ óud;pm;ygw,f? OD;vSarmifu t&ufrl;vkd@ E_wfvGefajym
ovkv d edk @J “cifAsm;wk@d ra&mif;vnf;aeayg?h [kv d al wGqo D mG ;0,f±akH yg”h vk@d t*Fvyd af wG t±du_ x f rd ,fh
pum;ukdajym+yD; Oy,fwrsOfeJ@ óud;pm;wmrsKd;txdvkyfcJhygw,f?
AkdvfcsKyfae0if; ppfrpf&SiftzJGŒ +Adwdef/ tar&duefavhvmc&D;u jyefvm+yD;aemuf 0ef}uD;csKyf
ocifEkudk,fwkdif vufeuf&a&;twGuf tdEdN,/ ygupPwefcspf=unfa&;c&D; qkdwmukd xGufjyefyg
w,f? t"du&nf&G,fwmu tdENd,0ef}uD;csKyf ae±l;qDuae vufeuftultnD&a&; oGm;óud;pm;
wmjzpfygw,f? jynfwGif;ppftpu ocifEkrsufESmeJ@ 0ef}uD;csKyfae±l;u vufeufw}udrfa&mif;ay;cJh
+yD;jzpfygw,f? tvkH;vkduf t&if;vkduf xyfa&mif;ay;zkd@ 'kwd,t}udrf udk,fwkdifrsufESmoGm;jy+yD;
tultnDawmif;wmjzpfygw,f? ae±l;u ocifEkvkdoavmuf a&mif;ay;vkdufygw,f? tdENd,u
0,fvkd@&vmwJh ±dkifz,fvufeufeJ@ cJ,rf;rD;ausmuf usnfqHawGudk 0Sufo,fvm+yD;/ w&m;0ifvlxk
=um; to,fjyvmwmuawmh “Ak'<&JŒ"mwfawmf pG,fawmf” awGudk yifhaqmifo,f,lvmjcif;qkd
wmjzpfygw,f? Oyoug}uD; ocifE[ k m "mwfawmf pG,af wmf yifah qmifo,f,v l mjcif; rsuEf mS zH;k udk
pGyf+yD; vufeufeJ@ usnfqHaowWmawGudk 0,f,lo,faqmifvmcJhygw,f? aAm"dyifysKdawGudkvnf;
trsm;tjym; o,faqmifvmcJhygw,f? aAm"dyifysKdawG&JŒatmufrSm 0Sufo,fvmwmawGuawmh
usnfqHaowWmawGvkd@ ajym=uqkd=uwmvnf;&Sdygw,f? Armjynfjyefa&mufawmh "mwfawmf/ pG,f
awmfawGukdjy+yD; jynfolawGudk zl;ajrmfapygw,f? aAm"dyifysKdawGudk EkdifiHtES@Htjym; jzef@a0ay;yg
w,f? vufeufcJ,rf;rD;ausmufawGudkawmhh ppfwyfvufxJxnfhay;vkduf+yD;/ jynfwGif;ppf}uD;udk
t&Sdefwkd;jr‡ifh wkdufckdufapygw,f?
1949 ckESpfukd csKyf=unfhvkduf&if wjynfvkH; ppfrD;[kef;[kef;awmufcJh&wJhESpfjzpfygw,f?
tpkd;&vnf; ‘&efukeftpdk;&’ jzpfoGm;&wJhESpfjzpfygw,f? u&ifhawmfvSefa&;}uD; twdtvif;ay:
aygufvmcJh&+yD; zqyvudk rsufjzLqkdufoGm;apcJhwJhESpfjzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD/ jynfolŒ
&Jabmf/ awmckdwyfrawmf wkd@tjyif autif,l/ autif'Dtkd/ trftif'Dtkd/ ytkd@vufeufukdifwyf/
Akv
d af emfqidk ;f wyf pwJh vlrsK;d pkvufeufuikd f awmfveS af &;v_y&f mS ;r_awGyg qufwu dk af y:xGuv f mcJ+h yD;
aoewfoHawG aomaomnHoGm;&ygawmhw,f?
òrdŒawGukd odr;f yku
d x
f m;&muae aemufqw k af y;vku d &f wJh tpk;d &qef@usiaf &; olyek tf iftm;
pkrsm;[m aus;vufawm&GmawGudk tajcðy+yD; awmfvSefa&;udk qufvufqifE$J=uygw,f? Adkvfaemf
qkdif;wyfzJGŒuawmh awmifiluae u,m;jynfe,fxJ0if/ &Srf;jynfe,fxJ0if/ awmif}uD;udkodrf;/
awmif}uD;uqkwaf y;&awmh vm;¶d;_ udo k rd ;f / tJ'u D rS uGwcf idk /f erfch rf;bufqD ajymif;a&$Œa&muf&o dS mG ;
ygw,f?
tpd;k &[m vufeufopfawG wd;k csŒJ wyfqifay;Ekid v f mwJt h cg trSwf (1) u,m;aoewfuikd f
wyf&if;/ trSwf (1) &Srf;aoewfudkifwyf&if;wkd@ukd wkd;csJŒzJGŒpnf;wJhtjyif awmckdoGm;=uwJh trSwf
(1) Armhaoewfudkifwyf&if;eJ@ trSwf (3) Armhaoewfudkifwyf&if;rsm;udk tpm;xkd;jyefvnfzJGŒpnf;
wmawG vkyfapygw,f? trSwf (1) (2) (3) u&ifaoewfudkifwyfrsm;udk zsufodrf;+yD; trSwf (2)
(3) (5) ajcvsifwyf&if;awG tpm;xkd;zJGŒpnf;wmvkyfygw,f? jynfaxmifpkt&Hwyf/ ucsifwyf&if;/
csif;wyf&if;awGudk zsufodrf;+yD; trSwf (1) (2) ta&;ay: ucsifwyf&if;/ trSwf(1) (2) csif;wyf&if;
qkdwmawG ajymif;vJzJG@pnf;ygw,f? Akdvfoifwef;ausmif;eJ@ ppfOD;pD;wuUokdvfudkvnf; jyefvnf
zGifhvSpfum ppfoifwef;rsm;ukd jyefvnfykd@csapwmvkyfygw,f? 'kwd,0ef}uD;csKyfvnf;jzpf umuG,f
a&;0ef}uD; vnf;jzpfwJh AkdvfcsKyfae0if;[m ppfwyfudk olŒpdwfóuduf taumiftxnfazmf zJGŒpnf;
jyifqifwmawG pwifvkyfcGifh&cJhygw,f?
tpkd;&&JŒ jynfwGif;ppftwGuf umuG,fa&;toHk;p&dwfqkdwJh acgif;pOfeJ@ azmfjywJh ppfoHk;
p&dw[ f mvnf; b,fwek ;f ueJ@rrS wlatmif tqaygi;f rsm;pGmckew f ufomG ;cJyh gw,f? wjynfv;Hk toH;k
p&dwf pkpkaygif;&JŒ (20µ) ausmfjzpfcJhygw,f?
‘a&mifpo kH yl ek w
f @dk &ŒJ vk,ufzsuqf ;D jcif;udck &H aom a&mifpo kH yl ek w f @kd a=umifh ysupf ;D qk;H ¶H;_ cJ&h aom
wjynfvHk;wefzkd; pkpkaygif;[mvnf; usyfaiG ukaÉ (3) &mausmfygw,f’ vkd@ 0ef}uD;csKyfocifEku
w&m;0ifajymqkad =unmcJyh gw,f? 'Dysupf ;D qk;H ¶H;_ r_awG[m olyek af wGa=umifv h @dk ocifEu
k wzufowf
tjypfwifvu dk yf gw,f? jynfwiG ;f ppf}uD;a=umifh t}uD;tus,yf supf ;D qk;H ¶H;_ cJ&h wmuawmh trSeyf jJ zpf
ygw,f?
1950 jynfhESpfxJa&mufawmh zqyvtpdk;&[m ‘&efukeftpdk;&’tjzpfuae vGwfajrmuf
vm+yDjzpfv@dk touf¶a_ csmifvmygw,f? olyek af wGord ;f yku d xf m;cJw h hJ òrdŒawGtm;vk;H udv k nf; jyefvnf
xkd;ppfqifodrf;ykduf+yD;+yDjzpfygw,f? òrdŒawGukd jyefvnfodrf;ykdufEkdifayr,fh jynfwGif;ppf}uD;uawmh
t&Sdeft[kefjyif;jyif; qufvufawmufavmifaecJhygw,f?
aoewfoaH wG aomaomnHaeqJumvrSm xyfróH uaH wGŒvm&wJjh y\emuawmh w¶kwjf zL
usL;ausmfvmr_jzpfygw,f? jynfyvufeufudkifwyfrsm; ArmjynftwGif; usL;ausmf0ifa&mufvmr_
jzpfygw,f? 1949 ckESpf/ atmufwkdbmv (1) &ufae@ rSm w¶kwfjynfuGefjrLepfygwDOuUÏ armfpDwkef;
acgif;aqmifwJh w¶kwfjynfolŒorRwEkdifiH ay:xGef;vmygw,f?
csefau&Sdwfacgif;aqmifwJh ulrifwefw±kwfjzLtpkd;&[m w¶kwfjynfr}uD;uae t¶_H;eJ@
xGufajy;&ygw,f?
w¶kwjf ynf ,leefe,fawmifyidk ;f rSm&Sw d hJ w¶kwjf zLulrifwefwyfrsm;[m w¶kwjf ynfoŒl wyfr
awmf (wyfeaD wmf)&JŒ xk;d ppfqifacsre_ ;f wku d cf u dk rf '_ %fukd r¶_rvS cHvu dk &f +yD; ,leefjynfe,fawmifyidk ;f
uae ArmjynfxJ vSdrfh0ifvm=uwmjzpfygw,f? 1950 jynfh Zefe0g&Dvqef;rSm w¶kwfjzLwyfom;
(200) avmuf[m usKdif;wHke,f rkdif;,ef;ukd0ifa&mufwyfpJG+yD;/ rwfvxJrSm tiftm; (2000) ausmf
avmuf usKdif;wHke,ftwGif; xyfrH0ifa&mufusL;ausmfvm=uygw,f? {+yDveJ@ arvxJrSm usKdif;wHk
csucf si;f rzGib hf J rJy;Hk awGazmuf rJc;kd +yD;rS rJa&wGuw f mrsK;d / rJy;Hk awGukd vkòH cH&mae&mudk a&$Œajymif;o,f
,l&if; vrf;c&D;rSm rJjym;awG a&$Œajymif;&,l+yD; aemufae@rS a&wGuw f mrsK;d awG/ rEkid Ef ikd af tmifvyk w f m
rsKd;awGvnf; ay:aygufvmcJhygw,f?
a&G;aumufyu GJ dk (3) &pfc+GJ yD; usi;f ywmjzpfv@dk a'owckrmS ±_;H cJw h hJ zqyv trwfavmif;udk
aemufw&pfrmS tjcm;a'owckrmS a&$Œajymif;+yD; ta±G;cs,cf aH p&if; rEkid Ef idk af tmif/ r&&atmifvyk cf hJ
wmrsKd;vnf; ay:aygufcJhygw,f? yxrt&pf a&G;aumufyJGrSm ajrmif;jrrSm ±_H;cJhwJh trwfavmif;udk
'kw, d t&pf rdwv ˆD mrSmusi;f ywJt h cg 0if,OS òf yid af p+y;D rdwv ˆD mtrwftjzpf tEkid &f oGm;cJw h m&Syd gw,f?
cg;ykdufaqmifwyf (UMP) wyf/ umuG,fa&;wyfpwJh vufeufukdifwyfrsm;uom zqyv
qkd&S,fvpfrsm;bufu enf;trsKd;rsKd;eJ@ rEkdifEkdifatmif ulnDcJh=uwmr[kwf/ wyfrawmf udk,fwkdif
uvnf; zq-qkd&S,frsm;bufu yif;cJh/ ulcJh/ axmufyHhcJh=uw,f?
a&G;aumufyJG}uD; usif;yaepOftwGif; xl;xl;jcm;jcm; tjzpftysufuawmh u&iftrsKd;om;
acgif;aqmif autif,l OuUÏ apmbOD;}uD; taoypfowf zrf;qD;cHvkduf&jcif;jzpfygw,f? 1951
ckESpf/ =o*kwfvxJrSm usqkH;cJh&ygw,f? vd_if;bJGŒòrdŒe,ftwGif;rSmjzpfygw,f? 'kAkdvfrª;}uD; at;armif
(aemif Akv d rf ;ª }u;D ) eJ@ Akv d rf ;ª pdev
f iG f (aemif orRw) wk@d acgi;f aqmifwhJ Arm@aoewfuikd f wyf&if; (3)
u autif't D pdk cef;wckukd 0kid ;f 0ef;wdu k cf udk f odr;f yku
d &f if; wku d yf xGJ rJ mS usq;Hk cJ&h wmvd@k tpd;k &buf
uqkdygw,f? u&iftrsKd;om;acgif;aqmif apmbOD;}uD; tavmif;udk armfvòrdiftxd o,fvm+yD;rS
ajrjrK‡ yfo+*Kõvcf iG rhf ay;bJ ppfa&,mOfay:wifum (4) em&D=um ckwaf rmif;&wJh yifv,f0txd o,fomG ;
+y;D a&csjrK‡ yfEyHS pfc=hJ uygw,f? tavmif;ae&m ajrykaH e&mruse&f atmif vufpwk;H azsmufzsuyf pfcJh=u
wmjzpfygw,f?
a&G;aumufyGJ usi;f yaepOfumvtwGi;f rSmyJ aemufxyfjzpfay:r_uawmh ulrifwef w±kwjf zL
usL;ausmfa&;orm;rsm; tHkeJ@usif;eJ@ ArmjynftwGif; 0ifa&mufwyfpGJae=u±Hkru oHvGifjrpfta&SŒ
bufurf;uae taemufzufurf;txd xkd;azmuf0ifa&muf v_yf&Sm;vm=ujcif;yJjzpfygw,f? 0e,f/
ukd;uef@e,/f rdkif;vif;e,fwkd@omru usKdif;wkH/ rkdif;quf/ rkdif;yef;wkd@wGifru rdkif;yef;uwqifh
armufr,feJ@ u,m;jynfe,fxJtxd usL;ausmfa&muf&Sdvm=uygw,f? rkid ;f ,ef;e,frmS XmecsKyfwck
zGiv hf pS +f y;D tckid t f rmwyfpx GJ m;=uwJh w±kwjf zLrsm;[mvnf; e,fpyfrmS &Sw d hJ w±kw"f m;jyAkv d f vDwikd &f iS ;f
eJ@ atmvpf,ef; (Olive Yang) wkd@&JŒaemufvdkuf (1000) ausmf&Sd tkyfpk}uD;udk pnf;±kH;odrf;oGif;+yD;
tiftm;jznfhxm;EkdifcJh+yDjzpfygw,f? w±kwfjzLwyfrsm;[m a&muf&mae&mwdkif;rSm cdk;qkd;vk,uf/
owfjzwfwmawG vkyfae=uygw,f?
a&G;aumufyu GJ kd w&pfcsi;f cJ+G yD; usi;f yaeqJrmS jynfwiG ;f ppf}uD;[m qufvufawmufavmif
aeqJjzpfayr,fh 0ef}uD;csKyfOD;Ektpdk;&tzdk@ ‘&efukeftpdk;&’ acwfueJ@rwlbJ touf±_acsmifpðyae+yD
jzpfygw,f? wzufowfyif;ay;cJh=uolawGa=umifh yxrt&pfa&G;aumufyJGrSm tjywftowftEkdif
&&Sdxm;wJhae&mawGuvnf; awmfawmfrsm;rsm;&Sdae+yDrdk@ 0ef}uD;csKyfOD;Ek pdwful;,OfpDrHudef;awG
taumiftxnfazmfzkd@ pwifygw,f? 48-50 twGif; ratmifjrifcJhwJh pD;yGm;a&;pDrHudef; (2 ESpfpDrH
ude;f ) udk jynfwiG ;f ppfr;D a=umifv h @dk ta=umif;jy ed*;kH csKyfvu dk +f yD;/ aemufxyfp;D yGm;a&;pDru H ed ;f opf}uD;
wck a&;qJ&G ef pkid ;f jyif;ygw,f? 'Dvdk pD;yGm;a&;pDru H ed ;f opf}uD;a&;qJ&G eftwGuf vkt d yfwb hJ ¾maiGa=u;
i,fawGukd a'oE &W tqifo h @dk vyk yf idk cf iG t hf m%mtyfEiS ;f ay;+yD; oGuo f u G v
f ufvufaqmif&u G Ef idk &f ef
vGwfvyfcGifhawGawmif;ay;jyxm;ygw,f?
'DpDrHudef; (4) rsKd;pvkH;[m tar&duefauwDat tpD&ifcHpmyg jyefvnfxlaxmif&r,fh
pD;yGm;a&;vkyif ef; (10) rsK;d eJ@!ESd id_ ;f +yD; uku d n f aD tmif ykaH vmif;azmfjyxm;wmjzpfygw,f? auwDat&JŒ
‘jyefvnfxlaxmif&r,fh pD;yGm;a&;vkyfief; (10) rsKd;’ uawmh-
(1) v,f,mpkdufysKd;a&;u¾twGuf
(u) v,f,mpkdufysKd;a&;
(c) qnfajrmif;azmufvkyfa&;qkd+yD; (2) rsKd;?
(2) qufoG,fa&;ESifho,f,lykd@aqmifa&;twGuf
(u) qdyfurf;eJ@a&a=umif;oGm;vma&;
(c) &xm;ykd@aqmifa&;
(*) ava=umif;oGm;vma&;
(C) a=u;eef;qufoG,fa&; qkd+yD; (4) rsKd;?
(3) pufr_vufr_ u¾twGuf
(u) pufr_vufr_vkyfief;rsm;
(c) v#yfppfvkyfief;rsm; qkd+yD; (2) rsKd;?
(4) o,HZmw azmfxkwfokH;pJGa& u¾twGuf
(u) owWKwGif;
(c) opfawmqkd+yD; (2) rsKd;?
tm;vk;H aygi;f u¾}uD; (4) cktwGuf vkyif ef;}uD; (10) rsK;d a&;qJaG zmfjy tpD&ifcx H m;ygw,f?
tJ'DtajccHay:uae jynfawmfompDrHudef;}uD; aygufzGm;vmwmjzpfygw,f? OD;Ektygt0if zqyv
tpdk;&tzJGŒ}uD;[m auwDat pDrHudef;}uD;tay: tm;udk;,Hk=unfcJh=uovkd/ tar&duefwkd@&JŒ pD;yGm;
a&;tultnDudkvnf; &,lxm;+yD;jzpfwJhtwGuf onfhxufonf ykdrkdar#mfvifhxm;cJh=uygw,f?
‘jynfawmfompDru H ed ;f }uD;’ [m (8) ESpf pDru H ed ;f jzpf+yD;/ ESpEf pS pf rD uH ed ;f ay:rSm tajccH+yD;a&;qJyG gw,f?
pDrHudef;&JŒukefusaiG[m usyfukaÉ (750) cef@jzpfr,fvkd@ cef@rSef;+yD;/ ukefusaiGtwGuf ukaÉ (500)
avmufudk jynfwiG ;f rSm&Sm}uH/ ukaÉ (250) avmufukd jynfyutultnD,zl @dk &nf&, G x f m;ygw,f?
vkdtyfwJhaiGudk EdkifiHjcm;u acs;iSm;+yD;yJjzpfjzpf/ axmufyHa=u;,l+yD;yJjzpfjzpf/ *syefppfavsmfa=u;aiGu
,liifoHk;pJGvkd@jzpfjzpf }uHzef&,l+yD; okH;pJGtaumiftxnfazmfoGm;zkd@ qkH;jzwfxm;ygw,f?
jynfawmfompDru H ed ;f }uD;&JŒ pDru H ed ;f toD;oD;udk taumiftxnfazmfz@dk ‘ajr,maus;vuf
}uD;yGm;wkd;wufa&;aumfydka&;&Sif; wenf;tm;jzifh ajraus;&Sif(A.R.D.C)/ pufrv _ ufrz_ ŒHG òzd;wk;d wuf
a&;aumfyadk &;&Si;f (IDC) eJ@ "mwfowWKzGŒH òzd;wk;d wufa&;aumfyadk &;&Si;f (M.R.D.C) wd@k ukd tòydit f qkid f
wnfaxmifzJGŒpnf;vkdufygw,f?
ARDC udk 0ef}uD;csKyfO;D Eku, kd w f idk f OuUÏ tjzpfaqmif&u G zf ŒGJ pnf;+yD; IDC udk OD;ausm+f idr;f u
OuUÏ/ M.R.D.C udk OD;wifu OuUÏ tjzpf acgif;aqmifzJGŒpnf;vkduf=uygw,f? ppfwyftwGufu
(BEDC) jzpfvmygw,f?
trSwf (1) tajrmufwyf&if;udk zJŒG pnf;cJw h t hJ jyif/ &S+d yD; trSwf (1) avhusiahf &;wyfwckwnf;
eJ@ rvkaH vmufawmhv@dk ajcvsiw f yfom;awGudk wk;d jri‡ o hf ifwef;ay;avhusizhf @dk rdwv ˆD mrSm trSwf (2)
avhusiahf &;wyfuv kd nf; pwifzŒGJ pnf;vku d yf gw,f? 1950 jynfEh pS u f &efuek òf rdŒ abmif'&D ("rRapwD)
vrf;rSm pwifzŒGJ pnf;cJw h hJ ‘Military Intelligence Training Centre’ qkw d hJ ppfaxmufvrS ;f a&;oifwef;
ausmif;ukv d nf; 1952 ckEpS rf mS ppfaxmufvrS ;f a&;twwfoifwyf” qk+d yD; ajymif;vJw;kd csŒJ zGŒJ pnf;cJyh g
w,f? ppfwyfawGudk wkd;csJŒzJGŒpnf;jcif;/ ppfqifa&;awGudk wkd;jr‡ifhðyvkyfjcif;wkd@omru jynfwGif;vuf
eufukdiftiftm;pkawGukd òzdcJGzkd@ pdwf"mwfppfqifa&;tzJGŒrsm;vnf;zGJŒum ‘pdwf"mwfppfqifa&;’
0g'jzef@csda&;vkyfief;awGyg wkd;csJŒvkyfukdifcJhygw,f?
aomif;usef;olqef@usifa&;/ uGefjrLepfqef@usifa&; pm&Gufpmwef;awG odef;eJ@csD±kdufESdyfcJh+yD;
ppfqifa&;e,fajrawGay:omru wEkid if v H ;Hk tES@H ysŒH atmif jzef@csad 0iScyhJ gw,f? pdw"f mwfppfqifa&;OD;
wnfcsufeJ@ pmaytEkynme,ftwGif;okd@yg ajcukwf,lEkdif&ef ppfwyfuae OD;pD;+yD; r*~Zif;wapmif
xkwfa0jzef@csdvmygw,f? tJ'guawmh 1952 ckESpf/ Ekd0ifbmvrSm pwifxkwfa0vkdufwJh ‘jr0wD’
r*~Zif;jzpfygw,f?
umuG,af &;Xme0ef}uD;u OD;AaqG/ umuG,af &;OD;pD;csKyfu 'kAv dk cf sKyf}uD;ae0if;? OD;AaqGu
qkd&S,fvpfygwDtaxGaxGtwGif;a&;rª;jzpfovkd Akdvfae0if;uvnf; qkd&S,fvpfygwD&JŒ wyfwGif;tpk
0ifwa,mufjzpfcJhygw,f? Akdvfatmif}uD;/ Akdvfarmifarmif/ Akdvfatmifa&$/ Akdvfcspfckdif/ Akdvf=unf0if;
pwJh wyfrawmfwGif;&mxl;}uD;}uD;&xm;olawGuvnf; qkd&S,fvpfygwD0ifawGjzpfcJhawmh wyfr
awmf[m qk&d , S vf pfawGp;D xm;wJh wyfrawmfjzpfae+yD;/ ppfa&;ppf&mudpP umuG,af &;qkid &f mudpaP wG
[m qkd&S,fvpfygwDtvkdusozG,fjzpfaecJhygw,f? (Akdvfarmifarmifvnf; autif'Dtkdwkd@ zrf;qD;
jcif;cHxm;&&mu ‘tvif;a&mif’ ppfqifa&;vky+f yD; jyefvnfu,fwifEidk cf v hJ @dk 1952 ckEpS x
f rJ mS wyfr
awmfwGif;rSm ta&;}uD;yk*~Kdvfwa,mufjyefjzpfvmygw,f?)
1952 ckESpftukefrSm zqyvtpkd;&taeeJ@ txl;ojzifh wyfrawmftaeeJ@ pOf;pm;vm&
wmu Armjynfvw G v f yfa&;a=unmcge;D csKyfqx dk m;cJw h hJ +Aw
d o d #-jrefrm umuG,af &;pmcsKyf (vusmf -
z&D;rif;pmcsKyf) udk aemufxyfoufwrf;wdk;rvm;/ rwkd;bl;vm;udpPjzpfygw,f? vusfm-z&D;rif;
pmcsKyft& yxroufwrf; (3) ESpf[m (3-1-51) ae@rSm ukefqkH;cJh+yD; aemufxyfoufwrf; (2)ESpf
wkd;jr‡ifhcJh=u&m/ tJ'Doufwrf;[mvnf; (3-1-53) ae@rSm ukefqkH;awmhrSmjzpfygw,f? tJ'DtwGuf
umuG,af &;pmcsKyftay: jyefvnfpOf;pm;=u&if; Armjynfbufuom epfemcJ&h wmawGudk vufawGŒ
t& awGΗuHcJh&+yD;jzpfwJhtwGufh +Adwdo#-jrefrm umuG,fa&;pmcsKyfudk oufwrf;rwkd;awmhyJ tJ'D
pmcsKyftpm; pmcsKyftopfw&yf csKyfqkda&;udkom qkH;jzwfvkduf=uygw,f?
Armjynf tm%m& zqyvtpk;d &[m vusmf -z&D;rif;pmcsKyfukd wavsmufv;Hk zH;k zH;k zdzv d yk f
vmcJhor# tckrSyJ zsufodrf;ypfzkd@/ 'kwd,t}udrf oufwrf;rwkd;awmhzkd@/ tJ'DpmcsKyftpm; vufeuf
0,f,la&;pmcsKyfopfw&yfeJ@ tpm;xkd;&efjyifqifcJhygw,f//
1952 ckEpS u f ek rf mS Armjynf&ŒJ pD;yGm;a&;tajctaeukd =unfrh ,fq&dk ifawmh pyg;aps;aumif;
wJt h wGuf t&HEidk if jH cm;aiGyrm%mjrifw h ufvmcJw h ,f? 51 u qefwwef ukd pwmvifaygif (60)aps;
wufc&hJ m uae (52) rSm aygif (80) txd aps;jrifw h ufcw hJ t hJ wGuf 1952 ckEpS /f 'DZifbmrSm t&Hxm;
&SdwJh EkdifiHjcm;aiGyrm%m[m ukaÉ (100) txd pkaqmif;rd+yD;jzpfygw,f?
tpkd;&taeeJ@ aiG&Sdvmw,f qkdayr,fh jynfolvlxktzkd@uawmh pm;0wfaea&; tqifht
wef; ododomom ajymif;vJvmcJhwm bmrSr&Sdao;oavmufjzpfygw,f? aus;vufawm&Gmae
v,form;trsm;pk}uD;eJ@ òrdŒaetvkyform; qif;&Jom; eif;jym;rsm;[m rGJ+rJ rGJ qif;&J+rJ qif;&JqJjzpf
+y;D jynfwiG ;f ppf}u;D a=umifh tdyaf umif;jcif; rtdy&f / pm;aumif;jcif; rpm;&/ us;D vef@pmpm;b0rsK;d awmif
tykad qmif; cHpm;ae=u&ygw,f? aus;vufrmS tm%m&ygwb D ufom;/ tm%m&tzJŒG tpnf; trsK;d
rsK;d &JŒESyd pf ufr/_ Akv d u f sra_ wG wzufowfc=H u&±Hrk u tm%m&ygw&D ŒJ cg;yku d af qmifwyf/ umuG,f
a&;/ ajymufusm;qkdolrsm;&JŒ vufeufeJ@&rf;um;r_/ ESdyfpufapmfum;r_awGyg ae@w"l0 óuHawGŒ&ifqkdif
ae&ovkd vufeufukdiftzJGŒtpnf;trsKd;rsKd;&JŒ vSnf;qifh avSqifh xrif;xkyfqifhwmawGudkvnf;
remcHcsirf jzpf emcHxrf;aqmifc=hJ u&ygw,f? jynfwiG ;f ppfr;D w[ke;f [ke;f a=umifh v,fypf ,mypf tdrf
ypf+yD; òrdŒay:wufajy;vm=u&wJholawGvnf; wae@wjcm; rsm;jym;vmcJhygw,f? òrdŒay:a&mufawmh
óuH&musbrf; vkyfudkifpm;aomuf&&if; tajcrJh taerJh ysHusjzpf=u&olawGvnf; òrdŒwkdif; e,fwkdif;
vkv d rdk mS ay:aygucf yhJ gw,f? w±kwf ukvm; ajr&Sirf sm;eJ@ csr;f omolawGom wk;d wk;d +yD; jynfawmfomcJh
=uygw,f? tm%m&So d al wGe@J aygi;f oif;+yD; pD;yGm;a&;vkyu f idk cf iG &hf olawG ae@csi;f ncsi;f cgawmfro DS al X;
awGjzpfvmcJh=uygw,f//
tm%m& qk&d , S vf pfygw[ D m tm%m,pfr;l vmovkd tm%m& qk&d , S vf pftcsi;f csi;f =um;
rSmvnf; tm%mòyid rf a_ wG pwifay:ayguv f mygw,f// rmufpQ 0f g'D ode;f av;q,f OD;uku d }dk u;D udv k nf;
xkwyf ,fypfvu dk Ef idk +f yD;+yD? vuf0, J rd ;f orm;awGjzpfwhJ ocifviG /f ocifcspaf rmif (0d"&l )/ ocifvaS u|
wkd@tkyfpk}uD;wckvkH;[mvnf; qkd&S,feDtjzpf cJGxGufoGm;+yD;+yDjzpfvkd@ vuf,mqkd&S,fvpfawGcsnf;
omuseaf wmhwt hJ csed rf mS vuf,morm;csi;f uGt J ufra_ wG pwifvmjyefw,fjzpfygw,f? 'DtuGu J dk
awmh ‘aumvdyfqkd&S,fvpftkyfeJ@ bkef;}uD;ausmif;qkd&S,fvpftkyftuGJ’ vkd@ uifyGef;wyf=uygw,f?
OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f wk@d &ŒJ ynmwwfq&dk , S v f pftyk ef @J ocifwif/ ocifausmx f eG ;f wk@d &ŒJ ynmtajccH
enf; qk&d , S v f pftyk t f =um; tuJt G +yJ[m tm%m& qk&d , S v f pf tcsi;f csi;f =um; tm%mòydiyf t GJ jzpf
ykHay: jzpfwnfvmcJhygw,f?
OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f tkyu f ArmEkid if rH mS pufrE_ idk if x H al xmifa&;ukd OD;pm;ay;csi+f yD; ocifwif/
ocifausmx f eG ;f tkyu f awmh v,f,mpku d yf sK;d a&;ukyd J OD;pm;ay;vkycf siw f ,fv@dk qydk gw,f? wu,fu
‘jynfawmfompDrHudef;’ udk arG;xkwfay;vkdufwJh ‘auatwDpDrHudef;’ &JŒ tESpfom& OD;wnfcsufukd
u Armjynf pufr_EkdifiHjzpfvma&;/ pufr_wkd;wufxGef;um;vma&;r[kwfyg? Armjynf pufr_xGef;
um;vmrSmukdvnf; rvkdvm;cJhyg? tar&duef tygt0if pufr_xGef;um;wJh t&if;&SifEkdifiH}uD;awGqD
rScD akd eapa&;om &nf&, G cf whJ ,fv@dk qydk gw,f? auwDat pDru H ed ;f t& aiG&if;ES;D ðryfErHS &_ ŒJ (8µ) uko d m
pufrv _ yk if ef;twGuf axmufcaH zmfjycJ+h yD; v#ypf pf"mwftm;xkwv f yk af &;twGuf (8µ) ygaygi;f vku d rf S
(16µ) om pufr_vkyfief;twGuf v#mxm;cJhw,fqkdygw,f? vrf;yef;qufoG,fa&;twGuf (20µ)
ðryfESHzkd@ t}uHðycJh+yD; useftm;vkH;ukd pkdufysKd;a&;/ vlr_a&;/ tkyfcsKyfa&; wkd@rSm okH;pJGzkd@ tqkdðycJhw,fvkd@
qdyk gw,f? t}uHay;yk*K~ v d yf nm&Sif ‘a&mbwfeoef’ wd@k uqk&d if ukeaf ps;E_e;f rwufatmif jynfwiG ;f
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 149
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
aiGazmif;yGrr_ &Sad tmifq+dk yD; Ekid if jH cm;ypPn;f awG atmwku d +f yD; oGi;f zk@d avmufuo dk m tav;xm;wku d f
wGef;ajymqkdaecJhw,fvkd@ qkdygw,f?
'ga=umifh jynfawmfompDrHudef;eJ@twl acwfpm;vmcJhwmu oGif;ukef xkwfukef pD;yGm;a&;
vkyfief;jzpfygw,f? tpkd;&u oGif;ukef xkwfukef vkdifpifawGcsay;ygw,f? vkdifpif&olawG tyG}uD;
yG=uygw,f? tm%m&yk*Kd~ vf tm%m&tzJŒG tpnf;awGe@J ta=umif; taygi;f oifah wG vkid pf if&=uovkd
tm%m&yk*Kd~ vf}uD;awGwcsKŒd vnf; enf;trsK;d rsK;d eJ@ vkid pf if&awG jzpfae=uw,fqydk gw,f? +yD;awmhrS
&xm;wJv h idk pf ifudk pD;yGm;a&;orm; w±kwf ukvm;awGujdk yefa&mif; vufvcJ$ s t&if;rpku d &f yJ tjrwf
usefcJh=uw,fqkdygw,f?
tm%m& qk&d , S vf pfygw&D ŒJ aumvdyq f &dk ,S v
f pftyk pf rk mS OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f / ocifomcif
wk@d u tkypf x k yd o
f ;D }uD;awGjzpf=uovkd bke;f }uD;ausmif;qk&d , S vf pftyk rf mS awmh ocifwif/ ocifausmf
xGef;/ ocifyef;òrdif wkd@u tkyfpkxdyfoD;}uD;awG jzpfae=uygw,f?
OD;AaqGu tvkyform;OuUÏ tjzpf tvkyform;tpnf;t±kH; wD,lpDbDukd udkifxm;+yD;
ocifomcifu trsK;d orD;tpnf;t±k;H awGtay: =oZm&S&d dS ukid x f m;ygw,f? OD;ausm+f idr;f u zqyv
a'oaumfrw D aD wG/ umuG,af &;awGudk tkypf ;D xm;Ekid w f thJ jyif zqyv vli,fuv dk nf; ukid x f m;Ekid f
cJhygw,f?
ocifwife@J ocifausmx f eG ;f u awmifov l ,form; tpnf;t±k;H awGudk ukid w f , G xf m;Ekid +f yD;
ocifyef;òrdifu pD;yGm;ukefoG,fa&;tzJGŒcsKyf (pyuo) ukd tkyfpD;ukdifwG,fxm;ygw,f?
jynfawmfompDrHudef;}uD;udk taumiftxnfazmf=uawmh !Sd!SdEd_if;Ed_if;r&SdbJ ukd,foef&m
oef&m OD;pm;ay;vkyf=uygw,f? ukd,fhtkyfpkeJ@ukd,f xifovkd OD;aqmifóudd;ukdif=uygw,f?
OD;ausmf+idrf;/ OD;xGef;0if;/ ocifcspfarmif/ ocifomcif wkd@wawGu puf±kH tvkyf±kHrsm; wnf
aqmufa&;vkyfief;/ a&tm;v#yfppfxkwfvkyfa&;vkyfief;awG aZmif;ay;vkyf=uygw,f? OD;AaqGu
"mwfowWK&SmazGa&;eJ@ umuG,fa&;bufvkyfygw,f? ocifwif/ ocifausmfxGef; wkd@awGuawmh
v,f,majr EkdifiHykdifðya&;eJ@ ‘pkdufysKd;a&;rkcfOD;qDokd@’ vkd@ aºuG;a=umftaumiftxnfazmfygw,f?
ocifEk/ OD;wif/ OD;0if;/ OD;&m&Spf wdk@tkyfpkuawmh usef;rma&;/ vlr_qufqHa&;/ ynma&;/ bmoma&;
pwJh ay: jyLvmvkyfief;awGudk azmfxkwfvkyfukdif=uygw,f?
n‡dnd‡E_dif;E_dif;vnf;r&Sd/ pDrHudef;wckeJ@wck csdefom;udkufatmifvnf; raygif;pyf/ OD;pm;ay;
tjrift,ltqcsif;uvnf; wuGJwjym;pDjzpfawmh pDrHudef;awG[m atmifjrifoifhoavmuf
ratmifrjrifjzpfc=hJ uygw,f? ylyal EG;aEG; óuHawGŒcJ&h wJh ocFe;f pmawGuv kd nf; r,lbJ xif&mpkid ;f ae=u
ovkdjzpfcJh=uygw,f? jynfawmfompDrHudef;rprDrSm ocFef;pm,lp&mESpfck&SdcJhygw,f? wcku r*Fvm'kH
av,mOfuiG ;f ðyjyifwnfaqmufa&;vkyif ef;/ aemufwcku orkid ;f csnpf ufupd /P r*Fvm'kaH v,mOfuiG ;f
ðyjyifwnfaqmufa&;pDrHudef;rSm 'def;rwfukr`%Dwckukd (2&) odef;eJ@ uefx±kdufay;/ jrefrmtpkd;&
uk, d pf m;vkyif ef;}uD;=uyfppfaq;zk@d tar&dueftif*sief , D mwOD;Xm;&rf;+yD; aqmif&u G cf whJ m pDru H ed ;f u
atmifatmifjrifjrif taumiftxnfray:vmcJhbJ wESpftwGif; wkdif;jynf&JŒb¾mawG tajrmuf
trsm;qk;H ±_;H cJ&h ygw,f? tar&dueftif*sief , D m vufajr‡muf+yD; tvkyu f aexGuo f mG ;rS v#Kd Œ0Sucf ±Hk ;Hk
ukvor*~ taxGaxGnv D mcH}uD;&JŒ qk;H jzwfcsut f & jrefrmEkid if t H wGi;f uae w±kwjf zLusL;
ausmfa&;wyftm;vkH; xGufcGgoGm;a&;twGuf tar&duef/ xkdif;/ jrefrmeJ@ w±kwf orRwEkdifiH
(w±kwfjzL) wkd@yg0ifwJh av;EkdifiH ppfzufukd,fpm;vS,f aqG;aEG;yGJusif;yzkd@ tar&duefu urux
vkyyf gw,f? xkid ;f Ekid if H befaumufòrdŒ tar&duefo±H ;Hk rSm arv (22) &ufae@rmS pwifusi;f yygw,f?
tar&duefEkdifiHu autrfwD (w±kwfjzL ulrifwef) udpP oleJ@rywfoufygvkd@om cyfwnfwnfjiif;
aeayr,fh ukvor*~qkH;jzwfcsufxGufvm+yD;wJhtcg tar&duefuyJ uruxðy+yD; ‘(4) EkdifiH
befaumuftpnf;ta0;’ udk uruxðy pDpOfwmjzpfygw,f? jrefrmEkdifiHukd,fpm;vS,ftzGJŒu
yxrawmh w±kwfjzLukd,fpm;vS,ftzGJŒeJ@ rsufESmpkHnD xkdifraqG;aEG;Ekdifvkd@qkdwJhtwGuf tar&duef
eJ@ xkdif; ukd,fpm;vS,frsm;[m jrefrmukd,fpm;vS,ftzGJŒeJ@ w}udrf w±kwfjzL udk,fpm;vS,ftzGJŒeJ@
w}udr/f udp&P yfwckudk ESp}f udraf qG;aEG;&ygw,f? jrefrmuk, d pf m;vS,t f zGŒJ ukd Akv
d rf ;ª }uD; atmif}uD;u
acgif;aqmifwufa&mufygw,f?
tjrefqkH;xGufcGga&;twGuf aqG;aEG;=uwJhtcg qkwfcGgay;&r,fh usL;ausmfol w±kwfjzLrsm;
u ArmjynftESH@tjym;&Sd olwkd@wyfrsm;tay: Armhwyfrawmfu typftcwf&yfpJa&;udk csufcsif;ðy
vkyfay;&r,fvkd@ ppcsif;awmif;qkdygw,f? jrefrmbufu ‘jrefrmEkdifiHrS trSefwu,fxGufcGgoGm;
onfhtcsdefwGif oufqkdif&ma'orsm;ESifh oufqkdif&mvrf;a=umif;rsm;ukd vkHòcHaoma'orsm;tjzpf
owfrSwfay;+yD; ESpfzufpvkH;u typftcwf&yfpJ&ef ðyvkyfay;Ekdifa=umif;’ ajz=um;wJhtcg w±kwfjzL
ukd,fpm;vS,fu vufrcHEkdifa=umif; acgif;rmaecJhygw,f? w±kwfjzLrsm;[m olwkd@udk,fwkdifu usL;
ausmf+yD;olrsm; EkdifiHtwGif;a&muf&Sdaeygvsuf usL;ausmfolwkd@udk b,folurS rxd& rwkd@&/ typf
tcwf&yfpJay;+yD; xkdif=unfhae&r,fhoabmrsKd; awmif;qkdaecJhjcif;jzpfygw,f? tar&duefOD;pD;wJh
tar&duefeJ@ xkdif;ukd,fpm;vS,ftzJGŒu jrefrmbuf/ w±kwfjzLbufeJ@ ESpfzufpvkH;ukdaqG;aEG;+yD;
aqG;aEG;ajym=um;csuaf wGtay:uae rlwnf+yD; ‘oabmwlncD surf =l urf;’ ukad &;qGyJ gw,f? tar&d
uef/ xkid ;f / jrefrmtzJŒG rsm;u oabmwlncD =hJ uwJw h idk af tmif usL;ausmo f w l ±kwjf zLbufu oabm
rwlbJ aqG;aEG;yJGudk aESmifhaES;=uef@=umatmif tcsdefqJGjcif; r±kd;rom;ðyrljcif;awGudkom vkyfaecJhyg
w,f?
ZGefv (1) &ufae@rSm w±kwfjzLbufu ‘jrefrmEkdifiHtESH@tjym; typftcwf&yfpJa&;tpm;
oHvGifjrpf ta&SŒbufa'otm;vkH;wGif typftcwf&yfpJ&ef’ vkd@ ajymif;vJawmif;qkdygw,f? ZGef
(2) &ufae@rSm ‘olwdk@ tpkd;&eJ@wkdifyif&ef&Sdonf’ qkd+yD; azmfrkdqmukdjyefoGm;ygw,f? ZGefv (10)&uf
ae@rmS jrefrmbufu rjzpfEidk af =umif; befaumufaqG;aEG;yGaJ umfrw D u D wdk ifjy+yD; w±kwjf zLrsm;xGuf
cGma&;tpDtpOf (3) ckudk ukeu f sr,fph &dwef @J wuG jyifqifwifjyygw,f? ZGef (13) &ufae@rmS w±kwjf zL
ukd,fpm;vS,ftzJGŒ befaumufukdjyefa&mufvm+yD; olwkd@a&;qJGvmwJh xGufcGma&;tpDtpOfwck
wifjyvmygw,f? tcsdefr=uef@=umatmifqkd+yD; jrefrmbufu ‘w±kwfjzLbufutpDtpOf’ ukd
jyifqifcsut f enf;i,favmufe@J yJ vufcv H u dk yf gw,f? ¹cGi;f csut f aeeJ@ “rkid ;f qwfEiS t hf jcm;ta&;}uD;
a'orsm;ukd ArmhwyfrawmfrS wku d cf u
dk rf r_ &Syd J 0ifa&muford ;f yku d Ef idk &f rnf” vk@d xnfo h iG ;f awmif;qkyd g
w,f? w±kwfjzLu ‘,m,DoabmwlnDcsufrl=urf;’ ukd vufrcHao;wJhtjyif “rkdif;qwfokd@
aumfrw D D oGm;a&muf&mwGif tar&duefEiS hf xkid ;f wk@d uo dk m oGm;cGiahf y;Ekid +f yD; jrefrmud, k pf m;vS,t
f zGŒJ
udik pf x JG m;cJyh gw,f? jynfwiG ;f twku d t f cH vufeufuidk o f yl ek af wGukd acsre_ ;f òzdciG ;f zk@d ppfa&;t& tðywf
wku d af &;vrf;pOfuu kd sio hf ;Hk ygw,f? jynfwiG ;f uvufeufuikd rf [kww f hJ wk;d wufwhJ twku d t f cH Ekid if H
a&;tiftm;pkawGudk òzdcGif;zkd@u òzdcJGa&;enf;/ tm%meJ@ zdESdyfa&;enf;awGudk usifhokH;ygw,f?
ajray:rSm&SdwJh twkduftcH EkdifiHa&;ygwDjzpfwJh qkd&S,feD (tvkyform; v,form;ygwD) udk
v$wfawmfwGif;rSm toHrxGufEkdifatmifvkyfxm;+yD;+yDjzpfygw,f? e,fawG&Sd twkduftcH tiftm;pk
0ifawGudk zq-qkd&S,f =oZmcH aysmuf=um;wyf/ umuG,fa&;wyf qkdwmawG&JŒ Adkvfus&rf;um;
npfywfra_ wGe@J zyd gw,f? aemufxyfta&;}uD; tiftm;pkwck twku d t f cHtiftm;pkwcktjzpf ±_jrif
ok;H oyf+y;D ykid yf idk Ef idk Ef idk f udik w f ,
G x f ed ;f odr;f xm;Ekid zf @dk óu;d pm;wmu ‘ausmif;om;’ udjk zpfygw,f? OD;Ek
tyg OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf; wkd@udk,fwkdif ausmif;om;acgif;aqmifawGvnf;jzpfcJh=uzl;awmh wuo/
Auo =oZm}uD;w,fqkdwm odxm;=u+yD;om;jzpfygw,f? wuo/ Auo awGxJrSm ‘wkd;wuf
aomausmif;om;tiftm;pk’ ay:ayguv f m+yD; =oZm&Sad ewmukv d nf; odxm;=u+yD;jzpfygw,f? ‘wk;d
wufaom ausmif;om;tiftm;pk’ [m 1951 ckESpfuxnf;u zJGŒpnf;wnf&SdcJhwmjzpfygw,f?
ukb d aumif;/ ukv d 0S if;/ ukad tmifbef;/ ud, k k wk@d [m xif&mS ;wJah usmif;om;acgi;f aqmif wk;d wufaom
tiftm;pk0ifawGjzpf=uygw,f? wuo/ AuorSm zq-qk&d , S f =oZmcHausmif;om;acgi;f aqmifqo dk l
awG ay:ayguzf @dk wwfEidk &f if tiftm;v$r;f rk;d xm;Ekid zf @dk OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f wk@d u jyifqifpidk ;f jyif;vm
ygw,f? 1953 ckESpf aEG&moDausmif;ydwf&ufrSm &efukefwuUokdvfausmif;om;tzJGŒawGjzpf=uwJh
ukdukd}uD; udkudkav; tzGJŒ/ jynfaxmifpkausmif;om;rsm;tzJGŒ/ wuUokdvfvli,ftzJGŒ/ oef@&Sif;tzJGŒeJ@
ausmif;om;aygif;oif;qufqHa&;eJ@ oufomacsmifcsda&;tzGJŒ pkpkaygif; ausmif;om;tzJGŒ (5) zJGŒu
ausmif;om;w&mukd OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f wk@d qk&d , S v f pfacgi;f aqmif}uD;awGu, dk w f ikd f OD;pD;+yD; qk&d , S f
vpfEkdifiHa&;oifwef; wvykd@csay;ygw,f? tJ'Daemuf oifwef;ykd@cst+yD;rSm ‘'Dtuf(pf)tkd’ qkdwJh
(Democrative Student's Organization) qkd&S,fvpfausmif;om;EkdifiHa&;tzJGŒudk zJGŒpnf;arG;zGm;ay;
vku d yf gw,f? ausmif;om;xkt=um; =oZm&Sw d hJ ‘wk;d wuf’ eJ@ tm%m&tpk;d &ausmaxmufaemufcH
ðy ‘'Dtuf(pf)tk’d [m wuUov kd rf mS tòydijf zpfvmygawmhw,f? orkid ;f wavsmufrmS e,fcsŒJ qef@usif
a&;tpOftvm}uD;cJh+yD;/ jynfolbufu trSefw&m;bufuom jywfjywfom;om; &yfwnfwkdufyJG
0ifcw hJ hJ wuo/ Auo}uD;&JŒ tpOftvmukd zsuq f ;D òzdcyGJ pf+yD; “tm%m&tkypf ;dk oltpk;d &&JŒ tvku d s
wuo/ Auo” jzpfatmif tm;xkwfvkdufwJh azmufjyefwJh ajcvSrf;jzpfygw,f?
Ekid if aH wmf0ef}uD;csKyf OD;Ek&ŒJ wae@wjcm; tm%m&Siq f efvrS u _ vnf; onf;oef jyif;xefveG ;f
vSwJhtwGuf ,Ofaus;r_Xme0ef}uD; OD;xGef;az (xGef;ae@pOf OD;xGef;az) [m tpkd;&tzJGŒ0if 0ef}uD;
tjzpfuae 1953 ckEpS /f =o*kwv f xJrmS E_wx f uG yf gw,f? olbma=umifh &mxl;uae E_wx f u G &f w,f
qkdwm owif;pmq&mawGukd &Sif;vif;jy±kHru =o*kwfv (13) &ufae@ zqyv tpkd;&tzJGŒuae
E_wfxGuft+yD; owif;pmuaeyg a[m'Dvkd yGifhyGifhvif;vif; &ifzGifhcJhygw,f?
‘0ef}uD;csKyf OD;-ocifEo k nf tm%m&Siq f efonf/ vuf,mqefonf/ vuf0q J efonf tp&Sd
ojzifh okH;pGJae=uaom a0g[m&rsm;. usyfjynfht"dy`g,ft& u|efawmfonf rnfonfhenf;ESifhr#
oabmrwlEkdifyg? tm;vkH; wnDw!Gwfwnf; vufcHxm;=uaomrlukd a&Sα_I 'Drkdua&pDtkwfjrpfcs
ygrnf[I l u|eaf wmfw@dk opPmðyxm;=uaom zqyv. acgi;f aqmif}uD;onf tm%m&Siyf ef;wkid o f @dk
a&Sα_csw
D ufaeonfr[kw/f oufO;D qHyidk b f &k iftyk cf sKyfa&; (0g) b0&Sirf if;=wm;}uD; wkid ;f jynftyk cf sKyf
rif;vkyaf &;bufo@dk olrjrifaomfvnf; tm;vk;H tjriftm;jzifh odoo d mom}uD;yif a&GŒavsmaeyg+yD?
0ef}uD;csKyf. tðytrluav;rsm;onf t}udrfaygif;rsm;pGm &Sifbk&ifqefvGef;vSojzifh aemufqkH;
tcsdefY b0&Sifrif;=wm;}uD; jzpfzkd@&ef rif;ajrmufwefqm ig;yg;qifjref;zkd@ omvkdygawmhonf//’æwJh?
OD;xGef;az&JŒ jrifjyif;uyfuyfeJ@ 0ef}uD;tjzpfuyg E_wfxGuf+yD; owWd&Sd&Sd vufoHajymifajymif
a&;om;vkdufwJh tJ'Dta&;tom; &ifzGifhoH[m OD;Ek&JŒ ±kyfykHrSefudk rD;armif;xkd;jyEkdifcJhygw,f// b0&Sif
rif;=wm;}uD; OD;Ek vkd@uifyGef;wyf&wJhtxdjzpfygw,f//
b0&Sifrif;=wm;}uD;vkd@ uifyGef;wyfcH&wJh 0ef}uD;csKyf OD;Eku jynfawmfompDrHudef;}uD;ukd
csrSwf/ tm%m,pfrl;ae=uwJh qkd&S,fvpf}uD;rsm;u tkyfpkzJGŒ tm;òydif=u&if; oef&moef&m pDrHudef;
awGukd xifovkt d aumiftxnfazmfae=ucsed rf mS umuG,af &;OD;pD;csKyf Akv d cf sKyf}uD;ae0if; &JŒ ppfwyf
}uD;uawmh wpxufwp tiftm; }uD;xGm;vmygw,f? jynfwGif;ppfudkta=umif;ðy+yD; wyfawGukd
tqufrjywf wkd;csJŒzJGŒ&if; vltiftm;om }uD;xGm;rsm;jym;vmwmr[kwf/ b¾ma&;t&yg ppfwyf
t&if;tESD;udk pwifpkaqmif;rdpðyvmygw,f? umuG,fa&;Xmeppfonfrsm; oufomacsmifcsda&;
twGuq h hJ 'Dtuf(pf)tkid f (DSI) [m tcGix
f +dk y;D pwifzŒGJ pnf;cJw hf ;l cHtjzpf vkid pf ifawGvnf; tvum;&/
tcGefvGwfcGifh uif;vGwfcGifhawGuvnf; b,foleJ@rSrwlatmif cHpm;&wJhtwGuf ppfwyft&if;tESD;
[m wk;d oxufw;dk vmcJyh gw,f? 'Dumv[m tpk;d &u jynfawmfompDru H ed ;f }uD; pwiftaumift
xnfazmfaewJh umvjzpfovkd ppfwyfuvnf; ppfwyft&if;tESD; pwifpkaqmif;aewJhumvvkd@
owfrSwf&rSmjzpfygw,f?
ZGefv (23) &ufuwnf;u jrefrmEkdifiHrS w±kwfjzLrsm; xGufcGma&;udpP/ av;EkdifiH
oabmwlnDcsuf&yg+yDvkd@ urBmukd cyfwnfwnfa=unmcJhayr,fh w±kwfjzLrsm;bufu bmwckrS
vufawGŒ rvkyfaqmifvmwma=umifh pufwifbm (7) &ufae@rSm jrefrmtpkd;&u -
(1) jrefrmEkdifiHwGif;rS w±kwfjzLwyfrsm; rnfIrnfr# xGufcGmrnfukd xkwfazmfcef@rSef;&ef?
(2) rkdif;qwfESifh ta&;}uD;ae&m (5) ae&mukd Armhwyfrawmfu wkdufckdufjcif;rðybJ odrf;
ykduf&ef?
qkdwJh tqkd(2)ckukd obmywd tzJGŒxH xyfrHwifjyvm&ygw,f? w±kwfjzLudk,fpm;vS,fu
tqkdtrSwf (1) ukd wdwdusus tajzray;wJhtjyif tqkdtrSwf (2) ukdvnf; Armhwyfrawmfu
ukd,fhzmomukd,f odrf;,l&r,f/ wkdufckdufjcif;rðyyJ at;at;aq;aq; odrf;,la&;ukdawmh w±kwf
ukd,fpm;vS,ftzJGŒrSm wm0efr&Sdvkd@ tajzay;wkef@jyefvmygw,f?
pufwifbm (14) &ufae@rSm Armbufu -
(1) jrefrmEkdifiHtwGif;rS w±kwfjzLtm;vkH; xGufcGm&ef?
(2) yxrtokwf wyfom; (5000) ukd oabmwlnDcsuf vufrSwfa&;xkd;+yD; (21) &uf
twGif; xGufcGm&ef?
(3) jrefrmtpkd;&u ukvor*~ukd tpD&ifcH&ef&Sdojzifh txufazmfjyyg tcsuf (2) csufukd
w±kwfjzLukd,fpm;vS,ftzJGŒu (7) &uftwGif; tajzay;&ef/ vufrcHcJhv#if jrefrm
ukd,fpm;vS,ftzJGŒudk aqG;aEG;yJGrS ±kwfodrf;rnf?
wifjycJah yr,fh w±kwjf zLrsm;u raxrJjh rifvyk af ecJw h t hJ wGuf aemufq;Hk rSm Akv d rf ;ª csKyf ausmaf Zmacgi;f
aqmifwhJ bk&ifah emifppfqifa&;}uD;eJ@ armif;xkw&f ygw,f? bk&ifah emif ppfqifa&;}uD;[m atmifjrif
wJh ppfqifa&;}uD;jzpfayr,fh qkwfcGmoGm;&wJh w±kwfjzLawG[m avmeJ@xkdif; e,fpyfawGxJ ,m,D
0ifajy;oGm;jcif;omjzpfygw,f? ,m,Dqkwfay;&jcif;tjzpfyJ oabmxm;ygw,f? pufwifbm (17)
&ufae@rSm jrefrmukd,fpm;vS,ftzJGŒ ±kwfodrf;xGufcGgcJhayr,fh aemufykdif;rSm jyef+yD; befaumufaqG;
aEG;yGJrSm rsufESmcsif;qkdif=ujyefygw,f? aqG;aEG;=ujyefygw,f? w±kwfjzL usL;ausmfr_jy\em[m
(54) ckESpfukeftxdvnf; }uD;rm;+rJ }uD;rm;aeqJjzpfygw,f?
0ef}uD;csKyf OD;Ek &JŒ jynfawmfompDrHudef;}uD;[mvnf; rkd;wvkH; avwvkH; qufvufaºuG;
a=umfaeqJjzpfygw,f? jynfoal wGtzk@d jynfawmfrom&ayr,fh zqqk&d , S af wGe@J uefx±ku d f ukeof nf
tjrwf}uD;pm;awG tzk@d awmh jynfawmfomcJ=h uygw,f? pm;p&m 0g;p&m bke;f p&m r[m tcGit hf a&;
}uD;awGeJ@ yJGawmf}uD;ozG,fjzpfcJhygw,f? zqqkd&S,f xdyfoD;}uD;awGtcsif;csif; tkyfpkzJGŒ tiftm;òydif
+yD; wa,mufwayguf xif&mvkypf &m tcGit hf a&;tjynft h 0&&Scd =hJ u+yD; wkid ;f jynf&ŒJ b¾maiGa=u;
awG ae@pOfqkH;±_H;epfemaecJh&ygw,f?
pDrHudef;qJGay;olu auwDat tar&duef/ [efwvkH; yefwvkH; aºuG;a=umf+yD; xifovkd
taumiftxnfazmf=uolawGu tm%m& zqqkd&S,fvpf xdyfoD;}uD;rsm;/ olwkd@&JŒ wynfhvuf
om;awGu olckd;"m;jy tcGifhta&;orm;awG trsm;pk}uD;qkdawmh 'Drif; 'Dpkd; 'Dolckd;eJ@ 'Drkd; 'Dav
'DvlawGjzpfcJh=uygw,f?
(54) ckEpS rf mS OD;Ek&ŒJ tpGr;f aqmifEidk q f ;Hk vloal v;pm;p&m tcsut f vufudk jyygq&dk ifawmh
w±kwf0ef}uD;csKyf csLtifvkdif;eJ@wGJ+yD; vufrSwfxkd;EkdifcJhwJh “+idrf;csrf;pGmtwl,SOfwJGaexkdifa&;”rl}uD;
(5)csuef @J w±kw-f Arm e,ferd w d uf pd P pwifEidk cf jhJ cif;yJjzpfygw,f? 'DZifbm (28 eJ@ 29) rSm tif'edk ;D &Sm;Ekid if H
‘bkad *g’ rSmusi;f ywJh udv k bH dk ig;Ekid if H tpnf;ta0;udw k ufc+hJ yD; tm&S-tmz&du nDvmcHwckusi;f yzk@d
jyifqif EkdifcJhygw,f?
1953-54 ckEpS u
f wnf;u qefaps;awGx;dk usvmwJt h wGuf Armjynf&ŒJ t"duyk@d uek jf zpfwhJ
qefykd@ukefwefzkd;[mvnf; wESpfxufwESpf av#mhusvmygw,f? 52-53 wkef;u qefykd@ukef wefzkd;
(101³9) ukaÉ&Sd&mu 53-54 rSm (81³1) ukaÉxd xkd;usoGm;ygw,f? 54-55 a&mufawmh (80)
ukaÉ om&Sdygawmhw,f? qefa&mif;&aiG wae@wjcm;avsmhvmovkd EkdifiHjcm;t&HaiGyrm%m[m
vnf; 1954 ckESpf/ Zefe0g&Dwkef;u (96³81) ukaÉ&Sd&mu 1955 ckESpf/ Zefe0g&Dv a&mufawmh
(53³32) ukaÉom usefygawmhw,f?
qefaps;ukd wwefaygif (50) atmuf rusEkdifvkd@ cef@rSef;+yD; qefa&mif;&aiGay: tajccHwGuf
csuf&if; ArmjynfvufawGŒtajctaeawGeJ@ tyfpyfqDavsmfjcif;r&SdpGm xifovdka&;qGJay;xm;wJh
auwDat pDrHudef;}uD;[mvnf; wae@wjcm;vuf!dk;xkd; ±_wfcsp&mjzpfvmcJhygw,f?
162 teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)
0if;wihfxGef; tarSmif=um;u Armjynf
azmfvu dk wf hJ ‘jynfawmfompDru H ed ;f ’ }uD;uawmh (55) ckEpS t f wGi;f rSmyJ cg;usK;d oGm;ygw,f? t&if;u
vJawmh tzsm;xif;jzpfovdk (55) ckEpS /f Zefe0g&rD mS ‘auwDat’ pDru H ed ;f &yfqidk ;f vku d &f +yD;wJah emuf
jynfawmfompDru H ed ;f }u;D [mvnf; a&pkaH rsmpðycJ&h ygawmhw,f? jynfawmfompDru H ed ;f }u;D bma=umifh
ysuf&ovJqkdwm tajz&Sm=unfhr,fqkd&if wkdif;jynf&JŒ vufawGŒtajctaeeJ@rukdufnDwJh pDrHudef;
awGukd auwDatuqGaJ y;cJ+h yD;/ vma&mufywfouf=uwJh Ekid if jH cm;yg&*lqo dk al wGuvnf; rwefwq
vpm/ rwefwqtcGifhta&;awGudkom &,lcHpm;&if; Armjynftay: apwemrrSefcJhwmawG&Sdjcif;/
qefaps;udk wwef aygif (50) atmuf rusEikd q f w dk hJ pdwuf ;l ,Ofwu G q f r_rsm;/ 1954 ckEpS rf mS aomif;use;f
oltm;vk;H csKyf+idr;f oGm;vdrrhf ,fqw dk hJ rSe;f qr_rsm;eJ@a&mar$+yD; pDru H ed ;f }uD;ukd a&;qGw J ifjycJjh cif;a=umifh
'D ‘auwDatpDrHudef;’ awGudk tajccHxm;wJh jynfawmfom pDrHudef;}uD;[m ysufjym;cJh&wmjzpfyg
w,f? 'g[m tcsufwcsufyJjzpfygw,f?
aemufwcsuu f jynfawmfompDru H ed ;f ukd taumiftxnfazmf=uwJh tpk;d &tzJŒG xdyo f ;D }u;D
awGukd,fwkdif tkyfpkzJGŒ tiftm;òydifae=u+yD; tykdiftpm;&&m ukd,fhae&m ukd,fxifovkd vkyfukdifae
=u&if; oef&moef&m pDru H ed ;f awGudk csrw S t
f aumiftxnfazmfae=uvk@d jzpfygw,f? v,f,mu¾eJ@
pufr_u¾/ or0g,ru¾awG[m qufpyfr_&Sd&Sd nd‡nd‡E_dif;E_dif; taumiftxnfazmf&r,fhtpm;
jy'g;wvrf;oHwvrf;vkjd zpfaecJ=h u+yD; tm%m&qk&d , S yf gwt D wGi;f aumvdyt f yk ef @J bke;f }uD;ausmif;
tkyf&JŒ *kd%f;*%òydifyJGt=um; csdwfqufrrd xifovkdtaumiftxnfazmfcJh=uvkd@vnf;jzpfygw,f?
aemufq;Hk wcsuu f tqift h oD;oD;&Sd zqqk&d , S rf sm;[m rw&m;ojzifh ck;d 0Sucf =hJ u/ bk;H cJ=h u/
pm&if;tif;vdrfvnfcJh=u ukd,fusKd;&SmcJh=uwJhtwGufa=umifhjzpfygw,f? Awvp u trawmfa=u;/
ajrcGeaf =u; aumufyo J ;D ESH a&mif;0,fa=u;awGtay: ck;d =u/ bk;H =u/ vufoif&h mpm;awmfac:a&;vkyf
=u/ pm&if;aysmuf tif;aysmuf *kad 'giaf ysmufvyk =f uwmawG wjynfv;Hk tES@H jzpfay: cJo h vkd or0g,r
eJ@ pufr_vkyfief;/ taqmuftOD;wnfaqmufa&; pDrHudef;vkyfief;awGbufuvnf; uefx±kdufeJ@
aygi;f ukeo f nfe@J aygi;f +yD; rw&m;pD;yGm;&Sm=u/ tjrwfxw k =f u/ vufajymif;vufvcJ$ sxm;a0iS/ rwef
wq0g;òrdpm;aomuf uk, d u f sK;d &SmcJ=h uwmawG ae&ma'otoD;oD;rSm ausmrf aumif; =um;raumif;
jzpfay: cJhygw,f? tJ'Dwkef;u owif;pmawGay:rSm ‘Awvp}uD; trawmfa=u;awG bkH;vkdufjyef+yD’
‘qkd&S,fvpf}uD; 0g;vkdufjyef+yD’ qkdwJh owif;awG[m ae@pOfowif;awGvkd jzpfaecJhygw,f? b0opf
pDrHudef;qkdwmawGrSmvnf; wESpf (10) ukaÉavmuf/ aqmufvkyfa&;vkyfief;awGrSm (6) ukaÉ
avmuf[m tv$JokH;pm;r_awGa=umifh avvGifhqkH;±_H;cJh&w,fqkdygw,f?
'ga=umifh jynfawmfompDru H ed ;f awGudk jynfawmfrompDru H ed ;f awGv@dk awmif vlxu k ac:a0:
avSmifajymif uifyeG ;f wyfay;cJ=h uygw,f? OD;Ek&ŒJ ‘jynfawmfom’ qkw d hJ vSvyS y pum;vk;H [m avSmif
ajymifoa&mfp&m pum;vk;H wckozG,f jzpfcyhJ gw,f? t"dyg` ,t f rsK;d rsK;d eJ@ ajymif=u avSmif=u oa&mfchJ
=uwmawGvnf; ay:cJhygw,f?
jynfawmfompDru H ed ;f }uD; cg;usK;d +yD; a&pkeaf r#m&wJt h csed rf mS jynfawmfom&JŒ ajc&mvuf&m
tjzpf ajymp&m&,fvkd@ usefcJhwmu tnmaus;vuf rkd;acgifa&&Sm;&yf0ef;a'o aus;&GmwcsKdŒrSm
usecf w hJ hJ ‘jynfawmfomwGi;f ’ qkw d meJ@ ‘uE mW &yif’ awGy&J ydS gawmhw,f? ayw&m ESp&f mavmuftxd
oHyu dk v f ;Hk av;cs+yD; ajray:rSm cg;apmif;omomavmuftjrifh oHyu dk vf ;Hk xGm qkid u f , kd x f nfiw k w f w k f
atmufwkdbm (1) &ufae@u 1956 ckESpf/ rwfv (31) &ufae@txd (6) v oufwrf;owf
rSwaf y;xm;+yD; vufeufuikd f ykeu f efqef@usiaf e=uolrsm; tcGit hf a&;ukt d &,l+yD; tjrefq;Hk tvif;
0ifz@dk aqmf=oxm;ygw,f? 'Dvw G +f idr;f csr;f omcGit hf rde@f u vufeufuidk yf ek u
f efqef@usiaf e=uolawG
vufeufcstvif;0ifzkd@oufouftwGufyJ &nf&G,fxkwfjyefcJhwmjzpfygw,f?
'D 1955 ckEpS x f rJ mS yJ xl;xl;jcm;jcm; rSww f rf;wifp&m ay:xGe;f vmwmuawmh jynfaxmifpk
jrefrmEkdifiHtrsKd;om;nD!Gwfa&;wyfaygif;pkqkdwJh yrnw tzJGŒ}uD; ay:xGef;vmwmjzpfygw,f?
yrnw tzGŒJ }uD;[m ajray:twku d tf cH Ekid if aH &;tiftm;pkrsm;&JŒ wyfaygi;f pk}uD;tjzpf ay:xGe;f vm
cJhygw,f? 51-52 ckESpf yxrt}udrf ygvDref'Drkdua&pDa&G;aumufyJG}uD;wkef;u a&G;aumufyGJrwdkifrD
twkduftcH EkdifiHa&;tiftm;pkrsm;[m cdkifrmwJh wyfaygif;pkwck atmifatmifjrifjrif zJGŒpnf;oifh
ygvsuf rzGJŒpnf;EdkifcJh=uyg? 'kwd,t}udrf ygvDref'Drkdua&pD taxGaxGa&G;aumufyJG}uD; usif;ycgeD;
usrS twkduftcH EkdifiHa&;tiftm;pkrsm;&JŒ wpkwpnf;wnf;aom wyfaygif;pk}uD;tjzpf ‘yrnw’
ukd zJGŒpnf;EdkifcJhjcif;jzpfygw,f? jynfwGif;ppfjzpfae&wJhtwGuf jynfolvlxkw&yfvkH; 'kuQtrsKd;rsKd;eJ@
&ifqkdifae&+yD;/ 'Dvkdtajctaeqkd;awGrS jynfoludku,fwif&efqkd+yD; ‘yrnw’ }uD;ukd zJGŒpnf;vdkuf
wmvkd@ aºuG;a=umfygw,f? 1955 ck/ Ekd0ifbm (18) &ufae@rSm ‘yrnw’ ay:xGufvmygw,f?
‘yrnw’rSm
(1) ArmEkdifiHvkH;qkdif&m 'dk@Armtpnf;t±kH;/
(2) jynfol@nD!Gwfa&;ygwD/
(3) jynfol@+idrf;csrf;a&;tzJG@aygif;pk/
(4) Armjynf tvkyform; v,form;ygwD/
(5) Armjynf tvkyform; tpnf;t±kH;rsm;tzGJŒcsKyf/
(6) awmifolv,form;nD!Gwfa&; tpnf;t±kH;/
(7) jynfolŒvli,ftzJGŒcsKyf/
(8) w&m;r#wr_tzJGŒ/
(9) rGef/ wkdif;&if;om;tpnf;t±kH; eJ@
(10) ref;xGe;f &if tp&Sw d hJ vly*k Kd~ vf vlwef;pm;tzGŒJ tpnf;uk, d pf m;vS,rf sm;yg yg0ifc=hJ uygw,f?
vli,fhwyfOD;wkd@tjyif tr_xrf;or*~ OuUÏ a[mif; OD;xGef;atmifausmf wkd@vnf; yrnw
rSmyg0ifvmcJh=uygw,f? yrnw xJrSm tiftm;t}uD;qkH;uawmh qkd&S,feDrsm;jzpfygw,f?
awmckv d ufeufuidk t f zGŒJ tpnf;jzpfwhJ ArmjynfueG jf rLepfygwD (Auy) u jynfwiG ;f ppf&yfpJ
a&;/ jynfwiG ;f +idrf ;f csr;f a&;vrf;pOfudk aºuG;a=umfovk/d w&m;0if ajray:tzGŒJ tpnf;}uD;jzpfwhJ yrnw
uvnf; jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;/ jynfwiG ;f +ird ;f csr;f a&;toHuykd J yJw h ifxyfapcJyh gw,f? ‘yrnw’ }u;D [m
xif&mS ;wJh ajray: Oya'wGi;f twku d tf cH Ekid if aH &;tiftm;pk}uD; jzpfvmcJyh gw,f? yrnw &JŒxif&mS ;
wJh EkdifiHa&;acgif;aqmifawGuawmh ocifcspfarmif (0d"l&)/ ocifvGif/ ocifvSau|/ OD;odef;azjrifh/
Akv
d cf sKyftudk OD;atmifoef;/ OD;b+idr;f / w&m;0ef}uD;a[mif; OD;at;armif/ OD;bxGe;f pwJo h al wGjzpf=uyg
w,f? OD;at;armifu w&m;0ef}uD;&mxl;u E_wfxGuf+yD; ‘w&mr#wr_ygwD’ axmif/ aemufykdif;
ocifcspfarmifwkd@ tvkyform; v,form;ygwDeJ@wGJ+yD; ‘yrnw’ zJG@&mrSm yg0ifvmwmjzpfygw,f?
‘yrnw’ ukd zqyv tpk;d &u ‘ajray:uGejf rLepf’ awGv@dk uifyeG ;f wyfcyhJ gw,f? yrnw wyfaygi;f
pk}uD; ay:vmwm[m zqyv tpkd;&&JŒ rl0g' ay:vpDawGudk a0zef ±_wfcs zGifhcsEkdifcJh+yD; jynfolvl
xk&JŒ óuHawGŒ&ifqkdifae&wJh vlr_b0taxGaxGukd rD;armif;xkd;jyEkdifcJhygw,f?
1955 ckEpS f ESpuf ek yf idk ;f rSm ArmjynfueG jf rLepfygwD (Auy) &JŒ jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;/ jynfwiG ;f
+idr;f csr;f a&; aºuG;a=umfoaH wGe@J twl yrnw tzJŒG }uD;&JŒ jynfwiG ;f ppf&yfpaJ &;/ +idr;f csr;f a&;awmif;qkd
oHawGtjyif wuUov dk af usmif;om;rsm;or*~ (wuo) &JŒ jynfwiG ;f ppf&yfp+J yD; jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;
ukd t&,l=uzkd@ awmif;qkdoHawGyg us,fus,fjyef@jyef@ pnfpnfa0a0 xGufay:vmcJhygw,f? 1955
ckEpS /f 'DZifbm (5) &ufae@/ (35) ESpaf jrmuf trsK;d om;ae@rmS ‘wuo’ u +idr;f csr;f a&;tqkw d ifoiG ;f
vkduf+yD; tpkd;&eJ@ vufeufudkifawmfvSefaeolrsm; awGŒqkHaqG;aEG;=uzkd@ awmif;qkdvkdufygw,f?
1955 ckESpf[m Armjynforkdif;rSm awmfawmfxl;jcm;wJhESpfvkd@ ajym&ygvdrfhr,f? Armjynf
0ef}uD;csKyf OD;Ek vnf; uruxðyolwpfOD;tjzpf yg0ifcJhwJh ‘befa'gif;nDvmcH}uD;’ usif;yEkdifcJh+yD;
Armjynftpk;d &&JŒ Ekid if jH cm;a&;qkid &f m *k%w f ufcw hJ EhJ pS jf zpfovk/d zqyv tpk;d &&JŒ auwDat pDru H ed ;f
&yfqkdif;vkduf&wJhESpf jynfaxmifompDrHudef; a&pkefar#mvkduf&wJhESpfvnf;jzpfygw,f?
w±kwjf zLwku d x f wk af &;twGuf &ef}uD;atmifppfqifa&;}uD; qifEcJ$ o hJ vk/d ppfwyfu ppfzuf
qkdif&mv_yf&Sm;r_awG wkd;csJŒwnfaqmufr_awG vkyfcJhwJhESpfjzpfygw,f?
