LAPORAN PRAKTIKUM

TEKNOLOGI PENGOLAHAN PANGAN

TEKNOLOGI PENGOLAHAN BUAH DAN SAYUR
FOAMING NANAS
(Ananas comosus (L.) Merr.)
Oleh
Nama : Rofiyanti Amini Wibowo
NRP : 113020064
Kelompok : C
e!a : 1 "#at$%
&an''al P(aktik$m : 30 Ap(il 2014
A)i)ten : C$t Rifafit(i *anifah
LABORATORIUM TEKNOLOGI PENGOLAHAN PANGAN
JURUSAN TEKNOLOGI PANGAN
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS PASUNDAN
BANDUNG
2014
I PENDAHULUAN
+ab ini men'$(aikan men'enai : "1% ,ata( +elakan'- "2% &$!$an
Pe(.obaan- "3% P(in)ip Pe(.obaan
1.1. Latar B!a"a#$
Pen'e(in'an me($pakan )alah )at$ meto/e pen'awetan makanan /en'an .a(a
pen'$(an'an )eba'ian ai( /a(i makanan )ehin''a /apat men'hambat
pe(t$mb$han bakte(i"anonim-2014%0
Foam mat drying a/alah teknik pen'e(in'an p(o/$k be(bent$k .ai( /an
peka te(ha/ap pana) melal$i teknik pemb$)aan /en'an menambahkan 1at
pemb$ih0 Pen'e(in'an /en'an o2en tanpa pemb$ih "foam% meme(l$kan )$h$ yan'
tin''i- )ehin''a akan me($)ak m$t$ p(o/$k pan'an yan' /ike(in'kan0
Pen'e(in'an a/alah pen'$(an'an ka/a( ai( bahan hin''a bakte(i pemb$)$k ti/ak
/apat hi/$p /an ke($)akan /apat /itekan0 P(o)e) pen'e(in'an ti/ak )elal$ ai(
/alam bahan /it$($nkan )e(en/ah m$n'kin- tetapi )ampai /ibawah nilai aw
"available water% minim$m0 &iap !a)a/ (enik memb$t$hkan aw minim$m yan'
be(be/a3be/a- yait$ be(ki)a( 0-6030-41 "i)wa(i-2014%0
1.2. T%&%a# Pr'()aa#
&$!$an /a(i pe(.obaan pemb$atan foaming nana) a/alah $nt$k men'etah$i
.a(a pemb$atan foaming nana) )eba'ai /i2e()ifika)i p(o/$k pan'an olahan /an
$nt$k mempe(pan!an' $m$( )impan0
1.*. Pr+#,+- Pr'()aa#
P(in)ip pe(.obaan /a(i pemb$atan foamin' nana) a/alah be(/a)a(kan p(o)e)
pen.amp$(an )a(i b$ah /en'an bahan tambahan be($pa alb$min yan' telah
/iko.ok )ebel$mnya )ehin''a membent$k b$ih /an /ilak$kan pen'e(in'an /an
ha)ilnya /i'ilin' hin''a be(bent$k )e(b$k0
II BAHAN. ALAT. DAN METODE PER/OBAAN
+ab ini men'$(aikan men'enai : "1% +ahan3bahan pe(.obaan- "2% Alat3alat
pe(.obaan yan' /i'$nakan /an "3% eto/e pe(.obaan0
2.1. Ba0a#1)a0a# Pr'()aa#
+ahan3bahan yan' /i'$nakan pa/a pe(.obaan ini a/alah )a(i b$ah nana)-
/ek)t(in- alb$min /an CC0
2.2. A!at Pr'()aa# 2a#$ D+$%#a"a#
Alat yan' /i'$nakan pa/a pe(.obaan ini a/alah pi(in'- ba)kom- mi5e(- t(ay-
)pat$la- ayakan- blen/e(- /an tunnel dryer.
