Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 1 of 15

Bab Konsep-konsep dan

hukum-hukum Fizik
PENGERTIAN
B
a
b

1

P
e
n
g
e
r
t
i
a
n

k
e
p
a
d
a

F
i
z
i
k
Fizik Fizik ialah satu cabang sains yang mengkaji pelbagai fenomena alam sekeliling kita.
Fenomena alam ialah kejadian semulajadi yang dapat diperhatikan melalui pelbagai
deria manusia.
Pengukuran Pengukuran ialah proses menentukan nilai kuantiti fizik dengan menggunakan peralatan
sains yang mempunyai skala piawai.
Kuantiti terbitan Kuantiti terbitan ialah gabungan kuantitikuantiti asas secara pendaraban atau
pembahagian atau keduaduanya.
Kepersisan Kepersisan ialah kebolehan alat mengukur sesuatu kuantiti secara konsisten dengan
sedikit atau tiada sisihan relatif antara bacaanbacaan yang diperolehinya.
Kejituan Kejituan pengukuran ialah betapa hampir sesuatu nilai pengukuran kepada nilai sebenar.
Kepekaan Kepekaan ialah kebolehan sesuatu alat mengesan perubahan kecil kuantiti fizik yang
diukurnya.
B
a
b

!

"
a
y
a

d
a
n

#
e
r
a
k
a
n
Kuantiti skalar Kuantiti skalar ialah kuantiti fizik yang mempunyai magnitud sahaja.
Kuantiti $ektor Kuantiti $ektor ialah kuantiti fizik yang mempunyai magnitud dan arah.
Kinematik Kinematik ialah kajian berkenaan dengan jenis pergerakan sesuatu objek tanpa merujuk
kepada dayadaya yang menyebabkan gerakan objek itu.
%arak %arak gerakan sesuatu objek ialah jumlah panjang lintasan yang dilalui oleh objek itu.
%arak merupakan kuantiti skalar.
&esaran' s &esaran suatu objek dari satu titik rujukan' ( ialah jarak objek itu dari titik ( mengikut
arah dari titik ( ke objek itu. &esaran merupakan kuantiti $ektor.
( ) v u s + =
2
1
t
2
2
1
at ut s + =
s ) sesaran' u ) halaju awal' v ) halaju akhir' t ) masa' a ) pecutan
*aju *aju ialah kadar perubahan jarak terhadap masa. *aju merupakan kuantiti skalar.
+alaju' v +alaju ialah kadar perubahan jarak pada sesuatu arah tertentu. +alaju merupakan
kuantiti $ektor.
v ) u , at
v
!
) u
!
, !as
s ) sesaran' u ) halaju awal' v ) halaju akhir' t ) masa' a ) pecutan
Pecutan' a Pecutan ialah kadar perubahan halaju terhadap masa. Pecutan merupakan kuantiti
$ektor.
t
u v
a

=
a ) pecutan' v ) halaju akhir objek' u ) halaju awal objek' t ) masa
"inamik "inamik ialah kajian berkenaan dengan gerakan objek yang disebabkan oleh tindakan
daya.
-nersia -nersia merupakan sifat semulajadi suatu objek yang cenderung untuk menentang
sebarang perubahan keadaan asalnya' sama ada keadaan pegun atau keadaan
bergerak.
%isim' m %isim ialah amaun atau kuantiti jirim yang terkandung dalam objek itu.
+ukum #erakan
.ewton Pertama
+ukum #erakan .ewton Pertama menyatakan bahawa sesuatu objek akan kekal dalam
keadaan asalnya' iaitu dalam keadaan pegun atau keadaan gerakan halaju seragam jika
tiada daya luar bertindak ke atas objek tersebut.
/omentum *inear 0
/omentum' p
/omentum linear atau momentum sesuatu objek diiktirafkan sebagai hasil darab jisim
objek itu dengan halajunya.
p ) mv
p ) momentum' m ) jisim objek' v ) halaju objek
Prinsip keabadiaan
momentum
Prinsip keabadiaan momentum menerangkan bahawa dalam suatu sistem yang terdiri
daripada beberapa objek yang bertindak balas' jumlah momentum adalah malar jika
tiada daya luar bertindak ke atas sistem itu.
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 2 of 15
+ukum #erakan
.ewton Kedua
+ukum #erakan .ewton Kedua menyatakan bahawa kadar perubahan momentum
adalah berkadar terus dengan daya paduan yang bertindak ke atas objek itu pada arah
yang sama dengan arah tindakan daya paduan itu.
F ) ma
F ) "aya' m ) jisim' a ) pecutan
-mpuls' Ft -mpuls diiktirafkan sebagai perubahan momentum.
Ft ) mv mu
F ) daya impuls' t ) masa perlanggaran' m ) jisim objek' v ) halaju akhir objek' u )
halaju awal objek.
"aya impuls' F "aya -mpuls diiktirafkan sebagai kadar perubahan momentum terhadap masa tindakan
yang singkat bagi sesuatu objek.
t
mu mv
F