Auy &JŒ 55 vrf;pOf/ jynfwGif;ppf&yfpJa&; jynfwGif;+idrf;csrf;a&;vrf;pOf ay:xGufcJhwJhESpfjzpf
ovkd zqyv tpdk;& &JŒ ysLapmxD;pDrHudef;/ ysLapmxD;zJGŒpnf;r_awG ay:aygufcJhwJhESpfjzpfygw,f?
zqyv tpk;d & &JŒ vGw+f idr;f csr;f omcGit hf rde@f xGuaf y: cJo h vkd twku
d t f cH Ekid if aH &;tiftm;
pkawG&JŒ wyfaygif;pk ‘yrnw’ }uD; ay:xGufcJhygw,f?
ajray:ajratmuf Oya'wGif; Oya'y EkdifiHa&; tiftm;pkawG tygt0if tm%m& zqyv
tpdk;&tzJGŒuvJGvkd@ wjynfvkH; jynfwGif;ppf&yfpJa&; jynfwGif;+idrf;csrf;a&;toHawG pnfpnfnHnH
pwifazmfusL;vmwJhESpfvnf;jzpfygw,f? 0ef}uD;csKyf OD;Ek qkdAD,uf,leD,HoGm;+yD; c±k&SufeJ@ cspf=unf
a&;vkyfcJhovkd c±k&SufeJ@ bl*geifwkd@vnf; ArmjynftvnfvmcJh=uwJhESpfjzpfygw,f? 0ef}uD;csKyf
OD;Ek omoemh 'g,umbJGŒcHzkd@ qXoHCm,emwifyGJvnf; pcJhygw,f?
rodyg²²²²” qdkwmutp²²²
“²²²²0ef}uD;csKyftaeeJ@ ab;uvlawGu ‘rSefyghz,m;’ vkyf=uawmh rif;pdwfrif;rmefawG
rsm;vmygonf? 0ef}uD;tpnf;ta0;awGrmS aomfvnf;aumif;/ zqyv tvkyt f r_aqmiftzGŒJ wGi;f
rSmaomfvnf;aumif; aqG;aEG;&mwGif rdrd.,lqcsuf qef@usifIajymonfudk onf;rcHvdkaompdwf
ay:aygufvmygonf? rdrd.,lqcsufESifh qef@usifI aqG;aEG;aomolonf uvefuqefvkyfonf/
vla&SŒrSm ighudkjyefajymonf? t&SufcJGonf[k ,lqvmonf²²²²”
qdkwmawGtqHk; rausreyfcsufawGudk wef;pD+yD; &ifzGifhxm;ygw,f// OD;Ek&JŒjyef=um;pmxJ
rSmawmh -
“²²²²ightusdK;ta=umif; rif;todyJ? i,fpOfuwnf;u rif;eJ@aygif;vmwmyJ? pdwfwdkwwf
w,f/ pdwjf yif;xefw,f/ rif;wd@k e@J omr[kwzf ;l / tdru f om; r,m; tdro f t l rd o
f m;awGe@J vnf;'Dvykd /J
'gayr,fh t+rJwef; 'Dvdkpdwfwdk+yD; pdwfjyif;xefaewmr[kwfzl;? pdwftwdkjrefoavmuf pdwftajy
jrefwmyJr[kwfvm;/ pdwfajywmeJ@ onf;cHzdk@ awmif;yefcJhwmvnf; t}udrf}udrfyJr[kwfvm;?
pdwv f ukd rf mefygvyk w f m[m 0ef}uD;csKyfjzpfvmrSvyk w f ,fq&kd if ajymp&m&daS o;&JŒ? tckawmh
ausmif;om;b0uwnf;u 'DvdkyJ pdwfvdkufrmefygvkyfwwfw,fqdkwm rif;up+yD; igholi,fcsif;
t&if;awGtm;vHk; od=uygw,f? tJ'gudk t&ifu bmrSrpGyfpJGcJhayyJ/ rif;ta=umuf}uD;a=umufvm
wJhtcgusrS tm%m&Sifpdwfaygufw,fvdk@ pGyfpGJwm igodyf+yD;&,fcsifw,fausmf+idrf;”²²²
qdk+yD; y,fy,fe,fe,f jyefa&;cJhovdk OD;ausmf+idrf;&JŒ rauseyfcsufawGudk a'gifhaphatmifjyef
wkef@jyefcJhwmawGŒ&ygw,f? OD;ausmf+idrf;&JŒ OD;EkxHay;pmtcsKyfu²²²
OD;Ek&JŒ ygwDoef@&Sif;a&;onf qdk&S,fvpfacgif;aqmifrsm;udkz,f&Sm;um ‚if;ae&mrsm;Y rdrd
aemufvu kd rf sm;udk tpm;xd;k &efjzpfa=umif;/ OD;AaqG/ ocifwifEiS hf OD;ausm+f ird ;f wd@k ukd zqyv/ Awvp/
tvkyform;tpnf;t±Hk;rsm;u E_wfxGufapI 'k0ef}uD;csKyf&mxl;wGifxm;jcif;/ vmbfpm;aom
acgi;f aqmiftcsKŒd udk ta=umif;ðyI rvdv k m;aom qd&k , S v
f pfacgi;f aqmifrsm;tm; poH;k vH;k Oya'tm;
vufudkifðyum rw&m;zrf;qD;jcif;/ OD;EkwGif tm%m&Sifpdwfrsm;ay:vmjcif;/ OD;ausmf+idrf;u
twdu k t f cHvyk v f eG ;f I OD;Eku rsurf ek ;f usK;d aejcif;/ zqyv twGi;f a&;rª;cef@xm;&ef/ Edik if aH &;0gEak o;
aom OD;&m&Spftm; cef@xm;&ef vsmxm;r_udpPrsm;udk oHo,jzpfrda=umif; qdkwmjzpfygw,f? OD;Ek&JŒ
wkef@jyefpmtcsKyfuawmh æ
“qefudpPESifhywfoufI OD;ausmf+idrf;.vkyf&yfrsm;udk oHo,jzpfa=umif;/ qdk&S,fvpfrsm;
zrf;qD;r_eJ@ywfoufI tD;tuf(p)bD OD;Apdef/ jynfolŒaxmufyHa&;rS OD;pdk;armifwdk@udk zrf;qD;&jcif;rSm
poHk;vHk;u oufaotaxmuftxm;cdkifvHkpGmjzifh zrf;qD;cJhjcif;jzpfa=umif;/ tm%m&Sifqefonf[k
pGypf rJG E_ iS yhf wfoufI use;f rma&;csKŒd ,Gi;f vmr_a=umifh pdww f w
kd wfvmjcif;ESihf pdwt f wdjk refoavmuf
pdwftajyjrefa=umif;/ 'gudk i,fuwnf;u aygif;oif;cJhonfh OD;ausmf+idrf; od+yD;jzpfygvsuf/ ,ckrS
ta=umuf}uD;a=umufvmum tm%m&Sifqefonf pGyfpGJjcif;rSm &,fp&mjzpfa=umif;” qdkwmjzpfyg
w,f?
OD;ausm+f idr;f eJ@ OD;Ekw@kd &ŒJ tjyeftvSeaf y;pmESpaf pmif[m zqyv tvkyt f r_aqmifpm;yJaG y:
twl,OS w f aJG &mufvm+yD;wJah emufyikd ;f / OD;ausm+f idr;f axmufco H t
l yk pf Ek iS hf OD;Ekaxmuf cHot l yk pf q
k +kd yD;
oef@&iS ;f -wnf+rJtuG[ J m tpd;k &tzGŒJ twGi;f / Xmeqdik &f mawGtwGi;f / vlxv k w l ef;pm;tzGŒJ
tpnf;awGtwGif;/ ygvDreftrwfawGtwGif;omru/ wjynfvkH;udk *,uf±kdufcwfcJhygw,f? ae&m
wdkif;rSmvnf; aemufqufwGJ tuGJawG qufwdkufay:cJhygw,f? {+yDvukefuae arv wvausmf
ausmfvkH;[mvnf; tpdk;&&SdvsufeJ@ tpdk;& r&SdovdkrsdK;taetxm; jzpfaecJhygw,f?
Ekwif-aqG+idr;f tkypf k (2) ckpvk;H [m tjyeftvSef vuf!;kd xd;k =uovd/k tòydit f qdik pf nf;±k;H
=uwmawGvnf; t}uD;tus,fvkyfaqmif=uygw,f? tuGJeJ@ywfoufwJhowif;awGudkvnf;
owif;pmawGu udk,fh&yfwnfcsufeJ@udk,f a&;=uom;=u azmfjy=uygw,f?
ygvDrefwif+yD; rJcGJqkH;jzwf=urSm jzpfwJhtwGuf trwfawG aps;aumif;cJhygw,f? Ek-wif
oef@&Sif; zqyvu olwdk@udkifpGJwJhrltjzpf ‘ay:vpD (4) &yf’ udk xkwfjyefa=unmvdkufygw,f?
(1) Edik if jH cm;a&;0g'eJ@ywfouf+yD; vuf&0dS g'udk rajymif;vJbJ waoGa0rwdr;f usio hf ;Hk rnf?
(2) urBmat;nDvmcHrSm ajym=um;cJhwJh pum;}uD;okH;cGef;twdkif;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;udk
qufvuftaumiftxnfazmfrnf?
(3) 'Drdkua&pDtcGifhta&; jynfh0pGm &&Sdap&rnf?
(4) jynfe,frsm;. w&m;ojzifh &oifh&xdkuftcGifhta&; tmrcHrnf?
qdkwJh ay:vpD (4)&yf jzpfygw,f?
v$waf wmfxrJ mS trwfae&m (45) ae&m &&Sx d m;wJh yrnw u ‘Ekwif’ &JŒ ay:vpDav;&yf
[m yrnw &JŒ oabmxm;vkyfief;pOfjzpfwJh +idrf;csrf;a&;/ 'Drdkua&pDa&;/ vlrsdK;pkrsm;tcGifhta&;eJ@
urBmh+idrf;csrf;a&; xdef;odrf;a&;vkyfief;pOfrsm;twGuf taxmuftuljzpfapEdkifw,fvdk@ okH;oyfyg
w,f? yrnw u zqyv ESpfjcrf;uGJtay: qef;ppftuJjzwfwmvnf; vkyfygw,f? yrnw &JŒ
tjrifu Ek-wif tiftm;pk[m e,fcsJ hqef@usifa&;vuQ%m &Sdwefoavmuf &Sdao;w,fjrif+yD;/
aqG+idrf;tiftm;pkrSm r&Sdvdk@jrifygw,f?
Ek-wif [m uGejf rLepf0g'udk tajccHtm;jzifh qef@usiaf yr,fh uGejf rLepfygweD @J qufqaH &;rSm
awmh ae±l;wd@k vkd aysmah ysmah jymif;ajymif;&SEd ikd af o;w,f/ aqG+idr;f uawmh uGejf rLepf0g'a&m uGejf rLepf
ygwu D ykd g azmfpwm'g;vuf/ ruUmoD wd@k vkd &if&h ifo h nf;onf; qef@usio f al wGjzpfw,fv@kd jrifygw,f?
Ek-wif tkyfpk[m uGefjrLepf0g'eJ@ +idrf;csrf;pGm,SOf0Hhao;w,f? aqG+idrf; tkyfpkuawmh r,SOf0Hh/ vuf
euftm;udk; tðywfwdkufa&;yJjzpfw,f? 'Drdkua&pDrSmvnf; vpfb&,feJ hwif;wif;rmrm csKyfcs,fvdk
olvdk uGJjym;jcm;em;w,f? pD;yGm;a&;rSmvnf; Ek-wif u t&if;&Sifvlwef;pm;&JŒ vGwfvyfr_udk xl
axmifvakd o;w,f? aqG+idr;f u vufa0cHp;D yGm;a&;vrf;pOfusio hf ;Hk +yD; csw
D ufvw kd m xif&mS ;w,fv@kd
okH;oyfygw,f? EdkifiHwumhqufqHa&;rSmvnf; Ek-wifu =um;aea&;rSm rwufºuGapumrl ‘rl}uD;
ig;csu’f udk xde;f odr;f vdu k ef mao;w,f/ aqG+idr;f om tpd;k &jzpf&if jrefrmjynf[m ,d;k ',m;tpd;k &rsK;d
jzpfoGm;Edkifw,fvdk@ ±_jrifygw,f?
yrnw tzGJŒ}uD;u Ek-wif Ekdif&if +idrf;csrf;a&;udk tusKd;ðyoGm;Edkifw,fvdk@ ±_jrifygw,f?
tJ'v D kd cGjJ cm;±_jrifo;kH oyf&muae ‘Ekwif’ udk tqd;k xJu taumif;jzpfap&ef &nf&, G +f yD;/ ‘Ekwif’udk
axmufcHa=umif;udk a=unmcsufudk arv (10) &ufae@rSm xkwfjyefvdkufygw,f? ygvDreftwGif;rSm
Ek-wif xuf tajctae tiftm;omaewJh aqG+idrf;tkyfpk[m yrnw &JŒ arv (10) &uf a=unm
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 205
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
(Ek-wifrJ) (aqG-+idrf;rJ)
zqyvtzGJ@ 51 97
yrnwtzGJ 44 1
&wn 6 0
&Srf; 16 9
ucsif 3 4
csi;f 3 3
u,m; 2 0
u&if 2 5
rsm;/ c±kid &f 0J efrsm;tpnf;ta0;udk wyfrawmf uyG±J rHk mS usi;f yygw,f? tJ't D pnf;ta0;udk umuG,f
a&;0ef}uD; Adkvfrª;atmif/ jynfxJa&;0ef}uD; Adkvfrif;acgif/ umuG,fa&;OD;pD;csKyf AdkvfcsKyf}uD;ae0if;/
twGif;0efcsKyf OD;cifarmifjzL eJ@ &JcsKyfwdk@ wufa&muf=uygw,f? tJ'Dtpnf;ta0;rSm ysLapmxD;wyf
rSefor# ‘Ekwif’ vla&m/ aqG+idrf; vlyg xkwfypfa&;tpDtpOfawG aqG;aEG;=uygw,f? tpnf;ta0;
rSm ppfbuft&m&Sd}uD;rsm;eJ@ &Jt&m&Sdtrsm;pku ‘ysLapmxD;’ awG[m wdkif;jynf+idrf0yfydjym;a&;
aqmif&Guf&mrSm tultnD&wJhtwGuf rzsufodrf;oifhao;a=umif; aqG;aEG;wmawG&SdcJhygw,f?
=o*kwv f (15) &ufae@rmS jynfoŒl &Jabmfygwu D vufeufpeG @f a=umif; a=unm+yD; w&m;0if
ygwDtjzpf &yfwnfvdkufygw,f?
=o*kwv f (19) &ufae@rmS owif;pm&Si;f vif;yGu J si;f y+y;D ‘bwf*sut f pnf;ta0;’ zsuo f rd ;f
a=umif; OD;Eku a=unmygw,f? =o*kwf (28) &ufrSm usif;yr,fvdk@ ac:,lxm;cJhwJh tpnf;ta0;udk
owfrSwf&uf rwdkifcif (9) &uftvdkrSm zsufodrf;vdkufwmjzpfygw,f? ta=umif;jycsufuawmh
‘tvif;0ifvmolawG rsm;jym;wmeJ@tr# olwdk@udk a&G;aumufyGJrSm yg0if,SOfòydifvmEdkifapzdk@twGuf
taxGaxGa&G;aumufyGJudk a&$Œqdkif;Edkifzdk@ 'Dvdkaqmif&Gufvdkuf&ygw,fvdk@ qdkygw,f?
aqG+ird ;f tkyuf uef@uu G rf a_ wGvyk yf gw,f? bwf*sut f pnf;ta0;udk zsuo f rd ;f vdu
k wf m[m
OD;Ek &JŒ ol&Jabma=umifr_eJ@ tm%mtvGJoHk;pm;ðyrlr_vdk@vnf; pGyfpGJajymqdkygw,f?
=o*kwf (27) rSm aqG+idrf; wnf+rJzqyv trwfrsm;u 0ef}uD;csKyf OD;EkqD ygvDrefbwf*suf
tpnf;ta0; jyefvnfac:,lusif;yay;zdk@ trSmpm wapmifay;ydk@+yD; awmif;qdkcJh=uygw,f?
zGŒJ pnf;tkycf sKyfyt
kH ajccHOya' yk'rf 125 (1) udk &nf!e¸ ;f +y;D bwf*suu f kd ygvrD efvw $ af wmfo@kd
wifjya&;rSm rvGJraoG aqmif&Guf&r,fhudpPjzpfa=umif;/ bwf*sufudk orw trdef@eJ@ twnfðy
jyÏmef;Edkifa&;twGuf bwf*suftpnf;ta0;udk y,fzsufjcif;[m zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'udk
csdK;azmuf&ma&muf+yD; ygvDref'Drdkua&pDudk zsufqD;ypf&ma&mufa=umif;vdk@ a0zefygw,f?
=o*kwfv (31) &ufrSm 0ef}uD;csKyf OD;Ek &JŒ aetdrf0if;twGif;rSm oef@&Sif;zqyv &JŒ EdkifiHvHk;
qdkif&mnDvmcH vkyfygw,f? te,fe,ft&yf&yfu oef@&Sif;nDvmcH udk,fpm;vS,fawG wufa&muf
vm=uygw,f?
oef@&Sif; wnf+rJ tuGJaemufydkif; oef@&Sif; wnf+rJ yÉdyuQ tjrifhqHk;tqifha&mufaecsdefrSm
usi;f ywJn h v D mcHjzpfygw,f? oef@&iS ;f wnf+rJ uG+J yD; oef@&iS ;f tm%m&csed u f p+yD; yÉdyuQ[m tquf
rjywfjzpfvmcJh=uygw,f? EdkifiHa&;ygwD zqyv }uD;uGJoGm;ovdk zqyv vufatmufcH tvkyf
orm;tzGJŒtpnf;rsm;[mvnf; twdtvif; uGJoGm;cJh=uygw,f? aqG+idrf;wdk@ tkyfpku wD,lpDbD
(TUBC) udk udi kx
f m;wJt h wGuf Ekwif wd@k u jynfaxmifpt k vkyo f rm;tzGŒJ (Union Labour Orga-
nization) (,lt,fvftdk) udk xlaxmifvdkufygw,f? tvkyform;tcsif;csif; ±dkuf=uESuf=uwJhtxd
uG=J uygw,f? qdyu f rf;tvkyo f rm;awG=um;rSmqd&k if aqG+idr;f vdv k m;tkyef @J Advk rf if;acgif vdv k m;tkyf
t=um; &efapmifae=uwJhtwGuf ppfwyfcsxm;&wJh txdjzpfcJhygw,f?
pufwifbm (1) &ufae@rmS awmh wjynfv;kH &Syd sLapmxD;awGukd zsuo f rd ;f +yD; &JtzGŒJ atmufrmS
t&H&t J jzpf ajymif;vJz@kd umuG,af &;0ef}u;D Adv k rf ;ª atmif/ jynfxaJ &;0ef}u;D Adv k rf if;acgif eJ@ wyfrawmf
t&m&Sd}uD;rsm; c±dkif&J0efrsm;u oabmwlqHk;jzwfcJh=uygw,f?
OD;Ek tdr0f if;twGi;f rSmusi;f ywJh oef@&iS ;f zqyv nDvmcH 'kw, d ajrmufae@rmS awmh zqyv
nDvmcH 'kwdajrmufae@rSmawmh zqyv oef@&Sif;e,f udk,fpm;vS,fawGu òrdŒjytkyfcsKyfa&; wm0ef
&SdoltcsdKŒeJ@ wyfrawmft&m&Sd}uD;wcsdKŒ[m aqG+idrf; tkyfpkbufuae bufvdkuf aqmif&Gufae=u
a=umif;/ tJ'v D akd qmif&u G af e=uolawGukd wjcm;ae&mrsm;od@k ajymif;a&$Œay;zd@k wyfrawmf t&m&S}d uD;
awG&JŒ trnfemrawGyg xkwfazmf+yD; jypfwif±_wfcs awmif;qdkr_awG ðyvkyfcJh=uygw,f? [Hom0wD
c±dkifbufu oef@&Sif;udk,fpm;vS,fuqdk&if wyfrawmf[m jynfolawG&JŒ trSwfwpf&efoljzpfw,f
vd@k awmif a=unmajymqdw k mawG ay:aygucf yhJ gw,f? wyfrawmfbufu qwfqwfxrd cHjzpfcyhJ gw,f?
tJ'DvdkajymqdkcsufawGtwGuf pGyfpGJajymqdkolawGudk ta&;,lay;zdk@ wyfrawmfacgif;aqmifwcsdKŒu
pufwifbm (3) &ufrSm OD;EkqD oGm;a&mufwdkifwef; ajymqdkcJh=uygw,f?
OD;Eku tJ'v D kd pGypf aJG jymqdrk a_ wGukd olrod&a=umif; jiif;qdck o hJ vd/k pufwifbm (4) &ufae@rmS
wyfrawmfudk avajyxdk;&if; toHv$ifh ajz&Sif;cJhygw,f?
“ajymwJhudk,fpm;vS,frsm;[m tajctaetjzpfrSefudk rodI jzpfoGm;&yga=umif;/ wyfr
awmf[m wdik ;f jynftay: xm0pOfopPm&Scd yhJ ga=umif;/ olyek af b;&efa=umifh wdik ;f jynf acsmufxu J s&ef
vufESpfvHk;cef@ tvdk&SdcJh&mrS wyfrawmfu óud;yrf;Iom ab;&eftaygif;udk atmifjrifcJhonfrSm
txift&Sm;jzpfyga=umif;” vdk@acsmhcJhygw,f?
'gayr,fh tpuwnf;u Ekwif xuf aqG+idrf; udk vdkvm;cJh=uolrsm;/ wnf+rJ oHa,mZOf
ydk}uD;cJh=uolrsm;/ aqG+idrf; eJ@om EdkifiHa&;&yfwnfcsuf xyfwljzpfcJh=uolrsm;[m wyfwGif;xdyfydkif;rSm
tHek @J usi;f eJ@&adS ecJ=h u+y;D jzpfwt hJ wGuf OD;Ek &JŒ avajyxd;k acsmjh rLr_[m t&ma&mufEikd pf rG ;f r&S&d o kH mru/
olwdk@&JŒ ppfaoG;ppfrmef ppfrD;v#Hudk ydkrdkjyif;xefvmatmif ,yfcwfay;vdkufovdk om&SdcJhygw,f?
avajyxdk;oH[m Adef;armif;oHudk ausmfv$m; zHk;v$rf;Edkifjcif;r&SdcJhyg?
acgif;rm*dk%f;om; ppfrmef}uD;olwdk@&JŒ tjrifrSm oef@&Sif; zqyv tpdk;&[m olykefawGudk
tav#mhay;vGef;w,f/ olykefawGudk oifykef;acs vGwf+idrf;cGifhawGay;+yD;/ Oya'abmiftwGif; qGJoGif;
vufcóH udqakd ewm[mvnf; ppfwyftwGuf tE &W m,f&v dS mEdik w f ,fv@kd jrifygw,f? t"dutm;jzifh
tðywfwu kd af &; avoHtpm; +idr;f csr;f a&;avoHay;vmwmudk rESpo f ufEikd jf cif;/ olyek af wGukd Oya'
abmiftwGi;f a&mufvmap+yD; w&m;0if &yfwnfvy_ &f mS ;vmrSmudk eJeaJ v;rS r±_prd Ehf ikd jf cif;/ ppfwyf&ŒJ
tcef;u¾ wjznf;jznf; arS;rSdefavsmhyg;oGm;&rSmudkvnf; vufrcHEdkifjcif;wdk@a=umifhjzpfygw,f?
tJ'Dvdk rauseyfEdkifr_ r±_pdrfhEdkifr_ tjzpfrcHEdkifr_}uD;awGudk twGif;}udwf&ifxJxm;+yD;/ OD;Ek tpdk;&&JŒ
jynfe,f0ef}uD; cef@xm;enf;udpP/ bwf*suftpnf;ta0;udk zsufodrf;jcif;udpPawG[m zGJŒpnf;tkyf
csKyfyHktajccHOya'udk csdK;azmufaewmtjzpf vuf!dk;xdk;jy+yD; OD;Ek udk z,f&Sm;ypfcsifaecJh=uwm
jzpfygw,f?
±H_;edrfhcJhwJhtwGuf rausEdkif rcsrf;EdkifjzpfaecJh&wJh wnf+rJuvnf; OD;Ek &JŒ vkyfaqmifcsuf
awG[m zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'eJ@ qef@usifaew,fqdkwmudk ta=umif;ðy+yD; tm%modrf;zdk@
ppfwyfudk wdkufwGef;tm;ay;ygw,f?
ppfwyf[m vHkavmufwJh tiftm;pkwckjzpfae+yD/ tcdkiftrm wdk;csJŒwnfaqmufxm;wJh
tzGŒJ tpnf;}uD;w&yf jzpfae+yDqw kd mudv k nf; rSwx f ifqyk uf ikd cf ,
H xl m;+yD;+yDjzpfwt hJ wGuf ppfwyfu
twdik yf ifcH OD;tke;f udk ppfc±kH ;kH qifah c: +yD;/ “oef@&iS ;f tpd;k &u ppf&aJ wGo;kH +yD; ppfwyfukd òzdczJG @kd tm%m
odrf;zdk@ pDpOfaewm &yfqdkif;zdk@” }udrf;armif;w,fqdkygw,f? “oef@&Sif;u wyfudk&efðyvdk@ wyfu
onf;rcHEdkifvdk@ v_yf&Sm;aewm” vdk@vnf; ajymw,fqdkygw,f?
pufwifbm (23) &ufreufrSm Adkvfrif;acgif[m Adkvfrª;atmif eJ@twl AdkvfcsKyf}uD;ae0if;udk
'kwd,t}udrftjzpfoGm;+yD; awGŒ=ujyefygw,f? tusdK;ta=umif; ajymqdk=ujyefygw,f? AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; u 'DudpPolrodyg? Adkvfatmif}uD; eJ@ Adkvfarmifarmif wdk@ odygvdrfhr,f? olwkd@ (2) OD;udk
0ef}uD;csKyfeJ@awGŒzdk@ wifjyzdk@ apv$wfay;ygr,fhvdk@ ajzw,fqdkygw,f? Adkvfrª;csKyfarmifarmif eJ@ Adkvfrª;
}uD; atmif}uD; wkd@ jynfyc&D;oGm;aew,fvdk@ qdkygw,f? 'gayr,fh tJ'D (23) &ufae@rSmyJ ppfwyfu
tif;pdefòrdŒe,frSm&SdwJh oef@&Sif;zqyv ±Hk;wcsdKŒudk vufeufeJ@0dkif;+yD; odrf;ydkufxm;=u+yD;+yDjzpfyg
w,f? c&rf;òrdŒudkvnf; ppfwyfuodrf;ydkufxm;+yD;+yDvdk@ xGef;ae@pOfowif;pmu pufwifbm (24)
&ufae@xw k rf mS azmfjyvdu k yf gw,f? Advk w f axmifowif;pmrSmvnf; c&rf;òrdŒudk ppfwyfu odr;f ydu k f
vdkuf+yDvdk@ azmfjyyg&SdcJhygw,f?
0ef}uD;csKyfO;D Ek rE aW v;u jyefa&mufa&mufcsi;f jynfxaJ &;0ef}uD; Adv k rf if;acgiuf ppfwyfu
tm%modr;f zd@k pDpOfaewJo h wif;udk ay;ygw,f? 0ef}uD;csKyfO;D Ek xGuaf jy;wdr;f a&Smifcsif wdr;f a&SmifEikd f
zdk@ av,mOfysHwpif; tqifoifhvkyfxm;wmudkvnf; wifjyygw,f? OD;Eku Adkvfrª;csKyfarmifarmifeJ@
Adkvfrª;csKyfatmif}uD; udk olŒqDac:cJhzdk@ Adkvfrif;acgifudk trdef@ay;ygw,f?
ygwDtzGJŒtpnf;aygif; (17) zGJŒeJ@ xif&Sm;wJhyk*~dKvf (9) OD;wkd@ yg0ifa&;qJGxkwfa0vdkufwJh
“wyfrawmfonf jynfolŒtwGufjzpfygap” qdkwJh a=unmcsufvnf; xGufay:vmcJhygw,f?
pufwifbm (24) &ufrSmyJ jynfyc&D;u jyefa&mufvmw,fqdkwJh Adkvfrª;csKyfarmifarmifeJ@
Adv
k rf ;ª csKyfatmif}uD; wk@d EpS af ,muf OD;Ek eJ@ vma&mufawGŒqHyk gw,f? olw@dk u “bwf*suOf ya'=urf;
wifoiG ;f a&;twGuf v$waf wmfac:,lusi;f yjcif;[m Edik if aH &;wif;rmr_ukd avsmyh g;apr,fh vkyaf qmif
csufw&yfjzpfEdkifw,f” vdk@ajymw,fqdkygw,f? “oef@&Sif;u &JabmfjzLeJ@aygif;+yD; wyfudkzsuf&ef
p}uHw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udkawmif vkyf}uH&ef }uHpnfvdk@ wyfurcHEdkifwJhtwGuf tHkºuGum
v_yf&Sm;aejcif;jzpfygw,f? rdrdwdk@u +idrfoufatmif aygufuGJr_r&Sdatmif xdef;ae&ygw,f? wyfudk
vSef@xm;&ygw,f? b,favmuf=um=um xdef;xm;Edkifr,frodyg”vdk@vJ pGyfpGJwkdifwef;ajymqdkw,f
qdkygw,f?
pufwifbm (25) &ufae@rmS awmh ppfwyfu &efuek w f 0du
k u f kd odr;f +y;D uif;yH;k cswm/ avqdyu f kd
odrf;+yD; tajrmufawGqifwmvkyfygw,f? rE Wav;/ jrpf}uD;em;/ vm;±d_;/ awmifwGif;/ usdKufvwf/
bdu k av; pwJòh rŒd awGuv kd nf; odr;f xm;vdu k =f uygw,f? jynfxaJ &;0ef}u;D &JŒ qifah c:csut f & qif;vm
wJh ppf&JwyfawGudkvnf; vrf;c&D;uae qD;zrf;wmvkyfygw,f? tif;pdefc±dkif0ef/ &J0efwdk@udkvnf;
xdef;odrf;xm;vdkuf+yD; pHkaxmuf±Hk;eJ@ óud;rJha=u;eef; qufoG,fa&;±Hk;udkvnf; odrf;ydkufxdef;csKyfxm;
vdkufygw,f? ppfwyfu tm%modrf;vdkuf+yDvdk@ ra=unmbJeJ@ ,m,DvufOD;r_&Sd&Sd odrf;xm;vdkuf
jcif;jzpfygw,f?
yg&rD&dyfomrSmawmh trSwf (4) wyf&if;&JŒ wyfcGJwcGJudk tif;,m;vdyfa[mfw,faqmufae
wJh jyefvnfxlaxmifa&;wyfu wyfom; (500) avmufu vufeuftenf;i,feJ@ckcH+yD; 0dkif;xm;
OD;Ek eJ@ Adv k cf sKyf}u;D ae0if; wd@k tjyeftvSeaf &;=uw,fqw kd hJ pm (2) apmifqw kd mudv k nf; ol[mol
ðypk+yD; zwf=um;azmfjyoGm;ygw,f? ppfwyf&JŒ tm%modrf;yGJudk zdwfrE WuyGJjzpfatmif tpGrf;ukef
o±kyfaqmifay;cJhayr,fh EdkifiHawmf0ef}uD;csKyfOD;Ek &JŒtoH[m armoHygaecJhw,f vdk@qdk=uygw,f?
tm%modr;f t"du wyfwwyftjzpf owfrw S x f m;wJh trSwf (4) aoewfuikd w f yf&if;[m &efuek u f kd
odr;f +yD; 0ef}uD;csKyfe@J 0ef}uD;0efuav;awGukd zrf;qD;zd@k rE aW v;uae t&Sed jf yif;jyif;eJ@ csw D ufvmwm
0ufxD;uefa&mufrS/ cr& (101) eJ@ awGŒrS tusdK;ta=umif;od&+yD; jyefwyfacgufoGm;&w,fvdk@
qdkygw,f?
qd&k , S v
f pfxyd o f ;D a[mif; ppfAv kd }f uD;wodu k &f J ppfwyf&ŒJ tm%modr;f a&; t}uHtpnf[m
wpdww f ydik ;f tm;jzifh atmifjrifxajrmufomG ;w,fv@kd qd&k rSmjzpfygw,f? OD;Eku tm%mudv k aJ$ jymif;
ay;zd@k oabmwlvu kd w
f thJ wGujf zpfygw,f? 'gayr,fh a&G;aumufyu JG si;f yay;zd@k oabmwlvu kd &f wJh
twGuf tdrfapmifhtpdk;&tjzpfeJ@yJ zGJŒpnf;&rSmjzpfwJhtwGuf wpdwfwydkif;tm;jzifh xifovdk vGwf
vGwfu|wfu|wf tm%mudk a&&Snfqkyf,lEkdifcGifhr&bl; jzpfoGm;&ygw,f?
1958 ckESpf/ pufwifbm (26) &ufae@ tjzpftysuf[m Armjynfordkif;rSm yxrqHk;t}udrf
“ppfwyftm%modrf;r_” ppfppf/ “ppfwyftm%modrf;r_}uD;” tppfjzpfygw,f? wu,fvnf;
jyifqifcJhovdk wu,fvnf; odrf;ydkufzdk@jzpfygw,f? 'gayr,fh tJ'Dwkef;u 0ef}uD;csKyf OD;Ek&JŒ EdkifiHa&;
ukvm;zefxdk;aumif;r_a=umifh wenf;tm;jzifh EdkifiHa&;upm;uGuf ^m%feD^m%feufrsdK;pHka=umifh
“ppfwyftm%modrf;r_” [m “ppfwyftm%mv$Jajymif;r_” tjzpfyHkay:vmygw,f?
ppfwyfbufu =unfhr,fqdk&if a&&Snftm%m qkyfudkifcGifhr&vdkufayr,fh “tm%mvnf;
&ao;/ aus;Zl;&Sifvnf; jzpfvdkuf&ao;” todrf;cH&oludk,fwdkifu csD;usL;axmyemay;wmawmif
tqpf&vdkufao;” vdk@ ajym&rSmjzpfygw,f? Adkvfae0if;uawmh tvdktavsmuf pifay:a&muf+yD;
ESpfjyeftjrwfxGufoGm;cJhygw,f?
OD;Ekbufu =unhrf ,fq&kd if tm%modr;f cHvu kd &f vd@k tm%mudrk ay;csib f eJ @J ay;vdu k &f wm
t±H;_ jzpfayr,f/h ygvrD efurkd zsuo f rd ;f &bJ/ a&G;aumufyu JG si;f ya&;uwdukd tydik u f ikd +f y;D tajctaeawG
aumif;rGev f mwJt h cgrmS Edik if aH &;tm%mjyef,El ikd rf ,f? tm%modr;f cH&w,fqw kd mxuf tm%mudk
v$aJ jymif;ay;vdu k &f w,fqw kd mu ydo k ifah vsmwf ,fv@kd ,q l cJyh gw,f? 'ga=umifh tm%mudk v$aJ jymif;
ay;tyfwyhJ akH y:atmif o±kyaf zmfcyhJ gw,f? ygvrD efe@J zGŒJ pnf;tkycf sKyfyt Hk ajccHOya'rysuyf J tm%mudk
,m,DvaJ$ jymif;ay;vdu k &f jcif;[m vH;k 0O\Hk tm%modr;f cH&wmeJ@pmv#if awmfao;w,fv@kd wGuf
qcJhw,f? 'ga=umifh olukd,fwkdiftqdkðy+yD; oludk,fwkdif tdrfapmifhtpdk;&zGJŒay;zdk@ arwWm&yfcHwJhyHkpH
csK;d cJyh gw,f? ‘ppfwyftm%modr;f r_’ }uD;udk zGŒJ pnf;tkycf sKyfyakH bmiftwGi;f r0if0ifatmif ukvm;zef
xd;k ay;+yD; ta&mifwif odumQ qnfay;cJyh gw,f? ppfwyfukd odumQ qnfay;jcif;[m olŒud, k of v l nf;
oduQmqnf+yD; jzpfoGm;w,fvdk@ ,lqcJhyHk&ygw,f?
OD;Ek csdK;ay;wJhvrf;a=umif;udk AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u oabmusovdk/ tm%modrf;csifol/
um,uHajrmuf tm%mvmawmif;ol Adkvfrª;csKyfarmifarmif/ Adkvfrª;csKyfatmif}uD;wdk@ uvnf;
aemufydkif;rSm cHwGif;awGŒcJhygw,f? Adkvfrª;csKyfarmifarmif/ Adkvfrª;csKyfatmif}uD; wkd@u aemufydkif;rSm
“ppfwyfu tm%modrf;wmr[kwf/ tm%mudk v$Jajymif;&,lwmomjzpfw,fvdk@” cyfwnfwnf
tydik ;f (2)
1958=1962 umv
ppf t k y f p k } uD ; arG ; zG m ;jcif ; / ppf t m%m&S i f p epf t wG u f Zmwf w d k u f j cif ; od k ‹ r[k w f
td r f a pmif h t pd k ; &acwf
tdraf pmifth pd;k &acwf/ tdraf pmift h pd;k &qdw
k m&JŒ aAGaqmfO;D yGOJ ;D xGuf aqmif&uG cf suu
f awmh
EdkifiHa&;orm;awGudk txl;ojzifh ppftkyfpktay: r=unfjzLEdkifol qef@usifol EdkifiHa&;orm;awGudk
tpkvdkuf tòyHvdkuf zrf;qD;+yD; axmifoGif;tusOf;csjcif;jzpfygw,f?
AdkvfjraoG; (yrnw twGif;a&;rª;csKyf)/ ocifAarmif (jynfolŒ'Drkdua&pDygwD)/ jynfolŒ
&JabmfrS AdkvftkH;wif/ Adkvf!Gef harmif/ AdkvfatmifEdkif/ vli,fhwyfOD;rS udk0if;xGÉf/ udkpdefvS/ udkjrarmif/
&Jabmfaygif;pHk xdef;odrf;a&;tzGJŒrS AdkvfrsKd;jrifh/ udkvSrif; wdk@tygt0if/ owif;pmq&mawGjzpf=uwJh
OD;apmvGif (ArmtrsKd;orD;)/ OD;tkef;jrifh (wdk;wufa&;)/ OD;udkudkav; wdk@awG tzrf;cH=u&ygw,f?
aemufydkif;rSmwqufwnf; owif;q&m/ pma&;q&mawGjzpf=uwJh OD;,karmif/ Aef;armfwifatmif/
OD;wifpdk; wdk@wawG axmifxJa&muf=u&ygw,f? ref;xGef;&if wdk@vdk u&iftrsKd;om;acgif;aqmifawG/
ocifxGef;tHh/ OD;omEdk; wdk@vdk oef@&Sif;acgif;aqmifawG/ ocifvlat;/ udkjrifhaZmf wdk@vdk tvkyform;
acgif;aqmifawG/ udkpdk;rif;/ udkudkvGif wdk@vdk vli,facgif;aqmifawGomru q&mawmf&SifOuUÏ vdk
bke;f }uD;vnf; axmifx0J if&ygw,f? owif;pmwdu k af wGxuJ qd&k if Akv d w
f axmifu Akv d af tmifped /f
a=u;rHu k OD;=unfjrif/h jynfawmfopfu OD;atmifjrifh wd@k awGvnf; tzrf;tqD;cH=u&ygw,f? ausmif;
om;or*~u ausmif;om;acgi;f aqmifawGvnf; zrf;qD;axmifcsjcif;cH=u&ovdk ajy;olajy; a&Smifol
a&Smifjzpf=u&ygw,f?
Edk0ifbm(3)&ufae@rSm +idfrf0yfydjym;r_nDvmcH usif;yygw,f? 0ef}uD;rsm; twGif;0efrsm;/ c±dkif
0efrsm;/ &Jt&m&Sdrsm;yg zdwf=um;+yD; aqG;aEG;yGJvkyfygw,f? (3) &ufwdkifwdkifusif;y+yD; ‘w&m;Oya'
pdk;rdk;a&;’ qdkwmtjyif tjrwf}uD;pm;rsm; ESdrfeif;a&;/ ukefaps;E_ef;csa&;/ òrdŒawmfoef@&Sif;a&;vkyfief;
awGyg wòydifeufwnf; vkyfoGm;r,fvdk@ qHk;jzwfygw,f?
ukeaf ps;E_e;f csa&;twGuq f +kd yD; pD;yGm;a&;vkyif ef;&Siw
f csKŒd udk zrf;qD;ygw,f? pD;yGm;a&;vkyif ef;
wcsKdŒudk wyfrawmf oufomacsmifcsda&;tzGJŒu odrf;ydkuf,lwmvkyfygw,f?
Adv k cf sKyf}uD;ae0if; &JŒ tdraf pmift h pd;k &[m jynfwiG ;f +idr0f yfyjd ym;a&;twGu/f qlyal omif;use;f
aewJh tiftm;pkawGudk wdkufzsufESdrfeif;&efqdkwJh tpDtpOf (3) &yfudkvnf; csrSwfvdkufygw,f?
tJ'DhtpDtpOf (3) &yfuawmh -
(1) jynfwGif;Y ysHESHvsuf&Sdaom vufeufyHk;rsm;udk jyefvnfodrf;ydkufEkdifzdk@ csufcsif;aqmif
&Guf&ef/
(2) aomif;usef;olrsm;tm; vlxk.tultnDjzifh jyif;jyif;xefxef xdk;ppfqif&efESifh
(3) Oya'twdkif; wdwdusus vdkufemusifhoHk;ap&efESifh rnfol@udkrS axmufxm;iJhn‡mjcif;
r&SdbJ jywfjywfom;om; ta&;,laqmif&Guf&ef - qdkwmyJjzpfygw,f?
twdkcsKyfajym&&if vufeufyHk;rsm;azmfxkwfa&;/ aomif;usef;oltðywfwdkufa&; Oya'
twdkif; jywfjywfom;om; ta&;,la&;qdkwmyJjzpfygw,f?
EkdifiHw0Sef;vHk; vufeufyHk;azmfxkwfzrf;qD;yGJ}uD;awG vkyfjyygw,f? &efukefòrdŒeJ@ tif;pdefw
0dkufu jyefay;*dk%f;/ "m;jy*dk%f;qdkwm}uD;awGudk azmfxkwfzrf;qD;ygw,f?
vufeufy;kH azmfxw k af &; zrf;qD;ta&;,lra_ wGe@J twl a&SŒqifah emufqifh ðyvkyw f muawmh
zqyv vufxuf emrnftrsdK;rsdK;eJ@ wnf&SdvmcJhwJh cg;ydkufaqmifwyfzGJŒawGudk zsufodrf;jcif;yJjzpf
ygw,f? +idrf0yfydjym;a&;twGufvdk@ aºuG;a=umfcJhayr,fh ppfwyfeJ@pifòydifjzpfvmEkdifwmudk óudwif
wm;qD; zsuo f rd ;f ypfcsiwf m t"dujzpfw,f? ppfwyfuvGv J @kd vufeufuikd w f yfqw kd m/ ppfwyfoabm
aqmifwt hJ zGŒJ qdw k m ppfwyf&ŒJ atmufrmS om 'grrS [kwf ppfwyfuzGŒJ pnf;ay;vd@k wnf&adS ewJh tjzpf
rsdK;om &SdaeapcsifwJhoabmjzpfygw,f// ‘&JwyfzGJŒ’awGudkawmif EkdifiHwumrSmvnf; zGJŒpnf;xm;&
vdk@/ zsufodrf;ypfvdk@rjzpfvdk@ xm;&wJhoabmjzpfygw,f? zsufodrf;ypfvdkufw,fqdkwJh vufeufudkif
wyfzGJŒawGudk wcsdKŒudk ppfwyftwGif;/ wcsdKŒudk ppf&JtwGif; oGwfoGif;zGJŒpnf;vdkufygw,f?
‘ppf&Jwyf’udkvnf; jyefvnfjyifqif zGJŒpnf;wmvkyfygw,f? Adkvfrª;}uD;rif;odrf;/ Adkvfrª;}uD;
wef,q k ikd ef @J ppfwyfu wyfr;ª wcsKd Œu wm0efc+H yD; jyifqifzŒJG pnf; udik w f , G yf gw,f? toifjh zpfwt hJ cg
wyfrawmfwGif oGwfoGif;zGJŒpnf;ay;r,fvdk@ a=unmygw,f? Adkvfrª;}uD;rif;odef;u ppf&Jrif;}uD;vkyf
+yD; ðyjyifajymif;vJa&;awGvkyfygw,f? opfxkwfvkyfa&;eJ@ v#yfppfvkyfief; umuG,fa&;wyfcGJ (3)ck
udv k nf; ppf&w J yfxo J wG of iG ;f vdu
k yf gw,f? aomif;use;f olErdS Ef iS ;f a&;tjzpf vufeufuikd t f iftm;pk
awGudk jyif;jyif;xefxef xdk;ppfqifzdk@ ppfqifa&;}uD;awG t}uD;tus,fðyvkyfygw,f?
Oya'pdk;rdk;apa&;acgif;pOfatmufrSm zrf;wm qD;wm tjypfay;ta&;,lwmawGudkvnf;
t&Sed jf ri‡ ahf qmif&u G yf gw,f? yk'rf (5) eJ@ zrf;qD;wmawGvnf; tpkvu kd tf òyv H u kd f rsm;jym;vmygw,f?
tdrfapmifhtpdk;& wufrvmcifu ArmjynfrSm A[dktusOf;axmif (9) axmif/ c±dkiftusOf;axmif
(19) axmif/ axmifi,f (6) axmife@J abmfpw,fausmif; (1) ck&ydS gw,f? tdraf pmift h pd;k &wufvm
wJt h cg 'DaxmifawGavmufe@J wiftm;r&awmhwt hJ wGuf aemufxyfaxmifopfwck zGiv hf ukd yf gw,f?
tJ'guaawmh &efuek òf rdŒeJ@ (262)rdik af 0;+yD; yifv,ftwGi;f rSmwnf&w dS hJ uduk ;kd u|e;f axmifjzpfygw,f?
udkudk;u|ef;tusOf;pcef;udk pxlaxmifcJhwmuawmh zqyv tpdk;&jzpfygw,f? jynfxJa&;0ef}uD;
ocifomcif vufxufrSm pDrHcJhwmjzpf+yD; tJ'DwHk;u OD;ausmf+idrf; u EkdifiHa&;orm;awGtwGuf
&nf&, G cf w hJ mr[kwyf gb;l vd@k jiif;qdck b hJ ;l ygw,f? 58 ckEpS /f ESpq f ef;rSm udu k ;kd u|e;f owif; xyf+yD;xGuf
tcsed q f t JG yk pf ;kd vdwk hJ tdraf pmift h pd;k &eJ@ ppftyk pf t k wGuf atmifyw JG ckjzpfomG ;cJyh gw,f? Adv k f
csKyf}uD;ae0if; [m tdraf pmift h pd;k &udv
k nf; enf;enf;yg;yg;jyifqif+yD; zGŒJ pnf;vdu k yf gw,f? umuG,f
a&;Xme u yk*~dKvfawGudk 0ef}uD;tjzpf rcef@tyfbJ t&yfom;tpdk;& yHko¿mefzrf;xm;cJh&muae/
Adkvfrª;csKyfwifaz eJ@ ppfypPnf;0,f,la&;Xme !¸ef=um;a&;0ef OD;oD[ef wdk@udk ‘0ef}uD;’ tjzpf
xnfhoGif;zGJŒpnf;vmcJhygw,f?
tm%mawmif;acgif;aqmifwOD;jzpfcJhol Adkvfrª;csKyfwifaz [m owWKwGif;ESifh tvkyform;
Xme jynfolŒvkyfief; tdrf,maqmufvkyfa&;ESifh jyefvnfxlaxmifa&;Xmewdk@&JŒ 0ef}uD;jzpfvmyg
w,f? OD;oD[ef u ukeo f , G rf w _ ;kd wufa&;Xme/ or0g,rESihf ukepf nfjzef@jzL;a&;Xme/ axmufyaH &;
Xme/ pufrv _ ufrX_ mewd@k &ŒJ 0ef}uD;jzpfvmygw,f? 'k0ef}uD;csKyfO;D ode;f armif &JŒ ae&mrSm jynfaxmifpk
&mxl;0ef OD;vGe;f abmf udk cef t h yftpm;xd;k ygw,f? 0wfvOkH ;D xGe;f wif udk use;f rma&;0ef}uD;tjzpfcef@
tyfygw,f? csif;a&;&m0ef}uD; OD;xefv#H &JŒ ae&mudkvnf; OD;&mr_ef;eJ@ tpm;xdk;vdkufygw,f?
+ird ;f csr;f a&;toHawGaysmuf+y;D ‘&yf&mG at;csr;f a&;’ toHawGa&mufvmygw,f? ‘w&m;Oya'
pd;k rd;k a&;’ qdw k t hJ oHawG ydrk u kd s,af vmifvmygw,f? “&yf&mG at;csr;f om,ma&;ESihf w&m;Oya'pd;k rd;k
a&;onf rlvyxr” qdkwJh aqmifyk'fawG acsmifcsdKacsmif=um;txd ysHESHvmygw,f?
“Ekid if aH wmftwGi;f aomif;use;f olrsm;/ rormaompD;yGm;&Smr_rsm;ESihf &mZ0wfusL;vGerf r_ sm;
udk tpdk;&omr[kwfbJ vlwdkif;u tpdk;&ESifh vufwGJum zdESdyfjcif;/ zrf;qD;jcif;/ ta&;,ljcif;/ aomif;
usef;r_rsm;udk tm;ay;olrsm;tm; w&m;Oya'bufodk@ odrf;oGif;+yD; w&m;Oya' wnfwHhcdkif+rJa&;
twGuaf qmif&u G &f ef” qdw k v hJ rf;!¸erf u_ ckd say;+yD; ppfwyft&m&S}d uD;awG ud, k w f ikd Of ;D pD;ay;cJw h hJ }uHch ikd f
a&;toif;awGukd wqifw h ;kd v_y&f mS ;apcJyh gw,f? }uHc› ikd af &;toif;&JŒaqmify'k u f vkd nf; “owW”d qd+k yD;
ajr‡mufx;kd yifah umfvyk af y;cJyh gw,f? ‘jynfoŒl taxmufawmfpepf” qdw k mukd azmfxw k +f yD; }uHc› ikd af &;
toif;rsm;ESiw hf zJG ufum ‘owif;ay;’vkyif ef;rsm;udv k yk af pjcif;/ ppfwyfukd tultnDaqmif;ay;jcif;/
ppfqifa&;ESifh &mZ0wfr_ESdrfeif;a&;awGrSm xnfhoGif;toHk;csjcif;awGudkvnf; us,fus,fjyef@jyef@
vkyfudkifcJhygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&vufxufrSm awma&m òrdŒygrusef ay:vmwmuawmh &yfuGuf ‘rD;uif;’
awGjzpfygw,f? awmvufaus;&GmESifh e,fòrdŒi,fuav;awGrSm aemufxyf us,fus,fjyef@jyef@
ay:vmwmuawmh ‘&yf&Gm tdk;tdrf pnf;pdrfudk rdrdwdk@zmom umuG,fEkdifa&;twGuf’ qdk+yD 'l;av;
0g;c|efwyfawG zGJŒpnf;apwmjzpfygw,f? &yf&Gmudk ql;wyfawGcsxm; 0ef;&Hapwm/ umuG,fa&;uif;
awG ae@nrjywfcsxm;ap+yD; aomif;usef;olESdrfESif;a&;rSm yg0ifapwmawGvkyf+yD; ppfZmwfoGif;cJhyg
w,f? awma&mòrdŒygrusef rtm;rvyfEkdifatmifjzpfcJh&+yD; tae=uyf/ txdkif=uyf/ ab;=uyfeH=uyf
jzpfcJh&ygw,f?
tdraf pmift h pd;k &&JŒ ordik ;f 0ifaqmif&u G cf su}f uD;qdw k mudk yHak zmfEidk zf @kd ‘apmfbmG ; apmzsm;rsm;
ya'o&mZftm%mpGef@v$wfa&;’ qdkwmudk rwfvxJrSm pwiftaumiftxnfazmfygw,f?
zGŒJ pnf;yHt k ajccHOya'rSm &Sr;f jynfe,fe@J u,m;jynfe,fu apmfbmG ; apmfzsm;twGuf vlrsKd ;pk
v$waf wmftwGi;f oD;oef@ay;xm;&wJh trwfae&mawG&adS ecJyh gw,f? vlrsKd ;pkvw $ af wmfrmS &Sr;f apmf
bGm; (25) OD;/ u,m;apmfbmG ;apmfzsm; (3) OD;/ aygi;f (28) OD;[m a&G;aumufy0JG ifz@kd rvdb k J ya'o&mZf
tarGcHawGtjzpf ae&m&xm;=uwmjzpfygw,f?
&Srf;apmfbGm;awG[m tkyfcsKyfcGifhtm%m/ tcGefaumufcGifhtm%m/ w&m;pD&ifcGifhtm%m
tjyif/ vlxak &G;aumufwmr[kwb f J trwftjzpf Oya'ðytm%myg &ae=uwJt h wGuf tJ'ED pS x
f yf
uGr;f tm%mudk pGe@f vw $ zf @kd &Sr;f jynfw;kd wufwt hJ iftm;pke@J vlxu k t&ifuwnf;u v_y&f mS ;awmif;
qdkae=uwm&Sdygw,f? ya'o&mZftºuGif;tusefz,f&Sm;a&;/ tajccHOya'udk jyifqifz,f&Sm;a&;udk
‘yrnw’ rsm;uvnf; tqdkðywifjycJh=uzl;ygw,f? p0fcGefcsdK wdk@vdk &Srf;apmfbGm;rsm;uvnf; ya'
o&mZf tm%mpGe@f vw $ af &;udk (1954) avmufw;kH uwnf;u oabmwlziG [ hf ajymqdck =hJ uzl;ygw,f?
'gayr,fh vufawGŒaqmif&GufEkdifjcif;r&SdbJ =uef@=umaecJh&wJhudpPjzpfygw,f? 'DudpPudk AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; u aumufuikd v f u kd w f momjzpfygw,f? av#maf =u;aumif;aumif;ay;+y;D / apmfbmG ;rsm; tm%m
pGef@v$wfa&;udpP +yD;pD;oGm;cJhygw,f?
59 ckEpS /f {+yDv (24) &ufae@rmS apmfbmG ; apmfzsm; (33) OD;u vufrw S af &;xd;k +yD; oabmwl
tm%mpGe@f vw $ cf =hJ uygw,f? aumfzw D pfcu G f ig;jym;acwfrmS usKid ;f wHak pmfbmG ;wOD;u av#maf =u;aiG
usyf ig;oef;avmuf&wJt h wGuf &efuek af jraps;awG ESpq f avmuf ajrmufwufomG ;cJ&h w,fv@kd vnf;
qdk=uoHawG xGufay:vmcJhygw,f?
{+yDv (29) &ufae@rSm &Srf;jynfe,f jynfolŒtkyfcsKyfa&;yEMufcsyGJ ðyvkyf+yD; orw}uD;
ref;0if;armif eJ@twl 0ef}uD;csKyf Adv k cf sKyf}uD;ae0if; wwfa&mufum ‘tm%mudk &ufa&mpGm pGe@f vw $ f
=uwJh apmfbGm;rsm;udkcsD;usL;a=umif;’ rdef@cGef;a¹cGygw,f? yifvHkpdwf"mwfudk xdef;odrf;=u&ef/ usOf;
ajrmif;aom vlrsKd ;a&;pdw"f mwfukd pGe@f vw $ +f yD; jynfaxmifpw k 0Se;f vH;k &JŒ wd;k wufa&;eJ@ pnfyif0ajym
om,ma&;udk a&Sαl=u&efv@kd ajym=um;cJyh gw,f? 'gayr,fh Adv k cf sKyf}uD;ae0if; ar#mv f ifo
h vdk jzpfrvm
cJhyJ tdrfapmiftpdk;&vufxufrSm wu,fwdk;wufjzpfay:vmcJhwmuawmh &Srf;trsdK;om;v_yf&Sm;r_
}u;D }u;D xGm;vmjcif;eJ@ &Sr;f vufeufuikd o f yl ek rf sm; w[kew f ;kd wd;k wuf}u;D rm; rsm;jym;vmjcif;jzpfygw,f?
1959 ckESpf/ {+yDvxJrSmyJ ppftkyfpktwGif; ajctoGufqHk;vlwOD;vnf;jzpf/ tm%mawmif;
acgi;f aqmifwOD;vnf;jzpfwhJ Adv k rf ;ª csKyfatmif}uD; udk Adv k cf sKyf}uD;ae0if; u 'kw, d umuG,af &;OD;pD;
csKyftjzpf cef@tyfajr‡upf m;vdu k yf gw,f? 1949 ckEpS f Adv k cf sKyfae0if; ppfO;D pD;csKyftjzpf xrf;aqmifwm
0ef,lcsdefup+yD; wav#mufvHk; b,folŒudkrS rcef@tyfbJxm;cJhwJh vpfvyfaewJh 'kwd,ppfOD;pD;csKyf
ae&mudk Adv k rf ;ª csKyfatmif}u;D tm; ay;vdu k wf mjzpfygw,f? t&ifu cef@tyf&r,fq&kd if wyfwiG ;f xH;k pH
0gpOft& Adv k rf ;ª csKyfausmaf Zm udyk J cef@tyf&rSmjzpfwt hJ wGuf Adv k cf sKyfae0if;ua&m tm%m& zqyv
tpd;k &tqufqufuyg wrifnpfywf+y;D uGuv f yftjzpfxm;cJw h ahJ e&mudk Adv
k rf LS ;csKyfausmaf Zm vnf;
wyfwGif;rSmr&SdawmhwJhtcsdef tdrfapmifhtpdk;&tjzpf ppftkyfpk}uD; wefcdk;=oZmxufjrufvmcsdefrSm
Adkvfrª;csKyfatmif}uD; udkcef@tyfvdkufwmjzpfygw,f?
ppftkyfpk}uD;&JŒ wefcdk;=oZm }uD;rm;vmavav tm%mvuf0g;apmif; xufvmavav/
+idr;f csr;f a&;toHawG aysmufu, G vf m&avav jzpfc&hJ +yD;/ q&m}uD;ocifu, kd af wmfrid_ ;f OD;pD;v_y&f mS ;
cJhwJh jynfwGif;ppf&yfpJa&;/ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJŒ}uD;&JŒ v_yf&Sm;Ekdifr_awGuvnf; qufvufv_yf
&Sm;vdk@ r&EkdifawmhavmufatmifjzpfcJh+yD; 59 ckESpfxJrSm &yfqdkif;xm;vdkuf&ygw,f?
'Dvdk zdESdyfr_awGjyif;xefvSwJh acwfusyf}uD;xJrSm wl&mwl&mawGpk+yD; ay:aygufvmcJhwJh EdkifiH
a&;ygww D ck&ydS gw,f? tJ'guawmh ‘jynfoŒl wd;k wufa&;ygw’D jzpfygw,f? 1959 ckEpS /f {+yDvxJrmS yJ
ay:aygufvmcJhygw,f? OD;atmifoef; (AdkvfcsKyftudk)wdk@&JŒ jynfolŒ'Drdkua&pDygwDu tpk&,f/
ocifoifwdk@&JŒ trsdK;om;wdk;wufa&;ygwDu tpk&,f/ AdkvfcifarmifOD; wdk@&JŒ &Jabmfaygif;pHkxdrf;odrf;
a&;u tpk&,f/ tpk (3) pku yk*~dKvfawGudktajccH+yD; ‘jynfolŒwdk;wufa&;ygwD’ udk zGJŒpnf;vdkuf=u
wmjzpfygw,f? jynfolŒwdk;wufa&;ygwDrSm wdk;wufwJh pma&;q&m/ owif;pmq&mwcsdKŒvnf;
yg0ifvm=uygw,f?
tdraf pmift h pd;k &[m ajray:&Sd w&m;0ifEidk if aH &;ygwaD wGukd wnf&cdS iG ahf y;xm;ayr,fh ppftyk pf k
qef@usiaf &; Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awG vkyvf @kd r&atmif +idr0f yfyjd ym;a&;pDrcH suaf wG w&m;Oya'pd;k rd;k a&;
qdkwJh ESdyfuGyfwif;=uyfr_awGeJ@ v$rf;rdk;csKyfudkifxm;ygw,f?
ajray: EkdifiHa&;tzGJŒtpnf;awGudk rv_yfEkdifatmif csKyfudkifxm;wmeJ@wòydifeuftwGif;rSm/
awmwGi;f vufeufuikd f awmfveS af &;tiftm;pkawGtm;vH;k tay:rSmvnf; bufaygi;f pHx k ;kd ppf}uD;awG
ðyvkyfcJhygw,f? txl;ojzifh uGefjrLepfygwDudk OD;wnfacsr_ef;zdk@ óud;pm;wJh ppfqifa&;}uD;awGu
t"dujzpfcJh+yD; jyif;jyif;xefxef &uf&ufpufpuf qifE$JcJhygw,f? wzufu Oya'udk av;pm;vdkuf
ema&; wzGzGatmf[pf&if; wzufu aumufaumufuspfuspf atmufvrf;enf;rsdK;pHkukdvnf; ,kwf
,kwfrmrm usifhoHk;cJhygw,f?
ArmjynfueG jf rLepfygwD jrpfzsm;a'owdik ;f wdik ;f aumfrwD0if Adv k o f ed ;f udk ppfwyfu zrf;qD;&&Sd
cJh+yD; taoowfjypfcJhygw,f? xGufajy;vdk@ ypfowfvdkuf&wmygvdk@ ta=umif;jyygw,f? Adkvfodef;
[m zufqpfawmfvSefa&;uwnf;u tpOftvm&SdcJhwJh ta&;}uD;wm0efawGudk xrf;aqmifcJhwJh
AdkvfwOD;jzpfygw,f? 48 ckESpfrSm wyfrawmfwyf&if; (3) eJ@twl awmcdkcJhwmjzpfygw,f? Adkvfodef;
aemufydkif;rSm Adkvfodef; vdkyJ xGufajy;vdk@ ypfzrf;vdk@/ ypfzrf;&if;aoqHk;oGm;&w,fqdkwJh owif;awG
qufwdkufxGufvmygw,f? AdkvftmVm0u/ ocifwifaz/ ocifarmif}uD; eJ@ q&muGef; wdk@wawG
usq;kH towfco H mG ;&ygw,f? Adv k tf Vm0u [m uGejf rLepfygw&D ŒJ wdik ;f (3) ppfa&;wm0efcjH zpfygw,f?
tpOftvm}uD;wJh zufppfawmfvSefa&;acgif;aqmifwOD;jzpfygw,f? *syefzufqpfawmfvSef
a&;rSm txufArmjynfwdkif;rª; Adkvfrª;Axl; usqkH;oGm;+yD;aemuf Adkvfrª;Axl; ae&mudk qufcHwm0ef
,lcJholvnf;jzpfygw,f? 45 ck aeol&defacwfrwdkifrD jynfolw&yfvHk; zqyv tvHawmfatmuf
&yfwnfpk±Hk;=u+yD; nDnD!Gwf!GwfeJ@ wdkif;jynfvGwfvyfa&;udk aqmif&GufoGm;=uzdk@ =o*kwfv (12)
&ufae@rmS rsKd ;cspAf rmhwyfrawmf ppfacgi;f aqmif (10) OD;&JŒ xkwjf yefa=unmcsurf mS Adv k cf sKyfatmifqef;/
Adkvfvusfm/ AdkvfaZ,s/ Adkvfae0if;/ AdkvfausmfaZm wdk@eJ@twl yg0ifvufrSwfa&;xdk;cJhwJh ordkif;0if
ppfacgif;aqmifwOD;jzpfygw,f? tdrfapmifhtpdk;&vufatmufrSm tòid;w}uD; uGefjrLepfokwfoifajc
r_ef;a&;atmufrSm usqHk;oGm;cJh&ygw,f?
1959 ckESpf/ ara';ae@rSm oef@&Sif;zqyv OD;Ek &JŒ emrnfausmf ara';rdef@cGef;}uD; xGufay:
vmygw,f? ara';ae@rwdik rf D {+yv D xJrmS yJ OD;Ek [m tar&duefuo kd mG ;cJah o;+y;D 0g&iS w f ef ArmoH±;kH rSm
ðyvkyfwJh owif;pmuGefz&ifhwckrSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk acsmhjrLumuG,f&if;tckvdk &Sif;jyajymqdk
wmwck vkyfcJhygw,f?
“ArmjynfwGif usa&mufvsuf&Sdaom 'Drdkua&pDtE W&m,fonf rnfonfht&yfuvmI
tif;0b%fvyk if ef;/ =u,fig;yGio hf abmFvyk if ef;/ ukeyf pPn;f ppfaq;a&;vkyif ef;/ aejynfawmf
ydk@aqmifa&;vkyfief;wdk@udk omru/ ±kd;ukr`%Dvkyfief;/ jrefrmjynf[dkw,frsm;vdrdwuf/ v#yfppfESifh
pufrv _ ufru _ rk %` w
D @kd tjyif/ aemufq;kH rSm ausmufr;D aoGEiS hf taxGaxGu;l oef;a&mif;0,fa&;or*~
ukr`%Dvdrdwuftxd zGJŒpnf;csKyfudkif vkyfudkifcJhygw,f//
ppfa&;rSmvnf; aomif;usef;oltðywfwdkufa&;acgif;pOfeJ@ p}uFmarmif/ a[ref/ jrL/ odef;&J/
atmifvHawmf/ yHkawmif&Sif/ atmifoD[/ atmifarmfat; pwJh ppfqifa&;}uD;awG t}uD;tus,f
qifE$J±Hkru/ pdwf"mwfppfqifa&;vkyfief;awGyg t&Sdeft[kef wdk;csJŒvkyfudkifcJhygw,f? txl;ojzifh
uGejf rLepftðywfwu kd af &;OD;wnf+yD;/ ‘"rR E &W m,f’ pdw"f mwfppfqifa&; vkyif ef;}uD;udyk g tus,jf yef@
qH;k vkyu f ikd cf yhJ gw,f? uGejf rLepfawG[m "rRtE &W m,f awGjzpfw,f? omoemawmfukd zsuq f ;D ae=u
w,fqdk+yD; aoaocsmcsm tuGufcs jyifqifwdkufcdkufcJhygw,f? vnfyif;awmfjywf/ OD;acgif;awmf/
rudkÉfawmfyg tvJvJ tòydòydjzpfae&wJh qif;wkawmfawGyHk/ ysufpD;a=urGae&wJh bk&m; apwD ykxdk;/
ausmif;uefawGyykH g "mwfy±kH u kd f yH}k uD;csŒJ +yD;/ "rR E &W m,fpmapmifawG oef;cs±D udk Ef ydS f jzef@csad y;cJyh gw,f?
oHCmawmfawG csO;f uyf/ jynfoal wGupkd nf;±H;k v_ŒH aqmfay;+yD; ‘"rR E &W m,f’ pmapmifawGukd awmóud
òc=H um;rusef yd@k a0&if;/ "rR E &W m,f ppfqifa&;}u;D udk Edik if aH &;/ ppfa&; &nfreS ;f csuaf wGtwGuf tukef
uscHaqmif&GufcJhygw,f?
1959 ckEpS /f pufwifbmvrSm oef@&iS ;f zqyv nDvmcHrmS OD;Ek u “Ak'b < momudk Edik if aH wmf
bmomjzpfap&rnf” vd@k t"dÏmefðya=unmwmeJ@ ppfwyf&ŒJ "rR E &W m,f ppfqifa&;[m qHpk nf;rdomG ;
ygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&u a&G;aumufyGJudk Zefe0g&Dv odk@r[kwf azazmf0g&DvrSm vkyfay;r,fvdk@
a=unmajymqd+k y;D aemufyikd ;f usi;f ywJh oef@&iS ;f nDvmcH[m vlx=k um; OD;Ek&ŒJ óuw d ifpnf;±H;k yGw J ckvnf;
jzpfoGm;ygw,f?
1959 ckEpS /f pufwifbm (14) &ufae@rmS wyfr;ª rsm;nDvmcHvyk yf gw,f? 17 &ufae@ nDvmcH
tpnf;ta0;rSm tdrfapmifhtpdk;&tjzpf t&yfbufXme toD;oD;rSm 0ifa&mufvkyfukdifae=uwJh
wyfrawmf xdyfoD;t&m&Sd}uD;awGu olwdk@ yg0ifvkyfukdifaqmif&Gufae=uwJh zufpyfvkyfief;/ rD;&
xm;vkyfief;/ ydk@aqmifa&;vkyfief;/ ppfbufukefpnf jzef@csda&;vkyfief;/ yifv,fa&a=umif;vkyfief;/
b%feJ@ taqmuftOD; aqmufvkyfa&;vkyfief;/ xif;qDig;ydvkyfief;/ opfxkwfvkyfief;/ aumufyJ
oD;ESHa&mif;0,fa&;vkyfief;/ aq;0g;xkwfvkyfa&;vkyfief;/ pufr_vufr_vkyfief;/ tvkyform;a&;&meJ@
jynfol@vkyfief;/ v#yfppf"mwftm;ay;a&;vkyfief;/ taumufcGefeJ@ qdyfurf;tkyfcsKyfa&;vkyfief;/
oabmFusi;f vkyif ef;/ ava=umif;yd@k aqmifa&;vkyif ef;/ ajrwdik ;f vkyif ef;eJ@ òrdŒ&Gmom,ma&;vkyif ef;awG
ta=umif; toD;oD; toHaumif;[pf &Sif;vif;wifjy=uygw,f? wyfrª;rsm;nDvmcHtwGif;rSmyJ
wyfrª;tcsif;csif;=um; &Sif;vif;wifjy=uwmjzpfygw,f//
axmufvrS ;f a&;udpaP qG;aEG;yG/J wyfrawmfe@J ywfouf+y;D jynfov l x
l &k ŒJ xifjrif,q l csurf sm;
qef;ppfa0zef aqG;aEG;yG/J wyfrawmf oabmw&m;a&; aqG;aEG;yG/J ppfAsL[maqG;aEG;yG/J }uHc› ikd af &;aqG;
aEG;yGJawGvnf; wyfwGif;rSmyJ vkyfukdifcJh=uygw,f?
awmifiel ,fbufrmS rJxnf+h yD;csed af vmufrmS ppfwyfu rJ±akH wGtay: vlawGtay: aoewf
eJ@ ausmfypf0ifa&mufvm=u+yD; rJawGudk caygif;acsmif;xJarsmypfwmawGvkyfygw,f?
ae&mtcsKd ŒrSm ppfwyfu rJy;kH awGuakd zmufwt hJ cg 0uftv l n
S ahf wmifroH;k bJ bufeufe@J x;kd
azmuf+yD; rJawGudk xifovdkvkyfcJh=uwmawG ay:cJhygw,f? ppfwyfu wnf+rJbufu yif;+yD; b,f
avmufnpfywfnpfywf ppfwyfukd rkef;aewJhvlxk}uD;u ppftpdk;&atmuf ausmaumhatmifcHcJh=u
&wJv h xl }k uD;u OD;Ek&ŒJ a&$0ga&mify;kH xJukd óuH;+yD; rJawGxnfch =hJ uygw,f? rJawGuo JG mG ;rSmpd;k wJt
h wGuf
oef@&Sif;udkyJ zdxnfh=uwJhtwGuf Adkvfrª;csKyfa[mif;ausmfaZmvdkyk*~dKvfawmif oef@&Sif;udk±H_;cJh&yg
w,f? ‘yrnw’ awmif wae&mrS r&awmhavmufatmif tuG}J uD;uG+J yD; t±_;H }uD; ±H;_ oGm;&ygw,f?
wjynfvHk;rSm oef@&Sif;u atmifyGJcHoGm;cJhygw,f? xGufay:vmwJh&vm'fuawmh -
oef@&Sif;trwf (159)
wnf+rJtrwf (42)
yrnw wOD;rSr&
&cdkif (6)
rGef (3)
csif; (3)
u,m; (2)
&Srf; (23) OD;wdk@jzpfygw,f?
oef@&Sif;u tjywftowf tEdkif&&SdoGm;±Hkomru/ v$wfawmftwGif;rSm b,ftwdkuftcH
udkrS *±krpdkufbJ tppt&m&m rJtiftm;tomeJ@ tEdkif,lausmfv$m;oGm;EdkifwJh tajctaejzpfyg
w,f? wnf+rJacgi;f aqmif}uD; emrnfausmf OD;ausm+f idr;f qd&k if ocifwife@J ,SOòf ydi&f if; trwfawmif
jzpfrvmawmhbJ ±H_;edrfhoGm;&ygw,f?
vlxk}uD;u ppftm%m&Sifpepfudk rvdkcsifa=umif;/ jyif;xefwJh 'Drdkua&pDqENudk yGifhyGifhvif;
vif;azmfjyvdkuf=uygw,f? 'ga=umifh a&G;aumufyGJv_yf&Sm;r_}uD;udk Adkvfrª;csKyfa[mif;ausmfaZm eJ@
Adkvfrif;acgifwdk@u “vufeufrJhawmfvSefa&;” vdk@ t"dy`g,fzGifhqdkvdkufygw,f?
tdrfapmifhtpdk;&&JŒ aemufqHk;óud;yrf;csufwckuawmh 1960 jynfhESpfxJrSm u&ifvufeuf
udkifawmfvSefa&;tiftm;pk}uD;&JŒ OD;pD;OD;aqmif autef,l (KNU) tzGJŒ}uD;eJ@ jynfwGif;+idrf;csrf;a&;
twGuf v#dKŒ0Suf awGŒqHkaqG;aEG;jcif;yJjzpfygw,f?
vufeufudkifawmfvSefa&;tiftm;pkawGtwGif;rSm tiftm;t}uD;qHk; tzGJŒ}uD;awGtjzpf
wnf&Sdaewmu ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ autef,ltzGJŒ}uD;jzpfwJhtwGuf uGefjrLepfqef@usifa&;
wdu k yf uJG kd OD;wnftaumiftxnfazmfEikd zf @kd autif,u l kd zJx
h w k pf nf;±H;k =unfw h o hJ abmjzpfygw,f?
t"du&efol[m uGefjrLepfjzpfw,fvdk@ owfrSwf+yD;/ uGefjrLepfacsr_ef;a&;udk tav;wif;vkyfEdkifzdk@
autef,u l kd zJx
h w
k pf nf;±H;k =unfw
h mjzpfygw,f? autef,u l tdraf pmift h pd;k &&JŒ jynfwiG ;f +idr;f csr;f
a&;wnfaqmuf&ef urf;vSr;f csuu f kd vufc+H yD; ud,k pf m;vS,t f zGŒJ a&G;cs,af pv$wcf yhJ gw,f? awGŒqHk
aqG;aEG;zdk@ -
&Swd t
hJ wGuf awmwGi;f vufeufuikd f tiftm;pkrsm;[m OD;Ek &JŒ oef@&iS ;f zqyv tEdik &f a&;bufuyJ
&yfwnfc=hJ uum olw@kd qikd &f m e,fajra'o pnf;±H;k a&;*Giaf wGtwGi;f uae oef@&iS ;f udk axmufc0H ef;&H
ay;cJ=h uygw,f? 'gayr,fh OD;Ek tm%m wu,fjyefvnf&&Sv d mwJt h cg OD;Ek &JŒ w&m;0if xkwaf zmfajym
qdk jyocsuaf wGu +idr;f csr;f a&;twGuf tm;wufp&m bmwckrS rawGŒ&ao;wJt h jyif aemufawmif
jyefqw k af ewJt h wGuf vufeufuikd t f iftm;pkrsm;[m pdwrf oufromjzpf=u&ygw,f? jynfwiG ;f ppf
&yfpJa&;[m tvm;tvm arS;rSdefaysmufuG,f+rJ aysmufuG,fae&qJjzpfygw,f?
1960 jynfh atmufwdkbm (20) &ufrSm AuotzGJŒcsKyf&JŒ qXrt}udrf ausmif;om;nDvm
cH}uD; usif;yygw,f? (4) ESpfvHk;vHk; rusif;yEdkifyJ xm;cJh&wJh ausmif;om;nDvmcH}uD;udk tckrS
jyefvnfac:,l usif;yEdkifcGifh&cJhwmjzpfygw,f? AuotzGJŒcsKyf[m urBmausmif;om;or*~tzGJ@csKyf
(IUS) eJ@ urBm'Drdkua&pDvli,frsm;tzGJŒcsKyf (WFDY) wdk@&JŒ tzGJŒ0ifvnf;jzpfygw,f? Auorsm;
tzGJŒcsKyf&JŒ qXrt}udrfajrmuf nDvmcH}uD;rSmvnf; ‘wrsKd;om;vHk;ta&;/ wEdkifiHvHk;ta&;jzpfwJh
trsKd;om;a&;wm0efrsm;udk vkyfaqmif=u&ef’ eJ@ ‘jynfwGif;ppf&yfpJa&; jynfwGif;+idrf; csrf;a&;wdk@t
wGuf qufvufyg0if tm;jznfhvHk;yrf;oGm;=u&ef’ qdkwmawGudk wufwufºuGºuG aqG;aEG;qHk;jzwf
oGm;cJh=uygw,f?
1960 jynfh Edk0ifbmrSmawmh w±kwfjzLusL;ausmfr_awG ArmjynftwGif; tvHk;t&if;vdkuf
acgi;f axmifxvmjyefygw,f? usKid ;f wHek ,fxu J kd 0ifa&mufwu kd cf u kd w f m/ rdik ;f vif;òrdŒw0du k f w±kwjf zL
pcef;rsm; tcdkiftrm wyfpGJxm;wm/ rdkif;ygv#Kd usKdif;vwfa'owcGifudk odrf;ydkufwyfpGJxm;wmawG
tcdkiftrmvkyfukdifvm=uygw,f? 1954/ 55/ 56 ckESpftwGif; w±kwfjzLarmif;xkwfa&; wdkufyGJawG
a=umihf txl;ojzihf Adv k rf ;ª csKyfausmaf Zm OD;pD;wdu k cf u
kd f acsre_ ;f ypfvu kd Ef ikd rf a_ wGa=umifh xdik ;f / vmtdk
e,fpyfawGxJ ajy;0ifcdkv_HoGm;=u&&mu wpwp ArmjynfwGif; jyefvnf0ifa&mufvmcJh=ujcif;jzpf
ygw,f? Adv k rf ;ª csKyfausmaf Zm ppfwyfu tz,f&mS ;cH&+yD;aemuf Adv k cf sKyf}uD;ae0if; OD;pD;wJh wyfrawmf
[m w±kwfjzL jynfyusL;ausmfolawGudk tav;xm;wdkufcdkuf xdk;ppfqifwmxuf wdkif;&if;om;
tcsi;f csi;f jzpfwhJ jynfwiG ;f vufeufuikd t f iftm;pkawGtay: t"duxm; wdu k cf ukd af csre_ ;f xd;k ppfqif
cJhwma=umifh w±kwfjzLawG vG,fvG,fulul jyefvnf0ifa&muf ajcukwf,lEdkifcJhwmjzpfygw,f? Armh
wyfrawmfe@J ppf&[ J m wyf&if;aygi;f (90)&Sw d thJ euf w±kwjf zLudw k u kd &f mrSm (7) &if;yJo;kH +yD; jynfwiG ;f
ppfudkawmh (83) &if;eJ@ wdkufcdkufcJhovdk (11) ESpftwGif; jynfwGif;ppfrSm wdkif;&if;om;tcsif;csif;
vufeufuikd t f iftm;pkawGtay: wdu k yf }JG uD;aygi;f (2111) yGJ wdu k cf u kd cf +hJ yD; w±kwjf zLusL;ausmo f rl sm;
tay:awmh (51) yGJyJ wdkufcdkufcJhw,fvdk@ qdkygw,f? Akdvfrª;csKyfausmfaZm OD;pD;wdkufcdkufjyvdkufvdk@
rJacgifjrpfwzufurf;txd w±kwfjzLrsm; tvHk;t&if;eJ@ qkwfcGmoGm;&+yD;aemufydkif; usefae&pfcJhwJh
w±kwfjzLrsm;eJ@ wpwp jyef0ifv_yf&Sm;vm=uwJh w±kwfjzLawGudk +yD;cJhwJh (5) ESpfwm umvw
av#mufv;kH twGi;f bde;f ukeu f ;l olawGe@J omref "m;jyvlq;kd rsm;tjzpfom yHak zmfaºuG;a=umf wdu k cf ukd f
cJh=uygw,f? cyfayghayghyJ oabmxm;jy+yD; w±kwfjzLusL;ausmfa&;wyfrsm;&JŒ aemufuG,fu e,fcsJŒ
orm;udka&m/ qD;xdk; ppftkyfpk&JŒ ppfa&;qdkif&m yg0ifywfouf ,SufEG,fr_awGudkyg zHk;zdxm;cJh=uyg
w,f? trsm;jynfol rodatmif &nf&G,fcsuf&Sd&Sd uG,f0Sufxm;cJh=uygw,f? wcgrS xkwfazmfajymqdk
qef@usifwm (5) ESpftwGif;rvkyfcJh=uyg? jynfwGif;vufeufudkiftiftm;pkawGtay:om trsKd;rsKd;
w±kwjf zLawG&ŒJ tcdik t f rm ajcukw, f x l m;wJph cef;awGukd jyefvnford ;f ydu k Ef ikd zf @kd w±kwjf zL
usL;ausmo f al wGukd armif;xkwyf pfEidk zf @kd rJacgipf pfqifa&;}uD;rSm wyfrawmf (av) u wdu k af v,mOf
rsm;udkyg yl;wGJtoHk;ðycJh&ygw,f? Adkvfodef;/ AdkvfyDwm/ Adkvfcspfcdkif wdk@ armif;ESifwJh qD;jzL&D wdkufav
,mOf (3) pD;[m usKdif;wHkuae 0rfygqef&Gmay: ppfqifa&;qdkif&m uif;vSnfhysHoef;armif;ESifaewkef;
Armhydkifeufe,fajrtwGif; &efolŒav,mOfwpif;eJ@ a0[ifrSmawGŒqHk&ygw,f? &efolŒav,mOfu
p+yD;ypfcwfwu kd cf u
kd =f u&if; &efoŒl av,mOfxrd eS f rD;avmifysuu f somG ;&ovd/k Armhwyfrawmf (av)
u AkdvfyDwm vnf; a0[ifwdkufyGJrSm xdrSefusqHk;cJh&ygw,f? 1961 ckESpf/ azaz:0g&D (15) &ufae@rSm
jzpfygw,f?
bdef;wyf/ "m;jywyftjzpfyJ yHkazmf0g'jzef@csdum cyfazghazghvkyfxm;cJhwJh w±kwfjzLusL;ausmf
a&;wyfrsm;&JŒ tE W&m,f[m zHk;rEdkif zdr& bGm;ceJay:vm&+yD; jynfolvlxk=um;rSmvnf; w±kwfjzL
usL;ausmfr_qef@usifa&;eJ@ e,fcsJŒqef@usifa&;toHawG pnfpnfnHatmif xGufvmygw,f?
yxp tpd;k &[m +idraf evd@k r&awmhyJ 'Dupd t P ay: &Si;f vif;wifjywm/ ajz&Si;f ajymqdw k mawG
vkyfvm&ygw,f? ypfcsEdkifcJhwJh av,mOfysHysufudk owif;pmq&mawGac: jy+yD; owif;xkwfjyefajym
qdkwm vkyf&ygawmhw,f? ulrifwefw±kwfjzL usL;ausmfolawGudk tultnDay;aewJh 'Dav,mOf
[m tar&duefav,mOfjzpfaeygw,f? trSeftwdkif; &Sif;vif;ajymqdk&r,fqdk&if/ vufyl;vuf=uyf
&rdxm;wmudk trSeftwdkif; azmfxkwf&r,fqdk&if tar&duefudk zGifhcsvdkufovdkjzpfrSmpdk;wJhtwGuf
av,mOfay:u ,ltufpf (US) qdw k w
hJ qH yd af wGukd owif;pmq&mawG rjrif&atmif zH;k zd aq;okw+f y;D
awmhrS jyowmvkyfw,fvdk@qdkygw,f? tar&duefrsufESm!dkoGm;rSm pdk;&drfwJhtwGuf tar&duef
qef@usifa&;qD wdkuf±dkufOD;wnfroGm;&atmif w0ufzHk; w0ufazmfenf;eJ@ OD;Ek u ajz&Sif;ajymqdk
wmawG vkyfcJhygw,f?
azazmf0g&D (25) &ufae@ owif;pmuGef@z&ifhrSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek u “w±kwfjzLrsm;[m
tar&duefwynfjh zpfw,f? olŒq&muxGuo f mG ;qd&k if wcgwnf;+yD;Edik w
f u
hJ pd yP g” vd@k ajymqdyk gw,f?