2.*. Mt(3 Pr'()aa#
6amba( 10 eto/e Pe(.obaan Foaming nana)
+$ah
7oamin'
nana)
&(immin'
Pen.$.ian
Pen'han.$(an
Penya(in'an
Pen.amp$(an
alb$min
Ai(
koto(
Ai( be()ih
Pemoton'an
+$b$( b$ah
Ampa)
#a(i b$ah
Pen'o.okan t 819:
Pen'e(in'an &8 ;0
o
C - t 8 936 !am
Pen''ilin'an
<ek)t(in-
CC
Pemb$ihan
pen'ayakan
6amba( 20 <ia'(am ali( pemb$atan foamin' nana)
III HASIL PENGAMATAN DAN PEMBAHASAN
+ab ini men'$(aikan men'enai "1% *a)il pen'amatan /an "2% Pembaha)an0
*.1. Ha,+! P#$a4ata# Foaming #a#a,
+e(/a)a(kan pen'amatan te(ha/ap pemb$atan foaming nana) yan' telah
/ilak$kan maka /ipe(oleh ha)il pen'amatan yan' /apat /ilihat pa/a tabel be(ik$t :
&abel 10 *a)il Pen'amatan Pemb$atan Foaming Nana)
N( Ktra#$a# Ha,+! P#$a4ata#
1 Nama P(o/$k 7oamin' nana)
2 +a)i) 190 '(am
3 +ahan =tama #a(i b$ah nana) ;;-2 >
4 +ahan &ambahan <ek)t(in 1;-9>
Alb$min 9>
CC 0-9>
9 +e(at P(o/$k 24-1 '(am
6 > P(o/$k 14-4 >
; O('anoleptik
a0 Wa(na
b0 Ra)a
.0 A(oma
/0 &ek)t$(
e0 Kenampakan
P$tih )$)$
A)am mani)
Kha) nana)
hal$)
.e(ah
? Pe(hit$n'an )a(i b$ah nana)8 ;;-2> 8 119-? '(am
<ek)t(in 1;-9> 8 26-29 '(am
Alb$min 9> 8 ;-9 '(am
CC 0-9> 8 0-;9 '(am
4 6amba(
#$mbe( : Kelompok C- e!a 1- 2014%
*.2. P4)a0a,a#
+e(/a)a(kan ha)il pen'amatan pa/a pemb$atan foamin' /en'an ba)i) 190
'(am- /ipe(oleh be(at p(o/$k 24-1 '(am /en'an > p(o/$k yan' /i/apat yait$
)ebe)a( 14-4>- /en'an )ifat o('anoleptik be(wa(na p$tih )$)$- (a)a a)am kha)
nana)- a(oma kha) nana)0 &ek)t$( hal$)- /an kenampakan .e(ah0
Pen'e(in'an a/alah )$at$ .a(a $nt$k men'el$a(kan ata$ men'hilan'kan
)eba'ian ai( )$at$ bahan pan'an /en'an ata$ tanpa bant$an ene('i pana)0
Pen'e(in'an a/alah p(o)e) pemin/ahan pana) /an $ap ai( )e.a(a )im$ltan- yan'
meme(l$kan ene('i pana) $nt$k men'$apkan kan/$n'an ai( yan' /ipin/ahkan
/a(i pe(m$kaan bahan- yan' /ike(in'kan oleh me/ia pen'e(in' yan' bia)anya
be($pa pana)0 &$!$an pen'e(in'an a/alah men'$(an'i ka/a( ai( bahan )ampai
bata) /imana pe(kemban'an mik(oo('ani)me /an ke'iatan en1im yan' /apat
menyebabkan pemb$)$kan te(hambat ata$ te(henti0 <en'an /emikian bahan yan'
/ike(in'kan /apat memp$nyai wakt$ )impan yan' lebih lama0 +ia)anya
kan/$n'an ai( bahan pan'an /ik$(an'i )ampai bata) te(tent$ /imana
mik(oo('ani)me ti/ak /apat t$mb$h la'i pa/a bahan pan'an te()b$t0 Ke$nt$n'an
pen'e(in'an a/alah bahan pan'an men!a/i lebih awet /an 2ol$me bahan pan'an
men!a/i lebih ke.il- )ehin''a mempe(m$/ah /an men'hemat ($an'
pen'an'k$tan /an pen'epakan- be(at bahan men!a/i k$(an' /an mempe(m$/ah
t(anpo(t0 <a)a( pen'e(in'an a/alah te(!a/inya pen'$apan ai( ke $/a(a ka(ena
pe(be/aan kan/$n'an ai( anta(a $/a(a /en'an bahan yan' /ike(in'kan0 <alam hal
