1.457). Estando vencido o crdito pignoratcio. tem o credor direito a reter, da quantia recebida, o que lhe devido, restituindo o restante ao devedor; ou a excutir a coisa a ele entregue (art. 1.455, pargrafo nico).O penhor. que recai sobre ttulo de crdito, constitui- se mediante instrumento pblico ou particular ouendosso pignoratcio. com a tradio do ttulo ao credor (CC. art. 1.458). O devedor do ttulo empenhado. quereceber a intimao para no pagar ao seu credor ou se der por ciente do penhor. no poder pagar a este e. se ofizer. responder solidariamente por perdas e danos. perante o credor pignoratcio (art. 1.460). 93. DO PENHOR DE VECULOS O legislador inovou, disciplinando em seo autnoma o penhor de veculos empregados em qualquer espciede transporte ou conduo. Constitui-se mediante instrumento pblico ou particular. registrado no Cartrio deTtulos e Documentos do domiclio do devedor, e anotado no certificado de propriedade (CC, art. 1.462).admitindo-se a emisso de cdula de crdito por este. S pode ser convencionado pelo prazo mximo de doisanos, prorrogvel at o limite de igual tempo. averbada a prorrogao margem do registro respectivo (art.1.466).O credor tem o direito de verificar o estado do veculo empenhado, que deve estar previamente segurado contrafurto, avaria, perecimento e danos causados a terceiros. A alienao, ou a mudana, do veculo empenhado sem prvia comunicao ao credor importa no vencimento antecipado do crdito pignoratcio. 94. DO PENHOR LEGAL O legislador estabeleceu o penhor legal visando proteger certas pessoas, em determinadas situaes,garantindo-lhes o resgate de seus crditos. So credores pignoratcios, independentemente de conveno: a) oshospedeiros, ou fornecedores de pousada ou alimento, sobre as bagagens. mveis, jias ou dinheiro que os seusconsumidores ou fregueses tiverem consigo nos respectivos estabelecimentos, pelas despesas ou consumo quea tiverem feito: b) o dono do prdio rstico ou urbano. sobre os bens mveis que o rendeiro ou inquilino tiver guarnecendo o mesmo prdio. pelos aluguis ou rendas (CC. art. 1.467).Inocorrendo o pagamento. o credor pode apossar-se dos bens (s os que guarnecem o prdio locado ou estejamno hotel), para estabelecer sobre eles o seu direito real, antes mesmo de recorrer autoridade judiciria, sempreque haja perigo na demora (CC. art. 1.470). E meio direto de defrsa. constituindo direito mais amplo que osimples direito de reteno e de maior eficcia que o privilgio pessoal. Alm dos casos mencionados no art.1.467, h tambm o penhor institudo em favor dos artistas e auxiliares cnicos sobre o material da empresateatral utilizado nas apresentaes, pela importncia de seus salrios e despesas de transporte (Dec. n. 18.257,de 10-12-1928), e o estabelecido sobre as mquinas e aparelhos utilizados na indstria que se encontrem no prdio dado em locao (Dec.-Lei n. 4.191, de 18-3-1942). Somente com a homologao (CC, art. 1.471; CPC,art. 874) completa-se o penhor legal. A apreenso, enquanto no homologada, no constitui propriamente penhor, mas mera pretenso de constituir penhor. CAPTULO IIIDA HIPOTECA95. CONCEITO E CARACTERSTICAS o direito real de garantia que tem por objeto bens imveis, navio ou avio pertencentes ao devedor ou aterceiro e que, embora no entregues ao credor, asseguram-lhe. preferencialmente. o recebimento de seucrdito. As suas principais caractersticas so as seguintes, alm das j citadas: a) o objeto gravado deve ser de propriedade do devedor ou de terceiro: b) o devedor continua na posse do imvel hipotecado: c) indivisvel, pois a hipoteca grava o bem na sua totalidade (CC, art. 1.421). no acarretando exonerao correspondente dagarantia o pagamento parcial da dvida; d) tem carter acessrio: e) na modalidade convencional, negciosolene (art. 108); f) confere ao seu titular os direitos de preferncia e de seqela. Se o bem for alienado, sertransferido ao adquirente com o nus da hipoteca que o grava, desde que tenha havido o prvio registro. Casocontrrio, o adquirente no lhe sofre os efeitos; g) assenta-se em dois princpios: o da especializao e o da publicidade, j abordados no n. 84, retro. 96. OBJETO A hipoteca tem por objeto: a) os imveis; b) os acessrios dos imveis conjuntamente com eles; c) o domniodireto; d) o domnio til; e) as estradas de ferro; f) os recursos naturais a que se refere o art. 1.230 do CdigoCivil, independentemente do solo onde se acham; g) os navios; h) as aeronaves (CC, art. 1.473). A hipoteca dosnavios e das aeronaves rege-se pelo disposto em lei especial. Embora sejam mveis, admitida a hipoteca, por