Akdvfrª;csKyfatmif}uD; uvnf; “Armjynf&Sd w±kwfjzLawGudk vufeuf&duQmrsm; jznfhwif;ay;aewJh
av,mOfysHrsm;[m azmfrdkqmu wdkuf±dkufrvmEdkifyg? "mwfqDxnfh&eftwGuf qD;wdk;tzGJŒvuf
atmufcH wae&mujzpfEdkifa=umif; rdrdwdk@odxm;aomfvnf;/ rdwfysufrnfpdk;I rajymyg&apeJ@”
vdk@ajymqdkcJhygw,f?
w±kwfjzLawG[m ArmjynfxJ usL;ausmf0ifa&mufvm±Hkru bdef;csuf/ bdef;csjcif;/ aiGpuUL
twkvkyfjcif;/ "m;jywdkuf vk,ufzdESdyfjcif;/ yl;aygif;pnf;±Hk;&Edkifr,fxifwJh vufeufudkiftzGJŒtpnf;
rsm;eJ@ yl;aygif;um aoG;xdk; &efwdkuf ajc±_yfjcif; pwJh 'kp±dkufaygif;pHkudk ajcvSrf;usJusJ vkyfudkifcJh=uyg
w,f? 'Dvkd tifrwefqdk;0g;vSwJh 'kp±dkufvkyfief;aygif;pHkudk vkyfukdifaewJhtwGuf/ omref'kp±dkuf
usL;ausmaf &;wyfrsm;&JŒ vuQ%meJ@ tESpo f m&avmufy&J w dS hJ usL;ausmaf &;wyfoufoufawGyv J m;
qkad wmh r[kwyf g? tar&duefO;D aqmifzŒJG pnf;xm;wJh qD;wd;k ppftyk pf &k ŒJ Edik if aH &;/ ppfa&; &nfreS ;f csuaf wG
twdkif; taumiftxnfazmf v_yf&Sm;aewJh usL;ausmfa&;wyfzGJŒ}uD;awGvnf; jzpfae=uygw,f?
azmfrdkqmtpdk;&udk,fwdkif qD;wdk;tkyfpk0ifjzpfovdk/ azmfrdkqmu wkduf±dkufcsKyfudkifxm;wJh w±kwfjzL
usL;ausmfa&;wyfrsm;[mvnf; qD;wdk;tkyfpk0ifwyfrsm;&JŒ tpdwftydkif;w&yfjzpfygw,f? vmtdk/
,k;d ',m; wd@k rmS 0ifxu G o f mG ;vm ajccsvy_ &f mS ;aeEdik jf cif;[mvnf; ‘qD;wd;k ’ ppftyk pf &k ŒJ t&dyaf =umifh
jzpfygw,f? ,d;k ',m; [m qD;wd;k ppftyk pf 0k if Edik if w H ckjzpfcyhJ gw,f? uGe*f /kd vmtdk wd@k rmS tar&duef&ŒJ
wdkuf±dkufywfouf pGufzufr_awG wae@wjcm; }uD;xGm;vmaeovdk awmifAD,uferfudkudkif+yD;
ajrmufAD,uferfudk òzdzdk@vnf; ajcvSrf;&Sd&Sd aqmif&Gufvkyfudkifaecsdefjzpfygw,f? 0ef}uD;csKyfOD;Ek[m
w±kwfeJ@ tar&duef=um; Asmrsm;ae&wJh EkdifiHjcm;a&;ay:vpDudkusifhoHk;um =um;aea&;udk i,foHyg
atmif atmfae&oljzpfw,fv@kd vuf00J g'w D csKŒd u xifjrif,q l xm;=uygw,f? OD;Ek [m Armjynfukd
w±kwjf zLusL;ausmrf u _ kd vufawG@&ifqikd f wdu k cf u kd af e&ayr,fh tar&duefqef@usiaf &;udak wmh rvkyf
0HhcJhyg//
w±kwfjzLusL;ausmfr_eJ@ywfouf+yD; jynfolvlxktwGif; rcHcsdrcHomjzpfcJh=uovdk e,fcsJŒ
qef@usifa&;'Da& w&dyf&dyfwufvmcJhygw,f? tar&duefoH±Hk;a&SŒ qENjyr_awG ay:aygufvmygw,f?
1961 ck/ azazmf0g&D (27) &ufae@rSm &efukefòrdŒ t&Siftm'dpP0Hoausmif;wdkufrSm EdkifiHa&;/
vlr_a&;/ pD;yGm;a&;/ bmoma&;qdkif&m tzGJŒtpnf;aygif; (29) zGJŒeJ@ woD;yk*~v rsKd;cspf&[ef;&Sifvl
vly*k Kd~ vfrsK;d pHyk g0ifwhJ aqG;aEG;yG}J uD;wck usi;f ycJ+h yD;/ ‘w±kwjf zLusL;ausmrf E_ iS hf e,fcsŒJ qef@usiaf &;trsK;d
om;aumfrDwD’ qdkwmudk atmifjrifpGm zGJŒpnf;vdkuf=uygw,f? &[ef;&Sifvl trsKd;om; trsKd;orD;
yk*Kd~ vfaygi;f (88) OD;awmifyg0ifwhJ trsK;d om;aumfrw D }D uD; jzpfygw,f? trsK;d om;aumfrw D &D ŒJ tvkyf
tr_aqmiftzGJŒudk (39) OD;eJ@ zGJŒpnf;+yD; tvkyftr_aqmiftzGJŒ&JŒ t+rJwrf;aumfrDwDudk (20) OD;eJ@
zGJŒpnf;cJhygw,f? OuUÏtjzpf Adkvfrª;csKyfa[mif;ausmfaZm udk wifajr‡mufcJh=u+yD; 'kOuUÏtjzpf (6)
OD;&Syd gw,f? Adv k t
f ;kH wif (jynfoŒl &Jabmf)/ OD;vSausmf (a&SŒae}uD;)/ Aef;armfwifatmif (pma&;q&m)/
ocifazoef;/ rGefzdk;csKd (rGefwdkif;&if;om;tpnf;t±Hk;)/ OD;at;armif (v$wfawmfa&SŒae}uD;) wdk@jzpf=u
ygw,f? taxGtaxGtwGi;f a&;rª; Akv d af tmifEikd f (jynfoŒl &Jabmf) jzpf+yD; wGb J uftaxGaxGtwGi;f
a&;rª;ESpfOD;uawmh ocifvSau| (bDwD,lpDXmecsKyf) eJ@ &JabmfvS0if; (jynfolŒwdk;wufa&;ygwD)
wdk@jzpf=uygw,f? t+rJwrf;aumfrDwDrSm Auo u udkwifxGef; eJ@ wuo u udkwifat; wdk@yg0if
cJh=uovdk u&iftrsKd;om;tzGJŒcsKyfu ref;atmif=unfwdk@vnf; yg0ifcJh=uygw,f?
rwfv (12) &ufae@rSm ‘w±kwfjzLusL;ausmfr_ESifh e,fcsJŒqef@usifa&; trsKd;om;aumfrDwD’
}uD;&JŒ ‘wdik ;f jynfo@kd E_;d aqmfyef=um;v$m’ xGuaf y:vmygw,f? w±kwjf zLusL;ausmrf _ ordik ;f aemufceH @J
wuG wifjy+yD; w±kwfjzLusL;ausmfr_&JŒ &nf&G,fcsufudkvnf; qD;wdk;ppftkyfpk&JŒ ppfa&;&nfrSef;csuf
awGe@J tnD taumiftxnfazmfaewmjzpfa=umif; azmfxw k zf iG chf sygw,f? trsK;d om;vGwv f yfa&;udk
usL;ausmfzsufqD;aewmjzpfwJhtwGuf wrsKd;om;vHk;&JŒ &efoljzpfwJh w±kwfjzLusL;ausmfr_udk wrsKd;
om;vH;k u aoG;pnf;nD!w G pf mG eJ@ qef@usiw f u kd cf u kd =f uzd@k aumfrw D }D uD;eJ@twl yl;wG+J yD; usL;ausmpf u G f
zufol &efoel ,fcsŒJ udk tHºk uGqef@usif wdu k cf ukd =f uzd@k E_;d aqmfyef=um;xm;ygw,f? w±kwjf zLusL;ausmf
r_udk wdkuf=u/ tar&duefe,fcsJŒ pGufzufr_udk qef@usif=u/ trsKd;om;nD!Gwfa&; wnfaqmuf=u
qdkwJh aºuG;a=umfoHawGudkvnf; azmfxkwf aºuG;a=umfxm;ygw,f?
rwfv (9) &ufae@uyJ q&m}uD;ocifu, kd af wmfrid_ ;f OD;pD;aqmif&u G w
f hJ ‘jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;
tzGJŒ}uD;’ udkvnf; jyefvnfzGJŒpnf;vdkuf=uygw,f? 59 ckESpfu ysufoGm;cJh&wJh jynfwGif;+idrf;csrf;a&;
tzGJŒ}uD;tpm; jyefvnfzGJŒpnf;vdkufwmjzpfygw,f? OuUÏ tjzpf q&m}uD;rd_if;/ 'kwd,OuUÏrsm;
tjzpf Adv k rf ;ª csKyfa[mif;ausmaf Zm eJ@ OD;baomf wd@k u wm0efcaH qmif&u G yf gw,f? taxGaxGtwGi;f
a&;rª;tjzpf OD;xGef;wif jzpfvmygw,f? jynfwGif;+idrf;csrf;a&;tzGJŒrSm twGif;a&;rª;tzGJŒudkvnf;
zGJŒpnf;xm;+yD; pma&;q&m}uD; q&mAef;armfwifatmif/ armifarmifwif (a&SŒae}uD;OD;vSwifh)/
armifwifa&$ (rHk&GmOD;wifa&$)/ OD;pdk;rif; (Avp)/ apmausmfpdk; (u&iftrsKd;om;) pwJhyk*~KdvfawGeJ@
zGŒJ pnf;xm;wmjzpfygw,f? jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGŒJ }uD;twGi;f yg0ifvy_ &f mS ;aeolawG trsm;pk[m
w±kwfjzLqef@usifa&;eJ@ e,fcsJŒqef@usifa&; trsKd;om;aumfrDwDrSmvnf; yg0ifv_yf&Sm;aeolawGjzpf
=uygw,f?
rwfv (13) &ufae@ jynfolŒv$wfawmftpnf;ta0;rSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek u rdef@cGef;w&yf
ajym=um;wmvkyfygw,f? w±kwfjzLusL;ausmfr_eJ@ ywfouf+yD; ajym=um;wmygovdk/ rGefeJ@ &cdkifjynf
e,fay;a&;eJ@ywfouf+yD;awmhvnf; ajym=um;oGm;cJhygw,f?
w±kwjf zLusL;ausmrf e_ @J ywfouf+y;D w±kwjf zLoufoufuykd J azmfjyoGm;ovd/k omrefjy\em
w&yfvdk ajym=um;oGm;wJhtjyif/ azazmf0g&D (21) &ufae@u &efukefòrdrSm jzpfay:cJhwJh w±kwfjzLqef@
usifa&; tar&duefe,fcsJŒqef@usifa&; qENjyyGJ}uD;udkvnf; +idrf;csrf;pGmr[kwf t=urf;zufwJhvkyf&yf
awG&SdwJh oabmrsKd;/ ±_wfcswJhoabmrsKd; ajymqdkoGm;cJhygw,f?
&cdik ef @J rGejf ynfe,fay;a&;eJ@ ywfouf+yD; ajymqd&k mrSmawmh OD;Eku tqdðk ycsut f opfwck
udk wifjyoGm;ygw,f? jynfe,fay;a&;udpPtwGuf rJyHk;axmifwJhpepfudk rusifhoHk;awmhyJ &cdkifjynf
e,fudk tqifh (3) qifheJ@ taumiftxnfazmfoGm;zdk@ pDpOfxm;w,fvdk@qdkygw,f? yxrtqifh
&cdik af &;&m0ef}uD;cef@/ 'kw, d tqifh &cdik jf ynfe,f jyifqifa&;aumfrw D zD ŒJG / wwd,tqifh &cdik jf ynfe,f
zGJŒpnf;oGm;zdk@ qdkwmyJjzpfygw,f?
rGefjynfe,fzGJŒpnf;a&;rSmvnf; OD;Ek&JŒ tqkdðycsufuawmh tqifh (3) qifh tpDtpOfyJjzpfyg
w,f? yxrtqifh rGeaf &;&m0ef}uD;cef@/ 'kw, d qifh rGejf ynfe,f jyifqifa&;aumfrw D zD ŒJG aemufq;kH qifh
rGefjynfe,fzGJŒpnf;a&;qdkwmyJjzpfygw,f?
rwfv (15) &ufae@rSm ‘w±kwfjzLqef@usifa&;ESifh e,fcsJŒqef@usifa&; trsKd;om;aumfrD
wD}uD;’ u ‘owif;pmrsm;od@k xkwjf yefcsu’f qdw k hJ xkwjf yefcsuw f ck xkwjf yefvu kd yf gw,f? xkwjf yef
csufxJrSmæ
“æw±kwfjzLwyfrsm;rSm tar&duefOD;pD;aom qD;wdk;. EdkifiHa&;/ ppfa&;aoe*FAsL[m
enf;y&d,m,frsm;t& v_yf&Sm;aeaom vufeufudkifusL;ausmfa&;wyfzGJŒ}uD;rsm;jzpfa=umif;/ Arm
jynfwGifru urBmw&yfvHk;yg ±kyfvHk;ay:cJhayonf?” [k azmfjyxm;wJhtjyif “ætpdk;&taejzifh
(u) ,if; w±kwjf zLusL;ausmrf _ tE &W m,fukd ppfa&;t& xdxad &mufa&muf wdu k x f w
k jf cif;/
(c) vlrsKd;pkjy\emrsm;udkvnf; t&if;cHjzpfaom EdkifiHa&;enf;t&yg ajz&Sif;jcif;/
(*) w±kwfjzLusL;ausmfr_udk ukvor*~wGif xda&mufpGmwdkif=um; ta&;,ljcif;/
(C) jynfoŒl v_y&f mS ;r_rsm;udk jynfow l @kd EiS t
hf wl Adv
k cf sKyfatmifqef; acwfuo hJ @kd yl;aygi;f v_yf
&Sm;jcif;rsm; ðyoifhayonf?”
æ [kvnf; tpkd;&udk wdkufwGef;E_d;aqmfvdkufygw,f? wqufwnf;rSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek &JŒ
rwfv (13) &ufae@rdef@cGef;yg w±kwfjzLusL;ausmfr_jy\emtay: ajymqdkwifjyoGm;yHkudkvnf;
1961 ckEpS /f =o*kwv f xJrmS ‘Ak'b < momEdik if aH wmfbmomjyÏmef;a&;’ udpt P ay:rSm rauseyf
Edkifoabm rwlEdkifwJh bmoma&;qdkif&m v_yf&Sm;r_awGvnf; ay:xGufcJhygw,f? Ak'<bmomudk EdkifiH
awmfbmomtjzpf jyÏmef;oifh ovm;qdkwJh ar;cGef;tay: jiif;cHkaqG;aEG;=ur_awG axmufcH=ur_/
uef@uGuf=ur_awGvnf; ay:aygufjrifhwufvmcJhygw,f? =o*kwfv (11) &ufae@rSm jynfreJ@ jynf
e,frsm;u c&pf,mefbmom0ifawG tpPvmrfbmom0ifawG/ ewfu;kd uG,o f al wG (Ak'b < momr[kwf
wJh Arm/ csi;f / ucsi/f u&ifawG) pka0;wdik yf if=u+yD; wdik ;f &if;om;bmoma&; vlenf;pkaygi;f pHk r[mrdwf
tzGJŒ zGJŒpnf;wnfaxmif=uum qENjyuef@uGufyGJawG usif;yðyvkyfvm=uygw,f? Ak'<bmomudk
Edik if aH wmfbmomtjzpf rjyÏmef;apcsiw f hJ qENukd yGiyhf iG vhf if;vif; azmfjyuef@uu G cf =hJ uwm jzpfygw,f?
OD;Ekuawmh olŒ&JŒ pdwq f ENtwdik ;f Ak'b < momudk Edik if aH wmfbmomtjzpf jyÏmef;Edik zf @kd tpp
jyifpif+yD;+yDjzpfygw,f? ygvrD efrmS Edik if aH wmfbmom jyÏmef;a&;udk &ckid ef @J rGew f @kd u uef@uu G rf ,fq&kd if
&cdik ef @J rGejf ynfe,fay;r,fqw kd hJ rdru
d wdukd jyefvnf±w k o f rd ;f &r,fv@kd OD;Eku ajymovdv k kd toHxu G f
vmcJo h vdk &Sr;f eJ@ u,m;awGu Edik if aH wmfbmomudpu P kd t=uyfuikd v f m&ifawmh olw@kd &ŒJ zuf'&,frl
udpu P v kd nf; rdrq d uf+yD; aqG;aEG;rSmr[kwv f @kd OD;Eku +cdr;f ajcmufovdv k v kd nf; ajymoH qdo k H aumv
[vawG xGufay:vmcJhygw,f? zuf'&,frludpPudk axmufcHxm;&wJh csif;/ ucsif/ u&ifwdk@uvnf;
&Srf;eJ@ u,m;[m ygvDrefrSm EdkifiHawmfbmom Oya'=urf;udk uef@uGuf&mrSm olwdk@eJ@twl yl;aygif;
vm=uvdrrhf ,fv@kd ar#mv f ifah e=uw,fqw kd hJ owif;ywif;rsK;d awGvnf; xGuaf y:cJyh gw,f? zuf'&,f
rle@J Edik if aH wmfbmomudpu P kd qufpyfajymqdk xifa=uay;=uwmawGvnf;&Scd yhJ gw,f? 'gayr,fh wdwd
usus vufqkyfvufudkifjyEdkifr_awmh wckrSr&SdcJhyg?
1961 ckESpf/ =o*kwfv (26) &ufae@rSm vlrsKd;pkv$wfawmfa&m jynfolŒv$wfawmfyg v$wf
awmfEpS &f yfpkH yg0ifwhJ ygvrD eftpnf;ta0; usi;f ycsed rf mS zGŒJ pnf;tkycf sKyfyt kH ajccHOya' yk'rf 21 (1)
jyÏmef;csufudk jyifqif+yD; Ak'<bmomudk EdkifiHawmfbmomtjzpf jyÏmef;vdkufygw,f?
Ak'<bmom0if &[ef;oHCmawmfrsm;/ Ak'<bmom0if ouf}uD;&G,ftdk awmfawmfrsm;rsm;u
awmh OD;Ek&JŒ 'DvkyfaqmifjyÏmef;csufudk om"kac: =uygw,f? auseyftm;&jzpf=uygw,f? EkdifiHa&;
tajrmftjrif&SdwJh Ak'<bmom 0ifwcsKdŒeJ@ Ak'<bmom0if r[kwfolrsm;uawmh 'DjyÏmef;csuftay:
awmfawmfuoduatmuf jzpf=uygw,f? rausrvnfjzpf=uygw,f? Ak'<bmom0ifr[kwfwJh wdkif;
&if;om;vlrsKd;pkawG=um;rSm qef@usifuef@uGuf=uoHawG [kdu onfu e,fy,faygif;pHkuae xGuf
ay:vm&ygawmhw,f? tusKd;qufwckuawmh ucsifjynfe,frSm autdkifat (KIA) ucsiv f w G f
ajrmufa&;wyfrawmf v_y&f mS ;r_}uD; [ke;f ceJ ydrk }kd uD;rm;us,jf yef@ wd;k wufvm&jcif;yJjzpfygw,f? Ak'<
bmomudk EdkifiHawmfbmomtjzpf jyÏmef;r_eJ@wqufwnf; EkdifiHawmfbmom omoem csD;jr‡ifh
axmufyHha&; tufOya'eJ@ ausmif;rsm;/ wuUodkvfrsm;/ q&mtwwfoifaumvdyfrsm;rSm Ak'<w&m;
pmayrsm;udk oif=um;apjcif;/ Ak'<bmomw&m;awmfawGudk Oykofae@awGrSm toHv$ifhapjcif;awGudk
jyÏmef;vkyfaqmifapcJhygw,f? Oykofae@awGrSm tpdk;&eJ@ a'oE W&tm%mydkif±Hk;awG ydwf=uzdk@ t&uf
qdik af wG Oykoaf e@rmS ydwx f m;=uzd@k / om;owf±aHk wG tcg}uD;ae@}uD;awGrmS ydwx f m;=uzd@k qkw d mawG
udkvnf; jyÏmef;vkyfaqmifapcJhygw,f?
Ak'<bmom0ifr[kwfolawG&JŒ rauseyfr_/ pdk;&drfxdwfvef@r_awG }uD;xGm;vmygw,f? tJ'g
(i) tv,fyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyftjzpf t&if awmifyikd ;f wdik ;f ppfXmecsKyfe@J wyfr[m (2)udk
zsufodrf;+yD; tJ'Dtiftm;awGeJ@ r*Fvm'HkrSm zGJŒpnf;cJhygw,f?
(p) trSwf (7) ajcvsifwyfr[mudk jrpf}uD;em;rSm qufxm;+yD; trSwf (11) ajcvsifwyf
r[mudk zm;tHrSm qufvufxm;&SdcJhygw,f?
ppfwyf[m tiftm;t& cdkifrmawmifhwif;wJhtaetxm;udk a&muf&Sdae+yDjzpfovdk pD;yGm;
a&;t&vnf; awmifhwif;tm;&Sdae+yDjzpfygw,f? wyfwGif;rSm&SdcJhwJh vuf0Jtiftm;pkawGudk z,f&Sm;
+yD;cJh+yD;jzpfovdk aemufqHk;usef&SdaewJh qdk&S,fvpfvufusefwyfrª;}uD;wcsKdŒudkvnf; (60) ckESpf/ a&G;
aumufyGJbufvdkufr_udk ta=umif;jy+yD; z,f&Sm;&Sif;vif;ypfcJh+yD;+yD jzpfygw,f? Akdvfrª;csKyfatmif}uD;/
Adkvfrª;csKyfwifaz wdk@avmufom usefygawmhw,f? wckvHk;taetxm;t&ajym&&if AkdvfcsKyf}uD;
ae0if; pdwóf uduf Adv k cf sKyf}uD;ae0if; wvufuikd af rG;jrLxm;cJw h hJ ppfwyfoabm tjynft h 0 yHak y:ae+yD
jzpfygw,f?
tm%m&Edik if aH &;ygw}D uD;jzpfwhJ ‘yxp’ uvnf; OD;-Adv k -f ocif tkypf u k aJG eovdk zqyv/
yrnw pwJh ajray:EdkifiHa&;tiftm;pk tzGJŒtpnf;awGuvnf; pkpkpnf;pnf; nDnD!Gwf!Gwf
r&Sd=uwJhtjyif ppfwyf&JŒtE W&,fudk b,ftzGJŒtpnf;urS tav;teufrxm;cJh=uyg? AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; udv k nf; yxp/ zqyv/ yrnw awGtm;vH;k u tifrwef,=kH unfvyS ga=umif; toGit f rsK;d
rsKd;eJ@ azmfjy *k%fwifxm;cJh=uygw,f? OD;Ekudk,fwdkifuvnf; AkdvfcsKyf}uD;ae0if; udk ,Hk=unfaecJhyg
w,f?
ppfbwf*sufuawmh wESpfxufwESpf xdk;wufvmaecJhwJhtwGuf bwf*sufvdkaiGudk umrd
atmif tpdk;&u tcGefaumufawG wdk;aumufvm&ygw,f? jynfwGif;ppftprSm jynfolawGtay:
wdkuf±dkufaumufcHcJhwJh tcGeftaumuf[m ( 53 ukaÉ ) ausmfyJ&Sd&mu/ 61- 62 b¾ma&;ESpf
twGuf (112 ukaÉ) txd wdk;+yD;aumufcHzdk@ vsmxm;vkyfaqmifvm&ygw,f? ESpfqausmfwdk;+yD;
aumufcv H m&wJh oabmjzpfygw,f? jynfwiG ;f tcGet f aumufawGw;kd +yD; aumufcv H m&wJt h wGuf
ukefaps;E_ef;awG ydk+yD;}uD;vm&ygw,f?
jynfwiG ;f vufeufuikd t f iftm;pkjzpfwhJ awmfveS af &;tiftm;pkawG&ŒJ taetxm;uawmh
tzGJŒtpnf;wdkif;vdkvdk qHk;±_H;r_awG }uD;rm;cJh&+yD; t=uyftwnf;awGtoD;oD; óuHawGŒ&ifqdkifaecsdef
jzpfygw,f? tpkd;& tqufquf&JŒ tðywfwdkufa&; ppfqifacsr_ef;r_awG&JŒatmufrSm tqHk;t±_H;awG
}uD;cJ=h u&ovdk (58) ckEpS f vufeufe@J 'rD u kd a&pDvv
J , S af &; r_id ;f wdu
k rf a_ wGatmuf/ vufeufuikd v f rf;
pOfpeG @f +yD;/ Oya'abmiftwGi;f 0ifa&; trsK;d rsK;d aom vdrn f mr_id ;f wdu k rf a_ wGatmufrmS vnf; òyduq JG ;kH ±_;H
&r_}uD;awG ay:cJhygw,f? udk,fhtiftm;awGudk udk,fqufvufxdef;odrf;wnfaqmuf&if; t=uyf
twnf;aygi;f pH=k um;rSm ±ke;f uefwu kd yf 0JG ifae=u&wJh taetxm;om jzpfygw,f? b,fawmfveS af &;
vufeufudkiftiftm;pkurS EdkifiHawmftm%mudk odrf;ydkuf&,lEdkifr,fh taetxm; r&Sdyg?
wjynfvHk;rSm t}uD;qHk;aom vufeufudkiftiftm;pk}uD;uawmh AkdvfcsKyf}uD;ae0if;
OD;pD;arG;jrLudkifwG,fxm;wJh tpdk;&wyf}uD;yJ jzpfygw,f? vufeufudkifawmfvSefa&; tzGJŒtpnf;
tm;vH;k aygi;f &JŒ pkpak ygi;f ta&twGut f iftm;xuf tqaygi;f rsm;pGm}uD;aewJh ppfwyftiftm;pk}uD;
jzpfaeygw,f? wdik ;f jynf&ŒJ bwf*sut f oH;k p&dwf pkpak ygi;f &JŒ &mcdik Ef e_ ;f trsm;qH;k udk ppfwyfu oH;k pGpJ m;
yrnw 0d"&l ocifcspaf rmifu “1961 ckEpS /f *|ev f wGif awmif}uD;òrdŒY vlrsK;d pHn k D uGezf &if}h uD;
udk wcJeufusi;f yum z,f'a&;&Si;f rlqo kd nfuw
kd ifjyI tjyif;tjyawmif;qdv k m=uonf? ,if;wd@k .
pmwrf;udk avhvmaomtcg trSefrSm z,f'a&;&Sif;rl r[kwf uGefzD'a&;&Sif;rl jzpfaeonfudk awGŒ
vm&ayonf? t"dy`g,frSm vGwfvyfaom tcsKyftcsmtm%mydkif jynfe,frsm;/ jrefrmjynfre,f
tygt0if jynfe,faygif;csKyfzGJŒ&ef jzpfaeavonf” vdk@ tjrif&SdcJhygw,f?
wnf+rJzqyv acgif;aqmif OD;ausmf+idrf; uawmh zuf'&,frltay: tjyif;txef qef@usif
uef@uGuf ajymqdkygw,f? 1962 ckESpf/ azazmf0g&D (18) &ufae@ &efukefc±dkif zqyv vli,ftzGJŒ
OD;pD;nDvmcHrSm “&Srf; zuf'&,frlqdkwm awmifwef;om;awGu Armudkjyefcs&atmifqdkwJh t"dy`g,f
bJ&Sdw,f? 'Dta&;awGudk xdef;Edkif&if xdef;Edkif/ rxdef;Edkif&ifawmh wdkif;jynfòyduGJzdk@yJ &Sdawmhw,f”
vd k @ ajymqd k + yD ; tE W & ,f t jzpf j rif y gw,f ? óud w if e d r d w f z wf o vd k v nf ; “wd k i f ; jynf ò yd u G J z d k @ yJ
&dSawmhw,f” vdk@ajymqdkygw,f?
a'guw f mbOD;acgi;f aqmifwhJ Edik if aH wmft}uHay; aumfrw D u D vnf; a,bk,stm;jzifh qef@
usifuef@uGuf+yD; rvdkvm;wJhoabm tpD&ifcHwifjycJhygw,f?
ArmjynfrSm EdkifiHa&;tpOftvm}uD;rm;wJh ArmjynfuGefjrLepfygwDuawmh vlrsKd;pkawG&JŒ
wef;wla&;eJ@ ud, k yf ikd jf yÏmef;cGiu
hf kd todtrSwðf yvufcw H ahJ y:vpDuo kd m qkyu f ikd x
f m;cJyh gw,f? 1944
ckEpS w f ek ;f uwnf;u uGejf rLepfygw[ D m vlrsK;d pkawGe@J ywfouf+yD; wef;wlpnf;vH;k nD!w G af &;/ cGx
J u
G f
vdku cGJxGufEdkifa&;awGudk rltm;jzifhudk qkyfudkifazmfxkwfcJhayr,fh/ (55) ckESpfup+yD; cGJxGufvdku
cGx
J u G cf iG u hf kd razmfxw k af wmhyJ aecJyh gw,f? vlrsK;d pkawG&ŒJ cGx J uG cf iG u hf kd ry,f&mS ;ayr,fh e,fcsŒJ orm;
awGu cGx J u G cf iG u
hf kd toH;k rcsEidk zf @kd q+kd yD; razmfxw k af wmhyaJ ecJw
h m zuf'&,frl v_y&f mS ;r_awG ay:ayguf
aecsdeftxdjzpfcJhygw,f? wu,fwef;wla&;eJ@ udk,fydkifjyÏmef;cGifhawGtay:rSmawmh wav#mufvHk;
&yfwnfxm;cJhygw,f?
vlrsKd;pk vufeufudkifawmfvSefa&;tiftm;pkawG tm;vHk;avmufuawmh zuf'&,frludk
vufcHoabmus=uw,fvdk@ a,bk,s owfrSwfEdkifygw,f?
0ef}uD;csKyfOD;Ek udk,fwdkifuawhm jynfe,fawGu tvdk&SdwJh jynfe,frsm; nD!Gwfa&;tzGJŒu
w&m;0if wifoGif;vmwJh ‘zuf'&,frl’ qdkwm bmrSa=umufp&mr&Sdvdk@ wdwdvif;vif; cH,lxm;yg
w,f? oludk,fwdkifu pwifvrf;zGifhay;cJhvdk@ ay:aygufvmcJhwJhudpPjzpfwJhtjyif b,fjynfe,furS
w&m;0ifcGJxGufzdk@vnf; óud;pm;=urSmr[kwfvdk@/ 'Drludk OD;aqmifwifoGif;olawGudk,fwdkifeJ@ tjyeft
vSefem;vnfxm;+yD;jzpfwJhtwGuf at;at;aq;aq;bJ oabmxm;ygw,f? wu,fvnf; zuf'
&,frludk wifoGif;=uwJhyk*~KdvfawG udk,fwdkifvnf; cGJxGufa&;oabmxm;r&SdcJh=uyg? wu,fwef;
wef;wlrr_ &Scd w hJ mawG wef;wlr&_ v dS ma&;eJ@ epfemcsuaf wGukd repfem&atmif zefw;D zd@k e@J / jynfaxmifpk
tppf tESpfom&aysmufae&wJh jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmfudk ‘jynfaxmifpkppfppf’ tjzpf
jyefvnfzGJŒpnf; wnfaqmufEdkifzdk@ ‘zuf'&,frl’ udk taumif;qHk;rltjzpf ,Hk=unf,lrSwf wifoGif;
azmfxkwfvmcJh=uwmjzpfygw,f? 'Dtwdkif;jzpf&ifjzpf/ rjzpf&if b,fvdkrS vufrcHEdkifqdkwJh wif;wif;
rmrm qkyfudkifOD;wnfvmwmrsKd; r&SdcJh=uyg? óudwifcsrSwfudkifpGJxm;r_rsKd; r&SdcJh=uyg?
3? jynfaxmifpkb¿ma&;/
4? aiG'*F g;eJ@ aiGpuULxkwfvkyfa&;/
5? pmwdkufeJ@ a=u;eef;qufoG,fa&;/
6? rD;&xm;/ a&a=umif;/ ava=umif; qufoG,fa&;/
7? jynfaxmifpkw&m;pD&ifa&;eJ@
8? yifv,fqdyfurf;cGefaumufcHa&; wdk@yJjzpfygw,f?
ta&;t}uD;qH;k uawmh jynfe,frsm;&J@ ud, k yf ikd jf yÏmef;cGiehf @J ‘cGx
J u
G yf ikd cf iG ’hf udk todtrSwðf y
a&;jzpfygw,f? jynfe,fwikd ;f &JŒ ‘tkycf sKyfciG t hf m%m/ w&m;pD&ifa&;tm%m/ Oya'ðya&;tm%mqdw k hJ
tm%m (3) &yfvHk;’ udkvnf; tjynfht0 todtrSwfðya&;jzpfygw,f?
0ef}uD;csKyfO;D Ek u óudwifjyifqifpOf;pm;xm;wmuawmh vlrsK;d aygi;f pHk ES;D aESmzvS,yf JG usi;f y/
zuf'&,frleJ@ywfoufwJhtqdkudk &Srf;jynfe,fOuUÏ pyfcGefcsKd u wifoGif;/ ucsifjynfe,fudk,fpm;
vS,f 'l;0g;aZmfvGef;/ csif;udk,fpm;vS,f uy`wdefref;wHk;E_H;/ &Srf;udk,fpm;vS,f awmif}uD;OD;xGef;jrifh/
u,m;ud, k pf m;vS,f OD;pdef wd@k u axmufcaH qG;aEG;+yD;/ tJ't D qdðk ycsuef @J axmufcaH qG;aEG;csuaf wG
udk yrnw/ zqyv/ yxp/ &yvz eJ@ udk,fpm;vS,fwOD;pDeJ@ tpdk;&twdkifyifcH tzGJŒudk,fpm;vS,f
wOD;wdk@u zuf'&,frleJ@ywfoufwJh oabmxm;awGudk jyefvnfwifjyaqG;aEG;=u&ef jzpfygw,f?
tJ'Daemuf jynfe,frsm;nD!Gwfa&;tzGJŒu udk,fpm;vS,f (6) OD; yrnw/ zqyv/ &yvz/ yxp
tzGŒJ csKyfw@kd u ud, k pf m;vS,f (3) OD;pDe@J twdik yf ifcH tzGŒJ vl}uD;awGyg yg0ifwhJ aumfrw D w D &yf zGŒJ pnf;/
tJ'DaumfrDwDrSm OD;Ekudk,fwdkif em,utjzpfaqmif&Guf+yD; zuf'&,frleJ@ywfouf+yD; aqG;aEG;n‡dE_dif;
aepOftwGi;f rSm oifah vsmw f t hJ csed w f ckrmS OD;Eku zuf'&,fe@J ywfoufwhJ 0ef}uD;csKyf&ŒJ oabmxm;
udkajym=um;r,fvdk@vnf; jyifqifxm;ygw,f? OD;Ekajym=um;r,fqdkwJh t"duoabmxm;uawmh
jynfe,fawGukd ‘cifAsm;wd@k vckd siw f t hJ m%mawGu bmawGv/J bmawGeJ aew,fxifovJ/ awmif;yg/
b,fXmeudkay;ygOD;/ b,fXmaeudk ay;ygOD;ajymyg? tjyeftvSefaqG;aEG;=u+yD; ay;r,f? cGJxGufydkifcGifh
qdkwm}uD;udk ðzwfypfvdkufygawmh? cifAsm;wdk@vdkcsifaew,fqdkwJh Schedule qdkwJhtxJrSm List awG
xJrSm aemufxyf+yD;awmh tm%mwdk;ay;r,f” vdk@ajym+yD; n‡dE_dif;oabmwlnDr_ &,lzdk@jzpfygw,f?
tJ'Doabmxm;udk ajym=um;r,fqdk&if jynfe,fawGuvnf; vufcHEdkif=uzG,f&Sdw,fvdk@ OD;Eku
em;vnfxm;ygw,f? &Srf;jynfe,fOuUÏeJ@ jynfe,frsm;nD!Gwfa&;tzGJŒ OuUÏ pyfcGefcsKd udk,fwkdifu
vnf; vlrsKd;aygif;pHk ESD;aESmzvS,fyGJrSm tqdkwifoGif;awmif;qdkr_awG[m pdk;&drfzG,f&mr&Sda=umif;/
'Dupd eP @J ywfouf+yD; OD;Ek eJ@ n‡Ed id_ ;f pDpOfxm;+yD;jzpfa=umif;/ zuf'&,fral wmif;qdjk cif;rSm rdrw d @kd tm%m
ydrk &kd &Sv
d matmif aqmif&u G jf cif;omjzpfa=umif;vd@k ajym=um;cJ+h yD;jzpfw,fqykd gw,f? 'ga=umifh OD;Eku
zuf'&,fudpPrSm a=umufp&mr[kwfvdk@ ,lq+yD;jzpfovdk/ eJeJav;rSvnf; pdk;&drfcJhr_r&SdcJhyg? tajz&Sd+yD;
udpPtjzpf &Sif;&Sif;vif;vif;oabmxm;cJhygw,f? jynfe,fudk,fpm;vS,fawG tm;vHk;tay:vnf;
vHk;0,Hk=unfxm;+yD;jzpfygw,f?
,H=k unf&wJt h a=umif;&if; tcsut f vufawGuvnf; OD;EkrmS &Sad eygw,f? tJ'gawGuawmh
(OD;Ekudk,fwdkif tqdkt&) -
(1) tajccHOya'udk jyifqifzdk@/ vdktyfovdk tqdkawGwifoGif;=uzdk@ OD;Ek udk,fwdkifup+yD;
tzrf;cH&oltrsm;pkukd yxrqH;k rSm nOD;ydik ;f u zuf'&,fral qG;aEG;cJ=h uwJh toHvi$ ±hf ckH ef;rxJ
yd@k xm;cJyh gw,f? reuf (6) em&Davmufa&mufrS r*Fvm'Hu k kd avmf&u D m;awGay:wif+yD; vufeufuikd f
tapmifht=uyf xlxyfpGmeJ@ ydk@ygw,f?
tzrf;cHxm;&olawGxrJ mS OD;Ek/ OD;0if;armif/ OD;jrifo h ed ;f / ocifwif/ pyfceG cf sK/d pyf0À eJ@ OD;&m&Spf
wdk@udk tapmifht=uyf xlxyfpGmcs+yD; oD;jcm;cGJxm;cJhygw,f?
ref;bqdik /f pyfceG =f unf/ OD;bapm/ OD;bòrdi/f a'guw f mapmvSxeG ;f / OD;Zm&JvsH eJ@ pyfrefzwd@k ukd
&efukefjyefac:oGm;+yD; '*Hk&dyfomrSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if; u awGŒqHkum rSm;,Gif;zrf;qD;rda=umif; ajym
=um;+yD; jyefv$wfvdkufygw,f?
OD;AaqG/ OD;ausmf+idrf; wdk@acgif;aqmifwJh wnf+rJzqyvtzGJŒ}uD;xJu yk*~KdvfawGudk wOD;rS
rzrf;qD;cJo h vd/k ocifcspaf rmif (0d"&l )/ ocifviG f wd@k vkd yrnw acgi;f aqmifawGuv kd nf; rwd@k rxdcyhJ g?
tm%m& yxptzGJŒcsKyf}uD;twGif;u taxGaxGtwGif;a&;rª; ocifausmfxGef;/ ocifyef;òrdif pwJh
yk*~KdvfawGudkvnf; zrf;qD;jcif;rðycJhyg? ocifwif/ OD;&m&Spf wdk@udk zrf;qD;cJhwm[m tpdk;&tzGJŒ0if
0ef}uD;awGtjzpf zrf;qD;cJhwmjzpfygw,f?
OD;Ek uawmh tckvdktzrf;cHxm;&csdeftxd atmufajcwyfwGif; wyfrª;i,ftcsKdŒ tm%m
odr;f zd@k óud;yrf;wm tcsed w f ef&if Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; ud,
k w
f ikd vf m+yD; olw@kd ukd u,fwifac:xkwrf mS vd@k
xifaewkef;jzpfygw,f? AkdvfcsKyf}uD;ae0if; udk ,Hk=unfaewkef;jzpfygw,f?
Akv
d cf sKyf}uD;ae0if; uawmh ol@&ŒJ tm%modr;f a&;tpDtpOf txpftaigrh &Sd +yD;ajrmufomG ;+yD
jzpfwJhtwGuf auseyfae+yDjzpfygw,f?
“zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;udk toufay;umuG,foGm;ygr,f” vdk@ vlod&Sif=um;
uwdðycJhwJh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;[m/ olŒavoHawmif aumif;aumif;raysmufwwfao;cif (3) ESpf
ausmfausmfumvtwGif;rSmyJ zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;udk puULpkwfvkyfypfvdkufyg+yD?
ygvrD ef'rD ukd a&pDpepf w&yfv;kH udv k nf; t+yD;wdik f ajrjr‡Kyfoò*õvzf @kd tpp jyifqifazmfaqmif
+yD;yg+yD?
1962 ckESpf/ rwfv (2) &uf/ reuf 8 em&D 25 rdepfrSmawmh jrefrmhtoHu u&ifydkif;tpD
tpOf xkwfv$ifhaewkef;/ ±kwfw&uf&yfqdkif;oGm;+yD; umuG,fa&;OD;pD;csKyf AdkvfcsKyf}uD;ae0if; &JŒ “EdkifiH
awmftm%mudk Armhwyfrawmfu wm0ef,lapmifha&Smufvdkuf+yDjzpfa=umif;” a=unmoH xGufay:
vmygawmhw,f?
tdrfapmifhtpdk;& wESpfcGJeD;yg;avmufrSty/ ArmjynfvGwfvyfa&;a=unm+yD;csdefup+yD;
awmufavsmuf jzpfwnfvmcJw h hJ ygvrD ef'rD ukd a&pDacwf}uD;um; edXw d o
H mG ;cJ&h ygav+yD? tqk;H owf
oGm;cJh&ygav+yD?
qkyu f ikd xf m;vdrk /_ tm%mudt k jynft h 0udik +f yD; tpGr;f uket f oH;k csjyr_awGa=umif/h tm%m& zqyv
}uD;twGif;rSmudk yÉdyuQawG/ tufa=umif;awG qufwdkufjzpfay:cJh+yD;/ 0g;tpnf;ajyovdk ajycJh&yg
w,f? ‘qdk&S,fvpf’ qdkolawGtcsif;csif;xJrSmudk qdk&S,fjzL/ qdk&S,feDawG uGJ=u&+yD;/ wapmif;ap;eJ@
rsufacs; jzpfcJh=uygw,f?
tm%m& zqyvtpd;k &&J@ tkypf ;kd r_atmufrmS tqd;k 0gq;kH t&Sn=f umqH;k aom jynfwiG ;f ppf
}uD;jzpfcJh&ygw,f? vGwfvyfa&;eJ@twl zGm;bufawmfvdkjzpfcJh&wJh jynfwGif;ppf}uD;[m wae@wjcm;
om }uD;xGm;cJh&ygw,f? udkvkdeDxrf;ydk;atmufu vGwfajrmufcgp udkvdkeDwydkif;ya'o&mZfwydkif;
EdkifiHawG&JŒ xHk;pHtwdkif; trsKd;om;aoG;pnf;nD!Gwfr_awG aysmufcJh&ygw,f? trsKd;om;aoG;pnf;
nD!Gwfr_ ysufae&wmudk trsKd;om;&if=um;apha&;rvkyfEdkifbJ/ tm%mavmb/ tm%mrmef/
tm%m&Sed /f tm%mpufawGe@J yJ usio hf ;kH vdu k =f uwJt
h cg/ tusK;d qufu jynfwiG ;f ppf}uD; w[ke;f [ke;f
awmufavmifcJh&wm jzpfay:cJh&ygw,f?
jynfolvlxk}uD;&J@b0 'kuQaygif;pHkóuH=u&&if; qif;&JwGif;u rxGufEdkifatmifjzpf+rJjzpf=u&
ygw,f? wkid ;f jynf&ŒJ zGŒH òzd;wd;k wufa&; tvSr;f a0;+rJa0;cJ&h ygw,f? o,HZmwaygºuG,0f +yD; a&cHajrcH
tifrwefaumif;rGefvSwJh trdEdkifiHawmf[m pnf;pnf;vHk;vHk; nDnD!Gwf!GwfeJ@om w&m;r#wpGm
ajzmifah jzmifw h ef;wef; cswD ufaqmif&u G cf =hJ ur,fq&kd if zGŒH òzd;wd;k wufwhJ Edik if aH wmfopfwckqD a&muf&Sd
wufvSrf;EdkifoifhygvsufeJ@/ acwfaemufus+rJ aemufusaecJh&ygw,f?
vuf0J0g'udk aºuG;a=umfcJh=uwJh vuf0Jorm;awGtcsif;csif;qdkwmawG=um;xJrSmvnf;
vuf0n J ! D w
G af &;ysujf ym;cJ&h ovdk wdik ;f &if;om;jynfoal wGtcsi;f csi;f =um;xJrmS vnf; &do S if&h xSd u
kd f
wJh trsK;d om;aoG;pnf;nD!w G rf [_ m ysujf ym;cJ&h ygw,f? tm%m& zqyvtzGŒJ }uD;=um;xJrmS vnf;
tqufrjywfaom òyduGJr_awGom jzpfay:cJh&ygw,f?
‘zqyvtpdk;&udk=unfhr,fqdk&ifudk ‘zqyv’ tpdk;& ‘zqqdk&S,ftpdk;&’ ‘v,f,mzq
qd&k , S t f pd;k &’ qdwk hJ toGit f rsK;d rsK;d udk OD;pGmawGŒ&r,fjzpfygw,f? zqyvtzGŒJ }uD;ud, k w f ikd f aemuf
qH;k rSm Ekwif/ aqG+idr;f tuG}J uD;jzpfay:cJ+h yD; ESpjf crf;ESprf m$ [ufwufuo JG mG ;cJ&h ygw,f? &JabmfjzLtuG/J
qd&k , S ef t D uGaJ wGu+JG yD;aemuf Ekwif/ aqG+idr;f wd@k &J oef@&iS ;f wnf+rJ tuG[ J m/ aemufq;kH tuGjJ zpf+yD;/
tEdkif& Ekwif oef@&Sif;wdk@&JŒ xGufay:vmcJhwJhtpdk;&[m ‘oef@&Sif;zqyvtpdk;&’ jzpfcJhygw,f?
'ga=umifh zqyvtpd;k &qdw k hJ jzpfpOf}uD;wcktwGi;f rSmud/k zqyvtpd;k &/ zqqd&k , S t
f pd;k &/ vuf,m
zqqdk&S,ftpdk;&/ oef@&Sif;zq
tpdk;&qdkwJhtoGiftqifhtrsKd;rsKd;udk awG@&rSmjzpfygw,f?
58 ckESpfyxrt}udrftm%modrf;r_}uD;a=umifhppfwyfudk tm%mv$Jajymif;ay;tyfwJhyHkpH
csKd;+yD;ay;cJh&wJhtwGuf ‘tdrfapmifhtpdk;&acwf’ qdkwm wESpfcJGavmuf=umjrifhcJhygw,f? tJ'DwESpfcGJ
avmufumv[m wwdkif;jynfvHk; ab;=uyfeH=uyf tao=uyf tae=uyfjzpfcJh&ygw,f? ‘ygvDref’
}uD;&daS yr,fh ygvrD ef}uD;[m ppfwyfvyk o f r# twnfðyay;ae&wJh oabmavmufyJ toGiaf qmifc&hJ
ygw,f? tJ'Daemuf aemufqHk;ay:aygufvm&wmu ‘yxptpdk;&acwf’ jzpfygw,f? yxpacwfrSm
OD;-Adv k -f ocif tuG}J u;D &daS yr,fh 0ef}u;D csKyfO;D Ek[m vGwv f yfa&;&+y;D (12) ESpw f mausmf tawGŒtóuH
xdkufoifhoavmuf&dSae+yDjzpfwJhtwGuf twdkuftcHEdkifiHa&;tiftm;pkawGtay: av;pm;&aumif;
OD;pD;udik w f , G x
f m;Edik o f l Adv k cf sKyfae0if; &JŒ tcef;[mvnf; }uD;vmavavjzpfygw,f? Adv k af e0if;udk
'Dvakd e&m/ 'Dvt kd ajctaea&mufatmif pwifajrawmifajr‡mufco hJ al wGuawmh t"du OD;ausm+f idr;f eJ@/
qdk&S,fvpf}uD;awGjzpfygw,f? OD;ausmf+idrf; u Adkvfae0if;udk olŒvljzpfzdk@ parG;cJhwmjzpfygw,f?
qd&k ,S v f pfygwD pwifwnfaxmifpOfuwnf;u yg0ifczhJ ;l ol Adv k af e0if;udk qd&k , S vf pftcsi;f csi;f qd+k yD;
vl,HkarG;+yD; ae&m&apcsifcJhwmyg? Adkvfae0if; umuG,fa&;0ef}uD;jzpfzdk@ OD;ausmf+idrf; tpGrf;ukefóud;
pm;cJhygw,f? aemufqHk; jynfwGif;ppf}uD; t&Sdef}uD;vm&csdefrSm qdk&S,fvpf}uD;awGawmif ajcrudkifrd
vufrudkifrdjzpf=u+yD;/ tpdk;&tzGJŒwGif;u wzGJzGJajy;=ucsdefrSm 0ef}uD;csKyfOD;Ek u umuG,fa&;0ef}uD;
omru 'k0ef}uD;csKyfygcef@+yD; pwifajr‡mufpm;cJhygw,f? yxrawmh Adkvfae0if;u qdk&S,fvpfawG
bufuaejycJhygw,f? OD;Ek udkvnf; a=ueyfatmif pGrf;aqmifjycJhygw,f? wzufuvnf; ppfwyfudk
olŒajcolŒvuf vkyfudkifEdkifatmif enf;rsKd;pHk taumiftxnfazmfcJhygw,f? AdkvfcsKyfatmifqef;
pwifwnfaxmifcw hJ hJ jynfoŒl tusK;d twGuf jynfoŒl wyfrawmf}uD;[m Adv k cf sKyfatmifqef; usq;kH &
+yD;aemuf jynfwGif;ppftwGif; jynfwGif;ppfudk wdkufcdkufwJh ppfwyf}uD;tjzpf tkyfpdk;olóudufppfwyf
}uD;tjzpf pwifajymif;vJvmygw,f? 56§57 aemufydkif;rSmawmh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&JŒ wvufudkif
wyfvHk;vHk;/ jynfolzdESdyfa&;wyfvHk;vHk; pwifykHay: ajymif;vJvmcJhygw,f? ppftkyfpkvnf; pwifoaE<
wnfrv d m+y;D / qd&k , S v f pfygwb D ufu yif;wJw h yftjzpfuae ud, k w f ikd w
f uftm%m,lcsiw f whJ yftjzpf
wqifw h ufvm&cJyh gw,f? 58 ckEpS f yxrOD;qH;k ppftm%modr;f r_óud;yrf;csuu f kd xif&mS ;wJh om"u
tjzpf =unfjh rifEikd yf gw,f? Adv k cf sKyf}uD;ae0if; [m aemufu, G u f aeudik cf +hJ yD;/ tdraf pmift h pd;k &tzGŒJ udk
tm%mv$aJ jymif; &,lwt hJ cg=urS olubJ 0ifa&mufxed ;f nda‡ y;oa,mif toGiaf qmif&if; wuf+yD;
0ef}uD;csKyfvkyfcJhygw,f? jynfwGif;ppf}uD;[m tkyfpdk;ol tm%m& zqyv tpdk;&a=umifh jzpfay:cJh
&wmjzpfygw,f? txl;ojzifh zqqdk&S,fvpfawGa=umifh zqqdk&S,fvpfacgif;aqmif OD;ausmf+idrf;
wdk@&JŒ rrSefruef ajz&Sif;r_awGa=umifh jzpfay:cJh&wmjzpfygw,f? 'gudk zqyv}uD; òyduGJwJhtcgrSm
jynfolŒ&Jabmf (&JabmfjzL) rsm;uvnf; zGifh[azmfxkwfcJh+yD;jzpfovdk/ zqyv xdyfoD;wOD;jzpfwJh
Adv k rf if;acgif wd@k u, kd w f ikd u
f vnf; azmfxw k 0f efcH ajymqdck +hJ yD;jzpfygw,f? qd&k , S ef rD sm;uvnf; vusmf
qd&k ,S v f pf OD;ausm+f idr;f wd@k &ŒJ qd;k 0g;&ufpufnpfywfcyhJ akH wGukd azmfxw k jf ypfwifa0zefc+hJ yD;jzpfygw,f?
tm%m&tkypf ;kd olawGuawmh/ ArmjynfueG jf rLepfygw&D ŒJ vufeufuikd t f =urf;zufvrf;pOfukd pGu J ikd f
taumiftxnfazmfr_a=umifhvdk@ wav#mufvHk; pGwfpGJazmfjy 0g'jzef@csdcJh=uygw,f?
'gjzifh vGwv f yfa&;&+yD; wESpt f wGi;f qufwu kd af y:xGuv f mcJw h hJ u&ifah wmfveS af &;eJ@/ vlrsK;d
pkvufeufudkifawmfvSefa&;awGuaum bma=umifhjzpfay:vmcJhovJ? zqyv}uD;twGif;u
jynfoŒl &Jabmf awmcdrk /_ ppfwyftwGi;f u wyf&if;wcsKŒd awmcdrk a_ wGuaum bma=umifjh zpfay:cJo h
vJ? tkypf ;kd oltm%m&awG&ŒJ azmufjyefwhJ rl0g'ay:vpD&ŒJ vky&f yftzHzk akH =umifh jzpfay:cJ&h wm xif&mS ;
ygw,f? u&ifhawmfvSefa&;tygt0if vlrsKd;pkvufeufudkifv_yf&Sm;r_awGudk e,fcsJŒorm;&JŒ aoG;xdk;
vH_Œaqmf ajr‡mufyifhay;r_a=umifh/ usOf;ajrmif;wJh vlrsKd;a&;tjrif0g'awGa=umifhvdk@ aumufcsufqGJjy
owfrSwfazmf!¸ef;jyavh&SdcJhygw,f? tkyfpdk;ol tpdk;&tqufquf&JŒ rrSefruef vkyfaqmifcJhr_awG
a=umifh azmufjyefwhJ rl0g'/ ay:vpDawGa=umifh qdw k mudak wmh enf;enf;av;rS 0efcaH jymqdk azmfxw k f
cJ=h uzl;jcif; r&Syd g? tkypf ;kd oltm%m&rsm;[m olw@kd tcsi;f csi;f vnf; rzH;k Edik rf zdEikd f uG=J u+yJ=u aqmf=u
AdkvfrSL;}uD;vS[ef AdkvfrSL;}uD;wef,kqdkif
uuaq;!$ef=um;a&;rSL; 'kwyfrSL;csKyf/ jynfaxmifpk&Jwyf
awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if awmfvSefa&;aumifpDtzGJ@0if
303
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
tydik ;f (3)
awmfvSefa&;aumifpDacwf
1962=1974
1962 ckESpf/ rwfv (2) &uf reuf (8) em&D (25) rdepfrSm/ wyfrawmfumuG,fa&;OD;pD;csKyf
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u jrefrmhtoHuae Edik if aH wmftm%mudk Armhwyfrawmfu wm0ef,al pmifah &Smuf
vdkuf+yDjzpfa=umif; a=unmvdkufygw,f? umuG,fa&;OD;pD;csKyf&JŒ a=unmcsufxJrSm ‘jynfaxmifpk
jrefrmEdkifiHawmf. txl;,dk,Gif;vmaomtajctaeqdk;udk xdef;odrf;pdrfhaomiSm/ ArmhwyfrawmfrS
wm0ef,lapmifha&Smufvdkuf+yDjzpfa=umif;’ vdk@ azmfjyvdkufygw,f? ArmjynfwjynfvHk;uomru
wurBmvHk;uyg ppfwyfutm%modrf;vdkuf+yDqdkwm &Sif;&Sif;vif;vif;odoGm;=uygw,f? reufydkif;
rSmyJ ‘awmfvSefa&;aumifpDzGJŒpnf;vdkuf+yD’ jzpfa=umif;owif; jrefrmhtoHu qufvufxkwfjyef
a=unmay;cJhygw,f? awmfvSefa&;aumifpDrSm yk*~dKvf (17) OD; yg0ifcJhygw,f?
1? AdkvfcsKyf}uD; ae0if; - awmfvSefa&;aumifpD OuUÏ
2? Adkvfrª;csKyf atmif}uD; - tzGJŒ0if
3? Adkvfrª;csKyf oef;az - tzGJŒ0if
4? Adkvfrª;csKyf wDuvpf - tzGJŒ0if
5? Adkvfrª;csKyf wifaz - tzGJŒ0if
6? Adkvfrª;csKyf pef;,k - tzGJŒ0if
7? Adkvfrª;csKyf pdef0if; - tzGJŒ0if
8? Adkvfrª;}uD; aomif;=unf - tzGJŒ0if
9? Adkvfrª;}uD; =unfarmif - tzGJŒ0if
10? Adkvfrª;}uD; armifa&$ - tzGJŒ0if
11? Adkvfrª;}uD; oef;pdef - tzGJŒ0if
aumifp0D ifjzpfaewmod&w,f” vdk ah jym=um;cJw h ,fqykd gw,f? &efuek rf mS tm%modr;f +yD;rS wdik ;f rª;
awGtm;vHk;yg awmfvSefa&;aumifpD0ifpm&if;xJ xnfhay;+yD; a=unmvdkufwJhoabmjzpfygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDqdkwm t"dutm;jzifh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&JŒ yg;pyfpm&if;eJ@ xGufay:vmcJh&wJh
taetxm;jzpfygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD tpdk;&tzGJŒqdkwmvnf;/ AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&JŒ tpDpOft&/ xGufay:
vm&wJh wm0efcH pm&if;wckoabmyJjzpfygw,f? tm%modr;f +yD;prSm ‘awmfveS af &;aumifp’D qdw k m
rSma&m/ tpd;k &tzGŒJ qdw k mrSmyg 'kw, d tm%mt&dq S ;kH jzpfvmwmu 'kw, d umuG,af &;OD;pD;csKyfjzpf
wJh Advk rf ;ª csKyfatmif}uD;yJ jzpfygw,f? ajymp&mqdpk &mawGukd a&SŒuxGu+f yD; wufwufºuGºuGvy_ &f mS ;
vm&ol[m Adkvfrª;csKyfatmif}uD; jzpfvmygw,f?
rwfv (4) &ufae@ reuf (10) em&DrmS tm%modr;f acgi;f aqmif awmfveS af &;aumifpD OuUÏ
Advk cf sKyf}uD;ae0if; u rzrf;qD;yJxm;cJw h hJ yxp/ zqyv eJ@ yrnw acgi;f aqmifawGukd '*H&k yd o f mrSm
ac:,lawGŒqHkygw,f? yxp/ zqyv/ yrnw tzGJŒ (3) zGJŒu udk,fpm;vS,f (5) OD;pDeJ@ awGŒqkHrSm
jzpfvdk@ óudwifta=umif;=um;xm;csuft&/ tzGJŒ}uD; (3) zGJŒudk udk,fpm;ðywJh udk,fpm;vS,frsm;[m
tpDpOftwdkif; AdkvfcsKyf}uD;ae0if;eJ@ vma&mufawGŒqHk=uygw,f?
yxp u yxpacgif;aqmifawGjzpfwJh ocifausmfxGef;/ Adkvfwifarmif}uD;/ OD;apmvl;vl/
Adkvfat; wdk@vnf; vma&muf=uygw,f? zqyv (wnf+rJ) bufu zqyv tzGJŒcsKyfacgif;aqmif
awGjzpf=uwJh OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f / Adv k cf ifarmifav;/ OD;cifarmifvwf/ OD;xGe;f wif wd@k vma&muf=u
ygw,f? yrnw bufu wufa&mufvm=uolawGuawmh 0d"l&ocifcspfarmif/ Adkvfzdk;uGef;/ Adkvfjr
aoG;/ AdkvfatmifEdkif eJ@ OD;atmifjrifh wdk@jzpfygw,f? 'Dacgif;aqmifawGudk awmfvSefa&;aumifpD OuUÏ
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; u awGŒqHak qG;aEG;&Si;f vif;jyvdu k wf muawmh- wdik ;f jynfrmS ukeaf ps;Ele;f awGwuf
aewJhudpP/ w&m;Oya'pdk;rdk;r_ysufjym;aewJhudpPawGeJ@ zuf'&,fudpP tvGefwif;rmvmwma=umifh
rvGJra&Smifomvdk@ wdkif;jynfwm0efudk xdef;odrf;&jcif;jzpfygw,fvdk@qdkygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD[m qdk&S,fvpfyef;wdkifudk csDwufoGm;rSmjzpfa=umif;/ tJ'DvdkcsDwuf
oGm;&mrSm Edik if aH &;ygwaD wGe@J wdik yf if+yD; nD!w G pf mG csw
D ufomG ;rSmjzpfa=umif;/ vuf&t Sd ajccHOya'[m
vdktyfovdk qGJ,lEdkifwJh Oya'jzpfwJhtwGuf topfjyefvnfa&;qGJzdk@vdkwJhta=umif;eJ@ zGJŒpnf;tkyf
csKyfyHk tajccHOya'a&;qGJ&mrSm yxptzGJŒcsKyf/ zqyvtzGJŒcsKyf/ yrnw wdk@eJ@ n‡dE_dif;a&;qGJrSmjzpf
a=umif;qd+k yD; aqG;aEG;ajymqdk &Si;f vif;jyvdu k w
f ,fqykd gw,f? qd&k , S vf pfyef;wdik f csw
D ufomG ;r,fqw kd hJ
teH@udkay;vdkuf&if; aoG;wdk;prf;=unfhvdkufjcif;jzpfovdk/ tzGJŒ (3) zGJŒpvHk;udk rufvHk;ay;+yD; +idrfaq;
au|;vdkufjcif;vnf;jzpfygw,f? +yD;awmhrS “twlwGJ+yD;rvkyfEdkif&ifvnf; taESmuft,Sufrðy=u
ygeJ@” qdkwJh pum;vHk;udkvnf; xnfhoGif;ajym=um;vdkuf&if; arwWm&yfcHovdkvdkeJ@ +cdrf;ajcmuf
vdkufygw,f? ae@vnfpmau|;+yD; a&SŒa[mif;aemufjzpfawGajym=um;&if; wcsdefu twlwlvGwfvyf
a&;twGuf toufay;+yD; nDnD!Gwf!Gwfaqmuf&GufcJh=uykH/ tm;vHk;wnfaqmufcJhwJh trsKd;om;
pnf;vHk;nD!Gwfa&;}uD; òyduGJysufpD;oGm;cJh&jcif;twGuf oHa0*,loifhyHkawGvnf;/ a&mufwuf&m&m
qufvufajymqdk+yD; wcsdefu ar#mfrSef;cJh=uwJh qdk&S,fvpfpepf wnfaqmufa&;wm0ef}uD;udk nDnD
!Gwf!Gwfaqmif&GufoGm;=uygvdk@ qG,fw&m;a[mvdkufygw,f?
wd@k wawG ar#m&f nfvv kd m;cJzh ;l &mvnf;jzpf/ wdik ;f jynfvw G v f yfa&;a=unmuxJu vGwv f yfa&;a=u
nmpmwrf;yg ar#mv f ifch suv f rf;a=umif;wck jzpfcahJ yr,f/h tm%m& zqyvacgi;f aqmiftqufquf
taumiftxnfrazmfbJ ab;csypfxm;&mvnf;jzpfw/hJ qd&k , S v f pfa&;qdw k t
hJ oHukd jyefaumufuikd f
zd@k t}uH}uD;vSwhJ Adv k cf sKyf}uD;ae0if;[m óudwifjyifqifppD Ofxm;+yD;jzpfygw,f? 'ga=umifh tm%modr;f
+yD;ESpf&uft=um rwfv (4) &ufae@rSmyJ yxp/ zqyv/ yrnw u acgif;aqmifawGudk ac:,lawGŒ
qHk+yD; ‘qdk&S,fvpfeH@’ udk avóudŒ+yD;jyvdkufygw,f?
0d"l&ocifcspfarmifwdk@ yrnw/ wodkuf&JŒ ypf+yD; axmufcHa=unmvdkufoHudk AdkvfcsKyf}uD;
ae0if;[m vG,v f , G u f u
l el @J &&Sv
d u kd yf gw,f? ppfwyftm%modr;f yGeJ @J ywfouf+y;D 0d"&l ocifcspaf rmif
u “ppfwyfu tm%modrf;wma=umifh ppftm%m&Sifpepfomjzpfw,fvdk@,lq&if rSm;,Gif;r,f”
qdkwJh aumufcsufudk azmfxkwfajymqdkvmcJhygw,f? tdrfapmifhtpdk;&vufxufwkef;u zGJŒpnf;tkyf
csKyfyHktajccHOya'&JŒ yk'fr (116) udkjyifqifay;&rSmav;udkawmif ‘EdkifiHawmfol EdkifiHom;rsm;u
ygvDrefv$wfawmf}uD;udk a&G;aumufwifajr‡mufygw,f? ygvDrefv$wfawmf}uD;u ygvDreftpdk;&udk
a&G;aumufwifajr‡mufygw,f? tJ'g[m rljzpfygw,f’ vkd@ajymqdk+yD;/ tJ'Drludk jyifqifray;zdk@ uef@
uGufajymqdkcJhwJh ocifcspfarmif[m/ zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'}uD;wckvHk;udk puULpkwfvkyfypf
vdkuf+yD; xifovdktm%modrf;oGm;wmudkawmh qdk&S,fvpfavóudŒeH@a=umifh OD;OD;zsm;zsm; axmufcH
csuaf y;vdu k wf m[m th=H op&mjzpfygw,f? Adv k cf sKyf}uD;ae0if;&JŒ zrf;pm;r_ukd cHvu dk &f wmjzpfygw,f?
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u tm%mudq k yk uf ikd +f yD; a&&Snt f yk pf ;kd oGm;Edik af &;twGuf qk&d , S v f pf teH@ay;xm;
wJh EdkifiHa&;ygwDw&yfxlaxmifzdk@ qufvufjyifqifygw,f? ArmjynfrSm ArmjynfuGefjrLepfygwDwdk@
ajymqdkxkwfazmfaecJh=uzl;wJh qdk&S,fvpfpepfeJ@vnf;rwlwJh/ rmhufpf0g'/ vDeif0g'/ tajccHqdk&S,f
vpfpepfvnf;r[kwfwJh/ ArmjynfrSm zGJŒpnf;ay:aygufcJh+yD; Adkvfae0if; udk,fwdkif yg0ifcJhzl;wJh qdk&S,f
vpfygwD&JŒ qdk&S,fvpfqdkwmeJ@vnf; uGJjym;jcm;em;wJh/ urBmrSm ay:aygufwnf&SdcJhwJh wjcm;wjcm;
aom qkd&S,fvpfygwDrsm;&JŒ qkd&S,fvpfeJ@vnf; uGJjym;jcm;em;wJh qdk&S,fvpfygwDoabmw&m;wck/
vrf;pOfwcka&;om;ay;zdk@ jyef=um;a&;Xmewm0efcH Adkvfrª;}uD;apmjrifh/ pdwf"mwfppfqifa&;Xme
'kw, d !¸e=f um;a&;rª; OD;apmOD; eJ@ OD;cspv f id_ f (armifcspv f i_d f ac: udu k akd rmifac: wcsed u f ArmjynfueG f
jrLepfygw0D if Adv k pf aH iG) wd@k (3) OD;udk wm0eftyfEiS ;f w,fv@kd qdyk gw,f? useEf pS af ,mufu rtm;vyf
wJt h wGuf OD;cspv f id_ f (armifcspv f id_ )f wa,mufxu J wm0ef,al &om;um/ ESpyf wfe@J t+yD; a&;om;+yD;
Adkvfrª;}uD;apmjrifhxH tyfESH&w,fvdk@qdkygw,f? yxrqHk;ay;xm;wJh vrf;pOfoabmw&m; pmwef;
acgif;pOfuawmh “Armenf;usaom qdk&S,fvpf0g'” vdk@qdkygw,f? r[kwfwm [kwfwmtyxm;/
AdkvfcsKyf}uD;ae0if;rSm rwfvaemufqHk;tywfrSm qdk&S,fvpfeH@ygwJh EdkifiHa&;ygwDw&yfxlaxmifzdk@
olvdkcsifwJh EdkifiHa&;vrf;pOfoabmw&m;wck &&Sdydkifqdkifxm;+yDjzpfygw,f?
rwfv (30) &ufae@rmS w&m;v$waf wmfe@J w&m;v$waf wmfcsKyfw@kd uv kd nf; t+yD;tydik zf suf
odrf;um “EdkifiHawmfw&m;±Hk;csKyf” qdkwmudk zGJŒpnf;a=unmygw,f?
{+yDv (30) &ufae@rSm &wemyHka&wyfpcef;rSm wyfrª;rsm;nDvmcHudk ac:,lusif;yygw,f?
tJ'DnDvmcHrSm AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u &&Sdxm;+yD;jzpfwJh EdkifiHa&;vrf;pOf oabmw&m;pmwrf;udk
csjyygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk,fwdkif pmwrf;udk wydk'fpDwydk'fpD &Sif;vif;ajymqdkwmvkyfygw,f?
qH;k jzwf+y;D +yjD zpfygw,f? (62) ck/ rwfv (2) &uf tm%modr;f ,ljcif;[m (58) ckEpS f tm%modr;f ,ljcif;
vdk tdrfapmifhtpdk;&vkyfay;zdk@r[kwfyg? tm%mudk t+yD;tydkifodrf;cJhwmjzpf+yD; ppfwyfOD;aqmifr_eJ@
a&&Snftkyfpdk;oGm;zdk@ &nf&G,f+yD;om;jzpfygw,f? (58) ckESpf tm%modrf;+yD; ppfwyfu tkyfcsKyfvmcJh
r_[m ppfwyftaeeJ@ vufawGŒtkyfcsKyfa&;rSm avhusifhcef;,lcJhwJhoabm/ vufawGŒuGif;qif;
avhusifh=unfhcJhwJhoabm/ 0wfpHkjynfh Zmwfwdkuf=unfhvdkufwJhoabmomjzpfygw,f? 'ga=umifh
(58) ckESpf tm%modrf; tkyfcsKyf=unfhvmr_ESifh 0wfpHkjynfh Zmwfwdkuft+yD; (2) ESpftwGif;rSm (62)
ckESpf tm%modrf;yGJ}uD;udk AdkvfcsKyf}uD;ae0if; acgif;aqmifwJh ppfwyfu t+yD;tydkif qifE$JcJhwmjzpfyg
w,f? ArmjynfEdkifiHa&;ZmwfcHkay:rSm udk,fucsifwJhZmwf!¸ef;twdkif;/ ujyzdk@ wufvmcJhwmjzpfyg
w,f? wdik yf ifaqG;aEG;w,fqw kd m ud, k u f csiw
f ZhJ mwf!e¸ ;f twdik ;f ud, k af e&mcsxm;ay;wJah e&muae
yg0iftoHk;ðycH=uzdk@ xyf+yD; vlpk=unhfwJhoabmomjzpfygw,f? b,folŒudkrS b,ftzGJŒtpnf; ygwD
udkrS rif;om;}uD;tcef;ujzpfjzpf/ t"duZmwfaqmif tcef;ujzpfjzpf yg0ifujyEdkifcGifh/ cGifhðyvdrfhr,f
r[kwfyg?