ini kan/$n'an $ap ai( $/a(a lebih ke.il ata$ $/a(a memp$nyai kelembaban ni)bi
yan' (elatif (en/ah )ehin''a te(!a/i pen'$apan0 7akto(3fakto( yan' mempen'a($hi
pen'e(in'an a/a 2 'olon'an- yait$:
"1% 7akto( yan' be(h$b$n'an /en'an $/a(a pen'e(in'- )epe(ti: )$h$- ke.epatan
2ol$met(ik ali(an $/a(a pen'e(in'- /an kelembaban $/a(a@ /an
"2% 7akto( yan' be(h$b$n'an /en'an )ifat bahan- )epe(ti: $k$(an bahan- ka/a( ai(
awal- /an tekanan pa()ial /alam bahan0
+ahan pan'an yan' /iha)ilkan /a(i p(o/$k3p(o/$k pe(tanian pa/a
$m$mnya men'an/$n' ka/a( ai(0 Ka/a( ai( te()eb$t apabila ma)ih te()impan /an
ti/ak /ihilan'kan- maka akan /apat mempen'a($hi kon/i)i fi)ik bahan pan'an0
Contohnya- akan te(!a/i pemb$)$kan /an pen$($nan k$alita) akibat ma)ih a/anya
ka/a( ai( yan' te(kan/$n' /alam bahan te()eb$t0 Pemb$)$kan te(!a/i akibat /a(i
penye(apan en1im yan' te(/apat /alam bahan pan'an oleh !a)a/ (enik yan'
t$mb$h /an be(kemban' biak /en'an bant$an me/ia ka/a( ai( /alam bahan
pan'an te()eb$t0 =nt$k men'ata)i hal te()eb$t- /ipe(l$kan a/anya )$at$ p(o)e)
pen'hilan'an ata$ pen'$(an'an ka/a( ai( yan' te(/apat /alam bahan pan'an
)ehin''a te(hin/a( /a(i pemb$)$kan ata$p$n pen$($nan k$alita) bahan pan'an0
*al3hal yan' mempen'a($hi pen'e(in'an a/alah l$a) pe(m$kaan bahan
pan'an- )$h$ pen'e(in'an- ali(an $/a(a- tekanan $ap ai( /i $/a(a /an lama
pen'e(in'an0 #$h$ pen'e(in'an )an'at pentin' ka(ena apabila te(lal$ (en/ah maka
pen'e(in'an akan makan wakt$ yan' )an'at lama /an /apat men$($nkan m$t$
bahan pan'an )e(ta membe(ikan ba$ yan' ti/ak no(mal0 Aika p(o)e) pen'e(in'an
/ilak$kan pa/a )$h$ yan' te(lal$ tin''i /apat menyebabkan te(!a/inya .a)e
ha(/enin' /an (eak)i b(ownin'"/iki-2012%0
P(o)e) pe(tama /alam pemb$atan foamin' nana) a/alah pemb$atan )a(i b$ah
nana)- /i)ini b$ah nana) yan' telah /ik$pa) k$litnya /i han.$(kan /imana
f$n')inya a/ala $nt$k mempe(m$/ah /alam men'ambil )a(i b$ah nana) yan'
/i'$nakan )eba'ai bahan bak$ $tama0 P(o)e) ke/$a a/alah pen'o.okan alb$min
)ampai be(b$)a /imana alb$min be(f$n')i )eba'ai bahan pemb$)a- kem$/ian
)em$a bahan /i.amp$(kan /an /iko.ok men''$nakan mixer )ampai be(b$)a-
kem$/ian /i t$an' /iata) t(ay /an /i(atakan )etipi) m$n'kin $nt$k mempe(.epat
pen'e(in'an /an /ike(in'kan men''$nakan tunnel dryer )elama k$(an' lebih
empat !am $nt$k me'$(an'i ka/a( ai( pa/a bahan )etelah ke(in' /ilak$kan
pen''ilin'an /an pen'ayakan $nt$k /ipe(oleh bahan be(bent$k )e(b$k nana)0
Pemb$atan )e(b$k )a(i b$ah nana) /en'an pen'e(in'an ini bia)a /ikenal /en'an
pen'e(in'an meto/e foam mat drying0
Foam mat drying me($pakan meto/e pen'e(in'an bahan .ai( yan'
