1

6-6-2014
David van Praag |Carlos Ramos Rodriguez
MINOR
ACTIVE
AGEING
Handboek Workshop:
Levensbestendige voeding
voor ouderen

2
Inleiding

Mensen worden in de loop van de jaren steeds ouder. Maar met de jaren ontstaan
gezondheidsproblemen die het leven moeilijker maken. Dit zorgt voor hogere zorgkosten, maar
vooral een verlies aan gezonde levensjaren. Want wat is een hoge leeftijd als men steeds ernstiger
wordt beperkt door het verouderingsproces? Er bestaan natuurlijk wel uitzonderingen op het
gegeven dat ouderdom verregaande beperkingen met zich meebrengt. In de Blauwe Zones,
bijvoorbeeld Okinawa, Ikaria, Loma Linda, zijn ouderen in staat om tot zeer hoge leeftijd een actieve
leefstijl te behouden. Deze ouderen zijn nog zeer gezond, zelfs op leeftijden boven de 90 (Davinell,
Willcox, & Scapagnini, 2012).

Het gezond ouder worden van mensen wordt bepaald door vele factoren, zoals genen, leefstijlen,
omgevingsfactoren. Maar uit onderzoek blijkt dat voeding een cruciale rol speelt in het
verouderingsproces. Door middel van gezonde, gevarieerde en voedzame voeding zijn ouderen in
staat om tot op hoge leeftijd hun actieve levensstijl te ondersteunen. Maar ook jongeren hebben
veel baat bij gezonde voeding. Door gezonde voeding kunnen veel gezondheidsproblemen, zoals hart
en vaatziekten, diabetes en obesitas, worden voorkomen of zo lang mogelijk uitgesteld. Ook geeft
gezonde voeding de energie die nodig is om gezond oud te worden (Appel, 2008; Davinell, Willcox, &
Scapagnini, 2012).

In deze workshop zal er op een interactieve wijze worden getoond hoe men zijn of haar
voedingspatroon op een positieve manier kan veranderen. Het nieuwe dieet is gebaseerd op het
voedingspatroon uit de verschillende Blauwe Zones (Buettner, 2006), het voedingsadvies van het
RIVM voor ouderen en het voedingsadvies van de Amerikaanse hartstichting (Appel, 2008). Ook
wordt duidelijk gemaakt waardoor men baat heeft bij deze voeding. Dit gebeurt in het kader van
preventie, aangezien het voorkomen van gezondheidsproblemen beter is dan het moeten genezen
van gezondheidsproblemen.

Dit handboek bevat informatie over de volgende onderwerpen:


1. Welke voeding heeft het lichaam nodig

2. Voeding in de huidige maatschappij

3. Aandoeningen en voeding

4. Voeding uit de Blauwe Zones

5. Een gezond voedingspatroon




3
Inhoud
Inleiding ................................................................................................................................................... 2
1. Procesbeschrijving ........................................................................................................................... 4
1.1 De aanleiding .............................................................................................................................. 4
Hypothese: ...................................................................................................................................... 4
Probleemomschrijving: .................................................................................................................... 4
Vraagstelling: ................................................................................................................................... 4
Doelstellingen .................................................................................................................................. 4
Beschrijf de opdracht ...................................................................................................................... 4
1.2 Deelnemers................................................................................................................................. 4
1.3 Activiteitenlijst ............................................................................................................................ 5
1.4 Afspraken .................................................................................................................................... 5
2. Thema workshop ............................................................................................................................. 6
2.1 Toelichting op keuze thema workshop ...................................................................................... 6
2.2 Koppeling minor Active Ageing .................................................................................................. 6
3. Literatuurstudie ............................................................................................................................... 7
3.1 Welke voeding heeft het lichaam nodig ..................................................................................... 7
3.2 Voeding in de huidige maatschappij .......................................................................................... 7
3.3 Aandoeningen en voeding .......................................................................................................... 8
3.4 Voeding uit de Blauwe Zones ..................................................................................................... 9
3.5 Een gezond voedingspatroon ..................................................................................................... 9
4. Werkvorm workshop ..................................................................................................................... 11
Bibliografie ............................................................................................................................................ 12
Bijlage 1: Vragenlijst Eetgedrag ............................................................................................................. 13
Bijlage 2: Activiteitenlijst Oud ............................................................................................................... 14





4
1. Procesbeschrijving

In het plan van aanpak staat beschreven hoe de workshop opgezet gaat worden. Dit is een belangrijk
proces omdat er vanuit dit plan van aanpak verder gebouwd gaat worden. Dit is de basis voor het
maken van het handboek en het vormgeven van de workshop.