=
F ) daya impuls' t ) masa perlanggaran' m ) jisim objek' v ) halaju akhir objek' u )
halaju awal objek.
"aya gra$iti' g &emua objek di sekeliling kita ditarik ke arah bumi oleh daya gra$iti.
%atuh bebas &uatu objek yang jatuh di bawah daya tarikan gra$iti dengan pecutan gra$iti' tanpa
pengaruh dayadaya luar seperti rintangan dikatakan jatuh secara bebas atau jatuh
bebas.
Berat' 2 Berat suatu objek ialah daya tarikan gra$iti ke atas objek itu.
2 ) mg
2 ) berat' m ) jisim' g ) pecutan gra$iti
Keseimbangan "aya 3pabila beberapa daya bertindak ke atas sesuatu objek' keseimbangan daya berlaku jika
paduan semua daya itu ialah sifar.
+ukum #erakan
.ewton Ketiga
+ukum #erakan .ewton Ketiga menyatakan bahawa untuk setiap daya tindakan'
terdapat satu daya tindak balas yang bermagnitud sama pada arah yang
bertentangan.
*eraian daya *eraian daya ialah satu proses di mana satu daya tunggal boleh diuraikan kepada !
komponen. Proses ini merupakan songsangan kepada prinsip paduan daya.
Kerja' 2 Kerja yang dilakukan oleh suatu objek yang malar untuk menggerakkan suatu jasad
adalah sama dengan hasil darab magnitud sesaran dan komponen daya yang selari
dengan arah sesaran itu. Kerja merupakan kuantiti skalar.
2 ) Fs
2 ) kerja' F ) daya' s ) sesaran
4enaga' 5 4enaga ialah keupayaan atau kebolehan suatu sistem untuk melakukan kerja.
Kuasa' P Kuasa ialah kadar melakukan kerja atau kadar pemindahan tenaga.
4enaga keupayaan' 5 4enaga keupayaan suatu jasad diiktirafkan sebagai tenaga yang dipunyai oleh jasad itu
disebabkan oleh kedudukan atau keadaan jasad itu.
! jenis tenaga keupayaan6
tenaga keupayaan gra$iti disebabkan oleh ketinggian jasad itu .
5 ) mgh
5 ) t. keupayaan' m ) jisim' g ) pecutan gra$iti' h ) ketinggian dari bumi
tenaga keupayaan kenyal disebabkan oleh keadaaan jasad itu
F W
2
1
= x
2 ) kerja yang dilakukan' F ) daya' x ) pemanjangan spring
4enaga kinetik' 5 4enaga kinetik ialah tenaga yang diperoleh oleh suatu jasad apabila jasad itu bergerak.
2
2
1
mv E =
5 ) tenaga kinetik' m ) jisim' v ) halaju
Prinsip keabadiaan
tenaga
Prinsip keabadiaan tenaga menyatakan bahawa tenaga tidak boleh dicipta atau
dimusnahkan tetapi boleh berubah daripada satu bentuk ke bentuk yang lain.
#erakan Brown #erakan Brown bermaksud gerakan dalam arah yang berubahubah secara tidak tentu.
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 3 of 15
B
a
b

7

&
i
f
a
t

%
i
r
i
mPengembangan Pengembangan ialah pertambahan saiz atau isi padu pada suatu objek itu apabila
dipanaskan.
4eori kinetik jirim
%irim terdiri daripada zarahzarah seni.
8arahzarah itu sentiasa bergerak secara rawak.
3pabila suhu dinaikkan' zarahzarah begerak dengan laju yang lebih tinggi.
4erdapat daya tarikan dan daya tolakan antara zarah. "aya tarikan bertindak apabila
zarahzarah dijauhkan. "aya tolakan bertindak apabila zarahzarah dirapatkan.
3ndaian lain bagi teori kinetik jirim6
8arahzarah ini mempunyai tenaga kinetik.
Perlanggaran antara zarahzarah gas adalah perlanggaran kenyal.
Ketumpatan' Ketumpatan suatu bahan ialah jisim bagi satu unit isi padu bahan itu.
)
V
m
) ketumpatan' m ) jisim' 9 ) isipadu
Kekenyalan Kekenyalan suatu bahan ialah kebolehan bahan itu untuk kembali ke bentuk dan saiz
asalnya apabila daya yang dikenakan ke atasnya dialihkan.
+ukum +ooke +ukum +ooke menyatakan bahawa pemanjangan suatu bahan kenyal berubah secara
langsung dengan daya regangan yang bertindak terhadapnya jika daya itu tidak melebihi
had kekenyalan bahan itu.
+ad kekenyalan +ad kekenyalan :atau had kenyal; suatu spring ialah daya maksimum yang boleh
dikenakan ke atas spring itu sebelum spring itu kehilangan sifat kekenyalannya. %ika
daya regangan melebihi had ini' spring itu tidak akan kembali kepada panjang asalnya.
F ) kx
F ) daya' k ) kekerasan spring' x ) pemanjangan spring
Kekuatan Kekuatan suatu bahan ialah kebolehan bahan itu menahan suatu daya luar yang
bertindak ke atasnya supaya tidak dipecahkan atau dipatahkan.
Kekuatan regangan suatu bahan ialah betapa besar daya regangan yang dikenakan
ke atasnya untuk mematahkannya.
Kekuatan mampatan suatu bahan ialah betapa besar daya mampatan yang
dikenakan ke atasnya untuk memecahkannya.
Ketegaran Ketegaran suatu bahan ialah kebolehan bahan itu menahan suatu daya luar yang
bertindak ke atasnya tanpa mengubah bentuk atau saiz bahan itu.
4egangan permukaan 4egangan permukaan merupakan satu sifat semula jadi cecair di mana terdapat daya
yang bertindak di sepanjang permukaannya dan menyebabkan permukaan cecair itu
bertindak seperti selapis kulit kenyal.
Permukaan cecair sentiasa berada dalam keadaan yang tegang dan bertindak untuk
mencapai luas permukaan yang minimum.
"aya lekitan "aya lekitan ialah daya tarikan antara molekul daripada jenis yang sama.
"aya lekatan "aya lekatan ialah daya tarikan antara molekul daripada jenis yang berlainan.
4ekanan' P 4ekanan ditakrifkan sebagai daya yang bertindak secara normal per unit luas permukaan
sentuhan.
A
F
P =
P ) tekanan' F ) daya' 3 ) jumlah luas permukaan bersentuhan.
4ekanan dalam cecair bertindak dalam semua arah tanpa bergantung kepada saiz
atau bentuk bekas.
4ekanan atmosfera ialah tekanan yang dikenakan oleh atmosfera ke atas permukaan
bumi.
Prinsip 3rchimedes Prinsip 3rchimedes menyatakan bahawa apabila apabila suatu objek direndamkan
sebahagiannya atau sepenuhnya di dalam suatu cecair' objek itu mengalami daya tujah
ke atas yang sama dengan berat bendalir yang disesarkan.
Prinsip 3rchimedes juga benar untuk objek di udara. &emua objek yang menyesarkan
udara dan objek di udara juga mengalami daya tujah ke atas.
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 4 of 15
Prinsip Pascal Prinsip Pascal menyatakan bahawa tekanan yang dikenakan pada permukaan suatu
cecair dalam bekas tertutup akan dipindah dengan seragam ke seluruh bahagian
bendalir itu.
2
2
1
1
A
F
A
F
=
F ) daya' 3 ) luas
Prinsip Bernoulli Prinsip Bernoulli menyatakan bahawa apabila halaju bendalir bertambah' tekanan dalam
bendalir itu berkurang.
B
a
b