1962 ck/ Zlvdkif (4) &ufae@rSm ‘jrefrmqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD’ xGufay:vmygw,f? ppfwyf
xdyo f ;D }u;D rsm;ESihf pwifzŒJG pnf;vdu k +f y;D wyfwiG ;f tiftm;pktrmcHrsm;ESihf tajcðyum “tðrawygw”D
tjzpf ay:aygufvmwmjzpfygw,f? jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfudk ouf0if,Hk=unfolwdkif; yg0ifEdkif
w,fvdk@qdkygw,f?
ygwD&JŒ zGJŒpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'rSmvnf; “ordkif;. xl;jcm;aom tajctaersm;udk
ta=umif;ðyI zGŒJ pnf;jzpfay:vm&aom awmfveS af &;aumifpo D nf tESpo f m&tm;jzifh awmfveS af &;
vuQ%mudk aqmifvsuf&Sdaomfvnf; toGiftm;jzifh ppfaumifpDuJhodk@jzpfaeayonf? Todk@jzpfae
&jcif;udk awmfvSefa&;aumifpDonf rvdkvm;acs/ jzpfoifhjzpfxdkufaom oabmvrf;pOft&qdkv#if
awmfveS af &;}u;D w&yfukd awmfveS af &;oabmvuQ%maqmifaom Edik if aH &;ygw}D u;D w&yfuomv#if
OD;aqmiftyfonf[k ,kH}unfayonf” vdk@ ed'gef;csD &ifhusL;xm;ygw,f? qdkvdkwmu jrefrmqdk&S,f
vpfvrf;pOfygwu D kd awmfveS w f yhJ gw}D u;D w&yf/ awmfveS af &;ygw}D u;D w&yftoGif yHak qmif uifyeG ;f wyf
r*Fvm,lvdkufwmjzpfygw,f? wu,fhjzpfwnfay:aygufvm&wJh yuwdtajcaeawGeJ@uawmh
jy'g;wvrf; oHwvrf;vdkjzpfaeygw,f? vufawGŒay:aygufvm&wmu AdkvfcsKyf}uD;ae0if; apcdkif;
trde@f ay;csut f & vrf;pOfoabmxm;udak &;om;/ ppfwyftwGi;f rSmtajccH/ ppfAv kd x
f yd o
f ;D }uD;rsm;eJ@
pwifzŒJG pnf;um/ tm%m&ygw}D uD;tjzpf arG;zGm;vmcJ&h wmjzpfygw,f? b,fawmfveS af &;udrk S jzwf
oef;+yD; arG;zGm;vmcJh&wmr[kwfyg?
awmfveS af &;aumifpu D tm%mudk vuf&ydik yf ikd f odr;f ydu k +f yD;csed uf p+yD; aºuG;a=umfvu kd w
f m
uawmh “acwfajymif;awmfvSefa&;}uD;qifE$Jrnf” qdkwmjzpfygw,f? jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD
wnfaxmif+yD;csed rf mS awmh acwfajymif;awmfveS af &;}uD;udk jrefrmhq&kd , S v f pfvrf;pOfygwD OD;aqmifr_
jzifh t+yD;wkid f qifErJ$ nfqw kd o
hJ abmjzpfygw,f? tm%mudk t+rJqyk u f ikd x
f m;awmhr,fv@kd ajymvdu k f
wJhoabmjzpfygw,f?wzufu wdkif;jynfudk tkyfcsKyfoGm;zdk@twGuf tkyfcsKyfa&;,E W&m;}uD;udkvnf;
zGJŒpnf; taumiftxnfazmfae+yDjzpfygw,f? ‘A[dkvHkòcHa&;ESifh tkyfcsKyfr_aumfrDwD’ qdkwJh (Avu)
udk 1962 ckEpS /f arv (9) &ufae@rmS zGŒJ pnf;cJyh gw,f? tdraf pmift h pd;k &acwfu azmfczhJ ;l wJh vkòH cHa&;ESihf
1962 Zlvikd v f xJrmS urBmat;uke;f ajrrSm urBm+h idr;f csr;f a&;nDvmcH}uD;usi;f yjzpfcyhJ gw,f?
+idrf;csrf;a&vdkvm;olrsm;&JŒ tEkjrLvufeufzsufodrf;a&;/ urBmh+idrf;csrf;a&;xdrf;odrf;umuG,fa&;/
jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;pwJh +idr;f csr;f a&;toHawG xGuaf y:vmcJyh gw,f? tJ'nD v
D mcH}uD;t+yD; Zlvikd vf
(3) &ufae@rSmawmh &efukefwuUodkvfausmif;om;rsm;or*~ (wuo) taqmuftOD;}uD;twGif;
ausmif;om;xk&J@ qENjyyGJw&yf ay:aygufcJhygw,f? &efukefc±dkif wef;jr‡ifhausmif;xGuf pmar;yGJzsuf
odrf;r_udk uef@uGufwJh ausmif;om;xk&JŒ qENjyyGJjzpfygw,f? ordkif;tpOfvm}uD;rm;vSwJh cGyfa'gif;
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 317
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
ppfwyfu tm%mvdck siv f @kd vufeuftm;ud;k tm%modr;f cJw h mudk w&m;oa,mif rSeo f
a,mif wdkif;jynf}uD;udk tE W&m,ftwGif;u u,fwifcJhoa,mif ,kwWdrJh ajymvHk;awGajymqdk&if;/
wvdrfESpfvdrfjzpfatmif óud;yrf;tm;xkwfaeovdkomjzpfcJhygw,f? 1963 ckESpf/ azazmf0g&Dv (23)
&ufae@rSm qdk&S,fvpfpD;yGm;a&;pepf wnfaqmufzdk@qdk+yD; aemufxyf vSrf;vdkufwhJajcvSrf;uawmh/
b%fawGukd Edik if yH ikd o
f rd ;f vdu k jf cif;jzpfygw,f? Edik if jH cm;b%f (22) cktygt0if b%fvyk if ef; (31)ckukd
EdkifiHydkifodrf;,lvdkufygw,f? {+yDv (1) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpD&JŒ “vGwf+idrf;csrf;omcGifh
trdef@” xkwfjyefa=unmygw,f? “w&m;Oya'uJhodk@ tm%mwnfap&rnf” vdk@azmfjyxm;wJh
vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@[m tydk'f (6) ydk'f&Sdygw,f? 'Dtrdef@rxkwfjyefcifutxd usL;vGefcJhwJh
&mZ0wfjypfra_ wGukd xdcu kd ef pfemcJ&h olu, kd w
f ikd uf wdik =f um;cJw h /hJ vlowfr/_ rk'rd ;f r_/ yk*v ~ u d ydik yf pPn;f
qH;k ±_;H epfemcJ&h r_awGuvG+J y;D / vk;H 0vGw+f ird ;f csr;f omcGiðhf yvdu k yf gw,f? jypf'%fp&D ifxm;jcif;cH&&ifvnf;
axmif'%f (10) ESpfxufrydk&vdk@ avsmhayghowfrSwfay;vdkuf+yD;/ wjcm; &mZ0wfjypfr_awGtwGuf
axmif'%f (3) ESpx f ufryd&k vd@k owfrw S af y;vdu k yf gw,f? vufeufpu JG ikd w
f u kd cf u
kd af e=uwJh aomif;
usef;olawGtm;vHk;udkvnf; Oya'abmiftwGif; 0ifa&mufvmr,fqdk&if vHk;0vGwf+idrf;csrf;omcGifh
&r,fvdk@ azmfjy+yD; 'Dtrdef@aemufydkif; usL;vGefwJh jypfr_awGtwGuf vGwf+idrf;cGifhrðyvdk@ qdkygw,f?
tpd;k & tr_xrf;t&mxrf;rsm;twGuv f nf; 'Dtrde@f ra=unmcifumvu jzpfymG ;cJ=h uwJh Xmeqdik &f m
tr_tcif;awGtwGuf vH;k 0vGw+f idr;f cGiðhf yvdu k w f ,fv@kd qykd gw,f? t"dutm;jzifah wmh vufeufuikd f
ykefuefwdkufcdkufae=uwJh vufeufudkiftzGJŒtpnf;awG Oya'abmiftwGif; 0ifa&mufvmapa&;eJ@
'Dtrdef@a=unmcsuf rxkwfjyefcifu usL;vGefcJh=uwJh jypfr_awGtwGuf vGwf+idrf;cGifhðyvdkufwm/
vGwf+idrf;csrf;omcGifh trdef@tusKd;udk cHpm;cGifhðyvdkufwmjzpfygw,f? 'DvdkvGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@
xkwfjyefvdkufwmudk twdwfu qdk;oGrf;rSm;,Gif;cJhwmawGudk arhaysmufcGifhvGwf=u+yD;/ tem*gwfrSm
pdwfopfvlopfeJ@ twlyl;aygif;um EdkifiHawmfopfxlaxmif=uzdk@vdk@vnf; r*Fvm,lajymqdkcJhygw,f?
{+yDv (5) &ufae@rmS Adv k cf sKyf}uD;ae0if; [m &efuek Af [dt k usO;f axmifxo J mG ;a&muf+yD; tusO;f om;
awGe@J awGŒygw,f? b0opfxal xmifz@kd tpd;k &u ulnrD ,f? tusO;f om;rsm;uvnf; aumif;aumif;
rGefrGefaexdkif=u+yD;/ aemif b,fawmhrS axmifxJjyefrvm&atmif ae=uyg xdkif=uygvdk@ =o0g'ay;
vdu k yf gw,f? vGw+f idr;f csr;f omcGit hf rde@f t& tusO;f om;aygi;f (12000) ausmaf xmifxu J vGwcf =hJ u
&ygw,f? vGwf+idrf;csrf;omcGifhtrdef@a=umifh awmwGif;vufeufudkif tiftm;pkrsm;twGif;u
vufeufcsr_awGvnf; &SdcJhygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDu ppfacgif;aqmifwOD;jzpfwJh Adkvf&JxGËf
[m arv (21) &ufae@rmS vufeufcsomG ;ygw,f? ppfacgi;f aqmifawGjzpfwhJ Adv k pf ed w
f if/ Adv
k &f aJ rmif
wdk@vnf; vufeufcsoGm;ygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD jrpfzsm;a'owdkif; ppfwm0efcH Adkvfom
u'dk; vnf; vufeufcsoGm;ygw,f? autif'Dtdkbufuvnf; ppfa&;csKyf apmausmf+idrf;/ Adkvfrª;csKyf
apmarmifcspf/ aumfolav; EdkifiHjcm;a&;0ef}uD; apmouf0g; wdk@ vufeufcsoGm;ygw,f?
vnfywfrv _ nf; pwifxcd u kd pf ðyvmygw,f? wdik ;f &if;om;ydik f b%f (17) ckukd avsmaf =u;wjym;rSr
ay;yJ odr;f cJwh mjzpf+yD;/ Edik if jH cm;ydik bf %f (14) ckuakd wmh avsmaf =u;ay;cJ&h ygw,f? bDtpdk u D kd jynfoyl ikd f
odrf;w,fqdkwmusawmhvnf; +Adwdo#t&if;tESD; (49) &mcdkifE_ef;udk t+yD;tydkif0,f,lvdkufwJh
oabmomjzpf+yD;/ usoifah iG (625) ode;f udk Edik if jH cm;aiGe@J wu G +f yD; ay;cJ&h ygw,f? wdik ;f jynf&ŒJ tkycf sKyf
a&;udpPawGudkawmh/ Avu/ wvu/ evu/ &vu qdkwmrsm; zGJŒpnf;+yD; tkyfcsKyfygw,f? ppfAdkvf
}uD;i,f&G,fvwfrsKd;pHk[m tJ'D Avu/ wvu/ evu awG&JŒ OuUÏ}uD;awGtjzpf xrf;aqmifcJh=u
ygw,f? tkyfcsKyfa&;,E W,m;}uD;wckvHk;[m ppfAdkvfawG&JŒajc/ ppfAdkvfawG&JŒvuf jzpfcJhygw,f?
ppfAvkd af wGxifovdk rif;rlp;kd rd;k &m tkycf sKyfa&;jzpfcyhJ gw,f? t&yfom;tr_xrf; t&mxrf;rSeo f r#[m
ppfAdkvfawGcdkif;&m vkyfay;&wJh ppfAdkvfawG&J@ zdeyfatmufuomjzpfcJhygw,f? awmfvSefa&;aumifpD
tpdk;&[m ppftpdk;&jzpfwJhtwdkif; ppfwyf&JŒtcef;udk tav;xm;wGufcsufygw,f? AdkvfcsKyf}uD;
ae0if; ud, k wf ikd f &wemyHak &wyfpcef;rSm 1962 ckEpS /f arv (2) &ufae@rmS usi;f ywJh (11) }udraf jrmuf
wyfrª;rsm;nDvmcHrSm “awmfvSefa&;aumifpD&JŒ ausmaxmufaemufcHjzpfwJh wyfrawmf}uD; wpnf;
wvHk;xJ&SdaewJhtwGuf b,ftE W&,frS pdk;&drfp&mr&Sdawmhyg” vdk@ bef;wifajymqdkygw,f? udk,f
wdkifvnf; ppf0g'DawG ppfAdkvfawGjzpfwJhtwGuf ppfwyf. tiftm;onfom wuJhtiftm;/ vuf
eufuikd t f iftm;awGonfom wuJt h qH;k tjzwf vufeufuikd pf pfwyf}uD; cdik cf ikd rf mrm&Sad e&if bmr
qdkatmifjrifpGmausmfv$m;vdk@&w,fvdk@ ,lq,Hk=unfxm;=uygw,f? 'ga=umifh &SdESifhxm;+yD; ppfwyf
}uD;udkvnf; wpnf;w±Hk;wnf;&Sdatmif }uD;oxuf}uD;atmif tqufrjywf wdk;csJŒwmawG vkyfcJhyg
w,f? 62 ckESpf/ atmufwdkbmv (1) &ufae@rSm jynfaxmifpkppf&JXmecsKyfeJ@ ppf&Jwyf&if;awGudk
zsufodrf;+yD; ajcvsifwyf&if;awGtjzpf ajymif;vJzGJŒpnf;ygw,f? trSwf (32) uae (58) txd
ajcvsiw f yf&if; (27) &if;[m ppf&w J yfzŒJG awGuae ajymif;vJzŒJG pnf; ay:ayguv f mcJw h hJ ajcvsiw f yf&if;
opfawGjzpfygw,f? ppf&Jukd ppfwyftwGif; oGwfoGif;+yD; b0ajymif;,lvdkufwmjzpfygw,f?
ppftpdk;&[m wzufu qdk&S,fvpftoHay;+yD;/ Oya'wGif; Oya'y jynfolŒ'Drdkua&pD
tiftm;pkawGudk zsm;a,mif;acsmhjrLaeayr,fh/ wjcm;wzufu ppfa&;t& ta&;,laqmif&Gufaer_
awGudkawmh enf;enf;av;rS av#mhcsrypfcJhyg? ppftpdk;&yDyD ppfudk tav;xm;wGufcsuf+yD; ppfqif
a&;}uD;aygif;ajrmufrsm;pGmudk tqufrjywf qifE$J+rJ qifE$JaecJh=uygw,f? yJclwdkif;ESifh {&m0wDwdkif;
wGif;&Sd Auy / tvHeD/ auyDt,fat/ autif'Dtdk wdk@tay: ppfqifa&;}uD;awG wck+yD;wck qifE$JcJh
ovdk/ u&ifjynfe,f&Sd autJef,leJ@ autif'Dtdkrsm;/ &Srf;jynfe,ftwGif;&Sd tufpftufpfat eJ@
autdkifatrsm;/ ucsifjynfe,ftwGif;&Sd attdkifatrsm;tay:vnf; ppfqifa&;}uD;awGcsrSwf+yD;
tqufrjywf xd;k ppfqifcyhJ gw,f? yJc;l wdik ;f eJ@ {&m0wDwikd ;f twGi;f vkycf w hJ hJ ppfqifa&;awGuawmh
a[refOD;/ at&m/ atmifEdkif/ atmifajr/ oDwm (1-2-3)/ 0&Zdef/ odef;/ Av/ jrykcuf qdkwmawGjzpf
ygw,f? u&ifjynfe,ftwGif;rSmawmh atmifol/ jcaoFh/ rmvm pwJh ppfqifa&;awGazmfcJh+yD; &Srf;
jynfe,frSmawmh qifusm;/ atmifaZ,s/ owdk;/ aeol&def/ oZif/ rdk;óud;/ rdk;oD; pwJh ppfqifa&;awG
vkyfcJhygw,f? ucsifjynfe,ftwGif;rSm rkqdk;/ atmifvHawmf pwJh ppfqifa&;/ weoFm&Dwdkif;eJ@ &cdkif
wdkif;twGif;rSmvnf; ppfqifa&;awG ar$cJhygw,f? vufeufudkifawmfvSefa&;tiftm;pkrsm;&JŒ tae
txm;uawmh pnf;pn;fvHk;vHk; nDnD!Gwf!GwfeJ@ ppftpdk;&udk ajcr_ef;z,f&Sm;EdkifwJhtqifhtxd
ae&wJhtoGif ydk+yD;ay:vGifvmcJhygw,f?
atmifjrifpmG tm%modr;f vmcJw h hJ Adv
k cf sKyf}uD;ae0if; acgi;f aqmifwhJ ppftpd;k &[m wESp=f um
tm%mudk qufvufxdef;odrf;vmEdkifcJh+yD;/ ESpfaygif;ajrmufrsm;pGm tm%meJ@ qufrSdef;aeEdkifa&;
twGufom qufvufvkH;yrf;&awmhr,fhtaetxm;jzpfygw,f? Armjynfppfwyftm%modrf;r_udk
b,fta&SŒ tkyfpkEdkifiHurS r±_wfcscJhovdk/ b,ftaemuftkyfpkEdkifiHurSvnf; ta&;,l uef@uGuf
qef@usifajymqdkcJhr_ r&Sdyg?
ta&SŒtkyfpka&m taemuftkyfpkyg udk,fhtusdK;udk A[dkðy+yD; tdajENrysuf tpdk;&csif;qufqH
a&;udk qufvuf xlaxmifvyk u f ikd o
f mG ;=uovdk awmfveS af &;aumifpD ppftpd;k &uvnf; 'Dtyk pf }k uD;
(2) ck=um;rSm cGwkyfay:vpDudk ydkifydkifEdkifEdkif tokH;cs&if;/ bufrvdkufEdkifiHjcm;a&;0g'/ =um;aea&;
EdkifiHjcm;a&;0g'udk qufvuf taumiftxnfazmf [pfaºuG;cJhygw,f?
rmhupf vf eD if0g' avhvma&;tzGŒJ zGŒJ r,f/ rmhupf -f vDeif 0g' ysŒH yGm;atmifvyk rf ,fvkd t h csuf
wcsuftjzpf xnfhoGif;azmfjyrdvdk@ vuf0JnD!Gwfa&;rl/ Ek-rl (15) csufqdkwm a=unmrdpOfu/
Armjynf&JŒ vuf&Sdjzpfay:vmr_awGt&/ Armjynftay:xm;wJh +Adwdo#&JŒ oabmxm;awGudk jyef
vnfajymif;vJ&vdrrhf ,f/ Armjynfqikd &f m+Adwo d #&ŒJ Edik if jH cm;a&;ay:vpDawGukd topfwzef jyefvnf
csrSwf&vdrfhr,fvdk@ csufcsif;wkef@jyefcJhzl;wJh Armjynf&JŒ udkvdkeDt&Sifa[mif;}uD; +Adwdo#uvnf;
AdkvfcsKyf}uD;ae0if;&JŒ tm%modrf;r_eJ@ jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOf aºuG;a=umfoHtay:awmh wcGef;w
yg'rS rajymqdkyJ a&ikHE_wfydwfvkyfaecJhygw,f? urBmhykvdyf}uD;vdk@ emrnfausmf=um;ae+yDjzpfwJh
tar&duef}uD;uvnf; vl}uD;vlaumif;*dkuftjynfheJ@ ‘'g Armjynf&JŒ jynfwGif;a&;/ pGufzufp&m
ta=umif;r&Sd’ qdkwJh[efeJ@ AdkvfcsKyf}uD;ae0if; awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&udk rdwf0wfrysuf quf
vufqufqHysLiSgcJhygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&u wuUodkvfausmif;om;rsm;udk &mcsD taoowfESdyfuGyfjycJh
wmudkvnf; b,fEdkifiHurS oabmxm; xkwfazmfuef@uGufcJh=ujcif;r&Sdyg? AdkvfcsKyf}uD;ae0if;[m
olvkyfcsif&mawGudk qufvufvkyfudkifEdkifzdk hjynfwGif;jynfy tcGifhaumif;tcgaumif;/ tajctae
aumif;awG qufvuf&&SdcJhygw,f?
jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD[m jrefrmhenf;jrefrmh[efeJ@ acwfajymif;awmfvSefa&;udk
qifE$JrSmjzpf+yD; awmifolv,form;eJ@ tvkyform;[m tajccHvlwef;pm;}uD; (2) &yfvdk@ ajymqdk
xm;+yD;+yDjzpfwJhtwGuf awmifolv,form;rsm;twGuf ‘awmifolv,form;tcGifhta&;rsm;udk
umuG,o f nfOh ya'’ eJ@ ‘oD;pm;csxm;a&;Oya'’ qdw k mudv k nf; 1963 ckEpS x
f rJ mS yJ xkwjf yefjyÏmef;
vdkufygw,f? v,form;awG&JŒ axmufcHr_udk &&Sdatmif 1963 ckESpf pdkufysdK;p&dwfacs;aiG trawmf
a=u; acs;aiGtjzpf usyaf iGuak É (70) ausmf xkwaf cs;ay;vdu k yf gw,f? b%fawGukd jynfoyl ikd o f rd ;f &m
u &&SdvdkufwJhaiGawGeJ@ xkwfacs;ay;cJhwmjzpfygw,f?
wifoGif;ygw,f//)
(2) jynfwGif;+idrf;csrf;a&; jyefvnfwnfaqmufa&;twGuf/ awmfvSefa&;aumifpDeJ@ awmf
vSefa&;tiftm;pkrsm;tm;/ awGŒqkHaqG;aEG;a&; wu,fjzpfajrmuf atmifjrifEdkif&ef
tedrfhqkH;vdktyfcsufrsm;udk wifjya=umif; - qdkwJhtqdk (tJ'Dtqdkudk vli,fhwyfOD;
OD;pdefvS u wifoGif;ygw,f?)
(3) e,fcsJŒqef@usifa&; jynfwGif;+idrf;csrf;a&; tqdk (tJ'Dtqdkudk u&iftrsdK;om;tzGJŒcsKyf
u ref;wif!Gef@ u wifoGif;ygw,f?)
(4) jynfolrsm;twGuf 'Drdkua&pDjynfh0a&;tqdk (tJ'Dtqdkudk jynfolŒwdk;wufa&;ygwD
u OD;cifarmifjrifh u wifoGif;ygw,f?)
tJ'Dtcrf;tem;rSm aºuG;a=umfoH (5) csufudkvnf; wcJeuf aºuG;a=umfcJh=uygw,f? tJ'D
aºuG;a=umfoH (5) csufuawmh -
(1) awGŒqkHaqG;aEG;a&; æ óudqdk=u óud;yrf;=u /
(2) jynfwGif;+idrf;csrf;a&; æ jynfoltm;jzifh wnfaqmuf=u /
(3) xdk;ppfeJ@ wdkufppf æ &yfpJypf &yfpJypf /
(4) typftcwfawG æ &yfpJ=u &yfpJ=u /
(5) A[dk A[dkcsif; æ awGŒqkH=u aqG;aEG;=u / - qdkwmawGyJ jzpfygw,f?
aemufydkif;rSm tòrdŒòrdŒte,fe,frSmvJ jynfolŒaumfrDwDawG zGJŒpnf;+yD; awGŒqkHaqG;aEG;yGJ
atmifjrifapa&;twGuf axmufcóH udqykd aJG wG qufwu kd f ðyvkyaf qmif&u G v
f m=uwm awGŒ&ygw,f?
q&m}uD;rdi_ ;f ud, k w
f ikd f +idr;f csr;f a&;udrk jrif&yJ aooGm;&if taoawmifajzmifrh mS r[kwyf gb;l
vd@k ajymcJ+h yD;/ +idr;f csr;f a&;twGuf xrf;aqmifEikd w f ahJ e&muae yg0ifxrf;aqmifay;cJyh gw,f? Armjynf
uGefjrLepfygwDuvnf; awmfvSefa&;aumifpD&JŒ urf;vSrf;csuftay: jyef=um;pmudk q&m}uD;qDu
wqifh ay;yd@k wmvkycf yhJ gw,f? q&m}uD;OD;aqmifwhJ jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;tzGŒJ }uD;uawmh Adv k cf sKyf}uD;
ae0if;&JŒ tusifht}uH oabmobm0udk xdkufoifhoavmuf od&Sdxm;+yD;jzpfwJhtwGuf/ r,kH&J&J
cHpm;&&if; a&SŒwef;uae xGurf &yfyJ rSerf eS o f m v_y&f mS ;&yfwnfcyhJ gw,f? awGŒqkaH qG;aEG;a&;jzpfajrmuf
atmifjrifa&;twGuf a&SŒwef;uaexGuf&yfvmwmuawmh ‘jynfolŒaumfrDwD’ yJjzpfygw,f?
awmfvSefa&;aumifpD&JŒ urf;vSrf;csuftay: tzGJŒtpnf;toD;oD;u jyef=um;wkef@jyef=u
wmawGtay: awmfveS af &;aumifpu D xyfqifjh yef}um;csuaf wGtjzpf a&'D,u kd ae a=unmygw,f?
q&m}uD;rd_if; uwqifh ay;ydk@wJh ArmjynfuGefjrLepfygwD &JŒ ZGef (22) &ufae@ jyef=um;csuftay:
Zlvdkif (8) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDu jyefpmydk@vdkuf+yDjzpfa=umif; a=unmygw,f? Zlvdkif
(17) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpD&JŒ autif,lygwDodk@ jyef=um;csuf/ rGefjynfopfygwDodk hjyef
=um;csuf/ u&ifeDtrsdK;om;wdk;wufa&;ygwDodk@ jyef=um;csufawG qufvufxGufay:vmcJhygw,f?
tcsKyfoabmuawmh/ vufeufudkifawmfvSefa&;ygwDrsm;u awGŒqkHaqG;aEG;a&;udk vufcH
oabmwla=umif; azmfjycJ+h y;D / ppfreS w f +hJ ird ;f csr;f a&;wnfaqmufru _ kd vdv
k m;ar#mvf ifah =umif; xkwaf zmf
ajymqdck =hJ uovdk awmfveS af &;aumifpu D vnf; awGŒqkaH qG;aEG;a&;twGuf 0rf;ajrmuf0rf;om óudqkd
yga=umif; azmfjycJh=uwmjzpfygw,f?
awmhrSef;rodatmif jzpfoGm;&ygawmhw,f?
(19) &ufae@n awmfvSefa&;aumifpD&JŒ a=unmcsufxJrSmuawmh “ tvHeDuGefjrLepfygwD
(Armjynf) . 'Dae@txd ðyrlajymqdk aqmif&u G cf surf sm;onf jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&; wnfaqmufonfh
udpw P iG f wu,f±;dk om;r_e@J ðyrlaqmif&u G jf cif;udk rawGŒjrif&ay? a&SŒquf+yD; aqG;aEG;&ef vk;H 0rjzpfEikd f
awmhonft h wGuf jynfaxmifpjk refrmEdik if aH wmf vSeaf &;aumifpED iS hf tvHeu D eG jf rLepfygwD (Armjynf)
wd@k . awGŒqkaH qG;aEG;a&;udk 1963 ckEpS /f =o*kwv f (19) &ufae@rS pwif+yD; tqk;H owf &yfqikd ;f vdu k yf g
onf?” [lowJh//
a=unmcsufxJrSm qufvufazmfjyxm;wmuawmh “awmfvSefa&;aumifpDonf tvHeD
uGejf rLepfygwED iS hf awGŒqkaH qG;aEG;yGu
J kd &yfqikd ;f vdu
k &f ayr,fh useaf wmwGi;f vufeufuikd rf sm;u jynf
wGif;+idrf;csrf;a&;udk jyefvnfwnfaqmuf&ef ±kd;om;pGm urf;vSrf;aqmif&Gufygu qufvuf+yD; aqG;
aEG;rnfjzpfa=umif;” vdk@qdkvdkufygw,f?
ocifp;kd }uD; u qufvufaqG;aEG;csiyf gao;w,f/ vuf&t dS ajctaeeJ@ raqG;aEG;Edik &f if/ awm
wGif;a&muf+yD;aemuf pmay;pm,l enf;wenf;enf;eJ@ qufvufaqG;aEG;cGifhðyzdk@ arwWm&yfcHygao;
w,f? awmfvSefa&;aumifpDu bmtajzrSray;awmhyg? awmwGif;udkom jyefydk@ay;vdkufygw,f?
tvHeDygwD/ &cdkifjynfuGefjrLepfygwDwdk@ aqG;aEG;+yD;wJhaemuf aqG;aEG;zdk@ a&muf&SdvmwJhtzGJŒ
uawmh ‘u&ifawmfvSefa&;aumifpD’ jzpfygw,f?
autif,l u&ifawmfvSefa&;tzGJŒtpnf;}uD;xJrSm ref;bZH OD;aqmifwJh tiftm;pkeJ@
apm[efwmomar$; acgif;aqmifwJh tiftm;pk&,fvdk@ t"dutm;jzifh ESpfpkuGJae&mu apm[efwm
omar$; acgif;aqmifwJhtzGJŒ[m ‘u&ifawmfvSefa&;aumifpD’ qdkwJhemrnfeJ ha&muf&Sdvmwmjzpfyg
w,f?
apm0&Dausmf/ Adkvfx±l;rif;/ cGefbaqG/ apmbxGef; pwJh autif'Dtdk xdyfwef;acgif;aqmif
awGvnf; yg0ifygw,f? =o*kwfv (15) &ufae@rSm a&$usifausmuf}uD;udk a&muf&Sdvm+yD;/ tJ'Duae
r*Fvm'kHudk qdkufa&mufvmygw,f? u&ifawmfvSefa&;aumifpDeJ@ awmfvSefa&;aumifpDwdk@ awGŒqkH
aqG;aEG;r_awG vkyf=uygw,f?
aemufxyfa&muf&SdvmwJh tzGJŒuawmh/ vlrsdK;pk (3) ygwDudk,fpm;vS,ftzGJŒjzpfygw,f?
autif,lygwD/ rGefjynfopfygwD eJ@ u&ifeDtrsdK;om;wdk;wufa&;ygwD wdk@&JŒ (3) ygwD udk,fpm;vS,f
tzGJŒjzpfygw,f?
y%mrudk,fpm;vS,ftzGJŒtjzpf/ wu,fawGŒqkHaqG;aEG;a&;twGuf óudwifjyifqifwJh
oabmjzpfygw,f? Adkvfusifaz eJ@ apmrsdK;aoG; udk (3) ygwD udk,fpm;vS,fcef@tyfpmay;+yD; apv$wf
wmjzpfygw,f? Adkvfusifaz acgif;aqmifwJh (3) ygwDudk,fpm;vS,ftzGJŒeJ@ awmfvSefa&;aumifpD[m
Zlvdkif (30) &ufrSm y%mrawGŒqkHygw,f? (3) ygwD y%mrudk,fpm;vS,ftzGJŒ&JŒ yxrqkH; wifjy
awmif;qdkcsufuawmh -
(1) wwdkif;jynfvkH; typftcwf&yfpJxm;&ef/ typftcwf&yfpJxm;csdef aqG;aEG;aecsdef
twGi;f / jynfov l x
l t k aejzifh vGwv f yfpmG a&;om;ajymqdck iG /hf ykEH ydS x
f w
k af 0cGiEhf iS hf pnf;
a0;qENjycGifhrsm;&Sdap&ef/
ygw,f? owif;xkwjf yefoifw h uhJ pd P owif;xkwjf yefa&;twGuf ‘owif;xkwjf yefa&;tzGŒJ i,f’ wck
zGŒJ pnf;zd@k oabmwlnv D ukd =f uygw,f? awmfveS af &;aumifpzD ufu Adv k rf ;ª }u;D aomif;'ef eJ@ ESpaf ,muf/
ArmjynfuGefjrLepfygwDzufrS &Jabmfatmif}uD; eJ@ ESpfa,muf zGJŒpnf;zdk@jzpfygw,f? owif;pmuGef
z&ifhvkyfa&;udkvnf; awmfvSefa&;aumifpDzufu ðyvkyfcGifhay;+yD;/ owif;xkwfjyef+yD;aemufrS
ðyvkyf=uzdk@ oabmwlnDcJh=uygw,f?
atmufwdkbm (4) &ufae@rSm trSwf (14) tif;,m;vrf; {nfha*[mrSmyJ awmfvSefa&;
aumifpeD @J (3) ygwu D , kd pf m;vS,t f zGŒJ wd@k y%mraqG;aEG;yGJ pwifusi;f yygw,f? awmfveS af &;aumifpD
zuf r S Ad k v f c sKyf } uD ; ae0if ; ud k , f w d k i f wuf a &muf y gw,f ? yg0if w uf a &muf o l a wG u awmh /
Adkvfrª;}uD;vS[ef/ Adkvfrª;}uD;ausmfpdk;/ Adkvfrª;}uD;aomif;'ef eJ@ 'kAdkvfrª;}uD;cspfcif wdk@jzpfygw,f?
(3) ygwD udk,fpm;vS,ftzGJŒzufuawmh/ ref;bZHacgif;aqmif+yD; EdkifbvGif/ apmarmf&,f/ paum
v,fawm/ Adkvfusifaz/ Adkvfoef;atmif/ AdkvfpHvif;/ EdkifwufxGef; eJ@ Edkifxif wdk@jzpf=uygw,f?
Adv
k cf sKyf}uD;ae0if;u awmif;qdv k w kd t
hJ csuaf wGukd awmif;qdEk ikd af =umif; ed'ge;f pum;ajym+yD;/
ref;bZH u aqG;aEG;yGJtpDtpOfudk zwf=um;ygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDzufu wjynfvkH; typftcwf&yfpJxm;a&;udk rltm;jzifh oabmwl
ayr,fh tzGJŒtpnf;trsm;tjym;&SdwJhtwGuf vufawGŒaqmif&Guf&ef cufcJw,fvdk@ oabmxm;
um/ aqG;aEG;aewJh tzGŒJ tpnf; (3) cke@J wdu k ±f udk o
f ufqikd wf hJ e,fajra'oawGrmS om typftcwf&yf
xm;a&;twGuf aqG;aEG;=uzdk@ vdkvm;ygw,f? wjynfvkH;typftcwf&yfpJxm;a&; rjzpfEdkifvdk@qdkyg
w,f? ref;bZHu typftcwf&yfpJa&;udpPudk r'nw taeeJ@ vkyfEdkifwJhtajctae&SdwJhtwGuf
‘r'nw’ taeeJ@ aqmif&u G vf ykd gw,fv@kd ajym=um;wifjyygw,f? Adv k rf ;ª }uD;vS[efu typftcwf
&yfpJxm;a&;jy\emudk wzGJŒwpnf;eJ@r[kwfyJ ‘r'nw’ taeeJ@ qufvufajymqdkoGm;r,fvdk
hajym=um;+yD; ref;bZH wdk@zufu useftcsufawGudk typftcwf&yfpJa&; aqG;aEG;+yD;rS aqG;aEG;=uzdk@
wifjyajymqdkygw,f?
atmufwdkbm (4) &ufae@rSm jynfwGif;+idrf;csrf;a&;twGuf twdkuftcwf&yfpJa&;udpPudk
wzGJŒcsif;aqG;aEG;r,fhtpm; ‘r'nw’ udk,fpm;vS,ftzGJŒeJ@ aqG;aEG;oGm;zdk@ oabmwlvdkuf+yDjzpf
a=umif; ta=umif;=um;pmudk awmfvSefa&;aumifpDrS w&m;0ifxkwfjyefay;ovdk/ r'nw uvnf;
y%mrudk,fpm;vS,ftzGJŒudk w&m;0ifzGJŒpnf;+yD; awGŒqkHaqG;aEG;zdk@ toifh&Sda=umif;/ atmufwdkbm
(6) &ufae@rmS jyefvnfwek @f jyef ta=umif;=um;cJyh gw,f? zGŒJ pnf;vdu k wf hJ ‘r'nw A[du k , kd pf m;vS,f
tzGŒJ ’ uawmh/ (1)ref;bZH/ (2) paumv,fawm/ (3) Adv k uf siaf z/ (4) Advk o f ef;atmif/ (5) Edik b f vGi/f
(6) Edik x
f if/ (7) Edik w f ufxeG ;f / (8) apmarmf&,f/ (9) Adv k pd v
H if;/ (10) qvdik ;f pHatmif/ (11) qvdik ;f omOD;/
(12) &JabmfaX;/ (13) &JabmfZif (ocifZif)/ (14) &JabmfwifxGef; (ocifwifxGef;)/ (15) &Jabmf
atmif}uD;/ (16) &JabmfAdkvfaZ,s wdk@jzpfygw,f? ygwDtzGJŒtpnf;rsm;taeeJ@uawmh autif,l/
rGefjynfopfygwD/ u&ifeDtrsdK;om;wdk;wufa&;ygwD/ csif;OD;pD;tzGJŒ eJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwDwdk
hjzpfygw,f?
atmufwb kd m (8) &ufae@rmS r'nw eJ@ awmfveS af &;aumifpw D @kd pwifaqG;aEG;=uygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDzuf tzGJŒacgif;aqmif Adkvfrª;}uD;vS[ef u ‘r'nw taeeJ@ typftcwf&yf
ppftpd;k &&JŒ +idr;f csr;f a&;ac:vdu k rf a_ =umifah &m/ +idr;f csr;f a&;ac:cge;D xkwjf yefcw hJ hJ vGw+f idr;f csr;f
omcGifhtrdef@a=umifhyg zrf;qD;xdef;odrf;cHxm;&&mu vGwfajrmufcGifh&vm=uwJh ausmif;om;or*~
acgif;aqmifwcsdKŒeJ@ &efukefrSm enf;rsdK;pkHeJ@ qufvuf&Sdae=uwJh ausmif;om;or*~acgif;aqmifwcsdKŒ
[m ppftpdk;&&JŒ tzsuftqD;cHvdkuf&wJh ausmif;om;or*~ (wuo taqmuftOD}uD;) udk jyef
vnfwnfaqmufEdkifzdk@ vkH;yrf;tm;xkwfcJh=uygw,f? tzsuftqD;cHvdkuf&wJh or*~taqmuftOD
}u;D tpm; xnfxnf0g0g taqmuftODopf}u;D jyefvnftpm;xd;k wnfaqmufEikd jf cif;r&Sad o;rDrmS
,m,Dor*~taqmuftODtjzpf or*~jrufcif;jyifay:rSm ,m,DwJ}uD;xdk;+yD; jyefvnfv_yf&Sm;Edkifzdk@
óud;pm;cJ=h uygw,f? or*~taqmuftOD}uD; jyefvnfwnfaqmufa&;twGuf aiGa=u; vª'ge;f rwnf
ay;olawGvnf; xGufay:vmcJhygw,f?
atmufwdkbm (31) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDeJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwD wdk@&JŒ tXr
t}udrfajrmuf awGŒqkHaqG;aEG;yGJ/ tif;,m;vrf;{nfha*[mrSmyJ usif;yygw,f? *&pf'fvdkif;owfrSwf
a&;udpu P kd qufvufaqG;aEG;=uygw,f? &JabmfaX;u *&pf'v f ikd ;f owfrw
S af &;udk rltm;jzifh oabm
rwla=umif; azmfjycJ+h yD;/ aemufq;Hk rSm vdu k af vsmr_ukd jyowJt h aeeJ@ *&pf'v f ikd ;f udk ESpzf ufoabmwl
owfrSwfa&;qGJtwnfðycJh=uygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDeJ@ ArmjynfuGefjrLepfygwDwdk@ &JŒ (8) }udrf (8) cg aqG;aEG;cJh=ur_udk
jyef=unfrh ,fq&kd if/ +idr;f csr;f a&;wnfaqmufa&;twGuf vdt k yfwhJ wu,fEh ikd if aH &;t& aqG;aEG;r_awG
udk ðyvkyEf ikd zf @kd óudwifjyifqifa&;tqifh n‡Ed i_d ;f vkyaf qmifae=ur_awG[m tajccHtm;jzifh oabmwl
nDr_awG &&Sdxm;+yD;+yD jzpfw,fvdk@awmif ajymr,fqdk ajymqdkEdkifwJhtaetxm;jzpfygw,f? tck
aqG;aEG;aewmawG[m wu,fhaqG;aEG;yGJtwGuf y%mrjyifqifa&;aqG;aEG;yGJawGom jzpfygw,f?
'gayr,fh vmr,fh aqG;aEG;yGJ (tm%mydik u f , kd pf m;vS,rf sm; aqG;aEG;a&;tqif)h twGuf tajccHaqG;
aEG;=ur,fh tajccHtcsurf sm;udak wmif awmfveS af &;aumifpzD ufu oabmwlxm;+yD;+yD jzpfygw,f?
Edk0ifbmvqef;rSm jynfolŒaumfrDwDu OD;aqmifusif;ywJh (6) c±kdif +idrf;csrf;a&;qENjyyGJ}uD;
atmifjrifpGmxGufay:vmcJhygw,f? Edk0ifbm (3) &ufae@reuf/ rif;vS-o&ufwyif wmqkHuae/
rdik w
f &mausm&f n S f c&D;udk ajcvsicf sw
D ufvmcJ=h uwJh +idr;f csr;f a&;qENjy vlx}k uD;[m (7) &uft=um/
Edk0ifbm (9) &ufae@rSm &efukefòrdŒtwGif; 0ifa&mufvmEdkifcJh=uygw,f? +idrf;csrf;a&;qENjy
vlxk}uD;[m &efukefòrdŒawmfcef;ra&SŒrSm odef;eJ@csDwJhvlxk}uD;tjzpf pka0;rdcJh=uygw,f? +idrf;csrf;a&;
aºuG;a=umfoHawG yJhwifxyfoGm;apcJhygw,f//
awmfveS af &;aumifppD pftpd;k &u 'D (6) c±kid +f idr;f csr;f a&;qENjyyG}J uD;tay: tjrifr=unfrvif
jzpfcJhygw,f? tpdk;&udk EdkifiHa&;t=uyfudkifzdk@twGuf twdkuftcHrsm;u &nf&G,fcsuf&Sd&Sd azmfxkwf
vmwmvdk@jrifovdk/ ArmjynfuGefjrLepfygwD eJ@ r'nw wdk@u rjzpfjzpfatmif azmfxkwfapcJhwmvdk@
vnf; oHo,&SdcJhygw,f? tpdk;&ðywfusa&;udk raºuG;a=umfyJ +idrf;csrf;a&;/ jynfwGif;ppf&yfpJa&;awG
aºuG;a=umfae=uwmudkawmif vufrcHEdkifjzpfcJhygw,f?
Edk0ifbm (11) &ufae@naerSm awmfvSefa&;aumifpDeJ@ r'nw wdk@&JŒ qXrt}udrfajrmuf
aqG;aEG;yGJ}uD; usif;yygw,f?
owfrSwfcsufawGudk vufcH vufrcH/ oabmwlEdkif rwlEdkif/ Edk0ifbmv (14) &ufae@ nae (6)em&D
aemufqkH;xm;+yD; ta=umif;jyef=um;&efvdk@ &mZoHoabmyg wygwnf;ay;vdkufygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ awmfvSefa&;aumifpDwdk@ &JŒ awGŒqkHaqG;aEG;yGJudkvnf; tJ'Dpnf;
urf;csufawGtwdkif;yJ csrSwfta=umif;jyef=um;+yD; y%mraqG;aEG;yGJuae a&SŒquf +idrf;csrf;a&;aqG;
aEG;yGJ ðyvkyfEdkifa&;twGuf/ typftcwf&yfpJa&; a=unmEdkifa&;twGuf óudwifvdktyfcsuftjzpf
awmif;qdk azmfjyvmcJhygw,f?
tajctaeawG aumif;vmovdv k /kd oabmwlnrD a_ wG &awmhrvdv k /kd wd;k wufra_ wG &Sad eo
vdkvdk taetxm;uae/ csufcsif;vufiif; &moDOwkajymif;oGm;cJhwmjzpfygw,f? wqpfcsdK;ajymif;
oGm;ovdk jzpfcJhygw,f?
Edk0ifbmv (14) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpDeJ@ r'nw wdk@&JŒ owWrt}udrfajrmuf
awGŒqkyH JG usi;f yygw,f? r'nw ud, k pf m;vS,t f zGŒJ acgi;f aqmif ref;bZHu/ awmfveS af &;aumifp&D ŒJ
(29-10-63) ae@ wifjycsufeJ@ (11-11-63) ae@ wifjycsufawGtay: r'nw udk,fpm;vS,ftzGJ
h&JŒ jyefvnfajz=um; wifjyjcif;tjzpf pmeJ@a&;om;vmwmudk wcsufcsif; zwf=um;wifjyygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDzufu pGyfpGJcsufeJ@ oHo,awGudk ajz&Sif;jiif;qdkjycJhovdk/ jyif;xefwif;=uyfwJh
pnf;urf;csufawG csrSwfvmcJhjcif;tay: pdwfxdcdkuf&a=umif;/ oabmwlnDr_r&ao;wmawGtay:
qufvufnEd‡ i_d ;f oGm;zd@k vdv k m;a=umif;/ ‘ydak e+rJ-usm;ae+rJ’ taetxm;udk ausmv f eG af ewJh Edik if aH &;/
pnf;±kH;a&;rl jy\emawGyg yg0ifaewJhtwGuf EdkifiHa&;aqG;aEG;yGJawGqufvkyf+yD; tajz&Smzdk@eJ@
r'nw taeeJ@ rdrt d m; wdu k cf u kd pf pfqifjcif;awGukd ckcjH cif;uvG+J yD; awmfveS af &;aumifpw D yfawGukd
pwifwdkufcdkufjcif;vkyfrSmr[kwfa=umif;awGudkyg xkwfazmfajymqdkcJhygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDzufu vufrcHEdkifa=umif; ajym=um;cJhum/ jyefzdk@tpDtpOfawGudkom
ar;jref;+yD; jyefydk@a&;tpDtpOfawGudkom awmfvSefa&;aumifpDzufu pDpOfygawmhw,f? aphpyfaqG;
aEG;yGJ[m awmfvSefa&;aumifpDzufuae t+yD;tydkif&yfpJvdkuf+yD jzpfygw,f?
Edk0ifbm (14) &ufae@ aqG;aEG;yGJ+yD;qkH;csdefup+yD; w&m;0if awGŒqkHaqG;aEG;yGJ ysufjym;oGm;+yD
jzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ (*) }udrf/ r'nw eJ@ (7) }udrfaqG;aEG;cJh+yD;aemuf tcsufawmf
awmfrsm;rsm;rSm oabmwlnDr_ &&SdcJh=uygvsuf typftcwf&yfpJa&;a=unmEdkifzdk@ vufwurf;
avmufom vdak wmhwt hJ csed rf mS awmfveS af &;aumifpzD ufu &yfqikd ;f zsuo f rd ;f ypfvu kd w
f m jzpfygw,f?
edk0ifbm (11) &ufae@ aqG;aEG;yGJrSm awmfvSefa&;aumifpDzufu csrSwfjyÏmef;vmwJh pnf;urf;csuf
qdkwmawGtay: r'nw tzGJŒ}uD;u tjynfht0 rvdkufavsmEdkifwJhtwGuf Edk0ifbm (14) &uf
nae (6) em&D tpnf;ta0;yG+J yD;qk;H csed u f p+yD; +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yGaJ wG w&m;0if ysuo f Ok ;f oGm;cJw h m
jzpfygw,f?
Edk0ifbm (14) &ufae@rSmyJ awmfvSefa&;aumifpDu r'nw eJ@ awG hqkHaqG;aEG;r_ &yfpJvdkuf
a=umif; wdkif;jynfudk csufcsif;xkwfjyef a=unmcJhygw,f?
r'nw A[dkudk,fpm;vS,ftzGJŒ&JŒ aqG;aEG;yGJ ysufjym;&jcif;eJ@ywfoufwJh jynfolvlxkodk
w
h ifjycsuv f nf; Ed0k ifbm (15) &ufae@rmS xGuaf y:vmcJyh gw,f? ArmjynfueG jf rLepfygwD eJ@ awmfveS f
a&;aumifpDwdk@ awGŒqkHaqG;aEG;yGJysufjym;oGm;+yD;wJhaemuf ArmjynfuGefjrLepfygwD y%mrudk,f
_id r f ; csrf ; a&;aqG ; aEG ; yG J r sm;ysuf j ym;_yD ; aemuf ppf t pd k ; &&J Œ ajcvS r f ; rsm;eJ ‹
ppf t m%m&S i f p epf a tmuf u Armjynf
+idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yGaJ wG ysujf ym;cJ&h +yD;aemuf awmfveS af &;aumifppD pftpd;k &[m yxrqH;k
tòid;w}uD; pwifðyvkyw f muawmh tpkvu kd t f òyHvu kd f vlzrf;yG}J uD; usi;f ywmyJjzpfygw,f? +idr;f csr;f
a&;aqG;aEG;yGJawG usif;yaepOfumvu +idrf;csrf;a&;twGuf a&SŒwef;tcef;uae wufwufºuGºuG
yg0ifaqmif&u G f v_y&f mS ;cJ=h uwJh jynfoŒl aumfrw D 0D if yk*Kd~ vfaygi;f ajrmufrsm;pGmeJ@ +idr;f csr;f a&;vdv k m;
ol wdk;wufwJh EdkifiHa&;orm;aygif;ajrmufrsm;pGmudk vdkufvHzrf;qD;+yD; axmifoGif;tusOf;csxm;
vdkufygw,f?
AHk;eJ@cGJ+yD; jymcscHvdkuf&wJh wuo taqmuftOD;}uD;tpm; ,m,Dor*~taqmuftOD;
tjzpf jyefvnfóud;yrf; azmfxkwfvdkufwJh or*~wJ}uD;udkvnf; +idrf;csrf;a&;ysufysm;+yD; aemufwae@
rSmyJ ppfwyfu zsufqD;ypfvdkufygw,f? taxGaxGra=ueyfr_aygif;pHka=umifh Edk0ifbmvxJrSm ay:
aygufvmwJh ausmif;om;v_yf&Sm;r_awGudkvnf; zrf;qD;ESdyfuGyfypfvdkufjyefygw,f? +idrf;csrf;a&;v_yf
&Sm;r_/ ausmif;om;v_yf&Sm;r_awGa=umifh zrf;qD;xdef;odrf;jcif;cH&wJh ausmif;om;awG trsm;tjym;&Sd
cJyh gw,f? tdraf pmift h pd;k &tjzpf ppftpd;k &wufvmwke;f u vlzrf;yG}J uD;vkycf o hJ vd/k +idr;f csr;f a&;aqG;
aEG;yGJawG tysufrSmvnf; tpkvdkuftòyHvdkuf vlzrf;yGJ}uD;vkyfcJhygw,f? wcsKdŒausmif;om;acgif;
aqmifawG awmcdk=u& vufeufudkifawmfvSefa&;xJ qif;cJh=u& wmawGjzpfay:cJh&ygw,f?
awmfvSefaumifpDppftpdk;&[m xlaxmifxm;+yD; qdk&S,fvpfvrf;pOfqdkif;bkwfudk e,fy,f
tES@H rmS qufvufjzef@a0 xlaxmifygw,f? jrefrmhenf;jrefrmh[ef qd&k , S v f pfvrf;a=umif;udk csw D uf
zd@k q+kd yD; jynfoyl ikd o f rd ;f wmawG qufvufvyk u f ikd yf gw,f? +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yGaJ wGrysucf if jynfol
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 359
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
ydik o f rd ;f r_awG qufvyk cf yhJ gw,f? 1963 ckEpS /f atmufwb kd mv (23) &ufae@rmS odr;f jycJw h muawmh
bDtD;'DpD eJ@ ppfzufukefpnfjzef@csda&;Xmevkyfief;aygif; (46) ckudkjzpfygw,f? udk,fhvkyfief;awGudk
udk,fhacgif;pOfajymif;+yD; odrf;jycJhwmjzpfygw,f? bDtD;'DpD udk acgif;aqmifOD;pD;vkyfudkifcJhwJh Adkvfrª;csKyf
atmif}uD;u Adv k cf sKyf}uD;ae0if; wa,mufwnf; csr;f oma&;vdjk zpfaewmudk odyrf vdv k m;bJ ppfAv kd f
}uD;i,fawGpm;&atmif vkyfudkifcJhwJhoabmjzpfwJhtwGuf bDtD;'DpD udk aemufydkif;rSm rsufrkef;usKd;
vmcJhwJh AdkvfcsKyf}uD;ae0if;u Adkvfrª;csKyfatmif}uD;udk z,f&Sm;ypf+yD;wJhaemufydkif; bDtD;'DpD udkyg
jynfoyl ikd o f rd ;f jycJw h mvd@k q=kd uygw,f? +idr;f csr;f a&;aqG;aEG;yJaG wG usi;f yaewke;f awmwGi;f vufeuf
udik t f zGŒJ tpnf;awGxu J qd&k ,S vf pfa&;vdv k m;ol tzGŒJ tpnf;awGukd qd&k , S v f pfvrf;a=umif;twdik ;f
oGm;r,fqdkwm ,Hk=unfatmif wcsufckwf ESpfcsufjywf vkyfjycJhwJh oabmvJygygw,f?
aqG;aEG;yGaJ wGysujf ym;+yD;aemuf 1964 ckEpS /f azazmf0g&v D (12) &uf jynfaxmifpak e@ tcrf;
tem;udk rE Wav;òrdŒrSmusif;y+yD; AdkvfcsKyf}uD;ae0if; wufa&mufrdef@cGef;ajym=um;ygw,f? wdkif;&if;
om;ta&;vlrsK;d rsm;ta&;eJ@ ywfouf+yD; awmfveS af &;aumifp&D ŒJ cH,cl suq f w kd mudk a=unmygw,f?
“wdik &f if;om;vlrsK;d wd@k . at;twlyt l r# OruGo J u kd rf ysujf zifh &moufyef yl;aygi;f aexdik =f u
rnf[k oEMÏd mefcsxm;zd@k vkd tyfvyS gw,f? od@k ro S m wdik ;f &if;om;vlrsK;d tcsi;f csi;f ,H, k =kH unf=unfEiS hf
jynfaxmifpk.tusKd;udk twlwuG vufwGJvkyfudkifoGm;Edkifygrnf? Ttcsufonf tvGefvdkvm;
tyfaom ta&;ygonfhtcsufjzpfa=umif;” vdk@ ajymqdkoGm;ygw,f?
OruGJvdkufrysuf twlaexdkifoGm;=u+yD; jynfaxmifpk}uD;twGif; &moufyef twlyl;aygif;
aexdik o f mG ;=uzd@k v@kd pum;vH;k a&G;oH;k pGo J mG ;cJah yr,fh qdv k ckd siw f mu jynfe,frsm;cGx J u
G af &;udk vufrcH/
cGx
J u G yf ikd cf iG uhf vkd nf; todtrSwrf ðyEkid v f @kd ajymqdv k &kd if;jzpfygw,f? cGrJ xGub f J twlae=ur,fq&kd if
wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;u rdrdwdk@jrwfEkd;wJh jynfe,frsm; qufvufxm;vdk=u&ifvnf; xm;=uygvdk@
ajymqdo k mG ;cJyh gw,f? wdik ;f &if;om;tzGŒJ tpnf;rsm; tvd&k adS e=uwJh ud, k yf ikd jf yÏmef;cGiu hf akd wmh b,f
vdkenfeJ@rS rpOf;pm;Edkifa=umif; ajymqdkvdkufwmjzpfygw,f?
rwfv (19) &ufae@rSmawmh &efukefe,fedrdwftwGif;u vufum;qdkif}uD;rsm;/ yGJ±Hkrsm;/
ukefwdkuf}uD;rsm;/ ukefypPnf;*dka'gif}uD;rsm;/ or0g,r qdkifrsm;eJ@ taxGaxG pwdk;qdkif}uD;awGrSefo
r#udk awmfvSefa&;aumifpDu t+yD;tydkif jynfolydkifodrf;vdkufygw,f?
1964 ckESpf/ rwfv (20) &ufae@rSmawmh “1964 ckESpf trsKd;om;pnf;vHk;nD!Gwf
a&;udk umuG,o f nfOh ya'” qdw k mudk xkwjf yefjyÏmef;vdu k yf gw,f? ppftpd;k & wufa&mufvm+yD;
'Dru kd a&pDreS o f r# tarSmifusae&wJh taetxm;uae 'Dru kd a&pDreS o f r# wpruse&f atmif w&m;0if
zsufodrf;jcif;cHvdkuf&wJhae@tjzpf Armjynfordkif;rSm rSwfwrf;wif&r,fhae@jzpfygw,f? trsKd;om;
pnf;vHk;nD!Gwfa&;udk umuG,fwJh Oya'vdk@ emrnfwyf+yD; EdkifiHa&;ygwDawGeJ@ tzGJŒtpnf; toif;
tyif;awGrSefor#udk wckrS wnf&SdcGifhray;awmhbJ zsufodrf;ypfvdkufwJh Oya'jzpfygw,f? ordkif;w
av#muf wnf&SdvmcJh=uwJh EdkifiHa&;ygwDtzGJŒtpnf;}uD;awGtygt0if &Sd&Sdor# EdkifiHa&;tzGJŒtpnf;
awGtm;vH;k udk rzsurf ae& tzsuo f rd ;f cdik ;f cJyh gw,f? aoewfe@J uikd +f yD; rw&m;ojzifh twif;t=uyf
zsufodrf;cdkif;cJhwmjzpfygw,f? tJ'Dvdk rzG,fr&m tzsufodrf;cdkif;cJh±Hkru/ zsufodrf;+yD;pD;yga=umif;/
zsuo f rd ;f vku d &f wJh Edik if aH &;ygwtD zGŒJ tpnf; toif;tyif;awG&ŒJ acgi;f aqmifawG/ tr_aqmifawGu, kd f
wdik f vufrw S af &;xd;k +yD;/ awmfveS af &;aumifpt D pd;k &eJ@ jynfxaJ &;Ïmeudk wifjy ta=umif;=um;apcJh
ygw,f? oufqdkif&mygwD tzGJ@pnf;awG&JŒ qdkif;bkwfawGudkyg ðzwfcsay;&+yD; oufqdkif&mygwD tzGJŒ
tpnf;awG&JŒtvH/ wHqdyfwHk;/ txdrf;trSwf/ trSwftom;/ pm&Gufpmwrf;awGygrusef awmfvSef
a&;aumifpDtpdk;&xH tyfESHcdkif;cJhygw,f? udk,fhygwD udk,fhtzGJŒtpnf;udk udk,fwdkifzsufodrf;+yD;pD;yg
a=umif; a=unmwifjyay;&±Hrk u/ tukev f ;kH udk ppftpd;k &xHtyfE=HS u&ygw,f? ud, k yhf gwq
D idk ;f bkwuf kd
udk,fh[mudk,fðzwfcsray;bJ/ olwdk@zmomolwdk@ ppfwyfeJ@ vma&mufðzwfcsoGm;wmcH&wJh ygwDrsKd;
vnf;&SdcJhygw,f? (Oyrmtm;jzifh jynfolŒwdk;wufa&;ygwDrsKd;/ ygwDtr_aqmifaumfrwD0if awGtm;
vHk; axmifxJa&mufae=u&+yD;jzpfwJhtwGuf ygwDqdkif;bkwfudk ppfwyfu vma&mufðzwfcsoGm;cJh&
ygw,f?)
yxp/ zqyv/ yrnw wdk@vdk EdkifiHa&;ygwD}uD;awGeJ@wuG &Sd&Sdor# EdkifiHa&;tzGJŒtpnf;
tm;vH;k w&m;0if&yfwnfciG rhf &awmhbJ uG,af ysmufomG ;&ygw,f? Edik if aH &;ygwt D zGŒJ tpnf;}uD;awG
omru toif;tyif;tzGJŒtpnf;rSefor#vnf; EdkifiHa&;ygwD}uD;awGenf;wl tukefzsufodrf;ypf
wmcHcJh&ygw,f? tukefzsufodrf;+yD;a=umif; a=unm+yD; tukeftyfESHcJh&ygw,f? a&$wd*HkapwDawmf
a&=unfawmf0wftoif;vdv k akd vmufuv$+J yD; bmtoif;tyif; tzGŒJ tpnf;udrk S w&m;0if&yfwnf
cGifhray;awmhbJ rw&m;ojzifh zsufodrf;cJhygw,f? pma&;q&mtoif;/ pmayuvyf/ uavmif&Sif
rsm;toif;/ vli,frsm;}u;D yGm;a&;toif;wd@k vkd pmaytEkynm,Ofaus;r_qikd &f m/ vlra_ &;qdik &f m toif;
tyif; tzGŒJ tpnf;awGuakd wmifrS csr;f omray;cJyh g? tukezf su/f tukeòf z/d tuket f yf vkyaf pcJyh gw,f?
w&m;0if ajray:Oya'abmiftwGif;rSm awmfvSefa&;aumifpDudk,fwdkif wnfaxmifzefwD;
vdkufwJh jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwDac: (rqv) ygwD}uD;udkom òydifzufr&Sd wckwnf;aom
OD;aqmifygw}D uD;tjzpf iGg;iGg;pGiphf iG hf wnf&&dS iS o f ef zGŒH òzd;cGiðhf yvdu k +f yD; wygwtD m%m&Sipf epfukd rsuEf mS
ajymifajymifeJ@ pwifazmfaqmifvdkufygawmhw,f?
tJh'Dtcsdefup+yD; awmfvSefa&;aumifpD OuUÏ AdkvfcsKyf}uD;ae0if;OD;aqmifwJh rqv wygwD
tm%m&Sifpepfac: ppftm%m&Sifpepf[mvnf; Armjynf jynfolawGtay: xifovdk Adkvfuszdk@
Armjynf jynfoltm;vHk;udk aoewfeJ@awhxm;+yD tkyfpdk;zdk@ rsufESmajymifajymifeJ@yJ pwifay:xGef;vm
ygawmhw,f? Armjynfordkif;rSm wygwDtm%m&Sifpepf tkyfpdk;r_ordkif;[m tarSmifacwf&JŒ idknnf;
oH&Snfaw;oGm;eJ@twl pwifvl;vGef@ v_yf&Sm;vmygawmhw,f?
1964 ckESpf/ {+yD (9) &ufae@rSm &efukeftygt0if wEdkifiHvHk;u vufvDvufum; qdkif}uD;
aygif; (12764) qdkifudk xyfrH jynfolydkifodrf;ydkufvdkufygw,f? uGrf;,mqdkifomomutp qdkif}uD;
qdkifi,frSefor# rw&m;ojzifh tpdk;&u odrf;ydkufwmcHvdkuf=u&jcif;jzpfygw,f? e,fcsJŒydkif EdkifiHjcm;
t&if;&Sif}uD;rsm;ydkifb%fawG/ ukr`%D}uD;awG jynfolydkifodrf;w,fqdkwkef;u rwefwq avsmfa=u;
trsK;d rsK;d ay;+yD; odr;f cJah yr,fh wdik ;f &if;om;ydik /f wdik ;f &if;om;"e&Sirf sm;ydik f vkyif ef;rsK;d pHek @J trsK;d om;pD;
yGm;a&; zGHŒòzd;wdk;wufa&;twGuf rjzpfrae tm;ay;tm;ajrmufðy&r,fh tajccHpufr_vufr_qdkif&m
wdik ;f &if;om; vkycf if;udik cf if;toD;oD;udak wmh wjym;wcsyrf S avsmaf =u;ray;bJ xifovdk Adv k u
f s+yD;
rawmfrw&m; odr;f ydu k cf w
hJ mjzpfygw,f? qd&k , S vf pfqikd ;f bkwaf xmif+yD; qd&k , S vf pfvŒl abmifopfqD
csw
D ufz@kd qw kd hJ rd;k wvH;k avwvH;k aºuG;a=umfoeH @J rdu k rf ukd ±f ikd ;f ±dik ;f vk,ufcwhJ mjzpfygw,f? wrsK;d om;
awmfveS af &;aumifpu D ae tm%m (3) &yfv;kH udk aumifpOD uUÏ Adv k cf sKyf}uD;ae0if;xH w&m;
0iftyfEiS ;f ay;vdu k wf ,fv@kd a=unmcJah wmh ‘awmfveS af &;aumifp’D qdw k mudk xyfcsKyf=unfv h ukd &f if
‘Adv k cf sKyf}uD;ae0if;’ qdw k mjzpfomG ;+yD;/ awmfveS af &;aumifpu D trde@f a=unmcsu/f xkwjf yefa=unm
csufawGeJ@ tkyfcsKyfaewm[mvnf; wu,fawmh AdkvfcsKyf}uD;ae0if; pdwfóuduf AdkvfcsKyf}uD;ae0if;
xifovdk AdkvfcsKyf}uD;ae0if; tvdkawmftwdkif; tkyfcsKyfrif;rlaewmyJjzpfygw,f?
awmfveS af &;aumifp[ D m acwfajymif;awmfveS af &;}uD;udk qifE+J$ yD; qd&k , S v f pfvrf;a=umif;udk
csDwufrSmjzpfwJhtwGuf Armjynf&JŒ vlOD;a&trsm;qHk;eJ@ tajccHvlwef;pm;}uD; (2) &yfvnf;jzpfwJh
v,form;/ tvkyform;awGudk tav;xm;a=umif; azmfjyzdk@twGuf ‘awmifolv,form;ESD;aESm
zvS,fyGJ’ ‘tvkyform;ESD;aESmzvS,fyGJ’ qdkwmawGudkvnf; azmfxkwfusif;ycJhygw,f? txl;ojzifh
awmifov l ,form;ES;D aESmzvS,yf JG qdw k mudk tm%modr;f +y;D wufvmvmcsi;f 1962 ckEpS f uwnf;u
pwifusif;ycJhygw,f? 1962 ckESpf/ 'DZifbmrSm ppfudkif;c±dkif ‘tkef;awm’ rSm pwifusif;ycJhwmjzpfyg
w,f? aemufyikd ;f rSm [oFmwc±dik f ‘'l;,m;’/ awmificl ±kid f ‘caygi;f ’/ jrif;+cHc±dik f ‘ykym` ;’ wd@k rmS vnf;
ESpfpOf qufwdkuf azmfxkwfusif;ycJhygw,f? AdkvfcsKyf}uD;ae0if; udk,fwdkif wufa&muf+yD; rdef@cGef;ac|
wm/ awmifolv,form;}uD;rsm;eJ@ 'l;wdkufaqG;aEG;w,fqdkwmawGudkvnf; vkyfjycJhygw,f? (tJ'D
tkef;awm/ 'l;,m;/ caygif;/ yky`m;wdk@[m tpdk;&puf±HkawGu *k%fðyxkwfvkyfvdkufwJh pD;u&ufawG&JŒ
emrnfawGjzpfoGm;ygw,f?)
tvkyo f rm;ES;D aESmzvS,yf q JG wkd mudak wmh/ 1300 jynft h a&;awmfy}kH uD;&JŒ pwif&m ‘acsmuf’
òrdŒrSm 1964 ckESpfxJrSm pwifazmfxkwfusif;ycJhygw,f? tvkyform;}uD;rsm;eJ@ 'l;wdkufawGŒqHk aqG;
aEG;yG/J a&eHajroydww f yfom;a[mif;}uD;rsm;eJ@ &if;&if;ES;D ES;D awGŒqHyk q JG wkd mawGuv kd nf; vkyjf yoGm;cJh
ygw,f? awmfveS af &;aumifp[ D m v,form;awG tvkyo f rm;awGukd wdik ;f jynf&ŒJ tajccHvw l ef;pm;
}uD;ESpf&yftjzpf *k%fwif av;pm;jyaeayr,fh ukefaps;E_ef; w&dyf&dyfjrifhwufvmr_'%feJ@ ukefypPnf;
&Sm;yg;r_t=uyftwnf;awG=um; cg;aumhatmif rcsdrqef@cH=u&wmvnf; tJ'Dtvkyform;eJ@ v,f
orm;xk}uD;bJjzpfygw,f?
ynma&;avmuudkyg wygwDtm%m&SifpepfatmufrSm yHkavmif;Edkifa&;twGuf pepfopf
ynma&;udkyg pwifygw,f? (2-11-64) ae@rSm pepfopfwuUodkvfrsm; zGifhyGJtcrf;tem; usif;yyg
w,f? orkdif;0if ausmif;om;or*~}uD;tpm; ausmif;aumifpDeJ@ tpm;xdk;zdk@jyifygw,f?
awmfvSefa&;aumifpDtpdk;&[m 1964 ckESpfup+yD; aomif;usef;ol tjrpfjywfacsr_ef;a&;
qdw k mudk t&Sed jf r‡i+hf yD; jynfwiG ;f ppf}uD;udk wd;k +yD;qifEyJ$ gw,f? wygwt D m%m&Sipf epfukd twdtvif;
xlaxmifvdkuf+yD; wdkif;jynf&JŒ pD;yGm;a&;toufaoG;a=um vkyfief;rSefor#udkvnf; jynfolydkifqdkif;
bkwfeJ@ ppfwyf ppftkyfpkuae vuf0g;}uD;tkyf odrf;ydkufvdkufygw,f? &mwef/ ig;q,fwef aiGpuUL
awGuv kd nf; w&m;r0ifa=unmvdu k +f yD; tpd;k &twGuf tjrwftpGe;f xGuaf tmif zefw;D um ppfwyf
t&if;tES;D udk "m;jywdu k wf ehJ nf;eJ@ pkaqmif;vdu k yf gw,f? pD;yGm;a&;vkyif ef;tm;vH;k aiGa=u;vnfywf
r_vkyfief;tm;vHk; ppftkyfpk&JŒ vuftwGif; ydkifydkifEdkifEdkifa&muf&SdoGm;+yD;jzpfygw,f? wjynfvHk;rSm
jynfoŒl qdik q f w
kd mawG tES@H tjym;ay:ayguv f mcJ+h yD; wef;pDw;kd pm; vlwef;pm;eJ@ arSmifcv kd wl ef;pm;awG
vnf; ay:aygufvm&ygw,f?
vmwJh jy\emukd a&SmifuiG ;f Ekid zf @dk vlx=k um; u|upf nf u|upf nfjzpfvmwJh vlxrk auseyfoaH wGudk
ypfuGif;vGJypfEkdifzkd@twGuf qefjy\emukd vlrsKd;a&;t"du¶k%f;qD r#m;OD;v$Jypfvkdufygw,f? 1967
ckESpf/ ZGefvxJrSm w¶kwf-Arm t"du¶k%f; ay:aygufvmygw,f?
tJ'Dtcsdefwkef;u EkdifiHwumtaetxm;/ txl;ojzifh tm&Staexm;ukd=unfhr,fqkd&if/
ppfat;wku d yf }JG uD;u t}uD;tus,jf zpfaeqJjzpfygw,f? tar&dueforw *|eq f ifvufxuf/ 1964
ckEpS f /=o*kwv f (4) &uf “wku H if y,fv,fauGŒqk;H jzwfcsu”f xGuv f m+yD;aemufyidk ;f AD,uferftay:
Ak;H rk;d &GmwmawG tqufrjywfvyk yf gw,f? (5) ode;f avmuf&w dS hJ ppftiftm;ukd apv$w+f yD; AD,uferf
ppftwGif; tar&duefu wkduf¶kdufyg0ifaeygw,f? uGefjrLepfqef@usifa&; t}uD;tus,fqifE$Jyg
w,f? 1965 ckEpS x f rJ mS tif'edk ;D &Sm;Ekid if rH mS Adv
k cf sKyf}uD;ql[mwkd ppftiftm;eJ@ tm%modr;f wufvm
+yD;aemufykdif; uGefjrLepf acsr_ef;okwfoifa&;awG t}uD;tus,f qifE$Jygw,f? uGefjrLepfacsr_ef;a&;
vkyf&if; w¶kwf-tif'kdeD;&Sm; t"du¶k%f;awG qufwkdufxGufay:vmcJhygw,f? ArmjynfeJ@ e,fedrdwf
csi;f qufpyfaewJh tdref ;D em;csi;f w¶kwEf idk if }H uD;rSmvnf; “,Ofaus;r_awmfveS af &;}uD;” t&Sed t f [kef
wuf ay:xGufaeqJjzpfygw,f? 'D,Ofaus;r_awmfvSef;a&;}uD;*,uf[m w¶kwfjynf jynfwGif;om
ru/ tm&Su EkdifiHawGtwGif;yg t}uD;tus,f *,uf¶kdufcwfcJhygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD
twGi;f rSmvnf; *,uf¶u dk rf _ t}uD;tus,&f cdS o hJ vk/d yifv,f&yfjcm;a&muf w¶kwv f rl sK;d awGtwGi;f
rSvnf; 'D*,uf[m&SdcJhygw,f? Armjynf w¶kwfausmif;wcsKdŒtwGif;rSm armfpDwkef;&ifxkd;wHqdyf
wyfqifwmawG (1967 ckESpftwGif;) &SdvmwJhtcg tJh'Dtcsufukdukdif+yD; ppftpkd;&u w¶kwf-Arm
t"du¶k%;f ukd azmfcw hJ mjzpfygw,f? tif'edk ;D &Sm;Ekid if u H ppftm%m&Sif ql[mwk&d ŒJ vrf;a=umif; erlem
twkdif; Armjynfu ppftm%m&Sif AkdvfcsKyf}uD;ae0if; uvnf; uGefjrLepfqef@usifa&;vnf; vkyf+yD;
om;vnf;jzpf/ xdyfwkdufwkd;&awmhr,fh qefjy\emtay: vlxktm¶kHukdvnf; v$Jajymif;+yD;om;jzpf
atmif w¶kwf-Arm vlrsKd;a&;t"du¶k%f;ukd azmfvkdufwmjzpfygw,f? wcsufckwf ESpfcsufjywfenf;
okH;+yD; tpkd;&ukd,fwkdifu azmfvkdufwmjzpfygw,f? wjynfvkH; ae&mtESH@jzpfyGm;cJh+yD; òrdŒawmfjzpfwJh
&efukefuawmh tjyif;xefqkH;jzpfcJhygw,f? ,leDazmifc|wf+yD; t&yfom;tjzpf yg0ifqifE$JcJh=uwJh
ppfom;awG/ axmufvSrf;a&;wyfzGJŒ0ifawG trsm;tjym;&SdcJhygw,f? vkHðcHa&;twGufqkd+yD; csxm;wJh
ppfom;awGuvnf; t"du¶k%f;ukd xdef;odrf;oa,mifðy+yD; rsufpypfjyvkdufwJhtcg t=urf;zufr_
awGyg t&Sdeft[kef}uD;pGmay:aygufcJhygw,f? w¶kwfoH¶kH;ukd oGm;0kdif;wm/ w¶kwfwef;u w¶kwftdrf
awGukd 0kdif;0ef;zsufqD;wm/ w¶kwfqkdifawGudk ¶kdufcsKd;zsufqD;ypfwmawG ay:aygufcJhygw,f? w¶kwf-
Arm t"du¶k%f;rSm aoa=u'%f&m&=uol w¶kwfawGvnf; trsm;tjym;&SdcJhygw,f? ysufqD;qkH;¶_H;
&r_awGvnf; ae&mtESH@jzpfcJhygw,f?
tJ'Dvkd w¶kwf-Arm t"du¶k%f;enf;eJ@ qefjy\emukd vrf;a=umif;v$Jypfvkdufayr,fh/
qefjy\em[m vkH;0uG,faysmufoGm;cJhwmr[kwfcJhyg? 1967 ckESpf/ =o*kwfv (13) &ufae@rSmyJ
&ckdifwkdif; ppfawGòrdŒrSm “ppfawGqefvkyGJ}uD;” ay:aygufcJhygw,f? tJ'D “ppfawGqefvkyGJ}uD;” rSm
ppftpkd;&[m ppftm%m&SifZmwd¶kyfukd t&Sif;vif;qkH; jyovkdufwmuawmh qefvkdcsifwJhvlxkukd
usnfqHawGay;vkdufjcif;yJjzpfygw,f? &uf&ufpufpuf ypfcwfòzdcGif;cJhygw,f? aoa=u'%f&m&ol
aygi;f (200) ausmw f hJ tpkvu dk t
f òyHvu dk f vlowfy}JG uD;jzpfc&hJ ygw,f? &ckid jf ynforkid ;f rSm b,fawmhrS
¡Akv
d af emfqidk ;f wd@k vdk trsK;d om;a&;qkid &f m vufeufuidk w f yfzŒJG 0ifrsm; w¶kwjf ynfxaJ &muf&dS
ae=uwJhtcsdefrSm uGefjrLepfygwDcsif; nDaemifygwDqufqHa&;t& w¶kwfjynfxJa&muf&SdaecJh=uwJh
wjcm;Ekid if aH &;tif;tm;pkwpk[mvnf; ra&S;raESmif; &Sad e+yDjzpfygw,f? tJ'guawmh ocifAode;f wif
acgi;f aqmifwhJ ta0;a&muf ArmjynfueG jf rLepfygwt D iftm;pkjzpfygw,f? trs;pk[m “Zdc|r;f ” jynf
e,fxJrSmjzpfygw,f? ocifAodef;wif acgif;aqmifwJh vlrsKd;tm;jzifh ArmvlrsKd;awGjzpfwJh 'Dtpku
awmh tpuwnf;u rmhufpf0g'/ vDeif0g'ukd ouf0if,kH=unf+yD;om; uGefjrLepfawG uGefjrLepfygwD
wyfzŒJG 0ifawGjzpf=uygw,f? w¶kwjf ynfueG jf rLepfygweD @J nDaemifygwcD si;f qufqaH &;t&/ Ekid if w H um
uGefjrLepfygwDrsm;eJ@ qufqHa&;/ qufoG,fa&;qkdif&mudpPawGt& a&muf&Sdae=uwmjzpfygw,f?
1965 ckEpS x f rJ mS Zdc|r;f jynfe,fxrJ mS &Sw d hJ ArmjynfueG jf rLepfygwt D pku wm0ef&o dS al wG[m/
auGŒóud;jynfe,fxJ&Sd Adkvfaemfqkdif;&JŒ wyfzJGŒ0iftpkqD a&muf&Sdvm+yD; tquftoG,fðyygw,f?
zqyv tpk;d &vufxuf tpk;d &&JŒ ppfwyfwwyftjzpf&adS ewke;f u/ Akv d af emfqidk ;f &JŒwyfzŒJG ukd t"du
tm;jzifh ArmjynfuGefjrLepfygwDukdacsr_ef;a&;/ uGefjrLepfqef@usifa&;twGuf OD;Ektpkd;&u tokH;ðycJh
wJw h yfjzpfwt hJ wGuf Akv d af emfqidk ;f wyfzŒGJ [m uGejf rLepfawGe@J tjyif;txefwu dk cf u
dk cf zhJ ;l wJh uGejf rLepf
qef@usifa&; emrnf}uD;wyfjzpfcJhayr,fh Adkvfaemfqkdif;wkd@ukd,fwkdif vuf0J0g'ukd vufcH,kH=unfol
awGtjzpf ajymif;vJvmcJh+yDjzpfwJhtcsdefrSm w¶kwfjynfuGefjrLepfygwD&JŒ atmifoG,fr_eJ@ vma&muf
awGŒqkH aqG;aEG;wJhoabmjzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD&JŒ vrf;pOfrl0g' oabmxm;ukdcsjy+yD;
Akv
d af emfqidk ;f acgi;f aqmifwhJ auGΗud;a&mu Ef idk if aH &;tiftm;pkudk ArmjynfueG jf rLepfygweD @J yl;aygi;f zk@d /
ArmjynfuGefjrLepfygwDokd@ ul;ajymif;zkd@ aqG;aEG;ygw,f?¢
1967 ckESpfxJrSm Adkvfaemfqkdif;wyfzGJŒ auGŒóud;tkyfpk[m ArmjynfuGefjrLepfygwDtiftm;pk
Zdc|rf;tkyfpkeJ@ w¶kwfjynfuGefjrLepfygwD&JŒ atmifoG,fay;r_a=umifh yl;aygif;rd=u+yDjzpfygw,f? 67
ckEpS f w¶kw-f Arm vlrsK;d a&;t"du¶k%;f t+y;D rSm w¶kwjf ynftpk;d &&JŒ rD;pdr;f jyr_a=umifh ArmjynftwGi;f
jyef0ifzkd@ tppjyifqif+yD;+yDjzpfygw,f?
1967 ckEpS [ f m awmfveS af &;tiftm;pkrsm;tzk@d vnf; ppftpk;d &eJ@ tòyid t f qkid f t}uw d tf e,f
wkdufyJGqifae&wJh ESpfwESpfjzpfygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD[m (64) vrf;pOfukd wpkHvkH;csrSwf+yD;
+yDjzpfwt hJ wGuf ppfEikd af &;tm%modr;f a&;ukd aºuG;a=umf+yD; tm%meDwnfaqmufa&;ukd vkyo f vk/d
“&efoŒl xk;d ppfudk igw@dk x;dk ppfjzifah csre_ ;f &rnf” qkw d hJ ppfa&;vrf;!¸ecf suu f vdk nf; OuUÏ ocifoef;xGe;f
u csrSwfusifhokH;apcJhygw,f? “&efolŒxkd;ppfukd igwkd@xkd;ppfjzifhacsr_ef;&rnf” qkdwJh aºuG;a=umfoH[m
pdw"f mwfa&;&mt& aumif;rGejf rifrh m;ayr,fh vufawGŒtm;jzifh tajccHaysmuf=um;ppfaoe*FAsL[m
eJ@ enf;y&d,m,fawGukd pGef@ypfvkduf+yD; twif;taocHckdif;wJh vuf0JpGef;uswJh ppfa&;vrf;!¸efcsuf
ozG,fjzpfaecJhygw,f?
w¶kwfjynf ,Ofaus;r_awmfvSefa&;}uD;&JŒ*,uf[m ArmjynfuGefjrLepfygwDtwGif;vnf;
t}uD;tus,f ¶ku d cf wfcyhJ gw,f? ygww D iG ;f rSm “ðzwf-xkw-f owf” vrf;pOf 0ifvmcJyh gw,f? ¡ðzwf-
xkw-f owf vrf;pOfatmufrmS *k&d , S f ac: &Jabmfbwif/ &JabmfaX;/ Akv d &f efatmif wk@d towfc=H u&yg
w,f?¢ ‘wyfev D il ,f’ qkw d meJ@ ‘b0[pfwidk v f y_ &f mS ;r_’ qkw
d hJ tvGet
f u|v H y_ &f mS ;r_awG/ o¾mefuswhJ
=uzk@d w¶kwjf ynfwiG ;f ESpaf ygi;f rsm;pGmuwnf;u a&muf&adS ewJh Akv d af emfqikd ;f acgi;f aqmifwhJ auGŒóud;
tkyfpkeJ@ ta0;a&muf ArmjynfuGefjrLepfygwD acgif;aqmifwJh Zdc|rf;tkyfpkudk atmifoG,fvkyf aygif;
pnf;qufpyfay;vkdufygw,f? rD;pdrf;jyay;vkdufygw,f?