convenincia econmica e porque so suscetveis de identificao e individuao, tendo registro peculiar, possibilitando a especializao e a publicidade, princpios que norteiam o direito real de garantia.S so passveis de hipoteca imveis que se achem no comrcio e sejam alienveis. No podem ser hipotecadosos onerados com clusula de inalienabilidade ou os que se encontrem extra commercjum (art. 1.420). Por abstratos. simples direitos hereditrios no so suscetveis de hipoteca. mesmo porque torna-se impossvel o seuregistro. A hipoteca abrange todas as acesses. melhoramentos ou construes do imvel, dado o seu carter acessrio. Subsistem os nus reais constitudos e registrados. anteriormente hipoteca. sobre o mesmo imvel(CC, art. 1.474). Em execuo hipotecria so penhorveis os aluguis do prdio hipotecado. em face daindivisibilidade da garantia e da abrangncia dos acessrios do imvel, neles se incluindo os rendimentos, seinsuficiente o valor do bem onerado com a hipoteca. So tambm suscetveis de hipoteca os apartamentos emedifcios em condomnio, independentemente do consentimento dos condminos (Lei n. 4.591/64, art. 42).97. ESPCIES Segundo a origem, a hipoteca pode ser convencional, legal ou judicial. E coniencional quando se origina docontrato. da livre manifestao dos interessados; legal quando emana da lei para garantir determinadasobrigaes (CC, art. 1.489) o processo de especializao consta do Cdigo de Processo Civil, arts. 1 .205 es.; judicial quando decorre de sentena judicial, assegurando a sua execuo.Quanto ao objeto em que recai, pode ser comum, quando incide sobre bem imvel, e especial, submetida aregime legal especfico, como a que tem por objeto avies, navios ou vias frreas.A hipoteca judicial resulta de sentena condenatria e exige especializao e registro no Cartrio de Registrode Imveis para que seja oposta a terceiros (CPC, art. 466). Presentes todos os pressupostos legais (CPC. art.466: LRP, art. 167. 1. n. 2). prevalece contra o adquirente do imvel de modo absoluto. 98. PLURALIDADE DE HIPOTECAS Admite-se a efetivao de novas hipotecas sobre o imvel anteriormente hipotecado. desde que com novo ttuloconstitutivo. em favor do mesmo ou de outro credor (CC, art. 1.476). E possvel, assim, seja o imvel gravadode vrias hipotecas. a menos que o ttulo constitutivo anterior vede isso expressamente. Mesmo havendo pluralidade de hipotecas. o credor primitivo no fica prejudicado. porque goza do direito de preferncia. E deconsignar que o devedor deve revelar, ao constituir nova hipoteca, a existncia da anterior, sob pena de,silenciando. cometer crime de estelionato (CP. art. 171. 22, II).A segunda hipoteca sobre o mesmo imvel recebe o nome de sub-hipoteca. Pode ser efetivada ainda que ovalor do imvel no a comporte. Em razo da preferncia entre os credores hipotecrios, fixada pela ordem deregistro dos ttulos no Registro de Imveis (prioridade), o sub-hipotecrio no passa de um credor quirografrioem relao aos anteriores, que no sero prejudicados. Todavia, a lei assegura-lhe a prerrogativa de remir ahipoteca anterior, a fim de evitar execuo devastadora, que no deixe sobra para o pagamento de seu crdito.Se constar de escritura levada a registro a existncia de hipoteca anterior, no registrada, o oficial do Registrode Imveis deve fazer a prenotao e sobrestar-lhe por trinta dias o registro. Esgotado este prazo sem que ocredor da primeira hipoteca a registre, a segunda ser registrada e ter preferncia sobre a primeira (LRP, art.189). Salvo o caso de insolvncia do devedor, o credor da segunda hipoteca, embora vencida, no poderexecutar o imvel antes de vencida a primeira (CC, art. 1.477). No se considera insolvente o devedor por faltar ao pagamento das obrigaes garantidas por hipotecas posteriores primeira (art. 1.477, pargrafo nico).Vencida a primeira hipoteca e omitindo-se o primeiro credor, pode o segundo promover a execuo. Masaquele ser pago com preferncia, cabendo a este o que restar. 