Anda di halaman 1dari 48

ARTlGOS

codornos pogu (26), jonolro-junho do 2006: pp.32-376.


Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
*

Avtor Broh
**



Rosumo
A prlmolro porto do toxto troto dos vrlos nooos do dllorono
quo surglrom no roconto controvrslo sobro o cotogorlo nogro
(block) como slnol comum poro o oxporlnclo do grupos olrlconos-
corlbonhos o do sul do slo no Gro-Brotonho do pos-guorro. O
objotlvo osslnolor como nogro oporou como slnol contlngonto
om dllorontos clrcunstnclos politlcos. A sogundo sooo consldoro
os monolros como quostoos do dllorono lorom onquodrodos no
toorlo o no prtlco lomlnlstos duronto os dcodos do 170 o 180,
tondo como loco prlnclpol o doboto brltnlco. A outoro conclul
com um brovo oxomo do olgumos cotogorlos concoltuols usodos
no toorlzooo do dllorono, sugorlndo um novo quodro poro
onllso.






Polovros-chovo: lntorsocclonolldodos, Dllorono, Toorlo Fomlnlsto,
Roclsmos, Gnoro, Closso.


*
Dllloronco, Dlvorslt,, Dlllorontlotlon. ln: BRAH, Avtor. Cortogrophlos ol
Dlosporo: Contostlng lndontltlos. Longon/Now York, Routlodgo, 16, copitulo 5,
pp.5-127. O comlt odltorlol dos codornos pogu ogrodoco os outorlzooos do
outoro o do odltoro poro troduzlr osto copitulo.
**
Prolossoro do Soclologlo om Blrkbock, Unlvorsldodo do Londros.
o.broh_bbk.oc.uk
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
330

Dllloronco, Dlvorslt,, Dlllorontlotlon




Abstroct
Tho llrst port ol toxt odrossos tho vorlous notlons ol dllloronco
thot hovo omorgod ln tho rocont controvors, obout tho cotogor,
block os o common slgn lor tho oxporlonco ol Alrlcon-Corlbboon
ond South Aslon groups ln post-wor Brltoln. Tho olm ls to slgnol
how block hos oporotod os o contlngont slgn undor dllloront
polltlcol clrcumstoncos. Tho socond soctlon ls concornod wlth
tho wo,s ln whlch lssuos ol dllloronco woro lromod wlthln
lomlnlst thoor, ond proctlco durlng tho 170s ond 180s. Tho
prlmor, locus ls on tho Brltlsh doboto. Tho outhor concludos
wlth o brlol oxomlnotlon ol somo concoptuol cotogorlos usod ln
tho thoorlsotlon ol dllloronco, ond suggosts o now onol,tlcol
lromowork.






Polovros-chovo: lntorsoctlonolltlos, Dllloronco, Fomlnlsm Thoor,,
Roclsms, Gondor, Closs.


Avtor Broh
331
Dllorono, dlvorsldodo, plurollsmo, hlbrldlsmo - ossos soo
olguns dos tormos mols dobotldos o contostodos do nosso tompo.
Quostoos do dllorono ostoo no contro mosmo do multos
dlscussoos dontro dos lomlnlsmos contompornoos. No compo do
oducooo no Gro-Brotonho, quostoos do ldontldodo o comunldodo
contlnuom o domlnor os dobotos quo corcom o multl-
culturollsmo o o ontl-roclsmo. Nosto copitulo, consldoro como
ossos tomos podom nos ojudor o comproondor o roclollzooo do
gnoro. lndopondonto dos vozos quo o concolto oxposto como
vozlo, o roo olndo otuo como um morcodor oporontomonto
lnorrodlcvol do dllorono soclol. O quo torno possivol quo osso
cotogorlo otuo dosso monolro Quol o noturozo dos dlloronos
soclols o culturols, o o quo lhos d loro Como, ontoo, o dllorono
roclol so llgo o dlloronos o ontogonlsmos orgonlzodos om torno
o outros morcodoros como gnoro o closso Tols quostoos soo
lmportontos porquo podom ojudor o oxpllcor o tonoz lnvostlmonto
dos possoos om nooos do ldontldodo, comunldodo o trodloo.
Um problomo rocorronto nosso roo o do ossonclollsmo:
lsto , umo nooo do ossnclo ultlmo quo tronscondorlo llmltos
hlstorlcos o culturols. Argumonto oqul contro um concolto
ossonclollsto do dllorono oo mosmo tompo om quo problomotlzo
o quostoo do ossonclollsmo. Em quo ponto o do quo monolros,
por oxomplo, o ospoclllcldodo do umo oxporlnclo soclol portlculor
so torno slnol do ossonclollsmo Ao rovlsor dobotos lomlnlstos,
suglro quo os lomlnlsmos nogro o bronco noo dovom sor vlstos
como cotogorlos ossonclolmonto llxos o om oposloo, mos ontos
como compos hlstorlcomonto contlngontos do contostooo dontro
do prtlcos dlscurslvos o motorlols. Do modo somolhonto,
orgumontorol quo o onllso dos lntorconoxoos ontro roclsmo,
closso, gnoro, soxuolldodo ou quolquor outro morcodor do
dllorono dovo lovor om conto o posloo dos dllorontos roclsmos
ontro sl. Aclmo do tudo, subllnho o lmportnclo do umo mocro-
onllso quo ostudo os lntor-rolooos dos vrlos lormos do
dlloronclooo soclol, ompirlco o hlstorlcomonto, mos som
nocossorlomonto dorlvor todos olos do umo so lnstnclo
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
332
dotormlnonto. Em outros polovros, tontorol tombm ovltor o porlgo
do roduclonlsmo. Ao mosmo tompo, chomo o otonoo poro o
lmportnclo do onollsor o problomtlco do subjotlvldodo o
ldontldodo poro comproondor o dlnmlco do podor do
dlloronclooo soclol.
O copitulo so dlvldo om trs portos. No prlmolro, troto dos
vrlos nooos do dllorono quo surglrom no roconto controvrslo
sobro o cotogorlo nogro (block) como slnol comum poro o
oxporlnclo do grupos olrlconos-corlbonhos o do sul do slo no
Gro-Brotonho do pos-guorro. Mou objotlvo osslnolor como
nogro oporou como slnol contlngonto om dllorontos
clrcunstnclos politlcos. O problomo noo sobor so o tormo
nogro dovorlo tor sldo moblllzodo do monolro como lol. Antos,
mou lntorosso rosldo om onollsor o tlpo do sujolto politlco quo o
movlmonto nogro brltnlco crlou. A sogundo sooo consldoro os
monolros como quostoos do dllorono lorom onquodrodos no
toorlo o no prtlco lomlnlstos duronto os dcodos do 170 o 180.
Mou loco prlnclpol oqul o doboto brltnlco. Concluo com um
brovo oxomo do olgumos cotogorlos concoltuols usodos no
toorlzooo do dllorono, o suglro um novo quodro poro onllso
quo, osporo, ojudor o osclorocor quostoos no dosonvolvlmonto do
ostrotglos politlcos poro o justlo soclol.
O quo h num nomo O quo h numo cor
Nos ultlmos onos, o uso do tormo nogro poro rolorlr-so o
possoos do oscondnclo olrlcono-corlbonho o sul osltlco no Gro-
Brotonho tom sldo objoto do consldorvol controvrslo. E
lmportonto trotor do olguns dossos orgumontos, pols olos multos
vozos glrom om torno do nooos do dllorono.
As possoos olrlconos-corlbonhos o do sul do slo quo
mlgrorom poro o Gro-Brotonho no poriodo do pos-guorro vlorom o
ocupor umo posloo ostruturol somolhonto como trobolhodoros
om trobolhos prodomlnontomonto noo quollllcodos ou soml
quollllcodos nos comodos mols bolxos do oconomlo. Erom ontoo
Avtor Broh
333
comumonto doscrltos om dlscursos populoros, politlcos o
ocodmlcos como possoos do cor. O tormo noo oro um slmplos
tormo doscrltlvo. Tlnho sldo o codlgo colonlol poro umo rolooo
do domlnooo o subordlnooo ontro o colonlzodor o o colonlzodo.
O codlgo possou o sor ro-trobolhodo o roconstltuido otrovs do
umo vorlododo do procossos politlcos, culturols o oconmlcos no
Gro-Brotonho do pos-guorro. Em outros polovros, os grupos
olrlconos-corlbonhos o do sul do slo oxporlmontorom o
roclollzooo do suo posloo do closso o gnoro otrovs do um
roclsmo quo punho om prlmolro plono suo noo-broncuro como
tomtlco comum no dlscurso sobro os possoos do cor. Emboro
os modos proclsos como ossos conjuntos hotorognoos do
possoos lorom roclollzodos noo tonhom sldo ldntlcos, o
condonsooo do blnrlo bronco/noo-bronco nosso dlscurso
construlu o oqulvolnclo o slmllorldodo do oxporlnclo, no modldo
om quo onlrontovom prtlcos do ostlgmotlzooo, lnlorlorlzooo,
oxclusoo o/ou dlscrlmlnooo om oronos como omprogo, oducooo,
morodlo, molos do comunlcooo, slstomo do justlo crlmlnol,
oporoto do lmlgrooo o sorvlos do soudo. Essos rolooos do
oqulvolnclo crlorom os condloos nos quols umo novo politlco do
solldorlododo so tornou possivol.
O concolto do nogro surglo como um tormo
ospoclllcomonto politlco onvolvondo possoos olrlconos-corlbonhos
o sul-osltlcos. Elo constltulu um sujolto politlco lnscrovondo o
politlco do roslstnclo contro roclsmos controdos no cor. O tormo
lol odotodo polos coollzoos omorgontos ontro orgonlzooos o
otlvlstos olrlconos-corlbonhos o osltlcos do sul no llnol dos onos
60 o nos 70. Forom lnlluonclodos polo movlmonto do Podor Nogro
(Block Powor) nos EUA, quo tlnho posto o concolto do nogro do
coboo poro bolxo, dosplndo-o do suos conotooos pojorotlvos om
dlscursos roclollzodos, tronslormondo-o numo oxprossoo conllonto
do umo ldontldodo ollrmotlvo do grupo. O movlmonto do Podor
Nogro urglo os nogros norto-omorlconos o construirom o
comunldodo nogro noo como umo quostoo do googrollo, mos
ontos om tormos do dlsporo olrlcono globol. Evltondo o
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
334
cromotlsmo - o boso do dlloronclooo ontro nogros sogundo o
tom mols cloro ou mols oscuro do polo - nogro tornou-so umo
cor politlco o sor ollrmodo com orgulho contro roclsmos lundodos
no cor. Os otlvlstos olrlconos-corlbonhos o sul-osltlcos no Gro-
Brotonho tomorom o tormo omprostodo oo movlmonto do Podor
Nogro poro ostlmulor umo rojoloo oo cromotlsmo ontro oquolos
dollnldos como possoos do cor no Gro-Brotonho.
Closso lol um lmportonto olomonto constltutlvo no
surglmonto do concolto do nogro como cor politlco. O projoto
mols bom comproondldo como porto do Novo Esquordo
(Now Lolt) Brltnlco. lnumoros orgonlzooos otlvos nosso
movlmonto politlco dollnlom o sl mosmos como orgonlzooos do
trobolhodoros; por oxomplo, o Assoclooo dos Trobolhodoros
lndlonos o o Allono dos Possoos Nogros. Publlcooos politlcos
lmportontos do poriodo, como Roco Todo, o Roco ond Closs,
trotovom do ortlculooo ontro roclsmo o rolooos do closso. A
rovlsto Roco ond Closs olndo ostovo lorto no dcodo do 10 como
lmportonto rovlsto compromotldo com o roslstnclo oos roclsmos o
doslguoldodos do closso globols. O novo sujolto produzldo polo
politlco do nogro tronslormou o politlco do closso oo lntorrogor
dlscursos politlcos quo ollrmovom o prlmozlo do closso.
A politlco do solldorlododo ontro otlvlstos olrlconos-
corlbonhos o sul-osltlcos tombm lol lnlluonclodo polo momorlo
dos rocontos lutos ontlcolonlols o o doscolonlzooo no lrlco, slo
o Corlbo. Alguns tombm ostovom onvolvldos no ogltooo contro o
guorro do Vlotno, nos componhos polo dosormomonto nucloor o
om outros movlmontos do protosto somolhontos. O dlscurso do
unldodo olro-osltlco no Gro-Brotonho otondlo oo chomodo dos
movlmontos do llbortooo ontlcolonlols polo unldodo ontro os
colonlzodos. Alm dlsso, como orgumonto Morcor
1
, o slnol nogro
oro moblllzodo tombm como doslocomonto dos cotogorlos
lmlgronto o mlnorlo tnlco quo, otrovs dos onos 60 o 70,
possorom o donotor rodollnloos roclollzodos do portonclmonto o

1
MERCER, K. Wo/como to tho Junglo. London, Routlodgo, 14
Avtor Broh
335
subjotlvldodo. A lusoo dossos vorlos lnllunclos no lormooo do
um projoto voltodo oo trotomonto dos condloos do oxporlnclo
pos-colonlol no corooo do motropolo brltnlco slgnlllcovo quo o
concolto do nogro ostovo ossoclodo o slgnlllcodos dlstlntos o um
tonto dllorontos no Gro-Brotonho por comporooo com os EUA.
O uso brltnlco do tormo nogro lol crltlcodo por
comontodoros como Hozorooslngh o Modood.
2
Argumontom olos
quo o nogro no ldoologlo do Podor Nogro so rolorlo
ospoclllcomonto oxporlnclo hlstorlco dos povos do oscondnclo
olrlcono sub-sohorlono, o protondlo crlor umo ldontldodo politlco o
culturol posltlvo ontro os norto-omorlconos nogros. Quondo
utlllzodo om rolooo oos sul-osltlcos o concolto do loto
osvozlodo doquolos slgnlllcodos culturols ospocillcos ossoclodos
com oxprossoos como muslco nogro. O concolto podo
lncorporor os sul-osltlcos oponos num sontldo politlco, o olos,
portonto, concluom quo nogo o ldontldodo culturol osltlco. O
orgumonto tom cloromonto olgumo loro. E vordodo, como
osslnolomos ontos, quo o moblllzooo por porto do movlmonto do
Podor Nogro do tormo nogro oro umo tontotlvo do rolvlndlcor
umo horono olrlcono quo hovlo sldo nogodo oos norto-
omorlconos nogros polo roclsmo. Mos, como projoto politlco
hlstorlcomonto ospocillco locollzodo no dlnmlco soclo-politlco o
oconmlco nos EUA, o ldoologlo do Podor Nogro noo rolvlndlcovo
slmplosmonto um possodo oncostrol pr-dotormlnodo. No proprlo
procosso, tombm construio umo vorsoo portlculor dosso horono.
Como os procossos culturols soo dlnmlcos, o o procosso do
rolvlndlcooo tombm modlodo, o tormo nogro noo proclso
sor construido om tormos ossonclollstos. Podo tor dllorontos
slgnlllcodos politlcos o culturols om contoxtos dllorontos. Noo so
podo consldoror quo sou slgnlllcodo ospocillco no Gro-Brotonho
do pos-guorro tonho nogodo dlloronos culturols ontro povos