)ebel$mnya /i!a/ikan b$ih te(lebih /ah$l$ /en'an penambahan 1at pemb$)a /an
1at tahan pana)0 &$!$an /a(i foam mat drying a/alah mempe(l$a) pe(m$kaan-
men$($nkan te'an'an pe(m$kaan- menin'katkan (on''a- men'emban'kan bahan-
mempe(.epat pen'$apan ai(- )e(ta men!a'a m$t$ bahan
<ek)t(in )eba'ai bahan pen'i)i $nt$k melin/$n'i bahan /a(i pana)- menambah
be(at- men'ikat ai( /an mempe(.epat p(o)e) pen'e(in'an0 7akto( B fakto( yan'
mempen'a($hi pen'e(in'an anta(a lain
#$h$ )emakin naik- pen'e(in'an .epat
,$a) pe(m$kaan )emakin l$a) maka )emakin .epat
Ke.epatan pe('e(akan $/a(a .epat maka pen'e(in'an !$'a )emakin .epat
Kelembapan $/a(a (en/ah maka pen'e(in'an .epat ka(ena ai( akan lebih
.epat men'$ap0
Kelebihan /a(i foam mat drying a/alah lebih efi)in wakt$ /an biaya-
m$t$ bahan tetap te(!a'a0 Kek$(an'annya a/alah bila /iban/in'kan /en'an alat
lain- spray drying lebih efektif "anonim-2012%0
Foam-mat drying me($pakan .a(a pen'e(in'an bahan be(bent$k .ai( yan'
)ebel$mnya /i!a/ikan foam ata$ b$ih te(lebih /ah$l$ /en'an menambahkan 1at
pemb$ih "alb$min% /en'an /ia/$k ata$ /iko.ok kem$/ian /it$an'kan /i ata)
loyan' ata$ wa/ah- kem$/ian /ike(in'kan )ampai la($tan ke(in'0 P(o)e)
)elan!$tnya a/alah penep$n'an $nt$k men'han.$(kan lemba(aan3lemba(an ke(in'
ha)il pen'e(in'an- )elan!$tnya ha)il penep$n'an /i ayak a'a( )e(a'am
/iamete(nya /an penampilanya mena(ik0 Kon)ent(a)i b$ih yan' )emakin banyak
akan menin'katkan l$a) pe(m$kaan /an membe(i )t($kt$( be(po(i pa/a bahan
)ehin''a akan menin'katkan ke.epatan pen'e(in'an0 ,api)an pa/a pen'e(in'an
b$)a lebih .epat ke(in' /a(i pa/a lapi)an tanpa b$)a pa/a kon/i)i yan' )ama0
Kon)ent(a)i b$)a yan' )emakin banyak akan menin'katkan l$a) pe(m$kaan /an
membe(i )t($kt$( be(po(i pa/a bahan- )ehin''a mem$n'kinkan te(!a/inya
pemana)an /i)em$a ba'ian bahan )ehin''a p(o)e) pen'$apan ai( /a(i bahan lebih
.epat0 Pa/a meto/e foam-mat drying pe(l$ /itambahkan bahan pemb$)a $nt$k
mempe(.epat pen'e(in'an- men$($nkan ka/a( ai(- /an men'ha)ilkan p(o/$k
b$b$k yan' (emah0 <en'an a/anya b$)a maka akan mempe(.epat p(o)e)
pen'$apan ai( wala$p$n tanpa )$h$ yan' te(lal$ tin''i- p(o/$k yan' /ike(in'kan
men''$nakan b$)a pa/a )$h$ 903?0CC /apat men'ha)ilkan ka/a( ai( 233>0
+$b$k ha)il /a(i meto/e foam-mat drying memp$nyai /en)ita) ata$ kepa/atan
yan' (en/ah "(in'an% /an be()ifat (emah0 Wakt$ /an )$h$ pen'e(in'an /en'an
meto/e Foam-mat drying te('ant$n' pa/a p(o/$k yan' akan /ike(in'kan- ti/ak
/apat /itent$kan )e.a(a pa)ti0 #a(i b$ah )e(b$k meme(l$kan D 2 !am pa/a )$h$
90360
o
C- /an $/a(a pen'e(in' men'an/$n' 2> $ap ai( /en'an kon)ent(a)i