99. DIREITO DE REMIO O art. 1 .478 do Cdigo Civil faculta a remio da hipoteca anterior por parte do credor da segunda quando odevedor no se oferea. no vencimento, a remi-la. Efetuando o pagamento. o referido credor se sub-rogar nosdireitos da hipoteca anterior, sem prejuzo dos que lhe competirem contra o devedor comum. Se o primeirocredor estiver promovendo a execuo da hipoteca. o credor da segunda depositar a importncia do dbito e asdespesas judiciais (art. 1.478, pargrafo nico). Prev o art. 1.481 a possibilidade de remio por parte doadquirente do imvel hipotecado, consignando, nos
1 e 2. as providncias que devem ser tomadas para a suaconsecuo. 100. PEREMPO A hipoteca convencional tem validade por vinte anos. Embora possam as partes estipular o prazo que lhesconvier, e prorrog-lo mediante simples averbao, este no ultrapassar o referido limite. Quando atingido, d-
se a perempo. Somente mediante novo instrumento, submetido a outro registro, pode-se preservar o mesmonmero de ordem, na preferncia da execuo hipotecria, mantendo-se a garantia (CC, art. 1.485). A perempo atinge somente a hipoteca convencional. A legal prolonga-se, enquanto perdurar a situao jurdicaque ela visa resguardar, mas a especializao, em completando vinte anos, deve ser renovada (art. 1.498). 101. EXTINO DA HIPOTECA A hipoteca extingue-se (CC, art. 1.499): a) tendo carter acessrio, pela extino da obrigao principal; b) pelo perecimento da coisa; c) pela resoluo da propriedade; d) pela renncia do credor, que deve ser expressa; e) pela remio, efetuada pelo credor da segunda hipoteca, pelo adquirente do imvel hipotecado, pelo executado,seu cnjuge. descendente ou ascendente: f) pela arrematao ou adjudicao, no mesmo processo ou em outro,desde que o credor hipotecrio, notificado judicialmente da venda (segundo o arts. 1.501 do CC e 619 do CPC, ineficaz a venda sem a intimao do credor). no comparea para defender o seu direito.Extingue-se ainda a hipoteca com a averbao, no Registro de Imveis, do cancelamento do registro, vista darespectiva prova (CC, art. 1.500). CAPTULO IVDA ANTICRESE direito real sobre coisa alheia, em que o credor recebe a posse de coisa frugfera, ficando autorizado a perceber-lhe os frutos e imput-los no pagamento da dvida. Trata-se de instituto pouco utilizado, recaindo a preferncia. hoje, sobre a hipoteca. Apresenta o inconveniente de retirar do devedor a posse e gozo do imvel,transferindo-os para o credor. Este obrigado, por sua conta, a colher os frutos e pagar-se com as prpriasmos. Embora o art. 1.506,
2, do Cdigo Civil permita ao devedor anticrtico hipotecar o imvel dado emanticrese, dificilmente encontrar quem aceite tal situao.Findo o prazo do contrato, ou liquidado o dbito, cabe ao credor anticrtico restituir o imvel ao devedor.Extinta a dvida, extingue-se a anticrese, que direito acessrio. A extino da dvida pode dar-se pela suaamortizao com os frutos da coisa. ou pelo pagamento antecipado. Extingue-se a anticrese pela caducidade, decorridos quinze anos da data de sua constituio (CC. art. 1.423). Nesse caso, o credor passa a quirografrio.O credor anticrtico pode. salvo pacto em sentido contrrio. arrendar os bens dados em anticrese a terceiro, seno preferir administr-los e fruir seus frutos e utilidades. Dever apresentar anualmente balano exato e fiel desua administrao, que poder ser impugnado pelo devedor. Se os dados contidos no balano forem inexatos,ou ruinosa a administrao. poder este, se o quiser, requerer a transformao do contrato em arrendamento,fixando o juiz o valor mensal do aluguel, o qual poder ser corrigido anualmente (CC, art. l.507e l2e2).A anticrese distingue-se do penhor comum porque tem por objeto bem imvel, e o credor tem o direito aosfrutos. at o pagamento da dvida. Tambm no se confunde com o penhor rural, em que a posse continua como devedor. Afasta-se da hipoteca porque o credor hipotecrio pode promover a excusso e venda judicial do bem hipotecado, sem ter a sua posse, o que no ocorre com o anticrtico. Admite-se a cumulao da anticresecom a hipoteca (CC, art. 1.506, 2)