1.1 De aanleiding

Hypothese:
Gezonde voeding zorgt voor een langer en gezonder leven.

Probleemomschrijving:
In de huidige maatschappij is veel eten ongezond. Dit ongezonde eten is vaak het goedkoopst. De
kans is bestaat dat mensen aandoeningen kunnen krijgen door dit eten. Hierdoor bestaat de kans dat
mensen vroegtijdig overlijden.

Vraagstelling:
Welke voeding zorgt voor een lang en gezond leven?

Doelstellingen
1. De aanwezigen bij de workshop komen meer te weten over gezonde voeding. Ook wordt het
belang van goede levensloopbestendige voeding onder de loep genomen.
2. Er wordt duidelijk gemaakt waarom in bepaalde gedeelten van de wereld mensen ouder
worden. Hierbij wordt er vergeleken met plaatsen op de wereld waar mensen gemiddeld
minder oud worden.
3. Uitleggen welke voedingsstoffen goed- en slecht zijn voor je lichaam.
4. Ook wordt er geprobeerd om iedereen te overtuigen om bewuste keuzes te maken met
betrekking op gezonde voeding.

Beschrijf de opdracht
Er moest een workshop worden gehouden over een bepaald onderwerp. De workshop wordt
interactief uitgevoerd. De workshop zelf wordt door alle project leden gegeven. Naast de workshop
wordt er ook een handboek gemaakt waar alles onderbouwd wordt.

1.2 Deelnemers

Naam Student nr. E-mail Telefoonnummers
David van Praag 2057314 dhgpraag@avans.nl 06-23897560
Carlos Ramos Rodriguez 2053985 jjcf.ramosrodriguez@avans.nl 06-10661005



5
1.3 Activiteitenlijst
Taak DOOR WIE
Voorblad Carlos
Inleiding Carlos
Inhoudsopgave David
Hoofdstuk 1
procesbeschrijving/pva
David
1.1 De aanleiding David
1.2 Deelnemers David
1.3 Activiteitenlijst David
1.4 Afspraken David
Hoofdstuk 2 Thema workshop David
Actualiteiten David
Koppeling Active Ageinig David
Hoofdstuk 3 Literatuurstudie
3.1 Welke voeding heeft het lichaam nodig Carlos
3.2 Voeding in de huidige maatschappij Carlos
3.3 Aandoeningen en voeding Carlos
3.4 Voeding uit de Blauwe Zones Carlos
3.5 Een gezond voedingspatroon Carlos
Hoofdstuk 4 werkvorm David/Carlos
Bibliografie Carlos
Bijlage Carlos
Spelling/grammatica David/Carlos
Lay-out Carlos

1.4 Afspraken
-De activiteitenlijst wordt na elke bijeenkomst aangevuld.
-Het proces van de workshop is te zien op de blogs.
-Er worden duidelijke afspraken gemaakt voor de verschillende taken.
-Als iemand zich niet aan de afspraken houd wordt er intern gesproken over oplossingen.



6
2. Thema workshop
In dit hoofdstuk wordt een toelichting gegeven op de keuze van het thema van de workshop. Ook
wordt er verteld wat de relatie is van de workshop met de minor Active Ageing.