1968 ckESpf/ Zefe0g&Dv (1) &ufae@ reuf (1) em&DtcsdefrSm Akdvfaemfqkdif; acgif;aqmifwJh
wyfzŒJG u wyfzŒJG 0ifrsm;[m ArmjynfueG jf rLepfygw&D ŒJ tpke@J twl jynfoŒl vGwaf jrmufa&;wyfrawmf
wyfzGJŒ0ifrsm;tjzpfcH,lum Armjynfta&SŒajrmufa'o e,fpyfu “rkH;udk;” ukd 0ifa&mufwkdufckduf
odrf;ykdufvkdufygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD&JŒ wlwHpOftvH[m rkHukd;rSm pwifv$ifhxlvkduf+yD;/
ArmjynfuGefjrLepfygwD&JŒ ta&SŒajrmufppfa'o vGwfajrmufe,fajr pwifay:xGef;vmygw,f?
rkHukd;eJ@ a&SŒqifhaemufqihf wòydifeufwnf;vkdvkd wkdufckdufodrf;ykduf+yD; wlwHpOftvHv$ifhxl
vkdufwmuawmh “a[rkd;vkH” jzpfygw,f?
ArmjynfueG jf rLepfygw&D ŒJ A[kd yJc;l ¶k;d rrSm ppftpk;d &&J@ ppfqifa&; }uD;i,frsK;d pkH vuf,u S x f ;dk
aeqJumv/ wjynfv;Hk rSm&Sw d hJ Auyvufeufuidk t f iftm;pkrsm;[m tustqk;H }uD;rm;pGmeJ@ ckcw H eG ;f
vSef wku d yf q JG ifae&qJumv/ ‘xk;d ppfudk xk;d ppfe@J ¶ku d cf sK;d ’ vk@d om aºuG;a=umfwu dk yf qGJ ifae&ayr,f/h
wu,fu t}uD;tus,cf pH pfqifae&wJu h mvrSm/ ArmjynfueG jf rLepfygw&D ŒJ ta&SŒajrmufppfa'o
vGwfajrmufe,fajr}uD; xGufay:vmcJhwmjzpfygw,f?
yJc;l ¶k;d rA[ku
d wjznf;jznf; e,fajrusKŒH usKŒH vmcJ&h ayr,fh ta&SŒajrmufppfa'o vGwaf jrmuf
e,fajruawmh wjznf;jznf;us,fvmcJhygw,f?
yJc;l ¶k;d r A[ked @J ta&SŒajrmufppfa'o vGwaf jrmufe,fajrt=um; tckid t f rm qufo, G af ygi;f
ul;ay;r_ rvkyEf idk cf ifrmS ppftpk;d &uyJ yJc;l ¶k;d r Auy A[ku d dk wk;d +yD; xk;d ppfqifacsre_ ;f zk@d óud;pm;ygw,f?
1968 ckESpf/ {+yDv (16) &ufae@reuf tm¶k%fOD;rSm ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdaumfrwD0if/
&Jabmf okH;usdyf0if AkdvfaZ,s usqkH;&ygw,f? A[kdXmecsKyfukd 0kdif;xkd;wJh t¶k%fOD;xkd;ppfrSm
usqkH;cJhwmjzpfyg w,f?
ta&SŒajrmufppfa'o Auy v_y&f mS ;r_udk OD;wnfwu dk yf q
JG ifz@dk awmfveS af &;aumifpD ppftpk;d
&u ajcjrefwyfr[mXmecsKyf topfwck xyfzGJŒpnf;ygw,f? wyfr (99) jzpfygw,f?
(77) (88) (99) ajcjrefwyfr[mXmecsKyf (3) ckeJ@ ppfqifa&;awGukd wkd;+yD;qifovkd/ wkdif;ppf
XmecsKyf (7) ck&ŒJ e,fajra'oawGtwGi;f wkid ;f ppfXmecsKyfawGtvku d f ppfa&;pDrcH suaf wGcs+yD;/ aomif;
usef;ol tjywfacsr_ef;a&;qkdwmukd t&Sdeft[kefeJ@vkyfygw,f? 1968 ckESpf wyfrª;rsm;nDvmcHuae
“jynfolŒppfrsm; pepfwus wkd;csJŒzGJŒpnf;ay;&ef” qkdwmukd qkH;jzwf+yD; wkdif;ppfXmecsKyfawGtvkduf
wk;d csŒJ zGŒJ pnf;ygw,f? wkid ;f ppfXmecsKyfawGuae vufeufwyfqifay;yGaJ wGvyk yf gw,f? òrdŒe,f (212)
òrŒd e,f&dS aus;&Gmaygi;f (1831) &Gmu “jynfoŒl ppf” tzGŒJ 0ifaygi;f (67736) a,mufudk ¶kid zf ,f/ pwif;/
ESpfvkH;jyL; pwJh vufeufrsKd;pkH (15227) vuf wyfqifzGJŒpnf;ay;+yD; ppfwyf&JŒ ppfa&;v_yf&Sm;r_awGrSm
tokH;csygw,f? ae&mtm;vHk;rSm ‘umuG,fa&;’ eJ@ ‘jynfolŒppf’ awGukd wkd;+yD;tokH;cs&if; wkd;+yD;
xk;d ppfqifwmawG vkycf ahJ yr,fh t"dutm;jzifh Auy/ autif,/l r'nw eJ@ autkid af tukd OD;wnf
xkd;ppfqifygw,f?
ppftpk;d &[m ppftpk;d &yDyD ppfa&;ukt d av;wif+y;D aomif;use;f oltðywfwu dk af &;ukd OD;wnf
vkyfaqmifaewmeJ@ wòydifeufwnf;rSm EkdifiHa&;t&/ pD;yGm;a&;t&/ tkyfcsKyfa&;t& e,fy,faygif;
pkHukd tjynfht0 csKyfukdifv$rf;rkd;xm;a&;ukdvnf; tqufrjywf vkyfaqmifygw,f?
67 ckESpf/ rwfv (2) &ufae@rSm A[kdawmifolv,form;aumifpDqkdwmukd zGJŒpnf;cJhovkd/
1968 ckEpS /f arv (1) &ufae@rmS A[kt d vkyo f rm;aumifpq D w dk mukd zGŒJ pnf;cJjh yefygw,f? OuUÏtjzpf
Akdvfrª;}uD;armifa&$/ twGif;a&;rª;tjzpf Adkvfrª;ukd}uD; wkd@ acgif;aqmifyg0ifcJhygw,f//
tm%mtm;vk;H ukd ukid x f m;wmu awmfveS af &;aumifp/D awmfveS af &;aumifp&D ŒJ atmufrmS
awmifov l ,form;aumifpeD @J tvkyo f rm;aumifp/D ygwt D aeeJ@uawmh jrefrmhq&dk , S v f pfvrf;pOf
ygwDqkdwJh tcif;tusif;jzpfygw,f?
jrefrmhq&dk , S v f pfvrfpOfygwu D dk OD;aqmifygw}D uD;tjzpf a&SŒwef;xkwzf @dk trsK;d rsK;d od'w d< if&if;
tvkyform;aumifpDeJ@ v,form;aumifpDukd rqvygwD&JŒ b,fawmifyHESifh nmawmifyHtjzpf
wyfqifykHazmfygw,f? ygwD,lepf¶kH;qkdwmawGwkdif;rSm v,form;aumifpDqkdif;bkwfeJ@ tvkyform;
aumifpDqkdif;bkwfawG b,fnm pkdufxlzGifhvkdufygw,f?
b,favmufyJ toGif,l,l ppftpkd;&qkdwJh twGif;o¶kyfukd zkH;tkyfxm;vkd@r&atmif azmfjy
aewmuawmh awmfveS af &;aumifpq D w dk mrSmvnf; ppfAv dk x f yd of ;D }uD;awG/ rqvygwAD [kad umfrwD
qkw d mrSmvnf; ppfAv dk x f yd o
f ;D }uD;awG/ A[kad wmifov l ,f orm;aumifpq D w dk meJ@ A[kt d vkyo f rm;
aumifpDqkdwmrSmvnf; ppfAkdvfxdyfoD;}uD;awGcsnf;jzpfygw,f? a'gufawG aAsmufawG tyGifhawG
bm;awGucsnf; ae&mwum ae&m,lxm;wm &Sif;&Sif;vif;vif;jrifEkdifygw,f?
v,form;aumifp/D tvkyo f rm;aumifpaD wGuadk zmfovkd pmoifausmif;rSmvnf; ‘ausmif;
aumifp’D qkw d mukd azmfz@dk óud;pm;ygw,f? pepfopfynma&;qkw d mukd azmfxw k +f yD; ynma&;avmu
ukv d nf; xde;f csKyfEidk zf @dk óu;d yrf;ygw,f? ‘ausmif;aumifp’D qkw d mu ppftpk;d &rsurf ek ;f usK;d vSwhJ ausmif;
om;or*~}uD;ukd &moufyefz,f&Sm;ypf+yD;/ ausmif;om;or*~}uD;tpm; ausmif;om;or*~&JŒae&m
tpm;xkd;zkd@ zGJŒpnf;ay;wmjzpfygw,f? pepfopfynma&;qkdwmuawmh awmfvSefa&;aumifpDtpkd;
&u aºuG;a=umfxm;wJh qkd&S,fvpfvrf;a=umif;}uD;eJ@ ukdufnDatmif/ jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOf rl0g'
oabmxm;awGeJ@ vkdufzufatmif oif¶kd;awGutp topfjyefa&;+yD; wzufuvnf; toufarG;
0rf;ausmif;ynma&;ukd OD;pm;ay;wJh ynma&;pepfjzpfygw,f?
1968 ckESpfukefykdif;avmufrSm AkdvfcsKyf}uD;ae0if;[m wkdif;jynf&JŒ t&yf&yftajctaeukd
wGufcsuf+yD;/ EkdifiHa&;upm;uGufwckukd zefwD;vkdufjyefygw,f? tJ'guawmh “jynfwGif;nD!¸wfa&;
tzGŒJ ” qkwd mukd zGŒJ pnf;zk@d Ek0d ifbmv (29) &ufae@rmS Ekid if aH &;orm;a[mif; }uD; (33) OD;ukd zdwaf c:+yD;
t=uHay;tzGJŒ zGJŒpnf;aqmif&Gufvkda=umif; AkdvfcsKyf}uD;ae0if;u tqkdðyvkdufjcif;yJjzpfygw,f?
'DZifbm (4) &ufae@rSm awmfvSefa&;aumifpD a=unmcsuftrSwf (72) eJ@ “jynfaxmifpk
jrefrmEkdifiH jynfwGif;nD!Gwfa&;t}uHay;tzGJŒ” ukd tJh'D (33) OD;eJ@ zGJŒpnf;vkdufygw,f? “(33) OD;
aumfrwD” vkd@ vlodrsm;cJhygw,f? (33) OD;aumfrwDrSm yxp/ zqyv/ yrnw acgif;aqmifa[mif;
}uD;awGomru &Sr;f / csi;f / ucsi/f u&if/ u,m;/ rGe/f &ckid f pwJh wkid ;f &if;om;aygi;f pkyH gatmif xnfo h iG ;f
zGJŒpnf;xm;ygw,f?
62 ckEpS f awmfveS af &;aumifpD tm%modr;f pOfu tzrf;cHvu dk &f +yD; axmifxJ av;ig;ESpaf e
vkduf&+yD; jyefvGwfvmwJh 0ef}uD;csKyfa[mif; OD;EkeJ@ orwa[mif; ref;0if;armifwkd@vnf; ygygw,f?
trsm;pkuawmh vGwv f yfa&;&+y;D aemufyidk ;f acwfwavsmufrmS 0ef}u;D 0efuav;eJ@ jynfe,faumifpD
jynfe,ftpk;d &awGrmS yg0ifczhJ ;l olawGjzpfygw,f? awmfveS af &;aumifpu D tpk;d &&JŒvkyif ef;aqmifwm
awGxJrSm xnfhoGif;tokH;ðy+yD; &mxl;XmeE W& wkduf¶kdufay;tyf+yD;om; yk*~KdvfawGawmh ryg0ifawmh
yg? ¡Oyrmtm;jzifh OD;odef;azjrifh/ ocifwifjr/ ocifausmfxGef; wkd@vkdyg?¢
(33) OD;aumfrDwDrSm yg0ifolawGuawmh æ
(1) OD;ausm+f idr;f / (2) OD;ausmrf if;/ (3) Akv
d cf ifarmifav;/ (4) Akv d cf ifarmif/ (5) ocifcspaf rmif
(0d"&l )/ (6) ocifcspaf rmif (jrefatmif)/ (7) p0fpidk ;f vk/H (8) ocifpjH rif/h (9) 'l0gaZmf&pf/ (10) 'l0gaZmfveG ;f /
(11) ocifwif/ (12) OD;wif!eG @f / (13) OD;xyfvid_ ;f / (14) OD;xGe;f jrifh (vif;ac;)/ (15) OD;Ek/ (16) p0fjynf/h
(17) rGefzkd;csKd/ (18) OD;AaqG/ (19) Akdvfrif;acgif/ (20) OD;a&$óudif/ (21) ocifvGif/ (22) ocifvSau|/
(23) ocifav;armif/ (24) OD;vGryf /Hk (25) p0f0À/ (26) ref;0if;armif/ (27) z'kad 0aomf/ (28) ocifoif/
(29) ocifomcif/ (30) q&momxdk/ (31) OD;omxGef;/ (32) Akdvfrª;atmif/ (33) EkdifatmifxGef;
wkd@jzpfygw,f?
Akv
d cf sKyf}uD;ae0if;u ‘t=uHay;tzGŒJ ’ ukzd ŒJG pnf;+yD; tJ'h D (33) OD;aumfrw D uD dk t}uH^m%fay;
=uzkd@ arwWm&yfcHwmvkyfygw,f? EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&;/ vlenf;pkta&; tukefvkH;òcH+yD;awmh
aqG;aEG;t=uHay;zk@d awmif;ygw,f? jynfwiG ;f nD!w G af &;ukd b,fvdk wnfaqmufoifo h vJqw dk mukd
t}uH^m%fay;=uzkd@vnf; awmif;cHygw,f? nD!Gwfa&;wGifru “zGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'”
wck ay:xGef;vma&;txd &nf&G,fxm;w,fvkd@vnf; AkdvfcsKyf}uD;ae0if;u ajymqkdcJhygw,f?
“zGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'” wck ay:xGef;a&;qkdwmeJ@ywfouf+yD; AkdvfcsKyf}uD;ae0if;uæ
“usaemftckokH;aewJh pum;xJrSm zGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'wckvkd@ usaemfajymw,f?
wckqadk wmh ta[mif;yJjzpfrvm;/ topfv;Hk vk;H yJjzpfrvm;/ ta[mif;ukyd J jyifoihjf yif&mjyif+yD; vkyf
=urvm;qkdwJh tpdwftykdif;xdatmif usaemfwkd@oGm;=u&r,f” vkd@ ajymqkdoGm;cJhygw,f?
'D (33) OD;wifru/ wwkid ;f jynfv;Hk u ajymEkid q f Edk idk w
f hJ vltm;vk;H ajymEkid af tmif wkid ;f jynfudk
a=unm+yD;awmhvnf; awmif;ygO;D r,fv@dk ajymqko d mG ;cJyh gw,f? (aemufyidk ;f rSm/ jynfwiG ;f nD!w G af &;
udpPESifhywfouf+yD; t}uH^m%frsm; us,fus,fjyef@jyef@ &&SdEkdif&efqkd+yD; EkdifiHw0Srf;u jynfolawGqD
a=unmcsufxkwfjyefawmif;cHcJhwm&Sdygw,f?)
t}uHay;tzGJŒ[m aqG;aEG;yGJeJ@ywfoufwJh vkyfief;tpDtpOfawGukd rdrdwkd@óudufESpfoufo
vkd pDpOfEkdifw,fvkd@ cGifhðy+yD; t}uHay;pmwrf;awG wifoGif;=uzkd@ awmif;qkdzdwfac:ygw,f?
t}uaH y;tzGŒJ &JŒ vkyif ef;oufwrf;ukv d nf; 1969 ckEpS /f arv (31) &ufae@txd owfrw S af y;cJyh gw,f?
jynfwiG ;f nD!w G af &;twGuf wwkid ;f jynfv;Hk &JŒ Ekid if aH &;/ pD;yGm;a&;/ vlra_ &;/ wkid ;f &if;om;vl
rsKd;pkrsm;ta&;wifru/ aemifay:vmvwWHaom zGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'a&;twGufxdyg ar#mf
rSe;f +yD;/ jynfwiG ;f nD!w G af &;t}uHay;tzGŒJ ‘(33) OD;aumfrw D ’D }uD;ukd awmfveS af &;aumifpu D zGŒJ pnf;
ay;vku d w f ,fqakd wmh jynfov l x l }k uD;twGi;f rSm xl;jcm;vmOD;rvm;qk+d yD; ar#mv f ifch sux f m;csipf &m/
apmifhvifh=unfhp&mjzpfcJh&jyefygw,f?
(33) OD;aumfrw D x D rJ mS yg0ifwo hJ al wGuvnf; OD;Ek/ OD;AaqG/ OD;ausm+f idr;f / ref;0if;armifw@dk vdk
yk*K~ v
d af wGomru 0d"&l ocifcspaf rmif/ ocifviG /f ocifvaS u|/ ocifav;armifw@dk vdk yk*K~ v d af wGvnf;
yg0ifaeawmh/ 0JawGa&m ,mawGa&m =um;awGa&m pkaH eawmh wu,fudk nDn! D w G ! f w G ef @J wkid wf idk f
yifyifrsm; vkyu f idk af qmif&u G of mG ;csiv f @dk rsm;vm;vk@d awG;csipf &m ar#mv f ifch sipf &mtaetxm; zefw;D
ay;xm;ygw,f?
'Dvedk nf;eJ@ tcsed f (6) vausmaf vmuf rufv;Hk ay;xm;vku d yf gw,f? awmwGi;f vufeufuidk f
tiftm;pkawGtay:rJ+yD; xkd;ppfqif&if; rqvygwDckdifcHha&;ukdvnf; enf;rsKd;pkHeJ@ wnfaqmufaecJh
ygw,f? zqyvacwfu “Auy ukd tjywfòzEd idk &f if qk&d , S v f pfygwD tvkv d }dk u;D xGm;vmrSmyJ” vk@d
OD;ausmf+idrf; OD;AaqG wkd@wGufqcJh=uovkd/ tckvnf; “Auy ukdtðywfacsr_ef;Ekdif&if rqv
tvkv d }dk uD;xGm;ckid cf hH vmrSmyJ” vk@d ,q l +y;D Akv d cf sKyf}u;D ae0if; [m Auy wk@d &ŒJ yJc;l ¶k;d rA[kd òyyd suaf &;ukd
ppfa&;t& tav; wif+yD; óud;yrf;tm;xkwfaecJhygw,f? wòydifeufwnf;rSm jrpf0u|ef;ay:&Sd Auy/
autif,leJ@ r'nw tiftm;pkawG a=uðyef;a&;ukdvnf; a&$vif;,kefppfqifa&;eJ@ rkd;[def;
ppfqifa&;awG csrSwf+yD; tjyif;txef; xkd;ppfqifcJhygw,f? a&$vif;,kefppfqifa&; tqifh (1) uae
tqifh (6) txd/ rkd;[def; ppfqifa&; tqifh (1) uae tqifh (3) txd owfrSwf+yD; jrpf0u|ef;ay:
ykodrf/ ajrmif;jr/ bkduav;/ armfu|ef;/ usKHaysmf/ tdrfrJ/ yef;waemf/ ausmif;ukef;/ "EkjzL/ vyGwWm/
iykawm a'oawGtwGif; tjyif;txef ppfqifa&; awGvkyfcJhygw,f? tJ'Dppfqifa&;twGif;rSm
‘jynfo@l ppf’qkw d mawGudk us,u f s,jf yef@jyef@ azmfxw k t
f ok;H csc¶hJ rHk u/ “aomif;use;f r_ qef@usiaf &;
tzGJ@” qkdwmawGukdyg xyfqifhazmfxkwf+yD; vlxk}uD;ukdyg ppfwyf&JŒ ppfqifa&;awGtwGif; twif;
t"rR yg0ifaqmif&GufapcJhygw,f?
ta&SŒajrmufa'o Auy wkd@&JŒ v_yf&Sm;r_awG wdk;wufrsm;jym;vmwJhtwGuf ajcjrefwyfr
XmecsKyf (2) ckeJ@ qkdifay;xm;&+yD;/ ¶kd;reJ@ jrpf0u|ef;ay:rSmvnf; wyfawGtrsm;tjym; okH;pGJae&wJh
twGu/f aemufxyf ppftiftm;xyfw;dk csŒJ zk@d vkw d ,fo;Hk oyf+yD;/ aemufxyf “ajcvsiw f yf&if;” (6)
&if;ukd xyf+yD; jznfhwif;zGJŒpnf;ygw,f?
&Sr;f jynfrmS &Sw d hJ ppftpk;d &u zGŒJ pnf;ay;xm;wJh “umuG,af &;wyf” awGuv kd nf; “ppfwyfe@J
yl;aygif;+yD; aomif;usef;ol olykefawGukdomwkduf/ txl;ojzifh Auyukdom OD;wnfwkduf” usefwm
vkycf siw f mvkycf iG hf ðyxm;cJyh gw,f? em;vnfre_ @J bde;f vkycf iG u hf dk vkycf iG ðhf yxm;cJyh gw,f? 'ga=umifh ‘cGeq f m’
enf;wl bde;f ukd t}u;D tus,v f yk =f uwJh ppftpk;d &todtrSwðf y “umuG,af &;wyfzŒJG ” awG &Sr;f jynf
xJrmS trsm;tjym;jzpfay:aeygw,f? uk;d uef@umuG,af &;acgi;f aqmif ‘avmfppf[ef’/ ‘0’ e,fum
uG,af &;acgi;f aqmif Akv d v f , G Of ;D / usKid ;f wku H muG,af &;acgi;f aqmif ‘,efxeG ’f wk@d [m bde;f ukt d }uD;
tus,v f yk o f al wGtjzpf emrnf}uD;cJyh gw,f? 1967 ckEpS u f urBmuodwhJ bde;f ppfyu JG dk qifEcJ$ w hJ hJ
cGeqf m ukad wmh/ 68 ckEpS rf mS wef@,ef;e,frmS aecGiðhf yxm+y;D / 69 xJusrS rvGo J mra&Smifom tzrf;jy
xde;f odr;f vku d &f ayr,f/h avmfppf[ef wk@d wawGuawmh bde;f ukt d }uD;tus,f qufvufvyk u f idk &f if;/
ppftpkd;&todtrSwfðy umuG,fa&;wyfawGtjzpf wpxufwp }uD;xGm;vmcJhygw,f?
1969 ckEpS /f ZGev f (2) &ufae@rmS ‘jynfwiG ;f nD!w G af &;tzGŒJ ’ (33) OD;aumfrw D &D ŒJ vkyif ef;rsm;
+yD;qkH;oGm;+yDjzpfygw,f?
jyifoif&h mjyif+yD; vky=f urvm;qkw d mxd oGm;=uzk@d ” vk@d qcdk ahJ yr,f/h tckawmh “ tajccHOya'rlopf”
a&;qG&J efv@dk cyf&iS ;f &Si;f yJ ajymif;vJajymqkv d mcJyh gw,f? tJ'v D dk ,wdjywfrajymqkv d @dk vnf; rjzpfawmh
wmu ta=umif;&Sdygw,f? tm%mukd a&&Snf qufvufqkyfukdifxm;Ekdifzkd@twGufeJ@ rqvygwD
wygwDwnf;ukdyJ OD;aqmifygwD}uD;tjzpf òydifbufr&Sdvkyfxm;Ekdifzkd@u 1947 ckESpf zGJŒpnf;tkyfcsKyfykH
tajccHOya' a[mif;twkid ;f vkyx f m;vk@d b,fvrdk S jzpfEidk v f rd rhf ,fr[kwyf g? 47 ckEpS f zGŒJ pnf;tkycf sKyfyHk
tajccHOya'u wygwDwnf;wnf&SdcGifhukd jiif;y,fxm;wJh ygwDpkHygvDref'Drkdua&pDpepf ykHpHjzpfaevkd@
jzpfygw,f? aemufwcsufu 47 ckESpf zGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya' a[mif;twkdif;yJ qufvuf
todtrSwðf yr,fq&dk if tajccHOya' a[mif;[m tajccHtm;jzifh rSew f ,fv@dk t"dyg` ,x f u
G o f mG ;+yD;/
tJ'D rSeu f efwhJ tajccHOya'ukd csK;d azmufc¶hJ rHk u t+yD;tykid zf suo f rd ;f ypfcw hJ m awmfveS af &;aumifpD
ppfwyfjzpfwt hJ wGuf uk, d [ hf muk, d f tvkt d avsmuf w&m;cHb0 usa&mufomG ;Ekid w f thJ wGujf zpfyg
w,f? tJ'gawGa=umifh zGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'opfukd rjzpfjzpfatmifukd azmfxkwf&r,fjzpfyg
w,f? 47 zGŒJ pnf;ykt H ajccHOya'a[mif;ukd }uHzef+yD;ukd o¶kyzf su&f r,fjzpfygw,f? wkid ;f &if;om;acgi;f
aqmifrsm;u“47 zGJŒpnf;ykHtajccHOya'” &JŒ tm;enf;csufawGukd xkwfazmf+yD; ðyjyifajymif;vJzkd@/
'grrS [kwf topfa&;qGzJ @dk awmif;qkw d m vkv d m;wm[m olw@kd &ŒJ w&m;ojzifh tcGit hf a&;awGtwGuf
rr#wwmawGudk z,f&mS ;zk@d twGuf jzpfygw,f? Akv d cf sKyf}uD;ae0if; wk@d ppftyk pf &k ŒJ “47 zGŒJ pnf;ykt H ajc
cHOya'” &JŒ tm;enfcsuaf wGudk xkwaf zmf+yD; topfa&;qGzJ @kd vkv d m;wmu/ olw@dk tm%m qufvuf
wnf+rJa&;eJ@ olwkd@ usL;vGefcsKd;azmufcJhwmawGukd w&m;enf;vrf;uscJhoa,mif w&m;xlaxmif
Ekid af &;twGujf zpfygw,f? tESpo f m&jcif;rwlovkd &nf&, G cf sujf cif;[mvnf; ajzmifah jzmif}h uD; qef@
usifjcm;em;aeygw,f?
47 zGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'ukd zsufodrf;+yD; ppfwyfuae tkyfcsKyfaewmvnf; (7)
ESpfausmf+yDjzpfwJhtwGuf bmzGJŒpnf;ykHtajccHOya'rSr&SdyJ tkyfpkd;aewm (7) ESpfausmf+yDvkd@ ajym&rSm
jzpfwt hJ wGuf “zGŒJ pnf;tkycf sKyfyt Hk ajccHOya'” wck zefw;D zk@d awmfveS af &;aumifpu D jyifqifpidk ;f jyif;
vmcJyh gw,f? xGuaf y:vm&r,fh ‘tajccHOya'’ [m awmfveS af &;aumifpu D ajymaewJh qk&d , S v f pf
vrf;a=umif;qkw d meJ@vnf; uku d n f *D iG u
f sjzpf&ygvrd rhf ,f? Akvd cf sKyf}uD;ae0if; acgi;f aqmifwnfaqmuf
vkdufwJh jrefrmhenf; jrefrmh[ef jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD}uD;wckwnf; òydifbufr&Sd &yfwnf+yD;/
OD;aqmifvrf;!¸efaew,fqkdwJh oabmxm;eJ@vnf; tH0if*Gifusjzpf&ygvdrfhr,f? jynfaxmifpk}uD;
òyduGJrSmpkd;wJhtwGuf ppfwyfu tm%modrf;cJh&wm/ ‘zuf'&,frl’ [m jynfaxmifpk}uD; tpdwfpdwf
tr$mr$mòyduGJa&;jzpfwJhtwGuf tcsdefrD wyfrawmfu umuG,fapmifha&SmufcJh&wmvkd@ ta=umif;jy
xm;cJw h mESiv hf nf; avsmn f [ D yfpyfatmif/ zuf'&,fudk vufrcHEidk w f hJ Ekid if aH wmfzŒJG pnf;ykrH sK;d eJ@ tajc
cHOya'vnf; jzpfaezk@d vt dk yfygw,f? tJ'v D dk t"du rygrjzpf tcsut f vufawGe@J vku d af vsmnDaxG
jynfhpkHEkdifr,fh EkdifiHawmfzGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'topfw&yf ay:xGef;vma&;ukd awmfvSefa&;
aumifpD[m tuGufcs+yD; pDrHygw,f?
(33) OD; t=uHay;aumfrwDtzGŒJ &yfqidk ;f t+yD;rSm Akv d cf sKyf}uD;ae0if; OD;pD;wJh ppftpk;d ppftyk pf k
[m b,fawmhrS ygvDref'Drkdua&pDvrf;a=umif;ukd oGm;awmhrSmr[kwfa=umif;/ ygwDpkHpepfukdvnf;
ajcOD;vSnfhawmhrSmr[kwfa=umif;/ EkdifiHa&;orm;a[mif;}uD;awGudkvnf; olwynfhvufom; vuf
,mpGe;f orm;awG pdw0f g'aD wG e,fcsŒJ vufyg;apawGtjzpf owfrw S yf aHk zmfum ¶_wcf swu dk cf u
dk &f if; olw@dk
rqv ygwDonfom vuf0JpGef;/ vuf,mpGef; qkdwJh tpGef;ESpfyg;u vGwfwJh/ Ak'<enf;us ypÇdryÉdy'g
vrf;pOform;awGtjzpf }uHzef*k%fwif ajymqkd 0g'jzef@csd+yD; bufaygif;pkH vdrfnmr_dif;wkdufwmawG
vkyyf gw,f? tJ'v D dk zdtm;trsK;d rsK;d / rufv;Hk tzkzH Hk r_id ;f wku
d v f rd n
f mr_tvDvaD =umifh rqv tm%m&
wckwnf;aomygwD}uD;[m }uD;xGm;csifovkd }uD;xGm;vmygw,f? 1969 ckESpf ygwDESD;aESmzvS,fyGJ/
Ekid if aH &;tpD&ifcpH mt&/ t&Hygw0D ifppk ak ygi;f &JŒ (1²59 µ) om wuUov dk b f ŒJG &awGyg0if+y;D (80²68 µ)
u tv,fwef;eJ@ tv,fwef;atmuftqifhawGyJjzpfw,fvkd@ od&ygw,f?
1969 ckESpfxJrSm/ &efukefrSm wuUokdvfausmif;om;v_yf&Sm;r_wck ay:aygufcJhygw,f? Arm
jynfrmS usi;f ywJh “u|e;f qG,t f m;upm;yG”J eJ@qufpyf+yD; tpk;d &qef@usiaf &; qENjyyGt J jzpf ay:ayguf
vmwmjzpfwt hJ wGuf “u|e;f qG,t f a&;tcif;” vk@d rSww f rf;ðy=uygw,f? rE aW v;rSmvnf; jzpfay:
cJhygw,f?
1969 ckESpfxJrSm Auy eJ@ r'nw ukd OD;wnfwkdufwJh ppfqifa&;awG ykdrkdrsm;jym;vmcJhyg
w,f? ta&SŒ¶k;d r autif,Xl mecsKyfrmS pwifzŒJG pnf;cJw h hJ r'nw }uD;[m 69 ckEpS rf mS (10) ESpaf usmf
oGm;+yDjzpfovkd/ ppftpkd;&&JŒ tjyif;txef; xkd;ppfawGukd wkef@jyeftefwk&if; &J&J&ifh&ifh qufvuf&if
qkdifcJhygw,f? ESpfzuftust¶_H;awGvnf; ykdrkdrsm;jym;cJhygw,f? ArmjynfuGefjrLepfygwD ¶kd;rA[kdu
‘atmifaZ,swyf’ awGzŒGJ +yD; ppftpk;d &&JŒ xk;d ppfawGudk }uH}› uHc› w H udk cf u dk zf @dk óud;pm;cJyh gw,f? “*Gix f u
J
rwGuaf &;” qkw d hJ ppfa&;vrf;pOftrSm;uku d idk +f yD; &ifqidk cf whJ t hJ wGuf qk;H ¶_;H epfemr_awGuawmh }uD;rm;
cJhygw,f? 1969 ckESpfxJrSmyJ ‘iajyrpm;usuf’ wkdufyGJrSm ArmjynfuGefjrLepfygwD A[kdaumfrwD0if/
63 ckESpf +idrf;csrf;a&; awGŒqkHaqG;aEG;yGJwkef;u wufa&mufcJhwJh y%mrukd,fpm;vS,ftzGJŒ0if yD;uif;
jyef &Jabmfatmif}uD; usqkH;cJh&ygw,f?
ppftpkd;&&JŒ 1969 ckESpftwGif; &ufpuf,kwfrm aumufuspf uvdrfusr_awGtwGif;rSm
rjzpfrae rSww f rf;wifxm;&r,fh tjzpfwckuawmh uku d ;dk u|e;f tusO;f pcef;ukd Ekid if aH &;orm;awGe@J
jyefvnfzGifhvSpfvkdufjcif;yJjzpfygw,f?
59 ckESpf AkdvfcsKyf}uD;ae0if; tdrfapmifhtpkd;&vufxufwkef;u EkdifiHa&;orm;awGukd ukdukd;
u|ef;ykd@cJhovkd/ 1969 ckESpf AkdvfcsKyf}uD;ae0if;&JŒ awmfvSefa&;aumifpDtpkd;&vufxufrSmvnf; EkdifiH
a&;orm;awGudk ukdukd;u|ef;ykd@cJhjyefygw,f? 63 ckESpf +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJ ysufjym;+yD;aemufykdif;
zrf;qD;xm;olawGeJ@ wavsmufvkH; AkdvfcsKyf}uD;ae0if; ppftkyfpku rsufrkefusdK;vSol EkdifiHa&;orm;
awGjzpfygw,f? tJ'ED idk if aH &;tusO;f om;awGxrJ mS ausmif;om;eJ@ ausmif;om;acgi;f aqmif (40) ausmf
yg0ifcJhygw,f? EkdifiHa&;tusOf;om;aygif; (200) ausmfygw,f? (213 OD;vkd@qkdygw,f?) tJ'D EkdifiHa&;
tusOf;om;awGxJrSm wkd@Armtpnf;t¶kH;acwfu ocifatmifqef; (AkdvfcsKyfatmifqef;) eJ@twl
yl;wJG+yD; wkd@Armtpnf;t¶kH; A[kdtvkyftr_aqmifaumfrDwD0ifjzpfcJholvnf;jzpf/ tif;pdefppfwrf;rSm
yg0ifcJholwOD;vnf;jzpf/ jynfolŒwkd;wufa&;ygwDOuUÏvnf;jzpfwJh ocifcifatmif/ ArmjynfuGefjrL
epfygwD A[kdaumfrDwD0ifawGjzpfcJhwJh avxD;AkdvftkH;armif/ q&m&m*sef/ +idrf;csrf;a&;qENjyyGJawGwkef;
u yJcl;ppfa=umif;rª;csKyfvnf;jzpf/ jynfolŒwkd;wufa&;ygwD twGif;a&;rª;vnf;jzpf/ yrnw obm
ywdtzGŒJ 0ifa[mif;vnf;jzpfwhJ OD;cifarmifjrif/h jynfoŒl &Jabmf rS Akv d w f ifw h ,f wk@d yg0ifovk/d xif&mS ;
awGvnf;&Syd gw,f? tJ'gawGuawmh “nD!w G af om vlrsK;d pkrsm;wyfO;D ” (nvw) eJ@ “vlrsK;d pkrsm;nD
!Gwfa&;wyfOD;” (vnw) wkd@jzpfygw,f?
1965 ckESpf/ =o*kwfvrSm “wADwmpcef;” rSm zGJŒpnf;cJhwJh (nvw) rSm yg0ifcJhwJh tzGJŒt
pnf;eJ@ yk*~KdvfawGu -
(1) ref;bZH (autif,l)
(2) apmarmf&,f (autifyDyD)
(3) Akdvfrª;aqxif (&Srf;jynfppfaumifpD) (SSWC)
(4) OD;a&$at; (u,ef;jynfopfygwD) (autiftJ,fyD)
(5) pefcefxrf; (ZkdrD;csif;trsKd;om;wyfOD;) wkd@jzpfygw,f?
vnw wyfO;D ukad wmh autif,/l rGejf ynfopfygw/D Zkrd ;D csi;f trsK;d om;wyfO;D / autift,fyD
(u,ef;jynfopfygw)D eJ@ aut,fyyD D wk@d aygi;f +y;D zGŒJ pnf;cJw h mjzpfygw,f? yg0ifco hJ al wGuawmh -
(1) ref;bZH (autif,l)
(2) AkdvfcsKyfaumfxl; (autif,l)
(3) apmarmf&,f (autifyDyD) (u&ifeDtrsKd;om;wkd;wufa&;ygwD)
(4) Ekdifa&$usif (rGefjynfopfygwD)
(5) Ekid q
f rH w
d f (rGefjynfopfygwD)
(6) *sifrD (ZkdrDcsif;trsKd;om;wyfOD;)
(7) OD;a&$at; (autift,fyD) wkd@jzpf=uygw,f?
1970 jynfhESpfxJrSm &Srf;jynfe,fwcGifvkH;twGif;rSmvnf; &Srf;vlrsKd;pk vufeufukdiftzGJŒ
tpnf;rsK;d pkH ay:ayguaf e+yjD zpfygw,f? tpk;d &u arG;jrLzGŒJ pnf;ay;xm;wJh “umuG,af &;” tzJŒG tpnf;
rsK;d pk[
H mvnf; &Sr;f jynfwv$m;rSm tkeH @J usi;f eJ@ }u;D xGm;vmaeygw,f? t"dutm;jzifh &Sr;f jynftwGi;f
wae@wjcm; }uD;xGm;vmaewJh Auy (ta&SŒajrmufppfa'o) ukdom OD;wnfwkduf/ usefwmvkyfcsif
wmvky/f bde;f vkycf si&f ifvnf; bde;f vkyq f +dk yD; cGiðhf yxm;wma=umifh “umuG,af &;” tm;vk;H eD;yg;[m
bde;f ukd t}uD;tus,v f yk u
f idk &f if;/ wyfzŒJG tiftm;awGudk tqrwef wk;d csŒJ zGŒJ pnf;&if; vufeufuidk f
wyf}uD;awG jzpfvmaeygw,f? uk;d uef@umuG,af &;acgi;f aqmifwOD;jzpfwhJ “zk=H um;&Si”f &JŒ wyfzŒJG u
awmh Auy (ta&SŒajrmufppfa'o) eJ@ yl;aygif;+yD; Auy wyfwwyf jzpfvmcJhygw,f? ‘0’ e,frS&SdwJh
umuG,af &;wyfzŒJG rsm;[mvnf; AuyeJ@y;l aygi;f wJh wyfzŒJG awG&v dS movkd tpk;d &eJ@yyJ ;l aygi;f +y;D tpk;d &&JŒ
vufatmufct H jzpf v_y&f mS ;ae=uwJh wyfzŒJG awGvnf;&Syd gw,f? &Sr;f jynfe,ftwGi;f rSm&Sw d hJ umuG,f
a&;wyfzŒJG awG[m 1950 jynfEh pS 0f ef;usiu f wnf;u zGŒJ pnf;cJ=h uwmjzpf+y;D wcsKŒd wyfzŒJG awG[m (60)
jynfEh pS 0f ef;usiu f srS ay:ayguv f mwmawGvnf;&Syd gw,f? t"dutm;jzifh aomif;use;f olqef@usiaf &;/
uGefjrLepfqef@usifa&;awGtwGuf ppfwyfu vkdovkdtokH;cszkd@ zGJŒpnf;todtrSwfðyxm;cJhwmawG
jzpfygw,f? 1970 jynfhESpfxJrSm ta&SŒajrmufwkdif; ppfXmecsKyfe,fajrtwGif;rSmwif tpkd;&vuf
atmufcH vufeufuidk u f muG,af &;wyfzŒJG (23) zGŒJ &Syd gw,f? tJ't D xJrmS ‘avmfppf[ef’ acgi;f aqmifwhJ
ukd;uef@umuG,fa&;wyfzGJŒuawmh tiftm;t}uD;qkH;jzpfvmygw,f? tJ'DumuG,fa&; (23) zGJŒu
awmh æ (1) ukd;uef@/ (2) vG,fyif&J/ (3) erfhu|rf;/ (4) umrkdif;/ (5) yefvkH/ (6) refqkdif/ (7) yef0kdif/
(8) atmif[if/ (9) a&mifuvl/ (10) ref[kdif;vkH/ (11) yef,ef;/ (12) a&mifavmif;/ (13) a&mifya&;/
(14) Aif;iif;/ (15) vG,faq;/ (16) refrefqkdif/ (17) rkdif;aumif/ (18) wifvG,f/ (19) Akdvfarmif/
(20) vkHxef/ (21) rkHukd;/ (22) azmif;qkdif/ (23) rkH;ay: wkd@jzpfygw,f?
1970 jynfEh pS x f rJ mS Auy ta&SŒajrmufa'ou ppfa&;v_y&f mS ;r_awG wk;d csŒJ qifEv J$ mcJyh gw,f?
70 jynfhatmufwkdbm wwd,ywfxJrSm aZmfrkdifOD;pD;wJh Auy wyf&if;}uD; (303)/ zkH=um;&SifOD;pD;wJh
Auywyf&if;}uD; (404) eJ@ wyf&if;}uD; (107) wkd@[m pkpkaygif;tiftm; (2000) avmufeJ@ &Srf;jynf
ajrmufyidk ;f “rkpH ;D em;v,f” a'oukd odr;f yku d Ef idk zf @dk óud;yrf;tm;xkwyf gw,f? atmufwb dk m (20)
&ufae@rmS wku d yf }JG uD;awGpjzpfygw,f? ppftpk;d &wyfu “atmifo[ D ” ppfqifa&;qkw d ehJ mrnfwyf+yD;
jyefvnfwkef@jyefygw,f? (23) &ufae@rSmawmh ppftpkd;&bufu avwyfygtokH;ðy+yD; tjyif;txef
wkud cf u dk cf yhJ gw,f? atmufwb dk m (30) &uftxd bwjyefusm;wjyef wku d yf }JG u;D awGjzpfymG ;cJyh gw,f?
ta&SŒajrmufppfa'o AuyeJ@ ppftpkd;&&JŒ ppfwyfwkd@ t}udwfte,f wkdufyGJawGqifaecsdef
rSm Auy A[k¶d ;dk rwa=umrSmvnf; aoewfoaH wGnpH nfaecJyh gw,f? ppftpk;d &u ¶k;d r Auy A[ku d dk
acsr_ef;Ekdifa&;twGuf “aerif;ppfqifa&;” qkdwmukd csrSwf+yD; xkd;ppfqifwmvkyfygw,f?
1970 jynfhESpf&JŒ ArmjynfpD;yGm;a&;tajctaeukd =unfhr,fqkd&ifawmh ppftpkd;&vuf
atmufrmS bmwckrS r,fr,f&& wk;d wufvmwmrawGŒ&yg? 1967 ckEpS f qefjy\emay:aygucf &hJ +yD;
aemufyidk ;f tpk;d &&JŒ jynfyqefwify@dk Eidk rf _ tajctae[mvnf; avsmu h svmcJ&h ygw,f? tpk;d &taeeJ@
pyg;ukd vko d avmuf0,f,rl &awmh wma=umifw h a=umif;/ qef0,faeus *syef/ tif'edk ;D &Sm;Ekid if aH wG
u qefukd olwkd@EkdifiHwGif;rSmwif ykdrkdpkdufysKd;xkwfvkyfvmwma=umifhwa=umif;/ Armjynf&JŒ wjcm;
qefazmufonf EkdifiHwcsKdŒukdvnf; EkdifiH}uD;wcsKdŒu qefukd tvum;axmufyHhwm aºuG;a&mif;ay;
wmawGvkyfaewmu wa=umif;a=umifh jynfyqefwifykd@Ekdifr_ avsmhusoGm;&jcif;jzpfygw,f? 70
jynfhESpfrSm qefwefcsdef (4) odef;yJ a&mif;csEkdifcJhygw,f? 'ga=umifh EkdifiHjcm;0ifaiG avsmhenf;vm&yg
w,f? 0ifaiGavsmhenf;vm&awmh vkdtyfwmawG wifoGif;0,f,lEkdifr_ukdvnf; av#mhcsypfvm&yg
w,f? vlokH;ukefypPnf;awGukd av#mh+yD;oGif;&¶kHru puf¶kHtvkyf¶kHawGtwGuf jynfyukef=urf;awGeJ@
pufu&d , d mypPn;f awGuv dk nf; av#mo h iG ;f vm&ygw,f? &v'fu puf¶t Hk vky¶f aHk wGrmS vnf; ukex f wk f
pGr;f tm;us/ jynfwiG ;f ok;H ukeaf wGuv dk nf; vkv H aHk vmufavmuf rxkwv f yk Ef idk /f jynfyuvnf; rSm,l
rwifoiG ;f Ekid q f wdk mjzpfvm+y;D / ukeyf pPn;f &Sm;yg;jywfvyfru _ dk qufwu dk af y:xGuv f mygw,f? b,foŒl
ukrd vS nf; rSm,lwifoiG ;f a&mif; 0,fazmufum;r_rðyyJ/ tpk;d &wOD;wnf;u pD;yGm;a&;vkyif ef; ukepf nf
jzef@csrd v _ yk if ef;awGtm;vk;H ukd vuf0g;}uD;tkyf csKyfuidk v f u
dk wf thJ cg wjynfv;Hk ukepf nf&mS ;yg;jywfvyf
r_'%f t}uD;tus,fcH&ygawmhw,f? ukefaps;E_ef;awG w&dyf&dyfjrifhwufvmwm rvGJraoGóuH&yg
awmhw,f? ukefpnf &Sm;yg;jywfvyfaewJh aps;uGufxJ tpkd;&ukd,fwkdifuvnf; rjznfhqnf;Ekdif/
b,folŒukdrSvnf; w&m;0ifa&mif;0,fcGifhrðyawmh “arSmifckdaps;uGuf” qkdwm ray:csifvkd@ukdaer&/
ay:vm&+yD; ukefaps;E_ef;awGu uarmufureJ@ arSmifckdaps;uGufqkdwmyJ vlxktwGuf rSDckdtm;xm;
p&mozG,f jzpfvmcJhygw,f? wae@wjcm; }uD;jrifhvmwJh ukefaps;E_ef;awG&JŒatmuf/ wae@wjcm;
us,fjyef@vm&wJh arSmifckdaps;uGuf}uD;atmuf wae@wjcm;rsm;jym;vm&wJh tvkyfvufrJhrsm;[m
arSmifckdukeful;&olawGjzpfvmygw,f? atmufajcvlxk}uD;w&yfvkH;[m 'kuQaygif;pkH=um; enf;vrf;
aygi;f pkeH @J v_y&f mS ;¶ke;f uefae=u&ygw,f? 'D'u k aQ wGtm;vk;H t=uyftwnf;awGtm;vk;H ukd zefw;D ay;
vkdufol[m ppftpkd;&ukd,fwkdifeJ@ ppftpkd;&&JŒ azmufjyefwJh pD;yGm;a&;ay:vpD EkdifiHa&;ay:vpDawGyJ
jzpfygw,f? 'gayr,fh ppftpkd;&uawmh tJ'DtrSm;awGukd wckrSrjrif/ 0doravmborm; arSmifckdpD;
yGm;a&;orm;awGa=umifv h @dk ajymvku d /f aomif;use;f ol tzsuo f rm;awGa=umifv h @dk ajymvku d ef @J yg;pyf
xJawGŒovkd ajymqkdaecJh+yD; “pyful;rwful;umvrkd@yg” “pyful;rwful;tcuftcJawGyg” eJ@vnf;
}uHzef zmax; vSnfhzsm;aecJhygw,f? ukd,fhukd,fukd umuG,faecJhygw,f?
'Dvkd pD;yGm;a&;t=uyftwnf;/ vlr_a&;t=uyftwnf;awG=um; obm0uspGmay:vmwm
uawmh tpk;d &qef@usiaf &; ausmif;om;v_y&f mS ;r_yjJ zpfygw,f? “wuUov dk af &$&wk ausmif;om;v_yf
&Sm;r_” ay:cJhygw,f? 1970 jynfh[m 1920 jynfh yxr ausmif;om;oydwf}uD;&JŒ ESpf (50) ajrmuf
‘a&$&wk’ or, jzpfwt hJ wGuf a&$&wktxdr;f trSwf wuUov dk af usmif;om;v_y&f mS ;r_[m ppftpk;d &
qef@usiaf &;tajccHe@J ay:ayguv f mcJ&h ygw,f? ppftpk;d &u Ak;H cJ+G yD;jymcsypfcw hJ hJ wuUov dk o f r*~}uD;&JŒ
t¶kd;wGefoH[m yDyDoo jyefay:vmcJhjyefygw,f? ppftpkd;&u v_yf&Sm;vmwJh ausmif;om;rsm;&JŒ
EkdifiHa&;Ekd;ºuGr_ukd zrf;wmqD;wmawGeJ@ ESdrfeif;ydwfyifcJhygw,f?
1970 jynfEh pS x f rJ mS ppftpk;d &&JŒ Ekid if aH &;tajctaeuk=d unfrh ,fq&dk ifawmh Ekid if aH &;tm%m
ukd wif;wif;=uyf=uyf csKyfukdifxm;Ekdifygw,f? AkdvfcsKyf}uD;ae0if; [m ppfwyfukd olŒpdwfóuduf
wvufukdifwyftjzpf aumif;aumif;rGefrGef arG;jrLykHoGif;xm;+yD;+yDjzpfygw,f? awmfvSefa&;aumifpD
tpkd;&wzGJŒvkH;[mvnf; AkdvfcsKyf}uD;ae0if; a&G;cs,fae&may;xm;olawGcsnf;omjzpf+yD; AkdvfcsKyf}uD;
ae0if; ukd cGm&mwkdif;Ekdifr,fhol wOD;rSr&Sdyg? awmfvSefa&;aumifpDwufvmpu aºuG;a=umfxm;wJh
qk&d ,S vf pfacwfajymif;awmfveS af &;}uD;eJ@ om,m0ajymaom qk&d , S v
f pfavmuopfo@dk qkw d m[m
vnf; avxJuaºuG;a=umfoo H mjzpfaecJyh gw,f? tlrrawmifv h @dk oDvrapmifEh idk af om 'ku/Q vlvcl si;f
rw&m;tjrwfxw k +f yD; aoG;pkycf s,v f ,S f acgi;f ykjH zwfjcif;cHae&aom'kuw Q @dk rS vGwaf jrmufap&r,fv@dk
a=umfjimpkdufxl aºuG;a=umfcJhayr,fh/ tlrrawmifholawG wae@wjcm; ykdrkdrsm;jym;vmwma=umifhyJ
vm;/ tlrawmifhrS oDvapmifha&;qkdwm jrefrmhenf;jrefrmh[ef qkd&S,fvpfvrf;pOf}uD;&JŒ ukd,fusifh
tbd"rRm vlxktusKd;ðya&;qkdwmeJ@ jcm;em;ae+yD; vl&,fp&m}uD;vkdjzpfaevkd@vm; rajymwwfyg?
“tlrrawmifI h oDvrapmifEh idk af om'ku”Q qkw d hJ pmom;pum;&yfuadk wmh z,f&mS ;ypfvu dk +f yD;+yDjzpfyg
w,f? qk&d , S vf pfavmuopfo@dk csw D ufz@dk awmfveS w f ;dk wufwhJ Ekid if aH &; OD;aqmifygw}D u;D w&yfuom
acgi;f aqmifomG ;&r,fqw dk hJ tmabmfe@J uku d n f aD tmif zGŒJ pnf;cJw h hJ jrefrmhq&dk , S v f pf vrf;pOfygw}D uD;
[mvnf; tðrawtqifhukdausmfvGefvdk@ jynfolŒygwDtqifh ul;ajymif;zkd@ qkH;jzwfajymqkd+yD;+yDjzpfyg
w,f?
Auy ukd ppftpkd;&u ðzwf-xkwf-owf ay:vpDusifhokH;aew,fvkd@ ESmacgif;¶_H+yD; wGifwGif
¶_wcf s ajymqkad eqJtcsed rf mS yJ awmfveS af &;aumifpt D pk;d &tzGŒJ twGi;f rSmvnf; ðzwfxw k yf aJG wG quf
vufjzpfay:aeygw,f? 70 jynfh atmufwkdbmvxJrSm Akdvfrª;}uD;wef,kqkdif ukd awmfvSefa&;
aumifpD0iftjzpfu z,f&Sm;vkdufovkd/ wvausmft=umrSm Akdvfrª;csKyfwifaz ukdvnf; z,f&Sm;
xkwfypfvkdufygw,f? 1962 ckESpf tm%modrf;+yD;+yD;jcif; ay:aygufvmcJhwJh awmfvSefa&;aumifpD0if
(17) OD;rSm (9) OD; r&Sdawmhyg? w0ufausmf ðywfoGm;cJh+yDjzpfygw,f// aooGm;ol Akdvfrª;csKyfoef;az
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 395
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
eJ@ E_wx f u G of mG ;ol Akv d rf ;ª csKyfwu D vpf ukzd ,f+yD; a&wGu&f ifawmif Akv d cf sKyf}uD;ae0if; &JŒ ðzwfxw k f
xJrmS ygomG ;ol (7) OD;&So d mG ;+yDjzpfygw,f? w0ufavmufðywfomG ;+yD; taetxm;jzpfygw,f? Akv d rf ;ª
csKyfwifaz[m qkd&S,fvpfygwDacwfuwnf;u yg0ifcJhwJhyk*~dKvfjzpfwJhtwGuf Akdvfrª;csKyfwifaz ukdyg
z,f&Sm;+yD;csdefrSm AkdvfcsKyf}uD;ae0if; ukd yckH;csif;,SOfEkdifr,fhol/ 0gpOfrwdrf;r,drf;xJu wa,mufrSr
useaf wmhb;l vk@d qk&d r,fjzpfygw,f? useyf *k K~ v d af wGuawmh Akv d cf sKy}f u;D ae0if; au|;vk@d arG;vk@d wifay;vk@d
wufvmcJh&wJhvl awGcsnf;vkdvkdjzpfygw,f?
1971 ckESpfxJrSmawmh vufeufukdifawmfvSefa&;tiftm;pkawG&JŒ v_yf&Sm;Ekdifr_tajctae
[m jynfrrSmxuf jynfe,frsm;rSm ykdrdktiftm;rsm;jym;vmcJhygw,f? &Srf;jynfe,frSm Auy wkd@&JŒ
ta&SŒajrmufppfa'o vGwaf jrmufe,fajr ykrd u dk s,jf yef@vmcJo h vkd &Sr;f trsK;d om;vufeufuidk af wmf
vSeaf &;tzGŒJ tpnf;aygi;f pkw H @dk &ŒJ v_y&f mS ;r_awG[mvnf; ykrd rdk sm;jym;vmcJyh gw,f? ocifZif acgi;f aqmifwhJ
yJcl;¶kd;r Auy A[kd[m ppftpkd;&&JŒxkd;ppfukd &ifqkdifwkdufckduf&if; qufvuf wkdufyGJqifqJjzpfayr,fh
tiftm;t&/ ppftpkd;&&JŒ ppfwyftiftm;eJ@ E_dif;,SOf&if tifrwef uGm;jcm; enf;yg;ae+yDjzpfygw,f?
¶k;d rwa=umrSm&Sw d hJ r'nw tiftm;[mvnf; odoo d mom enf;yg;ae+yDjzpfygw,f? jrpf0u|e;f ay:
rSm&SdwJh Auy eJ@ r'nw tiftm;[mvnf; wjznf;jznf; ,kwfavsmhae+yDjzpfygw,f?
ppftpk;d &&JŒ wckwnf;aomygwD rqv [m 1971 ckEpS /f {+yv D (30) &ufae@ aemufyidk ;f up+y;D
tðrawygwDuae jynfolŒygwDtjzpf ajymif;vJzGJŒpnf;ygw,f? rqv ygwD pwifay:aygufcJhwJh
62 ckEpS /f Zlvidk f (4) &ufae@uae 71 ckEpS /f {+yD (30) txd &SpEf pS af usmf uk;d ESpw f mv[m rqvygw&D ŒJ
tðrawygwt D qifh umvjzpfygw,f? tJ'D tðrawygwu D mvtwGi;f rSm ygw, D el pf ¶k;H aygi;f (313)ck
zGJŒpnf;wnfaxmif ay:aygufcJh+yD;jzpfygw,f?
1971 ckEpS /f ZGev f (21) &ufae@rmS rqvygw&D ŒJ yxrqk;H t}udrf ygwn D v D mcH}uD; ac:qku d si;f
yygw,f? tJ'n D vD mcH}u;D usi;f ycsed rf mS rqvygw0D ifz@dk tqkðd yv$mwifoiG ;f xm;olaygi;f woef;ausmf
avmuf&Sdae+yDvkd@ qkdygw,f? ygwD0iftjzpftod trSwfðy+yD;olu (3) odef;ausmfeJ@ ygwDrdwfaqG
tqifu h (7) ode;f (6) aomif;ausmjf zpfygw,f? ta&twGut f &=unf&h ifawmh awmfawmfrsm;jym;
vSygvm;vkd@ ,lqzG,f&m&Sdayr,fh/ wu,f,kH=unfvkd@ em;vnfvufcHvkd@ ygwD0ifwifoGif;tqkdðy
wmxuf tcGifhta&;&rvm;vkd@ 0ifvmwm/ r0if&if tvkyftukdiftwGuf tqifrajyjzpfEkdifvkd@
0ifvmwmawGu trsm;pk}uD;jzpfygw,f? yxrt}udrn f vD mcH&ŒJ Ekid if aH &;tpDt&ifcpH mt&uk/d ygwD
0if (3) ode;f ausmrf mS (1) ode;f ausmu f ygweD @J uif;uGmaea=umif;/ ygwrD w d af qG (7) ode;f (6) aomif;
ausmfrSm wodef;&Spfaomif;ausmfu ygwDeJ@ uif;uGmaea=umif; azmfjyxm;wmukd=unfh&if b,fvkd
ygwD0iftrsKd;tpm;awGvJqkdwm xif&Sm;ay:vGifaeygw,f?
yxrt}udrf rqvnDvmcHuae pD;yGm;a&;pDrHudef;awGukdvnf; pwifcsrSwfvkdufygw,f?
ygwD&JŒ OD;aqmifr_eJ@ ESpfwkdESpf&Snf pDrHudef;awG taumiftxnfazmf aqmif&GufoGm;zkd@vkd@qkdygw,f?
ESp&f n
S pf rD uH ed ;f tjzpf “tESpf (20) pDru H ed ;f ” eJ@ ESpw
f pdk rD uH ed ;f tjzpf “(4) ESppf rD u H ed ;f ” awGjzpfygw,f?
“yxr (4) ESpf pDru H ed ;f uk”d 1971-72 rS 1974-75 txd owfrw S v f smxm;vku d yf gw,f? 'Dp;D yGm;a&;
pDrHudef;awGeJ@tnD u¾tvkduf taumiftxnfazmfoGm;a&;rSm “ 1970 jynfhESpf or0g,rpDrH
udef;” qkdwmukdvnf; csrSwfxm;+yD;jzpfygw,f? “1970 jynfhESpf or0g,rpDrHudef;” [m pDrHudef;
(3) &JabmfcspfaqG (Auo/ jynf)/ (4) &JabmfxGef;jrifh (tr_xrf;or*~)/ (5) &Jabmfpdefcsif; (tvkyfo
rm;or*~-oHv#ifa&eHcsufpuf¶kH)/ (6) &Jabmfav;armif (Auo-ref;wuUokdvf)/ (7) &Jabmfarmif
armifpkd; (ausmif;om;)/ (8) &JabmfxGef;0if; (wyfrawmf-av) wkd@jzpf=uygw,f?
tpmiwfcHwkdufyGJa=umifh toufraoqkH;vkduf&ayr,fh t}uD;tus,fa0'emcHpm;&+yD;/
woufvkH; 'kuQdwjzpfoGm;&ol/ emwm&SnfjzpfoGm;&olawGvnf; &SdcJhygw,f? 0g;c,fr OD;wif&D/
bkduav; ukdvS=unf (Auo)/ okH;cGukdpdef0if; (Auo) wkd@awGjzpf=uygw,f?
¡ppftpkd;&u ukdukd;u|ef;ukd zsufodrf;ay;vkduf&+yD;/ EkdifiHa&;tusOf;om;tm;vkH;ukd jynfr
tusOf;axmif (tif;pdefaxmif) ukd jyefykd@ay;cJh&ygw,f? tif;pdefaxmifuae (4) okwfcGJ+yD; jyefv$wf
ay;cJh&ygw,f? 1973 ckESpf/ {+yDvxJrSm aemufqkH;tokwftjzpf jyefv$wfay;cJhygw,f?¢
1971 ckESpf/ Ekd0ifbm (13) &ufae@ ukdukd;u|ef;tusOf;axmif zsufodrf;ay;vkduf&wJh/ Arm
jynfueG jf rLepfygw0D if Ekid if aH &;tusO;f om;awG&ŒJ wku d yf t
JG +yD; &ufyidk ;f twGi;f rSmay:ayguv f mcJw
h mu
awmh ta&SŒajrmufppfa'o Auy &JŒ “uGrf;vkH &uf (40) wkdufyGJ}uD;” yJjzpfygw,f?
uGrf;vkH &uf (40) wkdufyGJ}uD;[m 71 ckESpf/ Ekd0ifbm (19) &ufuae 'DZifbm (28) &ufae@
txdjzpfygw,f? ta&SŒajrmuf Auy wkd@&JŒ oHvGiftaemufjcrf;a'ownfaqmufa&; &nfrSef;csuf
twGuf qifEaJ$ zmfxw k cf w hJ hJ wku d yf }JG uD;jzpfygw,f? Ek0d ifbm (30) &ufae@rmS jzpfymG ;cJw h hJ emrnfausmf
‘[kdufurf;yg;wkdufyGJ’ tyg wkdufyGJ}uD;/ wkdufyGJi,frsKd;pkH jzpfyGm;cJhygw,f?
ArmjynfuGefjrLepfygwD (ta&SŒajrmufppfa'o) bufu wyf&if; (3035)/ (4045)/ (4046)/
(4047)/ (4048) eJ@ wyf&if; (3031)/ (3037) wkd@ukd tokH;ðyum wkdufyGJqifcJhygw,f? ppftpkd;&buf
tqkdt& tiftm; (4000) ausmfukd tokH;ðycJhw,fqkdygw,f?
ppftpk;d &bufu e,fvn S phf pfAsL[m (1) eJ@ wyf&if; (4) &if;/ a&SŒwef;trSwf (77) ajcjrefwyf
rXmecsKyfe@J wyf&if; (5) &if;wk@d tjyif uGr;f vk&H dS &JwyfzŒJG 0ifrsm;eJ@ uk;d uef@umuG,af &;wyfzŒJG 0ifrsm;ukd
ygtok;H ðy+y;D wku
d cf u
dk cf yhJ gw,f? uk;d uef@umuG,af &;wyfzŒJG 0ifrsm;uawmh ‘avmfppf[ef’ &JŒ wyfzŒJG rsm;
jzpfygw,f? ESpb f uftusq;Hk rsm;wJh wku d yf }JG uD;awG jzpfymG ;cJ=h u+yD; tpk;d &avwyfuyg Ak;H }uJ0ifa&muf
wkdufckdufcJhygw,f?
0ifa&mufwkdufckdufcJh=uwJh ta&S@ajrmufppfa'o Auy rsm; ‘uGrf;vkH’ uae qkwfcGmoGm;
cJah yr,fh ta&SŒajrmufppfa'o Auy rsm;&JŒ tiftm;wk;d yGm;vmr_tay: ppftpk;d &taeESihf ezl;awGŒ/
'l;awGŒ óuHqkH&ifqkdif&if; rsufvkH;jyL;p&m tajctaejzpfvmcJhygw,f? txl;ojzifh w¶kwfjynfu
ArmjynfueG jf rLepfygwu D dk Ekid if aH &;t& axmufc¶H rHk u/ vkt d yfwhJ ppfqifa&;tultnDawGyg tjynfh
t0 ay;vmwmtay: t}uD;tus,f pk;d &drpf w d yf pl &mjzpfvmcJyh gw,f? txl;ojzifh yJc;l ¶k;d r Auy
A[ked @J ta&SŒajrmuf Auy vGwfjrmufe,fajr wqufwnf; vrf;a=umif;yGifhoGm;rSm wkefv_yfp&m
jzpfvmygw,f?
AD,uferfrSm ajrmufAD,uferf eJ@ awmifAD,uferf [kdcsDrif;vrf;a=umif; yGifhoGm;cJhovkdrsKd;/
yJcl;¶kd;r eJ@ ta&S@ajrmufppfa'ovrf;a=umif; yGifhoGm;rSm xdef@vef@wkefv_yfvmygw,f? 'ga=umifh
&mxl;uae uefxw k yf pfjcif;cHxm;&wJh Akv d cf sKyfr;ª a[mif; atmif}uD; vkv d u
l vnf; “b,fvedk nf;eJ@rS
[kdcsDrif;vrf;a=umif;}uD;awmh yGifhroGm;ygapeJ@/ w¶kwfukdoGm;awmif;yefyg? a=u&ma=ua=umif; óud;
a=umifh awmfveS af &;aumifpOD uUÏ}uD; Akv d cf sKyf}uD;ae0if; u Ekid if aH wmfaumifpOD uUÏ OD;ae0if; xHo@dk
EkdifiHawmftm%mt&yf&yfukd jyefvnfv$Jajymif;ay;tyfvkdufygawmhw,f?
abmif;bD0wf}uD; AkdvfcsKyf}uD;ae0if; xHu EkdifiHawmftm%m[m/ toifhóudwifvl0wfvJ
xm;wJh ykq;dk 0wf}u;D OD;ae0if; qD acsmacsmarGŒarGŒ a&muf&o dS mG ;ygawmhw,f? rSwo f m;xkud zf ,
G f tm%m
vJ$ajymif;r_}uD;jzpfygayw,f?
tydik ;f (4)
jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwDacwf (okd‹r[kwf)
wygwDtm%m&Sifpepfacwf (odk‹r[kwf)
ppftm%m&Sifpepfacwf ('kwd,ykdif;)
(1974=1988)
1962 ckEpS /f rwfv (2) &ufae@uae 1974 ckEpS /f rwfv (2) &ufae@txd (12) wmaomum
v[m awmfvSefa&;aumifpDacwfjzpfcJhygw,f? wenf;tm;jzifh ppftm%m&Sifpepfacwf yxrykdif;
jzpfygw,f?
1974 ckESpf/ rwfv (2) &ufae@ aemufykdif;up+yD; jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwDacwf}uD;
pwifygw,f? rqvygwD tm%m&Sifpepfacwf tjynfht0ay:xGef;vmygw,f? wenf;tm;jzifh
ppftm%m&Sifpepfacwf 'kwd,ykdif; pwifouf0ifv_yf&Sm;vmygw,f?
1974 ckEpS f zGŒJ pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'qkw d m pwifouf0ifvy_ &f mS ;vmygw,f? uk, d zf J uk,
d f
qif/ uk,
d [ hf muk, d cf sK;d / ud,
k [
hf muk,d af 0/ uk,d [ f muk, d f tEkid ¶f u dk x
f m;wJh zGŒJ pnf;ykt
H ajccHOya'}uD;
wnf&Sdae+yDjzpfygw,f?
Ekid if aH wmf&ŒJ emrnfu jynfaxmifpq k &dk ,S v
f pforwjrefrmEkid if aH wmf qkw d mjzpfygw,f? jynf
e,f (7) ck/ wkdif; (7) wkdif;eJ@ jynfaxmifpkykHo¾mef azmfaqmifxm;ygw,f? 'gayr,fh ppfrSefwJhjynf
axmifpyk oHk ¾mefr[kwyf g? jynfaxmifpt k oGiaf qmifxm;wJh wjynfaxmifypHk o H mjzpfygw,f? jynf
e,fawGtjzpf pm&if;azmfjyvmwmu (1) &Srf;jynfe,f/ (2) ucsifjynfe,f/ (3) u&ifjynfe,f/
(4) u,m;jynfe,f/ (5) csi;f jynfe,f/ (6) rGejf ynfe,f/ (7) &ckid jf ynfe,f wk@d jzpfygw,f? 47 zGŒJ pnf;
ykt
H ajccHOya'rSmwke;f uvkd rGe/f jrefrm/ &ckid u f dk vk;H aygi;f ¶ku
d +f yD; rxm;awmhb/J rGejf ynfe,fe@J &ckid jf ynf
e,ftjzpf owfowfrSwfrSwf azmf!¸ef;xm;ygw,f? csif; [mvnf; 0daoowkdif;r[kwfawmhbJ
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 413
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
qk;H t}uD;qk;H &mxl;rSeo f r# wckrrS vGw&f atmif &,luidk w f , G x f m;ygawmhw,f? 'ga=umifh Ekid if aH wmf
orw}uD;[m OD;ae0if; yJjzpfovkd EkdifiHawmfaumifpDOuUÏ}uD;[mvnf; OD;ae0if; yJjzpfwJhtjyif/
wEkdifiHvkH;&JŒ OD;aqmifygwDjzpfwJh jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD&JŒ OuUÏ}uD;[mvnf; OD;ae0if;yJjzpf
ygw,f?
jrefrmhq&dk , S vf pfvrf;pOfygwq D wdk hJ rqv ygwaD cwfrmS bmudp/P bmv_y&f mS ;r_uydk J taumif
txnfazmfazmf/ ajymavh/ qkad vh/ ok;H E_e;f avh&w dS hJ acgi;f pnf;wif pum;pk/ pum;&yfwck ay:vmygw,f?
tJ'guawmh ygw&D ŒJ OD;aqmifr/_ aumifp&D ŒJ }uD;=uyfr/_ vlxv k w l ef;pm; tzGŒJ tpnf;rsm;&JŒ yHyh ;dk ulnrD _
eJ@twl qkw d phJ um;&yfjzpfygw,f? tm%m/ yg0g/ 'D*&D }uD;pOfi,fvu dk u
f adk zmfjy+yD; acgu¶f ;dk usK;d atmif
csay;xm;wJh rqv0wf&w G pf OfxuJ ta&;}uD;acgi;f pnf;wif pum;&yfjzpfygw,f? rqv0ifreS o f r#/
Xmeqkid &f m wm0efxrf;aqmiforl eS o f r# tJ'pD um;&yfudk a*smif;a*smif;ajy;atmif oH;k wwf&ygw,f?
ae&mrSm;okH;vkd@r&yg? a&SŒaemuftpDtpOf rrSefvkd@r&yg? ygwD&JŒ}uD;=uyfr_/ aumifpD&JŒacgif;aqmifr_
vk@d rSm;ok;H vk@d r&ovk/d aumifp&D ŒJ }uD;=uyfr/_ ygw&D ŒJ OD;aqmifrv _ @dk vnf; ae&mtxm;tokd }uD;pOfi,f
vkduf rnDr!Gwfvkd@rjzpfyg? 'g[m vkyfxkH;vkyfenf;wckvkdjzpfygw,f? rSm;okH;&if ta&;,lcH&ygw,f?
ygw&D ŒJ tcef;uked m;rvnfol t&nftcsi;f rrSo D l jzpfomG ;Ekid yf gw,f? rqvygw[ D m tJ'v D dk OD;aqmif
oltcef;ukd tjynfht0 ,lxm;ygw,f?
tkyfcsKyfa&;,E W&m;rSmuawmh EkdifiHawmfaumifpD&JŒatmufrSm jynfe,f§wkdif; aumifpD¶kH;
awG&Sdygw,f? jynfe,f§wkdif; aumifpD&JŒatmufrSm òrdŒe,faumifpD¶kH;awG&Sdygw,f? c¶kdiftqifhawG
r&Sdawmhyg? t&if ‘vtu’ awG&JŒae&mrSm aumifpDawGa&mufvmygw,f? aumifpD&JŒ b,fawmif
yHe@J nmawmifyaH wGtjzpf a&mufvmwmuawmh jynfe,f§wkid ;f §òrdŒe,ftvku d f jynfoŒl w&m;ol
}uD;tzGJŒeJ@ jynfolŒOya' tusKd;aqmiftzGJŒawGjzpfygw,f? aemufwcku vkyfief;ppfaq;a&;tzGJŒ
qkdwmawGjzpfygw,f?
rqv ygwDA[kd}uD;&JŒatmufrSmu jynfe,f§wkdif; a'oygwD aumfrDwDqkdwmawGjzpfyg
w,f? a'oygwDaumfrDwD&JŒatmufrSmu òrdŒe,fygwD,lepfawGjzpfygw,f? ygwDuae wm0efcHzGJŒ
pnf;wmuawmh vrf;pOfvli,f/ a&SŒaqmifvli,fqkdwmawGjzpfygw,f?
vlxv k w
l ef;pm;tzGŒJ tpnf;qkw d muawmh tvkyo f rm;aumifpeD @J v,form;aumifpaD wG
uae =uufajceD/ rD;owfqkdwmawGtxd jzpfygw,f?
ppfwyfxdyfoD;awGtm;vkH;[m rqvygwD0if xdyfoD;}uD;awGjzpf=uovkd/ aumifpD0ifawG
tm;vk;H [mvnf; ppfwyfuvm=uolawG trsm;pkjzpfygw,f? xdyyf idk ;f tqifah wGtm;vk;H [m vuf&dS
abmif;bD0wfe@J abmif;bDc|w}f uD;awG jzpf=uygw,f? ta&;}uD; òrdŒe,ftqifah wGrmS vnf; abmif;bD
0wfeJ@ abmif;bDc|wfawGukdom t"du&mxl;tyfESifh;xm;ygw,f? abmif;bD0wf abmif;bDc|wf vkH
avmufatmifr&SdwJhae&mrSm ygwD0if wif;jynfh}uD;awGukd ae&mcsxm;ay;ygw,f? &mxl;ae&m}uD;
}uD; &&Sdxm;olwkdif;[m ygwD0ifawGjzpf=uygw,f? vG,fvG,fajym&&ifawmh ygwDaumifpDacwf
jzpfvmygw,f? òrdŒe,fwidk ;f rSm ygw, D el pf¶;Hk &So
d vkd jynfoŒl aumifp¶D ;Hk &Syd gw,f? puf¶t Hk vky¶f w Hk idk ;f rSm
jynfolŒtvkyform;aumifpD¶kH;qkdwm&Sdvmygw,f? aus;&GmawGrSmvnf; aus;&GmtkyfpkjynfolŒ
aumifpDqkdwmawGeJ@ jynfolŒv,form;aumifpD¶kH;awG &Sdvmygw,f? 1970 jynfhESpf or0g,r
atmif twif;t=uyftyfEcHS idk ;f wm/ awmxJomG ;&if xrif;xkyaf wmif ,laqmifomG ;vmcGirhf ðywm/
wkdufyGJawGtwGif; vlxkyg rygygatmif xnfhoGif;pDrH+yD; tokH;csapckdif;wmawG &uf&ufpufpufvkyf
cJhygw,f? 'gukd jynfolŒppfenf;AsL[mvkd@ uifyGef;wyfr*Fvm,lygw,f?
yJc;l ¶k;d rtwGi;f tJ'v
D dk jyif;jyif;xefxef ppfa&;t& ESyd u f yG rf a_ wGvyk af ewke;f rSm òrdŒay:awGrmS
vnf; tpkd;&qef@usifa&; v_yf&Sm;r_awG xyf+yD;ay:rvm&atmif axmufvSrf;a&;awGukd wkd;+yD;
pDrHae&mcsxm; v_yf&Sm;apcJhygw,f? OD;ae0if; [m axmufvSrf;a&;tzGJŒukd tm;xm;olyDyD axmuf
vSrf;a&;tzGJ@ukd pdwfóuduf ukdifwG,fzGJŒpnf;xm;ygw,f? OD;ae0if; [m ol&JŒ tm%mwnf+rJa&;
twGuf ol&JŒ EkdifiHa&;òydifbufawG/ vlxkv_yf&Sm;r_awGukd òzdcGif;Ekdifzkd@twGufyg axmufvSrf;a&;ukd
txl;OD;pm;ay; arG;jrLukdifwG,fxm;ygw,f? axmufvSrf;a&;tzGJŒ}uD;uvnf; OD;ae0if; pdwfóuduf
OD;ae0if; &JŒ twGif;tjyif EkdifiHa&;&efolrSefor#ukd &uf&ufpufpuf ESdyfuGyfjycJhygw,f? axmufvSrf;
a&;tzGJŒ[m wae@wjcm; wefckd;xGm;vmygw,f? axmufvSrf;a&;tzGJŒ&JŒ t}uD;tuJjzpfvmolu
awmh Akdvfrª;csKyfwifOD; jzpfygw,f? ppfwyftwGif;rSm wjcm;wifOD;awGvnf;&SdwJhtwGuf axmuf
vSrf;a&;wifOD; ukd vefbm;wifOD;/ rsufrSefwifOD; vkd@vnf;ac: =uygw,f? 62 ckESpf ppfwyftm%m
odrf;pu AkdvfcsKyf}uD;ae0if; &JŒ nmvuf¶kH; axmufvSrf;a&;t}uD;tuJ Akdvfrª;}uD;armifvGif (ac: )
E_wfcrf;ar$;armifvGif emrnf}uD;cJhovkd/ Akdvfrª;csKyfwifOD; (ac: ) rsufrSwfwifOD; [mvnf; emrnf
ausmfcJhygw,f? (E_wfcrf;ar$;armifvGifa&m/ rsufrSefwifOD; yg AkdvfcsKyf}uD;ae0if;&JŒ txl;a&G;cs,fr_eJ@
ypdzdwfork'N&mxJu qkdufyefu|ef;rSm tar&duef pDtkdifat (CIA) uay;cJhwJh axmufvSrf;a&;oif
wef;ukd wufa&mufc=hJ uzl;olawGjzpfygw,f?) Akv d rf ;ª csKyfwifO;D (ac: ) axmufvrS ;f a&;rsurf eS f wifO;D
[m Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awGudk ray:aygu&f atmif axmufvrS ;f a&;enf;emrsK;d pku H dk tok;H ðywwfojl zpf
ygw,f?