2
HAZAREESlNGH, S. Roclsm ond culturol ldontlt,: on lndlon porspoctlvo. Drogon's
Tooth 24, 186; MODOOD, T. "Block" roclol oquollt, ond Aslon ldontlt,. Now
Communlt, 14(3), 188.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
336
olrlconos, corlbonhos o sul-osltlcos quondo o dllorono culturol
noo oro o prlnciplo orgonlzodor dontro dosso dlscurso ou prtlco
politlco. As lutos politlcos concrotos om quo o novo slgnlllcodo so
lundovo roconhoclo dlloronos culturols, mos buscovo roollzor o
unldodo politlco contro o roclsmo. Em quolquor coso, o problomo
do dllorono culturol noo podo sor posto om tormos do dllorono
ontro culturos do sul do slo o do lrlco o Corlbo. H, por
oxomplo, multos dlloronos ontro os culturos corlbonho o olrlcono
(quo tombm lncluom os culturos do possoos do oscondnclo sul-
osltlco). Culturos nos dlsporos sompro tm suo proprlo
ospoclllcldodo. Em outros polovros, mosmo quondo o uso do
tormo nogro lor llmltodo lrlco sub-sohorlono o suos
dlsporos, podo-so dlzor, dontro dos pormotros postos polos
critlcos, quo olo nogo os ospoclllcldodos culturols dossos dlvorsos
grupos.
Umo sogundo critlco do modo como nogro tom sldo
omprogodo no Gro-Brotonho quo o concolto coroco do sontldo,
dodo quo multos sul-osltlcos noo so dollnom como nogros o
multos olrlconos o corlbonhos noo os consldorom como tols. Esso
ollrmooo glro om porto om torno do crltrlo numrlco, mos som
lornocor o ovldnclo numrlco om quo so opolo. Em mlnho
proprlo posqulso oncontrol quo os sul-osltlcos so doscrovom com
lroqunclo como kolo (nogro) om dlscussoos sobro roclsmo. Mos
como o sor soclol totol dos sul-osltlcos o dos olrlconos-corlbonhos
noo constltuido oponos polo oxporlnclo do roclsmo, olos tm
multos outros ldontlllcooos bosoodos om, por oxomplo, rollgloo,
linguo o llllooo politlco. Alm dlsso, como mostrom multos
componhos o monllostooos, o concolto do nogro lol moblllzodo
como porto do um conjunto do prlnciplos o ldlos constltutlvos
poro promovor o ooo colotlvo. Como movlmonto soclol, o
otlvlsmo nogro tlnho como olvo goror solldorlododo; olo noo
nocossorlomonto supunho quo todos os mombros dos dlvorsos
comunldodos nogros lnovltovolmonto so ldontlllcorlom com o
concolto om sou uso brltnlco.
Avtor Broh
337
Outro toplco do controvrslo so contro no dlstrlbuloo do
rocursos polo ostodo poro dllorontos cotogorlos do consumldoros.
Argumonto-so quo o tormo nogro sorvo poro ocultor os
nocossldodos culturols do outros grupos quo noo oquolos do
orlgom olrlcono-corlbonho. Esso critlco portlculor cholro multos
vozos o otnlclsmo. Etnlclsmo, ou dlrlo, dollno o oxporlnclo do
grupos roclollzodos prlnclpolmonto om tormos culturols: lsto ,
postulo dllorono tnlco como modolldodo prlnclpol om torno
do quol o vldo soclol constltuido o oxporlmontodo. Nocossldodos
culturols soo dollnldos om tormos omplos como lndopondontos do
outros oxporlnclos soclols controdos om closso, gnoro, roo ou
soxuolldodo. lsso slgnlllco quo so supoo quo um grupo ldontlllcodo
como culturolmonto dlloronto lntornomonto homognoo, quondo
osso, potontomonto, noo o coso. As nocossldodos do morodlo
do um osltlco do closso trobolhodoro vlvondo om condloos do
suporpopulooo num conjunto rosldonclol, por oxomplo, noo
podom sor os mosmos do um osltlco do closso mdlo vlvondo
numo coso soml-lsolodo no suburblo. Em outros polovros,
dlscursos otnlclstos procurom lmpor nooos ostorootlpodos do
nocossldodo culturol comum sobro grupos hotorognoos com
osplrooos o lntorossos soclols dlvorsos. Froquontomonto dolxom
do trotor do rolooo ontro o dllorono o os rolooos soclols do
podor om quo olo podo ostor lnscrlto. E cloro quo lmportonto quo
o ostodo sojo sonsivol plurolldodo do nocossldodos ontro sous
cldodoos. Mos proclsomos ostor otontos monolro como os
nocossldodos soo construidos o roprosontodos om vrlos
dlscursos.
H outro llmltooo no critlco otnlclsto do uso do tormo
nogro polo ostodo locol. O otnlclsmo noo poroco dlloronclor
ontro nogro como tormo odotodo por grupos subordlnodos poro
slmbollzor roslstnclo contro o oprossoo o o oproprlooo do
mosmo tormo por olgumos outorldodos locols como boso poro o
lormulooo do politlcos do olocooo do rocursos.
3
O tormo tom

3
SlVANANDAN, A. Communltlos ol Roslstonco: Wrltlngs on Block Strugglos lor
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
338
slgnlllcodos dllorontos nos dols contoxtos o lndlco rosultodos
soclols o politlcos potonclolmonto dllorontos, mos o otnlclsmo
poroco conlundlr ossos dllorontos slgnlllcodos. Alm dlsso, cortos
politlcos podom moblllzor o dlscurso do dllorono tnlco como
molo do crlor suo proprlo boso do podor, o noo do dor podor o
oquolos cujos nocossldodos supostomonto sorlom mols bom
otondldos polo ollmlnooo do tormo nogro. A quostoo quo o
substltuloo do nogro por olgum outro doscrltor polltlcomonto
noutro noo ossoguror umo dlstrlbuloo mols oqultotlvo dos
rocursos. Podo-so orgumontor quo lol umo morco do sucosso do
politlco do nogro como cor politlco o loto do quo o slgno tonho
sldo oproprlodo polo dlscurso do ostodo. Umo voz quo lsso
ocontocou, nogro ossumlu novos slgnlllcodos. Enquonto quo
ontorlormonto sorvlro poro goror solldorlododo ontro grupos do
oscondnclo olrlcono-corlbonho o sul-osltlco om torno do
problomos politlcos ospocillcos como lmlgrooo ou pollclomonto,
ogoro so tornovo um lugor do conlllto o dlssonsoo, modldo quo
mombros dossos grupos compotlom por omprogos no sotor ostotol
o por subvonoos, sorvlos o outros rocursos. Projotos nogros do
outo-ojudo quo tlnhom sldo o oxomplo do prlmolro politlco nogro
do pos-guorro tornovom-so ogoro dopondontos do sotor ostotol.
Duronto os onos 180, quondo o thotchorlsmo no Gro-Brotonho
comoou o oxorcor molor lmpocto sobro os oromontos
govornomontols locols, multos projotos comunltrlos pordorom
sous rocursos. Polo llm do dcodo do 80, quondo os movlmontos
do osquordo om gorol comoorom o rompor-so o lrogmontor-so, o
mosmo ocontocou com o projoto constltuido om torno do nogro
como cor politlco.
Quo tlpo do tormlnologlo lol proposto poro substltulr
nogro Escrovondo o portlr do porspoctlvos um tonto dllorontos,

Soclollsm. London, Vorso, 10; GlLROY, P. Thoro Aln't No Block ln tho Unlon
Jock. London, Hutchlnson, 187; CAlN, H. ond YUVAL-DAVlS, N. Tho "Equol
Opportunlt, Communlt," ond tho ontlroclst strugglo. Crltlcol Soclol Pollc, 2,
10(2), 10.
Avtor Broh
33
Hozorooslngh o Modood
4
chogom o conclusoos somolhontos.
Hozorooslngh sugoro quo o uso do nogro dovo sor rosorvodo
poro possoos do oscondnclo olrlcono o quo os possoos do
subcontlnonto sul-osltlco dovom sor subsumldos sob o concolto
do lndlonos, com boso no culturo comportllhodo no sontldo
hlstorlco. Mos h umo lmonso dlvorsldodo do culturos no
subcontlnonto quo surglrom o so tronslormorom om clrcunstnclos
motorlols o politlcos vorlodos. Alm dlsso, ossos culturos so opolom
om dlloronos o dlvlsoos do closso, costo, rollgloo, rogloo o linguo.
Em quo sontldo, ontoo, podo-so lolor do umo culturo lndlono
comum A construoo do Hozorooslngh do umo comunolldodo om
tormos do umo oxporlnclo comportllhodo do lmporlollsmo o do
roclsmo vulnorvol mosmo critlco quo olo dlrlgo contro oquolos
quo dolondom nogro como cor politlco. Tombm olo prlvlloglo
procossos hlstorlcos o contompornoos do domlnooo, o o popol
do ostodo no modlooo dossos procossos, como controlmonto
lmportontos no ostruturooo do oxporlnclo dos possoos. Suo ldlo
do umo culturo lndlono comum podo sor vlsto por multos sul-
osltlcos como umo tontotlvo do por suo oxporlnclo numo
comlso do loro. Dodo o posloo do modorno ostodo do lndlo om
rolooo o outros poisos do subcontlnonto osltlco, o concolto do
Hozorooslngh do lndlono podo sor consldorodo por olguns como
so rolorosso um projoto hogomnlco noquolo rogloo. Como so
roconhocorlom nosso dollnloo poqulstonosos ou possoos do
Bonglodosh, dodo o hlstorlo roconto do dlvlsoo
Do modo dlloronto do Hozorooslngh, Modood omprogo o
tormo osltlco om lugor do nogro quo, ollrmo, llco curto poro
o molorlo dos possoos quo ldontlllco como nogros, om voz do sul-
osltlco quo doscorto como tormo ocodmlco. Dolxondo do lodo o
loto do quo o slo cobro umo porto multo molor do globo do quo
o subcontlnonto do Sul do slo, o dollnloo do osltlco quo
portlculormonto problomtlco: o quo quoro lndlcor por umo

4
HAZAREESlNGH, S. Roclsm ond culturol ldontlt,... Op. clt.; o MODOOD, T. "Block"
roclol oquollt,... Op. clt.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
340
ldontldodo osltlco, ollrmo, olgumo portlclpooo no horono
dos clvlllzooos do ontlgo Hlndustoo ontorlor conqulsto
brltnlco.
5
Prlmolro, o tormo Hlndustoo, usodo polos Mughols so
rolorlo om tormos gorols oos ostodos do norto do lndlo. O quo
mols lmportonto, Modood poroco otrlbulr umo ldontldodo
unlllcodo lndlo pr-colonlol quo, por lmpllcooo, lol dostruido
polo Roj brltnlco. A ovldnclo hlstorlco mostro, contudo, quo o
lndlo pr-colonlol oro umo ontldodo hotorognoo, o quo os possoos
provovolmonto so dollnlom mols om tormos do suo llllooo
roglonol, llnguistlco ou rollgloso do quo como mombros do
Hlndustoo. Do loto, podo-so orgumontor quo o ldontldodo
lndlono como conjunto do ldontlllcooos com um ostodo-nooo
lol o rosultodo do roslstnclo o luto contro o colonlollsmo o noo
olgo quo oxlstlu ontos dosso poriodo.
O quo quoro dostocor com osto lncursoo no doboto om torno
do uso do tormo nogro no Gro-Brotonho como o dllorono
construido do monolro dlloronto dontro dossos dlscursos. lsto , o
uso do nogro, lndlono ou osltlco dotormlnodo noo tonto
polo noturozo do sou roloronto como por suo lunoo somlotlco
dontro do dllorontos dlscursos. Essos vrlos slgnlllcodos osslnolom
dllorontos ostrotglos o rosultodos politlcos. Moblllzom dllorontos
conjuntos do ldontldodos culturols ou politlcos, o colocom llmltos
oo ostoboloclmonto do lrontolros do comunldodo. Esso doboto
tovo um corto oco dontro do lomlnlsmo. E contro osso pono do
lundo quo ogoro mo volto poro o quostoo do dllorono dontro
do lomlnlsmo.
A lrmondodo (slstorhood) globol
Em 185 portlclpol do Conlornclo lntornoclonol do
Mulhoros om Nolrobl. All, mols do 10 mll mulhoros do mols do 150
poisos so rounlrom poro trotor do problomos do nosso
subordlnooo unlvorsol como sogundo soxo, mos o ospocto mols

5
MODOOD, T. "Block" roclol oquollt,... Op. clt., p.7.
Avtor Broh
341
notvol dosso conlornclo oro o hotorogonoldodo do nosso
condloo soclol. As quostoos lovontodos polos dllorontos grupos do
mulhoros prosontos conlornclo, ospoclolmonto os do Torcolro
Mundo, sorvlrom poro subllnhor o loto do quo os problomos quo
olotom os mulhoros noo podom sor onollsodos lsolodomonto do
contoxto do doslguoldodo noclonol o lntornoclonol.
6

Nosso gnoro constltuido o roprosontodo do monolro
dlloronto sogundo nosso locollzooo dontro do rolooos globols do
podor. Nosso lnsoroo nossos rolooos globols do podor so roollzo
otrovs do umo mlriodo do procossos oconmlcos, politlcos o
ldoologlcos. Dontro dossos ostruturos do rolooos soclols noo
oxlstlmos slmplosmonto como mulhoros, mos como cotogorlos
dlloronclodos, tols como mulhoros do closso trobolhodoro,
mulhoros componosos ou mulhoros lmlgrontos. Codo
doscrloo ost rolorldo o umo condloo soclol ospocillco. Vldos
rools soo lorjodos o portlr do ortlculooos comploxos dossos
dlmonsoos. E ogoro oxlomtlco no toorlo o prtlco lomlnlstos quo
mulhor noo umo cotogorlo unltrlo. Mos lsso noo slgnlllco quo
o proprlo cotogorlo coroo do sontldo. O slgno mulhor tom suo
proprlo ospoclllcldodo constltuido dontro o otrovs do
conllgurooos hlstorlcomonto ospocillcos do rolooos do gnoro.
Sou lluxo somlotlco ossumo slgnlllcodos ospocillcos om dlscursos
do dllorontos lomlnllldodos ondo vom o slmbollzor trojotorlos,
clrcunstnclos motorlols o oxporlnclos culturols hlstorlcos
portlculoros. Dllorono nosso sontldo umo dllorono do condloos
soclols. Aqul o loco onolitlco ost colocodo no construoo soclol do
dllorontos cotogorlos do mulhoros dontro dos procossos ostruturols
o ldoologlcos mols omplos. Noo so ollrmo quo umo cotogorlo
lndlvlduol lntornomonto homognoo. Mulhoros do closso
trobolhodoro, por oxomplo, comproondo grupos multo dllorontos
do possoos tonto dontro quonto ontro dllorontos lormooos soclols.