2.1 Toelichting op keuze thema workshop
De workshop gaat over gezonde, levensloopbestendige voeding. Welke voeding is nou gezond en
waarom? Er is veel discussie over welke voeding het beste is. Daarom is het van belang om mensen
goed te informeren over de voeding in het algemeen en in de huidige maatschappij.
Voeding levert energie, bouwstoffen en regulerende stoffen, samen voedingstoffen of nutrinten
genoemd. Nutrinten zijn nodig om nieuwe weefsels en cellen te kunnen vormen, of om hun
structuur en functie te onderhouden. Op basis van de hoeveelheid waarin deze stoffen in de voeding
voorkomen, zijn zij onder te verdelen in macronutrinten (koolhydraten, vetten, eiwitten en
alcohol), micronutrinten (vitamines, mineralen en spoorelementen) en voedingsvezel. Veel van deze
nutrinten zijn essentieel. Dat betekent dat het lichaam deze stoffen nodig heeft en ze niet of
onvoldoende zelf kan maken (Verkleij & Van Kreijl, 2004).
De richtlijnen goede voeding vormen een advies over de gewenste voeding voor de Nederlandse
bevolking vanaf de leeftijd van twaalf maanden met een stabiel en gezond gewicht. De Richtlijnen
goede voeding zijn vooral gericht op de preventie van overgewicht, hart- en vaatziekten, diabetes
mellitus type 2 en bepaalde vormen van kanker. De richtlijnen zijn bedoeld om de overheid te
steunen bij het ontwikkelen van beleid en bij het monitoren van de effecten ervan (GR,
Gezondheidsraad, 2006h).
De Richtlijnen goede voeding zijn:
Gebruik dagelijks 150-200 gram groente en 200 gram fruit.
Gebruik dagelijks 30-40 gram vezel, vooral afkomstig van groente, fruit en volkoren
graanproducten.
Gebruik per week twee porties vis ( 100-150 gram), waarvan ten minste n portie vette vis.
Beperk het gebruik van verzadigde vetzuren tot minder dan 10 energieprocent (en%) en van
enkelvoudig trans-onverzadigde vetzuren tot minder dan 1 en%.
Beperk het gebruik van voedingsmiddelen en dranken met gemakkelijk vergistbare suikers en
dranken met een hoog gehalte aan voedingszuren tot 7 eet/drinkmomenten per dag
(inclusief hoofdmaaltijden).
Beperk de inname van keukenzout tot maximaal 6 gram per dag.
Indien men alcoholische drank gebruikt, beperk dit dan tot twee standaard glazen (mannen)
of n standaardglas (vrouwen) per dag.
Op ten minste vijf maar bij voorkeur op alle dagen van de week minstens een half uur
matig inspannende lichamelijke activiteit in de vorm van bijvoorbeeld stevig lopen, fietsen of
tuinieren (GR, Gezondheidsraad, 2006h).

2.2 Koppeling minor Active Ageing
Active Ageing gaat over het actief ouder worden. Om actief oud te worden moet je lichamelijk en
geestelijk zo lang mogelijk gezond blijven. Voeding heeft hierbij een belangrijke bijdrage. Van voeding
krijg je energie en zorg je ervoor dat je gezond blijft. Voor de oudere mensen is het al helemaal
belangrijk om het lichaam te voorzien van goede gezonde voeding. Aangezien de kans op
ouderdomsaandoeningen en hart en vaatziekten naarmate de leeftijd hoger wordt toeneemt, is het
van belang om voeding binnen te krijgen die de kans van het optreden van deze aandoeningen
beperkt. Dit draagt bij aan het gezond en actief ouder worden, hetgeen waar deze minor om draait.

7
3. Literatuurstudie

In dit hoofdstuk worden de verschillende aspecten van voeding doorlopen om meer inzicht te krijgen
in de huidige stand van zaken omtrent levensbestendige voeding.


3.1 Welke voeding heeft het lichaam nodig

Om te weten wat weten wat gezonde voeding inhoudt, moet men eerst weten wat een lichaam
nodig heeft om te functioneren.

Er is bewijs vanuit verschillende studies dat het eten van een (voornamelijk) plantaardig dieet de
kans op hart- en vaatziekten en beroertes vermindert (Hu, 2003; Davinelli et al, 2012). Bij een
plantaardig dieet kan worden gedacht aan het eten van fruit, groenten, noten en volkoren granen.
De beschermende effecten van deze voeding komen door de volgende voedingsstoffen: bijvoorbeeld
Omega 3 vetzuren, antioxidanten, mineralen, vitaminen, vezels en plantaardige eiwitten.

Deze voedingstoffen hoeven niet noodzakelijk het vetpercentage te verminderen. Dit dieet bevat
onverzadigde vetten van bijvoorbeeld vegetarische olie en noten. Volkoren granen is een van de
belangrijkste vorm van koolhydraten. Plantaardig gebaseerd voedsel zoals fruit, groenten, noten
natuurlijke plantaardige olie en volkoren granen zijn belangrijke componenten in het eten de
Aziatische en mediterrane regios. Door de hoge hoeveelheid aan vezels is het ook moeilijker om te
overeten wat de hoeveelheid calorien betreft.