<

+
a
b
a

=

4
e
n
a
g
a
&uhu' 4 &uhu ialah darjah kepanasan suatu objek.
+aba +aba ialah tenaga yang dipindah dari objek yang panas ke objek yang sejuk.
Keseimbangan terma
3pabila ! objek berada dalam keseimbangan terma' kadar bersih pemidahan
tenaga antara ! objek itu adalah sifar.
! objek yang berada dalam keseimbangan terma mempunyai suhu yang sama.
&ifat termometri &ifat fzikal bahan yang berubah dengan suhu dikenali sebagai sifat termometri.
/uatan haba' > &uatu objek yang mempunyai muatan haba yang besar memerlukan kuantiti haba yang
lebih besar untuk menaikkan suhunya sebanyak 1
?
>.
Q ) >@
A ) haba yang dibebaskan' @ ) perubahan suhu' > ) muatan haba
/uatan haba suatu objek bergantung pada6
jisim' m
jenis bahan objek itu
suhu bahan objek itu' 4
/uatan haba tentu' c
/uatan haba tentu suatu bahan'
m
Q
c = ditakrifkan sebagai haba yang diperlukan
untuk menaikkan suhu sebanyak 1
?
> bagi 1 kg bahan itu dan unitnya ialah % kg
1 ?
>
1
.
A ) mc@ ) Pt A) mgh )
2
2
1
mv :jika terdapat perubahan tenaga;
m
1
dan Q dan Q m
A ) haba yang dibebaskan' m ) jisim objek' c ) muatan haba tentu' @ ) perubahan suhu'
> ) muatan haba' g ) pecutan gra$iti' h ) ketinggian dari bumi' v ) halaju' P ) kuasa
peralatan elektrik' t ) masa
+aba pendam +aba pendam ialah haba yang diserap atau haba yang dikeluarkan semasa perubahan
keadaan jirim. /akna BpendamC dalam konteks haba pendam ialah penyerapan dan
pengeluaran haba yang tidak ditunjukkan oleh perubahan suhu.
+aba pendam tentu' *
+aba pendam tentu pelakuran suatu bahan ialah haba yang diperlukan untuk
mengubah 1 kg bahan itu daripada pepejal kepada cecair pada suhu tetap.
+aba pendam tentu pengewapan suatu bahan ialah haba yang diperlukan untuk
mengubah 1 kg bahan itu daripada cecair kepada gas pada suhu tetap.
Q ) m* ) Pt
Q ) kuantiti haba yang dibebaskanDdiserap' m ) jisim bahan' * ) haba pendam tentu' P )
kuasa peraatan elektrik' t ) masa
Penyejatan Penyejatan ialah perubahan cecair kepada wap pada sebarang suhu yang lebih rendah
daripada takat didih cecair itu secara berterusan dan melibatkan permukaan cecair
sahaja.
Kadar penyejatan bertambah jika6
luas permukaan bertambah
suhu cecair bertambah
kelembapan sekeliling berkurang
angin bertiup
tekanan udara berkurang
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
C =

Q
manakala' c )
m
Q
maka' > ) cm
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 5 of 15
Pendidihan Pendidihan ialah perubahan pada keseluruhan bahagian cecair kepada gas pada takat
didih cecair itu.
4akat pendidihan bertambah jika6
bendasing dilarutkan ke dalam cecair
tekanan udara bertambah
4ekanan gas
molekul gas sentiasa bergerak bebas rawak dengan laju yang tinggi.
gerakan molekul yang rawak menyebabkan dinding bekas dilanggar oleh molekul
gas.
molekul yang berlanggar dinding bekas akan melantun balik dan mengalami
perubahan momentum.
perubahan momentum ini menyebabkan satu daya dikenakan pada dinding bekas.
jumlah daya pada dinding bekas per unit luas permukaan ialah tekanan yang
dikenakan oleh gas itu.
+ukum Boyle +ukum Boyle menyatakan bahawa bagi satu jisim gas yang tetap' tekanan gas itu adalah
berkadar songsang dengan isi padunya jika suhu gas itu adalah tetap.
V
P
1
' maka' P191 ) P!9!
P ) tekanan gas' 9 ) isi padu gas
+ukum tekanan +ukum tekanan menyatakan bahawa bagi satu jisim gas yang tetap' tekanan gas itu
berubah secara langsung dengan suhu mutlaknya jika isi padu gas itu adalah tetap.
T P ' maka'
2
2
1
1
T
P
T
P
=
P ) tekanan' 4 ) suhu mutlak
+ukum >harles +ukum >harles menyatakan bahawa bagi satu jisim gas yang tetap' isi padu gas itu
berubah secara langsung dengan suhu mutlaknya jika tekanan gas itu adalah tetap.
T V ' maka'
2
2
1
1
T
V
T
V
=
+ukum gas semester
T
PV
) pemalar
P ) tekanan gas' 9 ) isi padu gas' 4 ) suhu mutlak
B
a
b