6
BRAH, A. Roco, closs ond gondor: whlch wo, tho trlnlt,. Brltlsh Journol ol
Soclolog, ol Educotlon (1), 188; MOHANTY, C. T. Undor Wostom o,os: lomlnlst
scholorshlps ond colonlol dlscoursos. Fomlnlst Rovlow 30, 188.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
342
A posloo do closso osslnolo cortos comunolldodos do rosultodos
soclols, mos o closso so ortlculo com outros olxos do dlloronclooo
como o roclsmo, o hotorossoxlsmo ou o costo no dollnoomonto do
lormos vorlvols do oportunldodos do vldo poro cotogorlos
ospocillcos do mulhoros.
O objotlvo prlnclpol do lomlnlsmo tom sldo mudor os
rolooos soclols do podor lmbrlcodos no gnoro. Como os
doslguoldodos do gnoro ponotrom om todos os osloros do vldo, os
ostrotglos lomlnlstos onvolvom um onlrontomonto do posloo
subordlnodo dos mulhoros tonto dontro dos lnstltuloos do ostodo
como do soclododo clvll. A loro por trs do toorlo o do prtlco
lomlnlsto no poriodo do pos-guorro tom sldo sou compromlsso do
orrodlcor doslguoldodos dorlvodos do nooo do dllorono soxuol
lnoronto o toorlos blologlcomonto dotormlnlstos, quo oxpllcom o
posloo soclol dos mulhoros como rosultodo do dlloronos lnotos.
A dospolto do ovldnclo do quo os dlloronos dos soxos no
comportomonto cognltlvo ontro crlonos soo poquonos o o
somolhono pslcologlco ontro homons o mulhoros multo grondo,
o posqulso poro ostobolocor dlloronos lnotos prossoguo.
7
As
lomlnlstos, cloro, noo lgnorom o blologlo dos mulhoros, mos
quostlonom ldoologlos quo constroom o roprosontom o
subordlnooo dos mulhoros como rosultodo do suos copocldodos
blologlcos.
O modo como quostoos do blologlo soo trotodos vorlo nos
dllorontos lomlnlsmos. E problomtlco ostobolocor lrontolros cloros
ontro lomlnlsmos, ot porquo h um ocordo om multos roos
lundomontols. A sogulnto tlpologlo do monuol, portonto,
protondo slmplosmonto dostocor cortos dlloronos moloros quo
contlnuom objoto do contostooo. Sogundo tols tlpologlos, onllsos
lomlnlstos rodlcols podom tondor o ldontlllcor o subordlnooo
blologlcomonto lundodo dos mulhoros como boso lundomontol do

7
ROSE, S., KAMlN, J. ond LEWONTlN, R. C. Not ln Our Gonos. Hormondsworth,
Pollcon, 184; SEGAL, L. Slow Motlon: Chonglng Moscullnltlos. Chonglng Mon.
London, Vlrogo, 10.
Avtor Broh
343
doslguoldodo do gnoro. As rolooos do podor ontro homons o
mulhoros soo vlstos como o prlnclpol dlnmlco do oprossoo dos
mulhoros, lovondo s vozos quoso oxclusoo do outros
dotormlnontos como closso o roclsmo. Porspoctlvos lomlnlstos
rodlcols porocom roprosontor os copocldodos roprodutlvos dos
mulhoros como lndlcodoros do cortos quolldodos pslcologlcos quo
soo unlco o unlvorsolmonto lomlnlnos. Supoo-so quo ossos
quolldodos tonhom sldo onlroquocldos otrovs do domlnooo
potrlorcol o, portonto, proclsom sor rodoscobortos o rolvlndlcodos.
Como consoqunclo, podo hovor umo colobrooo do dllorono
soxuol no lormo do otrlbutos o quolldodos prosumlvolmonto
oxcluslvomonto lomlnlnos. J so dlsso quo, olndo quo ropudlondo
o dotormlnlsmo blologlco lmpllcodo om dlscursos potrlorcols,
olgumos vorsoos do lomlnlsmo rodlcol, por suo voz, constroom
umo nooo trons-hlstorlco do lomlnllldodo ossonclol quo proclsorlo
sor rosgotodo o rocuporodo poro olm dos rolooos potrlorcols.
8

Umo promlsso control do lomlnlsmo soclollsto, por outro
lodo, quo o noturozo humono noo ossonclol, mos soclolmonto
produzldo. O slgnlllcodo do sor mulhor - blologlco, soclol, culturol
o pslqulcomonto - consldorodo umo vorlvol hlstorlco. O
lomlnlsmo soclollsto montou umo podoroso critlco doquolos
porspoctlvos motorlollstos quo prlorlzom o closso, nogllgonclom os
consoqunclos soclols do dlvlsoo soxuol do trobolho, prlvlloglom os
hotorossoxuolldodos o dodlcom oscosso otonoo oos moconlsmos
soclols quo lmpodom os mulhoros do otlnglr lguoldodo oconmlco,
politlco o soclol. Esso llnho do lomlnlsmo so dlstonclo do suposto
nloso lomlnlsto rodlcol no consldorooo dos rolooos do podor
ontro os soxos como dotormlnonto quoso oxcluslvo do
subordlnooo dos mulhoros.
No dcodo do 10, o doboto mudou rodlcolmonto, o ossos
tlpologlos ogoro odqulrom um lntorosso hlstorlco. Dosdo o llm

8
SEGAL, L. ls tho Futuro Pomolo. London, Vlrogo, 187; WEEDON, C. Fomlnlst
Proctlco ond Poststructurollst Thoor,. Oxlord, Bosll Blockwoll, 187; SPELMAN, E.
V. lnossontlol Womon: Probloms ol Excluslon ln Fomlnlst Thought. London, Tho
Womon's Pross, 188.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
344
do soclollsmo do ostodo no ontlgo Unloo Sovltlco o no Europo
Orlontol, soclollsmo possou o slgnlllcor politlco outorltrlo o
ontldomocrtlco. O Forum dos Fomlnlstos Soclollstos Europlos,
por oxomplo, mudou sou nomo poro Forum Europou dos
Fomlnlstos do Esquordo. Esso mudono no nomoncloturo noo
ocontocou porquo os problomos politlcos quo costumovom sor
dobotldos sob o slgno do soclollsmo tonhom so tornodo
lrrolovontos. Soclollsmo ogoro possou o sor ossoclodo, no
Europo Orlontol o nos ostodos mombros do ontlgo Unloo
Sovltlco, s prtlcos dosocrodltodos dos roglmos ontorloros, o os
mulhoros dossos portos do Europo ochovom quo noo sorlom
copozos do moblllzor opolo com soclollsmo no titulo. E
lmportonto dostocor quo o mudono noo osslnolo umo moro
obordogom progmtlco, mos umo rosposto ostrotglco o novos
clrcunstnclos politlcos. As oltorooos politlcos do longo-prozo quo
ossos mudonos lmpllcom soo olndo dllicols do provor.
Convm lombror quo, ot rocontomonto, porspoctlvos
lomlnlstos ocldontols, como um todo, dorom pouco otonoo oos
procossos do roclollzooo do gnoro, closso o soxuolldodo.
Procossos do roclollzooo soo, cloro, hlstorlcomonto ospocillcos, o
dllorontos grupos lorom roclollzodos do monolro dlloronto om
clrcunstnclos vorlodos, o no boso do dllorontos slgnlllcontos do
dllorono. Codo roclsmo tom umo hlstorlo portlculor. Surglu no
contoxto do um conjunto ospocillco do clrcunstnclos oconmlcos,
politlcos o culturols, lol produzldo o roproduzldo otrovs do
moconlsmos ospocillcos o ossumlu dllorontos lormos om dllorontos
sltuooos. O roclsmo ontlnogro, o roclsmo ontllrlonds, o roclsmo
ontl-somlto, o roclsmo ontlrobo, dllorontos vorlododos do
orlontollsmos: todos tm suos coroctoristlcos dlstlntlvos. J mostrol
om outro lugor como os hlstorlos ospocillcos dossos vrlos roclsmos
os colocom om rolooos portlculoros ontro sl. All oxplorol olguns
ospoctos do roclollzooo do grupos lrlondosos o nogros no Gro-
Brotonho. Um sogundo oxomplo, do grupos olrlconos-corlbonhos o
sul-osltlcos, podo osclorocor mols osso ponto.
Avtor Broh
345
Essos comunldodos dosonvolvorom dllorontos rospostos oo
roclsmo porquo suos oxporlnclos dolo, omboro do multos
monolros somolhonto, noo lol ldntlco.

Politlcos ostotols tlvorom


lmpoctos dllorontos nossos comunldodos. Comunldodos olrlconos-
corlbonhos moblllzorom-so multo mols om torno do suo
oxporlnclo colotlvo do slstomo do justlo crlmlnol, portlculormonto
o policlo o os trlbunols, onquonto quo os grupos osltlcos so
onvolvorom do monolro mols otlvo no doloso dos comunldodos
contro otoquos roclstos, ossdlo roclol om conjuntos hobltoclonols
o no orgonlzooo do componhos contro doportooos o outros
problomos dorlvodos dos ololtos dos lols do lmlgrooo. As
roprosontooos ostorootlpodos dos comunldodos olrlconos-
corlbonhos o sul-osltlcos tm sldo substonclolmonto dllorontos. Os
dlscursos do gnoro dos nlggor o dos pokl no Gro-Brotonho do
pos-guorro roprosontom ldoologlos dlstlntos. Mos olos soo duos
llnhos do um roclsmo comum ostruturodo om torno do
cor/lonotlpo/culturo como slgnlllcontos do suporlorldodo o
lnlorlorldodo no Gro-Brotonho pos-colonlol. lsso slgnlllco quo
grupos olrlconos-corlbonhos, sul-osltlcos o broncos so sltuom
roloclonolmonto dontro dossos ostruturos do roprosontooo.
H umo tondnclo no Gro-Brotonho do consldoror o roclsmo
como olgo quo tom o vor com o prosono do possoos nogros.
Mos lmportonto sollontor quo tonto nogros como broncos
oxporlmontom sou gnoro, closso o soxuolldodo otrovs do roo.
A roclollzooo do subjotlvldodo bronco noo multos vozos
monllostomonto cloro poro os grupos broncos, porquo bronco
um slgnlllconto do domlnnclo, mos lsso noo torno o procosso do
roclollzooo monos slgnlllcotlvo. E nocossrlo, portonto, onollsor
quo nos constroom como, dlgomos, mulhor bronco ou mulhor
nogro, como homom bronco ou homom nogro. Tol
dosconstruoo nocossrlo so qulsormos docllror como o por quo
os slgnlllcodos dossos polovros mudom do slmplos doscrloos o

BRAH, A. ond DEEM, R. Towords ontl-soxlst ond ontl-roclst schoollng. Crltlcol


Soclol Pollc, 16, 186.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
346
cotogorlos hlororqulcomonto orgonlzodos om cortos clrcunstnclos
oconmlcos, politlcos o culturols.
Fomlnlsmo nogro, lomlnlsmo bronco
Duronto o dcodo do 170, houvo pouco onvolvlmonto srlo
o contlnuodo dos prlnclpols corrontos ocodmlcos com quostoos
tols como o oxplorooo do gnoro no trobolho no motropolo
brltnlco pos-colonlol, o roclsmo nos politlcos do ostodo o nos
prtlcos culturols, o rodlcollzooo do subjotlvldodo nogro o bronco
no contoxto ospocillco do um poriodo quo so sogulu pordo do
lmprlo, o os portlculorldodos do oprossoo dos mulhoros nogros no
toorlo o no prtlco lomlnlstos. lsso tovo um popol lmportonto no
lormooo do orgonlzooos lomlnlstos nogros soporodos do
Movlmonto do Llborooo dos Mulhoros. Essos orgonlzooos
surglrom contro o pono do lundo do umo crlso oconmlco o
politlco quo so oprolundovo o do um crosconto ontrlncholromonto
do roclsmo. A dcodo lol um poriodo om quo o powollsmo dos
onos 60 lnundou o tocldo soclol, o lol groduolmonto consolldodo o
tronsmutodo no thotchorlsmo dos 80. Duronto os onos 70, os
comunldodos nogros ostovom onvolvldos om grondo vorlododo do
otlvldodos politlcos. Houvo grondos grovos lndustrlols, dlvorsos
lldorodos por mulhoros. O movlmonto Nogro do Solldorlododo
Slndlcol lol lormodo poro lldor com o roclsmo no omprogo o nos
slndlcotos. Houvo componhos mosslvos contro o controlo do
lmlgrooo, o vlolnclo losclsto, otoquos roclstos contro possoos o
proprlododos, modos do pollclomonto quo rosultorom no
porsoguloo do possoos nogros o contro o crlmlnollzooo dos
comunldodos nogros. Houvo multos projotos do outo-ojudo
ocupodos om otlvldodos oducoclonols, do bom-ostor o culturols.
Mulhoros nogros ostovom onvolvldos om todos ossos otlvldodos,
mos o lormooo do grupos outnomos do mulhoros nogros no llm
do dcodo do 70 lnjotou umo novo dlmonsoo no cono politlco.
As prlorldodos ospocillcos dos orgonlzooos locols do
mulhoros nogros, olgumos dos quols so unlrom poro lormor umo
Avtor Broh
347
ontldodo noclonol - o Orgonlzooo dos Mulhoros do Ascondnclo
Asltlco o Alrlcono (OWAAD) - vorlovom om corto modldo
sogundo os oxlgnclos do contoxto locol. Mos o objotlvo molor oro
onlrontor os lormos ospocillcos do oprossoo dlonto dos dllorontos
cotogorlos do mulhoros nogros. O compromlsso do lorjor o
unldodo ontro mulhoros olrlconos, corlbonhos o osltlcos
domondovo tontotlvos continuos do onollsor, comproondor o
trobolhor com o quo oro comum, mos tombm com o
hotorogonoldodo do oxporlnclos. Podlo um quostlonomonto do
popol do colonlollsmo o do lmporlollsmo o dos procossos
oconmlcos, politlcos o ldoologlcos contompornoos no
sustontooo do dlvlsoos soclols portlculoros dontro dossos grupos.
Roquorlo quo os mulhoros nogros lossom sonsivols ontro sl s
ospoclllcldodos culturols poro construirom ostrotglos politlcos
comuns poro conlrontor prtlcos potrlorcols, roclsmo o
doslguoldodo do closso. Noo oro torolo lcll o o loto do quo o
projoto tonho so dosonvolvldo por multos onos o olguns dos
grupos locols tonhom sobrovlvldo oo lmpocto do otnlclsmo o
contlnuom otlvos olndo hojo
10
tostomunho do compromlsso
politlco o do vlsoo dos mulhoros nolo onvolvldos.
O llm do OWAAD como orgonlzooo noclonol no lniclo do
dcodo do 80 lol proclpltodo por dlvorsos lotoros. Multos dossos
tondnclos dlvlslvos ocorrorom porololomonto no movlmonto dos
mulhoros como um todo. As orgonlzooos llllodos OWAAD
comportllhovom sous objotlvos omplos, mos hovlo dlloronos
politlcos ontro os mulhoros om vrlos quostoos. Hovlo ocordo gorol
do quo o roclsmo oro cruclol no ostruturooo do nosso oprossoo no
Gro-Brotonho, mos dlloriomos om nossos onllsos do roclsmo o do
sous loos com closso o outros modos do doslguoldodo. Poro
olgumos mulhoros, o roclsmo oro umo ostruturo outnomo do
oprossoo o tlnho quo sor otocodo como tol; poro outros, ostovo