Granen dienen in de meeste gemeenschappen als basisvoedsel. In traditionele diten worden deze
granen in hun geheel gegeten of grof vermalen met stenen. Moderne verwerkingsmethoden
raffineren en filteren het graan grondig. Dit zorgt ervoor dat er veel vezels, vitaminen, mineralen en
essentile vet zuren verloren gaan omdat zij zich voornamelijk in het omhulsel van de graankorrel
bevinden. Omdat de geraffineerde granen vooral eenvoudige koolhydraten zoals suikers bevatten in
plaats van complexe koolhydraten zoals die in de kiem te vinden zijn, worden sneller opgenomen in
het lichaam. Dit zorgt voor een snellere stijging en hogere pieken van de glucose- en insuline waardes
in het bloed. Dit kan op zijn beurt op termijn weer leiden tot diabetes, ondervoeding en hart en
vaatzieken. Daarom is het belangrijk om zo veel mogelijk volkoren producten, bruine rijst, haver en
gerst te eten. Volkoren producten zijn rijk aan vaak vezels, antioxidanten, vitaminen en mineralen die
voor het lichaam van belang zijn. Daarom wordt vaak geadviseerd om vooral volkorenproducten te
eten. (Hu, 2003). Een dieet in deze stijl zorgt ervoor dat een oudere van 60 jaar een 4x hogere kans
heeft om de 90 te halen dan een 60 jarige heeft wanneer deze een ongezond dieet eet (Davinelli et
al. 2012).


3.2 Voeding in de huidige maatschappij

In de huidige maatschappij zijn ongezonde voedingspatronen normaal geworden. Ouderen houden
zich vaak niet aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid wat betreft voeding. De voeding is te vet en
te rijk aan suikers. Aan voedingstoffen is de voeding te arm (Ock, 2012).

Uit onderzoek van Appels (2008) werd bijvoorbeeld een ongezond Westers voedingspatroon dat
vooral bestond uit rood vlees, bewerkte en geraffineerde graan en vleesproducten en een overdaad
aan vetten en suikers dat tegenwoordig gewoon is vergeleken met een gevarieerd voedingspatroon

8
met onbewerkte granen (volkoren), verse groentes, vis en gevogelte. Het doel van het onderzoek
was om te bepalen hoe voeding zich relateerde aan de incidentie van hart en vaatziekten.

Het ongezonde, westerse dieet komt ook vaak voor in Nederland, zo blijkt uit het doorlopende
onderzoek van het RIVM naar het voedingspatroon van Nederlandse bevolking (Ock et al., 2013).
Ouderen hier eten ook teveel verzadigde vetten, suikers en bewerkte producten. Ook krijgen
ouderen te weinig volkorenproducten, vis en groenten binnen. Dit heeft in sommige gevallen een
tekort aan voedingsstoffen, over en ondergewicht als gevolg (Ock, et al. 2013). Het is dus belangrijk
dat ouderen gezonder en gevarieerder gaan eten.

Maar ook in de zogenaamde Blauwe Zones is het dieet langzaam aan het veranderen. In bepaalde
Blauwe Zones, zoals bijvoorbeeld Okinawa, heeft de komst van een ander dieetpatroon met onder
andere fastfood en bewerkt voedsel ervoor gezorgd dat de gezondheid en levensverwachting van de
inwoners aan het afnemen is. De generatie die tegenwoordig de 90 passeert kreeg ook 38% minder
calorien binnen dan de gemiddelde Japanner (Willcox et al.,2007). Sinds dit voedingspatroon is
gentroduceerd is het leeftijd-verlengende effect van het Okinawaanse dieet onder de jongere
generatie ouderen (65-plus) nagenoeg verdwenen (Willcox et al., 2007; Davinelli et al., 2012).

3.3 Aandoeningen en voeding

Er is veel wetenschappelijke literatuur over voeding en gezondheid in het algemeen. Maar
onderzoekers hebben zich daar voornamelijk gericht op de effecten van bepaalde voedingstoffen en
voedsel maar zelden op gehele voedingspatronen over een langer tijdsbestek.