E

>
a
h
a
y
a

=

P
e
n
g
l
i
h
a
t
a
n
Pantulan cahaya Pantulan cahaya merupakan pembalikkan cahaya daripada suatu permukaan. >ahaya
dipantul daripada suatu permukaan dapat dilihat. Pantulan seragam cahaya daripada
permukaan cermin yang rata membentuk imej pada cermin. -mej tidak dihasilkan oleh
sehelai kertas kerana permukaannya tidak rata menyebabkan pantulan cahaya tidak
seragam.
+ukum pantulan
cahaya
sudut pantulan adalah sentiasa sama dengan sudut tuju.
sinar tuju' sinar pantulan' dan garis normal berada pada satah yang sama.
4itik fokus 4itik di mana semua pantulan akan menumpu pada.
Panjang fokus %arak di antara titik fokus dengan cermin D kanta.
Pembiasan cahaya Pembiasan cahaya ialah suatu fenomena di mana alur cahaya mengubah arahnya
apabila merambat dari satu medium ke satu medium lain yang berlainan ketumpatan.
>ahaya merambat lebih perlahan dalam medium yang lebih tumpat. (leh itu' dalam
suatu medium lut sinar yang lebih tumpat' halaju cahaya menjadi perlahan.
Perubahan kelajuan cahaya menyebabkan pembiasan cahaya berlaku.
+ukum pembiasan D
+ukum &nell
+ukum pembiasan menyatakan bahawa apabila suatu sinar cahaya merambat dari satu
medium ke medium yang lain'
sinar tuju' sinar pembiasan' dan garis normal terletak pada satah yang sama.
nisbah sin i kepada sin r adalah suatu pemalar' iaitu
r
i
sin
sin
) pemalar
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 6 of 15
-ndeks pembiasan &uatu ukuran yang menunjukkan banyaknya suatu sinar cahaya terbias apabila
merambat melalui suatu medium dari $akum atau bahan lut cahaya.
C d
D
v
c
r
i
n
sin
1
sin
sin
= = = =
n ) indeks pembiasan' i ) sudut tuju' r ) sudut terbias' c ) laju cahaya dalam $akum' v )
laju cahaya dalam medium' D ) dalam nyata' d ) dalam ketara' C = sudut genting
indeks pembiasan6 1. udara ) 1.??
!. air ) 1.77
7. perspek ) 1.<F
<. kaca ) 1.<G 1.FH
E. intan ) !.<!
Pantulan dalam penuh Fenomena pantulan cahaya di permukaan dalam suatu medium ialah pantulan dalam
penuh.
&udut genting &udut genting ditakrifkan sebagai sudut tuju apabila sudut penbiasan sama dengan F?
0
&yaratsyarat berlakunya pantulan dalam penuh6
sinar cahaya harus merambat dari medium yang lebih tumpat ke medium yang
kurang tumpat.
sudut tuju lebih besar daripada sudut genting bagi ! medium berkenaan.
C
n
sin
1
=
n ) indeks pembiasan' C ) sudut genting
Kanta cembung Kanta cembung adalah lebih tebal di pusat kantanya daripada sisi kanta' juga dipanggil
kanta penumpu.
Kanta cekung Kanta cekung adalah lebih tebal di sisi kantanya daripada pusat kantanya' juga dipanggil
kanta pencapah.
Kuasa kanta Kuasa kanta ditakrifkan sebagai songsangan panjang fokus.
f
P
1
=
P ) kuasa kanta' f ) panjang fokus :diopter' ";
kuasa kanta cembung adalah positif
kuasa kanta cekung adalah negatif
Pembesaran linear' m .isbah imej kepada tinggi objek disebut pembesaran linear
u
v
h
h
m
o
i
= =
f v u
1 1 1
= +
m = pembesaran linear' hi ) tinggi imej' ho ) tinggi imej' v = jarak imej' u ) jarak objek' f )
jarak fokus

B
a
b

H

#
e
l
o
m
b
a
n
g
#etaran D ayunan #etaran atau ayunan ialah gerakan ulangalik suatu sistem yang bergetar melalui
lintasan yang tetap.
/uka gelombang /uka gelombang ialah garisan atau permukaan yang menyambungkan titiktitik yang
bergerak pada fasa yang sama dan berjarak sama dari sumber yang sama. /uka
gelombang sentiasa berserenjang dengan arah perambatan gelombang.
#elombang melintang #elombang melintang ialah gelombang yang mana zarahzarah mediumnya bergetar
pada arah yang berserenjang dengan arah perambatan gelombang.
#elombang membujur #elombang membujur ialah gelombang yang mana zarahzarah mediumnya bergetar
pada arah yang berselari dengan arah perambatan gelombang.
3mplitud 3mplitud ialah sesaran maksimum suatu jasad dari kedudukan keseimbangannya.
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 7 of 15
4empoh' T /asa yang diambil oleh suatu jasad untuk membuat satu ayunan atau getaran lengkap
dikenali sebagai tempoh.
Bandul ringkas
g
l
T 2 =
T ) tempoh ayunan' l ) panjang tali bandul' g ) pecutan gra$iti
&pring berbeban
g
m
T 2 =
T ) tempoh ayunan' m ) jisim' g ) pecutan gra$iti
Frekuensi' f Frekuensi' f ialah bilangan getaran lengkap yang dibuat dalam 1 saat.
T
f
1
=
f ) frekuensi' T ) tempoh ayunan
Panjang gelombang' Panjang gelombang' ialah jarak di antara ! titik berturutan yang mempunyai sesaran
yang sama serta bergerak dalam arah yang sama.
v = f
v = halaju gelombang' f ) frekuensi' ) panjang gelombang
Pelembapan &uatu sistem dikatakan mengalami pelembapan jika amplitud getarannya semakin
berkurang dengan masa. #eseran sistem itu dengan udara menyebabkan tenaga
terlesap daripada sistem itu berbentuk haba.
Pelembapan luar iaitu sistem kehilangan tenaga dalam bentuk haba disebabkan
oleh daya geseran dari udara.
Pelembapan dalam iaitu sistem kehilangan tenaga dalam bentuk haba disebabkan
molekulmolekul sistem yang direnggang dan dimampat.
Frekuensi asli Frekuensi asli suatu sistem bergetar ialah frekuensi sistem itu bergetar secara bebas
tanpa tindakan sebarang daya luar ke atasnya.
Iesonans Iesonans ialah suatu fenomena di mana suatu sistem dipaksa bergetar pada frekuensi
aslinya dengan amplitud yang maksimum. &istem ini berayun dengan amplitud
maksimum kerana menerima tenaga yang maksimum daripada sistem luar yang
memaksanya.
Pantulan gelombang Pantulan gelombang berlaku apabila gelombang tuju terkena suatu pemantul dan
dibalikkan.
>iriciri gelombang yang dipantulkan6
Pantulan gelombang mematuhi hukum pantulan kerana sudut tuju adalah sama
dengan sudut pantulan.
Panjang gelombang bagi gelombang tuju adalah sama dengan panjang gelombang
bagi gelombang yang dipantul.
Frekuensi bagi gelombang tuju' gelombang pantulan' dan penggetar adalah sama.
#elombang yang dipantulkan mempunyai magnitud halaju yang sama tetapi arah
yang berlainan dengan gelombang.
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 8 of 15
Pembiasan gelombang Pembiasan gelombang berlaku apabila arah perambatan gelombang tersebut berubah
disebabkan oleh perubahan laju gelombang tersebut semasa merambat dari suatu
medium ke suatu medium yang berlainan kedalaman.
>iriciri gelombang terbias6
Panjang gelombang bagi gelombang air di kawasan air dalam adalah lebih besar
daripada panjang gelombang bagi gelombang air di kawasan cetek.
Frekuensi gelombang air di semua kawasan sama dengan frekuensi penggetar.
/agnitud halaju gelombang di kawasan air dalam adalah lebih besar daripada
kawasan air cetek.
#elombang terbias mendekati garis normal apabila merambat dari kawasan dalam
ke kawasan cetek pada sudut tuju bukan sifar.
#elombang air dibiaskan menjauhi garis normal apabila merambat dari kawasan
cetek ke kawasan dalam.
"alam pembiasan gelombang' frekuensi f tetap'