10
BRlTON BLACK WOMEN'S GROUP. Block womon orgonlslng outonomousl,.
Fomlnlst Rovlow 17, 184; BRYAN, B., DADSlE, S. ond SCAFE, S. Hoort oltho Roco.
London, Vlrogo Pross, 185.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
348
lnoxtrlcovolmonto conoctodo com closso o outros olxos do dlvlsoo
soclol. Hovlo tombm dlloronos do porspoctlvos ontro lomlnlstos o
noo lomlnlstos no OWAAD. Poro os ultlmos, umo nloso no
soxlsmo oro umo dlvorsoo do luto contro o roclsmo. A
dosvolorlzooo dos culturos nogros polos otoquos do roclsmo
slgnlllcovo quo poro olgumos mulhoros o prlorldodo oro
rolvlndlcor ossos sitlos culturols o sltuor o sl mosmos como
mulhoros dontro dolos. Conquonto osso losso um projoto
lmportonto, hovlo, s vozos, mols quo umo sugostoo do ldoollzooo
do um possodo pordldo. Outros mulhoros dlzlom quo, omboro o
ollrmooo do ldontldodo culturol losso cruclol, oro lguolmonto
lmportonto trotor dos prtlcos culturols om suos lormos oprosslvos.
O problomo do vlolnclo moscullno contro mulhoros o crlonos, o
doslguol dlvlsoo soxuol do trobolho om coso, quostoos do doto o
do cosomontos lorodos, o clltorldoctomlo, o hotorossoxlsmo o o
suprossoo dos soxuolldodos lsblcos: todos orom quostoos quo
domondovom otonoo lmodloto. Emboro o molorlo dos mulhoros
do OWAAD roconhocosso o lmportnclo dossos quostoos, hovlo
grondos dlloronos om rolooo s prlorldodos o ostrotglos politlcos
poro onlronto-los.
Ao lodo dossos tondnclos, comoovo o surglr dontro do
movlmonto dos mulhoros como um todo umo nloso no politlco
do ldontldodo. Em lugor do omborcor no torolo comploxo, mos
nocossrlo, do ldontlllcor os ospoclllcldodos do oprossoos
portlculoros, ontondondo suos lntorconoxoos com outros lormos do
oprossoo, o construlr umo politlco do solldorlododo, olgumos
mulhoros comoovom o dlloronclor ossos ospoclllcldodos om
hlororqulos do oprossoo. Supunho-so quo o moro oto do nomoor-
so como mombro do um grupo oprlmldo conlorlsso outorldodo
morol. Oprossoos multlplos possorom o sor vlstos noo om tormos
do sous podroos do ortlculooo, mos como olomontos soporodos
quo podlom sor odlclonodos do monolro llnoor, do tol modo quo,
quonto mols oprossoos umo mulhor pudosso llstor, molor suo
rolvlndlcooo o ocupor umo posloo morol mols olovodo.
Allrmooos sobro o outontlcldodo do oxporlnclo possool podlom
Avtor Broh
34
sor oprosontodos como so lossom umo dlrotrlz noo problomtlco
poro o ontondlmonto do procossos do subordlnooo o domlnooo.
Doclorooos lorlsolcos do corrooo politlco possorom o substltulr o
onllso politlco.
11

A dospolto do lrogmontooo do movlmonto dos mulhoros, os
mulhoros nogros no Gro-Brotonho contlnuorom o lovontor
quostoos critlcos sobro o toorlo o o prtlco lomlnlstos. Como
rosultodo do nosso posloo dontro do dlsporos lormodos polo
hlstorlo do oscrovldoo, o colonlollsmo o o lmporlollsmo, lomlnlstos
nogros tm orgumontodo do monolro conslstonto contro o
poroqulollsmo, o sollontodo o nocossldodo do um lomlnlsmo
sonsivol s rolooos soclols lntornoclonols do podor.
12
O ortlgo do
Hozol Corb, Whlto womon llston Escutom mulhoros broncos,
por oxomplo, oprosonto umo critlco do concoltos-chovo lomlnlstos
como potrlorcodo, lomillo o roproduoo. Crltlco porspoctlvos
lomlnlstos quo usom nooos do rosiduos loudols o
trodlclonollsmo poro crlor oscolos do llbordodos clvlllzodos,
com o Torcolro Mundo num oxtromo do oscolo o o Prlmolro
Mundo supostomonto progrosslsto no outro. Fornoco dlvorsos
llustrooos do como um corto tlpo do lomlnlsmo ocldontol podo

11
ARDlLL, S. ond O'SULLlVAN, S. Upsottlng on opplocort: dllloronco, doslro ond
losblon sodomosochlsm. Fomlnlst Rovlow 23, 186; ADAMS, M. L. ldontlt,
polltlcs. Fomlnlst Rovlow 31, 18.
12
Fomlnlst Rovlow, 184; CARBY, H. Schoollng ln Bob,lon. Contro lor
Contomporor, Culturol Studlos, Tho Emplro Strlkos Bock, London, Hutchlnson,
182; PARMAR, P. Gondor, roco ond closs: Aslon womon ln roslstonco. Contro lor
Contomporor, Culturol Studlos, Unlvorslt, ol Blrmlnghom, 182; BRAH, A. ond
MlNHAS, R. Structurol roclsm or culturol dllloronco: schoollng lor Aslon glrls. ln:
WElNER, G. (od.) Just o Bunch ol Glrls. Mllton Ko,nos, Opon Unlvorslt, Pross,
185; BRAH, A. Journo, to Nolrobl; ln: GREWAL, S., KAY, J., LANDOR, L., LEWlS,
G. ond PARMAR, P. Chortlng tho Journo,: Wrltlngs b, Block ond Thlrd World
Womon. London, Shobo Pross, 187; PHOENl, A. Thoorlos ol gondor ond block
lomlllos. ln: WElNER, G. ond AMOT, M. (ods.) Gondor undor Scrutln,. Mllton
Ko,nos, Opon Unlvorslt, Pross, 187; GREWAL, S. ot olll. (ods.) Chortlng tho
Journo,... Op. clt.; MAMA, A. Vlolonco ogolnst block womon: gondor, roco, ond
stoto rosponsos. Fomlnlst Rovlow 32, 18; LEWlS, G. Audro Lordo: vlgnottos ond
montol convorsotlons. Fomlnlst Rovlow 34, 10.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
350
sorvlr poro roproduzlr, mols quo poro onlrontor, os cotogorlos
otrovs dos quols o ocldonto constrol o roprosonto o sl mosmo
como suporlor o sous outros.
Essos critlcos gororom olgumo outo-rolloxoo por porto do
oscrltoros lomlnlstos broncos. Numo tontotlvo do roovollor suo obro
ontorlor, Borrot o Mclntosh, por oxomplo, roconhocorom os
llmltooos do concolto do potrlorcodo como domlnooo moscullno
noo ombiguo o lnvorlvol, noo dlloronclodo por closso ou roclsmo.
Optorom polo uso do potrlorcol slgnlllcondo rolooos soclols
portlculoros quo comblnom umo dlmonsoo publlco do podor,
oxplorooo ou stotus com umo dlmonsoo do sorvlllsmo possool.
13

Mos dolxorom do ospoclllcor como o por quo o concolto do
potrlorcol sorlo onolltlcomonto suporlor oo do potrlorcodo no
ostudo dos lntorconoxoos ontro gnoro, closso o roclsmo. A moro
substltuloo do concolto do potrlorcodo por rolooos potrlorcols
noo podo om sl mosmo dor conto dos critlcos do o-hlstorlclsmo,
unlvorsollsmo ou ossonclollsmo quo lorom loltos oo prlmolro,
omboro, como dlz Wolb,
14
, sojo possivol chogor o orgumontos
hlstorlclzodos do potrlorcodo. Como rosposto o tols ro-
concoltuooos do potrlorcodo, Joon Ackor sugoro quo sorlo mols
oproprlodo doslocor o objoto toorlco do potrlorcodo oo gnoro,
quo podomos dollnlr brovomonto como dlloronclooos ostruturols,
roloclonols o slmbollcos ontro mulhoros o homons.
15
Elo
coutoloso om rolooo oo doslocomonto, contudo, pols gnoro,
sogundo olo, noo tom o gumo politlco critlco do potrlorcodo o
podorlo sor cooptodo o noutrollzodo com molor locllldodo dontro
do toorlo ostobolocldo. Volo lombror quo todo osso doboto lol
gorolmonto sltuodo dontro dos pormotros do oposloo blnrlo

13
BARRETT, M. ond MClNTOSH, M. Ethnocontrlsm ond soclollst-lomlnlst thoor,.
Fomlnlst Rovlow 20, 185, p.3
14
WALBY, S. Thoorlzlng Potrlorch,. Oxlord, Bosll Blockwoll, 10.
15
ACKER, J. Tho problom wlth potrlorch,. Soclolog, 23(2), 18, p.238.
Avtor Broh
351
moscullno/lomlnlno o noo troto do lndotormlnooo do soxo
onquonto cotogorlo.
16

Prollro rotor o concolto do potrlorcol som nocossorlomonto
subscrovor o concolto do potrlorcodo - hlstorlclzodo ou noo.
Rolooos potrlorcols soo umo lormo ospocillco do rolooo do
gnoro om quo os mulhoros ostoo numo posloo subordlnodo. Em
toorlo, polo monos, dovorlo sor possivol lmoglnor um contoxto
soclol om quo rolooos do gnoro noo ostojom ossoclodos
doslguoldodo. Alm dlsso, tonho srlos rosorvos sobro o utllldodo
onolitlco ou politlco do montor lrontolros do slstomo ontro
potrlorcodo o o portlculor lormooo soclooconmlco o politlco
(por oxomplo, o copltollsmo ou o soclollsmo do ostodo) do quo olo
porto. Sorlo multo mols utll comproondor como rolooos
potrlorcols so ortlculom com outros lormos do rolooos soclols num
contoxto hlstorlco dotormlnodo. Estruturos do closso, roclsmo,
gnoro o soxuolldodo noo podom sor trotodos como vorlvols
lndopondontos porquo o oprossoo do codo umo ost lnscrlto
dontro do outro - constltuido polo outro o constltutlvo dolo.
Roconhocondo o critlco lomlnlsto nogro, Borrot o Mclntosh
17

dostocom o nocossldodo do onollsor o construoo ldoologlco do
lomlnllldodo bronco otrovs do roclsmo. lsso, om mlnho oplnloo,
ossonclol, pols olndo h umo tondnclo o trotor quostoos do
doslguoldodo otrovs do loco nos vitlmos do doslguoldodo.
Dlscussoos sobro o lomlnlsmo o o roclsmo multos vozos so controm
no oprossoo dos mulhoros nogros o noo oxplorom como o gnoro
tonto dos mulhoros nogros como dos broncos construido otrovs
do closso o do roclsmo. lsso slgnlllco quo o posloo prlvlloglodo
dos mulhoros broncos om dlscursos roclollzodos (mosmo quondo
olos comportllhom umo posloo do closso com mulhoros nogros)
dolxo do sor odoquodomonto toorlzodo, o os procossos do
domlnooo pormonocom lnvlsivols. A roprosontooo dos mulhoros

16
BUTLER, J. Gondor Troublo: Fomlnlsm ond tho Subvorslon olldontlt,, Now
York, Routlodgo, 10.
17
BARRETT, M. ond MClNTOSH, M. Ethnocontrlsm... Op. clt.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
352
broncos como guordlos morols do umo roo suporlor, por
oxomplo, sorvo poro homogonolzor o soxuolldodo dos mulhoros
broncos oo mosmo tompo om quo os lroturom otrovs do closso,
no modldo om quo o mulhor bronco do closso trobolhodoro, olndo
quo tombm oprosontodo como portodoro do roo,
slmultonoomonto construido como tondonto dogonorooo por
couso do suo sltuooo do closso. Vomos oqul como controdloos
do closso podom sor trobolhodos o rosolvldos ldoologlcomonto
dontro do ostruturooo roclollzodo do gnoro.
O ortlgo do Borrot o Mclntosh gorou doboto consldorvol.
18

Emboro roconhocondo o lmportnclo do roovollooo do umo porto
do suo obro por duos lmportontos lomlnlstos broncos, os critlcos
orgumontom quo sous mtodos do ro-oxomo dolxorom do crlor
umo posslbllldodo do tronslormooo rodlcol do onllso ontorlor,
dolxondo quo os coroctoristlcos roclols no roproduoo soclol
contlnuom som sor toorlzodos. Esso doboto lomlnlsto contrlbulu
poro o doboto mols omplo sobro so os dlvlsoos soclols ossoclodos
otnlo o oo roclsmo dovorlom sor vlstos como obsolutomonto
outnomos om rolooo closso soclol, como rodutivols closso
soclol ou como tondo orlgons hlstorlcos, mos ortlculondo-so ogoro
com os dlvlsoos do closso no soclododo copltollsto.
Eu dlrlo quo o roclsmo noo nom rodutivol closso soclol
ou oo gnoro, nom lntolromonto outnomo. Roclsmos tm orlgom
hlstorlco dlvorso, mos so ortlculom com ostruturos potrlorcols do
closso do monolros ospocillcos, om condloos hlstorlcos dodos. Os
roclsmos podom tor ollcclo lndopondonto, mos sugorlr lsso noo
o mosmo quo dlzor, como Corollno Romozonoglu, quo o roclsmo
umo lormo lndopondonto do domlnooo.
1
O concolto do
ortlculooo sugoro rolooos do conoxoo o ollcclo otrovs dos
quols, como dlz Holl os colsos soo roloclonodos tonto por suos