Wellman & Kamp (2011) omschrijven dat een gezonde voeding toevoeging heeft op gebied van de
fysieke en psychische gesteldheid en het behoud van een zelfstandige levensstijl op hogere leeftijd.
Maar naast dit heeft het ook invloed op het psychisch welbevinden. Dan Beuttner (2014) geeft
eveneens aan dat men in de Blauwe Zones Bijvoorbeeld gezamenlijk eten. Er wordt tijd voor
genomen en men eet samen met de sociale kring, hetgeen de psychische welbevinden ook ten goede
komt. Er zijn ook verbanden dat een gezonde en gevarieerde voeding een verminderd risico geeft op
hart- en vaatziekten (Appel, 2008; Hu, 2003).

Uit het lang lopende onderzoek van Appels (2008) bij 72.113 zusters die bij aanvang vrij waren van
hart en vaatzieken komt naar voren dat een gebalanceerd voedingspatroon met onbewerkte granen
(volkoren), verse groentes, vis en gevogelte gezondheidsvoordelen opleverde. Dit werd in het
onderzoek vergeleken met een ongezond Westers voedingspatroon dat vooral bestond uit rood
vlees, bewerkte en geraffineerde graan en vleesproducten en een overdaad aan vetten en suikers.
De sterfte die geobserveerd werd na 18 jaar was bij de groep die het gezonde voedingspatroon had
gevolgd 17% lager was dan de groep die dit voedingspatroon niet (nauw) had gevolgd. Ook was de
kans op sterfte door hart en vaatziektes 28% kleiner dan de groep met het Westerse dieet. Er wordt
wel gesteld dat het om een causale band gaat. Aangezien het Nederlandse dieet volgens de het
onderzoek van het RIVM sterk lijkt op het Westerse dieet, is het van belang om mensen voor te
lichten over een meer gebalanceerd voedingspatroon.

Gezonde voeding draagt bij aan de kwaliteit van leven. Zo kan het een invloed hebben op zowel de
fysieke, psychische en sociale kwaliteit van leven. Uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat
gezonde voeding bij draagt aan psychisch welbevinden. Ook het sociale aspect van een maaltijd is
van belang (Beuttner, 2009; Davinelli, 2012; Willcox, 2007; Wellman & Kamp, 2011).


9
3.4 Voeding uit de Blauwe Zones

In de minor Active Ageing wordt er gekeken naar hoe mensen gezond(er) oud kunnen worden. Het
beste voorbeeld hiervoor zijn de Blauwe Zones die de wereld rijk is. In deze Blauwe Zones worden
mensen gezond en actief oud. Het zijn gebieden waar de HALE (Health Adjusted Life Expectancy
oftewel de gezonde levensverwachting) zeer hoog is. Ook passeren mensen vaak de 100. Deze
ouderdom wordt bereikt door een combinatie van een actieve levensstijl en goede, gezonde voeding.
Blauwe Zones hebben ook gemeen dat het vooral (tot voor kort) gesoleerde gemeenschappen zijn,
vaak op eilanden met vruchtbare gebieden. Deze gemeenschappen hebben ook een hechte sociale
structuur. Continue lichamelijke activiteit gedurende het hele leven, zoals wandelen, werken,
tuinieren etc. zijn ook erg van belang. De mensen in deze Blauwe Zones eten een relatief sober,
onbewerkt dieet met vooral zelf-verbouwde groenten, peulvruchten, fruit waarin (rood) vlees een
relatief kleine rol speelt. (Beuttner 2009). Ook is er een op Okinawa een lange tijd sprake geweest
van een veel lagere calorie inname dan gebruikelijk was op het vasteland van Japan. Dit heeft
mogelijk een grote invloed gehad op de huidige generatie van hoogbejaarden (Willcox, 2007).


3.5 Een gezond voedingspatroon

Wellman en Kamp (2011) beweren dat voornamelijk in de Verenigde Staten (VS) ouderen (65-
plussers) genteresseerd zijn in informatievoorziening betreft gezonde voeding. Tevens zijn de
ouderen meer bereid veranderingen aan te brengen op gebied van het dieet als dit ten goede komt
voor het behouden van de zelfstandigheid en de kwaliteit van leven. Hierover schrijven Wellman en
Kamp (2011) preventieve voeding service onder te verdelen in drie categorien (primair, secundair
en tertiair). In de primaire fase wordt de het dieet aangepast met als doel gezonder te worden en
ziekten te voorkomen.