v
f =
maka
2
2
1
1

v v
=
v = halaju gelombang' ) panjang gelombang
Belauan gelombang Belauan gelombang ialah penyebaran gelombang yang berlaku apabila gelombang
merambat melalui satu celah atau halangan.
>iriciri gelombang terbelau6
Panjang gelombang tidak berubah.
Frekuensi gelombang air di semua kawasan sama dengan frekuensi penggetar.
3rah gerakan gelombang yang terbelau berubah.
Frekuensi dan panjang gelombang yang terbelau tidak berubah.
Bentuk gelombang terbelau berubah mengikut keadaan.
Faktor6 1. saiz gelombang celah.
!. panjang gelombang' .
Prinsip superposisi Prinsip superposisi menyatakan bahawa apabila ! atau lebih gelombang merambat
melalui suatu titik tertentu pada ketika yang sama' sesaran paduan pada titik itu adalah
sama dengan jumlah secara $ektor bagi sesaran setiap gelombang indi$idu.
koheren ! gelombang yang koheren mempunyai frekuensi yang sama dan fasa atau beza fasa
yang sama.
-nterferens -nterferens ialah fenomena gelombang yang berlaku apabila dua lebih gelombang saling
bertindih antara satu dengan yang lain.
-nterferens membina 3pabila puncak D lembangan gelombang dari keduadua gelombang bertemu dan
menghasilkan puncak D lembangan gelombang paduan dengan amplitud secara hasil
tambah $ektor. -nterferens membina dikatakan berlaku.
D
ax
=
) panjang gelombang' a ) jarak di antara ! punca koheren' x ) jarak pemisahan
-nterferens memusnah 3pabila puncak gelombang dari satu punca bertemu dengan lembangan gelombang dari
satu punca yang lain dan menghasilkan satu kawasan yang tenang. -nterferens
memusnah dikatakan berlaku.
3ntinod 3ntinod ialah tempat interferens mebina berlaku.
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
a
D
x
#aris antinod
#aris nod
Punca gelombang
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 9 of 15
.od .od ialah tempat interferens memusnah berlaku.
Bunyi Bunyi ialah suatu bentuk tenaga yang bergerak dalam bentuk gelombang.
#elombang bunyi #elombang bunyi ialah suatu gelombang mekanikal yang memerlukan bahan atau
medium untuk perambatan dan terhasil oleh sistem bergetar serta merupakan
gelombang membujur.
Kenyaringan Kenyaringan ialah kekuatan not bunyi yang didengar.
Bertambah jika6
amplitud gelombang bunyi bertambah tidak mengubah frekuensi bunyi.
Kelangsingan Kelangsingan ialah ketinggian not bunyi yang didengar.
Bertambah jika6
frekuensi gelombang bertambah.
Kualiti Kualiti suatu not muzik bergantung kepada bentuk gelombang bunyi yang dihasilkan oleh
alat muzik.
.otnot kalian .otnot kalian ialah gandaan frekuensi asas.
#ema #ema ialah pantulan gelombang dari permukaan keras.
Frekuensi audio Frekuensi audio ialah julat frekuensi yang boleh didengar oleh manusia' !? +z !????
+z.
-nfrasonik -nfrasonik ialah gelombang bunyi yang mempunyai frekuensi kurang daripada had
pendengaran manusia' iaitu kurang daripada !? +z.
Jltrasonik Jltrasonik ialah gelombang bunyi yang mempunyai frekuensi lebih daripada had
pendengaran manusia' lebih daripada !???? +z.
&onar &onar ialah suatu sistem pembunyian gema yang menggunakan gelombang ultrasonik
untuk mengukur kedalaman laut dan mengesan objekobjek di dalam sungai.
2
t
v d =
d ) kedalaman laut' $ ) halaju ultrasonik' t ) masa antara pemancaran denyutan dengan
penerimaan semula gelombang itu.
Polaroid Polaroid ialah sejenis bahan yang hanya membenarkan gelombagn cahaya melaluinya
pada satu satah sahaja. #elombang melintang yang melaluinya mengalami pengutuban.
Parutan belauan Parutan belauan ialah sekeping kaca nipis yang mempunyai banyak celah halus yang
rapat dan selari serta sekata.
m
N
d
2
10
1