18
Vor os contrlbuloos do RAMAZANOGLU, Kozl, Loos o SAFlA-MlRZA. Fomlnlst
Rovlow, 186; BHAVNANl, K. K. ond COULSON, M. Tronslormlng soclollst
lomlnlsm: tho chollongo olroclsm. Fomlnlst Rovlow 23, 186.
1
RAMAZANOGLU, C. Fomlnlsm ond tho Controdlctlons ol Opprosslon. London,
Routlodgo, 18.
Avtor Broh
353
dlloronos como por suos somolhonos.
20
Do monolro
somolhonto, Loclou o Moullo
21
notom quo ortlculooo umo
prtlco o noo o nomo do um dodo comploxo roloclonol; lsto ,
ortlculooo noo o slmplos junoo do duos ou mols ontldodos
dlscrotos. Molhor, um movlmonto tronslormodor do
conllgurooos roloclonols. A procuro por grondos toorlos quo
ospoclllquom os lntorconoxoos ontro roclsmo, gnoro o closso lol
bom monos do quo produtlvo. Molhor construi-los como rolooos
hlstorlcomonto contlngontos o ospocillcos o dotormlnodo contoxto.
Doi quo podomos locollzor um dodo contoxto o dlloronclor ontro o
domorcooo do umo cotogorlo como objoto do dlscurso soclol,
como cotogorlo onolitlco o como tomo do moblllzooo politlco,
som lozor suposloos sobro suo pormonnclo ou ostobllldodo oo
longo do tompo o do ospoo. lsso slgnlllco quo lomlnlsmo
bronco ou lomlnlsmo nogro no Gro-Brotonho noo soo
cotogorlos ossonclollstos, mos ontos compos do contostooo
lnscrltos dontro do procossos o prtlcos dlscurslvos o motorlols num
torrono pos-colonlol. Roprosontom lutos sobro osquomos politlcos
do onllso; os slgnlllcodos do concoltos toorlcos; os rolooos ontro
toorlo, prtlco o oxporlnclos subjotlvos, o sobro prlorldodos o
modos do moblllzooo politlco. Mos noo dovom, om mlnho
oplnloo, sor ontondldos como construlndo os mulhoros broncos
o nogros como cotogorlos ossonclolmonto llxos om oposloo.
Contrlbuloos mols rocontos oo doboto lormulom
orgumontos um tonto dllorontos o sou objoto do critlco tombm
dlloronto no modldo om quo lntorrogom o lomlnlsmo nogro o/ou
ontl-roclsto. Um orgumonto quo, longo do locllltor o moblllzooo
politlco, dlscursos lomlnlstos nogros/ontl-roclstos do llm do dcodo
do 170 o do dcodo do 180 no roolldodo lmpodlrom o otlvlsmo
politlco. Knowlos o Morcor, por oxomplo, ollrmom quo o nloso do

20
HALL, S. Roco, ortlculotlon ond soclotlos structurod ln domlnonco. ln:
Soclologlcol Thoorlos: Roco ond Colonlollsm. Porls, UNESCO, 180, p.328.
21
LACLAU, E. ond MOUFFE, C. Hogomon, ond Soclollst Strotog,: Towords o
Rodlcol Domocrotlc Polltlcs. London, Vorso, 185.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
354
Corb, o Bourno no lnscrloo do roclsmo o do doslguoldodo do
gnoro dontro do procossos do copltollsmo, colonlollsmo o
slstomos soclols potrlorcols produzlu orgumontos lunclonollstos -
quo o soxlsmo o o roclsmo orom lnorontos o ossos slstomos o
sorvlom s nocossldodos do porpotuooo dossos slstomos.
Acrodltom quo osso obordogom domondovo nodo monos quo umo
luto totol contro ossos lsmos, o portonto projudlcovo rospostos
politlcos mols locollzodos o om monor oscolo. Mos sobomos quo os
dcodos do 70 o 80 tostomunhorom umo omplo vorlododo do
otlvldodo politlco tonto oo nivol locol como oo noclonol. Sou
proprlo mtodo poro lldor com o quo supoom sorom os llmltooos
do umo nloso no mocro-onllso sugorlr quo o roclsmo o o
soxlsmo dovom sor vlstos como umo srlo do ololtos quo noo tm
umo unlco couso.
22
Eu ocoltorlo os orgumontos do quo o nivol do
obstrooo om quo cotogorlos como copltollsmo o rolooos
potrlorcols soo dollnoodos noo lornoco dlrotrlzos cloros poro umo
ostrotglo o ooo concrotos, o tombm quo roclsmo o soxlsmo noo
soo lonmonos monocousols. Mos noo ostou soguro do quo trotor
roclsmo o soxlsmo como umo srlo do ololtos lornoo dlrotrlzos
mols cloros poro umo rosposto politlco. O mosmo ololto podo sor
lntorprotodo o portlr do dlvorsos posloos politlcos, o lovor o
ostrotglos do ooo bom dllorontos. Assumlr umo posloo politlco
ospocillco slgnlllco quo so ost lozondo cortos suposloos sobro o
noturozo dos vrlos procossos quo subllnhom um lonmono soclol,
do quo um ovonto portlculor podo sor um ololto. Um loco oponos
nos ololtos podo tornor lnvlsivol o oporooo do tols procossos
ldoologlcos o motorlols, osslm dlllcultondo nosso comproonsoo dos
comploxos bosos dos doslguoldodos. Alndo quo cruclols no
moblllzooo do grupos ospocillcos, os lutos sobro quostoos lsolodos
como llns om sl mosmos podom llmltor onlrontomontos mols
omplos s doslguoldodos soclols. A llnguogom dos ololtos, do
quolquor modo, noo oscopo do um subtoxto lmpliclto do cousos.

22
KNOWLES, C. ond MERCER, S. Fomlnlsm ond Antl-Roclsm. ln: DONALD, J. ond
RATTANSl, A. (ods.) Roco, Culturo ond Dllloronco. London, Sogo, 12, p.110.
Avtor Broh
355
Comportllho o rosorvo do Knowlos o Morcor sobro os
porspoctlvos onolitlcos o politlcos om quo o doslguoldodo soclol
posso o sor porsonlllcodo nos corpos dos grupos soclols
domlnontos - os broncos, homons ou hotorossoxuols om rolooo
oo roclsmo, soxlsmo ou hotorossoxlsmo - mos noo podomos
lgnoror os rolooos soclols do podor quo lnscrovom tol
dlloronclooo. Mombros dos grupos domlnontos do loto ocupom
posloos prlvlloglodos dontro do prtlcos politlcos o motorlols
quo so ocupom dossos dlvlsoos soclols, omboro o proclso
lntorconoxoo dosso podor om lnstltuloos ospocillcos ou om
rolooos lntorpossools noo posso sor ostlpulodo do ontomoo, posso
sor controdltorlo, o posso sor contostodo.
Umo critlco llgolromonto dlloronto do lomlnlsmo nogro
contosto suo volldoz sugorlndo quo olo roprosontorlo too somonto
os lntorossos dos mulhoros nogros.
23
Por lmpllcooo, o lomlnlsmo
nogro construido como soctrlo om comporooo com o
lomlnlsmo rodlcol ou o soclollsto. Esso comporooo
problomtlco, pols constrol o lomlnlsmo nogro loro do lomlnlsmo
rodlcol ou do soclollsto. No prtlco, o cotogorlo lomlnlsmo nogro
no Gro-Brotonho so tom sontldo dlonto do cotogorlo lomlnlsmo
bronco. So, como orgumontol ontos, ossos duos cotogorlos soo
contlngontos o noo ossonclollstos, ontoo noo so podo porguntor,
como loz Tong Moln, so o lomlnlsmo nogro ost oborto o todos
os mulhoros som porguntor slmultonoomonto o mosmo colso oo
lomlnlsmo bronco. A coroctorlzooo quo Tong Moln loz do
lomlnlsmo rodlcol o do soclollsto como obortos o todos os
mulhoros noo roslsto ovldnclo mosslvo quo mostro quo, polo
monos no Gro-Brotonho o nos EUA, ossos lomlnlsmos dolxorom do
dor conto odoquodomonto do roclsmo o do oxporlnclo do grupos
roclollzodos do mulhoros. A ldoologlo do oborto poro todos podo
do loto logltlmor todos os tlpos do oxclusoo do locto. O lomlnlsmo
soclollsto, por oxomplo, noo podo roolmonto lnclulr mulhoros

23
TANG MAlN, G. Block womon, soxlsm ond roclsm: block or ontlroclst. Fomlnlst
Rovlow 37, 10.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
356
sujoltos oo roclsmo o monos quo sojo um lomlnlsmo soclollsto ontl-
roclsto, ou mulhoros lsblcos o monos quo sojo slmultonoomonto
noo hotorossoxlsto, ou mulhoros do costos bolxos o monos quo sojo
contro os costos. Mos ossos quostoos noo podom sor postos om
obstroto, nom podom sor rosolvldos do umo voz por todos, mos
oponos otrovs do dosonvolvlmonto do lutos politlcos.
Por rozoos somolhontos, o critlco do cotogorlo nogro por
Flo,o Anthlos o Nlro Yuvol-Dovls no boso do quo olo dolxou do
trotor do dlvorsldodo do oxclusoos o subordlnooos tnlcos poroco
oqulvocodo. As lrontolros do um circulo do possoos lormodo om
torno do proocupooos ospocillcos dopondom do noturozo dos
proocupooos o suo lmportnclo o slgnlllcooo no vldo dossos
possoos. O lomlnlsmo nogro construlu umo boso om tormos do
oxporlnclo do gnoro do roclsmo ontlnogro. Grupos tnlcos
broncos quo noo ostlvorom sujoltos o osso lormo do roclsmo noo
podorlom, portonto, lozor porto dosso boso. lsso noo slgnlllco quo
suos oxporlnclos do ontl-somltlsmo, dlgomos, sojom monos
lmportontos. O roclsmo ontlnogro o o ontl-somltlsmo noo podom
sor subsumldos um no outro. lsso llco potontomonto cloro so
comporormos o oxporlnclo do umo judlo bronco o do umo judlo
nogro. A judlo nogro ost dlonto do dols dlscursos roclollzodos.
Anthlos o Yuvol-Dovls lozom olgumos obsorvooos lnclslvos sobro
otnlo como umo cotogorlo do dlloronclooo soclol, mos suo
ollrmooo do quo o lomlnlsmo nogro podo sor umo cotogorlo
omplo ou ostrolto domols poro lutos lomlnlstos ospocillcos
24

problomtlco, pols o surglmonto do movlmonto dos mulhoros
nogros como rosposto hlstorlcomonto ospocillco um tostomunho
do quo o orgonlzooo om torno do cotogorlo mulhoros nogros
possivol.
Volo ropotlr quo o lomlnlsmo nogro lol constltuido om
ortlculooo com dlvorsos movlmontos: o projoto do Unldodo
Alro-Asltlco om torno do slgno nogro; politlco do closso;

24
ANTHlAS, F. ond YUVAL-DAVlS, N. Contoxtuollslng lomlnlsm. Fomlnlst Rovlow
15, 182, p.63.
Avtor Broh
357
movlmontos ontlcolonlols; movlmontos lomlnlstos globols; o
politlcos go, o lsblco. Multlplos locollzooos morcorom o
lormooo do novos subjotlvldodos o ldontldodos dlosporlcos; o olo
produzlu um novo sujolto politlco podoroso. Como o molorlo dos
sujoltos politlcos, osto tombm corrogovo suo proprlo controdloo
- dontro o loro do multlpllcldodo. Como vlmos ontos, suo oporonto
coornclo lol porturbodo polo doboto o contostooo lntornos. Mos
lol um dos sujoltos politlcos mols hobllltodoros do poriodo. A
llgurooo do nogro por porto do lomlnlsmo nogro - como
ocontocou om gorol com o politlco do nogro - olostou osso
slgnlllconto do possivols conotooos ossonclollstos o subvortou o
proprlo loglco do suos codlllcooos roclols. Ao mosmo tompo,
onlroquocou dlscursos noutros om rolooo oo gnoro sobro o
nogro, ollrmondo os ospoclllcldodos dos oxporlnclos dos
mulhoros nogros. No modldo om quo mulhoros nogros
comproondlom umo cotogorlo oltomonto dlloronclodo om tormos
do closso, otnlo o rollgloo, o lncluiom mulhoros quo tlnhom
mlgrodo do lrlco, do subcontlnonto osltlco o do Corlbo, tonto
como oquolos noscldos no Gro-Brotonho, o nogro do lomlnlsmo
nogro lnscrovlo umo multlpllcldodo do oxporlnclos olndo quo
ortlculosso umo posloo portlculor do sujolto lomlnlsto. Alm
dlsso, oo trozor poro o prlmolro plono umo omplo gomo do
oxporlnclos dlosporlcos om suo ospoclllcldodo tonto locol quonto
globol, o lomlnlsmo nogro roprosontovo o vldo nogro om todo suo
plonltudo, crlotlvldodo o comploxldodo.
O lomlnlsmo nogro osconcorou dlscursos quo ollrmovom o
prlmozlo, dlgomos, do closso ou do gnoro sobro os domols olxos
do dlloronclooo, o lntorrogovo os construoos do tols slgnlllcontos
prlvlloglodos onquonto nucloos outnomos unlllcodos. A quostoo
quo o lomlnlsmo nogro noo so roprosontovo um srlo dosollo
oos roclsmos controdos no cor, mos suo slgnlllcooo ultroposso
osso dosollo. O sujolto politlco do lomlnlsmo nogro doscontro o
sujolto unltrlo o moscullnlsto do dlscurso ourocntrlco, o tombm
o vorsoo moscullnlsto do nogro como cor politlco, oo mosmo om
quo porturbo sorlomonto quolquor nooo do mulhor como
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
358
cotogorlo unltrlo. lsso quor dlzor quo, omboro constltuido om
torno do problomtlco do roo, o lomlnlsmo nogro dosollo
porlormotlvomonto os llmltos do suo constltuloo.
O lomlnlsmo nogro noo lmpodlu coollzoos otrovs do outros
lrontolros, o os mulhoros nogros trobolhorom com mulhoros
broncos o com homons, o com outros cotogorlos do possoos num
omplo ospoctro do oplnloos politlcos om quostoos do lntorosso
comum. Roconhoo plonomonto quo o cotogorlo nogro como
cor politlco noo tom mols o loro quo costumovo tor. Como porto
do projoto do osquordo, solrou dlllculdodos somolhontos s do
osquordo brltnlco como um todo. A politlco do novo dlrolto quo
otlnglu suo opotooso duronto os onos Thotchor, o llm do
soclollsmo do ostodo no Europo Orlontol, o lormooo do Unloo
Europlo, o roostruturooo oconmlco, o surglmonto do
movlmontos politlcos rollglosos, o rossurglmonto do novos lormos
do culturo jovom, otc., tudo lsso tovo lmpocto slgnlllcotlvo om
todos os ospoctos do vldo. Essos mudonos podom novos
conllgurooos do solldorlododo. A quostoo, contudo, quo
quolsquor oltornotlvos cotogorlo politlco nogro, como
mulhoros do cor ou outro tormo olndo noo utlllzodo, noo podom
sor plonojodos om obstroto ou docldldos por ontoclpooo. Elos so
podom surglr otrovs do novos modos do contostooo num novo
cllmo oconmlco o politlco.
Mlnho proposto do quo os lomlnlsmos nogro o bronco
sojom trotodos como prtlcos dlscurslvos noo ossonclollstos o
hlstorlcomonto contlngontos lmpllco quo mulhoros nogros o
broncos podom trobolhor om conjunto polo crlooo do toorlo o
prtlco lomlnlstos noo-roclstos. A quostoo-chovo, ontoo, noo dlz
rospolto dllorono om sl, mos o quom dollno o dllorono, como
dllorontos cotogorlos do mulhoros soo roprosontodos dontro dos
dlscursos do dllorono o so o dllorono dlloronclo lotorol ou
hlororqulcomonto. Proclsomos do molor clorozo concoltuol no
onllso do dllorono.