Het RIVM (Ock, 2009) heeft op het gebied van voeding voor ouderen de volgende aanbevelingen
om lichamelijke klachten uit te stellen of te voorkomen:

Meer vitamine D, voornamelijk in supplementvorm tegen bijvoorbeeld Osteoporose.
Naast gezonde voeding ook een actievere, gezondere levensstijl
Het eten van basisvoedsel dat zo min mogelijk bewerkt is, zoals volkorenbrood,
(zilvervlies)rijst, aardappelen en pasta om zo meer complexe koolhydraten en voedingsvezel
binnen te krijgen.
De inname van zuivelproducten voor meer vitaminen B, vitamine A en calcium.
Meer gezonde vetten in het voedsel gebruiken voor vitamine D, E en foliumzuur.
Meer groenten en fruit voor meer micronutrinten en voedingsvezel. Dit zal bijdragen aan
een gezondere energiebalans.
Het minimaal 1 keer per week eten van vette vis
Minder natrium in het dieet door het gebruik van keukenzout te beperken.
Beperking van de alcoholconsumptie naar bescheiden hoeveelheden.
Minder voedsel dat rijk is aan calorien, maar niet aan voedingsstoffen (Gebak, koek en
andere snacks)
Minder gesuikerde drank.
Kiezen voor minder vette zuivel en vleesvarianten.

Maar voor ouderen die juist risico lopen op ondervoeding of ondervoed zijn door een eenzijdig
voedingspatroon geldt het volgende:
Meer eetmomenten

10
Het gebruiken van voedsel dat rijk is aan calorien n voedingsstoffen (Geen halfvolle of light
producten)
Minstens 1,5L vloeistof drinken en energie-houdende dranken drinken. (Denk aan fruitsap)
Meer vetten gebruiken met gezonde vetzuren.
Het eten van lekker eten, want de smaak draagt naast de calorien en voedingsstoffen ook
bij aan het voedingspatroon.

De Blauwe Zones veel gemeen wat voeding en levensstijl betreft. Vooral een gezond, groenterijk
eetpatroon en een hechte, sociale gemeenschap zijn cruciaal. Aan de hand van de gegevens die
beschikbaar zijn van de Blauwe Zones vallen de volgende algemene aannames te maken over een
gezond voedingspatroon :

Een op planten gebaseerd en gefocuste voeding is belangrijk en loopt als rode draad door
alle Blauwe Zone voedingspatronen heen.
Vlees dient een kleine bijrol te spelen in het dieet. Beperk het gebruik van rood vlees.
Onbewerkt, vers voedsel is belangrijk.
Verse groenten en fruit, het liefst zelf geteeld is belangrijk.
Het gecontroleerd eten, zoals de verschillende eetmomenten
Eet de grootste maaltijd in de ochtend en de kleinste maaltijd in de avond.
Niet overeten.
Het eten dient gevarieerd te zijn om zo alle mogelijke voedingsstoffen binnen te krijgen.
Veel water drinken is belangrijk (Beuttner, 2009).

Er is veel overlap tussen het advies van het RIVM en het advies uit de Blauwe Zones. Helaas blijkt er
uit het onderzoek van Ock (2012) dat het dieet onder de Nederlandse bevolking niet wordt
gebezigd. Het westerse dieet viert hier hoogtij. Uitgaande van het onderzoeksgegevens van Willcox
en Davinelli (2007) betekent dit dat de kans dat Nederland een blauwe zone wordt klein is als het
voedingspatroon niet verandert.
Naast deze voedingsadviezen dient er ook deel te worden genomen aan genoeg fysieke activiteiten
(+- 30 minuten fysieke inspanning per dag, bijvoorbeeld (hard)lopen, fietsen) persoon om zo een
gezond leefpatroon te krijgen en te behouden. Dit moet natuurlijk wel in lijn zijn met het fysieke
kunnen van de persoon (Ock, 2012).