'D=um;xJuyJ rqv ppftpkd;&qef@usifa&;v_yf&Sm;r_tjzpf xyfrHay:xGufvmwmuawmh
OD;oef@ psmyeta&;tcif; ausmif;om;v_yf&Sm;r_}uD;jzpfygw,f? 1974 ckESpf/ 'DZifbmvrS ay:xGuf
vmcJhwmjzpfygw,f? ZGef (6) tvkyform;oydwf}uD; ay:xGuft+yD; (6) vtwGif;rSm qufwkdufay:
xGufvmcJhwmjzpfygw,f?
OD ; oef ‹ psmyeta&;tcif ;
Armjynfom;jzpfwJh ukvor*~taxGaxGtwGif;a&;rª;csKyfa[mif; OD;oef@[m tar&duef
EkdifiHrSm uG,fvGefcJh+yD; uG,fvGefolOD;oef@&JŒ qENt& OD;oef@&JŒ ¶kyfuvmyf[m Armjynfukd jyefvnf
a&muf&v dS mcJyh gw,f? OD;oef@[m OD;Ek&ŒJ vl&if;wa,mufjzpf+yD;/ OD;Ek 0ef}uD;csKyfb0u ukvor*~qidk f
&m jrefrmuk, d pf m;vS,t f jzpf pwifxrf;aqmif&if;/ ukvor*~twGi;f a&;rª;csKyf 'uf[rRm;¶_;d av,mOf
ysufusuG,fvGefwJhtcg/ ukvor*~twGif;a&;rª;csKyfae&m qufcH&&SdcJholjzpfygw,f? 1961 ckESpf
Ek0d ifbm (3) &ufae@rmS ukvor*~taxGaxGnv D mcH}uD;uae OD;oef@udk taxGaxGtwGi;f a&;rª;csKyf
tjzpf a&G;cs,fcJhwmjzpfygw,f? oufwrf;ukefqkH;wJhtcg aemufxyfoufwrf;twGufvnf; taxG
axGtwGif;a&;rª;csKyftjzpf qufvufta&G;cs,fcHcJh&ygw,f? OD;oef@ vufxufrSm urBmppfjzpfEkdif
418 teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)
0if;wihfxGef; tarSmif=um;u Armjynf
1974 ckESpf/ ZGef (6) tvkyform;}uD;&JŒ ESpfywfvnftjzpf 1975 ck/ ZGef (6) ausmif;om;
oydw}f u;D ukd ausmif;om;wpku pwifazmfxw k qf ifEv J$ u
dk =f uwmjzpfygw,f? wzufrmS jynfov l x l k
}u;D w&yfv;Hk &JŒ pm;0wfaea&; t=uyftwnf;awG wae@wjcm; }u;D rm;euf¶id_ ;f vmaewke;f wzufrmS
ppftpkd;&&JŒ &uf&ufpufpuf zdESdyfowfjzwfr_awGa=umifh tvkyform; aoG;ajrus&r_awG/ ausmif;
om; aoG;ajrus&r_awG qufwu dk }f uD;vkv
d dk óuHawGŒcJ&h +yD; emusn;f cg;oD;zG,&f mawG vwfvwfqwf
qwf}uD; cHpm;ae&wke;f rSm ppftpk;d &&JŒ azmufjyef&ufpufwhJ ppftyk pf ;dk r_uv dk ufrcHEidk af =umif; azmfjy
vkud =f uwJh ppftm%m&Sipf epf qef@usiaf &;wku d yf v
GJ rf;a=umif;ukd xyfavmif;wGe;f wifEidk zf @dk tm;xkwf
vkduf=uwJh ausmif;om;xk&JŒ tHwkpdefac:yGJ}uD;jzpfygw,f? 74 ZGef (6) tvkyform;oydwf}uD;eJ@
74 'DZifbm OD;oef@ta&;tcif;}uD;[mvnf; (6) vyJuGmjcm;ovkd/ OD;oef@ta&;tcif;eJ@ 75 ZGef
(6) ausmif;om;oydwf}uD;[mvnf; (6) vcef@yJ uGmjcm;cJhygw,f?
1975ckESpf/ ZGefv (6) &ufae@reufrSm wuUokdvfajrxJrSm ausmif;om;awG pkpnf;=u+yD;/
ausmif;0if;xJuae ausmif;jyiftxdxu G +f yD; pDwef;vSnv hf nf qENjyyG}J uD;eJ@ pwifazmfxw k v
f udk =f u
ygw,f? ynma&;wuUokdvf0if; taygufuae xGufvm+yD; jynfvrf;r}uD;twkdif; &efukefòrdŒxJqD
OD;wnfaºuG;a=umfcsDwufcJh=uygw,f? toHv$ifh¶kHa&SŒuae jzwfvmcJh+yD; }uHawmbufcsKd;auGŒwJh
vrf;twkid ;f 0ifc=hJ uygw,f? }uHawma&SŒu tokbacgi;f a&mif;wJq h idk w
f ckxu J tacgi;f (2) cku&dk ,l
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 423
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
tyg autif,yl gw0D ifawG[m Akv d cf sKyfjr eJ@ wvk;H wpnf;wnf; yl;aygi;f vku d Ef idk =f u+yD; rme,fyavm
uae a'geawmifa=umwavsmuf/ u&ifjynfe,fwavsmuf/ xkdif;EkdifiHe,fpyfwavsmuf awmfvSef
a&;tajccHa'oawG xlaxmifzGifhvSpfEkdifcJhygw,f? wckwnf;aom autif,ltjzpf tkHeJ@usif;eJ@
qufvufvy_ &f mS ;Ekid cf yhJ gw,f? jynfe,faygi;f pkjH ynfaxmifpk trsK;d om;'Dru dk a&pDwyfaygi;f pk (yr'w)
ukdzGJŒpnf;vkdufEkdif+yD;/ bkH&efolppftpkd;& OD;wnfwkdufckdufa&;vrf;a=umif;ukd qufvufzGifhvSpfEkdifcJhyg
w,f? rme,fyavmrSm vlrsKd;aygif;pkH ESD;aESmzvS,fyGJw&yf usif;y+yD; yr'w [m tJ'DESD;aESmzvS,f
yGJ&JŒ &v'ftjzpf ay:aygufvmwmjzpfygw,f? 75 ckESpf/ arv (28) &ufae@rSm zGJŒpnf;cJhwJh yr'w
rSmyg0ifwJh tzGJŒtpnf;awGuawmh autif,lygwD/ rGefjynfopfygwD/ &Srf;jynfwkd;wufa&;ygwD/
u&ifeDtrsKd;om;wkd;wufa&;ygwD eJ@ &ckdifjynfvGwfajrmufa&;ygwDwkd@jzpfygw,f?
vufeufuidk af wmfveS af &;tiftm;pkrsm;uvnf; ppftpk;d &qef@usiaf &;wku d yf aJG wGudk quf
vuf taumiftxnfazmfae=uqJ/ tvkyform; ausmif;om;xkwkdufyJGawGuvnf; wck+yD;wck
ay:aeqJrSm rqv ppftpkd;&uawmh tm%mukd uspfuspfygatmif qkyfukdifxm;Ekdifa&;twGuf
e,fy,faygif;pkHukd [muGufr&Sd&atmif wqifhwkd; óud;yrf;tm;xkwf zdESdyfuef@owfwmawG vkyf
aqmifcJhygw,f? pmaytEkynme,fy,fukdvnf; wqifhwkd; uef@owfvmcJhygw,f?
1975 ckEpS /f Zlvidk v
f rSm jynfxaJ &;ESihf omoema&;0ef}uD;Xme vufatmuf&w dS hJ ykEH ydS o
f El iS hf
ykHESdyfxkwfa0olrsm; rSwfykHwiftzGJŒ±kH;uae/ ‘pmayESifh pme,fZif;rsm; vkdufem=u&r,fhpmayrl0g'’
qkdwmukd csrSwfay;jyefygw,f? (1) jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfukd rxdckdufap&/ (2) EkdifiHawmf. t,l
tq vkyfief;pOf rlrsm;ukd rxdckdufap&/ (3) qkd&S,fvpfpD;yGm;a&;pepfukd rxdckdufap&/ (4) wkdif;&if;
om;pnf;vkH;nD!Gwfa&;ukd rxdckdufap&/ (5) EkdifiHawmfvkHòcHa&;/ at;csrf;om,ma&;/ w&m;Oypkd;rkd;
a&;ESifh vlr_a&;b0ukd tE W&m,frjzpfap&/ (6) tcsdefumvESifhrqDavsmfaom tawG;tac:t,l
tqrsm; razmfjy&/ (7) tcsut f vuftm;jzifh rSeaf omfvnf; tajctaeESihf rqDavsmaf om a&;om;
csufrsm; razmfjy&/ (8) npfnrf;ta&;tom;rsm; razmfjy&/ (9) &ufpuf=urf;ñuwfr_/ aoG;xGuf
oH,rdk _ jypfrr_ sm;ukd v_ŒH aqmfapaom ta&;tom;rsm; razmfjy&/ (10) tpk;d &Xmersm;&JŒ vky&f yfrsm;ukd
tðyoabmraqmifaom a0zefcsufrsm;razmfjy&/ (11) yk*~vdu wOD;wa,mufukd wkdufckdufaom
pmrsm; razmfjy& - vkd@qkdygw,f? wcGef;xJeJ@csKyf+yD;ajym&&ifawmh tpkd;&eJ@ywfouf+yD;/ rqveJ@ywf
ouf+yD; bmrSra&;=ueJ@qkdwmjzpfygw,f?
¡ OD;ae0if;u a':cifaroef;ao+yD; a': eDejD rifu h , dk /l a': eDejD rifeh @J uaJG epOftwGi;f &wemewf
r,fqkdwm}uD;ukd xyf+yD; ,lxm;wkef;rSm/ AkdvfcsKyf}uD;pef;,k uvnf; [kdrdef@cGef;ajymvkduf 'Drdef@cGef;
ac|vu dk f vkyjf yaewke;f rSm/ qefjy\emawGay: +yD;aemuf pyg;pku d af &; qefw;dk wufxyk v f yk af &;awGudk
yJajymwJh oluajymaewke;f rSm/ pma&;q&m armifazi,fu ‘azmif;um;pm;’ qkw d &hJ mZ0if aemufcpH m
tkyfwtkyfukd xkwfa0cJhygw,f? tJ'D azmif;um;pm; pmtkyfxJrSm r,m;+yD; r,m;/ pum;+yD; pum;/
pyg;+yD; pyg; qkdwmxnfha&;wJhtwGuf armifazi,f ukd woufwu|ef; axmif'%fcsrSwfwmawmif
vkyfygw,f?¢
1975 ckESpf/ pufwifbm (28) &ufae@rSm &efukefwkdif; owif;axmufrsm;ESD;aESmzvS,fyGJrSm
ygwpD me,fZif;Xmerª;jzpfwhJ OD;apmOD; u rqvygwu D ,dk pf m; qk&d ,S v f pfp;D yGm;a&;pepfudk qef@usio f l
rd + i f ; &mjynf h
tpnftwGuf wkid yf ifjcif;cH&wJh tv,fyidk ;f wkid ;f rª; Akv d rf ;ª csKyfoef;wif qDuae OD;ae0if;ukd today;
wifjy&mu tr_ay:aygufvmcJhjcif;jzpfygw,f?
Akvd }f uD;tk;H ausmjf rifh [m Armjynfqidk &f m tar&duefot H rwf}uD;aetdrt f wGi;f ajy;0if+yD;/
Ekid if aH &;ckv
d cH_ iG u
hf dk arwWm&yfccH yhJ gao;w,f? tar&duefot H rwf}uD;u jiif;y,fc+hJ yD; tar&dueft&m
&Srd sm;u armif;ESix f w
k cf w
hJ ,fv@dk qydk gw,f? aemufq;Hk rSm ppfaxmufvrS ;f a&;vufxJ usa&mufc+hJ yD;/
tJ'Duwqifh ¶kH;wifw&m;pGJqkdjcif;cH&um Akdvf}uD;tkH;ausmfjrifh ukd ppftpkd;&u ao'%fcsrSwftqkH;
pD&ifcJhygw,f? Adkvf}uD;tkH;ausmfjrifheJ@ tpDtpOfrSm yg0ifcJhwJh wyfrawmft&m&SdawGukdvnf; axmif
'%fcsrSwfcJhygw,f?
tJ'Dtr_eJ@ywfouf+yD; wyfrawmfumuG,fa&;OD;pD;csKyf AkdvfcsKyf}uD;wifOD; ukdvnf; tr_ukd
xdefcsefxm;w,fqkdwJh jypfr_eJ@ &mxl;u xkwfy,fypf¶kHru zrf;qD;axmifcsypfcJhygw,f?
Akv
d }f uD;tk;H ausmjf rifh wk@d &ŒJ vky}f uHr_ t}uHtpnf ¶_;H edro hf mG ;&+yD;wJah emuf Akvd }f uD;tk;H ausmjf rifh
wkd@&JŒtpDtpOfvkd ppftm%m&SifxdyfoD;}uD;awGudk taysmuf&Sif;Ekdifa&;twGuf }uHpnfóud;yrf; tm;
xkwfwJh v_yf&Sm;r_wck xyfrHay:aygufvmcJhygw,f? tJ'guawmh ref;aiGatmif v_yf&Sm;r_jzpfygw,f?
ref;aiGatmif eJ@twlwGJ+yD; ref;'g0dwf vnf;yg0ifwJhtwGuf ref;aiGatmif ref;'g0dwfv_yf&Sm;r_vkd@
vnf; trSwt f om;ðy=uygw,f? ref;aiGatmif[m u&iftrsK;d om;wOD;jzpfygw,f? rqv twGi;f
yg0ifc+hJ y;D rqvtwGi;f uae rqvukd rausreyfjzpf&mu rqv wygwt D m%m&Sipf epfudk jyefvnf
qef@usifwGef;vSefzkd@ tm;xkwfwJh v_yf&Sm;r_jzpfwJhtwGuf t=urf;zsif;tm;jzifh twGif;rD;awmufv_yf
&Sm;r_yJjzpfygw,f? ref;aiGatmif ukdvnf; EkdifiHawmfykefuefr_eJ@ ao'%fcsrSwfcJhygw,f? 1978 rSm
ay:aygufcJhwmjzpfygw,f?
rqvppftpk;d &&JŒ azmufjyefwhJ tkypf ;dk r_atmuf wae@wjcm; ykrd dk qif;&JraJG w =uyfwnf;vm
&wJh tajctaeqk;d awGatmufrmS vlxw k udk yf }JG uD; qufwu dk x
f u G af y:vm&ovk/d ppftm%m&Sipf epf
qef@usiaf &; Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awG ppftpk;d &&JŒ ,kwrf m&ufpufra_ wGudk azmfxw k zf iG chf s wku
d cf u
dk cf =hJ u
wJh pmtky/f pmapmif/ pmwrf; xkwaf 0jzef@csd v_ŒH aqmf=ur_awG ay:ayguv f mcJyh gw,f? rqvtpk;d &&JŒ
wyfwGif;/ ygwDwGif;/ ,E W&m;twGif;rSmukd rausreyfr_awG qef@usifrkef;wD;=ur_awG ay:aygufvmcJh
&+yD; twGif;rD;awmuf rD;pG,fawGtjzpf jyefvnfwkef@jyef avmifòrdufEkdifzkd@ óud;yrf;tm;xkwf azmfjy
vm=uwmawGudkvnf; awGŒ&ygw,f?
74 ckESpf zGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'eJ@ ay:xGufvmcJhw,fqkdwJh rqvtpdk;&&JŒ tkyfpkd;r_
tapmykdif;umvwavsmuf[m vlxkwkdufyGJoHawG qufwkduf nHpnfaecJhwJhumvjzpfygw,f?
ppftpk;d &qef@usiaf &; v_y&f mS ;r_awG yko H ¾meftrsK;d rsK;d eJ@ qufwu dk f xGuaf y:vmcJw h u hJ mvvk@d vnf;
qkd&ygvdrfhr,f?
tok;H vk;H a=uoifwef;qkw d mawGrmS / aEG&moDvyk t f m;ay;vkyif ef;qkw d mawGrmS txd xnfo h iG ;f tok;H
cscidk ;f apwmawG vkyu f idk cf yhJ gw,f? tqk;d qk;H uawmh rqv wk@d &ŒJ uabmufwu d abmufcsm vrf;pOf
rl0g' oabmw&m;qkdwmawGukd EkdifiHa&;ody`Hbmomqkd+yD; wuUokdvfaumvdyfeJ@ ausmif;awGrSm
jyÏmef;oif=um;wJhtxd jzpfygw,f? EkdifiHa&;ody`HbmomqkdwJh rqv oabmw&m;bmom[m
wcsKdŒtwef;awG/ wcsKdŒbmomtwGJawGrSm roifrae& bmomwrsKd;jzpfvmygw,f?
1980 jynfh *kd%f;aygif;pkH oHCmhtpnf;ta0;}uD;qkdwmt+yD; oHCmh0efaqmiftzGJ@}uD;
ay:vm+yD;aemufykdif;/ aemufxyfuyf oifhjcif;cH=u&wmuawmh &[ef;oHCmawmfawGjzpfygw,f?
bke;f }uD;rSwyf w Hk ifvyk cf idk ;f wm/ 0guyfpm&if;ay;yk@d cidk ;f wmawGtjyif wcsKŒd oHCmawmfrsm; oCFe;f qGJ
c|wcf &H ygw,f? wcsKŒd axmifoiG ;f tusO;f xm; tjypfay;cH&ygw,f? ygwaD umifpeD @J rwnfw h ma=umifh
yg&mZDu usL;vGefygw,fvkd@ vnfq,ftwkdiftawmcH&wJh bkefawmf}uD;awG/ oHCmh0efaqmifawG
tzGŒJ rSm “rif;wk@d [mrif;wk@d tdr=f uufjcif;tk;d rJow k f tcGycf idk ;f wmrygEidk b
f ;l ” vk@d ajymrdv@dk axmifoiG ;f
tusO;f csjcif;cH&wJh bke;f awmf}uD;rsK;d awG/ vlom;pm;ygw,fv@dk txd pGypf +JG yD; ta&;,lc&H wJh bke;f awmf
}uD;rsK;d awGtxd &Scd yhJ gw,f? omoemoef@&iS ;f a&; qkid ;f bkwaf tmufrmS &[ef;oHCmawmf awmfawmf
rsm; uyfoifhcJhygw,f? wcsKdŒoHCmawmf}uD;rsm; ysHvGefawmfrl+yD;wmawmif rae&/ oHCmh0dedp>,s
ckH±kH;uae w&m;awmfawGukd ‘t"rR’ vkd@qkH;jzwf+yD; rsufuG,frSm qkH;jzwfpD&ifcsufcswmukd cH=u&yg
w,f?
1980 jynfhuaep+yD; ESpfESpfavmuftwGif; qufwkdufvkdvkd a=unm+yD; xkwfjyefay;tyfcJh
wmuawmh EkdifiHa&;orm;a[mif;}uD;rsm;twGuf vkd@qkdwJh “EkdifihH*k%f&nfbGJŒ” awGjzpfygw,f?
wkid ;f jynf&ŒJ vGwv f yfa&;twGuf e,fcsŒJ qef@usiaf &;/ zufqpfqef@usiaf &;awGrmS pGr;f pGr;f wref wm0ef
ausyGefcJh=uolawGukd EkdifiHawmfu ay;tyfcsD;jr‡ifh*k%fðywmqkdwJh “EkdifiHh*k%f&nfbGJŒ” jzpfygw,f?
tJ'v D dk cs;D umajr‡mufum *k%w f ifajymqd+k yD;rS Ekid if aH wmforw}uD; OD;ae0if;u “tckvdk Ekid if *H % k &f nf
bGJŒawGtwGuf ay;tyfwJhaiG a=u;awG[m yifv,fxJuae zrf;qD;&rdvkdufwJh arSmifckdpufavS}uD;
wpD;ay:u arSmifckdukefypPnf;awG a&mif;cs&muae &wmyg” vkd@qkdvkdufwJhtwGuf EkdifiHh*k%f&nfbGJŒ
&olawG ckd;vkd;ckvkjzpfp&m óuH&ygw,f? EkdifiHh*k%f&nfbGJŒ&olawGxJrSm e,fcsJŒqef@usifa&;/ zufqpf
qef@usifa&;/ wkdif;jynf&JŒ vGwfvyfa&;óud;yrf;r_rSm a&SŒwef;uyg0ifcJholawG yg0ifcJhovkd/ ppftpkd;&&JŒ
awmfveS af &;aumifprD mS ppftpk;d &tzGŒJ 0ifawGtwGi;f rSm yg0ifcw hJ m a=umifh wrif;wef;n‡+d yD; Ekid if *hH %k f
&nfbGJŒ (yxrtqifh) ay;cJhwmawGvnf; bkH;abmvatm yg0ifcJhygw,f? vGwfvyfa&;wkdufyGJ0if
orkdif;pOfwavsmuf yg0ifcJholawGuawmif 'kwd,tqifhavmufyJ owfrSwfcH&+yD;/ rqv ygwD0if
abmif;bDc|wfa[mif;}uD;rsm;u yxrqifhjzpfae=uwmvnf; tHh=op&m awGŒjrif&ygw,f? 'Dxuf
tH=h op&maumif;wmuawmh vGwv f yfa&;wku d yf 0JG if orkid ;f pOfawGrmS vnf; xifxif&mS ;&Sm; yg0ifcyhJ g
vsuf EkdifiHawmfaumifpDOuUÏ}uD; OD;ae0if; &JŒ tjrifuyfr_a=umifh wrifcsefvSyfxm;jcif;cH&olawG
vnf;&SdcJhygw,f? Oyrmtm;jzifh q&m&m*sefvkd/ ocifAarmif vkdrsKd;jzpfygw,f? (q&m &m*sef[m
1946 ckESpf taxGaxGoydwfrSm e,fcsJŒbk&ifcHeJ@ taxGaxGoydwf&JŒ ukd,fpm;vS,facgif;aqmif
wOD;tjzpf xdyw f udk af whawhqidk q f idk f tjyeftvSeaf jymqk&d mrSm yg0ifco hJ w
l OD;jzpfayr,fh OD;ae0if;u
wrif0uGucf sev f yS yf pfcyhJ gw,f? ocifAarmif[m wk@d Armtpnf;¶k;H }uD;&JŒ Ekid if v H ;Hk qkid &f mtr_aqmift
OD;pef;,k toufab;u oDoaD v;vGwo f mG ;cJah yr,fh 0ef}u;D (4) OD;tygt0if vlaygi;f (21) OD; aoqk;H
oGm;&wJh AkH;cGJwkdufckdufcH&jcif; tr_}uD; [kd;av;wausmfausmfjzpfoGm;ygw,f? AkH;cGJwkdufckdufol
ajrmufukd&D;,m;EkdifiHom; ZifrkdeJ@ uifrifcsL;ukd azmfxkwf&rdvkdufEkdifayr,fh/ wm0efayghav#mhr_ pGyfpGJ
csufeJ@ ppfaxmufvSrf;a&;t}uD;tuJ Akdvfrª;}uD;atmifukd; ukd z,f&Sm;ypfvkdufygw,f? OD;ae0if;
uk,d w f idk f pdwóf uduaf &G;cs,f wm0efay;cef@tyfxm;jcif;cH&wJh 'kAv dk rf ;ª }uD;cif!e¸ @f ppfaxmufvrS ;f a&;
tzGJŒ !¸ef=um;a&;rª;jzpfvmygw,f? 'kAkdvfrª;}uD;cif!¸ef@ u OD;ae0if;pdwfóuduf usKd;usKd;EGHEGH wm0ef
xrf;aqmifcJhygw,f?
1981 ckESpf/ Auy/ autkdifat wkd@eJ@ +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawG ysuf+yD;uwnf;u AuyeJ@
autkdifat tay: tòid;eJ@ wqifhwkd; xkd;ppfqifcJhygw,f? OD;ae0if; &JŒ pDrHcef@cGJr_atmufrSm ppftif
tm;ukd tqufrjywf wnfaqmufco hJ vkd ppftok;H p&dwu f v
dk nf; ESppf Of tqrwef wk;d wufo;Hk pGcJ hJ
ygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;ae0if;tjzpf ppfwyfukd OD;aqmif+yD; 1962 tm%modrf;yGJukd qifE$Jtaumift
xnfazmfaqmifpOfu wyf&if;aygi;f (85) &if;yJ&cdS ahJ yr,fh 1984 ckEpS x f rJ mS awmh wyf&if;aygi;f (136)
&if;awmif &Sdae+yDjzpfygw,f? 1975 - 76 u umuG,fa&;tokH;pm;&dwf[m (91) ukaÉusyfyJ&SdcJh&m
u 1984-85 ckESpfxJrSmawmh umuG,fa&;tokH;pm;&dwf[mvnf; (171) ukaÉausmftxd
ESpfqeD;yg; wkd;ae+yDjzpfygw,f? wyftiftm; (2)qeD;yg; wdk;vmovdk ppfokH;p&dwfvnf; (2) qeD;yg;
wkd;ae+yDjzpfygw,f? jynfolvlxk&JŒ zGH@òzd;wkd;wufa&;twGuf tokH;ðy&r,fh EkdifiHhb¾maiGa=u;rsm;
[m wae@wjcm; wk;d wk;d vmwJh ppfwyf}uD;ukd ay;urf;axmufy/hH zk@d vu dk &f / yif;vku
d &f &if;eJ h ajymifw
vif;cgcJh&¶kHru ESpfpOfvdkaiGawG wdk;wkd;+yD;jyvmygw,f? vkdtyfwJhaiGa=u;awGukd &&mae&muae
acs;iSm; &,lokH;pGJvm&ovkd tmrcHcsufr&SdwJh aiGpuULawGukd wkd;wkd;+yD; xifovkd ¶kdufESdyfokH;pGJvm
ygw,f? tusKd;qufu EkdifiHjcm;aºuG;awG xlajymvmcJh¶kHru aºuG;qyf&wJh t&if;eJ@ twkd;aiG[m
vnf; wESpfxufwESpf jrifhwufvmcJh&ovkd jynfwGif; vSnfhvnfokH;pGJaiGyrm%[mvnf; tqr
wefrsm;jym;vmcJh+yD; aiG;azmif;yGr_E_ef;[m róuHzl;atmif wae@wjcm; jrifhrm;vmcJh&ygw,f?
rqv ppftpkd;&&JŒ t"du OD;wnf&efol[m Auy jzpfygw,f? vGwfvyfa&;a=unm+yD;u
wnf;u zqyv/ yxp/ awmfvSefa&;aumifpD/ rqv pojzifh tpkd;&tzGJŒ tkyfpkd;olawG&JŒ trnf
awGom ajymif;ajymif;oGm;cJyh gw,f? tkypf ;dk ol tpk;d &tqufquf&ŒJ t"du&efot l jzpf OD;wnfwu dk f
cku
d jf cif;cH&ol[m Auy yJjzpfcyhJ gw,f? tJ'ga=umifh t=urf;zsi;f csKyf+yD;ajymr,fq&dk if Auy trª;ðywJh
vufeufuidk af wmfveS af &; tiftm;pkrsm;uwzuf/ wufvmor#aom tkypf ;dk oltpk;d &tqufquf
uwzuf jzpfyGm;cJhwJh wkdufyGJorkdif;&Snf}uD;jzpfygw,f? rqv acwfrSmawmh rqveJ@ Auy wkd@&JŒ
tm;òydifyGJ}uD;[m ykd+yD; tjrifhqkH;tqifhqD a&muf&SdvmcJh+yDjzpfygw,f?
1984 ckESpfxJrSm rqv ppftpkd;&bufrSm wyf&if;aygif; (163) &if;&Sdygw,f? 84-85 ckESpf
twGi;f rSm wyf&if;aygi;f (131) &if; a&SŒwef;ppfajrjyifawGrmS csxm;ygw,f? ta&SŒajrmufppfa'or
[kww f hJ wjynfv;Hk wcGiv f ;Hk rSm wyf&if; (30) &if;/ &ckid rf mS wyf&if; (2) &if;/ aygi;f (32) &if;yJ csxm;
tokH;ðycJh&+yD; Auywkd@&JŒ ta&SŒajrmuf e,fpyfwcGifvkH;ukd wyf&if; (99) &if;csxm; tokH;ðyae&wJh
taetxm;uk=d unfrh ,fq&dk if rqvppftpk;d &[m Auy ukOd ;D wnf&efot l jzpf/ b,favmuftav;
wif;xm;ovJqw dk m &Si;f &Si;f vif;vif; awGŒjrifEidk of vkd Auy eJ@ rqvwk@d &ŒJ xdyw f udk f tiftm;òydiyf JG
[m b,favmufjyif;xefovJqkdwmukdvnf; twkdif;om; awGŒjrifEkdifygw,f?
vlrsKd;pk wkdif;avmufvufeufukdifawmfvSefa&;tzGJŒtpnf;awG&Sdae=u+yDjzpfwJhtwGuf/
azmufjyefwhJ tkypf ;dk oltpk;d &ukq d ef@ usi=f uwJh vlrsK;d pk awmfveS af &;pdw"f mwf&o dS wl idk ;f [m oufqidk f
&mvlrsKd;pktzGJŒtpnf;awGqD rdrdwdk@&JŒ vlrsKd;tvkduf oGm;a&mufyl;aygif;aqmif&Guf=uovdk/ Arm
jynfrSmvlOD;a&trsm;qkH;jzpfwJh ArmtrsdK;om;rsm;[mvnf; tkyfpdk;ol ppftpdk;&udk qef@usif+yD;
awmfveS af &;vkyaf &; vkyrf ,fq&kd if oGm;a&mufy;l aygi;f aqmif&u G pf &m awmfveS af &;tzGŒJ tpnf;[m
Auy yJ&Sdygw,f? 'ga=umifh ArmjynfrSm ay:aygufcJhor#aom ta&;tcif;}uD;awG vlxkwkdufyJG}uD;
awGxu J ae vufeufuidk w f u dk yf q
JG D ul;ajymif;a&muf&v dS mol ArmtrsK;d om;rSeo f r#[m Auy xJom
a&muf&v dS m&ygw,f? vlrsK;d pkawG[m oufqidk &f mvlrsK;d pk awmfveS af &;tzGŒJ tpnf;awGqD oGm;a&muf
=uovkd awmvSefa&;pdwf"mwf&SdwJh ArmvlrsKd;rSefor#vkdvdk[mvnf; Auy xJukdom a&muf&Sdvm
=uwJhtwGuf Auy [m “vlrsKd;pkygwDr[kwf vlwef;pm;ygwD” vkd@qkdayr,fh trsm;pkjzpfwJh Arm
vlrsKd; awmfvSefa&;orm;tm;vkH;&JŒ A[kdcsufrozG,fjzpfcJhygw,f? awmfvSefa&;A[kd jzpfcJh&ygw,f?
¡vuf,m EkdifiHa&;tiftm;pkrsm;&JŒ vufeufukdifawmfvSefa&;vrf;a=umif;tjzpf ygvDref'Drkdua&pD
ay:aygufcJhayr,fh 1970 jynfhESpfavmufrS pwifay:ayguf+yD; oufwrf;uvnf; q,fpkESpfwckjynfh
atmifawmif cHcw hJ mr[kww f t hJ wGuf ArmvlrsK;d rsm;twGuf t"du awmfveS af &;vrf;a=umif; A[kd
[m Auy omjzpfcJhygw,f? Auy [m orkdif;tpOftvm}uD;wJh vuf0JygwD}uD;jzpfovkd/ Armjynf
rSmxGef;um;cJhwJh EkdifiHa&;pmayukd =unfhr,fqkd&ifvnf; vuf0JEkdifiHa&; pmayomjzpfcJhwJhtwGuf/
EkdifiHa&;orm;rSefor# vuf0J0g'eJ@ywfouf+yD; ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@yg qufEG,fvm&wm[m
tifrwefobm0uswJhudpPjzpfygw,f? ArmjynfrSm vuf,mEkdifiHa&;pmayqkdwm r&SdcJhyg? urBmrSm
vnf; &Sdr,frxifyg?¢
84-85 b¾mESpt f wGi;f *syefqu D acs;aiG ,ef;oef;aygi;f rsm;pGm xyf,cl &hJ ovkd *smr%Dqu D vnf;
rwfaiG oef;aygif;rsm;pGm xyf,lcJh&ygw,f? z&ifh0gempufr_vkyfief;ukr`%DeJ@ ppftpkd;&&JŒt}uD;pm;
pufr_vkyfief;aumfykda&;&Sif;vkyfief;wkd@ zufpyfpmcsKyfcsKyfqkd+yD; jzpfygw,f? uif;wm; a&tm;v#yfppf
pDrHudef;twGuf xyfrHacs;aiG rwfaiG (17) oef;,l&jyefygw,f? 85 ckESpf/ ZGefvtwGif;rSmyJ urBmh
b%fqDuvnf; acs;aiGawG,l&jyefygw,f? pkpkaygif; a':vm 32³25 oef; jzpfygw,f? tm&SzGHŒòzd;a&;
b%fqDuvnf; acs;aiGawG,l&jyefygw,f? 1985 ckESpfxJrSm ppftpkd;&vufxJ EkdifiHjcm;okH;aiGeJ@
t&Ha&$[mvnf; a':vmoef; (50) zkd;avmufyJ usefygawmhw,f? tJ'Dvkdtaetxm;rSm rqv
ygwOD uUÏ}uD; tm%m&Si}f uD; OD;ae0if;[m wpkw H ckvyk zf @dk qif}uH}uHaeygw,f? tESpEf pS q f ,fprD u
H ed ;f
}uD; pwifaºuG;a=umfpOfu 85-86 aemufykdif; tvkyfvufrJh yaysmufap&r,fvkd@ cyfwnfwnf
atmf[pfcw hJ mvnf; yaysmufz@dk aeaeomom wae@wjcm; wk;d wk;d vmvku d w f m b,fvrdk S ajz&Si;f vk@d
r&Ekdifawmhr,fhtajctaeqD vufawGŒa&muf&Sdae+yDjzpfygw,f? jynfwGif; vSnfhvnf okH;pGJaiGa=u;
yrm% uvnf; 1962 ckESpf/ ppfwyftm%modrf;wJhESpfu usyfoef;aygif; (1194³2) &Sd&muae
1974 ckEpS f (zGŒJ pnf;ykt H ajccHOya'eJ@ rqvwygwD acwf}u;D pwifcsed rf mS usyo f ef;aygi;f (3577 ³ 1)
txdjzpfvmcJh+yD;/ 1985 ckESpfrSmawmh usyfoef;aygif; (13037 ³ 1) awmif&Sdae+yDjzpfygw,f?
ukefaps;E_ef;awGuvnf; wuf+yD;&if;wuf jzpfvmvkdufwm b,fvkdrS jyefrusEkdifawmhwJh
taetxm;jzpfae+yDjzpfygw,f?
t"du twkdufcHEkdifiHa&;ygwD}uD;jzpfwJh Auy [m 1985 ckESpfrSm wwd,t}udrfajrmuf
jynfvkH;u|wfuGef*&uf}uD; (wwd,uGef*&uf) ukd wcrf;wem; usif;yygw,f? ygwD pwifwnf
axmifpu yxruGe*f &ufe@J wkid ;f jynfvw G v f yfa&; ra=unmEkid cf if 1945 ckEpS x f w J ek ;f u usi;f ycJw
h hJ
'kwd,uGef*&uf/ pkpkaygif;uGef*&uf (2) }udrfom usif;yEkdifcJh+yD; ESpfaygif; (40) ausmfavmuf rusif;
yEkdifjzpfcJh&mu wwd,t}udrfuGef*&ufukd pufwifbm (9) &ufae@u atmufwkdbm (2) &uftxd
(24) &ufwkdifwkdif usif;ycJhygw,f? a'otoD;oD;u wufa&muf=uwJh uGef*&ufukd,fpm;vS,f
(170) ausmf&Sdygw,f? uGef*&ufu “vuf&SdawmfvSefa&;tqifhrSm usifhokH;&r,fh enf;y&d,m,f
vrf;pOfukd vufeufukdifwkdufyGJt"du wkdufyGJo¾mefxm;/ tjcm;wkdufyGJo¾mef trsKd;rsKd;ESifh aygif;
pyfay;a&;” ukd qkH;jzwfvkduf=uovkd ArmjynftaeeJ@ywfouf+yD; “Armjynf[m EkdifiHa&;t&
vGwv f yfayr,fh pD;yGm;a&;t& e,fcsŒJ orm;aygi;f pkt H ay: rScD adk e&wJh ukv d edk wD ykid ;f / ya'o&mZfwykid ;f
Ekid if ”H vk@d qufvufowfrw S cf o hJ vkd awmfveS af &;&JŒ t"duOD;wnfwu dk cf udk &f r,fyh pfuiG ;f u “e,fcsŒJ
pepf/ ya'o&mZfajr&SifpepfeJ@ AsL¶kdu&uft&if;&Sifpepfukd ukd,fpm;ðywJh rqvppftpkd;&” vkd@
owfrSwfcJhygw,f? “ypPnf;rJhvlwef;pm;u acgif;aqmif+yD; tvkyform;v,form; r[mrdwfzGJŒr_t
ajccHay:rSm awmfvSefwJhvlwef;pm;toD;oD;ygwJh awmfvSefa&; ” vkd@ azmf!¸ef;cJh+yD; ajr,mawmfvSef
a&;[m t"du0if¶;dk vk@d qk;H jzwfcyhJ gw,f? vlenf;pke@J ywfoufwhJ tajccHrrl mS “wu,fw h ef;wla&;ESihf
aoG;pnf;nD!¸wfa&;” vkd@ xyfrHtwnfðy+yD; ygwDwnfaqmufa&;[m aomhcsufqkdwmeJ@ ckdifrm
awmifhwif;wJh wyfaygif;pkw&yfwnfaqmufa&;/ ppfa&;ukd A[kdðya&;qkdwmawGukdvnf; qkH;jzwfcJhyg
w,f? vufeufuidk w f udk yf JG pGpJ +JG rJ+rJusio
hf ;Hk a&;eJ@wqufwnf;rSm jynfwiG ;f +idr;f csr;f a&;/ 'Dru dk a&pDa&;/
trsKd;om;aoG;pnf;nD!$wfa&; tvH (3) vuf qufvufv$ifhxl&efukdvnf; twnfðycJhygw,f?
rqvacwf a e0if c sd e f ES i f h
a'0gvD c H o G m ;&aomEk d i f i H a wmf
wkid ;f jynf&ŒJ bufaygi;f pk;H t=uyftwnf;u euf¶id_ ;f oxuf euf¶id_ ;f vmygw,f? tpd;k &uk, d f
wkid u f uk,d x f w k af 0¶ku
d Ef ydS x
f m;wJh aiGpuULukd uk,
d [hf muk, d f w&m;r0ifa=unmum uk, d jhf ynfou l dk
udk,fh[mukd,f "m;jywkdufwJhenf;eJ@ ajz&Sif;cJhayr,fh ,m,Dawmif touf¶_cGifhacsmifrvmcJhyg?
pD;yGm;a&;pDrHudef;}uD;rsm;uawmh pm&GufawGay:rSm qufvufatmifjrifaecJhygw,f?
86§87 b¾ma&;ESpt f wGuf GDP (*s'D yD )D wk;d wufrE_ e_ ;f ukd (3³6) vk@d owfrw S +f yD; taumiftxnf
azmfygw,f? Ekid if jH cm;yk@d uek af wGuv kd nf; wk;d wuf+yD; yk@d Eidk zf @dk vyk yf gw,f? 'gayr,fh Ekid if jH cm;yk@d uek af wGrS
ukefoG,fr_0ifaiGtm;vkH;&JŒ 80µ [m rqyfrjzpf EkdifiHjcm;jynfyaºuG;wkd;&if; qyfvkduf&wJhtwGuf
ajymifwvif;cgoavmufjzpfoGm;ygw,f? vkdtyfwJh wifoGif;ukefawG wifoGif;Ekdifjcif;r&SdawmhwJh
taetxm; a&mufvmygw,f?
tkyfpkd;ol rqvtpkd;& t=uyftwnf;}uD;vmcsdefrSmawmh awmfvSefa&;tiftm;pkrsm;&JŒ
rqv òzdcsEkdifa&;v_yf&Sm;r_awG &Sdoifhoavmuf&Sdvmygw,f? 1976 aemufykdif; vlxkwkdufyGJ}uD;awG
ray:aygufEkdifyJjzpfcJh&ayr,fh vlxktwGif;u ppftpkd;&qe@fusifa&;pdwf"mwfuawmh wae@wjcm;
wkd;yGm;vmae+yD; taxGaxGt=uyftwnf;awG&JŒatmufrSm aygufuGJvkeD;eD; ,rf;tkd;}uD;ozG,f
jzpfvmaeygw,f? Auy u 1300 jynfhta&;awmfykH}uD;&JŒ a&$&wkajrmuf 1988 ckESpfrSm vlxktkHºuG
r_}uD;w&yf ay:aygufvmEkdifw,fvkd@ wGufqjyifqifwmawG vkyfaqmifygw,f? r'wtzGJŒ}uD;u
vnf; Auy A[kd&Sd&m yef;qef; ukdoGm;a&muf+yD; awmfvSefa&;tiftm;pkawG twlwuG yl;aygif;vkyf
aqmifEkdifa&; EkdifiHa&;c&D;pOf}uD;ukd taumiftxnfazmfygw,f?
1986 ckESpf/ rwfv 24 &ufae@rSm Auy eJ@ r'w A[kdukd,fpm;vS,ftzGJŒwkd@&JŒ wkdif;jynfokd@
xkwfjyefa=unmcsuf xGufay:vmcJhygw,f? rqv ppftpkd;&ukd bkH&efoltjzpf OD;wnfwkdufckduf=u
zkd@eJ@ jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;uvnf; jzpfEkdifwJh enf;rsKd;pkHeJ@ ppftpkd;&ukd qef@usifwkdufckduf=uzkd@
yef=um; a=unmwJh xkwjf yefa=unmcsujf zpfygw,f? r'w tzGŒJ acgi;f aqmif b&efqidk ;f eJ@ Auy OuUÏ
ocifAode;f wifw@dk vufrw S af &;xk;d xkwjf yefcw
hJ mjzpfygw,f? r'wrSmyg0ifwhJ tzGŒJ tpnf; (9) zGŒJ u
awGudk w&m;r0if a=unmcsvu dk +f yD;/ jynfwiG ;f vSnv hf nfo;Hk pGaJ e&wJh aiGa=u;&JŒ 80µ jzpfwhJ aiGusyf
oef;aygif; (6500) ausmfukd t"rRodrf;ykduf &,lypfvkdufygw,f?
tJ'Dae@u jrefrmh¶kyfjrifoH=um;tpDtpOfu ‘t¶_duf’ qdkwJh ¶kyf&SifZmwfum;}uD;ukd jyoae
qJrmS aiGpuULawGudk w&m;r0ifa=unm+yD;/ jynfow l &yfv;Hk &JŒt¶_u d uf dk ppfzed yfe@J uefcsvu dk jf cif;yJjzpf
ygw,f?
vrf;ab;u uefpGef;&Gufa&mif;wJholuae wkduf}uD;ay:u ukefonf}uD;txd/ 0efxrf;tr_
xrf;awGuae/ ausmif;wufae&qJ ausmif;olausmif;om;awGtxd wjynfvkH; 0¶kef;okef;um;jzpf
oGm;cJh& t}uD;tus,f xdckdufepfemcJh&ygw,f? ausmif;wufaeqJ ausmif;olausmif;om;awG tdrf
jyefp&mvrf;p&dwfawmif r&SdawmhwJhb0 rcHcsdrcHomusa&mufcJh&ygw,f? ausmif;ol ausmif;om;
wcsKŒd &JŒ rausreyf qef@usiq f ENjy atmf[pfoH v_y&f mS ;r_awG/ rE aW v;òrdŒrSm jynfov l x l &k ŒJ qef@usif
uef@uGuf aygufuGJ v_yf&Sm;oHawG óud=um;ay:xGufvmcJhygw,f? ppftpkd;&u ausmif;olausmif;
om;awGukd ausmif;ydwf tdrfjyefapvkduf+yD; xGufay:vmEkdifwJh tkHºuGr_ukdvnf; tcsdefrD tm%meJ@
wm;qD;xdrf;odrf;ypfvkdufEkdifwJhtwGuf vlxkwkdufyGJ}uD;txd a&muf&SdrvmEkdifawmhyJ ,m,D+idrf
oufoGm;cJh&ygw,f? 'gayr,fh jynfolvlxk}uD;w&yfvkH;&JŒ ppftpkd;&tay: emusnf;rkef;wD;pdwf/
vkH;0t,kHt=unfr&SdawmhwJhpdwf/ qef@usifwGef;vSef wkef@jyefcsifpdwfawGukd w[kefxkd; jr‡ifhay;vkduf
ovkdjzpfoGm;cJh&ygw,f? taxGaxGt=uyftwnf;aygif;pkH/ ra=ueyfr_aygif;pkHuae vlxktkHºuGr_}uD;
wckqD wmplrdpðyvmcJh+yDjzpfygw,f? aygufuGJvkeD;yg; tajctae}uD;w&yf[m bufaygif;pkH qkduf
a&mufvmcJh+yDjzpfygw,f?
OD;ae0if; u atmufwb dk m (8) &ufae@ rqvA [kad umfrw D tD pnf;ta0;rSm “a&SŒrSm pD;yGm;
a&;eJ@ywfouf+yD; b,fyb Hk ,fenf;ajymif;=urvJ? rl usaemfw@dk ajymif;zk@d vv dk m+yD? b,ftwkid ;f twm
txdajymif;&r,f? b,fvv dk yk &f r,fqw dk mudak wmh usaemfw@dk tawGŒtóuHa&m urBmrSmjzpfysuaf e
wJhtawGŒtóuHa&m tJ'D[mawGtukefvkH; òcHikH+yD; xnfhpOf;pm;+yD;awmhrS rlopfjyefcsrSjzpfvdrfhr,f”
vkd@ajymqkdvmygw,f? ajymif;vJa&;ukd xyfrHajymqkdvmygw,f?
'gayr,fh tcsdefu aESmif;oGm;cJh+yDjzpfygw,f? jynfolvlxkw&yfvkH;&JŒ taxGaxGrauseyfr_
awGu tjrifq h ;Hk tqifh a&muf&adS e+yDjzpfovk/d Armjynf}uD;&JŒ pD;yGm;a&;tajctaerSeu f vnf; rzk;H Ekid f
rzdEikd f azmfjyvmcJ+h yDjzpfygw,f? ppftpk;d &[m aºuG;awGuv kd nf; jyefrqyfEidk af wmhwt hJ wGuf a'0gvD
cHzkd@jyifqif+yD;+yDjzpfygw,f? urBmhtqif;&JqkH;EkdifiHrsm;pm&if; “zGHŒòzd;r_tedrfhusqkH;EkdifiH LDC” pm&if;
xnfhoGif;ay;zkd@ w&m;0if av#mufxm;vkduf&ygawmhw,f?
olawmif;pm;Ekid if H pm&if;xnfo h iG ;f ay;zk@d av#mufxm;&mrSmawmif woufv;Hk vdrv f mcJw h m
awG/ cyfwnfwnf aºuG;a=umfvmcJhwmawG/ r[kwfu [kwfu 0g'jzef@ +zD;jzef;vmcJhwmawGu
txyfxyfjzpfae+yD; ukd,fh¶_;ukd,fywf a&mifjyef[yfvmawmh renf;}uD;ukd awmif;awmif;yefyefeJ@
txkyfajzjycJh&wJhtajctae óuHawGŒ&ygw,f?
LDC owf r S w f z k d @ uk v or*~ } uD ; u t"d u pH c sd e f (3) ck o wf r S w f x m;ygw,f ? (1)
wESpftwGif; wOD;csif;0ifaiG a':vm 200 xufenf;&r,f? (2) pufr_vkyfief;u xkwfvkyfr_wefzkd;
[m wrsKd;om;vkH; xkwfvkyfr_wefzkd;aygif;&JŒ 10µ xufrausmf&? (3) pmwwfajrmufr_E_ef; 20µ
ZGevf rSm ausmif;awGjyefziG yhf gw,f? ZGef (5) &uf (6) &ufup+yD; ausmif;om;awG wuUov dk f
0if;xJpka0;=uwm/ w&m;yGJawG a[majymvmwm&SdcJh+yD; ZGefvv_yf&Sm;r_}uD;tjzpf pwifouf0if
v_y&f mS ;vmcJjh yefygw,f? ausmif;om;xk&ŒJ ppftpk;d &tay: emusn;f rke;f wD;r_tajccHe@J vlx}k uD;w&yf
vkH;&JŒ ppftpkd;&qef@usifa&;pdwf"mwf wzGm;zGm;jrifhwufvmr_[m qkHcsufwckqD OD;wnfaecJh+yDjzpf
ygw,f?
ppftpkd;&JŒ t"dutwkduftcH EkdifiHa&;tzGJŒtpnf;}uD;jzpfwJh Auy uvnf; ppftpkd;&qef@
usifòzdcsa&; OD;wnfcsufeJ@/ ppftpkd;&qef@usifa&; a&pDa=umif;}uD;twGif; olŒenf;olŒ[efeJ@ ol/
tm;xkwfóud;yrf; v_yf&Sm;ae+yDjzpfygw,f? w&m;0if&yfwnfcGifhr&SdwJh Auy u ajratmufv_yf&Sm;r_
(,l*sDv_yf&Sm;r_) ykHo¾mefeJ@ “4828 ygwDaumfrDwD” ukd oD;oef@zGJŒpnf;+yD;/ ppftpkd;&qef@usifa&;
a&pD;a=umif;}uD;ukd aumif;usKd;ðyEkdifzkd@ wwfEkdifwJhae&muae yg0iftm;ay;wGef;aqmfwmawG vkyf
aqmifae+yDjzpfygw,f? EkdifiHa&;ygwDw&yftaeeJ@ wjynfvkH;eJ@oufqkdifwJh EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_}uD;t
wGuf (ok@d r[kw)f Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_}uD;wcktwGi;f a&muf&mae&m &S&d mt&yfuae/ yg0ifóud;yrf;tm;
xkwf wGe;f wifvy_ &f mS ;vmwm[m obm0uswu hJ pd w
P ckyjJ zpfygw,f? awmwGi;f vufeufuidk f awmf
vSefa&;tzJGŒtpnf;awGtm;vkH;uvnf; òrdŒawmf&efukef A[kdcsufay:rSm jzpfay: jrifhwufvmaewJh
ppftpkd;&qef@usifa&; a&pD;v_dif;}uD;ukd av;av;eufeuf ±_ar#mf oabmxm;cJh=uygw,f?
rwfv v_y&f mS ;r_&ŒJ tquf ZGev f v_y&f mS ;r_[m wpwp yk+d yD;tm;aumif;vmcJyh gw,f? pufr_
wuUov dk af usmif;om; armifzek ;f armf aoG;ajrusc&hJ wmuuae wenf;tm;jzifh ausmif;om;aoG;ajr
uscJh&r_uae pwifay:aygufvmcJh&wJh ausmif;om;v_yf&Sm;r_}uD;jzpfwJhtwGuf OD;aqmifol[m
ausmif;om;awGyJjzpfygw,f? 'ga=umifh ausmif;om;awG&JŒ awmif;qkdcsufawGuvnf; (1) rwfv
ta&;tcif;Y t=urf;zuf ¶ku d Ef u
S o f wfjzwf rk'rd ;f usichf o
hJ rl sm;tm;vk;H ukd azmfxw k tf a&;,lay;&ef/
(2) oydwfwkdufyGJrsm;Y +idrf;csrf;pGm qENjy=uaom ausmif;om;ausmif;olrsm;ukd taESmuft,Suf
rðy&ef/ (3) tzrf;tqD;cHxm;&wJh ausmif;om; ausmif;oltm;vkH;ukd ¹cGif;csufr&Sd jyefv$wfay;&ef/
(4) ausmif;om;ta&;tcif;ESiyhf wfouf+yD; rnfow l OD;wa,mufurdk # ausmif;rxkw&f ef/ (5) ausmif;
om;or*~rsm;ukd w&m;0ifzŒJG pnf;cGiðhf y&ef/ 'Dru dk a&pDtcGit hf a&;rsm; tjynft h 0 jyefvnfay;tyf&ef
qkdwmawGyJjzpfygw,f? ausmif;om;ta&;ukd A[kdðyxm;wJh w&m;r#w rSefuef¶kd;&Sif;vGef;vSwJh
awmif;qkdcsufawGyJjzpfygw,f? 'gayr,fh ppftpkd;&u ppftm%m&Sifpepf usifhokH;aeolrsm;yDyD bm
wckukdrS vkdufavsmzkd@ qENr&SdcJh=uyg? t=urf;zufòzdcGJypfzkd@eJ@ rjzpfjzpfwJhenf;eJ@ ESdrfESif;ypfzkd@ukdyJ
OD;wnfvkyfaqmifchJ=uygw,f?
'ga=umifh ZGefv (21) &ufae@rSm “ajreDukef;ta&;tcif;” qkdwm wckxyfay:vmygw,f?
pDwef;vrf;av#muf vSnfhvnfvmwJh ausmif;olausmif;om;i,fav;awGukd òzdcGJypfa&;t}uHeJ@
vkx H ed ;f &Jum;awGu twif;'&=urf; armif;ESi0f ifa&mufvm+yD; wku d cf u
dk òf zdciG ;f wma=umifh r¶_&ufp&m
jrifuGif; tjzpftysuf}uD; jzpfay:cJh&ygw,f? tckvkd vkHxdef;um;awGu ausmif;olausmif;om;i,f
av;awGtay: um;eJ@ 0ifa&mufwkdufowfwmukd rcHr&yfEkdifwJh jynfolvlxk}uD;u teD;tem;rSm
&Sdae=uwJh ajreDukef;vlxk}uD;u ausmif;om;xkeJ@aygif;+yD; vkHxdef;&JawGukd jyefvnfwkdufckduf=uyg
w,f? &&mvufeufawGpGJukdif+yD; ememusnf;usnf; jyefvnfwkef@jyefcJh=uwmjzpfygw,f? vkHxdef;&J
tHw}udw}f udwef @J bDv;l qkid ;f wD;+yD; xGuv f mcJh Ekid if aH wmforw}uD;qko d l OD;pdev f iG /f =o*kwf
v (12) &ufae@rSmyJ E_wfxGufa=umif; a=unmvkduf&ygawmhw,f?
OD;pdev f iG f E_wx
f u G v
f udk &f wm[m vlxw k ukd yf }JG uD; ta&;awmfy}Hk uD;&JŒ yxrqk;H atmifyjJG zpf
wJhtwGuf OD;pdefvGifukd jynfolw&yfvkH;uvnf; atmhESvkH;emrkef;wD;vSwJhtwGuf/ jynfolw&yfvkH;
0rf;omaysmf&$ifoGm;cJh=uygw,f? xuwJholawG xu=uygw,f? &efukefaq;¶kH}uD;xJtxd vSrf;ypf
um t=urf;zufESdyfuGyfjycJhwJh OD;pdefvGif/ aemufqkwfay;& tav#mhay;oGm;&+yDjzpfygw,f?
om;owform; OD;pdefvGif aemuf wufvmoluawmh a'gufwmarmifarmif jzpfygw,f?
rqv ygwDOuUÏ}uD;/ EkdifiHawmfaumifpD OuUÏ}uD;eJ@ EkdifiHawmforw}uD;vnf;jzpfygw,f? 1959
ckESpfu “wkd@jynfaxmifpkjrefrm EkdifiHzGJŒpnf;tkyfcsKyfykH” qkdwJh pmtkyfukd ðypka&;om;+yD; ygvDrefygwDpkH
'Drkdua&pDpepf}uD;ukd tr$rf;wifÉDumzGJŒcJh+yD;/ 1969 ckESpfxJa&mufawmh “jrefrmhEkdifiHa&;c&D;ESifh
AkdvfcsKyf}uD;ae0if;” qkdwJh Akdvfae0if; bkef;awmfbGJŒ pmtkyf}uD;ukd }uHzefðypkum/ rqv wygwD
tm%m&Sipf epf aumif;rGeaf =umif; ajymif;vJajymqkd ae&m&vm&if;/ 1988 ta&;awmfy}Hk u;D [ke;f [ke;f
awmufaecsdefrSm orw }uD;tjzpf tokH;awmfcHvm&wmjzpfygw,f? om;owform; OD;pdefvGif&JŒ
bDvl;qkdif;eJ@ ywf=urf;wkdufr_ ratmifjrifawmhwJhtwGuf/ avajyxkd;eJ@ taysmhqGJ tEkenf;Zmwfukd
ujytokH;awmfcHzkd@ wenf;tm;jzifh uóud;uuGufajymif;+yD; ta&;awmfykH}uD;ukd òzdcGJEkdifzkd@ EkdifiHawmf
orw }uD;jzpfvm&wmyg? bDv;l acgi;f aqmif;xm;wJh bDv;l =urf;ukd z,fxw k v f u dk +f yD;/ rif;om;acgi;f
aqmif;xm;wJh bDv;l Ekudk tpm;xk;d tok;H ðyvku d wf mjzpfygw,f? a'guw f marmifarmifu oHa0*oH
awGeJ@ avajyxkd;r_vkyfygw,f? tm%m&ygwD}uD;tjzpf pwifarG;zGm;vm&wJh rqvygwD}uD;&JŒ
tm;enf;csucf sKŒd ,Gi;f csuaf wGudk zGi[ hf 0efc&H if; ta&;awmfy}Hk uD;ukd +yD;+idr;f =uawmh zk@d em;csóud;yrf;yg
w,f? 'Davmuf t&Sdeft[kef}uD;pGm jyoae=uwJh vlxkwkdufyGJ'Dv_dif;oHawGukd wqifhav#mhcs+yD;/
“vrf;ay:utoHawGukdawmh=um;&yg+yD? tdrfxJu tdrf&SifrawGŒ&J toHawmh r=um;&ao;ygbl;”
vk@d ajymqdv k ukd af wmh “=um;+yv D m;a[h armifarmifa& æ 'Dru dk a&pDudk csucf si;f ay;” qkw d hJ aºu;G a=umf
oHawGeJ@twl tdrf&SifrawGygrusef tkHeJ@usif;eJ@ wcJeuf t&Sdeft[kef}uD;pGm wkd;jr‡ifhxGufay:vmcJhyg
w,f?
wjynfv;Hk 'Dru dk a&pDawmif;qko d aH wG [de;f [de;f nHaecJyh gw,f? wygwt D m%m&Sipf epf zsuf
odr;f ypf/ rqvppftpk;d & tvkrd &S/d 'Dru dk a&pD&&Sad &; 'k@d ta&;qkw d hJ aºuG;a=umfoaH wG wjynfv;Hk yJw h if
nHaeygw,f?
a'gufwmarmifarmifu vlxkwkdufyGJ'Dv_dif;t[kefukd taysmhqGJenf;eJ@ wqifhcsif;qif;cHyg
w,f? vrf;qkHvrf;cGawGwkdif;rS csxm;wJhppfwyfukd ppfwef;vsm;awGqD jyefoGif;xm;vkdufygw,f?
arsmufjrif - cJe@J xck sif jzpfrmS pk;d wJt h wGuf ay:ay:xifxifvjl rifuiG ;f u ¶kwaf y;vku d w f mjzpfygw,f?
ta&;}uD;ae&m/ ta&;}uD;taqmuftOD;awGtwGif;rSmawmh cs+rJ csxm;ygw,f?
&efukefòrdŒwifr[kwf wEkdifiHvkH; vSnf;aeavSatmif; jrif;aZmif;rusef oydwfarSmufqENjy
csDwufyGJ}uD;awG t&Sdeft[kef}uD;pGm jzpfay:cJhygw,f? awma&mòrdŒygrusefjzpfovkd 'Dta&;awmfykH
}uD;twGif; yg0ifqifE$Jvm=uolawG[mvnf; vlwef;pm;toD;oD;/ tv$mtoD;oD;ujzpfwJhtjyif/
omxlaxmifz@dk jzpfa=umif;/ qENjyyGaJ wGe@J ae@pOfw;dk wk;d +yD; aºuG;a=umfazmfjyvku d yf gw,f? “bmvkyaf e
ovJ armifarmifa& æ 'Dru dk a&pDay;vkud yf gvm;” qkw d hJ oHcsyq f efqef aºu;G a=umfoaH wGawmif ay:ayguf
jrnf[D;vmcJhygw,f?
or*~rsKd;pkHay:aygufvmygw,f? oydwfaumfrwDawG òrdŒwkdif;/ e,fwkdif;/ &yfwkdif;&Gmwkdif;rSm
ay:aygufvmygw,f? &Spfav;vkH;ta&;awmfykH}uD;ukd pwifazmufcGJ azmfxkwfacgif;aqmifcJhol[m
ausmif;om;awGjzpfwt hJ wGuf ae&mwkid ;f rSm ausmif;om;awG&ŒJ tcef; ta&;ygc&hJ ygw,f? ae&may;
jcif;vnf; cH&ygw,f? ppftpk;d &u &uf&ufpufpuf ypfcwfòzdciG ;f t=urf;zufaepOftwGi;f u ppfwyf
&JŒvkyfaqmifr_awGukd uef@uGufcJhwJh &yfwef;u&yfoifh+yDvkd@ oabmxm;xkwfazmfcJhwJh a&SŒaersm;
aumifpD (bm;aumifp)D eJ@ pmaytEkynm&Sirf sm;tcef;ukv d nf; jynfov l x l uk wefz;dk xm;cJyh gw,f?
'ga=umifh a&SŒaeawG/ tEkynm&Siaf wGuv kd nf; a&SŒwef;tcef;u ae&may;jcif;cH&ygw,f? (bm;aumif
pDa=unmcsu[ f m =o*kwv f (15) &ufae@rmS xkwjf yefcw hJ mjzpf+yD; pmaytEkynm&Sirf sm;&JŒ vufrw S f
a&;xk;d uef@uu G f csuu f awmh =o*kwv f (17) &ufrmS jzpfygw,f?) aq;¶k}H uD;twGi;f txd vSr;f ypfpOf
u '%f&m&cJh=uovkd “awmf=uygawmh qufrypf=uygeJ@awmh” vkd@ ykdpwmuyfum qENjycJh=uwJh
q&m0ef/ q&mrawGtyg usef;rma&;tr_xrf;awGvnf; vlxk&JŒav;pm;jcif;cH&+yD;/ q&m0ef/ q&mr
awG ta&;xm;jcif;cH&ygw,f? òrŒd wkid ;f / &Gmwkid ;f / e,fwidk ;f rSmvnf; ausmif;om;eJ@ oHCma&SŒwef;tcef;u
wufwufºuGºuG yg0ifvy_ &f mS ; OD;aqmifEidk cf iG &hf cJ=h uovkd q&m0efrsm;/ a&SŒaersm;/ pmaytEk ynm
&Sifrsm;/ ppftpkd;&qef@usifcJhol EkdifiHa&;orm;a[mif;}uD;rsm; oydwfaumfrwDawGrSm a,bk,s
tm;jzifh ae&may;jcif;cHcJh&ygw,f?
&efukeftaxGaxGoydwf}uD;&JŒ'Da& w&Sdefxkd; wufvmaepOftwGif;/ tpkd;&&JŒ ppfwyf
twGi;f u =unf;/ a&/ av wyfzŒJG 0ifwcsKŒd yg vlxw k udk yf }JG u;D twGi;f yg0ify;l aygi;f vm=uygw,f? &Jpcef;
awGxJu omref&JawGavmufomru/ pokH;vkH;/ bDtuf (pf) tkdif/ txl;owif;wyfzGJŒ (tufpfbD)
pwJh XmeawGuyg qkdif;bkwfaxmif+yD; qENjy csDwufvSnfhvnfyGJawGtwGif; yg0ifqifE$JvmcJhygw,f?
aemufqkH;rSm “rqvygwD A[kdXmecsKyf” 0efxrf;awGyg “rqvygwD A[kdXmecsKyf” qkdwJh qkdif;bkwf
ezl;pnf;eJ@ taxGaxGoydwfcsDwufqENjyyGJ}uD;twGif; yg0ifqifE$JvmwJhtxd jzpfcJhygw,f? jrefrmh
toH/ ¶kyfjrifoH=um;wkd@uvnf; taxGaxGoydwf}uD;xJ yg0ifvmovkd/ EkdifiHawmfaumifpD¶kH;eJ@
jynfolŒv$wfawmf¶kH;wkd@u 0efxrf;awGtm;vkH;vnf; ta&;awmfykH taxGaxGoydwf}uD;twGif;
qkdif;bkwfv$ifhxlyg0ifvmcJhygw,f? oydwfarSmufwJhtxJ yg0ifrvmwmqkdvkd@ ppfwyf/ axmufvSrf;
a&;wyfeJ@ ppftkyfpk acgif;rmxdyfoD;}uD;awGavmufyJusefygawmhw,f? 'gawmif ppfwyfu =unf;/
a&/ avwyfzGJŒ0ifwcsKdŒ oydwfwkdufyGJ}uD;twGif; vlxkeJ@ yl;aygif;yg0ifvm=uwm/ a'ov$wfawmf
ukd,fpm;vS,fwcsKdŒ E_wfxGufa=umif; a=unmwm/ a'oygwDaumfrDwD0ifwcsKdŒ E_wfxGufa=umif;
a=unmwmawG &SdcJhygw,f?
1988 ckESpf/ =o*kwfv (26) &ufae@rSm a':atmifqef;pk=unf&JŒ a&$wd*Hktaemufrk'f vlxk
w&m;yGJ}uD; ay:aygufvmygw,f? vlxky&dwfowf (5) odef;avmuf wufa&muftm;ay;=uwJh
vlxkw&m;yGJ}uD;jzpfygw,f? a':atmifqef;pk=unf EkdifiHa&;e,fxJ a&muf&Sdvm&wJh yxrOD;qkH;
vlxkw&m;a[majymyGJ}uD;vkd@ qkd&ygr,f? a':atmifqef;pk=unfu “'Drkdua&pDvkdcsif&if 'Drkdua&pD
pufwifbm (11) &ufae@rmS awmh a'guw f marmifarmif u qENc, H yl rJG vkyaf wmhyJ ygwpD aHk &G;
aumufyv JG yk af y;zk@d a=unmygw,f? tJ'v D dk w&m;0ifa=unmr_rvkycf ifuwnf;u a&G;aumufyv JG yk f
ay;&&if tqifoihftokH;ðyzkd@ “a&G;aumufyGJusif;ya&;aumfr&Sif” ukd a'gufwmarmifarmif wkd@w
awGu pDpOfzefwD; owfrSwfxm;+yD;+yDjzpfygw,f?
vlx}k uD;w&yfv;Hk &JŒ awmif;qkcd suu f ‘=um;jzwftpk;d &’ zGŒJ pnf;ay;jzpfygw,f? ygwpD 'Hk rD u dk
a&pDpepfukd vufcH+yDqkd&if ygwDpkH'Drkdua&pD a&G;aumufyGJukd vkyfay;&rSm trSefyJjzpfw,f? 'gayr,fh
a'gufwmarmifarmif tpkd;&u pDpOfzefwD;ay;r,fh taxGaxGa&G;aumufyGJrsKd;[m vkdvm;vufcHEkdif
zG,f&mr&Sd/ w&m;r#wEkdifzG,f&mvnf;r&Sd? 'ga=umifh ygwDpkHtaxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;ukd rSefrSefuef
uefvyk af qmifay;zk@d =um;jzwftpk;d &w&yf zGŒJ pnf;ay;&r,fv@dk oabmxm;ygw,f? =um;jzwftpk;d &
vkt d yfw,fv@dk ,lqwJt h wGuf =um;jzwftpk;d &zGŒJ pnf;ay;a&; awmif;qko d [ H m ykrd +dk yD; nHpnfvmcJyh g
w,f? ta&;awmfy}Hk uD;/ taxGaxGoydw}f uD;&JŒ aemufq;Hk aºuG;a=umfoeH @J tjrifq h ;Hk aºuG;a=umfo[ H m
=um;jzwftpkd;&zGJŒpnf;a&;qkdwm jzpfvmcJh+yDjzpfygw,f?
a'guw f marmifarmif &JŒ taysmq h eJG nf;eJ@ wqifch si;f qif;cHy[ Hk mvnf; tjynft h 0atmifjrif
r_r&yJ/ ykyd o dk m bGm;bGm;}uD; yGiu hf svmcsed rf mS ppftyk pf &k ŒJ xdyof ;D }uD;rsm;[m acgi;f csi;f ¶ku d af e=u+yDjzpf
ygw,f? OD;ae0if;tdrfrSm a'gufwmarmifarmif/ OD;pdefvGif/ OD;ae0if; wkd@ awGŒqkH=uw,fqkdwJh owif;
awGvnf; xGufvmygw,f?
11/ 9/ 88 ae@rSmyJ usif;ywJh jynfolŒv$wfawmftpnf;ta0;uae ygwDpkH'Drkdua&pDtaxG
axGa&G;aumufyu JG si;f ya&;aumfr&Sif zGŒJ pnf;vku d af =umif; a=unmygw,f? a=unmvku d w f hJ a&G;aumuf
yGaJ umfr&D iS 0f if yk*K~ v
d f (5) OD;uawmh (1) OD;baX;/ (2) OD;apm=um'k;d (Akv d rf ;ª csKyf t+ird ;f pm;)/ (3) OD;pef;armif/
(4) q&mcs,f/ (5) OD;ausmf!¸ef@ wkd@jzpfygw,f? aumfrD&SifOuUÏtjzpf OD;baX; jzpfygw,f?
13/ 9/ 88 ae@reuf (9 ;30 em&D) rSm a&G;aumufyGJaumfrD&SifOuUÏ OD;baX;u OD;atmif}uD;/
a':atmifqef;pk=unf/ OD;wifO;D wk@d udk zdw=f um;ygw,f? wuUov dk bf ŒJG & ausmif;om;a[mif;rsm;tzGŒJ /
tvkyform;or*~ (,m,D)/ 'Drkdua&pDwkdufyGJ0ifausmif;om;rsm;or*~/ &[ef;ysKdtzGJŒ/ Oya'¶kH;csKyf
qkid &f mor*~ pwJh tzGŒJ tpnf;awGvnf; wufa&muf=uygw,f? OD;baX;u “aumfr&D iS u f dk v$waf wmfu
ygwDpkH'Drkdua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;ukd w&m;r#wqkH;/ tvGwfvyfqkH;/ tjrefqkH;usif;yay;zkd@
cef@xm;vkdufa=umif;/ aumfrD&Sif&JŒvkyfief;awGukd EkdifiHawmftpkd;&u wpkHw&m pGufzufrSmr[kwfyJ
vGwfvyfpGm }uD;rª;usif;yay;EkdifrSmjzpfa=umif;/ 'ga=umifh aumfrD&Sifukd EkdifiHa&;acgif;aqmifrsm;eJ@
tzGJŒtpnf;toD;oD;u 0kdif;0ef;ulnD=uzkd@ arwWm&yfcHyga=umif;” qkdwmukd ajymqkdygw,f?
OD;atmif}uD;/ OD;wifOD;/ a':atmifqef;pk=unf wkd@awGu “aumfrD&SiftzGJŒ0ifvl}uD;awGukd
,kH=unfav;pm;aomfvnf;/ tpkd;&ukd r,kH=unfEkdifa=umif;/ =um;jzwftpkd;&zGJŒay;+yD; =um;jzwf
tpk;d &u}uD;rª;usi;f ywJh a&G;aumufyo JG m w&m;r#wwJh a&G;aumufyjJG zpfEidk rf ,fv@dk ,k=H unfa=umif;”
ajymqkcd =hJ uygw,f? t"dyg` ,u f tm;vk;H aom 'Dru dk a&pDtiftm;pk0ifrsm;&JŒ awmif;qkcd su[ f m “=um;
jzwftpk;d &” jzpfae+yDjzpfygw,f? ta&;awmfy}Hk uD;&JŒ aemufq;Hk tqifh awmif;qkcd suaf wGudk csKyf=unfh
r,fqkd&if/ ppftpkd;& tvkdr&Sd/ wygwDtm%m&Sifpepf zsufodrf;ay;/ ygwDpkH'Drkdua&pDpepf xlaxmif
ay;/ tJh'DtwGuf =um;jzwftpkd;&zGJŒpnf;ay; qkdwmyJjzpfygw,f?
1962 ckEpS /f rwfv (2) &ufae@uae 1988 ckEpS /f pufwifbm (18) &ufae@txd (26) ESpf
wmausmf ArmjynfEkdifiHa&;orkdif;[m ppftm%m&Siftkyfpkd;r_orkdif;/ wygwDtm%m&Sifpepf tkyfpkd;r_
orkdif;jzpfygw,f? Armjynf}uD; wjynfvkH; jynfolvlxkw&yfvkH; tarSmifzkH;cJh&wJh tarSmifacwf
nwm&Snf}uD;jzpfygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;ae0if; OD;aqmifwJh awmfvSefa&;aumifpD ppftm%m&Sifpepf tkyfpkd;r_uae/
abmif;bDc|wf OD;ae0if; OD;aqmifwJh rqv wygwDtm%m&Sifpepf tkyfpkd;r_txd (26) ESpfwmausmf
ESppf Of wk;d jri‡ o hf ;Hk pG&J if;/ aemufq;Hk rSm &mckid Ef e_ ;f (40) ausmaf vmuftxd ppftok;H pm;&dwt f jzpf uscH
okH;pGJypfcJhygw,f?
ppftpkd;&[m wavsmufvkH; aomif;usef;oltjrpfjywfacsr_ef;a&; aºuG;a=umfoHeJ@ tðywf
wkdufa&;ay:vpDukdyJ usifhokH;+yD; jynfwGif;ppf}uD;ukd wkd;csJŒqifE$JcJhwJhtwGuf jynfwGif;ppf}uD;[m
t&SdefwnD;nD; awmufavmifcJhygw,f? tusKd;qufu jynfwGif;ppf}uD; ykdrkd+yD;}uD;cJh&+yD; vlrsKd;pkwkdif;
avmufeD;yg; vufeufukdifawmfvSefa&;awG jzpfay:vmcJh&ygw,f? &SdvmcJh&ygw,f?
(26) ESpaf usmf ppftyk pf ;kd r_umvtwGi;f rSm jynfwiG ;f +ird ;f csr;f a&; aphpyfaqG;aEG;yGt J jzpf wjynf
vk;H vuQ%maqmifatmif ðyvkycf w hJ m 1963 ckEpS f w}udrw f nf;yJ&cdS yhJ gw,f? 1963 ckEpS f jynfwiG ;f +idr;f
csr;f a&;aqG;aEG;yGJ ysujf ym;oGm;&+yD;wJah emufyidk ;f ðyvkycf w hJ hJ aphpyfaqG;aEG;yGaJ wG[m oD;jcm;pDðyvkycf hJ
wmomjzpfygw,f? ppftpkd;&[m 1972 ckESpfrSm autkdifateJ@w}udrf/ 1980-81 rSm autkdifateJ@
aemufw}udrf/ aqG;aEG;r_ (2) }udrf xyfvkyfcJhygw,f? t"du twkduftcHEkdifiHa&;ygwD}uD;jzpfwJh
Auy eJ@vnf; 1981 ckESpfrSm v#KdŒ0Suf awGŒqkHaqG;aEG;yJGw}udrf ðyvkyfcJhygw,f? ppftpkd;&&JŒ oabm
xm;rrSeu f efr/_ vufeufcsa&;ukyd OJ ;D wnf+yD; tay: pD;uae acgi;f rmrmqkyu f idk af qG;aEG;r_awGa=umifh
+idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJrSefor# wckrSatmifjrifr_r&cJhyg? ppftpkd;&[m +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJawG ysuf
jym;oGm;+yD;wkid ;f ppfa&;t& xk;d ppfqifra_ wGudk wqifw h ;dk +yD; qifEcJ$ yhJ gw,f? ppftpk;d & tkypf ;dk r_umv
wav#muf[m ppfqifa&;}uD;awG/ xkd;ppfqifr_}uD;awG woDwwef;}uD;eJ@ aoewfoHawG/ AkH;oHawG
tawmrowf jzpfay:cJh&ygw,f? jynfwGif;ppf}uD;[m ykdrkd}uD;rm;vm&¶kHru ykdrkdus,fjyef@ euf¶_dif;
vmcJh&ygw,f?
wEkdifiHvkH; pD;yGm;a&;vkyfief;rSefor#ukd wzufu vuf0g;}uD;tkyf csKyfukdifv$rf;rkd;+yD;/ ppfwyf
AsL¶kdu&uf vuf0g;}uD;tkyfpD;yGm;a&;pepfukd xlaxmif&if;/ wzufu e,fcsJŒaygif;pkHukd rDSckdtm;ðycJhyg
w,f? &Ekid o f r#ae&maygi;f pku H ae acs;aiG/ axmufyaHh iGawG &,lc+hJ yD; ratmifjrifwhJ pD;yGm;a&;pDru H ed ;f
trsK;d rsK;d twGuf &if;ES;D jr‡yEf &HS mrSmeJ h ppfa&;tok;H p&dwaf wGxJ usco H ;Hk pGcJ yhJ gw,f? wygwt D yk pf ;dk r_pepf
jzpfwJhtwGuf a0zefolr&Sd/ uef@uGufolr&Sd/ xifovkdokH;pGJEkdifcJh+yD; EkdifiHjcm;aºuG;+rDawG txyfxyf
wufc&hJ ygw,f? rqvacwf aemufq;Hk tcsed rf mS jynfyukq d yfz@dk taºu;G Ekid if jH cm;aºu;G aygi;f tar&duef
a':vm oef;aygi;f (4000) ausmjf zpfomG ;cJ&h ygw,f? jynfwiG ;f aºu;G uvnf; usyo f ef;aygi;f (16000)
ausmf&SdvmcJh&ygw,f?
Ekid if jH cm;ukeo f ,G rf r_ mS ESppf Ofe;D yg; vkad iGjycJo
h vkd jynfwiG ;f bwf*suv f adk iGjyr_uvnf; ESppf Of
vkdvkdjzpfcJhygw,f? jynfwGif;vkdaiGawGukd jznfhwif;zkd@twGufuawmh rqv ykdif 0gZDpuf¶kHuae
aiGpuULawGukd wESpfxufwESpf tqaygif;rsm;pGmwkd;+yD; ¶kdufESdyfajz&Sif;cJhwJhtwGuf aiGa=u;azmif;yG
r_[m tqrwefjzpfay:vmcJh&ygw,f? wzufu ukefxkwfvkyfr_[mvnf; vkHavmufatmif xkwf
vkyfjznfhqnf;ay;EkdifpGrf;r&SdwJhtwGuf ukefypPnf; &Sm;yg;jywfvyfr_eJ@ aiGa=u;azmif;yGr_ aygif;quf
vkdufwJhtcg ukefaps;E_ef;awG wae@wjcm; tqrwefwufcJh&ygw,f? ukefypPnf;&Sm;yg;jywfvyf
r_'%f/ ukeaf ps;E_e;f }uD;jrifrh '_ %f/ jynfow l &yfv;Hk cg;aumhatmifcpH m;=u&ygw,f? rqv ðywfrusrD
aemufq;Hk ukeaf ps;E_e;f awG[m pwif tm%modr;f p 1962 ckEpS f ukeaf ps;E_e;f awGxuf ysr;f r# (17)q
(18) q jrifhrm; jzpfay:aecJhygw,f?