alb$min 10>0 Kon/i)i )$h$ pen'e(in'an tin''i m$n'kin akan menimb$lkan
ke($)akan pa/a p(o/$k"he(iyanto-2012%0
ekani)me pembent$kan b$)a /alam alb$min a/alah )eba'ai be(ik$t
/en'an a/anya pen'o.okan- ikatan3ikatan /alam molek$l p(otein te(b$ka
)ehin''a (antai p(otein men!a/i pan!an'0 P(otein3p(otein ini akan )alin' be(eak)i
/an membent$k lapi)an monomolek$l yan' akan menan'kap ata$ menahan $/a(a
yan' ma)$k /alam alb$men .ai( /an membent$k 'elemb$n'3'elemb$n' b$ih
pa/a pen'o.okan )elan!$tnya- )ehin''a 2ol$menya be(tambah /an )ifat
ela)ti)ita)nya be(k$(an'0 #emakin banyak $/a(a yan' te(pe(an'kap- b$)a yan'
te(bent$kakan )emakin kak$ /an kehilan'an )ifat ali(nya0 Ke)tabilan b$ih
/itent$kan oleh kan/$n'an o2om$.in yan' me($pakan )alah )at$ komponen
p(otein /alam p$tih tel$(0 #e/an'kan mente'a- )$)$ k(im- /an minyak /a(i bi!i3
bi!ian /apat men$($nkan ke)tabilan b$)a p$tih tel$(0 Alb$min yan' men'ha)ilkan
2ol$me b$ih yan' banyak /an )tabil men$n!$kan k$alita) tel$( yan' baik0
+ebe(apa fakto( yan' mempen'a($hi 2ol$me b$ih a/alah k$alita) tel$( awal- p*-
lama penyimpanan"<ina-2011%0
#a(i b$ah /alam kema)an me($pakan p(o/$k min$man yan' )aat ini
)an'at pop$le( ka(ena p(akti) /en'an penampilan mena(ik0 in$man )a(i b$ah
/alam kema)an /apat men''$nakan bahan b$ah )e'a( ata$ bahan )inteti) be($pa
e))en) b$ah0 Pa/a p(in)ipnya min$man )a(i b$ah /alam kema)an a/alah )a(i b$ah
/en'an ka/a( '$la yan' lebih (en/ah /a(ipa/a )i($p b$ah )ehin''a p(o)e)
pemb$atan min$man ini !$'a /iawali /en'an pen'han.$(an- pen'ep(e)an-
penya(in'an- penambahan '$la- pen'awet "nat(i$m ben1oat%- b$ffe( )it(at- e)en)
melon )e.$k$pnya /an pewa(na hi!a$ )e.$k$pnya- pe(eb$)an )ampai men/i/ih-
/an pen'ema)an /alam 'ela) pla)tik men''$nakan cup sealer0 #a(i b$ah /alam
bent$k )e(b$k me($pakan )alah )at$ bent$k p(o/$k min$man yan' )an'at /i)$kai
ka(ena lebih p(akti)0 Pa/a p(in)ipnya a/a /$a p(o)e) pemb$atan )a(i b$ah /alam
bent$k )e(b$k- yait$ /en'an p(o)e) k(i)tali)a)i '$la /an p(o)e) mik(oenkap)$la)i0
Pemb$atan )a(i b$ah )e(b$k /en'an p(o)e) k(i)tali)a)i '$la me($pakan p(o)e)
yan' lebih m$/ah /an /apat /ilak$kan pa/a )kala ($mah tan''a0 P(o)e)
pen'olahan /im$lai /en'an pema($tan /a'in' b$ah- pen'ep(e)an ata$
penya(in'an b$b$( b$ah )ampai /ipe(oleh )a(i b$ah yan' ti/ak men'an/$n'
ampa)- pe(eb$)an )a(i b$ah /en'an penambahan '$la kon)ent(a)i tin''i )ampai
men/i/ih- pembe(ian pewa(na /an essence- )elan!$tnya pe(eb$)an /ite($)kan
)ampai te(!a/i k(i)tali)a)i '$la0 K(i)tal '$la yan' te(bent$k /ihal$)kan /an /iayak-
kem$/ian /ikema) /alam kanton' pla)tik ata$ al$mini$m foil".hayati /kk- 2010%0
CCP pa/a foamin' nanas ini a/alah pa/a tahapan pen.amp$(an /imana