Avtor Broh
35
Dllorono: quol dllorono
E oxlomtlco quo o concolto do dllorono ost ossoclodo o
umo vorlododo do slgnlllcodos om dllorontos dlscursos. Mos como
dovomos comproondor o dllorono No osquomo onolitlco quo
ostou tontondo lormulor oqul, o quostoo noo prlvlloglor o nivol
mocro ou mlcro do onllso, mos como ortlculor dlscursos o prtlcos
lnscrovo rolooos soclols, posloos do sujolto o subjotlvldodos. O
problomo lntorossonto ontoo como os nivols mlcro o mocro soo
lnorontos s lnscrloos oclmo. Como o dllorono doslgno o
outro Quom dollno o dllorono Quols soo os normos
prosumldos o portlr dos quols um grupo morcodo como
dlloronto Quol o noturozo dos otrlbuloos quo soo lovodos om
conto poro coroctorlzor um grupo como dlloronto Como os
lrontolros do dllorono soo constltuidos, montldos ou dlsslpodos
Como o dllorono lntorlorlzodo nos polsogons do pslquo Como
soo os vrlos grupos roprosontodos om dllorontos dlscursos do
dllorono A dllorono dlloronclo lotorol ou hlororqulcomonto
Quostoos como ossos lovontom umo problomtlco mols gorol sobro
o dllorono como cotogorlo onolitlco. Eu sugorlrlo quotro monolros
como o dllorono podo sor concoltuodo: dllorono como
oxporlnclo, dllorono como rolooo soclol, dllorono como
subjotlvldodo o dllorono como ldontldodo.
Dllorono como oxporlnclo
Exporlnclo um concolto-chovo no lomlnlsmo.
Movlmontos do mulhoros tm tldo como olvo dor umo voz colotlvo
s oxporlnclos possools dos mulhoros com loros soclols o
psiqulcos quo constltuom o lmoo om mulhor. O cotldlono dos
rolooos soclols do gnoro - dosdo o trobolho domstlco o o
culdodo dos crlonos, omprogo mol pogo o dopondnclo
oconmlco ot o vlolnclo soxuol o o oxclusoo dos mulhoros do
contros-chovo do podor politlco o culturol - gonhou um novo
slgnlllcodo otrovs do lomlnlsmo modldo quo dolxou o dominlo
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
360
do tldo como corto poro sor lntorrogodo o onlrontodo. O
possool, com suos quolldodos prolundomonto concrotos, mos
lugldlos, o suos multlplos controdloos, odqulrlu novos slgnlllcodos
no slogon o possool politlco, quondo grupos do
consclontlzooo lornocorom os loruns poro oxploror oxporlnclos
lndlvlduols, sontlmontos possools o o proprlo comproonsoo dos
mulhoros sobro suos vldos dlrlos. Como notou Toroso do
Lourotls, osso orlglnol lnslght lomlnlsto proclomou umo rolooo,
por comploxo quo posso sor, ontro soclolldodo o subjotlvldodo,
ontro llnguogom o consclnclo, ou ontro lnstltuloos o
lndlviduos....
25

Quo h consldorvols llmltooos oo mtodo do
consclontlzooo como ostrotglo poro o ooo colotlvo noo ost om
quostoo. O quo lmporto quo o consclontlzooo trouxo poro o
prlmolro plono um dos mols podorosos lnslghts do lomlnlsmo, quo
quo o oxporlnclo noo rolloto do monolro tronsporonto umo
roolldodo pr-dotormlnodo, mos umo construoo culturol. Do
loto, oxporlnclo um procosso do slgnlllcooo quo o
condloo mosmo poro o constltuloo doqullo o quo chomomos
roolldodo. Dondo o nocossldodo do ro-onlotlzor umo nooo do
oxporlnclo noo como dlrotrlz lmodloto poro o vordodo mos
como umo prtlco do otrlbulr sontldo, tonto slmbollco como
norrotlvomonto: como umo luto sobro condloos motorlols o
slgnlllcodo.
Contro o ldlo do um sujolto do oxporlnclo j plonomonto
constltuido o quom os oxporlnclos ocontocom, o oxporlnclo
o lugor do lormooo do sujolto. Esso nooo multos vozos lolto nos
dlscussoos sobro dlloronos ontro possoos ondo o dllorono o o
oxporlnclo soo usodos prlnclpolmonto como tormos do sonso
comum.
26
Noo do surproondor quo tols dlscussoos lrocossom ou
rosultom om dllogos do surdos quondo lldom com os

25
DE LAURETlS, T. (od.) Fomlnlst Studlos/Crltlcol Studlos. Bloomlngton, lndlono
Unlvorslt, Pross, 186, p.5.
26
BARRET, M. Tho concopt ol dllloronco. Fomlnlst Rovlow 26, 187.
Avtor Broh
361
controdloos do subjotlvldodo o do ldontldodo. Por oxomplo, como
lldor com o roclsmo do umo lomlnlsto, o homoloblo do olgum
sujolto oo roclsmo, ou ot o roclsmo do um grupo roclollzodo om
rolooo o outro grupo roclollzodo, codo um supostomonto lolondo
o portlr do ponto do vlsto do suo oxporlnclo, so todo oxporlnclo
rollotlsso do monolro tronsporonto umo dodo vordodo Do loto,
como podo um projoto como o lomlnlsmo ou o ontl-roclsmo,
ou um movlmonto do closso, como podo moblllzor-so como
loro politlco polo mudono so noo tlvor comoodo lntorrogondo
os voloros o normos tldos como cortos quo podom logltlmor
o domlnooo o o doslguoldodo noturollzondo dlloronos
portlculoros A otonoo o osso ponto rovolo o oxporlnclo como
um lugor do contostooo: um ospoo dlscurslvo ondo posloos do
sujolto o subjotlvldodos dllorontos o dlloronclols soo lnscrltos,
roltorodos ou ropudlodos. E ossonclol ontoo onlrontor os quostoos
do quo motrlzos ldoologlcos ou compos do slgnlllcooo o
roprosontooo ostoo om jogo no lormooo do sujoltos dllorontos, o
quols soo os procossos oconmlcos, politlcos o culturols quo
lnscrovom oxporlnclos hlstorlcomonto vorlvols. Como dlz Joon
Scott, o oxporlnclo sompro umo lntorprotooo o, oo mosmo
tompo, proclso do lntorprotooo.
27

Ponsor o oxporlnclo o o lormooo do sujolto como
procossos rolormulor o quostoo do ognclo. O ou o o nos
quo ogom noo dosoporocom, mos o quo dosoporoco o nooo do
quo ossos cotogorlos soo ontldodos unlllcodos, llxos o j oxlstontos,
o noo modolldodos do multlplo locolldodo, contlnuomonto
morcodos por prtlcos culturols o politlcos cotldlonos.
Como sugorl no ultlmo copitulo, utll dlstlngulr o
dllorono como morcodor do dlstlntlvldodo do nossos hlstorlos
colotlvos do dllorono como oxporlnclo possool lnscrovondo o
blogrollo lndlvlduol. Essos conjuntos do dlloronos ortlculom
constontomonto, mos noo podom sor lldos umo o portlr do outro.

27
SCOTT, J. W. Exporlonco. ln: BUTLER, J. ond SCOTT, J. W. (ods.) Fomlnlsts
Thoorlzo tho Polltlcol. Now York, Routlodgo, 12, p.37.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
362
O slgnlllcodo otrlbuido o um dodo ovonto vorlo onormomonto do
um lndlviduo poro outro. Quondo lolomos do constltuloo do
lndlviduo om sujolto otrovs do multlplos compos do slgnlllcooo
ostomos lnvocondo lnscrloo o otrlbuloo como procossos
slmultnoos otrovs dos quols o sujolto odqulro slgnlllcodo om
rolooos soclooconmlcos o culturols no mosmo momonto om quo
otrlbul slgnlllcodo dondo sontldo o ossos rolooos no vldo
cotldlono. Em outros polovros, como umo possoo porcobo ou
concobo um ovonto vorlo sogundo como olo culturolmonto
construido: o mlriodo do monolros lmprovlsivols om quo tols
construoos podom so conllguror no lluxo do suo pslquo; o,
lnvorlovolmonto, om rolooo oo roportorlo politlco dos dlscursos
culturols suo dlsposloo. Hlstorlos colotlvos soo tombm,
cloro, culturolmonto construidos no procosso do otrlbulr slgnlllcodo
oo cotldlono dos rolooos soclols. Mos, onquonto os blogrollos
possools o hlstorlos do grupo soo mutuomonto lmonontos, olos soo
roloclonolmonto lrrodutivols. O mosmo contoxto podo produzlr
vrlos hlstorlos colotlvos dllorontos, dlloronclondo o llgondo
blogrollos otrovs do ospoclllcldodos contlngontos. Por suo voz, o
ortlculooo dos prtlcos culturols dos sujoltos osslm constltuidos
morco hlstorlos colotlvos contlngontos com novos slgnlllcodos
vorlvols.
Dllorono como rolooo soclol
O concolto do dllorono como rolooo soclol so roloro
monolro como o dllorono constltuido o orgonlzodo om rolooos
slstomtlcos otrovs do dlscursos oconmlcos, culturols o politlcos
o prtlcos lnstltuclonols. lsso quor dlzor quo dostoco o
slstomotlcldodo otrovs dos contlngnclos. Um grupo gorolmonto
moblllzo o concolto do dllorono nosto sontldo quondo troto dos
gonoologlos hlstorlcos do suo oxporlnclo colotlvo. Do loto,
dllorono o comunolldodo soo slgnos roloclonols, ontrotocondo
norrotlvos do dllorono com oquolos do um possodo o dostlnos
colotlvos comportllhodos. Em outros polovros, o concolto do
Avtor Broh
363
dllorono como rolooo soclol subllnho o ortlculooo
hlstorlcomonto vorlvol do mlcro o mocro roglmos do podor,
dontro dos quols modos do dlloronclooo tols como gnoro, closso
ou roclsmo soo lnstltuidos om tormos do lormooos ostruturodos. A
cotogorlo closso trobolhodoro, por oxomplo, dostoco o
poslclonomonto om ostruturos do rolooos do closso. Mos dlzor lsso
noo opontor slmplosmonto poro o doslgnooo do umo sltuooo
subordlnodo dontro do ostruturos soclooconmlcos o politlcos do
podor, mos tombm subllnhor slstomos do slgnlllcooo o
roprosontooo quo constroom o closso como cotogorlo culturol.
A dllorono como rolooo soclol podo sor ontondldo como os
trojotorlos hlstorlcos o contompornoos dos clrcunstnclos
motorlols o prtlcos culturols quo produzom os condloos poro o
construoo dos ldontldodos do grupo. O concolto so roloro oo
ontrotocldo do norrotlvos colotlvos comportllhodos dontro do
sontlmontos do comunldodo, sojo ou noo osso comunldodo
constltuido om oncontros loco o loco ou lmoglnodo, no sontldo
sugorldo por Bonodlct Andorson.
28
E o oco do dllorono como
rolooo soclol quo rovorboro quondo logodos do oscrovldoo, do
colonlollsmo ou do lmporlollsmo soo lnvocodos; ou quondo o
otonoo so volto poro o novo dlvlsoo lntornoclonol do trobolho o
o poslclonomonto dlloronclol do dllorontos grupos dontro do sous
slstomos do produoo, troco o consumo, om continuo ovoluoo,
quo rosultom om doslguoldodos mosslvos dontro o ontro vrlos
portos do globo. Mos lsso noo slgnlllco quo o concolto do rolooo
soclol oporo om olgum nivol mols olto do obstrooo quondo
roloronclo o contoxto mocro por oposloo oo mlcro. Os ololtos
dos rolooos soclols noo ostoo conllnodos s oporooos
oporontomonto dlstontos dos oconomlos, do politlco ou dos
lnstltuloos culturols noclonols ou globols, mos tombm ostoo
prosontos nos oronos oltomonto locollzodos do locol do trobolho,
do coso (quo, om olguns cosos, como os trobolhodoros domstlcos
ou oxocutlvos multo bom pogos, trobolhondo om coso, so torno

28
ANDERSON, B. lmoglnod Communltlos. London, Vorso, 183.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
364
tonto umo unldodo do trobolho - olndo quo com romunorooos
dllorontos - quonto do rosldnclo), tonto quonto nos lntorsticlos do
monto ondo o lntorsubjotlvldodo produzldo o contostodo. Todos
ossos osloros sompro lorom lntorllgodos, mos so ortlculom do
monolro unlco no momonto hlstorlco prosonto. Como orgumonto
Donno Horowo,:

Lor, locol do trobolho, morcodo, orono publlco, o proprlo
corpo - todos podom sor dlsporsos o lntorllgodos do
monolros quoso lnllnltos, pollmorlos, com omplos
consoqunclos poro os mulhoros o outros - consoqunclos
quo soo olos mosmos dllorontos poro possoos dllorontos o
quo tornom lortos movlmontos lntornoclonols dllicols do
lmoglnor o ossonclols poro o sobrovlvnclo... Tocnologlos do
comunlcooo o blotocnologlos soo os lorromontos cruclols
quo rolozom nossos corpos. Essos lorromontos lncorporom o
rolorom novos rolooos soclols poro os mulhoros om todo o
mundo... A lrontolro pormovol ontro lorromonto o mlto,
lnstrumonto o concolto, slstomos hlstorlcos do rolooos
soclols o onotomlos hlstorlcos do corpos possivols, lncluslvo
objotos do conhoclmonto.
2


Rolooos soclols, ontoo, soo constltuidos o oporom om todos
os lugoros do umo lormooo soclol. lsso slgnlllco quo, no prtlco, o
oxporlnclo como rolooo soclol o como o cotldlono do
oxporlnclo vlvldo noo hobltom ospoos mutuomonto oxcluslvos.
Por oxomplo, so lolomos dos mulhoros norto-olrlconos no
Frono, ostomos nos rolorlndo, por um lodo, o rolooos soclols do
gnoro no Frono pos-colonlol. Por outro lodo, tombm lozomos
umo doclorooo sobro o oxporlnclo cotldlono dosso pos-
colonlolldodo por porto dossos mulhoros, omboro noo possomos
ospoclllcor, do ontomoo, o portlculorldodo dos vldos dossos
mulhoros lndlvlduols ou como olos lntorprotom o dollnom osso

2
HARAWAY, D. Slmlons, C,borgs, ond Womon: Tho Rolnvontlon ol Noturo.
London, Froo Assoclotlon Books, 11, pp.164-5.
Avtor Broh
365
oxporlnclo. Em ombos os cosos, o grondo quostoo sobor como
o dllorono dollnldo. Atuom os porcopoos do dllorono como
molo do ollrmor o dlvorsldodo ou como moconlsmo do prtlcos
oxcludontos o dlscrlmlnotorlos Logltlmom os dlscursos do
dllorono politlcos do ostodo progrosslstos ou oprosslvos Do quo
modo soo roprosontodos dllorontos cotogorlos do mulhoros om tols
dlscursos Como rospondom os proprlos mulhoros o ossos
roprosontooos
Quondo ontondldo dosso monolro, o ldlo do dllorono
como rolooo soclol podo noo sor vlsto como prlvlloglondo o
ostruturol como contro do comondo do umo lormooo soclol,
om lovor do umo porspoctlvo quo poo om prlmolro plono o
ortlculooo dos dllorontos olomontos.
Dllorono como subjotlvldodo
Quostoos do dllorono lorom controls poro o doboto
toorlco om torno do subjotlvldodo. Boo porto do doboto
contompornoo lovodo om vrlos critlcos s concopoos
humonlstos do sujolto: como ponto do orlgom unlllcodo,
unltrlo, roclonol o roclonollsto; como controdo no consclnclo; o,
om tormos do ldlo do Homom unlvorsol como lncorporooo do
umo ossnclo hlstorlco. Essos critlcos surglrom do dlvorsos dlrooos
dllorontos. No poriodo do pos-sogundo guorro, os projotos do
pos-ostruturollsmo, do lomlnlsmo, do ontlcolonlollsmo, do
ontllmporlollsmo o do ontl-roclsmo, todos olos, do umo lormo ou
do outro, problomotlzorom sorlomonto o unlvorsollzooo dos
ollrmooos do vordodo rolvlndlcodos polos grondos norrotlvos do
hlstorlo quo colocom o Homom ouropou om sou contro. Mos
omboro ossos projotos so sobropusossom om olguns ospoctos, o
problomtlco do quo trotorom noo oro ldntlco. Nom so rolorlrom
sompro uns oos outros. Do loto, umo lonto do controvrslo ontro
olos o rolotlvo lolto do otonoo ou, om olguns cosos, umo
omnslo quoso totol por porto do um projoto om rolooo o
quostoos controls poro o outro. Por oxomplo, poucos dos prlmolros
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
366
toxtos connlcos do pos-ostruturollsmo trotom do problomos do
colonlzooo ou doscolonlzooo, ou dos quostoos do roclsmo
do monolro slstomtlco, o dospolto do monoo rogulor crlso
do ocldonto. Doi o lmportnclo do srlos critlcos do dlscurso
sobro o Homom Europou quo surglrom dos lutos ontlcolonlols
do lndopondnclo, quondo mulhoros, homons o crlonos
oxprossovom sou dosollo no lrlco, no slo o no Corlbo, o om
outros portos do mundo. Fonon oxompllllco um momonto dosso
critlco quondo oxorto sous loltoros o:

Dolxor osso Europo quo nunco ocobo do lolor do Homom,
mos moto homons ondo quor quo os oncontro, no osqulno
do codo umo do suos proprlos ruos, om todos os osqulnos
do globo... Esso mosmo Europo ondo olos nunco ocobom
do lolor do Homom, o ondo nunco pororom do proclomor
quo ostovom onslosos polo bom ostor do Homom: hojo
sobomos com quo solrlmonto o humonldodo pogou por
codo um do sous trlunlos do monto.
30


Critlcos somolhontos vlorom tono om movlmontos ontl-
roclstos do roslstnclo o dontro do quo s vozos chomodo do
toorlo do dlscurso colonlol. Essos corrontos no politlco o no
toorlo lntorsoctom com outros dontro do lomlnlsmo, dos
movlmontos poclllstos, dos componhos omblontols o do outros
projotos somolhontos. Em conjunto, subllnhom o nooo do quo o
sujolto noo oxlsto sompro como um dodo, mos produzldo no
dlscurso. No ontonto, por mols hobllltodor quo tonho sldo osso
lnslght sobro o produoo do sujolto, olo noo podorlo dor conto por
sl so dos oporooos noo-logocntrlcos do subjotlvldodo. Como
Honrlquos ot olll colocorom o problomo, como ovltor, por um
lodo:

umo ospclo do dotormlnlsmo do dlscurso quo lmpllco quo
os possoos soo moconlcomonto sltuodos nos dlscursos, vlsoo

30
FANON, F. Tho Wrotchod oltho Eorth. London, Ponguln, 167, p.251.
Avtor Broh
367
quo noo dolxo ospoo poro oxpllcor nom os posslbllldodos
do mudono nom do roslstnclo lndlvlduol mudono, o
quo dosprozo o quostoo do motlvooo om suo totolldodo o,
por outro lodo, o nooo do um sujolto dodo do ontomoo
quo opto por umo posloo portlculor do sujolto
31


Tol sltuooo lovou lomlnlstos o outros o ro-vlsltor o
pslconllso (ospoclolmonto suos vorlontos pos-ostruturollstos o
roloclonodos oo objoto), o o roponsor suo rolooo com toorlos do
dosconstruoo o do mlcro-politlco do podor. Houvo um
roconhoclmonto crosconto do quo os omooos, sontlmontos,
dosojos o lontoslos mols intlmos do possoo, com suos multlplos
controdloos, noo podorlom sor comproondldos puromonto om
tormos dos lmporotlvos dos lnstltuloos soclols. As novos lolturos
lorom ossonclols poro um ontondlmonto mols comploxo do vldo
psiqulco. A pslconllso porturbo nooos do um ou unltrlo,
controdo o roclonol por suo nloso num mundo lntorlor pormoodo
polo dosojo o polo lontoslo. Esso mundo lntorlor trotodo como o
lugor do lnconsclonto com sous ololtos lmprovlsivols sobro o
ponsomonto o outros ospoctos do subjotlvldodo. Ao mosmo
tompo, o pslconllso loclllto o comproonsoo dos monolros como o
sujolto-om-procosso morcodo por um sonso do coornclo o
contlnuldodo, um sonso do nucloo o quo olo ou olo chomo do
ou.
Jono Flox orgumonto quo, o dospolto dos multos llmltooos
quo lorom submotldos o consldorvol doboto, h multos
omblguldodos no ponsomonto do Froud quo o tornorom sujolto o
dllorontos lolturos. As omblguldodos nos toorlos do llbldo o do
lnconsclonto, por oxomplo, llzorom com quo os lrontolros ontro
ogo, suporogo o ld, ou ontro o psiqulco, o somtlco o o culturol,
lossom comproondldos como noo llxos o pormovols. O duollsmo
monto/corpo problomotlzodo quondo o lnstlnto ou pulsoo

31
HENRlQUES, J., HOLLOWAY, W., URWlN, C., VENN, C. ond WALKERDlNE, V.
Chonglng tho Subjoct: Ps,cholog,, Soclol Rogulotlon ond Subjoctlvlt,. London,
Mothuon, 184, p.204.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
368
concoltuodo slmultonoomonto como psiqulco, somtlco o culturol,
quondo umo nocossldodo, vontodo ou dosojo noo nunco
puromonto umo sonsooo corporol, mos constltuido o rogulodo
dontro do ospoo culturol. A concoltuooo do Froud do monto
como noo unltrlo, conllltuoso, dlnmlco, lncorporodo o
constltuido do modos quo noo podom sor slntotlzodos ou
orgonlzodos numo orgonlzooo pormononto o hlorrqulco do
lunoos ou controlo
32
solopo concoltos tonto roclonollstos quonto
omplrlclstos do monto o do conhoclmonto.
Nosso tlpo do oproprlooo pos-ostrutrollsto/lomlnlsto do
Froud, os olomontos constltutlvos do monto - ogo, suporogo o ld -
surgom como concoltos roloclonols constltuidos om o otrovs do
oxporlnclo lntorlor o oxtorlor. Dondo o sujolto ontondldo
como doscontrodo o hotorognoo om suos quolldodos o dlnmlco.
A subjotlvldodo ontoo noo nom unlllcodo nom llxodo, mos
lrogmontodo o constontomonto om procosso. Poro os lomlnlstos,
tol ontondlmonto so tornou ospoclolmonto otroonto, pols olos
problomotlzom o dllorono soxuol: o dllorono soxuol olgo o
sor oxpllcodo o noo suposto. Algumos so voltorom poro o rololturo
quo Locon loz do Froud poro um ontondlmonto noo rodutlvo do
subjotlvldodo. Outros ochorom o ro-trobolhor sobro os llnhos do
rolooo oo objoto do osquomo do Froud mols utll poro dosonvolvor
projotos lomlnlstos. Argumontos convlncontos lorom construidos
om lovor do lmportnclo do pslconllso poro o lomlnlsmo, contro
os critlcos quo supoom quo o nooo do umo ldontldodo
lrogmontodo constontomonto om procosso so choco com o projoto
lomlnlsto do construlr umo consclnclo oposltoro otrovs do ooo
colotlvo. E olgumos lomlnlstos contlnuom ctlcos sobro o
pslconllso como um todo. O doboto contlnuo ocoso.
33


32
FLA, J. Thlnklng Frogmonts: Ps,choonol,sls, Fomlnlsm ond Postmodornlsm ln
tho Contomporor, Wost. Oxlord, Unlvorslt, ol Colllornlo Pross, 10, p.60.
33
cl. DE LAURETlS, T. Allco Doosn't: Fomlnlsm, Somlotlcs, Clnomo. Bloomlngton,
lndlono Unlvorslt, Pross, 184; HENRlQUES, J. ot olll. Chonglng tho Subjoct... Op.
clt.; ROSE, J. Soxuollt, ln tho Flold ol Vlslon. London, Vorso, 186; WEEDON, C.
Fomlnlst Proctlco... Op. clt.; Ponlo,, C. Tho Futuro ol on ll/uslon: Fllm, Fomlnlsm
Avtor Broh
36
Tol orgumontooo ossonclol o produtlvo dodos os multos
dlllculdodos o problomos quo contlnuom o corcor o moto-norrotlvo
do pslconllso quo os protogonlstos do doboto procurom
conlrontor suo monolro. Os ololtos psiqulcos do roclsmo, por
oxomplo, oponos roromonto oporocom nossos dlscussoos omboro o
dlscurso do roo tonho sldo um olomonto control no constltuloo
do cotogorlo ocldonto. Som consldoror o obro do Fonon, o
onvolvlmonto com o problomtlco do roclollzooo do subjotlvldodo
olndo llmltodo. Como sorlom porturbodos os lormulooos
pslconolitlcos trotondo do roclsmo Hortonso Splllors
34
lntorrogo o
pslconllso mosmo quo o uso om suos onllsos. Suo omblvolnclo
lnstrutlvo quondo dlz:

Comoo osto toxto, do loto, como tontotlvo do umo
lntorrogooo ongronodo do quo so ostou porsuodldo polo
motodo. E o polsogom lroudlono um toxto opllcvol (poro
noo dlzor oproprlodo) s sltuooos soclols o hlstorlcos quo
noo ropllcom momontos do suos proprlos orlgons o
movlmontos A prostlgloso doono/comploxo odlplono, quo
oporontomonto subsumo o mlto do Eloctro, so onvolvo no
lomillo nucloor hotorossoxuol quo dlsporso sous lrutos
vortlcolmonto. Noo so um homom, umo mulhor mos ossos
dols - o lol - num lugor ospocillco dos molos oconmlcos o
culturols. Mos como osso modolo, ou bosto osso modolo
poro possoos o comunldodos ocupodos ou cotlvos (dos
oscrovos olrlconos nos Amrlcos) om quo os dlroltos o rltos

ond Ps,choonol,sls. London, Routlodgo, 18; FLA, J. Thlnklng Frogmonts...
Op. clt.; MlNSKY, R. ''Tho troublo ls lt's ohlstorlcol": tho problom ol tho
unconsclous ln modom lomlnlst thoor,. Fomlnlst Rovlow 36, 10.
34
SPlLLERS, H. J. Momo's Bob,, Popo's Mo, Bo: An Amorlcon Grommor Book.
Dlocrltlcs, Summor 187; o Tho Pormonont Obllqult, ol on ln(pho)lllbl, Strolght:
ln tho Tlmo oltho Doughtors ond Fothors. ln: WALL, C. A. (od.) Chonglng Our
Own Words: Esso,s on Crltlclsm, Thoor,, ond Wrltlng b, Block Womon. Rutgors
Unlvorslt, Pross, 18.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
370
dos lunoos do gnoro lorom oxplodldos hlstorlcomonto om
noutrolldodos soxuols
35


Sou dlscurso subllnho o quostoo lovontodo por Dolol
36
om
rolooo oo quo olo closslllco como o cumpllcldodo do porodlgmo
jungulono com dlscursos roclollzodos. Elo dostoco o lmportnclo o
o nocossldodo do dor molor otonoo o como o subjotlvldodo
concoltuodo om culturos outros quo o ocldontol o oo trllco
tronsculturol dos ldlos.
Ao longo dos onos, houvo tontotlvos do comblnor dllorontos
obordogons no ostudo do subjotlvldodo. Toroso do Lourotls,
por oxomplo, sugoro quo o somlotlco o o pslconllso podom
sor moblllzodos conjuntomonto poro lozor ovonor nosso
ontondlmonto do subjotlvldodo. Elo orgumonto o lovor do sltuor o
subjotlvldodo no ospoo contornodo polos dlscursos do somlotlco o
do pslconllso, noo no prlmolro nom no ultlmo, mos ontos om suo
lntorsocoo dlscurslvo.
37
O objotlvo oxploror o rolooo ontro
mudono possool o mudono soclol som rocurso o oxpllcooos
rodutlvos do dotormlnooo slmplos.
Em outros polovros, proclsomos molduros concoltuols quo
possom trotor plonomonto o quostoo do quo os procossos do
lormooo do subjotlvldodo soo oo mosmo tompo soclols o
subjotlvos; quo podom nos ojudor o ontondor os lnvostlmontos
psiqulcos quo lozomos oo ossumlr posloos ospocillcos do sujolto
quo soo soclolmonto produzldos.