11
4. Werkvorm workshop
In dit onderdeel wordt beschreven hoe de workshop zich vorm zal geven. Dit is een essentieel
onderdeel omdat het geven van een goed onderbouwde workshop het einddoel is.
Indeling workshop:
Planning. Tijd. Personen.
Opening 5 min. Carlos
Presentatie. 15 min David en Freek
Beeldmateriaal. 5 min Freek
Activiteit. 10 min Maaike
Afsluiting. 5 min Carlos

Opening:
Tijdens de opening zal er wat verteld worden over het onderwerp gezonde en levensbestendige
voeding gericht op de Blauwe Zones. In de colleges binnen de minor Active Ageing is er al veel
gesproken over de Blauwe Zones.
Blauwe Zones zijn gebieden waar de gemiddelde gezonde levensverwachting nadrukkelijk hoger ligt.
Onder andere door de factor voeding.
Dit brengt de volgende hoofdvraag met zich mee:
Welke voeding, gebaseerd op de 5 verschillende Blauwe Zones, kunnen mogelijk bijdragen aan een
gezondere levensverwachting?

Presentatie:
Tijdens de presentatie zullen we dieper ingaan op de voeding binnen de vijf verschillende Blauwe
Zones. Hierin zal tegelijkertijd een relatie gelegd worden met de Nederlandse schijf van vijf. Tevens
zal er interactie gezocht worden door het publiek te vragen wie zich structureel houdt aan deze
schijf. Er wordt gevraagd om eens na te denken waar mensen tekort schieten wanneer er gekeken
wordt naar de schijf van vijf. Hier wordt dan tijdens de activiteit op terug gekomen. Het doel van
presentatie is ook om voorlichting te geven de verschillende eetstijlen die de wereld rijk is. Er wordt
gekeken naar de voeding van de Blauwe Zones welke een factor is voor een hogere
levensverwachting . Ook wordt er gekeken naar de voeding van Nederland en de normen hier.
Hierdoor wordt er gehoopt dat mensen aan het denken worden gezet en hun voedingspatroon meer
richting hetgene wat is in de Blauwe Zones gewoon is aan te passen.

Beeldmateriaal:
Ondersteunend aan de gehele presentatie zal er gebruik gemaakt worden van beeldmateriaal,
bijvoorbeeld filmpjes afbeeldingen etc. ter verduidelijking van het geheel.
Er zullen gegevens worden getoond over de gezonde levensverwachting in Nederland en de Blauwe
Zones. Ook zullen er afbeeldingen worden getoond van gerechten uit de Blauwe Zones.

Activiteit:
Iedereen zal letterlijk proeven van gezond eten volgens de principes van de Blauwe Zones in
combinatie met de Nederlands schijf van vijf. De activiteit zal het proeven zijn van een groene-
smoothie.

Verder wordt er een vragenlijst ingevuld door alle deelnemers om de eetgewoontes in kaart te
brengen. Dit maakt de deelnemers bewust wat ze eventueel kunnen verbeteren aan hun voeding. De
antwoorden zullen klassikaal worden besproken. De smoothie wordt in de workshop gebruikt om te
laten zien hoe er toch aan de Nederlandse dagelijkse norm van groente en fruit te komen is zonder
daarvoor je voeding aan te passen. Het is dus een toevoeging op de dagelijkse maaltijden.

12

Bibliografie
Appel, L. (2008). Dietary Patterns and Longevity: Expanding the Blue Zones. Journal of the american
heart association, 214-215.
Bakker, M. (2006). wellnessgeschenk. Opgeroepen op Maart 5, 2014, van
http://static.wellnessgeschenk.be/:
http://static.wellnessgeschenk.be/Files/5/18000/18812/Attachments/Product/Jix025n46841
96VQ34hW0665a1Sn7V44.pdf
Buettner, D. (2014). About. Opgeroepen op Maart 21, 2014, van Bluezones.com:
http://www.bluezones.com/about/
Buettner, D. (2014). Power 9. Opgeroepen op Maart 5, 2014, van bluezones.com:
http://www.bluezones.com/live-longer/power-9/
Davinell, S., Willcox, C., & Scapagnini, G. (2012). Extending healthy ageing: nutrient sensitive pathway
and centenarian population. Immunity & Ageing, 1-7.
Fung, Chiuve, McCullough, Rexrode, Logroscino, & Hu. (2008). Adherence to a DASH-style diet and
risk of coronary heart disease and stroke in women. Journal of Internal Medicine, 713-720.
Hu, F. B. (2003). Plant-based foods and prevention of cardiovascular disease: an overview. The
American Journal of Clinical Nutrition, 544-551.
GR, Gezondheidsraad, (2006h). Richtlijnen goede voeding 2006.
Mellen, Gao, Vitolins, & Goff. (2008). Deteriorating dietary habits among adults with hypertension:
DASH dietary accordance,NHANE. Journal of Internal Medicine, 308-314.
Obarzanek, Vollmer, Lin, Cooper, Young, Ard, . . . Appel. (2007). Effects of Individual Components of
Multiple Behavior Changes: The PREMIER Trial. American Journal of Health Behavior, 545-
560.
Ock MC, Buurma-Rethans EJM, Boer de EJ, Wilson-van den Hooven C, Etemad-Ghameshlou Z,
Drijvers JJMM, Van Rossum CTM. (2012): Diet of community-dwelling older adults Dutch
National Food Consumption Survey Older adults from 2010 to 2012. RIVM
Verkleij & Van Kreijl, (2004). Ons eten gemeten.
Voedingscentrum.nl. (2013, Januari 1). schijf. Opgeroepen op Maart 5, 2014, van
Voedingscentrum.nl: http://www.voedingscentrum.nl/nl/schijf-van-vijf/schijf.aspx
Wellman, N., & Kamp, B. (2011). Nutrition in Aging.
Willcox, Willcox, Todoroki, Fujiyoshi, Yano, He, . . . Suzuki. (2007). Caloric Restriction, the Traditional
Okinawan Diet, and Healthy Aging. Annals of the New York Academy of Sciences, 434-455.