=
d = jarak pemisahan antara 2 celah, N ) Bilangan celah per cm
U = ungu, I = indigo, B = biru, = hi!au, " = #uning, $ = oren, % = merah
sin d n =
n = nombor &er&ib belauan, = pan!ang gelombang caha'a, d = !ara# pemisahan celah,
( = sudu& belauan
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
4ertib
sifar
m ) ?
>ahaya putih /(K+B-J
&pektrum
cahaya
/(K+B-J
&pektrum
cahaya
J-B+K(/
&pektrum
cahaya
J-B+K(/
&pektrum
cahaya
4ertib
pertama
m ) 1
4ertib kedua
m ) !
4ertib
pertama
m ) 1
4ertib kedua
m ) !
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 10 of 15
#elombang
elektromagnet
#elombang elektromagnet terdiri daripada getaran medan magnet dan getaran medan
elektrik yang saling berserenjang.
1. &inar gama' ) * = 10
+1,
* 10
+1-
m
"ihasilkan dalam tindak balas nuklear seperti pembelahan nukleus
Bertenaga tinggi dan mempunyai kuasa penembusan yang tinggi.
/embunuh selsel kanser.
/ensterilkan peralatan pembedahan.
/engawet makanan.
/embunuh serangga perosak dalam bidang pertanian.
/engesan ketidaksempurnaan atau kehausan enjin kereta.
!. &inarK * = 10
+11
* 10
+.
m
"ihasilkan dalam tiub sinarK apabila elektron berjalaju tinggi dihentikan oleh
sasaran logam berat.
Bertenaga tinggi dan mempunyai kuasa penembusan yang tinggi.
/engesan kecacatan tulang dan tulang yang patah. :&inarK lembut;
/enyiasat kecacatan struktur binaan dan bahagian dalaman sesuatu
mesin atau enjin.
/enyelidik struktur hablur dan menentukan unsurunsur dalam suatu bahan.
/emeriksa beg dan barangan penumpang di lapangan terbang.
:&inarK keras;.
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 11 of 15
/. &inar ultralembayung D ultraungu = 10
+10
* 10
+0
m
"ihasilkan oleh /atahari' lampu wap merkuri' dan jasad lampau panas.
Boleh diserap oleh kaca dan lapisan ozon.
Boleh menyebabkan tindak balas kimia' kebakaran kulit' dan kanser kulit.
/erawat kulit jika disinar dengan keamatan yang sesuai untuk memperoleh
9itamin " :panjang gelombang yang lebih pendek;.
/engesan wang kertas palsu.
,. >ahaya nampak = < 10
+0
* . 10
+0
m : dari merah ke ungu ;
"ihasilkan oleh /atahari' nyalaan mentol' tiub nyahcas' api' lampu iklan.
4erdiri daripada L warna yang masingmasing mempunyai panjang gelombang
dan frekuensi yang berlainan.
/embolehkan kita melihat objek di sekeliling dan mengambil gambar.
/embolehkan tumbuhan hijau menjalankan proses fotosistesis.
>ahaya melalui gentian optik digunakan untuk melihat keadaan tisu dan organ.
>ahaya laser dalam gentian optik digunakan dalam sistem komunikasi.
1. &inar inframerah = < 10
+0
* . 10
+0
m
"ihasilkan oleh /atahari' pemanas' dan semua benda yang panas atau
membara.
/erupakan sinaran haba.
Boleh menyebabkan rasa paans.
"igunakan dalam fisioterapi' bambar yang diambil dengan sinar ini digunakan
untuk menyiasat fungsi organ dalam badan.
#ambar foto sinar inframerah yang diambil oleh satelit membekalkan maklumat
untuk penyiasatan.
-. #elombang radio D mikro * = 10
+/
* 10
/
m
"ihasilkan oleh arus elektrik yang berayun pada arial pemancar dan cascas
bergetar.
Boleh membawa maklumat seperti isyarat suara dan gambar.
Penting dalam bidang telekomunikasi.
#elombang mikro digunakan6
"alam komunikasi seperti satelit' radar' dan perhubungan telefon
antarabangsa.
&ebagai radar pengesan bagi kapal' kapal terbang' dan misil.
Jntuk memasak makanan melalui ketuhar gelombang mikro.
#elombang 9+F dan J+F digunakan dalam sinaran radio dan tele$isyen.
#elombang pendek' sederhana dan panjang :&2' /2' dan *2; sesuai
digunakan6
Jntuk siaran radio tempatan kerana gelombang ini senang dibelaukan
mengelilingi halangan.
Jntuk siaran radio jarak jauh kerana gelombang ini dapat dipantulkan oleh
lapisan ionosfera dan tidak diganggu oleh cuaca buruk.
/odulasi /odulasi ialah suatu proses penggabungan isyarat audio : isyarat maklumat ; seperti
suara' muzik dan sebagainya dengan gelombang pembawa : isyarat pembawa ;.
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 12 of 15
Beza keupayaan' V Kerja yang dilakukan untuk memindahkan 1 unit cas:1 coulomb; dari satu titik ke titik
yang lain dalam medan elektrik.
! titik dalam medan elektrik
kerja yang dilakukan
1 unit cas yang dipindahkan
343J
! titik dalam litar elektrik
kuasa yang dipindahkan
1 unit arus yang mengalir
3rus elektrik' I Kadar Pengaliran >as :Jnit ) 3mpere;.
Charge (cas) is the quantity of electricity responsible for electric phenomena.
It is defined as the product of current flow & the time. Unit is coulomb.
Iintangan' I
.isbah beza keupayaan' V' terhadap arus' I .
Resistance is the physical property of an element or device that impedes the
flow of current it is represented by the symbol R. !he unit is "hm.
+ukum (hm +ukum (hm menyatakan bahawa beza keupayaan V' yang merentasi satu kondoktor
logam berubah secara langsung dengan arus I' jika suhu dan sifat fizik lain adalah tetap.
"hm#s $aw states that the voltage across a material is proportional to the
current flow through it provided that the physical quantities (i.e.
temperature) are constant.
Bahan yang berkenaan6 Konduktor logam
+ubungan6 I V maka'
= = !malar
I
V
rintangan
I
V
" =
&yarat6 %ika suhu dan sifat lain tetap
V ) beza keupayaan' I ) 3rus' " ) rintangan
B
a
b