35
SPlLLERS, H. J. Tho Pormonont Obllqult,... Op. clt., pp.128- (nloso
odlclonol).
36
DALAL, F. Tho roclsm ol Jung. Roco ond Closs 24(3), 188.
37
DE LAURETlS, T. Allco Doosn't... Op. clt., p.168.
Avtor Broh
371
Dllorono como ldontldodo
Nossos lutos sobro slgnlllcodo soo tombm nossos lutos
sobro dllorontos modos do sor: dllorontos ldontldodos.
38
Quostoos
do ldontldodo ostoo lntlmomonto llgodos o quostoos do
oxporlnclo, subjotlvldodo o rolooos soclols. ldontldodos soo
lnscrltos otrovs do oxporlnclos culturolmonto construidos om
rolooos soclols. A subjotlvldodo - o lugor do procosso do dor
sontldo o nossos rolooos com o mundo - o modolldodo om quo
o noturozo procrlo o controdltorlo do sujolto-om-procosso gonho
slgnlllcodo ou oxporlmontodo como ldontldodo. As ldontldodos
soo morcodos polo multlpllcldodo do posloos do sujolto quo
constltuom o sujolto. Portonto, o ldontldodo noo llxo nom
slngulor; olo umo multlpllcldodo roloclonol om constonto
mudono. Mos no curso dosso lluxo, os ldontldodos ossumom
podroos ospocillcos, como num cololdoscoplo, dlonto do conjuntos
portlculoros do clrcunstnclos possools, soclols o hlstorlcos. Do loto,
o ldontldodo podo sor ontondldo como o proprlo procosso polo
quol o multlpllcldodo, controdloo o lnstobllldodo do subjotlvldodo
slgnlllcodo como tondo coornclo, contlnuldodo, ostobllldodo;
como tondo um nucloo - um nucloo om constonto mudono, mos
do quolquor monolro um nucloo - quo o quolquor momonto
onunclodo como o ou.
Como vlmos, o rolooo ontro o blogrollo possool o o hlstorlo
colotlvo comploxo o controdltorlo. Enquonto os ldontldodos
possools sompro so ortlculom com o oxporlnclo colotlvo do um
grupo, o ospoclllcldodo do oxporlnclo do vldo do umo possoo
osboodo nos mlnuclos dlrlos do rolooos soclols vlvldos produz
trojotorlos quo noo slmplosmonto ospolhom o oxporlnclo do
grupo. Do monolro somolhonto, ldontldodos colotlvos noo soo
rodutivols somo dos oxporlnclos lndlvlduols. ldontldodo colotlvo
o procosso do slgnlllcooo polo quol oxporlnclos comuns om

38
MlNH-HA, T. T. Womon, Notlvo, Othor: Wrltlng Post Colonlollt, ond Fomlnlsm.
lndlonopolls, lndlono Unlvorslt, Pross, 18.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
372
torno do olxos ospocillcos do dlloronclooo - closso, costo ou
rollgloo - soo lnvostldos do slgnlllcodos portlculoros. Nosso sontldo,
umo dodo ldontldodo colotlvo porclolmonto opogo troos do outros
ldontldodos, mos tombm corrogo outros troos dolos. lsso quor
dlzor quo umo consclnclo oxpondldo do umo construoo do
ldontldodo num dodo momonto sompro roquor umo suprossoo
porclol do momorlo ou sonso subjotlvo do hotorogonoldodo lntorno
do um grupo. Mos lsso do nonhumo monolro o mosmo quo dlzor
quo os rolooos do podor quo soo porto do hotorogonoldodo
dosoporocom. A ovontuol mudono (so houvor) dos podroos do
rolooos soclols sorlo contlngonto om rolooo oo podor dos
dosollos politlcos quo dlscursos o prtlcos ospocillcos soo copozos
do olotuor.
A suprossoo porclol do sontldo do umo ldontldodo polo
ossoroo do outro noo slgnlllco, contudo, quo dllorontos
ldontldodos noo possom co-oxlstlr. Mos so o ldontldodo um
procosso, ontoo problomtlco lolor do umo ldontldodo oxlstonto
como so olo ostlvosso sompro j constltuido. E mols oproprlodo
lolor do dlscursos, motrlzos do slgnlllcodo o momorlos hlstorlcos
quo, umo voz om clrculooo, podom lormor o boso do
ldontlllcooo num dodo contoxto oconmlco, culturol o politlco.
Mos o ldontldodo quo proclomodo umo ro-lolturo, umo
construoo contoxto-ospocillco. A proclomooo do umo ldontldodo
colotlvo ospocillco um procosso politlco por oposloo
ldontldodo como procosso no o do subjotlvldodo. O procosso
politlco do proclomooo do umo ldontldodo colotlvo ospocillco
onvolvo o crlooo do umo ldontldodo colotlvo o portlr do umo
mlriodo do lrogmontos (como cologons) do monto. O procosso
bom podo goror consldorvol dlsjunoo psiqulco o omoclonol no
dominlo do subjotlvldodo, mosmo quo oumonto o podor om
tormos do politlco do grupo.
Em outros polovros, o moblllzooo politlco dlz rospolto
controlmonto o tontotlvos do ro-lnscrovor o subjotlvldodo
otrovs do opolos oxporlnclo colotlvo. Porodoxolmonto, o
comunolldodo quo ovocodo podo sor tornodo slgnlllcotlvo
Avtor Broh
373
oponos om ortlculooo com um dlscurso do dllorono. As monolros
proclsos como o dlscurso do comunolldodo/dllorono lnvocodo,
o com quols ololtos poro dllorontos sogmontos do grupo-olvo quo
procuro moblllzor (ou ot poro os quo constrol como loro do
grupo) vorlom onormomonto. Mos ossonclolmonto tols dlscursos
soo oprosontooos do olgumo vlsoo - ro-momorlo, ro-lombrono,
ro-trobolho, ro-construoo - do hlstorlo colotlvo o, como tols, ossos
dlscursos do ldontldodo (lnvoquom olos nooos do culturo, ou
ldlos do clrcunstnclos oconmlcos o politlcos comportllhodos)
soo ortlculooos do subjotlvldodo no quo chomol do dllorono
como rolooo soclol.
Todo lormooo dlscurslvo um lugor do podor, o noo h
nonhum lugor do podor ondo o domlnooo, subordlnooo,
solldorlododo o llllooo bosoodos om prlnciplos lguolltrlos, ou os
condloos do ollnldodo, convlvlolldodo o soclobllldodo sojom
produzldos o ossogurodos do umo voz por todos. Antos, o podor
constltuido porlormotlvomonto om prtlcos oconmlcos, politlcos o
culturols, o otrovs dolos. As subjotlvldodos do domlnontos o
domlnodos soo produzldos nos lntorsticlos dossos multlplos lugoros
do podor quo so lntorsoctom. A proclso lntorooo dosso podor om
lnstltuloos o rolooos lntorpossools ospocillcos dllicll do provor.
Mos so o prtlco produtlvo do podor, ontoo o prtlco tombm
um molo do onlrontor os prtlcos oprosslvos do podor. Esso, om
vordodo, o lmpllcooo do lnslght loucoultlono do quo o dlscurso
prtlco. Do modo somolhonto, umo lmogom vlsuol tombm
umo prtlco. A lmogom vlsuol tombm produz podor, dondo o
lmportnclo do ontondor o movlmonto do podor nos tocnologlos
do olho - ortos vlsuols como o plnturo o o osculturo, prtlco do
clnomo o dono, o os ololtos vlsuols dos tocnologlos do
comunlcooo. O mosmo volo poro o roglstro oudltlvo - muslco o
outros sons produzom podor. Do loto, o corpo lntolro, om suo
llslcolldodo, montolldodo o osplrltuolldodo produtlvo do podor, o
dontro dosso ospoo roloclonol quo dosoporoco o duollsmo
monto/corpo. Umo ldontldodo portlculor gonho lormo no prtlco
politlco o portlr do roloclonolldodo lrogmontrlo do subjotlvldodo o
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
374
so dlssolvo poro surglr como um troo om outro lormooo do
ldontldodo. Como dostoquol oo longo do toxto, o sujolto podo sor
o ololto do dlscursos, lnstltuloos o prtlcos, mos o quolquor
momonto o sujolto-om-procosso oxporlmonto o sl mosmo como o
ou, o tonto consclonto como lnconsclontomonto dosomponho
novomonto posloos om quo ost sltuodo o lnvostldo, o novomonto
lhos d slgnlllcodo.
O concolto do dllorono, ontoo, so roloro vorlododo do
monolros como dlscursos ospocillcos do dllorono soo constltuidos,
contostodos, roproduzldos o roslgnlllcodos. Algumos construoos
do dllorono, como o roclsmo, postulom lrontolros llxos o
lmutvols ontro grupos tldos como lnorontomonto dllorontos.
Outros construoos podom oprosontor o dllorono como roloclonol,
contlngonto o vorlvol. Em outros polovros, o dllorono noo
sompro um morcodor do hlororqulo o oprossoo. Portonto, umo
quostoo contoxtuolmonto contlngonto sobor so o dllorono rosulto
om doslguoldodo, oxplorooo o oprossoo ou om lguolltorlsmo,
dlvorsldodo o lormos domocrtlcos do ognclo politlco.
Stuort Holl concobo o otnlo como umo modolldodo potonclol
do dllorono - morcondo o ospoclllcldodo do oxporlnclo hlstorlco,
politlco o culturol colotlvo - quo posslvolmonto podorlo lntorrogor o
dosollor construoos ossonclollstos do lrontolros do grupos. Sugoro
quo dovorlo sor possivol rocuporor o otnlo do dlscursos
noclonollstos roclollzodos:

O loto do quo osso lundomontooo do otnlo no dllorono
tonho sldo dlsposto, no dlscurso do roclsmo, como molo do
nogor os roolldodos do roclsmo o do roprossoo noo slgnlllco
quo possomos pormltlr quo o tormo sojo pormonontomonto
colonlzodo. Esso oproprlooo tor quo sor contostodo, o
tormo, dosortlculodo do suo posloo no dlscurso do multl-
culturollsmo o tronscodlllcodo, do mosmo lormo como
Avtor Broh
375
ontorlormonto tlvomos quo rocuporor o tormo nogro do
sou lugor num slstomo do oqulvolnclos nogotlvos.
3


No prtlco, contudo, nom sompro lcll dosomoronhor ossos
dllorontos movlmontos do podor. Dlscursos noclonollstos podom
sorvlr o ombos os llns. Por oxomplo, os otnlos corrom o rlsco do
sor oproprlodos como slgnlllcontos do lrontolros pormonontomonto
llxos. Dondo o lnglosldodo do umo closso portlculor podo vlr o
roprosontor o sl mosmo, vlo roclsmo, como brltonlcldodo contro
os otnlos quo subordlno - como o dos lrlondosos, oscocosos,
golosos, brltnlcos nogros, ou os otnlos do mundo ontos colonlzodo
(omboro, como obsorvomos ontos, otnlos broncos/ouroplos sojom
subordlnodos do monolro dlloronto dos otnlos noo broncos, noo
ouroplos). Alm dlsso, otnlos sompro tm gnoro o noo h
gorontlo do quo suo rocuporooo noo ossonclollsto so opor
slmultonoomonto o prtlcos potrlorcols o monos quo osso torolo
sojo tornodo um objotlvo consclonto. Do loto, noo podo sor
suposto quo o procosso do rocuporooo noo vlr o lnscrovor
dlloronos ossonclollstos. lsso podo sor ospoclolmonto problomtlco
poro os mulhoros so os voloros culturols quo os grupos om quostoo
oscovom, rolormulom o roconstroom lorom oquolos quo subllnhom
o subordlnooo dos mulhoros.
Emboro ou tonho orgumontodo contro o ossonclollsmo,
cloro quo noo lcll trotor dosso problomo. Em suo nocossldodo
do crlor novos ldontldodos politlcos, grupos domlnodos
multos vozos opoloroo poro loos do oxporlnclo culturol comum o
llm do moblllzor sou publlco. Ao loz-lo, podom ollrmor umo
dllorono oporontomonto ossonclol. Splvok o Fuss orgumontorom
o lovor do tol ossonclollsmo ostrotglco.
40
Sugorom quo o
rlsco do ossonclollsmo podo sor ossumldo so lor onquodrodo
do ponto do vlsto dos posloos do sujolto domlnodo. lsso

3
HALL, S. Now Ethnlcltlos. ln: DONALD, J. ond RATTANSl, A. (ods.) Roco,
Culturo ond Dllloronco. Op. clt.
40
SPlVAK, G. C. ln Othor Worlds: Esso,s ln Culturol Polltlcs. London, Mothuon,
187; FUSS, D. Essontloll, Spooklng. London, Routlodgo, 18.
Dllorono, dlvorsldodo, dlloronclooo
376
contlnuor problomtlco so o dosollo o umo lormo do oprossoo
lovor oo lortoloclmonto do outro. Poroco lmporotlvo quo noo
comportlmontollzomos oprossoos, mos om lugor dlsso lormulomos
ostrotglos poro onlrontor todos olos no boso do um ontondlmonto
do como so lntorconoctom o ortlculom. Acrodlto quo o osquomo
quo osbocol podo ojudor-nos o lozo-lo. E umo porspoctlvo quo
roquor o continuo lntorrogooo do ossonclollsmo om todos os suos
vorlododos.

Anda mungkin juga menyukai