473
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 473
1988 &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk}uD; udk
zufqpfppftm%m&Sifwdk‹ Todk‹ zdESdyfòzdcGif;
474
vl x k a cgif ; aqmif
trsd K ;om;'D r d k u a&pD t zG J @ csKyf /
taxG a xG t wG i f ; a&;rS L ; a':atmif q ef ; pk = unf
475
ArmEk d i f i H v H k ; qd k i f & mausmif o m;or*~ r sm;tzG J @ csKyf O uU Ï
ausmif ; om;acgif ; aqmif rif ; ud k E k d i f
476
jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHtrsdK;om;!Gef‹aygif;tpdk;&
1990 jynfhESpf/ 'DZifbmv (18)&uf
477
478
jynfolŒv$wfawmfudk,fpm;ðyaumfrwD
1998 ckEpS /f pufwifbmv (16) &uf
a&SŒwef; (0J rS ,m) - OD;vGif/ OD;at;omatmif/ OD;atmifa&$/ OD;oef;xGef;? OD;wifOD;
aemufwef; (0J rS ,m) - OD;vSaz/ ocifpdk;jrifh/ OD;vGef;wif/ OD;!Gef@a0/ a':atmifqef;pk=unf
1350 jynfhta&;awmfyHkESifhwqufwpyfwnf;
tm%m& ppftkyfpkxdyfoD; ordkif;w&m;cH}uD;rsm;
rqvygwDOuUÏ EdkifiHawmforw
OD;ae0if; OD;pef;,k
tydkif; (5)
e0w/ etz acwf
1988 =2000
e0w _id r f y d v rf ; pOf e J ‹
ta&;awmf y k H } uD ; &J Œ r_yD ; qk H ; ao;aomwk d u f y G J p Of
u wufvmvmcsi;f rif;rJph ¶ku d af wG v$r;f rk;d +yD; jzpfcsio f vkjd zpfaewJh ta&;tcif;}uD;ukd wyfrawmfu
tcsdefrSD xdrf;odrf;wm0ef,lvkduf&wmomjzpfw,f? tJ'Dvkd xdrf;odrf;wm0ef,lvkduf&wJhtcgrSm
aoqk;H ol (15) OD;om&Sw d ,fv@dk cyfajymifajymifpvdrcf yhJ gw,f? ppftyk pf 0k if xdyo f ;D }u;D rsm;ukd umuG,f
zkd@/ ppftm%m&Sifpepfukd qufvufxdrf;odrf;umuG,fzkd@ rawmfrw&m; t=urf;zuf tm%mwuf
odr;f vmcJw h mukyd J wkid ;f jynfudk wyfrawmfu u,fwifc&hJ wmtjzpf quf+yD;vdrcf yhJ gw,f? vlx}k uD;
w&yfvkH;&J@ wwkdif;jynfvkH;&JŒ wcJeuf yg0ifqifE$JcJh=uwJh ta&;awmfykH}uD;ukd qlylt=urf;zuform;
rsm;&JŒ rif;rJhp¶kdufta&;tcif;}uD;tjzpf rormolrsm;/ qlylaomif;usef;vdkolrsm;u v_HŒaqmfzefwD;
azmfaqmifvu dk w
f ma=umifh ay:ayguv f m&wJh t=urf;zufta&;tcif;}uD;wcktjzpf ykaH zmf&nf!e¸ ;f
ajymqk+d yD;/ rqvppftpk;d &&JŒ azmufjyefq;dk 0g;r_awGa=umifq h w
dk mukd wvk;H wyg'rS 0efcjH cif;rvkycf yhJ g?
tjzpfrSefawGukdzkH;uG,f+yD; r[kwfwmawGcsnf; vdrfnmajymqkdaecJhygw,f? AkdvfcsKyf}uD;apmarmif
tygt0if tm%modrf; e0wacgif;aqmiftm;vkH;[mvnf; rae@wae@utxd tm%mrodrf;rDu
txd rqvygwD0if xdyfoD;}uD;awGcsnf;jzpfwJhtwGuf vlxkw&yfvkH;uvnf; e0wppftkyfpkukd
rqv ppftyk pf &k ŒJ wHqyd f ajymif;uyfjcif;cH&wJh csOyf wft;dk }uD;tjzpfyjJ rifygw,f? 'Dyw k x f u
J yJ 'DyaJ wG
csn;f vk@d oabmxm;ygw,f? Akv d af e0if; &JŒ i,farG;+cHayguef @J tdraf wmfygu|eaf wGcsn;f vk@d ,lq=uyg
w,f? 'ga=umifh rqv ppftpk;d &tay: cg;cg;oD;jzpfaewJh jynfov l xl [k m e0w tay:vnf; wl;wl;
cg;cg;yJjzpfcyhJ gw,f? jynfov l x l w k &yfv;Hk &JŒ ta&;awmfy}Hk uD;ukd aoG;acsmif;pD;atmif owfjzwfòzdc+JG yD;
wufvmwJhtwGuf rkef;wD;&GH&Smae&wJhtxJ ajAmifvdrfajAmifpm;enf;eJ@ r[kwfrrSefwmawGcsnf;
ighpum;EGm;& ajymqkdaewm xyfqifh=um;&awmh rkef;wD;&GH&Sm¶kHru/ pufqkyfatmhESvkH;emvm=uyg
w,f?
Ekid if aH wmf+idr0f yfyjd ym;a&;tzGŒJ qkw d hJ e0w ukd vlxu k ‘e0w’ qkw d m “ae0if;wyf” vk@d yo J
abmxm;ygw,f? e0wOuUÏ}uD; AkdvfcsKyf}uD;apmarmifu wDAGDzefom;jyifay:uae rdef@cGef;ajymqkd
wm/ &Sif;wmvif;wmawGvkyfwJhtcgrSmvnf; yg;pyf}uD;+zJ+yD; [m;[m;[d[d ajymvkd@ajym/ awmifpOf
a&r& t+rD;tarmufrwnfhwmawG qkdvkd@qkd vkyfwJhtcg/ jrif&¶_&wJhjynfolrsm;u “e0w qkdwm
ae0if;wyfwifr[kwf e0w qkdwm ea0wdrfawmiftzGJŒ}uD;yg” vkd@ uifyGef;wyfay;=uwmvnf;
xGufay:vmcJhygw,f?
e0w tpkd;&tzGJŒ[m wufvm+yD;r=umcifrSmyJ “owif;xkwfjyefa&;tzGJŒ” qkdwmzGJŒ+yD;
owif;pm&Si;f vif;yGaJ wG vkyaf qmifvmygw,f? owif;xkwjf yefa&;tzGŒJ &JŒ acgi;f aqmifqo dk u
l awmh
OD;ausmfqef; qkdoljzpfygw,f? owif;xkwfjyefa&;tzGJŒrSm ueOD;tzGJŒ0ifawGtjzpf yg0ifcJholawGu
awmh Akdvfrª;}uD;atmifodef;/ Akdvfrª;}uD;oef;xGef;/ 'kAkdvfrª;}uD;&JxGÉf pwJholawGjzpfygw,f? (aemuf
ykdif;rSm Akdvfrª;}uD;odef;pdef qkdolvnf; yg0ifvmcJhygw,f?)
Akv
d cf sKyf}uD;apmarmif u rde@f ceG ;f awG r=umr=um ajymvku d /f owif;xkwjf yefa&;tzGŒJ qkw d m
u tywfpOfowif;pm&Si;f vif;yGaJ wGvyk v f udk ef @J e0w&JŒ ueOD;umvwav#mufv;Hk / jynfov l x
l t k
ay: vdrfnmr_dif;wkdufEkdifzkd@ óud;yrf;tm;xkwfaecJh=uygw,f? wzufuvnf; ppfwyfu tm%mukd
tjynft h 0 xde;f csKyfxm;vku d Ef idk +f yjD zpfwt
hJ wGuf zrf;wmqD;wm/ tm%mjywmawG wqif+h y;D wqifh
vkyfaqmifvmygw,f? &efukefòrdŒawmfr[kwfwJh e,fawGbufrSmawmh ppfwyftm%mjywm/ tòid;
w}uD;ESyd uf yG w f mawG ajymifajymifwif;wif;eJ h yk+d yD;vkyaf qmifjyygw,f? wcsKŒd e,fawG/ òrdŒawGrmS qk&d if
xktwGi;f rSm vrf;a=umif; (3) ck ay:xGe;f vmygw,f? w&m;0ifenf;/ ajratmuf,*l seD nf;/ vufeuf
udik ef nf;qdwk hJ enf;vrf; (3) oG,ef J h oef&moef&mvrf;a=umif;twdik ;f uae csw
D ufvy_ &f mS ;oGm;=uzd@k
jzpfygw,f// w&m;0ifenf;tjzpfu w&m;0ifausmif;om;vli,f EdkifiHa&;ygwDw&yf xlaxmif+yD;/
w&m;0if EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awG vkyfaqmifoGm;zdk@jzpfygw,f? ajratmuf,l*sDenf;u/ w&m;0if&yf
wnfcGifhay;jcif; rcH&ao;wJh ‘Auo’ tzGJŒ}uD;udk b,ftajctaeatmufrSmyJjzpfjzpf qufvuf
xdef;odrf; xlaxmifoGm;=u+yD; ajratmufenf;eJ@ EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awGxJrSm ta&;}uD;tcef;u
qufvufv_yf&Sm;oGm;Edkifa&;jzpfygw,f?
vufeufudkifenf;uawmh vufeufudkift=urf;zufzdESdyfaewJh ppftpdk;&udk vufeufudkif
enf;eJ@yJ jyefvnfwkef@jyef wdkufcdkufoGm;Edkifzdk@/ ausmif;om;awGudk,fwdkif vufeufudkifwyfxlaxmif
+yD; EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awGudk taumiftxnfazmfoGm;zdk@jzpfygw,f//
e0w &JŒ a&G;aumufyGJaumfrD&Sifu ‘EdkifiHa&;ygwDrsm;rSwfykHwifOya'ESifh enf;Oya'’ udk
pufwifbm (28) &ufae@ ae@pGJeJ@ a=unmvdkuf+yD;/ EdkifiHa&;ygwDawGrSwfykHwifzdk@ aemufqkH;ae@&uf
tjzpf 1989 ckESpf/ azazmf0g&Dv (28) &ufae@vdk@ owfrSwfjyÏmef;cJhygw,f? EdkifiHa&;ygwDwck rSwfykH
wifa&;twGuf rSwfykHwifa=u; (500) usyfvdk@ owfrSwfcJhygw,f?
zqyv tzGŒJ [m (3) zGŒJ txdawmif ay:ayguv f mcJyh gw,f? pzGŒJ zGŒJ csi;f ‘zqyv’ eJ Oh ;D ausm+f ird ;f
rdom;pkE, G 0f ifrsm;/ OD;AaqG rdom;pkE, G 0f ifrsm;OD;pD;+yD; zGŒJ pnf;=uwJh ‘zqyv (rlv)’‘zqyv (A[d)k ’
wdk@jzpfygw,f? OD;ausmf+idrf;orD; a':csdKcsdKausmf+idrf; wdk@ zqyv u wck/ OD;AaqGom;orD; ae&D
AaqG/ aezl;AaqG wd@k u wcke@J aemufrmS (rlv) awG (A[d)k awGwyfrxm;wJh t&ifutwdik ;f ‘zqyv’
uawmh OD;!¸ef@odef; u acgif;aqmifygw,f?
1959 ckESpfuwnf;u zGJŒpnf;cJh+yD; wdk;wufwJhEdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awGrSm jywfjywfom;om;
yg0ifczhJ ;l wJ/h (ocifcifatmif/ ocifjroef;/ pma&;q&mjroef;wifw h @kd yg0ifczhJ ;l wJ)h ‘jynfol w h ;kd wufa&;
ygw’D uawmh t&ifu aemufq;Hk twGi;f a&;rª;a[mif; OD;cifarmifjrifh u OD;aqmif+yD;/ Auo/ wuo
acgif;aqmifa[mif;awG/ u|ef;jyef axmifjyef EdkifiHa&;orm;awGeJ@ topfwzef &Sifoefxajrmuf
ay:xGuv f mcJyh gw,f? 0g&ifEh ikd if aH &;orm;a[mif;}uD;awGjzpfwhJ ocifviG /f Adv k cf sKyftudk OD;atmifoef;/
OD;atmifjrifh (zsmyk)H wd@k acgi;f aqmifwhJ ‘jynfoŒl 'Dru kd a&pDygw’D vnf; topfwzef &Sio f efxajrmuf
vmygw,f? jynfolŒ&JabmftzGJŒ}uD;[mvnf; jynfolŒ&Jabmfacgif;aqmifa[mif;awGjzpf=uwJh/
AdkvfatmifEdkif/ Adkvf!dk/ OD;bvSatmif wdk@acgif;aqmif+yD; ay:xGufvmygw,f?
Edik if aH &;orm;a[mif;}uD; 0d"&l ocifcspaf rmif uawmh ‘trsKd ;om;jyefvnfwnfaqmufa&;
wyfaygif;pk’ qdkwmudk zGJŒpnf;+yD; ocifoef; (jynf)/ OD;atmifbef; pwJhyk*~dKvf}uD;awGeJ@ ay:xGufvm
ygw,f?
txufArmjynf rE Wav;òrdŒrSm A[dkXmecsKyf/ &efukefrSm A[dkcGJxm;&SdwJh ‘trsdK;om;EdkifiHa&;
wyfaygif;pk’ vnf; xGufay:vmygw,f? trsdK;om;EdkifiHa&;wyfaygif;pkudk OuUÏ OD;aZmf0if;/ taxG
axGtwGi;f a&;rSL; OD;wifat;=uL wd@k e@J zGŒJ pnf;+yD;/ em,uawGtjzpf rE aW v;taxGaxGoydwaf umf
rDwDrSm OD;pD;yg0ifcJhwJh q&mawmfOD;u0dEN/ OD;ausmf0if; wdk@vdk yk*~dKvfawGtjyif/ &efukefu
awmfb&k m;av; OD;atmifaZ/ OD;0if;wif ([Hom0wD)/ a': jrifjh rifch if (bm;aumifp)D wd@k vykd *k Kd~ vfawGyg
xnfhoGif;zGJŒpnf;cJhygw,f?
(26) ESpfvkH;vkH; Armjynf}uD;udk 'kuQay;tkyfpdk;cJhwJh ‘rqv’ ygwDuvnf; vlxk=um; rsuf
ESmawmif azmf0phH &mr&Sad wmhwhJ ‘rqv’ qdw k ehJ mrnfukd acsmifx;kd xm;vdu k +f y;D / ‘wdik ;f &if;om;pnf;vk;H
nD!Gwfa&;ygwD’ (wpn) qdkwJhemrnfeJ@ ay:xGufvmjyefygw,f? OuUÏtjzpfacgif;aqmifolu
Edik if aH wmfaumifp0D ifa[mif; OD;omausmf jzpf+y;D / Adv k cf sKyfa[mif; OD;xGe;f &D/ Edik if aH wmfaumifp0D ifa[mif;
OD;aZmf0if;/ 0ef}uD;a[mif; OD;cifarmif}uD; pwJh rqv xdyo f ;D a[mif;}uD;rsm; yg0ifzŒJG pnf;xm;ygw,f?
vlxkuawmh ‘rqvwjzpfvJ wpn’ vdk hac:a0:cJh=uygw,f?
ta&;awmfy}Hk uD;twGi;f uwnf;u ay:aygucf w hJ hJ 0ef}uD;csKyfa[mif;OD;Ek acgi;f aqmifwhJ ‘'Drkd
ua&pDEiS +hf idr;f csr;f a&;tzGŒJ ’ ('D+idr;f ) uvnf; w&m;0ifrw S yf w Hk ifvmcJyh gw,f? ta&;awmfyt Hk wGi;f u
ausnmzGJŒpnf;cJhwJh ‘pifòydiftpdk;&’ udk zsufodrf;ay;jcif;rvkyfcJhwJhtwGuf e0w u r=umc%
apmif;wmcsdwfwm vkyfygw,f?
tapmqk;H ay:vmcJw h hJ tzGŒJ tpnf;awGxrJ mS OD;oka0 acgi;f aqmifwhJ ‘'Dru kd a&pD ygw’D [mvnf;
rSwfykHwif &yfwnfvmcJhygw,f?
‘Auy’ wHqyd w f yfay;Edik zf @kd óud;pm;yef;pm; awmifpOfa&r& ajymqdak ecsed rf mS OD;atmif}uD; u tzGŒJ csKyf
}u;D twGi;f rSm ‘uGejf rLepfawGa&muf&adS eyg+y’D ‘uGejf rLepfawGukd z,f&mS ;ypf&r,f’ vd@k i,foyH gatmif
atmf[pf&if; jy\emr&Sd jy\em&Smvdkufjcif;yJ jzpfygw,f?
tm;vkH;u OD;atmif}uD; udk azsmifhzsem;cs=uygw,f? udk,fhtzGJŒtpnf;udk,f jyefòzdcGJovdk
rvkyzf @kd ajyajyvnfvnfaqG;aEG;=uygw,f? OD;atmif}uD; u vufrcHyJ yk*Kd~ vf (8) OD;udk uGejf rLepfv@kd
wHqdyfuyf+yD; xkwfy,fypfa&;óud;yrf;ygw,f? OD;atmif}uD; u wHqdyfuyf+yD; z,f&Sm;ypfvdk olyk*~dKvf
awGuawmh tzGŒJ csKyftwGi;f a&;rª;tzGŒJ 0if OD;0if;wif tygt0if a': jrifjh rifch if/ OD;csr;f at;/ OD;xGe;f wif/
OD;udk,k/ OD;wifa&$ (rkH&Gm)/ OD;rdk;ol eJ@ OD;atmifvGif (rif;om;) wdk@wawGjzpf=uygw,f?
aemufq;Hk rSm wOD;csi;f pD ajz&Si;f ouFm&Si;f yGJ vky=f u+y;D tvkyt f r_aqmifaumfrw
D 0D if (12) OD;/
A[dOk ;D pD;tzGŒJ 0if (30)/ pkpak ygi;f (42) OD;&JŒa&SŒrSm rJcq JG ;Hk jzwfc&H ef oabmwlncD =hJ uygw,f? tpGypf cJG &H
olrsm;zufu ±_H;&if E_wfxGufay;a&;jzpf+yD;/ pGyfpGJolbufu ±_H;edrfh&ifvnf; E_wfxGufay;a&; oabm
wlnDcsufeJ@jzpfygw,f? OuUÏ OD;atmif}uD; cGufcGufvefatmif ±_H;edrfhoGm;&ygw,f? OD;atmif}uD;
bufu OD;atmif}uD; cGJwrf;pm&if;eJ@ yg0ifcJholwcsdKŒuawmif OD;atmif}uD; udk qef husifrJay;oGm;cJh
ygw,f? (Oyrmtm;jzifh OD;=unfarmif)
OD;atmif}uD; E_wfxGufay;&+yD; ygwDwck axmifoGm;cJhygw,f? tJ'guawmh ‘jynfaxmifpk
trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf’ qdkwmjzpfygw,f? trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf OuUÏ tjzpf OD;wifOD;
jzpfvmcJhygw,f? E_wfxGufay;vdkuf&wJh OD;atmif}uD; u trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyfudk rpm;&wJh
trJ oJeJ@yufwJhtaeeJ@ trsdK;rsdK; taESmuft,SufðycJhygw,f? 'gayr,fh tzGJŒcsKyf&JŒtaetxm;udk
òyduGJatmifrvkyfEdkifcJhyg? ay:aygufvmwJh EdkifiHa&;tzGJŒtpnf;aygif;rsm;pGmxJrSm a&yef;tpm;qkH;u
trsKd ;om;'Dru kd a&pDtzGŒJ csKyfyjJ zpf+yD; vlóudut f rsm;qk;H acgi;f aqmif/ jynfoŒl vlxk arwWmudk t&&Sq d ;Hk
acgif;aqmifuawmh a':atmifqef;pk=unf yJjzpfygw,f?
tzGJŒcsKyf+yD;&if vlodrsm;cJhwJh EdkifiHa&;ygwDtzGJŒtpnf;awGuawmh 0ef}uD;csKyfa[mif; OD;Ek&JŒ
'D+idrf;/ 0d"l&ocifcspfarmif &JŒwyfaygif;pkeJ OD;oka0 &JŒ 'Drdkua&'DygwD wdk@jzpfygw,f? ausmif;om;vl
i,ftzGJŒtpnf;awGtwGif;rSmawmh rdk;oD;ZGef wdk@&JŒ ‘vlŒabmifopf’ jzpfygw,f?
vlx=k um;rSm yufyufpufpuf jypfwif±w _ cf sjcif;cH&wmuawmh rqv wjzpfvJ wpn (wdik ;f
&if;om;pnf;vkH;nD!Gwfa&;ygwD) jzpfygw,f? e0wu wpn udk rsufESmomay;wm bufvdkufay;
wmawG vkycf ahJ yr,fh vlx=k um;rSm eJeaJ v;rS rsuEf mS yGichf iG rhf &awmhyg? e0w ppftpd;k &u trsKd ;om;
'Drdkua&pDtzGJŒcsKyfudk OD;wnfxdk;ESufzdk@jyifygw,f?
EdkifiHa&;ygwDtrsm;pk}uD;u trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf}uD; eJ@ r[mrdwfzGJŒxm;=uygw,f?
tzGŒJ csKyf&ŒJ r[mrdwf (46) ygwx D rJ mS ausmif;om;ygwD vlŒabmifopf ygovd/k 0d"&l ocifcspaf rmifw@kd
wyfaygif;pk/ jynfolŒwdk;wufa&;ygwD/ jynfolŒ'Drdkua&pDygwD/ jynfolŒ&Jabmf/ trsdK;om;EdkifiHa&;wyf
aygi;f pk (rew)/ t+rJprd ;f vli,f/ aoG;opfvil ,f/ pwJyh gwaD wGtjyif/ vlrsKd ;pkygwaD wGtajrmuftrsm;
vnf;yg0if=uygw,f? r[mrdwEf ikd if aH &;ygwaD wGu r[mrdwt f qifah vmufwif&yfraeyJ/ trsKd ;om;
'Drukd a&pDtzGŒJ csKyfukd r¾dKifxm;+y;D pnf;vk;H nD!w G wf hJ ‘wyfaygi;f pk}u;D ’ wcktjzpf ay:xGe;f vmapcsif
=uygw,f? ppftpd;k &eJ@ &ifqikd =f u&mrSm ‘wyfaygi;f pk’ tm;eJ@ &ifqikd Ef ikd rf S tiftm;&S&d dS wke@f jyef&ifqikd f
Edik vf rd rhf ,fv@kd ,q l =uygw,f? tzGŒJ csKyfu ‘wyfaygi;f pk’ zGŒJ pnf;a&;udk rltm;jzifh oabmwlvufcaH y
r,fh vufawGŒtm;jzifh oGufoGufvufvuf ajcvSrf;jyifjcif;/ pwiftaumiftxnfazmfjcif;awG
rvkyfEdkifcJhyg?
EdkifiHa&;ygwDawG=um;rSm 0d0g'uGJp&m t,ltqrwlr_awGuvnf; &SdaecJhygw,f? tJ'gu
awmhEikd if aH &;ygww D csKd Œu ta&;awmfy}Hk uD;&JŒ aemufq;Hk aºuG;a=umfojH zpfwhJ ‘=um;jzwftpd;k &zGŒJ pnf;
ay;’ qdw k mudk qufvufqyk u f ikd f wdu k yf q
JG ifv+kd y;D wcsKd Œu ‘w&m;r#wwJh ygwpD 'Hk rD u kd a&pD taxGaxGa&G;
aumufyJG tjrefq;Hk usi;f yay;’ qdw k mudk rltjzpf qkyu f ikd w
f u kd yf qJG ifv=kd uygw,f? 0d"&l ocifcspaf rmif
wd@k vkd tzGŒJ tpnf;uawmh ‘=um;jzwftpd;k &’ eJ@ ‘a&G;aumufy’JG =um;u ‘=um;jzwf!eG @f aygi;f tpd;k &’
qdw k ahJ ºu;G a=umfou H w
kd ifygw,f? rd;k oD;ZGew f @kd vkd ausmif;om;ygwD vlŒabmifopfu ‘=um;jzwftpd;k &’
rluykd J vdv k m;ygw,f? (vlŒabmifopfxu J A[dak umfrw D 0D ifwcsKd Œ[m rd;k oD;ZGef wd@k e@J oabmxm;uGJ
vGaJ ewmvnf;&Syd gw,f?) tzGŒJ csKyfomG ;aewJv h rf;a=umif;u ‘a&G;aumufyv JG rf;’ qDvjkd zpfaecJyh gw,f?
wyfaygi;f pkzŒJG pnf;a&;twGuf tm;xkw=f uwJt h cg wlnw D hJ rl &Szd @kd wenf;tm;jzifh wckwnf;
aom rl &Sdzdk@ vdktyfvmygw,f? =um;jzwftpdk;&vrf;a=umif;vm;/ a&G;aumufyGJvrf;a=umif;vm;
qdkwmrSmawmif uGJvGJr_awG&Sdae=ucsdefrSm wyfaygif;pkzGJŒpnf;a&;[m ydk+yD;aESmifhaES;ae&ygw,f?
wyfaygi;f pkzŒJG pnf;Edik zf @kd óud;pm;aqG;aEG;=uwJh aqG;aEG;yGw J ckrmS jynfoŒl wd;k wufa&;ygwOD uUÏ
OD;cifarmifjrifh u ‘=um;jzwfvm; a&G;aumufyv JG m;’ qdw k hJ aºuG;a}umfoH ESpcf u k jJG ym;aevd@k wyfaygi;f
pkzŒJG pnf;a&;rSm tcuftcJjzpfae=ur,fq&kd if b,fot l usKd ;&Srd vJ/ e0wyJ tusKd ;&Srd ,f/ e0w tóuu d f
yJjzpfr,f/ tJ'Dawmh tjzpfEdkifqkH;udk nd‡Ed_if;=u+yD; wyfaygif;pkzGJŒpnf;a&;udk vkyf=uzdk@vdkw,f’ vdk@
ajymqdw k mvkyyf gw,f? 'gayr,fh ta=umif;trsKd ;rsKd ;a=umifh tJet f ,fv'f D OD;pD;r¾dKifðywJh wyfaygi;f
pk}uD;um; ray:xGufEdkifyJ jzpfaecJhygw,f?
tJ'DvdkumvrSm vlŒabmifopfygwDu us,fjyef@}uD;rm;wJh wyfaygif;pk}uD;wck rwnf
aqmufEdkifao;cif=um;rSm wl&mwl&m tzGJŒtpnf;awGaygif;+yD; ‘wyfaygif;pk’ oabmrsdK; tzGJŒwzGJŒ
zGŒJ Edik zf @kd pdik ;f jyif;ygw,f? tusKd ;qufu vlŒabmifopfygwD OD;aqmifwhJ ‘'Dru kd a&pDr[mrdwrf sm;tzGŒJ csKy’f
('rz) qdkwm ay:aygufvmygw,f? OuUÏu rdk;oD;ZGef/ taxGaxGtwGif;a&;rª;u jynfolŒwdk;wuf
a&;ygwrD S OD;!d0k if; jzpfygw,f? ‘'rz’ rSm vlŒabmifopf/ jynfoŒl wd;k wufa&;/ trsKd ;om;Edik if aH &;wyf
aygi;f pk (rew)/ t+rpJ rd ;f vli,f/ aoG;opfvil ,f/ jynfoŒl &JabmftzGŒJ / jynfoŒl 'Dru kd a&pDygw/D a'guw f m
armifarmifausmf &JŒ EdkifiHwum vlrsdK;aygif;pkHaoG;pnf;nD!Gwfa&;tzGJŒ/ OD;!Gef hodef; &JŒ ‘zqyv’
tzGJŒ pwmawGyg0ifcJhygw,f?
EdkifiHa&;ygwDawGtjzpf w&m;0ifzGJŒpnf;ay:aygufvmwJh wdkif;&if;om;vlrsdK;pkygwDrsm;u
vnf; wl&m EdkifiHa&;ygwDawGpkaygif;+yD; wyfaygif;pk}uD;wck zGJŒpnf;wnfaxmifvmcJh=uygw,f? tJ'g
uawmh ‘jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; 'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf’ qdkwmjzpfygw,f? (pwifzGJŒpnf;
pu vlrsdK;pkygwD (17) ckomjzpfayr,fh aemufydkif;rSm ygwD (20) txd&Sdvmygw,f//) &cdkif'Drdkua&pD
tzGJŒcsKyf/ rGeftrsdK;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf/ watmif; (yavmif) trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf/ u&if
jynfe,ftrsdK;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf/ csif;trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf/ u,m;jynfe,f vlrsdK;pkH'Drdk
ua&pDtzGŒJ csKyf/ &Sr;f jynf wdik ;f &if;om;vlrsKd ;rsm;'Dru kd a&pDtzGŒJ csKyf/ jynfaxmifpk ytd0k t
hf rsKd ;om;'Drkd
ua&pDtzGJŒcsKyf/ ucsiftrsdK;om;uGef*&uf pwJh tzGJŒtpnf;awG yg0ifcJh=uygw,f?
EdkifaiGodef;/ OD;ombef;/ OD;at;az/ OD;at;omatmif/ OD;cGefwifa&$/ qvdkif;vsefr_ef;/ OD;',feD
&,fatmif/ OD;pDauwdkufuGJvf/ pdkif;tdkufaygif;/ OD;apmoef;&Sdef pwJhyk*~dKvfawG yg0ifcJh=uygw,f?
e0wOuUÏ}uD; Adv k cf sKyf}uD;apmarmif uawmh 'Dru kd a&pDtiftm;pkawGbufrmS edik if aH &;ygwD
awG tajrmuftrsm;jzpfay:aewmudk oa&mfwm/ avSmifajymifwm/ ceJ@wmawGvkyfygw,f? trsdK;
om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf}uD;udkvnf; &dwdwd/ axhawhawh ajymwmqdkwm vkyfygw,f?
tzGŒJ csKyf}uD;udk r¾dKifðy+yD; Edik if aH &;v_y&f mS ;r_awG azmfaqmifcsi=f u/ wyfaygi;f pk}uD; jzpfay:ap
csif=uwJh EdkifiHa&;ygwDtzGJŒtpnf;rsm;u trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf}uD;udk tm;rvdktm;r&jzpf
=uwmvnf;&Sdygw,f? tJ'Dvdk aemufcHtajctaeawGrSm a':atmifqef;pk=unfeJ@ a':atmifqef;pk
=unfA[dkðywJh tzGJŒcsKyf}uD;tay: jyif;jyif;xefxefa0zefwJh tdwfzGifhay;pmwapmif ay:vmygw,f?
trsm;jynfola&SŒarSmufrSm us,fus,fjyef@jyef@odatmif azmfxkwfa0zefwmrsdK; r[kwfayr,fh
a':atmifqef;pk=unfukd acgi;f pnf;wifa0zefxm;wJh tJ'aD 0zefpm tdwzf iG ahf y;pm[m awmfawmfukd
jyif;xefaeygw,f? a0zefot l w d zf iG ahf y;pm&Siu f vlŒabmifopfygwOD uUÏ rd;k oD;ZGef jzpfygw,f? tzGŒJ csKyf
[m Edik if aH &;ygweD @J rwly/J vltyk }f uD; wtkyw f pkozG,o f m jzpfaeyk/H ygw0D ifav#mufvm$ awG ygw0D if
odr;f oGi;f pkaqmifra_ wGe@J yJ tvky±f y_ af e+yD;/ vkyaf qmif&r,fEh ikd if aH &;vrf;a=umif; aysmufaeykaH wGukd
wpfwpfcGcGa0zefxm;ygw,f? a':atmifqef;pk=unf tzdk@ pdwfuoduatmufjzpfp&m jzpfygw,f?
a':atmifqef;pk=unf u pnf; ±kH;a&;c&D; vSnfhvnfyGJawG/ tzGJŒcsKyfqdkif;bkwfwifyGJawGrSm
'Drdkua&pDw&m;awGudk a[majym&if;/ jynfolvlxkbufuae ppfwyfudka0zefwm/ tpdk;&udk a0zef
wmawG xufxufjrufjruf vkyfaqmifvmcJhygw,f?
tzGŒJ csKyfu tywfpOfowif;v$mxkwjf yefwm/ tzrf;tqD;cH&olawGbufuae e0wtpd;k &
udkuef@uGufwm/ jyefv$wfay;a&; awmif;qdkwmawG csufusvufus taumiftxnfazmf jycJhyg
w,f? EdkifiHa&;ygwDawGtoD;oD;uvnf; e0w&JŒ zrf;qD;r_/ vkyfudkifaqmif&Gufr_awGeJ@ywfouf+yD;/
uef@uu G w f m/ jyefvw $ af y;a&;awmif;qdw k m/ w&m;rr#wr_awGukd azmfxw k w
f ifjywmawG tqufr
jywf vkyfaqmifv_yf&Sm;vm=uygw,f?
trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf tygt0if EdkifiHa&;ygwDtoD;oD;&JŒ EdkifiHa&;qdkif&maqG;aEG;
yGJawG/ awGŒqkHnd‡Ed_if;yGJawGvnf; tqufrjywf ay:aygufvmcJh+yD;/ yl;wGJxkwfjyefa=unmcsufawG/
yl;wGJ vufrSwfa&;xdk; awmif;qdkr_awG/ yl;wGJuef@uGufwifjycsufawG tqufrjywf xGufay:vmcJhyg
w,f? a=unmcsuf/ awmif;qdkcsuf/ uef@uGufwifjycsufawG vkyfaqmif=uwJhtcg/ ygwDwckcsif;
tvdkuf/ wyfaygif;pk wckcsif;tvdkuf/ vkyfaqmif=uwmawG&Sdovdk/ ‘wl&mwGJvkyf’ rlt&/ wqifhwdk;
pkpnf;vkyaf qmif=uwmawGvnf;&Syd gw,f? tJ'v D kd wl&mwl&mudp&P yfawGtay: aqG;aEG;ndE‡ i_d ;f =u+yD;/
vufrw S af &;xd;k xkwjf yefa=unm awmif;qdv k y_ &f mS ;=uwmawGukd a*satpD (JAC) v_y&f mS ;r_awGv@kd
twdkaumuf ac:a0: cJh=uygw,f? JAC qdw k mu ( Joint Action Committee) udk qdkvdkwmjzpf+yD;/
yl;wGJaumfrDwDzGJŒ pkaygif;v_yf&Sm;=uwmjzpfygw,f?
rif;udEk ikd /f udu k }kd u;D wd@k acgi;f aqmif+y;D ajratmufypHk eH @J v_y&f mS ;ae&wJh Auo uvnf; Edik if aH &;
tajctaetvdkuf vdktyfwJha=unmcsufawG/ oabmxm;xkwfazmfr_awGudk tqufrjywf vkyf
aqmifaeygw,f? txufArmjynfrSmvnf; txufArmjynf AuotzGJŒ}uD; wnf&Sdae+yD;/
ausmif;om;v_yf&Sm;r_awGudk ajratmufo¾mefeJ@ v_yf&Sm;aecJhygw,f? txufArmjynf Auo
OuUÏuawmh/ ‘oef@pif’ jzpfygw,f? Auo vdkyJ wuo/ &uo wdk@tjyif tajccHausmif;om;rsm;
or*~ (tuo) qdw k myg ay:ayguaf e+yD;/ ausmif;om;v_y&f mS ;r_awG yko H ¾mefrsKd ;pkeH J qh ufvufxu G f
ay:aecJyh gw,f? OD;wnfcsuu f awmh r+yD;qk;H ao;wJh ta&;awmfy}Hk uD;&JŒ tqk;H owfatmifyu JG kd t&,l
Edik af &;eJ@ ppftm%m&Sipf epf zsuo f rd ;f a&;/ csKyf+idr;f aysmufu, G af &;yJ jzpfygw,f? ppfrw S w f 'hJ rD u kd a&pD
pepf taumiftxnfazmfa&;jzpfygw,f?
e0wppftpdk;&&JŒ ta&;awmfykH}uD;udk t=urf;zufòzdcGif;wufa&mufvmr_eJ@ tqufrjywf
qufvufzdESdyfaer_a=umifh autJif,l vufeufudkifawmfvSefa&;tzGJŒtpnf;&Sd&m awmwGif;udk
a&muf&o dS mG ;=u&wJh ausmif;om;awGuawmh/ ‘r'w’ A[dXk mecsKyfrmS 1988 Ed0k ifbmv (1) &ufu
ae (5)&ufae@txd ausmif;om;rsm;ESD;aESmzvS,fyGJ}uD; usif;yygw,f? Edk0ifbmv (1)&ufae@rSm
‘jrefrmEdik if v H ;Hk qdik &f m ausmif;om;rsm;'Dru kd &ufwpfwyfO;D ’ (ru'w)/ (All Burma Student's Demo-
cratic Front) (ABSDF) udk w&m;0ifzGJŒpnf;vdkufygw,f?
ppftpd;k &udk qef@usiw f eG ;f vSew f u kd cf u
kd zf @kd atbDtufp'f t D ufzf ausmif;om;wyfrawmf}uD;
ay:xGuv f mygw,f? ausmif;om;wyfrawmfqw kd m ArmjynfEikd if aH &;ordik ;f rSm wcgrS ray:zl;ao;wJh
vufeufudkiftzGJŒtpnf;trsdK;tpm;jzpfygw,f? urBmhordkif;rSmvnf; ‘ausmif;om;wyfrawmf’
qdkwm r&SdcJhzl;ao;yg? Armjynfppftm%m&Sifrsm;&JŒ &uf&ufpufpuf zdESdyfr_a=umifh ay:aygufvmcJh&
wJh &v'fjzpfygw,f?
yxrqk;H atbDtufp'f t D ufzf &JŒ A[dt k vkyt f r_aqmifaumfrw D 0D if (13) OD;pm&if;udk Ed0k if
bmv (10) &ufae@rmS a=unmcsut f rSwf (2) eJ@ xGuaf y:vmcJyh gw,f? OuUÏu xGe;f atmifausm/f
'kOuUÏ 0if;rdk;eJ@ taxGaxGtwGif;a&;rª;u oef;0if; wdk@jzpfygw,f?
awmwGi;f rSm us,u f s,jf yef@jyef@ ay:xGe;f vmwJh tzGŒJ tpnf;}u;D wckuawmh/ ‘r'rc’ jzpfyg
w,f? 1988/ Edk0ifbm (14)&ufuae (18) &ufae@txd autif,le,fajr ‘cvma';pcef;’ rSm
‘jrefrmEdkifiHvkH;qdkif&m ppftpdk;&qef@usifa&;nDvmcH}uD;’ usif;yygw,f? &v'ftjzpf ‘r'rc’ tzGJŒ
}uD; ay:xGe;f vmcJyh gw,f? trsKd ;om;'Dru kd a&pDwyfaygi;f pk (r'w) 0if (11) zGŒJ tygt0if tzGŒJ tpnf;
pkpkaygif; (21) zGJŒeJ@ zGJŒpnf;vdkufwJh “ jrefrmjynf'Drdku&ufwpfr[mrdwftzGJŒcsKyf” (r'rc) ac:
‘'DatbD’DAB (Democratic Alliance of Burma) tzGJŒ}uD;jzpfygw,f? OuUÏtjzpf AdkvfcsKyf}uD;
apmbdkjr jzpfygw,f?
EdkifiHa&;ygwDrsm;/ ausmif;om;or*~rsm;/ trsdK;rsdK;aom vlwef;pm;or*~rsm;vdk/ Armjynf
Edik if aH &;v_y&f mS ;r_rmS ta&;}uD;tcef;u¾uae yg0ifvy_ &f mS ;aewmuawmh &[ef;oHCmawmfrsm;&JŒ
tzGJŒtpnf;awGyJjzpfygw,f// ‘oHCmhomr*~D’ ‘&[ef;ysdKrsm;or*~’ ‘&[ef;i,frsm;or*~’ wdk@[m
xif&mS ;wufºuGwhJ oHCmhtzGŒJ tpnf;rsm;jzpfygw,f? awmxJrmS txd jrefrmEdik if v H ;Hk qdik &f m &[ef;ysKd
rsm;or*~ (awmfvSefa&;e,fajr) qdkwm&Sdae+yD;/ ‘'DatbD’ tzGJŒ0iftjzpf yg0ifv_yf&Sm;EdkifcJhygw,f?
wif ; rmvmr+ r sm;/ uG e f z &ef a w;&S i f ; eJ ‹ Armjynf E k d i f i H a &;v+ y f & S m ;r+ r sm;
rmefq;dk eJ@ yck;H ay:u &mxl;wHqyd af wG qGðJ zwfvi$ yhf pfwt hJ xd wif;rmr_awGay:cJ&h ygw,f? txl;ojzifh
{&m0wDwidk ;f xJrmS wif;rmr_awGy+kd yD; }uD;rm;cJo h vkd wkid ;f rª; Akvd rf ;ª csKyfjrifah tmif uvnf; a':atmif
qef;pk=unfeJ@ NLD tay: wl;wl;cg;cg;qef@usifcJholwOD;jzpfygw,f?
a':atmifqef;pk=unf&JŒ c&D;pOfawG[m atmifjrifr_&cJhovkd ppftpdk;&&JŒ ppfbDvl;±kyfvkH;
[mvnf; yk+d yD; trku d ±f idk ;f qk;H ay:vGiv f mcJyh gw,f? a':atmifqef;pk=unf c&D;xGuw f idk ;f NLD ygw0D if
awG óudtzrf;cH&wmawG ay:aygucf o hJ vkd jyefomG ;wJth cgrmS vnf; ygw0D ifawG tzrf;cH&r_ ae&mtES@H
ay:aygucf yhJ gw,f? a':atmifqef;pk=unfudk óudqv dk @dk vufcyk w f ;D vk@d yef;uk;H pGyv f @dk tzrf;cH&w,fqdk
wmrsK;d awGtxd ay:aygucf yhJ gw,f? zrf;qD;+yD;wJt h cgrmS vnf; ppfc±Hk ;Hk qkw d mawGuae tusO;f enf;eJ@
tjypfay;vkdufw,fqkdwmrsKd;awG wjynfvkH; ae&mtESH@ay:aygufcJhygw,f? AkdvfcsKyf}uD;apmarmif
ukd,fwkdifu tckppfwyfu tkyfcsKyfaewm ‘rm&S,favm’ jzpfw,f? rm&S,favmqkdwm ppfAkdvfcsKyf
}uD;tay:rSmyJwnfw,f? AkdvfcsKyf}uD;uajymwm[m Oya'yJ? óudufovkd vkyfcGifh&Sdw,fqkdwJh
oabmrsKd;txd ajymifajymifwif;wif; ajymqkdvmcJhygw,f?
Ekid if aH &;ygwrD sm;u a&G;aumufyb GJ ,fae@vyk af y;rvJqw dk m wk;d +yD; ar;jref;awmif;qkv d m=u
csdefrSm OD;Ek OD;aqmifwJh 'D§+idrf; tzGJŒ}uD;uvnf; e0wukd a&G;aumufyGJae@&ufudk wdwdususowf
rSwfay;zkd@ owfrSwfray;bl;qkd&if tm%mzDqef±kHuvGJvkd@ wjcm;enf;vrf;r&Sdawmhyga=umif; qkdwJh
oabmrsKd;/ wjcm;EkdifiHa&;ygwDrsm;eJ@ !‡dE_dif;+yD; awmif;qdkvmcJhygw,f? e0wu 'Dtcsdef[m awmif;
yGJwkdufyGJawGvkyfae=u&r,fhtcsdefr[kwfvkd@ wkef@jyefajymqkd&if;/ uef@uGufr_awG awmif;qkdr_awGvkyf
ae=uwJh tzGŒJ tpnf;awGudk +cdr;f ajcmufwm ac:,lowday;wmawG vkyaf qmifygw,f? uef@uu G pf m
awmif;qkpd mawG tqufrjywfvdk xkwjf yefvy_ &f mS ;aewJh 'Dru dk a&pDr[mrdwt f zGŒJ csKyf ('rz) taxG
axGtwGi;f a&;rª; ‘OD;!k0d if;’ udk e0wtzGŒJ 0if &efuek w f idk ;f wkid ;f rª; Akv
d cf sKyfrsK;d !Ge@f u òrdŒawmfcef;rrSm
ac:,l+yD; owday; +cdrf;ajcmufwmvkyfygw,f?
arv (25) &ufae@rSm t}udrf (40) ajrmuf e0w owif;pm;&Sif;vif;yGJuae Burma
tpm; Myanmar vk@d toHxu G o
f ifah =umif;/ aemif Union of Myanmar ( jynfaxmifpjk refrmEkid if aH wmf)
vk@d ac:a0:tok;H ðyrSmjzpfa=umif; a=unmygw,f? b,fEidk if aH &;tzGŒJ tpnf;eJ@rS wkid yf if !‡Ed id_ ;f jcif;rðy
bJ e0w oabmtwkdif; xkwfjyefa=unmvkdufjcif;jzpfygw,f?
e0w ppftpkd;&[m wzufuxifovkd zrf;qD;tjypfay;axmifcswmawG vkyfaqmif&if;/
wzufu Ekid if aH &;ygwaD wG&ŒJ xkwjf yefa=unmcsuaf wG jzef@a0+y;D Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_awG tqufrjywf
vkyaf qmifae=u[mtay: uef@owfcsKyfcs,Ef idk zf @dk / Ekid if aH &;ygwrD sm;ykEH ydS x f w k af 0cGihf rSwyf w Hk ifav#uf
xm;&r,fqkdwmukd jyÏmef;owfrSwfvmcJhygw,f? jynfxJa&;0ef}uD; AkdvfcsKyfbkef;jrifh vufrSwfeJ@
(6-6-89) rSm a=unmcJhwmjzpfygw,f? EkdifiHa&;ygwDtzGJŒtpnf;awG&JŒ pk±kH;cGifh pnf;a0;cGifh v_yf&Sm;
cGifhawGukd 2§88/ 8§88 qkdwJh trdef@a=unmcsufawGeJ@ ydwfyifwm;qD; uef@owfxm;wmawmif
tm;r&ao;bJ Ekid if aH &;ygwaD wG&ŒJ 0g'jzefcsd oabmxm;xkwaf zmfciG /hf ynmay;pnf;±k;H v_y&f mS ;ykid cf iG hf
awGukdawmif xyfqifh ydwfyifcsKyfcs,fEkdifzkd@ óud;pm;tm;xkwfvmcJhwmjzpfygw,f? 0g'jzef@csda&;
twGuf ±ku d Ef ydS jf zef@csad e=uwJh pmapmif pmwrf; pmtkyaf wGudk (Ekid if aH &;ygwaD wG&ŒJ pmtkypf mapmifpm
a':atmifqef;pk=unf uawmh NLD zGŒJ pnf;+yD;uwnf;u +idr;f csr;f wJeh nf; t=urf;rzufa&;
enf;ukd ukid pf +JG yD; e0w tpk;d &eJ@ awGŒqkaH qG;aEG;zk@d t}udr}f udraf wmif;qdck yhJ gw,f? xdyw f u
dk jf zpfvm&
wJhtcsdef tm%mzDqefa&;vrf;a=umif;qD a&mufvm&wJhtcsdeftxdvnf; awGŒqkHaqG;aEG;zkd@ukd
awmif;qkad eqJjzpfygw,f? e0w u awGŒqkaH qG;aEG;zk@d wavsmufv;Hk jiif;qefcyhJ gw,f? 'Davmufrsm;
jym;vGef;vSwJh EkdifiHa&;ygwDawGeJ@ b,fvkdvkyf+yD; aqG;aEG;EkdifrvJvkd@ ta=umif;jycJhygw,f? EkdifiHa&;
ygwDaygif; (104) ygwDu a':atmifqef;pk=unf ukd wOD;wnfaomukd,fpm;vS,ftjzpf wcJeuf
qENðy+yD; tm%mtyfEiS ;f vku d =f uawmhvnf; awGŒqkaH qG;aEG;zk@d vk;H 0rpOf;pm;±krH u wk;d +yD; zdEydS zf rf;qD;
ESdyfuGyfwmawGeJ@yJ e0w&JŒ oabmxm;trSefukd azmfjycJhygw,f?
a':atmifqef;pk=unf u tmZmenfae@ukd r[mrdwf EkdifiHa&;ygwDaygif;pkHeJ@ yl;aygif;usif;y
t+yD;rSm ppfrSefwJh wyfaygif;pk}uD;wck zGJŒpnf;a&;ukd vkyfaqmifoGm;zkd@ vsmxm;ygw,f? trwfae&m
cGw
J rf;twGuf vma&mufaygi;f pnf;=uwJh trnfcH wyfaygi;f pkoabmr[kwyf J wlnw D hJ &nf&, G cf su/f
jywfom;wJh nD!w G rf e_ @J zGŒJ pnf;ay:xGuv f mwJh wyfaygi;f pkrsK;d ukd wnfaqmufomG ;zk@d &nf&, G x f m;+yD;
jzpfygw,f? a&G;aumufyGJenf;Oya'vnf; xGufvm+yD;+yDjzpfwJhtwGuf =um;jzwftpdk;&zGJŒpnf;a&;
toHuvnf; rSdefoGm;+yD; “w&m;r#w+yD; vGwfvyfwJh a&G;aumufyGJjzpfajrmufa&;” qkdwJhtoH ykd+yD;
ay:vGifvmygw,f? “w&m;r#w+yD; vGwfvyfwJh a&G;aumufyGJjzpfajrmufa&;” twGufqkdwJh
acgif;pnf;atmuf rSm 2§88/ 8§88 ±kyfodrf;ay;qkdwJh awmif;qkdoHawGwkd;+yD; xGufay:vmygw,f?
ppfrSefwJh w&m;r#w+yD; vGwfvyfwJh a&G;aumufyGJwckjzpfajrmufzkd@ t[ef@twm; taESmuft,Suf
ozG,jf zpfaewJh 2§88/ 8§88 trde@f a=unmcsuaf wG ±kyo f rd ;f ay;a&;[m trSew f u,fvnf; vkt d yf
ygw,f?
‘e0w’u 2§88/ 8§88 awG ±kyfodrf;ray;±kHru tmZmenfae@ukd NLD OD;aqmifwJh
EkdifiHa&;ygwDawG&JŒ csDwuf tav;ðyv_yf&Sm;yGJ}uD; pnfpnfum;um; jzpfay:rvmapa&;twGuf
óudwifydwfyif uef@owfwJhtpDtpOfawGudkawmif csrSwfvkdufjyefygw,f? tJ'guawmh “EkdifiHa&;
ygwaD wGtaeeJ@ tmZmenfae@rmS ygww D ck q,fO;D wufa&mufciG ðhf ya=umif; tJ'D (10) OD;ukd emrnfe@J
wuG óudwifpm&if;ay;zkd@” qkdwm jzpfygw,f? NLD ukdvnf; tmZmenfae@wufa&mufzkd@ pm&if;
óudawmif;wmvkyfygw,f?
a':atmifqef;pk=unf u tpkd;&OD;pD;ðyvkyfr,fh tcrf;tem;udk rdrdwufrSmr[kwfa=umif;/
rdrdwkd@tpDtpOfeJ@ rdrdwkd@jynfolawGeJ@ vufwGJ+yD;wufrSmjzpfa=umif; jynfolawGrSm vGwfvyfpGm0rf;
enf;cGifh&Sdw,f? qlylr_rjzpfatmif wm0ef,lw,f? ppfwyfuom qlylr_jzpfatmif raESmuf,SufygeJ@
qkdwJh oabmxm;&SdwJhpmukd e0w xH jyef=um;cJhygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;apmarmif u tmZmenfae@rwkdifcifrSm rdef@cGef&Snf}uD;wckay;+yD; +cdrf;ajcmufyg
w,f? Zlvkdif (19) &ufae@rSm vlpkvla0;vkyf&if ypfcwfòzdcGJ&vdrf@r,fqkdwJhta=umif; ajymqkdygw,f?
tJ'D rdef@cGef&Snf}uD;t+yD;rSm xyfqifh+cdrf;ajcmufzkd@ ppfe,fajrawGcGJ+yD; ppfckH±kH;awGzGJŒpnf;ygw,f?
a':atmifqef;pk=unf uvnf; tmZmenfae@udk uk, d t hf pDtpOfe@J ud,
k uf si;f yEkid zf @dk vktd yf
wJhjyifqif aqG;aEG;n‡dE_dif;r_ awGvkyfygw,f?
qef;pk=unf udk z,f&Sm;ypfcJhygw,f? a&G;aumufyGJOya' yk'fr (10) yk'frcGJ (i) eJ@ +idpGef;w,fqdk+yD;
a&G;aumufyGJ0ifcGifh rðycJhyg?
wu,fu e0w ppftpdk;&u NLD udk a&G;aumufyGJrSm 0ifa&muf,SOfòydifcGifhay;cJhwm[m/
a':atmifqef;pk=unf ryg0if&atmifvyk /f OD;0if;wif wd@k vkd ppfreS w f yhJ *k Kd~ vfawG ryg0ifEikd af tmifvyk +f yD;
rS/ e0wpdwóf uu d f &v'fxu G af y:vmvdrrhf ,f ar#mv f ifch suef @J cGiðhf yusi;f ycJw h momjzpfygw,f? t"du
òydifjrif;udk óud;wkyf+yD;rS tòydifcdkif;cJhwJhoabmomjzpfygw,f?
(90)jynfEh pS af &G;aumufy}JG uD;twGuf rJay;yHpk epfuv kd nf; ajymif;vJxm;ygw,f? qENrv J uf
rSwfyHkpHeJ@jzpf+yD; qENrJvufrSwfrSm udk,fpm;vS,favmif;awGtrnf/ EdkifiHa&;ygwDtrnfeJ@ trSwft
om; oauFwawGyg0ifygw,f? rJqENay;r,hf rJqEN&Sifu qENrJvufrSwfudk rJ±Hkrª;qDu xkwf,l+yD;/
uk, d óf uduEf pS o f ufwhJ ud, k pf m;vS,af vmif;trnfe@J oauFwab;rSm =uufajccwftrSwf tom;wH
qdy±f u kd Ef ydS zf @kd jzpfygw,f? axmufcw H mudk “=uufajccwf” eJ@jyozd@k jzpfygw,f? NLD &JŒ oauFwt
rSwftom;u “carmuf” jzpf+yD; “wpn” u “pyg;ESH” trSwftom;jzpfygw,f?
a&G;aumufyGJem;eD;wJhtcsdefrSm NLD ±Hk;a&SŒawGrSm “a&$carmuf” }uD;awG/ carmuf trSwf
tom;awG pdu k x f xl m;=uygw,f? jynfo h vl x
l =k um;xJrmS “carmuf” [m a&yef;pm;vmwJt h wGuf
“carmuf” wifvmwJu h ek u
f m;udak wmif &SmazGa&;*dwu f tjypf&mS +y;D zrf;wmqD;wmrsK;d awG ay:ayguf
vmcJhygw,f? rE Wav;bufrSmawmh “ydawmufeJ@ik aEGrSmv_difw,f/ carmufeJ@ ‘pk’ arrSmEdkifr,f”
qdkwJh aºuG;a=umfoHrsKd;awG ysHŒESH@ a&yef;pm;cJhygw,f?
1990 jynfh/ arv (27) &ufae@rSmawmh e0w ppftpdk;&u }uD;rª;usif;yay;r,fh ygwDpHk
'Dru kd a&pDtaxGaxGa&G;aumufy}JG uD; ay:xGe;f vmygawmhw,f? 'Dru kd a&pDtiftm;pku rJruGaJ &;udk
tav;xm; owday;=uygw,f? Auo eJ@ oHCmhtzGJŒtpnf;uvnf; rJawGuGJukef&ifawmh e0w
tóuu d jf zpfomG ;vdrrhf ,fqw kd m tav;xm;ajymqd=k uygw,f? 0 eJ@ ud;k uef@ wd@k &ŒJ ykeu f efz,f&mS ;jcif;udk
cHvdkuf&wJhtwGuf òyduGJae+yD;jzpfwJh ‘Auy’ uvnf; a&G;aumufyGJ}uD;udk tav;xm;um “wpn
udk pD;csif;xdk;Edkifa&;twGuf 'Drdkua&pDtiftm;pkrsm; pkaygif;}uHpnfoifhygonf” qdkwJh wdkufwGef;r_eJ@
ArmjynfuGefjrLepfygwD&JŒ “a&G;aumufyGJESifhywfoufI oabmxm;” qdkwmudk 10-2-90 ae@
ae@pGJeJ@ xkwfjyefygw,f?
ar (27) &ufa&G;aumufyGJ}uD;usif;ywJh reufrSmawmh rJvmxnfhwJh e0w OuUÏ AdkvfcsKyfrª;
}uD; apmarmif udk Edik if w H um owif;rD', D mrsm;u tm%mv$aJ jymif;ay;a&;eJ@ ywfouf+yD; ar;=uyg
w,f? ygwDaygif; (93) ygwD 0ifa&muf,SOfòydif=uwJh a±G;aumufyGJ}uD;jzpfwJhtwGuf tjywftowf
tEdik &f r,fyh gwD &Srd mS r[kwv f @kd vlyed ;f wGuf wGuq f xm;wJh Adv k cf sKyfr;ª }uD;apmarmif u “tEdik &f wJyh g
wDudk tm%mv$Jay;vdkufrSmaygh? wyfrawmfu ppfwef;vsm;udkjyefr,f” vdk@ ajym=um;cJhygw,f?
(90) jynfh/ arv (27) &ufae@ a&G;aumufyGJ}uD;udk jynfolvlxkw&yfvHk;u wufwufºuG
ºuGvma&muf rJqENay;=uygw,f? ArmjynfrSm usif;yðyvkyfcJhwJh ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;
aumufyrJG sm;ordik ;f rSm jynfov l x
l rk q J ENay;r_ &mcdik Ef e_ ;f trsm;qH;k aom a&G;aumufy}JG uD;tjzpf/ rSwf
wrf;wif&ygvdrfhr,f? a&G;aumufyGJ 0ifa&muf,SOfòydifwJh ygwDaygif; (93) ygwD/ ygwDudk,fpm;ðy v$wf
awmfudk,fpm;vS,faygif; (2209) OD;/ woD;yk*~v (87) OD;&Sd+yD;/ Armjynfordkif;rSm ygwDta&twGuf
tEkid &f wJyh gwu D dk tm%mv$aJ y;vku d rf ,fo h abm ajymqkcd w hJ hJ e0w OuUÏ }uD; Akv d cf sKyfr;ª }uD;
apmarmif[m tm%mv$rJ ay;±krH u avoHyg yk+d yD;wif;rmvmygw,f? (90 jynfEh pS x f rJ mS Akv
d cf sKyf}uD;
apmarmif[m Akv d cf sKyfr;ª }uD;apmarmif tjzpf uk, d [ hf muk, d f &mxl;wuf+yD;+yDjzpfygw,f?) rde@f ceG ;f &Snf
}uD;awGajym&if; uabmufwduabmufcsm pum;awGvnf; ajymqkdvmwm ykd+yD;rsm;vmygw,f?
rdef@cGef;ajym&if; pmtkyf}uD;axmifaxmifjywmrsKd; ‘ukd,fuawmh odyfzwfodyfavhvmw,f? rif;wkd@
vnf; zwf=u avhvm=u’ qkdwmrsKd;awG awmfawmfajymqkdvmygw,f? AkdvfcsKyfrª;}uD; apmarmifeJ@
eifvm;igvm; rdef@cGef;&Snf}uD;awGajymoltjzpf xyfwkd;vmwmuawmh twGif;a&;rª; (1) AkdvfcsKyf
cif!e¸ @f jzpfygw,f? Auy ,l*su D pd P rde@f ceG ;f &Snf &Si;f jycsu}f uD; xGuaf y:cJ+h yD;aemufyidk ;f rde@f ceG ;f &Sn}f uD;
awG rjywfajymqkdvmcJhygw,f?
NLD ukd ykHatmaxmufcHr_awGay;=uwJh jynfolvlxkw&yfvkH;uawmh NLD u b,fvkd
wm0ef,lOD;aqmif+yD; tm%mtajymif;tvJukd taumiftxnfazmfay;rvJqkdwm pdwftm;xuf
oefpGm apmifh=unfhae=uygw,f? EkdifiHwumoH±kH;rsm;uvnf; NLD ±kH;csKyfukd vma&muf+yD; awGŒqkH
ar;jref;wm pkpH rf;avhvmwm/ tm;ay;axmufcw H mawG vkyaf qmif=uygw,f? tzrf;qD;cH&wJh NLD
acgif;aqmif a':atmifqef;pk=unf vGwfajrmufa&;ukdvnf; tEkdif& NLD tygt0if EkdifiHa&;tif
tm;pktoD;oD;u e0w ukd awmif;qkd=uygw,f? ,l*sDtjzpf v_yf&Sm;ae=u&wJh Auo/ wuo
ausmif;om;tzGŒJ tpnf;rsm;tyg &[ef;oHCmawmfrsm; tzGŒJ tpnf;awGuvnf; v_y&f mS ;awmif;qkd
=uygw,f?
e0w u tm%mv$Jajymif;a&;udpPukd wpufrSrajymqkdyJ/ NLD ukd wkd;+yD; zdESdyfa&;eJ@
a':atmifqef;pk=unf ukdwkd;+yD; tykyfcsa&;ukdom OD;wnfvkyfaqmifaeygw,f? 5-7-1989
ae@wkef;u owif;pm&Sif;vif;yGJrSm “vmr,fh v$wfawmfu zGJŒpnf;ykHtajccHOya'ukd a&;qGJ
twnf ð y=u&ef ok d @ r[k w f 1947 ck E S p f zG J Œ pnf ; yk H t ajccH O ya'uk d j zpf a p 1974 zG J Œ pnf ; yk H
tajccHOya'ukdjzpfapvkd tyfovkd jyifqiftwnfðy=u&ef” qkdwJhoabmrsKd; wdwdvif;vif;
ajymqk d c J h w muk d arh a zsmuf y pf v k d u f + yD ; “zG J Œ pnf ; tk y f c sKyf y k H tajccH O ya'a&;qG J a &;” uk d
toHay;vmcJhygw,f? wpn om tEkdif&r,fqkd&ifawmh csufcsif; v$Jay;vkdufrSmjzpf+yD; NLD
tEk d i f & wJ h t wG u f aemuf w qif h ta=umif ; &S m zk d @ jyif v mwmjzpf y g w,f ? wpn om
tEkdif&r,fqkd&if v$wfawmfac:/ v$wfawmfrSm 1947 tajccHOya'jzpfjzpf/ 1974 tajccHOya'ukd
jzpf j zpf u k d oif h o vk d j yif q if ,m,D t wnf ð y+yD ; / tJ ' D t wnf ð yvk d u f w J h tajccH O ya'eJ @
tm%mukv d aJ$ jymif;/ aemufrS tajccHOya'topfudk tJ'v D w$ af wmfu a&;qGaJ &;qkw d m jzpfrmS jzpfyg
w,f? tJ'Dv$wfawmfuyJ t&ifujzpfjzpfcJhor#tm;vkH; oifykef;ajcapqkdwmvkyf+yD; ppftkyfpk&JŒ
&mZ0wfra_ wG jypfra_ wGtm;vk;H ukv d nf; tay;t,l twkid t f azmufnn D D jynfz;Hk um;csay; vku d zf @dk
jzpfygw,f? tckawmh wpn u cGucf u G v f ef+yD; NLD u atmifycJG w H t hJ wGuf rsuEf mS ajymif wku d zf @dk
}uHzefvSD;v$Jajymqkd tm;xkwfvmwmjzpfygw,f? zGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'wkdif;ukd puULpkwf
teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000) 513
tarSmif=um;u Armjynf 0if;wihfxGef;
tEkid &f wJh NLD ukd tm%mv$aJ jymif;ray;csiw f t hJ wGuf wrifoufouf qifa0S@&efa&Smif ta=umif;
jy&if; ukd,fhwHawG;ukd,fjyefòrd&if;/ rsufESmajymifwkduf+yD; npfywfpkwfyJhjyvdkufwmjzpfygw,f?
Zlvidk f (28) eJ@ (29) &ufae@rmS *E<cD ef;rtpnf;ta0;}u;D ay:xGe;f vmygw,f? OuUÏ OD;wifO;D
eJ@ taxGaxGtwGif;a&;rª; a':atmifqef;pk=unf wkd@ tzrf;tqD;cHxm;&wJhtwGuf ,m,D OuUÏ
OD;=unfarmif u OD;pD;usif;ycJhwmjzpfygw,f? &efukefòrdŒ Akdvfatmifausmfvrf;/ *E<Dcef;rrSm usif;ywJh
twGuf *E<Dcef;rtpnf;ta0;vkd@ trnfwGifcJhygw,f? NLD v$wfawmfukd,fpm;vS,ftm;vkH;eD;yg;
tygt0if/ NLD tzGJŒ0ifaygif; (500) ausmf wufa&mufcJh=uygw,f? vlxk}uD;u *E<Dcef;r tpnf;
ta0;}uD;u bm&v'fawGrsm; xGuaf y:vmrvJqw dk m 0kid ;f &Hapmif=h unfh em;pGichf =hJ uovkd Ekid if w H umh
owif;rD'D,mrsm;/ oH±kH;rsm;uvnf; teD;uyfapmifh=unfhcJh=uygw,f? “*E<Dcef;rtpnf;ta0;
qk;H jzwfcsu”f qkw d m xGuaf y:vmcJyh gw,f? (10000) avmuf&w dS hJ vltyk }f uD;ukd *E<cD ef;rqk;H jzwfcsuf
ukd zwf=um;jycJyh gw,f? *E<cD ef;rqk;H jzwfcsuu f awmh &ufaygi;f (60) twGi;f (pufwifbmv aemuf
qkH;xm;+yD;) v$wfawmfac:ay;a&;/ (taxGaxGo[Zmwjzpfa&; tmCmwuif;pifa&;rlrsm;eJ@ acsm
arGŒpGm tm%mv$aJ jymif;a&;wk@d twGu)f e0wtpk;d &eJ@ NLD awG@qaHk qG;aEG;a&;qkw d mukd awmif;qkcd hJ
ygw,f?
1§90 a=unmcsufukd xkwfjyef+yD; v$wfawmfac:,la&;ukd wm;jrpfcJhwJh e0w +idrfyd tpkd;&
[m *E<cD ef;rqk;H jzwfcsuf xGuaf y:t+yD;rSm NLD v$waf wmfu, dk pf m;vS,af wGe@J NLD tzGŒJ csKyftay:
ajymifajymifwif;wif; zdESdyfnpfywf apmfum;wmawG qufwkdufvkyfaqmifygawmhw,f? tm%m
v$aJ jymif;ay;a&;udk jiif;y,f+yD; tm%mv$aJ jymif;ay;zk@d awmif;qko d al wGudk tcsKyfxJ axmifxJ yk@d a&;
ukdyJ OD;wnfvkyfaqmifygw,f?
jynfwiG ;f vufeufuidk af wmfveS af &;e,fajru tiftm;pkrsm;ua&m/ jynfwiG ;f Auo/ wuo/
oHCmhomr*~D/ &[ef;ysKd pwJhtzGJŒtpnf;rsm;ua&m/ EkdifiHa&;tiftm;pkrsm;uyg tm%m v$Jajymif;
aya&;/ NLD eJ@ e0w awGŒqkaH qG;aEG;a&;ukd awmif;qdv k m=uygw,f? Ekid if w H umuvnf; a&G;aumuf
yGJ&v'fukd av;pm;vkdufemzkd@ ajymqkdvmcJhygw,f?
1990 jynfhESpf/ =o*kwfv (8) &uf[m &Spfav;vkH; (2) ESpfajrmufjzpfygw,f? &SpfavvkH;
(2) ESpfajrmuf tóudv_yf&Sm;r_awG &efukefeJ@ rE Wav;òrdŒ}uD;rsm;awGrSm xGufay:vmcJhygw,f? e0w
&JŒ tm%mv$aJ jymif;ay;a&; jiif;qefrt _ y:rSm e0w qef@usiaf &;v_y&f mS ;r_awG wk;d +yD; ay:xGuv f myg
w,f? txl;ojzifh txufArmjynf rE Wav;òrdŒ[m EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_awG&JŒ A[kdcsufrvkdjzpfvmyg
w,f? a':atmifqef;pk=unf txdef;todrf;cH&+yD;aemufykdif;/ &efukefòrd@}uD;rSm EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_awG
,m,D tmaysmo h mG ;&+y;D / rE aW v;òrŒd rSm v_y&f mS ;r_awGw;dk jrifx h u G af y:vmcJyh gw,f? &[ef;oHCmawmf
awG trsm;qkH;&SdwJh rE Wav;òrdŒrSm oHCmawmfawG trsm;pk}uD;uvnf; 'Drkdua&pDtiftm;pkawGukd
tm;ay;axmufu=l uwJt h wGuf rE aW v;òrŒd [m Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_ tvkyEf idk q f ;Hk ae&mjzpfvmygw,f?
ppftpkd;&u Auy ,l*sDv_yf&Sm;r_ukd txl;owif;pm&Sif;vif;yGJ}uD;eJ@ &Sif;vif;+yD;wJhtjyif
+idrf;tzGJŒjzpfoGm;wJh cGJxGufrsm;qDu &&SdcJhwJh &Spfav;vkH;umvtwGif; Auy OuUÏ ocifAodef;wif
tyg A[kdacgif;aqmifwcsKdŒ&JŒ vuf&Sdtajctaetay: okH;oyfaqG;aEG;ae=uwJh AD'D,kdwdwfacGudk
wjynfvkH;odatmif jyo+yD; Auy qef@usifa&;/ ,l*sDv_yf&Sm;r_ o±kyfzsufa&;awG tqufrjywfvkyf
aewmawmif vlxu k Auy ukd rqef@usi/f e0w uko d m qef@usi=f uygw,f? rE aW v;bke;f awmf}uD;
wcsKdŒuqkd&if “[kwfw,fa[h/ 'kd@vJ buy yJ? bkef;}uD;ausmif;om;ygwD buy av” vkd@awmif
ajymqkd+yD; “Auy” nD!Gwfa&; ta&;}uD;a=umif; xkwfazmfvm=uygw,f? q&mawmf OD;a&0w
acgi;f aqmifwhJ “oHCmhor*~”D u OD;aqmif+yD; “trsK;d om;tusK;d pD;yGm;umuG,af pmihaf &;aumfrwD”
(NISC) ,l*st D zGŒJ }u;D ay:ayguv f mygw,f? ‘NISC’ rSm txufArmjynf Auo/ tzsuo f rd ;f cHEidk if H
a&;ygwD (3)ck/ q&mrsm;or*~/ v,form;or*~/ a&SŒaersm;or*~/ aps;csKad wmfor*~ pwJh tzGŒJ tpnf;
awGyg0if+yD; e0w qef@usifa&; EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_awGukd azmf=uzkd@jzpfygw,f?
&efukefòrdŒrSm aºuG;a=umfoHawGatmf[pf+yD; csDwufqENjyr_awG r&Sdawmhoavmuf jzpfoGm;
ayr,fh rE Wav;rSmawmh ausmif;om;vli,frsm;u pufbD;ukd,fpDeJ@ aºuG;a=umfoHawG atmf[pf+yD;/
ajymufusm; csDwufqENjyyGJrsKd;awG ae&mtESH@ azmfxkwfqifE$J=uygw,f? =o*kwfv (5) &uf (6)&uf
(7) &ufae@awGrmS txu (3)/ txu (5)/ txu (9)/ txu (15)/ txu (16)/ txu (1)/
txu (2) wkd@rSm ausmif;om;awGpka0+yD; aºuG;a=umfoH atmf[pfqENjy=uwmawG ay:aygufvmcJh
ygw,f?
=o*kwfv (8) &ufae@ (&Spfav;vkH; 2 ESpfajrmufae@) rSmawmh &[ef;oHCmawmfrsm;u
OD;aqmif+yD; Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_ypHk o
H pfwckukd azmfaqmifvu dk yf gw,f? &Spaf v;vk;H txdr;f trSwf qGr;f
avmif;yGJ usi;f ycJw h mjzpfygw,f? &[ef;oHCmtyg; (1000) avmufu oydwu f , dk pf u
D idk +f yD; ºuGvm
awmfr=l u+yD;/ owfrw S xf m;whaJ e&mrsm;uae ausmif;om;vli,fxk jynfov l x l u k ae qGr;f avmif;
=uwmjzpfygw,f?
vkòH cHa&;wyf/ ppfwyfawGu oHCmawmfrsm;&JŒ pDwef;vSnv hf nfy/JG vli,fx&k ŒJ qGr;f avmif;yGJ
ukd òyduGJatmif òzdcGJzkd@ óud;pm;wJhtwGuf ±kef;&if;qefcwfjzpfyGm;&+yD; aºuG;a=umf atmf[pfqENjyyGJ}uD;
jzpfoGm;cJhygw,f? xkH;pHtwkdif; ppfwyfu aoewfeJ@ ypfcwft=urf;zuf+yD; òzdcGJcJhygw,f? xdckduf'%f
&m&cJhwJh oHCmawmfawG&SdcJhygw,f? oydwfawGusuGJatmif rzG,fr&mðyrlwm ouFef;ukd twif;qGJ
&rf;wmrsKd;awG jzpfay:cJh&ygw,f? bDbDpD/ AGDtkdat/ atmvftif'D, owif;XmawGu oHCmawmf
rsm;&JŒ pDwef;vSnfhvnf qENjyyGJowif;ukd xkwfv$ifhcJh=uwJhtwGuf ppftpkd;&ukd,fwkdifu w0ufzkH;
w0ufazmf ykHpHrsKd;eJ@ rE Wav;òrdŒ oHCmawmfrsm;&JŒ v_yf&Sm;r_owif;ukd azmfjycJh&ygw,f?
ppftpk;d &u tEkid &f NLD eJ@ v$waf wmfu, kd pf m;vS,rf sm;tay: yk+d yD; zdEydS zf @dk tm;xkwv f mcJh
ygw,f? rE Wav; oHCmxkukdvnf; ESdyfuGyfEkdifzkd@ wkd;jr‡ifh}uHpnfvmcJhygw,f?
pufwifbm (6) &ufae@rmS NLD ,m,D OuUÏ OD;=unfarmif eJ@ OD;cspcf ikd f wk@d udk e0w ppftpk;d &
u zrf;qD;vkdufygw,f? NLD A[kdtvkyftr_aqmifawGeJ@ A[kdOD;pD;tzGJŒ0if awmfawmfrsm;rsm;ukd
vnf; ta=umif;trsKd;rsKd;jy zrf;qD;axmifcswmawG vkyfaqmifvmygw,f? jynfe,f/ wkdif;/ òrdŒe,f/
&yfuGuf/ aus;&Gm toD;oD;u NLD ±kH;awGukd 0ifa&muf&SmazGwm pm&Gufpmwrf;awGukd odrf;qnf;
wmrsK;d awGvnf; ae&mtES@H vkyaf qmifzEd ydS v f mcJyh gw,f? NLD acgi;f aqmifwcsKŒd v$waf wmfu, dk pf m;
vS,fwcsKdŒ tzrf;tqD;rcH&atmif xGufajy;wdrfa&Smif&wmawG jzpfay:vmcJhygw,f?
e0w ppftpkd;&&JŒ v$wfawmfac:ay;a&; jiif;qefr_a=umifh v$wfawmfukd,fpm;vS,fwcsKdŒu
pifòydiftpkd;& zGJŒpnf;a&;ukd óud;yrf;tm;xkwf=uwmawGvnf; obm0uspGm ay:aygufvmcJhygw,f?
pDpOfz@kd oifah wmf+yDv@kd ta=umif;jyefcw hJ ,fqykd gw,f? avmfppf[ef u tpd;k &ppfwyfe@J aygi;f +yD; ykeu f ef
cGx
J uG af &;udk jyifqifvyk u f ikd af y;cJyh gw,f? tJ't D ajctae tcsut f vufrsm;t&/ zke=f um;&Si;f acgi;f
aqmif wJh ud;k uef@tzGŒJ [m 1989 ckEpS /f rwfv (11) &ufae@rmS ykeu f efcx
JG u G af &;twGuf tcdik t f rm
taumiftxnfazmf vkyfaqmifEdkifcJhwm jzpfygw,f?)
Auy vGwfajrmufa'o aysmufuG,foGm;+yDjzpfwJhtwGuf/ KNU wkd@&JŒ rme,fyavm Xme
csKyf[m vufeufukdifawmfvSefa&;tzGJŒtpnf;rsm;pGm awmwGif;a&muf&Sdvm=uol 'Drkdua&pDtif
tm;pkrsm;pGm&JŒ rSDckdtm;xm;&m A[kdcsufjzpfvmygw,f? ppftpkd;&&JŒ tòzdcsifqkH;ae&mwckvnf;
jzpfvmygw,f?
( 1991 ckESpfxJrSm ‘rme,fyavm’ XmecsKyfrSm tajcðy+yD; 'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;bufu
ay:xGufvmjyefwmuawmh “jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHtrsKd;om;aumifpD” (NCUB) jzpfygw,f?
NDF, DAB, NLD-LA, NCGUB tzGŒJ (4) zGŒJ ukd qufpyfay;zk@d trsK;d om;aumifpu D dk zGŒJ pnf;cJw
h mjzpf
ygw,f? NCUB &JŒ OuUÏuawmh Adv k cf sKyf}u;D apmbkjd r jzpf+y;D / taxGaxGtwGi;f a&;rª;u OD;wifatmif
(NLD-LA) jzpfygw,f?