L

=

G

5
l
e
k
t
r
i
k

=

5
l
e
k
t
r
o
m
a
g
n
e
t

=

5
l
e
k
t
r
o
n
i
k
Fenomena
kesuperkonduksian
Fenomena kesuperkonduksian' iaitu rintangan elektrik tibatiba hilang apabila disejukkan
ke suatu suhu genting tertentu oleh cecair penyejuk seperti cecair oleum.
&uperkonduktor Bahan yang berkeupayaan membawa arus elektrik tanpa sebarang rintangan. Bahan ini
berpotensi menjadi bahan industri penting pada masa depan.
Keistimewaan6
/engalirkan arus tanpa rintangan dengan kehilangan tenaga yang minimum.
/embatalkan medan magnet yang dikenakan.
3rus terus (%irect
current)
3rus mantap yang mengalir dalam satu arah sahaja dalam suatu litar.
It is a unidirectional current of constant magnitude. It is independent of
time.
3rus ulangalik
(&lternating current)
3rus yang nilainya:magnitudnya; dan arah pengalirannya sentiasa berubah secara
berkala terhadap masa.
It is a function in which the signal has positive portion & negative current
portion alternately. In our studies we normally refer alternating current as
sinusoidal function which its function follows the sine equation for a
particular frequency & amplitude.
"aya gerak
elektrik:".#.5;
'lectric (otion )orce
('.(.).)
4enaga elektrik yang dibekalkan oleh sumber apabila 1 coulomb cas mengalir melaluinya
dari satu terminal ke satu terminal yang lain.
E = I" # Ir
E = V # Ir
E = V # v
Iintangan dalam Iintangan yang diberi oleh bahan kimia :elektrolit; di dalam bateri.
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
I" V
Q
E
V
=
=
9 ) beza keupayaan
- ) 3rus elektrik
I ) Iintangan
5 ) kerja D tenaga
A ) cas yang dipindahkan
E = ".#.5.
V = beza keupayaan
I = 3rus
" = Iintangan luar :litar;
r = rintangan dalam
v = beza keupayaan dalam
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 13 of 15
/edan lastik "aya yang tak seimbang dalam medan magnet yang terhasil akibat saling tindakan
antara medan kekal dengan medan magnet yang dibentuk oleh konduktor lurus yang
membawa arus.
Peraturan genggaman
tangan kanan
>iriciri medan magnet hasil daripada dawai lurus yang membawa arus6
#aris medan magnet adalah membulat.
/edan yang menghampiri dawai adalah lebih kuat.
Kekuatan magnet yang dihasilkan bergantung kepada saiz keratan dawai dan saiz
arus dalam dawai.
3rah medan magnet akan disongsangkan jika arah arus disongsangkan' tetapi
corak medan kekal sama.
Peraturan genggaman tangan kanan bagi dawai lurus6
-bu jari6 arah arus
%ari lain6 arah medan magnet
Peraturan genggaman tangan kanan bagi solenoid6
-bu jari6 arah kutub utara
%ari lain6 arah arus mengalir dalam solenoid
+ukum *enz +ukum *enz menyatakan bahawa arus aruhan yang terhasil sentiasa mengalir pada arah
yang menentang perubahan fluks magnet yang menghasilkannya.
+ukum Faraday +ukum Faraday menyatakan bahawa magnitude ".#.5 teraruh berubah secara langsung
kepada kadar perubahan fluks magnet melaluisesuatu gegelung atau kadar fluks magnet
dipotong.
Peraturan tangan kiri
Fleming
-bu jari6 arah daya bertindak' motion
%ari telunjuk6 arah medan magnet : dari selatan ke utara; ' field
%ari hantu6 arah aliran arus :dari terminal positif ke terminal negatif;' current
Bagi motor dan ada punca seperti bateri
4enaga kinetik kepada tenaga mekanik
Peraturan tangan
kanan Fleming
-bu jari6 arah gerakan dawai' motion
%ari telunjuk6 arah medan magnet : dari selatan ke utara;' field
%ari hantu6 arah aliran arus :dari terminal positif ke terminal negatif;' current
Bagi penjana dan tiada punca seperti bateri
4enaga mekanik kepada tenaga kinetik
Proses pendopan &ifat kekonduksian bahan semikonduktor juga dapat ditambah dengan memasukkan
kuantiti kecil benda asing yang terkawal ke dalam kekisi hablur bahan semikonduktor.
Proses ini dikenali sebagai pendopan.
4ransistor 4ransistor merupakan suatu peranti elektronik yang bertindak sebagai perintangboleh
ubah :transfer resister; yang dapat mengawal arus dan beza keupayaan dalam suatu litar
elektronik.
4apak' B (base)
Pengeluar' 5 (emitter)
Pengumpul' > (collector)
4ransformer 4ransfomer ialah suatu alat yang digunakan untuk meningkatkan dan menurunkan beza
keupayaan suatu bekalan arus ulangalik.
#et *ogik #et logik ialah peranti elektronik yang mempunyai satu atau beberapa inout dan hanya
satu output.
/edan elektrik Kawasan di mana cas yang berada di situ akan mengalami daya elektrik.
Kecekapan tenaga Pengurusan tenaga yang cekap = mengelakkan pengunaan tenaga yang berlebihan. -ni
merangkumi menjalani akti$iti untuk meminimumkan pengunaan tenaga semasa
melakukan sesuatu kerja.
Iadioisotop Iadioisotop ialah atomatom unsur itu yang mempunyai bilangan proton yang sama
tetapi bilangan neutron yang berbeza.
Keradioaktifan Keradioaktifan ialah proses reputan nukleus yang tidak stabil dengan memancarkan
sinaran radioaktif untuk menjadi stabil' misalnya zarah2 ' zarahM' dan sinar).
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 14 of 15
K
e
r
a
d
i
o
a
k
t
i
f
a
n
&inaran latar belakang &inaran latar belakang merupakan sinaran radiokatif yang wujud di Bumi :dalam jumlah
yang kecil secara relatif;' berasal dari sumber semula jadi dan bukan semula jadi serta
dari sinaran kosmik.
>ontoh6 Karbon 1< dihasilkan secara berterusan daripada nitragen 1< oleh hentaman
sinaran kosmik yang memasuki lapisan atmosfera dari angkasa lepas.
! C N
0
1
1,
-
1,
0
+ 3 tenaga
!
0
1
= 4arah be&a, N
1,
0
) karbon 1<' N
1,
0
) nitrogen 1<
Bilangan latar belakang Bilangan latar belakang merupakan pengukuran bagi sinaran latar belakang.
Pelakuran nukleus
5ercan&uman 2 nu#leus ringan un&u# memben&u# 1 nu#leus 'ang lebih bera&.
Con&oh6 t!naga $! $ $ + +
,
2
2
1
2
1
t!naga C $! $! $!
t!naga n $! $ $
+ + +
+ + +
12
-
,
2
,
2
,
2
1
0
,
2
/
1
2
1
$
1
1
) +idrogen
$
2
1
= "euterium ) !.?1<1?! u.j.a.
$
/
1
= 4ritium ) 7.?1H?!F u.j.a.
$!
,
2
) zarah alfa :2 ; ) <.??!H?7 u.j.a.
n
1
0
) .eutron ) 1.??GHH<F u.j.a.
C
12
-
) Karbon 1!
Pembelahan nukleus Pemecahan 1 nukleus berat kepada ! nukleus ringan.
Proses pemecahan nukleus berjisim besar :bila dihentam oleh neutron; kepada dua
nukleus :jisim hampir sama; yang lebih ringan disertai dengan pembebasan tenaga.
Con&oh6 t!naga n %r &a ' n ' + + + +
1
0
.1
/1
1,.
10
2/-
72
1
0
2/1
72
/
Pembelahan spontan Pembelahan nukleus yang berlaku secara semula jadi' iaitu tanpa bantuan agen luar. -ni
boleh berlaku atas nukleus berat' seperti isotop uanium !7G.
Pembelahan aruhan Pembelahan aruhan satu nukleus dijadikan tidak stabil secara buatan iaitu dengan
dilanggar oleh zarah :sering kali neutron;' yang kemudiannya diserap. 4idak semua
nukleus yang dapat dibelah dengan cara ini' nukleus yang dapat berbuat demikian'
contohnya uranium!7E dan plutonium!7F diterangkan sebagai fisile. %ika terdapat
terlalu banyak nukleus yang fisile dalam suatu bahan' neutron yang dibebaskan melalui
pembelahan aruhan' tindak balas berantai berlaku. %ika tidak dapat dikawal' letupan
berlaku.
Ieputan alfa' 2 Ieputan alfa berlaku apabila suatu unsur radioaktif mereput dengan memancarkan zarah
alfa : 2 ;.
t!naga $! ( (
A
)
A
)
+ +