13
Bijlage 1: Vragenlijst Eetgedrag

Onderstaande vragenlijst geeft een indicatie van het eetgedrag. De vragenlijst is afkomstig van:
https://www.voedingscentrum.nl/nl/ik-ga-naar-school/test-jezelf.aspx

Wanneer eet jij?
1. Vaste tijden
2. Als ik trek heb

Hoe vaak ontbijt jij?
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Lunch je ook?
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Ik eet elke dag groenten:
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Ik eet elke dag fruit:
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Als ik fruit eet, check ik natuurlijk wel uit
welk land het komt!
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Ik drink iedere dag wel iets van zuivel.
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Ik eet elke dag vlees.
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Als ik mijn eten kies, let ik er op of het wel
goed is voor het milieu.
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Ik drink regelmatig frisdrank.
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Ik snoep veel.
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Ik eet veel snacks.
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Ik beweeg genoeg
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet

Ik zit veel achter schermen
1. Altijd
2. Soms
3. Bijna niet


14
Bijlage 2: Activiteitenlijst Oud
Taak Datum Persoon
Onderwerpen bedenken en analyseren.
Literatuur zoeken.
03-02-2014 David, Freek, Maaike, Carlos
Groep + onderwerp + plan van aanpak
mailen naar Inge.
03-02-2014 David
Concreet onderwerp kiezen. 10-02-2014 David
Gekozen voor: Welke voeding zorgt voor
een lang en gezond leven?
10-02-2014 David, Freek, Maaike, Carlos
Delen relevante bronnen. 10-02-2014 David, Freek, Maaike, Carlos
Gevonden bronnen lezen en kijken welke
relevant zijn voor de
workshop/handboek.
17-02-2014 David, Freek, Maaike, Carlos
Hoe gaat de inhoud van de workshop
eruit zien
Acties en resultaten beschrijven.
17-02-2014 David, Freek, Maaike, Carlos
Inleiding, procesbeschrijving, plan van
aanpak, thema workshop,
literatuurstudie, inhoud workshop en
werkvorm workshop
24-02-2014 InleidingCarlos,
ProcesbeschrijvingMaaike
Plan van aanpakDavid
Thema workshopFreek
LiteratuurstudieDavid, Freek, Carlos
Inhoud workshop, introductie
workshopCarlos, David
Werkvorm workshopMaaike, Freek
Vragenlijst over ons gekozen
wetenschappelijke artikel mailen naar
Inge Logghe.
24-02-2014 David
Onderdelen handboek samenvoegen. 06-03-2014 David
Feedback verwerken. 10-03-2014 David, Freek, Maaike, Carlos
Bronvermelding checken. 10-03-2014 David, Carlos
Concept handboek inleveren 10-03-2014 David
Handboek inleveren 21-03-2014 David
Presentatie maken. 25-03-2014 David
Workshop oefenen. 25-03-2014 -
Inkopen groenten en fruit 01-04-2014 Maaike
Maken smoothie 02-04-2014 Maaike
Eindpresentatie 02-04-2014 David, Freek, Maaike, Carlos