1990 jynfEh pS xf rJ mS xl;xl;jcm;jcm; Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_}uD;wckuawmh rE aW v;òrdŒ av;jyifav;
&yf “oHCmhomr*~D” tzGJŒ}uD;OD;aqmifwJh oHCmawmfrsm;&JŒ ywWeduUKZ…e uHaqmifyGJ}uD;jzpfygw,f?
e0w tm%mykdifrsm;&JŒ &[ef;oHCmawmfrsm;tay: rzG,fr&m ðyrlqufqH zdESdyfr_tay: qef@usif
uef@uGufvkduf=uwJh 0denf;awmfabmiftwGif;uae aqmif&Gufvkduf=uwJh ‘uHaqmifr_’ }uD;jzpfyg
w,f? e0w tm%mykdifrsm;&JŒ tvªtwef;rsm;ukd vufrcHa=umif;/ e0w tm%mykdiftzGJŒtpnf;
0ifrsm;&JŒ oma&;/ ema&; udpPt00ukd vkH;0 &Gufaqmifay;r,fr[kwfa=umif; qkH;jzwfvkduf=uwJh
uHaqmifyGJjzpfygw,f? e0w tm%mykdifrsm;ukd t±_dufxdoGm;apcJhwJh v_yf&Sm;r_}uD;jzpfygw,f?
rE Wav;òrd@oHCmawmfrsm;&J@ ywWeduUKZ…euHaqmifr_ukd rSefw,fvkd@pmxkwfay;cJhwJh
ydËduwfokH;ykHaqmif q&mawmf OD;okr*Fv tygt0if =o0g'gp&d, q&mawmf}uD;ukd;yg;ukdvnf;
ppftpk;d &u zrf;qD;cJ+h yD; axmifcsypfcyhJ gw,f? axmifxrJ mS tay: jzL atmufjzL t0wfe@J yJ aeapcJyh g
w,f? tm%meJ@ ywfoufvm&if &[ef;a&m oHCma&m b,folŒukdrS csrf;omay;vdrfhr,f r[kwf/
avmuDa&moHo&myg bmukdrS *±kpkdufvdrfhrnfr[kwf qkdwmukd ppftpkd;&u jyocJhygw,f?
90 jynfEh pS f tukeyf idk ;f rSmawmh Akv d cf sKyfr;ª }uD; apmarmif uk, d w
f idk f rE aW v;txd qif;vm+yD;/
ukd,fwkdifOD;pD;!¸ef=um;+yD; bkef;}uD;ausmif;aygif; (350) ausmfukd ppfwyfeJ@ twif;0ifa&muf pD;eif;yg
w,f? oHCmawmfawGukd &meJ@csD+yD;vnf; zrf;qD;ypfcJhygw,f?
1991 ckESpf/ ESpfqef;rSm Auy ,l*sDv_yf&Sm;r_/ 4828 aumfrwDukd xyfrHazmfxkwfzrf;qD;cJhyg
w,f? 89 ckESpfwkef;u azmfxkwfzrf;qD;&rdr_r&SdcJhwJh 4828 aumfrwDtwGif;a&;rª; OD;armifukd eJ@
ukad usmjf r wk@d tpkudk azmfxw k zf rf;qD;vku d Ef idk w
f mjzpfygw,f? 4828 aumfrwDacgi;f aqmif OD;armifudk
ukd ppfaxmufvSrf;a&;awGu ppfa=uma&;tqifhrSmwif taoowfypfcJhygw,f?
1991 ckESpfxJrSm tEkdif& NLD v$wfawmfukd,fpm;vS,ftrwfrsm;/ NLD A[kdOD;pD;tzGJŒ0if/
A[kdtvkyftr_aqmifaumfrwD0ifawGtyg jynfe,f/ wkdif;/ òrdŒe,f/ &yf/ aus;tqifhtoD;oD;u
tzGJŒ0ifawGtajrmuftrsm; axmifoGif;tusOf;csxm;wm cHae=u&+yDjzpfovkd/ ausmif;om;rsm;/
v$cJ si;f v$&J if a'guw f marmifarmif ukv d rJ$ mS ayg/h olŒqDu tm%m&,lxm;wmbJ[m” qkw d hJ pum;rsK;d
awGtxd ajymqkdvmcJhygw,f?
1992 ckESpf/ {+yD (24) &ufae@rSm e0w OuUÏ AkdvfcsKyfrª;}uD;apmarmif ukd usef;rma&;
ta=umif;jycsufeJ@ e0w tzGJŒ}uD;uae z,f&Sm;vkdufygw,f?
AkdvfcsKyf}uD;apmarmif ukd z,f&Sm;vkdufjcif;tm;jzifh AkdvfcsKyfrª;}uD;apmarmif ajymcJhqkdcJhor#
awGtm;vk;H 'k@d e@J rqkid q f w
dk hJ tcsK;d csK;d zk@d jyifqifvmcJo h vm;vk@d ajymwJq h w dk t
hJ oHawGvnf; xGuv f m
ygw,f? Akv d cf sKyfr;ª }u;D apmarmif ae&m a&muf&v dS moluawmh Akv
d cf sKyf}u;D oef;a&$ jzpfygw,f? olvnf;
r=umrDrSmyJ AkdvfcsKyfrª;}uD;oef;a&$ jzpfvmygw,f? (6) vtwGif; trsKd;om;nDvmcH usif;yay;r,f
vkd@ e0w ppftpkd;&u a=unmcJhygw,f?
qd&k ,S v f pfvrf;pOf” vkycf o hJ vd/k 'Dru kd a&pDukd vufcv H u kd &f awmhvnf; “jrefrmhenf;jrefrmh[ef'rD u dk
a&pD” vkyfcsifaecJhygw,f?
pD;yGm;a&;t&uawmh aps;uGufpD;yGm;a&;pepfudkyJ aºuG;a=umf+yD; EdkifiHjcm;&ifESD;jr‡yfESHr_awG
tvHk;vdkuf t&if;vdkuf 0ifvma&; ar#mfvifhjyifqifcJhygw,f? 30-11-88 ae@rSm e0w Oya'trSwf
10§88 eJ@ “Edik if jH cm;&if;ES;D jr‡yEf rHS O_ ya'” jyÏmef;+yD; wHcg;zGiahf y;cJyh gw,f? 30-5-89 rSmtrde@f a=unm
pmtrSwf 1§89 eJ@Eikd if jH cm;&if;ES;D jr‡yEf cHS iG &hf dS pD;yGm;a&;vkyif ef;awG owfrw S jf yÏmef;&if; Edik if yH ikd vf yk if ef;
tjzpf owfrw S x
f m;wJh vkyif ef;trsK;d tpm; (12) ckrt S y Edik if jH cm;&if;ES;D jr‡yEf o
HS al wGukd vkycf iG ahf y;cJyh g
w,f?
jynfyaºuG; tar&duefa':vm oef; (4000) ausmf/ jynfwGif;aºuG;usyfaiGoef;aygif;
(16000) avmufeJ@ rqv tarGudk qufcHvmcJh&wJh e0w ppftpdk;&[m jynfyaºuG; twdk;t&if;
qyfzdk@ ppfoHk;p&dwfawGudk wdk;csJŒzdk@ jynfyoGif;ukefawGudk rSm,lEdkifzdk@/ ysm;&nfeJ@ 0rf;csa&;twGuf
0efxrf;awGudk vpmwdk;ay;zdk@wdk@twGuf EdkifiHjcm;aiGtvHk;t&if;eJ@ &a&;[m tylwjyif;vdktyfcJh+yD;
enf;rsK;d pHek @J &SmazGcyhJ gw,f? t&HEikd if jH cm;aiGvnf;r&Sw d hJ ppftpd;k &[m opfawmawGukd opfuu G vf u kd f
EdkifiHjcm;udk vuf!kd;xdk; a&mif;pm;wm/ ig;ykpGefaygwJh yifv,fjyifudkyg aps;aygaygeJ@ EdkifiHjcm;ig;zrf;
ukr`%DawGudk a&mif;pm;wm/ "gwfowWKeJ@ ausmufrsuf&wemawGudk t&ifpvdk wl;azmf+yD; qlvG,f
eyfv, G f a&mif;pm;wmawGvyk +f yD; “wdik ;f jynfukd vuf!;dk xd;k a&mif;pm;aeaom e0w” qdw k hJ bGŒJ xl;udk
rsufESmajymifajymifeJ@ &,lcJhygw,f? arSmifcdkvkyfief;tjzpf wnf&SdcJhwJh e,fpyfukefoG,fa&;udkvnf;
w&m;0if vkyfief;tjzpf azmfjyvdkuf+yD;/ vlxk&JŒ pm;0wfaea&; t=uyftwnf;udk ,m,Dxdef;odrf;
xm;Edkifzdk@ touf±layguf&atmif vkyfxm;cJhygw,f? tJ'Dvkd enf;rsKd;pHkeJ@ aiG&SmwmawmifrS vdktyf
wJhaiGu rjynfhwJhtwGuf *syefEdkifiH&Sd jrefrmoH±Hk;ydkifajruGufudk a':vmoef; (270) eJ@a&mif;pm;+yD;/
txnf}uD;ysuf rkqdk;rajz&Sif;yHkajz&Sif;enf;eJ@ ajz&Sif;cJh&ygw,f? jynfwGif;oHk;pGJzdk@twGuf vdktyfwJh
aiGa=u;awGudkawmh 0gZDpuf±Hkuae vdkoavmuf±dkufESdyfxkwfvdkufygw,f? e0w wufvm+yD;
(6) vwmtwGif; aiGpuUL usyfoef;aygif; (6739²9) oef; ±dkufESdyfjzef@a0 oHk;pGJypfcJhygw,f? 'ga=umifh
aiGazmif;yGr_E_ef; [kef;ueJjrifhwufoGm;cJh+yD; jynfwGif;ukefaps;E_ef;awGvnf; tqrwef jzpfoGm;cJh&yg
w,f? ppftpdk;&u ukefaps;E_ef;jrifhwuf&r_awGtwGuf xHk;pHtwdkif; ukefonf }uD;awGudkyJ vuf!kd;
xdk; w&m;cH&SmjycJh+yD;/ twif; ukefaps;E_ef;tcscdkif;wmawG t±_H;cHcdkif;+yD; aps;av#mha&mif;apwmawG
vkyaf qmifcyhJ gw,f? wzufu aps;uGupf ;D yGm;a&;atmf+yD;/ wzufu twif;t=uyf ta&mif;cdik ;f wm
awGvnf; a&SŒaemufrnD vkyaf qmifcw hJ thJ wGuf omrefuek o f nf}uD;awG 'kuóQ uH=u&ygw,f? v,f
orm;awGudkvnf; vGwfvyfpGm pkdufysKd;xkwfvkyf a&mif;0,fcGifhðyw,fvdk@ wzufua=unm&if;/
wzufu oD;ESHawG twif;a&mif;cscdkif;&mrSm b,fwkef;ur&SdcJhzl;wJh “ppfwyfpyg;cGJwrf;” qdkwmyg
ay:aygufvmcJhygw,f? ppfwyftwGuf ra&mif;rae& ta&mif;cdkif;cJhwmjzpfygw,f? tm%modrf;
umpu (2) odef;avmuf&Sdae+yDjzpfwJh ppfwyf}uD;udkvnf; (Auy awGvnf;r&Sdawmhbl;/ tukefòyd
ysufoGm;+yD;vdk@ aºuG;a=umfaewJh=um;xJu tqufrjywf wdk;wdk;zGJŒ&if;) ppfwyftwGuf pyg;udk
v,form;awGu tepfemcH qufoay;ae&ovdk jzpfwt hJ wGuf v,form;awG ausmaumhatmif
cH=u&ygw,f?
udpyP g/ b,fe,fcsŒJ Ekid if }H uD;awG&ŒJ pGuzf ufru _ rkd S vufcv H rd rhf ,fr[kwyf gqw dk hJ ajymvk;H qkv
d ;Hk rsK;d awGe@J
olckd;u vlvl[pfaecJhygw,f? b,fwkef;urS e,fcsJŒqef@usifa&;vuQ%mr&SdcJhwJhtjyif/ e,fcsJŒaygif;
pkHukdawmif rSDckdvmcJholrsm;u tckrS wu,fhrsKd;cspfjynfcspf}uD;rsm; *kduf/ e,fcsJŒqef@usifa&;orm;/
ukdvkdeD vufa[mif;vufopfrSefor# jywfjywfom;om; qef@usifwGef;vSefaeol}uD;rsm; *kdufukd
tjynfht0 ykHzrf;aecJh=uygw,f?
wavsmufvkH; vufeufukdifwkdufyGJqifE$JvmcJh=uwJh tzGJŒ}uD;rsm;uvnf; ta&;xJusrS
'l;emae=u+yDjzpfygw,f? ppftpkd;&&JŒ azmufjyefwJhvuQ%meJ@ ppftpkd;&&JŒ ±kyfykHrSefukd zGifhcsEkdifzkd@/
jynfolvlxkw&yfvkH;ukd ynmay;Ekdifzkd@ tm;pkdufcGefpkduf óud;yrf;tm;xkwfvmcJh=u&wJh awmfvSefa&;
vufeufukdiftzGJŒtpnf;rsm;[m xyfrHzGifhcsp&mrvkdawmhavmufatmif ppftpkd;&&JŒ Zmwd±kyf
bGm;bGm;}uD;ay:ae±kHru jynfolvlxkw&yfvkH;uvnf; cg;cg;onf; atmhESvkH;emae=uwJhtqifh/
'Dppftpk;d &uvG&J if b,fow l ufvmvm jrefjrefomwufvm=uygawmhv@dk ar#mv f ifw
h rf;wae=uwJh
tqifhtxd a&muf&SdaecsdefusrS ppftpkd;&ukd jywfjywfom;om; 0kdif;0ef;òzdvSJz,f&Sm;ypfvkduf&r,fh
tpm; wzGJŒ+yD;wzGJŒ awmfawmfrsm;rsm; ppftpkd;&eJ@ +idrf;tzGJŒawGjzpfukef=u&mwmuawmh Armjynf
jynfolrsm;tzkd@ tifrwefepfemvSygw,f? ukd,fhta=umif;eJ@ukd,fjzpf=u&wmvkd@qkdayr,fh jynfol
rsm;tzkd@uawmh &ifemp&mjzpfcJhygw,f? ppftpkd;&tzkd@uawmh vufraxmifp&m 0g'jzef@csdp&mwck
jzpfcyhJ gw,f? ykrd +dk yD; a&mihw
f ufp&mvnf;jzpfcyhJ gw,f? 'ga=umifh ppftpd;k &[m +idr;f tzGŒJ awGuakd wmif
wqih+f yD;wqifh tay:pD;,lvmcJyh gw,f? wzufu +idr;f tzGŒJ awGjzpfatmif óud;yrf;&if;/ wjcm;wzuf
u +idrf;tzGJŒtjzpfcH ,lvm=ur,fholawGukd tay:pD;uae wqifhjcif;wef;cs+yD; oabmxm;csrSwf
qufqHvmcJhygw,f? +idrf;tzGJŒtjzpf jzpfwnfvm=uolawGukd t=urf;zsif; cGJjcrf;pdwfjzm=unfhr,f
qk&d ifudk 89 ckEpS /f rwf{+yDvawGwek ;f u “+idr;f ” tzGŒJ jzpfvm=uolawGu wyfwnf&cdS iG /hf e,fajrwnf
&Scd iG /hf tzGŒJ tpnf;wnf&cdS iG qhf w kd mawGomru óuduw f phJ ;D yGm;a&;vky/f vkycf si&f mvky/f ppfwyfukd jyefr
wkduf&if+yD;+yD/ +idrf;jzpfoGm;+yD;qkdwJhoabmjzpfygw,f? Auy òydysufoGm;a&;OD;wnf+yD;/ +idrf;tzGJŒjzpf
oGm;&ifawmf+yDqkdwJh &nf&G,fcsufeJ@ vG,fvG,fulul tóudufay; azmfaqmifcJhygw,f?
aemufykdif;umvusawmh wpxufwp tay: pD;,l+yD; +idrf;tzGJŒjzpfa&; azmfaqmifygw,f?
a'otodtrSwfrðywm/ pwdjzpfjzpf vufeufpm&if; tyfckdif;wm/ vufeufpGef@a=umif; tcrf;
tem;vky&f wmawG vkyaf qmifvmcJyh gw,f? wajz;ajz;eJ@ aemufq;Hk ykpH u H sawmh vufeufe@J +idr;f csr;f
a&; vJa&;ykHpHrsKd;jzpfvmygw,f? vufeufukdifvrf;pOfpGef@a=umif; a=unm&wmrsKd;awG zefwD;azmf
aqmifcyhJ gw,f? NLD eJ@ rywfouf&/ NLD ukd raxmufc&H qkw d mrsK;d awG ay:ay:xifxif awmif;qkd
±krH u Ekid if aH &;ygwD tzGŒJ tpnf;tjzpf a=unmcsux f wk w f m oabmxm;azmfxw k w
f mawmif e0w
oabmrwlyJ rxkw&f qkw d o hJ abmrsK;d awGjzpfvmygw,f? NLD eJ@ vrf;cGaJ tmif zdtm;ay;vkyaf qmif
ygw,f?
tJ'v D dk ppfa&;t&/ tm%muku d idk x
f m;Ekid rf t
_ &/ e0w [m tay:pD;u&aeayr,fh bmpD;yGm;
a&;pDrcH suaf wGrv S nf; ratmifjrify/J wESpx f ufwESpf ukeo f ,
G af &;vkad iGjyr_/ bwf*suv f adk iGjyr_awG
tqufrjywfjzpfay:&if; Ekid if w H um&JŒ wm;qD;ydwyf if ±_wcf sra_ wGukd wk;d jr‡ichf pH m;&&if;/ t=uyfwnf;
aygi;f pkaH wGuawmh }uD;oxuf}uD;vmcJyh gw,f? Ekid if w H umtjrifrmS taumif;jrif av;awGjrifvm
apzk@d / tmqD,w H @dk &ŒJ “tðyoabmaqmifqufqaH &;” qkw d hJ aºuG;a=umfou H dk tpmau|;ay;Edik af &;wk@d
twGuf uóud;wuGufajymif;jyzkd@ jyifvmygw,f?
“1995 ckESpf/ rwfvxJrSm (zufqpfawmfvSefa&;ae@ukd ppfwyfu armifykdifpD;+yD; wyfr
awmfae@vkyfxm;wJh) ESpf (50) ajrmuf wyfrawmfae@ txdrf;trSwftjzpf OD;wifOD; (AkdvfcsKyf}uD;
a[mif;)/ OD;=unfarmif wkd@tyg EkdifiHa&;tusOf;om; (30) ausmfukd e0w u v$wfay;vkdufygw,f?
1995 ck/ Zlvkdifv (10) ae@rSm (6) ESpfeD;yg; t=u,fcsKyfeJ@ xdef;odrf;zrf;qD;xm;wJh EkdA,fvf
qk& a':atmifqef;pk=unfukd e0w ppftpkd;&u jyefvnfv$wfay;vkdufygw,f? a':atmifqef;
pk=unf aetdrftus,fcsKyfu jyefvnfv$wfajrmufvmjcif;tay: EkdifiHwumu 0rf;oma=umif;
azmfjycJ=h uovk/d jynfwiG ;f jynfy awmfveS af &;tiftm;pktm;vk;H 'Dru dk a&pDtiftm; tm;vk;H uvnf;
0rf;ajrmufa=umif;/ óudqkda=umif; wcJeufazmfjycJh=uygw,f? óudqkd0rf;ajrmufa=umif; azmfjy&if;
Ekid if aH &;tusO;f om;awGtm;vk;H jyefvw $ af y;a&;/ 90 jynfEh pS f a&G;aumufy&JG v'fudk av;pm;vku d ef m
a&; azmfjyawmif;qkdcJh=uwm&Sdovkd/ trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;udk OD;wnfwJh ajcvSrf;opfawG
azmfaqmifa&;/ e0w/ NLD / wkdif;&if;om;vufeufukdiftzGJŒtpnf;awGyg0ifwJh “okH;yGifhqkdifaqG;
aEG;yG”J w&yf azmfaqmifa&;/ wwkid ;f jynfv;Hk twkid ;f wmaqmifwhJ typftcwf&yfpaJ &;/ trsK;d om;nD
vmcH tppftrSef ac:,lEkdifa&; pwJh pwJh awmif;qkdwifjyr_awGukdvnf; azmfxkwfcJh=uygw,f?
NCGUB, NCUB, NLD- LA, KNU wkd@tygt0if ytkd0fhjynfolŒvGwfajrmufa&;tzGJŒcsKyf/
vlŒabmifopfygwD/ ABSDF pwJh tzGJŒtpnf;aygif;pkHu a=unmcsufxkwfcJh=uovkd/ e0w eJ@ +idrf;
csrf;a&;tzGJŒvkyfxm;=uwJh KIO / &vvz/ rGefjynfopfygwD pwJh EkdifiHa&;ygwDtzGJŒtpnf;rsm;u
vnf; a=unmcsufxkwfcJh=uygw,f?
a':atmifqef;pk=unf u aetdrftus,fcsKyfuae vGwfajrmufvmvmcsif;/ ygwDukd b,f
tajctaeqk;d atmufrmS jzpfjzpf qufvufwnf&EdS idk af &; t"duOD;wnf+yD;/ OuUÏtjzpf&yfwnfaewJh
OD;atmifa&$/ rlv OuUÏ OD;wifO;D / OD;=unfarmif wk@d tyg/ A[kt d vkyrf a_ qmifuseo f r#e@J awGŒqkn H Ed‡ id_ ;f
wmawG pwifvkyfaqmifygw,f? &efukefòrdŒay:&Sd NLD òrdŒe,f±kH;wcsKdŒqD oGm;a&muf+yD; ygwDjyef
vnfwnfaqmufa&; pnf;±k;H a&;qkid &f mudp&P yfrsm;udk &Si;f vif;ajymqk&d if; }uH}› uHc› idk cf idk f &yfwnf=uzk@d
ppfrSefwJh'Drkdua&pDpepf ay:xGef;wJhtxd wkdufyGJ0ifpdwf"mwf jrifhrm;zkd@awG pdwf"mwfa&;&m wGef;wif
E_d;aqmfr_awG vkyfaqmifcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf tzrfcH xdef;odrf;cHae&pOftwGif; NLD
wGif; ay:aygufcJhwJh jy\em&yfrsm;/ rnDr!GwfjzpfcJhr_rsm; rsKd;cspf&Jabmfa[mif;rsm;eJ@ t&yfom;ygwD
0ifrsm;t=um; jzpfay: cJhwJh uGm[r_rsm;/ txkwfty,fcHcJh&r_eJ@ ra=urvnfjzpfcJh&r_rsm;/ pwJhpwJh
jy\emaygi;f pkt H ay:uae ar;=ujref;=u wifjy=uwmawGukd em;axmif&if;/ taumif;qk;H jzpfatmif
aqG;aEG;n‡dE_dif; oabmxm;ay;wmawG vkyfaqmifygw,f?
a':atmifqef;pk=unf vGwaf jrmufvm+yD;wJah emuf ay:xGe;f vmwmuawmh a':atmifqef;
pk=unf aetdrfa&SŒ a[majym&Sif;vif;yGJawGjzpfygw,f? a':atmifqef;pk=unftay: ar#mfvifhtm;
xm;=uwJh vlxyk &dowfu a':atmifqef;pk=unf bmawGajymqk&d iS ;f vif;jyrvJqw dk m pdw0f ifwpm;
vma&mufapmifv h if=h uwJth ay:/ a':atmifqef;pk=unf u tdr0f if;+cHwcg;ayguf ckjH rifah y:uae&yf+yD;
ajymqkd E_wfcGef;quf &Sif;vif;jywmawG vkyfcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf ajymqkd&Sif;vif;wm
w&m;0if usi;f ycGi&hf o dS rl [kwyf gyJ rw&m;ojzifh pDpOfzefw;D r_e@J usi;f yaecJw h hJ twkta,mif
trsK;d om;nDvmcH}u;D twGi;f rSmvnf; olw@dk pw d óf uu d f OD;wnfcsu}f u;D (6) csuq f w dk mukd csrw S jf yÏmef;
cJ±h rHk u (OD;wnfcsuf 6 csux f rJ mS olw@kd tvkcd siq
f ;Hk ta&;}uD;qk;H OD;wnfcsuu f “tem*wfEidk if aH wmf
. trsKd;om;EkdifiHa&; OD;aqmifr_u¾wGif wyfrawmfu yg0ifxrf;aqmifEkdifa&;qkdwm t"dujzpfyg
w,f?) nDvmcHukd,fpm;vS,ftcsKd;tpm;u tp/ pmwrf;rsm;ðypkwifjy&mrSm tm%mykdifrsm;u
pdppfjyifqifwm tv,f/ nDvmcHtwGi;f tcsi;f csi;f tjyeftvSef zvS,cf iG n hf Ed‡ id_ ;f cGihf toifjh rwfq;Hk ukd
a&G;cs,cf iG rhf ðyyJ/ wifjycsuaf wGtrsm;tjym;ukd OayuQmðy z,f&mS ;ypfwmawG tqk;H / vk;H 0 vk;H 0 vGwf
vyfcGifhr&SdyJ usif;yaecJhygw,f?
28-11-95 ae@rSm trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJŒcsKyfu trsKd;om;nDvmcHwufa&mufaer_udk
&yfqkdif;vkdufygw,f? wenf;tm;jzifh trsKd;om;nDvmcHtwkta,mifukd oydwfarSmufvkdufyg
w,f? twkta,miftrsKd;om;nDvmcHukd 'Dtwkdif; qufvufusif;yoGm;r,fqkdygu -
(1) trsKd;om;jyefvnf&if=um;apha&;/
(2) ppfrSefaomygwDpkH 'Drkdua&pDEkdifiHawmfjzpfay:vmEkdifa&;/
(3) trsm;jynfolwkd@ ,kH=unfvufcHEkdifaom zGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'w&yf ay:xGef;
a&;rsm;ukd taxmuftulðyEkdifvdrfhrnfr[kwfygvkd@vnf; NLD u oabmxm;
a=unmvku d yf gw,f? wqufwnf;rSm awGŒqkaH qG;aEG;a&;enf;eJ@ n‡Ed id_ ;f tajz&Sm=uzk@d
awmif;qkdazmfjycJhygw,f?
twkta,miftrsKd;om;nDvmcH usif;ya&;aumfr&Sif OuUÏ AkdvfcsKyfrsKd;!Gef@ u NLD &JŒ
ausmckdif;xGufcGmoGm;r_tay: jyif;jyif;xefxef wkef@jyefa0zefcJhygw,f? wavsmufvkH; trsKd;om;nD
vmcHudk NLD OuUÏ OD;atmifa&$ acgi;f aqmif+yD; wufae&mu a':atmifqef;pk=unf aetdrt f us,f
csKyfu vGwfajrmufvm+yD;aemufrS tckvkdjzpfay:vm&wmjzpfa=umif;/ 'g wiful;}uHpnfwmomjzpf
a=umif;vkd@ ±_wfcsajymqkdcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf &JŒ tpDtpOf&Sd&Sd }uHpnfcsuf/ óud;ukdifcs,f
vS,faqmif&Gufcsuftjzpf &nf!Gef;ajymqkd tjypfwif±_wfcscJhygw,f?
e0w ppftpkd;&u rcHr&yfEkdif ±_wfcsjypfwifcJhayr,fh EkdifiHa&;ygwD tzGJŒtpnf;aygif;ajrmuf
rsm;pGmuawmh twkta,miftrsK;d om;nDvmcHudk ausmckid ;f qef@usif oydwaf rSmufxu G cf mG vmcJw h hJ
NLD &JŒ &J0w hH hJ qk;H jzwfcsut f ay: axmufc=H obmay;jcif;ðycJ=h uygw,f? (1) jynfaxmifpjk refrmEkid if H
trsK;d om;rsm;aumifpD (NCUB)/ (2) NCGUB/ (3) DAB/ (4) r'w/ (5) ABSDF / (6) vlŒabmifopf/
(7) jrefrmEkdifiHvkH;qkdif&m ausmif;om;rsm;tzGJŒcsKyf (ABSL)/ (8) KNU / (9) u&ifeDvlrsKd;aygif;pkH
vGwfajrmufa&;wyfOD;/ (10) ArmjynfuGefjrLepfygwD (Auy)/ (11) &ckdifjynfolŒvGwfajrmufa&;wyf
OD;/ (12) jynfolŒjynfcspfygwD (yDyDyD)/ (13) u,ef;trsKd;om;rsm;pnf;vkH;nD!Gwfa&;'Drkdua&pDtzGJŒ/
(14) NLD-LA pwJh tzGJŒtpnf;eJ@ EkdifiHa&;ygwDawGu wcJeuf axmufcHcJh=uygw,f?
NLD tzGJŒcsKyfeJ@ e0w ppftpkd;&wkd@&JŒ xdyfwkdufwkd;&r_}uD;[mvnf; 'kwd,t}udrftjzpf
ay:ay:xifxif jzpfay:vmcJhygw,f? ppftpkd;&&JŒ acgif;rmr_/ r±kd;om;r_/ tm%mvufrvGwfvkdr_
rawmfrw&m;ðyrl r_awGa=umifh ay:aygufvmcJh&jyefwmjzpfygw,f?
ppf t pk d ; &J Œ ajcvS r f ; rsm;/ azmuf j yef , k w f r mr+ r sm;/ Ek d i f i H a &;t-uyf t wnf ; rsm;eJ ‹
'D r k d u a&pD a &;v+ y f & S m ; r+ r sm;/ tjzpf t ysuf r sm;
ppftpk;d &[m jynfwiG ;f 'Dru dk a&pDtiftm;pkrsm;/ Ekid if wH umhztd m;ay;r_rsm;/ ±_wcf suef@uuG f
a0zefaer_rsm;=um;uae tm%mukd vkH;0vufrv$wfyJ acgif;rmrmeJ@ qufvufcsKyfukdif tkyfpkd;aecJh
ygw,f? trsKd;om;&if=um;apha&; awmif;qkdaer_awGtm;vkH;/ aphpyfaqG;aEG; tajz&Sma&;awGtm;
vkH;ukd rsufuG,fðy+yD; ajymifajymifwif;wif; tkyfpkd;aeqJjzpfygw,f? EkdifiHwumu zdtm;ay;r_awG
jyif;xefvmwJhtcg/ ta=umif;trsKd;rsKd;a=umifh EkdifiHwumhzdtm;ay;r_awGukd av#mhenf;atmifðyzkd@
'grSr[kwf rsufvSnfhjy vSnfhpm;zkd@ vkdtyfvmwJhtcg/ aphpyfaqG;aEG;aeoa,mifa,mif/ aphpyfaqG;
aEG;n‡Ed id_ ;f awmhra,mifa,mif trsK;d rsK;d vdrn f mcJyh gw,f? wu,fuawmh ppfreS w f hJ awGŒqkaH qG;aEG;r_/
tajz&Smr_ukdvnf; rvkdvm;ovkd/ b,fenf;eJ@jzpfjzpf tm%mvufv$wfay;&rSmukdvnf; tjzpfrcH
EkdifyJ/ t+rJxm0& ppfwyftay: pD;uae&a&;/ ppftm%m&Spfpepf qufvuftouf&Sifa&;udk enf;
rsKd;pkHeJ@ óud;yrf;tm;xkwf npfywfpkwfyJhaecJhwmomjzpfygw,f?
tEkdif& NLD [m v$wfawmfoufwrf;wckpmru tcsdef=umanmif; ukefqkH;oGm;cJh&wm
awmif tm%mv$aJ jymif;ay;tyfjcif;cH&zk@d aeaeomom/ v$waf wmfac:Ekid zf @dk aeaeomom/ w&m;0if
ygwDtjzpfu csKyf+idrf;roGm;&atmif tcuftcJ trsKd;rsKd;eJ@ &ifqkdifóuHawGŒae&ygw,f?
e0w ppftpkd;&[m ukd,fukd,fwkdif OD;pD;usif;yay;cJhwJh a&G;aumufyGJ&v'fukd vkH;0av;pm;
vku d ef mjcif;r&S±d rHk u/ rsuEf mS ajymifajymife@J jiif;y,f,w k rf maecJw
h mukv
d nf; wurBmvk;H uyg od&o dS
abmaygufae=u+yD;jzpfayr,fh b,ftzGJŒtpnf;urS ðywfusoGm;atmif vkyfray;Ekdif=uyg?
1995 ckESpfukefrSm w&m;0ifEkdifiHa&;ygwDtjzpf&Sdaewm (10) ygwDavmufyJusefygawmh
w,f? ygwDaygif; (200) ausmf[m ppftpkd;&&JŒ zdESdyfr_tvDvDa=umifh uG,faysmufoGm;&+yDjzpfyg
w,f?
“zGJŒpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'opfay:xGef;a&;onf EkdifiHom;tm;vkH;. y"meusaom
t"duwm0ef” qkdwJh aºuG;a=umfoH}uD;ukd wapmifwnf;aom e0w owif;pm}uD;rSm ae@pOf±kduf
ESdyf azmfjyaºuG;a=umfaecJhayr,fh tajccHOya'opfuvnf; b,fawmhrS ay:xGufrvmEkdifr,fh tae
txm;rsK;d zefw;D xm;ygw,f? e0w vkcd siw f mu ppfwyftay: pD;u xm0&ae&r,fh tajccHOya'/
ppfwyfwrwf tajccHOya'/ EkdifiHawmforwae&mukdawmif ppfwyfukdyJ ay;&r,fhoabm tajccH
Oya'/ tcsdefra&G; ppfwyfu tm%modrf;cGifh&&r,fh tajccHOya'rsKd;jzpfygw,f? jynfolvlxku
a&G;aumufwifajr‡mufwJh ukd,fpm;vS,fqkdwm bmt"dy`g,frSr&Sd/ EkdifiHawmftm%m[m jynfolvl
xkxu H qif;ouf&r,fqw dk mukd ajymif;jyefveS yf pf+yD; ppfwyfuae qif;ouf&r,fo h abmjzpfaewJh
tajccHOya'opfrsKd;eJ@ ppfwyfatmufu ygwDpkH'Drkdua&pDpepfukd xlaxmifzefwD;ay;+yD; 'Drkdua&pD
EkdifiHawmfopfvkd@ trnfwyfcsifaewmjzpfygw,f? b,fvkdrS rjzpfoifhrjzpfxkduf rjzpfEkdifwJhtae
txm;rsKd;jzpfaewJhtwGuf jynfolvlxkw&yfvkH; 'kuQaygif;pkH qkdufae&ygw,f? rqv ppftm%m
&Sipf epfatmufrmS yde;f ydwaf tmif arSmifaecJ&h wJh Armjynf}uD;[m e0w ppftm%m&Sif pepfatmuf
trsK;d om;nDvmcHudk NLD u oydwaf rSmuf ausmckid ;f vdu k +f yD;wJah emufyidk ;f e0w tpk;d &&JŒ
NLD tay: OD;wnfwkdufckdufr_awG[m ykdrkd onf;oefjyif;xefvmcJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf
eJ@ OD;wifOD; wkd@tay: yk*~dKvfa&;t& ykwfcwfwkdufcdkufwmawGtjyif v$wfawmfukd,fpm;vS,fawG/
tqifq h ifah om tvkyrf a_ qmifaumfrwD0ifawG/ pnf;±k;H a&;qkid &f mtzGŒJ 0ifawGtay:vnf; trsK;d rsK;d
tjypf&mS wku d cf u
dk f zdEydS af pmfum;vmcJyh gw,f? acgi;f jzwf+yD; uk, d , f ql w dk hJ enf;AsL[mrsK;d eJ@ OD;aqmif
ol xdyfykdif;tqifheJ@ atmufajcpnf;±kH;a&;tqifh toD;oD;awG=um; tquftpyfrJhatmif/ v_yf&Sm;
vk@d r&atmif tpDtpOf&&dS dS tuGucf saqmif&u G w f mawG wk;d jr‡iv
hf yk af qmifvmcJyh gw,f? ygwq D idk ;f bkwf
awGqufvufrwif0ahH tmif taqmuftODyidk &f iS af wGudk ac:,l+cdr;f ajcmufwmrsK;d awG/ qkid ;f bkwðf zwfcs
apwmrsKd;awG vkyfaqmifcJhovkd/ tjypfr&Sd tjypf&Sm+yD; zrf;qD;ta&;,lwmrsKd;awG/ tzGJŒ0iftdrfawG/
tzGJŒcsKyf±;Hk cef; taqmuftODawGtwGi;f twif;0ifa&muf &SmazGppfaq;wmrsK;d awGvnf; wjynfv;Hk
tES@H ðyvkycf yhJ gw,f? tzGJŒcsKyf0if a&SŒaeawG q&m0efawGudk vkid pf iford ;f wm/vkid pf ifxw k rf ay;wmrsK;d
awG/ ±kH;Xmeqkdif&mawG twGif;0efxrf;tjzpf wm0efxrf;aqmifae=uwJh tzGJŒcsKyf0ifawG&JŒ rdom;pk
0ifawGukdtwif;+cdrf;acsmuft=uyfukdif+yD;/ tzGJ@csKyf0iftjzpfu EkwfxGufpmwifckdif;wmrsKd;awG/
tzGJ@csKyf0ifawGudkyJ wrifa&G;+yD;vkyftm;ay;ay:wm/ txrf;orm;tjzpf ckdif;ap !‡if;yef;wmrsKd;awG
ae&mtES@H a'otES@H rmS ,kw, f wk rf mrm taumiftxnfazmfcyhJ gw,f? ppfwyf/ &J/ axmufvrS ;f a&;/
}uH›zGwf/ rD;owfqkdwmawGukd tokH;ðy+yD; NLD zdESdyfa&;tpDtpOfrsKd;pkHukd taumiftxnfazmf
apcJhygw,f?
NLD bufuawmh a':atmifqef;pk=unf aetdrftus,fcsKyfu vGwfajrmufvm+yD;wJh
aemuf tvkyftr_aqmifaumfrwDukd jyefvnfzGJŒpnf;cJhygw,f? a':atmifqef;pk=unf/ OD;wifOD;/
OD;=unfarmif wkd@ tzrf;tqD;cHae&pOf ygwDukd jzpfwJhenf;eJ@ qufvuf&yfwnfEkdifatmif xdef;odrf;
wm0ef,lcJhwJh OD;atmifa&$ &J@vkyfaqmifcJhr_awGudk jrifhjrifhrm;rm; wefzkd;jzwfcJh+yD;wJhaemuf/ OuUÏ
tjzpf OD;atmifa&$ 'kOuUÏtjzpf OD;wifO;D eJ@ OD;=unfarmif/ taxGaxGtwGi;f a&;rª;tjzpf a':atmif
qef;pk=unfq+dk yD; jyefvnfzŒJG pnf;cJw h thJ wGuf e0w &JŒw&m;rJv h yk &f yfawG/ rawmfrw&m; ðyrlzrf;qD;
zdESdyfr_awGtay: OD;atmifa&$ u OuUÏtjzpf vufrSwfa&;xkd; uef@uGufwkdif=um; xkwfjyefwmawG
vkyfaqmifcJhygw,f? a&G;aumufyGJaumfr&Sifuvnf; e0w tvkdus a&ikHEkwfydwfvkyfaecJhovkd/
e0w OuUÏ AkdvfcsKyfrª;}uD; oefa&$ uvnf; bmwckrSaqmif&Gufta&;,lay;jcif; [efjyav;awmif
rvkyaf qmifc=hJ uyg? w}udww f nf; w^m%fwnf; tpDtpOf&&dS dS yl;aygi;f vkyaf qmif taumiftxnf
azmfcJh=uw,fqkdwm wurBmvkH;od jzpfaeygw,f?
96 ckESpf/ ZlvkdifrSm tar&duefEkdifiH rufqmcsL;qufjynfe,frSm/ ArmjynfoGm;a&muf pD;yGm;
a&;vkyaf qmif=ur,fh uefx±ku d pf mcsKyfrsm;ukd wm;qD;ydwyf ifwm vkyaf qmifygw,f? pufwifbmv
xJrmS vnf; umvDz;dk eD;,m;tajcpku d f (Unocal) a&eHurk % ` }D uD;udk qef@usiu f ef@uu G =f uwJh v_y&f mS ;
r_awG ay:aygufvmygw,f? Unocal [m ArmjynfrSm ðyvkyfr,fh tar&duefa':vm (1³2) bDvsH
wef a&eHxkwfvkyfa&;y±kd*sufrSm yg0ifaewJh t"duukr`%D}uD;wckjzpfygw,f? tar&dueftpkd;&u
Armjynf e0wppftpkd;&udk vltcGifhta&;csKd;azmufr_awGtwGuf tjyif;txef uef@uGufta&;,l
zdtm;ay;wmawG vkyfaqmifaeayr,fh tar&duef ukr`%D}uD;wcsKdŒeJ@ vkyfief;&Sif}uD;wcsKdŒuawmh
+yD; trsK;d om;nDvmcHu csrw S x f m;wJh Ekid if aH &;ODwnfcsuf (6) csurf mS tem*wf trsK;d om;Ekid if aH &;rSm
wyfrawmfu OD;aqmiftcef;u yg0if&r,fqkdwJhtcsuf[m e0w ukd,fwkdif taumiftxnfazmf
ay;zkd@ vlxkukd uwday;xm;wJh ygwDpkH'Drkdua&pD tajccHrlawGeJ@ qef@usifae+yD;/ tEkdif& NLD uk, d f
wkid f qef@usio f ydwaf rSmufcw hJ thJ jyif jynfov l xl u
k vnf; nDvmcHudk ,k=H unfpw d 0f ifpm;r_r&Sad wmh
wma=umifh autJef,ltaeeJ@ nDvmcH wufa&mufavhvm&efrjzpfEkdif? tcsuf (6) jzpfwJh tajccH
Oya'ay:ayguf+yD;ygu vufeufpGef@&r,fqkdwJhtcsuf[mvnf; ay:aygufvmwJhtajccHOya'ukd
jynfot l m;vk;H wkid ;f &if;om;tm;vk;H vufcEH idk §f rEkid f rod&ao;bJ/ Oya'ay:aygu+f yD;ygu vufeuf
pGef@a&; óudwifuwday;xm;a&;[m a=umif;usKd;,kwWdr&SdwJhtwGuf autJef,lu vufrcHEkdifqkdwJh
ta=umif; tao;pdwf jyef=um;cJyh gw,f? yOPrt}urd f awGŒqkaH qG;aEG;Ekid af &; ESpzf ufóu;d pm;oifah =umif;
vnf; qufvufawmif;qkdazmfjycJhygw,f? rdwWLukd AkdvfcsKyf}uD;armifat;/ twGif;a&;rª; (1)
'kAkdvfcsKyf}uD;cif!Gef@/ twGif;a&;rª; (2) 'kAkdvfcsKyf}uD;wifOD; eJ@ +idrf;csrf;a&;tusKd;aqmif (5) OD;vkH;pD
vnf; ay;ykd@cJhygw,f?
97 ck/ Zefe0g&D (31) &ufae@rSm +idrf;csrf;a&;tusdK;aqmifawG KNU qD xyfrHa&mufvm+yD;
“vufeufudkifvrf;pOfpGef@+yD; Oya' abmiftwGif; 0ifa&mufjcif;rðyEdkifygu (uuvSrf;) wyfrawmf
axmufvrS ;f a&;tzGJŒu KNU eJ@ qufvufraqG;aEG;Edik af wmha=umif;” qdw k @J e0w acgi;f aqmifawG&ŒJ
rSm=um;csuu f kd ajymjyygw,f? e0wOuUÏ qDay;yd@k cw hJ hJ (31/ 12/ 96) ae@pyJG g pmyg &yfwnfcsut f wdik ;f
KNU u azmfjywkef@jyef ajz=um;cJhygw,f? +idrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJ[m edXdwHoGm;&ygawmhw,f?
(aqG;aEG;a&;r+yD;jywfcif/ Zefe0g&DvxJuwnf;u ppftwGuf toifhjyifxm;+yD;/ e0w wyf
awG[m azazmf0g&Dv (11) &ufae@up+yD; KNU a'oawGtwGif; tjyif;txef aemufxyfxdk;ppf
}uD; qifygawmhw,f? tcsKyfuawmh e0w &JŒ oabmxm;rrSefr_a=umifh aqG;aEG;yGJawG ysufcJh&jyef
wmjzpfygw,f?)
0g'jzef@csad &;t& vufeufuikd t f zGŒJ (15) zG@J e@J +idr;f csr;f a&;&atmif aqG;aEG;wnfaqmufEikd f
cJh+yDvdk@ e0w u wavsmufvHk; r*Fvm,lajymqdkaeayr,fh u&ifeDtrsKd;om;wdk;wufa&;ygwD
(KNPP) eJ@ (3) vausmfyJ +idrf;csrf;a&;oufwrf;=umcJh+yD;/ e0w &JŒ pnf;urf;csKd;azmuf oabmxm;
rrSefr_awGa=umifh 95 ckESpf/ ZGefvup+yD; jyefvnf tjyif;txef wdkufyGJawGjzpfyGm;aecJh=uygw,f?
typftcwf&yfpJa&; oabmwlnDcsuf ysufjym;oGm;cJh+yD;jzpfygw,f? rGefjynfopfygwD (MMSP)
&JŒ wyfwcsKdŒeJ@vnf; a'owcsdKŒrSm wdkufyGJawG jyefvnfjzpfyGm;ae&+yDjzpfygw,f? EdkifiHa&;t& vHk;0
aqG;aEG;n‡dE_dif;&jcif;r&SdbJ typftcwf&yfpJxm;=uwJh tqifhawGom&SdcJh+yD;/ +idrf;csrf;a&;tqifh
b,ftzGJŒrS a&mufcJh=uwmr[kwfyg? tpuwnf;u EdkifiHa&;tzGJŒtpnf;oabmr&SdcJhwJh cGefqm
tzGJŒom tºuGi;f rJh vufeufcsjcif;enf;eJ@ udpjP ywfomG ;cJw h t hJ aetxm;jzpfygw,f? bde;f bk&ifceG q f m
uawmh OD;cGeq f mtjzpf (OD;oufatmif tjzpf) pD;yGm;a&;vkyif ef;}uD;awGtwGi;f / 0ifa&muf&if;ES;D aeEdik f
cJh+yD; bdef;bk&ifa[mif; avmfppf[efenf;wl ppftpdk;&&JŒ tumtuG,f&&SdaecJh+yDjzpfygw,f? bdef;eJ@
rl;,pfaq;0g;eJ@ ruif;r&Sif;jzpfae=uwJh +idrf;tzGJŒwcsKdŒ&JŒ raumif;owif;awG[mvnf; jynfwGif;
jynfyrSmwdk;jrifhemrnfxGufay:vmcJhygw,f?
1996 ckESpftukefrSm ay:xGufvmcJhwJh vlxkwdkufyGJ}uD;w&yfuawm/ ArmjynfEdkifiHa&;v_yf
eJ@ Edik if aH &;orm;a[mif;}uD;rsm;[m jynfxaJ &; 'k0ef}uD; Adv k rf ;ª }uD;wifvi_d ef @J axmufvrS ;f a&;tzGJŒu
ac:,lowday; wm;jrpf+yD;wJhaemufrSmbJ ay;pm/ yef=um;v$m/ o0%fv$m/ qdkwmawG vdktyfovdk
xkwfjyefay;ydk@+rJ ay;ydk@aqmif&GufcJh=uygw,f? trsKd;om;&if=um;apha&;/ awGŒqHkaqG;aEG;a&; &nfrSef;
csuef @J wdu k wf eG ;f E_;d aqmfc=hJ uwmawGcsn;f jzpfygw,f? =o*kwv f (5) &ufae@pyJG g pmrSmawmh/ a&G;aumuf
yGJusif;y+yD;pD; cJhwm (7) ESpfausmf+yDjzpfayr,fh v$wfawmf tckxd ac:qdkEdkifjcif;r&Sdwm[m EdkifiHa&;
t=uyftwnf;}uD;wckvdk@ azmfjycJh+yD;/ pD;yGm;a&;rwnfr+idrfjzpfae&wmawGudk ukefaps;E_ef; tqr
wefjzpfae&wm/ aiGa=u;azmif;yGvGef;aewm/ oGif;ukefydk@ukef csdefcGifv#m rnDrr#jzpfae& wmawGeJ@
axmufjycJ+h yD;/ vlra_ &;t& tqifjh r‡iahf usmif;awG ydwx f m;&wm/ atmufajcqif;&Jom;rsm; aq;ruk
Edkifwm/ aiGrsm;w&m;Edkifjzpfaewm/ 0efxrf;rsm; pm&dwWysufjym;ae&wmawGeJ@ yGifhyGifhvif;vif;
axmufjycJhygw,f “txufygtajctaersm;t& jrefrmEdkifiH. taxGaxGjy\emonf wOD;w
a,muf tzGJŒtpnf;wckESifhom qdkifonfhjy\emr[kwfbJ wrsKd;om;vHk; wjynfvHk;ESifhqdkifonfh
trsKd;om;a&;t=uyftwnf;}uD;tjzpf qdkufa&mufaeonf[k u|efyfwdk@u ±dk;om;pGm xifjrif,lq
=uygonf” qdk+yD; yef=um;v$mxJrSm &J&J0ifh0ifh axmufjyvdkufygw,f? wqufwnf;rSm yk*~dKvfa&;eJ@
rdrdwdk@&JŒ tzGJŒtpnf;tusKd;pD;yGm;xuf EdkifiHawmfw&yfvHk;eJ@ jynfoltm;vHk;&JŒ tusKd;pD;yGm;udka&SŒ±_
+yD; tjrefqHk; awGŒqHkaqG;aEG;=uzdk@ wdkufwGef;yef=um;xm;ygw,f?
wu,fvnf; wEdik if v H ;kH eJ@qikd w
f hJ Edik if aH &;t=uyftwnf;/ trsK;d om;a&;t=uyftwnf;}uD;
qdkufa&mufaecJh+yDjzpfygw,f?
csrf;omºuG,f0vm=uwmuawmh ppftkyfpk/ ppftkyfpkEG,f0ifrsm;eJ@ bdef;rl;,pfaq;0g;eJ@
ywfoufolawGomjzpfygw,f?
pufwifbm (15) &ufrmS e0w twGi;f a&;rª; (1) u/ NLD OuUÏ eJ@ tvkyt f r_aqmifO;D pd;k jrif/h
OD;vGef;wif wdk@udk vma&mufawGqHkzdk@ tay: pD;uae ac: jyefygw,f? a':atmifqef;pk=unf udkz,f
+yD; acgif;acguf pdwfóudufac:wJhoabmjzpfygw,f? NLD u taxGaxGtwGif;a&;rª; a':atmifqef;
pk=unf rygbJ zdwf=um;xm;wmudk vufrcHa&; qHk;jzwfxm;+yD;+yDjzpfvdk@ OuUÏu rvkdufEdkifa=umif;
ajym+yD; OD;pd;k jrifh eJ@ OD;vGe;f wif udo k m awGŒqHzk @kd cGiðhf yapv$wcf yhJ gw,f? e0w u vufrcHbJ y,fzsuf
cJyh gw,f? awGŒcsio f u l kd awGŒcsiof vdak wGŒr,f/ tJ'v D rkd [kw&f if rawGŒbl;qdw k o hJ abm e0w u azmfjy
vdkufwmjzpfygw,f? +yD;rS ajymif;jyef 0gjzef@csdwmu e0w u awGŒqHkzdk@vkyfygw,f? NLD bufu
ygcsiw f o hJ l ryg&vd@k rvmwmawmh rwwfEikd b f ;l / e0w bufu wm0efr&Sb d ;l vd@k ajymqdv k u kd yf gw,f?
97 ckEpS f ESpv f ,fausmu f p+yD; tdref ;D csi;f xdik ;f Ekid if rH mS aiGa=u;t=uyftwnf; ay:ae+yDjzpfyg
w,f? xdik ;f aiGa=u;t=uyftwnf;[m ArmjynftwGuf bmrS xdcu kd ±f u
kd cf wfEikd rf r_ &Sq
d wkd hJ [efyefe@J
cyfwnfwnf ºuGm;vH;k xkwaf eayr,fh Armjynf&ŒJ pD;yGm;a&;tajctae[m tqd;k qH;k taetxm;qD
a&muf&SdaecJh+yD;jzpfygw,f?
1997 ckESpf/ Edk0ifbmv (15) &ufae@rSm ‘e0w’ uae “EdkifiHawmfat;csrf;om,ma&;ESifh
zGHŒòzd;a&;aumifpD” (etz) tjzpf trnfajymif;vJvdkufygw,f? Edk0ifbm (15) &ufae@rSmbJ emrnf
qd;k eJ@ ausm=f um;ae+yDjzpfwhJ ppfAv kd cf sKyf (14) OD;udv k nf; tpkvu kd t
f òyHvu kd f ðzwfy,fypfvu kd yf gw,f?
AdkvfcsKyfxGef;=unf/ AdkvfcsKyfausmfb/ AdkvfcsKyfjrifhatmif eJ@ trsKd;om;nDvmcHusif;ya&; aumfr&Sif
OuUÏ}uD; Adv
k cf sKyfrsK;d !Ge@f vnf; ygomG ;ygw,f? vmbfpm;r_/ pD;yGm;a&;aomif;use;f r_/ t*wdvu kd pf m;
r_awGa=umifh vd@k qykd gw,f? jynfoal wG[m rGjJ ymusae&ayr,fh tz,f&mS ;cH&wJh Adv k cf sKyfawGtrd af wG
udk &SmazGodrf;qnf;zrf;qD;&mrSmawmh a&$yd\maygif; q,fcsD+yD; zrf;qD;&rdwm/ um;awG q,fcsD+yD;
odr;f qnf;&rdwm/ wdu k af wGtvH;k aygi;f rsm;pGm ydik q
f ikd af ewmawG ausmrf aumif;=um;raumif; xGuf
ay:vmygawmhw,f? e0w acwfwavsmufv;kH e0w ppfacgi;f aqmif}uD;awG bmawGvyk cf =hJ uovJ/
b,favmuf tusiyhf suf azmufjyefc=hJ uovJ/ b,favmuf tusn;f wefq;kd 0g; azmufjyefc=hJ uovJ
qdkwm&JŒ jy,k*fozG,fjzpfcJhygw,f? pD;yGm;a&;aomif;usef;r_a=umifhom ðzwfy,f&rSmqdk&if e0w
acgi;f aqmiftm;vH;k wOD;rS vGwaf jrmufz, G &f mr&Sw d t hJ wGuf tckvkd Adv
k cf sKyf (14) OD;udk ðzwfy,fypf
vdkufjcif;[m pD;yGm;a&;oufoufavmufudpP [kwf[efrwlvdk@vnf; toHawGxGufvmcJhygw,f?
tzrf;cH&olawG &meJ@csD &SdcJhygw,f?
23-12-97 ae rh mS ArmjynfueG jf rLepfygwD (Auy) OuUÏ}uD; ocifAode;f wif w±kwjf ynfrmS
uG,fvGefoGm;ygw,f?
98 ckEpS /f Zlvikd v
f xJrmS a':atmifqef;pk=unf u e,fxu G pf nf;±H;k a&;c&D;awG qif;zd@k jyifqif
xm;ygw,f? ppftpdk;&u a':atmifqef;pk=unf &JŒ c&D;awGudk ratmifjrifatmif wm;qD;ydwfyif
wmawG ajymifajymifwif;wif; vkyfaqmifygw,f? &efukefuae rif;vS oGm;c&D;w}udrf/ yef;waemf
oGm;c&D;w}udrf/ ykodrfòrdŒudktoGm; w}udrf (3) }udrfwdkifwdkif wm;qD;ydwfyifwmawG vkyfcJhygw,f?
ykodrfòrdŒtoGm; tnmpkaus;&GmteD; wm;qD;cH&wkef;u (7) &ufwdkifwdkif um;xJxdkif+yD; qENjycJhyg
w,f? e0w tm%mydkifawGu um;xJuae twif;qGJxkwf+yD; &efukefjyefydk@cJhwJhtxd wif;rmr_awG
ay:cJyh gw,f? =o*kwv f xJrmS a':atmifqef;pk=unf u ykord cf &D;udk xyf+yD; 'kw, d t}udrf óud;yrf;cJyh g
w,f? e0w uvnf; xyf+yD; wm;qD;cJhygw,f? a':atmifqef;pk=unfu (13) &ufwdkifwdkif um;xJ
xdkif qENjycJh&if; e0w &JŒ ,kwfrmr_awGudk urBmuodatmif azmfxkwfjyocJhygw,f?
98 ckEpS /f pufwifbmv (16) &ufae@rmS awmh NLD u acgi;f aqmif+yD;/ &Sr;f wdik ;f &if;om;rsm;
'Dru dk a&pDtzGŒJ csKyf/ &cdik 'f rD u
kd a&pDtzGŒJ csKyf/ rGet
f rsK;d om;'Dru kd a&pDtzGŒJ csKyf/ Zdrk ;D uGe*f &ufw@kd yg0ifwhJ
“jynfolŒv$wfawmfudk,fpm;ðyaumfrDwD” (CRPP) udk zGŒJ pnf;vdu k yf gw,f? jynfoŒl v$waf wmfu, kd f
pm;ðyaumfrDwD (CRPP) [m v$wfawmfudk,fpm;vS,f (251) OD;&JŒ v$Jtyfxm;wJh vkyfydkifcGifht&
zGJŒpnf;cJh+yD; v$wfawmfac:,la&;udk OD;wnfóud;yrf;zdk@ jzpfygw,f? OuUÏtjzpf OD;atmifa&$/ twGif;
a&;rª;tjzpf OD;oef;xGef; (NLD) eJ@ OD;at;omatmif (&cdkif'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf) jzpfygw,f? OD;at;
omatmif [m &Srf;wdkif;&if;om;rsm;'Drkdua&pDtzGJŒcsKyf/ rGeftrsKd;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyf/ ZdkrD;uGef
u&uf/ &cdkif'Drdkua&pdtzGJŒcsKyfqdkwJh tzGJŒ (4) zGJŒudk udk,fpm;ðywJh udk,fpm;vS,fjzpfygw,f? tzGJŒ0if
rsm;tjzpf OD;wifOD;/ a':atmifqef;pk=unf/ OD;vGif/ OD;vSaz/ OD;pdk;jrifh/ OD;vGef;wif/ OD;!Gef@a0 wdk@jzpf=u
ygw,f? pkpkaygif; (10) OD;jzpfwJhtwGuf (CRPP q,fOD;aumfrwD) vdk@vnf; vlodrsm;cJhygw,f?
17-9-98 ae@rSm jynfolŒv$wfawmfudk,fpm;ðyaumfrwD&JŒ a=unmcsuf trSwf (1) eJ@twl
“TaumfrwDonf (90) jynfha&G;aumufyGJOya'ESifhtnD v$wfawmfac:,lay;a&;rlt&/ v$wfawmf
ac:,lay;a&; jzpfajrmufonft h xd v$waf wmfu, kd pf m; aqmif&u G of mG ;rnf” vd@k a=unmcJyh gw,f?
CRPP udk NCGUB, NCUB, DAB, NLD-LA, KNU, ABSDF, vlŒabmifopfygwD wd@k tyg
t0if jynfwGif;'Drkdua&pDtiftm;pkrsm;uvnf; wcJeuf axmufcH=uovdk EdkifiHwumu tzGJŒ
tpnf;rsKd;pHkuvnf; axmufcHcJh=uygw,f?
e0w wjzpfvJ etz uawmh CRPP ay:aygufvmwmudk a'goykefxcJhygw,f? v$wfawmf
udk,fpm;ðyawGudk wdk;jr‡ifh zdESdyfwmawGvkyfaqmifcJhygw,f/ tajrmuftjrm;udk zrf;qD;xdef;odrf;wm
awG qufwdkuf vkyfaqmifcJh+yD; {nfha*[mawGrSm ac:,lawGŒqHkaewm/ zdwf=um;aqG;aEG;aewmvdk@
cyfajymifajymif vdrv f nfazmfjy a=unmajz&Si;f cJyh gw,f? zrf;qD;xde;f odr;f xm;wmudak wmif zrf;qD;
xm;wmr[kwf ac:,l awGŒqHkaqG;aEG;aewm/ zdwf=um;{nfhcHaewmjzpfatmif ajymifvdrfajymifpm;
ajymqdkcJhygw,f? wzufuvnf; pufwifbm (24) &ufae@up+yD;/ wjynfvHk; wdkif;eJ@jynfe,f
tvdkuf twkta,mif vlxkqENazmfxkwfyGJawG usif;y+yD; NLD udk OD;wnf wdkufcdkufygawmhw,f?
}uhzH w
G af wGacgi;f aqmif+yD; rwufrae& twif;t=uyf zdtm;ay; azmfaqmif zefw;D usi;f yðy
vkyw f hJ twkta,mif vlxq k ENazmfxw k yf aJG wGrmS a':atmifqef;pk=unf udk &p&mr&Sad tmif xd;k ESuf
wdu k cf u
kd o f u d mQ cswmawGvnf; vkyyf gw,f? NLD udk rw&m;oif;a=unmzd@k a':atmifqef;pk=unf
qef;pk=unfe@J &if;ES;D wJh (qD'G if/ 'de;f rwf/ aemfa0/ oH;k Edik if w
H @kd &ŒJ aumifppf0ef) rpPwm “vD,ekd u D ;dk ” vdk
EdkifiHjcm;om;oHwref 'Drdkua&pDvdkvm;olyg e0w &JŒ axmifxJrSm aoqHk;cJh&ygw,f? e0w/ etz
wd@k &JŒtusO;f axmif[m tifrwefvrl qHveG ;f vSw/hJ xifovdk ±dik ;f pdik ;f ,kwrf m&m ae&m}u;D jzpfcyhJ gw,f?
1998 ckEpS /f Ed0k ifbmv (14) &ufrmS e0w/ etz wd@k &ŒJ OD;aqG;qHjrnfh tr_awmfxrf;/ wavsmufv;kH
e0w bufuae rsufESmajymifajymifeJ@ vdrfnmay;cJh&ol/ EdkifiHjcm;a&;0ef}uD; OD;tHk;ausmf udkvnf;
etz u z,f&Sm;jypfvdkufygw,f? e0w/ etz twGif;rSm òyduGJr_ rnD!Gwfr_awG&Sdaewmuawmh
trSefbJjzpfygw,f? OD;0if;atmif EdkifiHjcm;a&;0ef}uD;jzpfvmw,f?
1998 ckESpf twGif;rSm xl;jcm;wJh v_yf&Sm;vmr_wckuawmh/ Adkvfrª;csKyfa[mif; OD;atmif
}uD;&JŒ tar&duefomG ;+yD;/ Adv k rf ;ª csKyfa[mif; armifarmif wd@k e@J awGŒqH&k if;/ tar&duefukd 'Dru kd a&pDa&;
rsupf ypfajymqdw k mawG vkyaf qmifvmjcif;jzpfygw,f? OD;atmif}uD;u e0w ppfwyftwGi;f jzpfcsif
ovdkjzpfaewm/ vlxku &GH&SmatmhESvHk;em ae=uwmawGudkvnf; azmfxkwfajymqdk&if;/ wyfrawmf
}uD;wckvHk; ysufpD;ae&+yDvdk@ azmfxkwfajymqdkoGm;cJhygw,f? tqHk;owf t"duajymqdkcsufuawmh-
“tm%mtm;vH;k Adv k cf sKyf}uD;ae0if; udt k yf” qdwk m jzpfygw,f? Adv k cf sKyf}uD;ae0if;u OD;aqmifwm
0ef,l+yD; trsKd;om;&if=um;apha&;eJ@ EdkifiHa&;t=uyftwnf;udk ajz&Sif;ay;qdkwmjzpfygw,f? Adkvf
csKyf}uD;ae0if; udk jyefvnfyGJxkwfa&;twGuf ajymqdkwifjywmjzpfayr,fh/ wyfrawmf}uD;wpfckvHk;
ysupf ;D ae&+yDqw kd mudak wmh acgi;f avmif;xd;k jyoGm;cJyh gw,f? Armjynfwyfrawmf}uD;&JŒ taetxm;
rSefudk wpfwpfcGcG yGifhyGifhvif;vif; azmfjyoGm;yHk[m/ yHkrSeftm;jzifhomqdk&if wyfrawmfòzdcGJa&;qdkwJh
owfrSwfcsufeJ@ tuJqwfvGef;vSwJh e0w acgif;aqmifrsm;u ao'%ft}udrf}udrfcsrSwf tjypfay;
EdkifavmufwJh jypfr_}uD;jzpfygw,f? tHh=op&maumif;wmuawmh e0w u wkwfwkwfrS rv_yfcJhyg?
OD;atmif}uD; udv k nf; vH;k 0ta&;,lcjhJ cif;r&Syd g? wOD;OD;eJ@ wpHw k &m twdik t f azmufðy aqmif&u G cf =hJ u
jcif;jzpfw,fqdkwm xif&Sm;aecJhygw,f?
99 ckESpf/ azaz:0g&Dv (12) jynfaxmifpkae@rSmawmh a':atmifqef;pk=unfu “'Drkdua&pD
vGwfawmfw&yf&SdrSom wdkif;&if;om;jynfawG&JŒ ppfrSefwJhqENawGudk azmfxkwfay;Edkif/ taumift
xnfazmfay;Edik rf mS yg? 'ga=umifh jynfoŒl v$waf wmf ac:,la&;[m wdik ;f &if;om;ta&;/ trsK;d om;a&;/
'Drkdua&pDjynfaxmifpkta&;jzpfygw,f” vdk@ zGifhqdkxkwfaz:cJhygw,f?
99 ckEpS /f rwfv (27) rSm a':atmifqef;pk=unf&ŒJ cifyeG ;f a'guw f mrduk u
f ,ft&J pf uifqm
a&m*geJ@ t*FvefrSm uG,fvGefygw,f? ruG,fvGefcif ZeD;onf a':atmifqef;pk=unfeJ@ awGŒqHkEdkifzdk@
Armjynfukd vma&mufa&; óud;pm;cJah yr,fh etz u ADZmxkwrf ay;wJt h wGuf vma&mufciG hf r&cJb h J
qHk;oGm;cJh&ygw,f? psmye udk ta=umif;ðy+yD; a':atmifqef;pk=unfudk t*FvefoGm;cGifhðycJhygw,f?
a':atmifqef;pk=unfu etz &JŒ ,kwf,kwfrmrm ðywwfwJh oabmxm;udk r,Hk=unfwmu
wa=umif;/ Armjynf&JŒ vuf&Sdtaetxm;}uD;udk rsufuG,fðyroGm;Edkifwmu wa=umif;wdk@a=umifh
cifyGef;qHk;wmudkawmif oGm;a&mufjcif;rðyawmhyg? jynfwGif;jynfy 'Drdkua&pDtiftm;pktm;vHk;u
a':atmifqef;pk=unf udk pmemaxmufxm;em;vnfa=umif; azmfjycJh=uovdk/ ydkrdk av;pm;wef;zdk;
xm;cJh=uygw,f?
NLD v$wfawmfudk,fpm;vS,fawG=um;rSmawmh etz eJ@aygif;+yD; a':atmifqef;pk=unf
&JŒoabmxm;/ tzGŒJ csKyf}uD;&JŒ oabmxm;eJ@ qef@usicf sio f al wG ay:ayguv f mcJyh gw,f? OD;oef;xGe;f
(a';'&J)/ OD;wifxGef;armif (r*Fvm'Hk)/ OD;=unf0if; (r*Fvm'Hk) wdk@acgif;aqmifwJh (24) OD;yg tpkjzpfyg
w,f? NLD v$waf wmfu, kd pf m;vS,t f m;vH;k eD;yg; etz &JŒ acgi;f pOftrsKd ;rsK;d &JŒ xde;f odr;f zrf;qD;jcif;
cHae&csdefrSm tJ'Dyk*~dKvf (3) OD;u acgif;aqmif+yD;/ tzGJŒcsKyf&JŒ v$wfawmfac:ay;a&;óud;yrf;csufawGudk
t[ef@twm;ðywJh vkyaf qmifcsuaf wGukd azmfaqmifc=hJ uwmjzpfygw,f? jynfolŒv$waf wmfu, kd pf m;
ðyaumfrwDu 28/ 4/ 99 ae@rmS a=unmcsut f rSwf (25) 4§99 xkwjf yef+y;D / jyif;jyif;xefxef ±_wcf s
cJhwJhtjyif tzGJŒcsKyfu ta&;,lzdk@ qHk;jzwfcJhygw,f? tusOf;us zrf;qD;cHae&wJh yk*~dKvfrsm;u/ OD;oef;
xGe;f (a';o&J)/ OD;wifxeG ;f armif ( r*Fvm'H)k yg (24)OD;udk “jynfoŒl v$waf wmfu, kd pf m;vS,rf sm;jzpfyg
vsuf ppfaxmufvrS ;f a&;&JŒ vufuikd 'f w k t f jzpf aqmif&u G af e=ujcif;udk jyif;xefpmG ±_wcf sa=umif;”
a=unmcsufxkwfjyefcJhygw,f? 4/ 5/ 99 ae@pGJeJ@ “tusOf;uscH trsKd;om;EdkifiHa&;tiftm;pk” qdk+yD;
xkwfjyefa=unmcJhjcif;jzpfygw,f?
{+yD (23) &ufrSm “ukvor*~vlŒtcGifhta&;aumfr&Sif&JŒ Armjynfqdkif&mqHk;jzwfcsuf”
vnf; uef@uGufolr&Sd twnfðyxGufay:vmcJhygw,f? wae@wjcm; qdk;0g;vm+yD; pepfwus jzpfyGm;
aewJh vltcGit hf a&;csK;d azmufra_ wGtay: pd;k &draf =umif;azmfjy&if;/ vGwv f yfpmG xkwaf zmfciG /hf zGŒJ pnf;
v_y&f mS ; pk±;kH cGit hf ygt0if vltcGit hf a&;rsm;udk tjynft h 0 av;pm;vdu k ef mzd@k / tEdik u f sihf apmfum;r_/
t"rRcdkif;apr_/ a&$Œajymif;r_/ rw&m;owfjzwfr_awGudk &yfqdkif;zdk@/ a':atmifqef;pk=unftyg EdkifiHa&;
acgi;f aqmifawG&JŒ vHòk cHa&;/ use;f rm;a&;udt k mrcHz@kd / tusO;f om;awG&JŒ tqift h wef;udk jr‡iw hf ifa&;eJ@
vlom;csi;f pmemwJh tzGŒJ tpnf;awGukd tusO;f axmifawGtwGi;f vGwv f yfpmG 0ifciG ðhf yzd@k / tpd;k &{nfh
a*[mrSm xdef;odrf;xm;wJholawGtygt0if EdkifiHa&;a=umifh/ zrf;qD;xm;oltm;vHk; jyefv$wfay;zdk@
wdkufwGef;awmif;qdk qHk;jzwfcJh=uygw,f?
ar (24) &ufrSm tar&duefEdkifiHjcm;a&;0ef}uD; ‘atmb±dkuf’ u ArmjynfeJ@pyfvsOf;wJh
rdef@cGef;ajym=um;&mrSm Armjynf'Drkdua&pDa&;v_yf&Sm;r_udk axmufcHa=umif;/ Armppftpdk;&[m
a':atmifqef;pk=unfudk jynfolawGaxmufcHr_r&Sda=umif; trSefwu,f ,Hk=unfcJh&if NLD udk
vGwfvyfpGmpnf;±kH;cGifhðy+yD; trsm;a&SŒarSmufrSm vGwfvyfpGm tjrifzvS,fcGifhðyoifha=umif;/ tar&d
uefu ArmjynfrSm &if;ESD;jr‡yfESHr_topfawGudk ydwfyifa=umif;/ &if;ESD;jr‡yfESHr_rSm t"dutusKd;&Sdol[m
ppftpd;k &omjzpf+yD; vlxt k usKd ;cHpm;cGirhf &Sad =umif; t"rRvyk t f m;ay; apcdik ;f r_rsm;vnf;&Sad =umif;vd@k
xkwfazmfajymqdkcJhygw,f?
ZGefvrSm tjynfjynfqdkif&m tvkyform;tzGJŒ (ILO) (87) }udrfajrmuftpnf;ta0;u
vnf; ‘(tdkift,ftdk) &JŒ yl;aygif;aqmif&Gufr_eJ@ taxmuftulðyr_rsm;udk Armjynftpdk;&odk@ ray;
aqmif rðyvkyf&ef’ qHk;jzwfwJhtjyif tjynfjynfqdkif&m tvkyform;tzGJŒ}uD;u }uD;rª;usif;yaom
tpnf;ta0;/ aqG;aEG;yGJ/ ESD;aESmzvS,fyGJrsm;odk@ zdwfac: jcif;rðy&efyg jyif;jyif;xefxef ta&;,lqHk;
jzwfcJhygw,f?
Zlvdkif (6) &ufrSm Oa&myor*~ udk,fpm;vS,ftzGJŒu a':atmifqef;pk=unf/ OD;atmifa&$/
OD;wifOD; wdk@eJ@ awGŒqHkcJhygw,f? etz tay: pD;yGm;a&;ydwfqdk@r_wcsKdŒ ðyxm;a=umif;eJ@ ppfvufeuf
a&mif;csr_ydwfqdk@xm;jcif;/ tpdk;&t&m&Sdrsm;udk jynf0ifcGifhwm;jrpfxm;jcif;eJ@ atpD,H Oa&myor*~
ed * k H ;
0if;wifhxGef;
(20/ 11/ 2002)
usrf;udk;
1? udkvdkeDacwfjrefrmEdkifiHordkif; - Aef;armfwifatmif
2? udkvdkeDacwfjrefrmhordkif;tbd"mef - jr[ef
3? ESpf-200jrefrmEdkifiHordkif;tbd"gef - OD;pdefjrifh
4? tESpfESpfq,f - Adkvfrª;cspfaumif;
5? wmaw paeom; - OD;Ek
6? jrefrmhEdkifiHa&; c&D;ESifh AdkvfcsKyf}uD;ae0if; - a'gufwmarmifarmif
7? ausmf+idrf; - odef;azjrifh
8? jrefrmjynfEdkifiHa&;rSwfwrf; (1492rS 1974) - 0d"l&ocifcspfarmif
9? wdkif;jynfuEkEk rkefwdkif;uxefxef - Adkvfrª;}uD;a[mif;wifarmif
10? zqyv ESifh uGefjrLepfygwDwdk@. - vrf;pOfowif;pmt,f'Dwm
tjyeftvSefay;pmrsm; tzGJ@
11? acwfopfjrefrmEdkifiHordkif; - (pwkwˆESpf 0dZ…mpmay;pm,loif
wef; ordkif;oif±dk; r 402)
12? vGwfvyfa&;a&$&wk (jynfwGif;ppfESpfig;q,f) - OD;atmifapmOD;
13? a&$jynfawmfar#mfra0;+yDrdk@ - pnfolatmif/ armifrSwf
14? Adkvfae0if; Zmwfvrf;&_wfor# - a=u;rHk OD;aomif;
15? jrefrmEdkifiHtusOf;axmifpepf - atmifapmOD;
16? *vdkb,fvdkufaZ;&Sif; - atmifol+idrf;
17? vli,fwOD;&JŒ rSwfwrf;rJhrSwfwrf; - 0if;EdkifOD;
18? jrefrmEdkifiHtwGif;t"rRvkyftm; - ILO
19? KNU ESifh e0w=um;awGŒqHkaqG;aEG;a&;ESifh
ywfoufI KNU . &Sif;vif;csufpmwrf; - KNU
20? wyfrawmfordkif; (pwkwˆwGJ) - wyfrawmfarmfuGef;wdkufrª;±Hk;
21? jrefrmhordkif;tusOf;ESifh wyfrawmfu¾ - wyfrawmfokawoDwOD;
(w§wGJ)
22? aqmif;yg;aygif;csKyf(twGJ30) - jyef=um;a&;Xme (e0w)
23? tm%m&Sifodk@ay;pmrsm; - ru'w/ okawoeXmecGJ
24?wdk@Armtpnf;t±Hk;ordkif; (y/ 'k) - (wdk@Armtpnf;t±Hk;ordkif;
ðypka&;aumfrwD)
560 teD ; acwf A rmjynf E k d i f i H a &;v_ y f & S m ;r_ o rd k i f ; tusOf ; (1948-2000)
0if;wihfxGef; tarSmif=um;u Armjynf
1954 Zefe0g&DzGm;?
ppfuidk ;f wkid ;f / a&$bòkd rd@e,f/ awm&Gmw&GmrSmarG;zGm;w,f?
1973 ckEpS rf mS rd;k a0r*~Zif;uae uAsmjzifh pmayavmutwGi;f
w&m;0if a&muf&w dS ,f?
1973 rS 1988 twGi;f rk;d a0/ aomif;ajymif;axGvm/ jrwfav; 0if ; wif h x G e f ;
r*~Zif;wk@d rmS uAsm/ 0wˆKwd/k oa&mfpmawG a&;cJw h ,f?
yxrqk;H vk;H csi;f pmtky[ f m uAsmpmtky?f q&mwifr;dk eJ@ !Ge@f =uL; wk@d trSma&;om;
ay;=uwJh vk;H csi;f uAsm&Snpf mtky?f
“ Ed;k aeaom vuFmonf” (1980 jynfEh pS x f w k )f jzpfw,f?
1982 rS 1986 txd/ Edik if aH &;tusO;f om;tjzpf/ yk'rf 5§neJ@ tif;pdeaf xmif om,m
0wDaxmif wk@d rmS aecJ&h w,f?
&Spaf v;vk;H ta&;awmfyt Hk wGi;f ppftpd;k &udq k ef@usif uef@uu G cf hJ =uwJh pmaytEk ynm
&Sirf sm;vufrSwfa&;xdk;uef@uGufv$mwif&mrSmyg0ifvufrSwfa&;xdk;cJhw,f?
ta&;awmfykH}uD; twGi;f pme,fZif;or*~ (,m,D) rSm omref tzG@J 0iftjzpfyg0ifw,f?
Ekid if aH &;ygwaD wG ay:ayguv f mwJt h cg jynfo@l w;kd wufa&;ygwD A[kad umfrwD twGi;f a&;rª;
tzG@J 0if (1)/ ygwzD suo f rd ;f cH&+yD; 0&rf;ajy;wJt h cg rE aW v;rSma&;om;xkwaf 0jzpfcw hJ hJ
pmtkyf uawmh “ 1350 jynfh ta&;awmfy”Hk (vk;H csi;f uAsmpmtky)f eJ@ “ e0wppftpd;k &.
vl@tcGit hf a&; csK;d azmufr_ rsm; (1990) ” wk@d jzpfw,f?
jynfyudak &mufvm+yD;aemuf a&;om;xkwaf 0jzpfcw hJ hJ pmtkyaf wG uawmh æ
1? cGyaf 'gi;f wk@d &@J wGeu f sL;oH ( uAsmpmtky/f wuUov kd pf ed &f wk txdr;f trSwf
Auo rS xkwaf 0/ 1995)
2? a&$vrD mS odumQ ESpx f yfe@J vl (uAsm/ 1996)
3? axmifpak [mif;udk Ekwq f uf axmifpo k pftwGut f óud æ (uAsmpmtky/f
Ed0k ifbm/ 2000 jynfEh pS )f
4? oHwikd =f um; aºuGomG ;&wJh =u,fpifawG (±kyyf v Hk m$ pum;ajy/=o*kwv f / 2001)
5? (6) wdu k rf mS avmufuu kd wf mcHz;l ovm; (ud, k af wG@axmif0wWKwdrk sm;/ 2006)
rd;k óud;/ acwfòydi/f a'gi;f tk;d a0/ opPm pwJh pmapmifr*~Zif; *sme,f awGrmS uAsm/
0wˆK/ aqmif;yg;av;awGa&;cJ/h a&;aeqJjzpfw,f?