,
2
,
2
con&oh6 t!naga $! Th ' + +
,
2
2/,
70
2/.
72
Ieputan beta' 8 Ieputan beta berlaku apabila suatu unsur radioaktif mereput dengan memancarkan
zarah beta : 8 ;.
t!naga ! ( (
A
)
A
)
+ +
+
0
1 1
con&oh6 ! n
0
1
1
1
1
0
+
Ieputan gama' ) Ieputan gama berlaku apabila suatu unsur radioaktif mereput dengan memancarkan
zarah gama :) ;.
Con&oh6 + Co Co
-0
20
-0
20
+ +

! Po %i
0
1
21,
.,
21,
./
&etengah hayat /asa yang diambil untuk kereaktifannyaD jisimnya berkurang menjadi setengah daripada
nilai asalnya.
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved
8arah 2 ) zarah alfa = $!
,
2
8arah 8 ) zarah beta = !
0
1
&inar ) ) sinar gama
Takrifan & hukum-hukum Fizik Page 15 of 15
%isim genting %isim sampel uranium yang minimum untuk menyebabkan tindak balas berantai :satu
siri pembelahan nukleus yang berterusan.;
Jnit jisim atom :u.j.a.;
Jnit jisim atom ialah satu per dua belas daripada jisim satu atom karbon 1! : C
12
-
;
Iadiologi Iadiologi ialah kajian tentang keradioaktifan dan sinaranK' terutamanya kegunaannya
dalam bidang perubatan.
Iadioterapi Iadioterapi merupakan sejenis rawatan perubatan yang menggunakan sinaran radioaktif
yang dipancarkan oleh radioisotop untuk memusnahkan sel malignan :sel kanser;
dengan menggunakan sinaran dalam dos yang terkawal.
Pentarikhan
radiokarbon D
pentarikhan karbon
/erupakan cara mengira masa yang berlalu dari masa suau benda mati. &emua benda
menerima sedikit karbon 1< :suatu radioisotop yang diserap dari amosfera; yang terus
memancarkan sinaran selepas benda hidup mati. &eparuh hayat karbon 1< ) EL??
tahun.
Edited by Koay Beng Seng 2012 1 Copyright reserved