)etelah it$ /iko.ok /en'an men''$nakan mi5e(- pen'o.okan ha($) bena(3bena(
tepat men'ha)ilkan b$ih yan' me(ata- /an )em$a bahan !$'a ha($) te(.amp$(
me(ata- !$'a pa/a p(o)e) pen$an'an /i ata) t(ay lapi)an foamin' ha($) )etipi)
m$n'kin /an me(ata $nt$k mempe(.epat p(o)e) pen'e(in'an- !$'a pa/a p(o)e)
pen'ayakan !an'an )ampai a/a mate(ial /a(i bahan pen'ayak it$ )en/i(i yan' ik$t
ma)$k ke/alam p(o/$k )ehin''a menimb$lkan ha1a(/ fi)ik0
Pe($bahan fi)ika kimia )elama p(o)e) anta(a lain- pa/a p(o)e)
pen'ambilan )a(i b$ah te(!a/i pe($bahan kimia /imana pa/atannya /iambil /a(i
b$b$( b$ah )ehin''a pa/a )a(i b$ah ti/ak a/a kan/$n'an pa/atannya- pa/a p(o)e)
pen.amp$(an /en'an )em$a bahan te(!a/i pe($bahan kimia /imana te(!a/i
pe($bahan kompo)i)i bahan yan' telah te(.amp$( me(ata- pa/a p(o)e)
pen'e(in'an te(!a/i pe($bahan kimia /imana te(!a/i pen$($nan ka/a( ai(- pa/a
p(o)e) pen''ilin'an te(!a/i pe($bahan fi)ik /imana te(!a/i p(o)e) pen'e.ilan
$k$(an men!a/i bent$k b$b$k- pa/a p(o)e) pen'ayakan te(!a/i pe($bahan fi)ik
/imana te(!a/i penye(a'aman $k$(an0
+e(/a)a(kan ha)il yan' /ipe(oleh /i labo(ato(i$m bila /iban/in'kan
/en'an #NE maka )$/ah memen$hi )tan/a( yan' be(lak$ /imana- ba$- wa(na- (a)a
no(mal ti/ak a/a yan' menyimpan' lal$ ti/ak /ilak$kan penambahan pemani)
b$atan )epe(ti )aka(in /an )iklamat /imana ti/ak /ipe(bolehkan oleh #NE
min$man b$b$k0
IV KESIMPULAN DAN SARAN
+ab ini akan men'$(aikan men'enai : "1% Ke)imp$lan /an "2% #a(an0
4.1. K,+4-%!a#
+e(/a)a(kan ha)il pen'amatan pa/a pemb$atan foamin' /apat /i)imp$lkan
/en'an ba)i) 190 '(am- /ipe(oleh be(at p(o/$k 24-1 '(am /en'an > p(o/$k yan'
/i/apat yait$ )ebe)a( 14-4>- /en'an )ifat o('anoleptik be(wa(na p$tih )$)$- (a)a
a)am kha) nana)- a(oma kha) nana)0 &ek)t$( hal$)- /an kenampakan .e(ah0
4.2. Sara#
P(aktik$m pe(.obaan )ebaiknya pe(alatan yan' /i'$nakan ha($) foo/ '(a/e
/an ti/ak be(eak)i /en'an bahan bak$ yan' /i'$nakan- )e(ta /a( )e'i kebe()ihan
/alam pemb$atan foamin' nana) ini lebih /ipe(hatikan la'i0
DAFTAR PUSTAKA
Anonim0 "2012%0 P#$r+#$a# 4t(3 5(a4 4at 3r2+#$. ilm$/iinte(net0
blogspot. com/ 2012/06/ foam - mat - drying .html /0 <iak)e):;3ei320140
*e(iyanto0 "2012%0 P#$r+#$a# ,ar+ )%a0 4t(3 5(a4 4at 3r2+#$. /i'ilib0
unpas. ac.id/download.phpid!"#600 <iak)e):;3ei320140
<i.ky0 "2012%0 P#$r+#$a#. http:FF/i.ki290blo')pot0.omF2012F11Fteknolo'i3
pen'e(in'an3bahan3pan'an0html. <iak)e):;3ei320140
<inata0 "2011%0 T!%r. http:FFabipb$6. blo')pot0.omF2011F09Ftel$(0html.
<iak)e):;3ei320140
LAMPIRAN PERHITUNGAN
+a)i) 8 190 '(am
#a(i b$ah nana) ;;-2 > 8
/ek)t(in 1;-9> 8
Alb$min 9> 8
CC 0-9> 8
>p(o/$k 8 8