Uniwersytet Jagielloski

Wydzia Filozoficzny
INSTYTUT PEDAGOGIKI
Studia stacjonarne
Nr albumu: 1029530
Aleksanra P!b"e#"$ska
%PIE& 'IA(Y & P)O*ESIE
KS+TA(TO&ANIA TO,SA-O%*I
.EDNOSTKO&E.
I &SP/0NOTO&E.
Praca magisterska
napisana pod kierunkiem
Dr ogusawa ieszczada
Prac! przyj"em
#$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$
Opracowano zgodnie z Ustaw o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz.U. 1994 nr 24 poz.
!" wraz z nowelizac# z dnia 2$ lipca 2%%! r. (Dz.U. 2%%! nr 1&& poz. 1&1%" oraz z dnia 1 kwietnia 2%%4 r. (Dz.U. 2%%4
nr 91 poz. &9" z p'(nie#szymi zmianami
Krak12 2013
1674702150(1)
Dzi!kuj! Doktorowi ogusawowi ieszczadowi
za cierpliwo%& i nieocenion" pomoc
w pisaniu niniejszej pracy$
Prac! t! dedykuj! 'amie( oraz wszystkim(
z kt)rymi miaam sposo*no%& %piewa&$
3185399203(2)
Spis treci
Wst!p$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+
, Fenomen muzyki$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$-
,$, .zym jest muzyka/$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$-
,$0 1ozw)j muzyczny czowieka$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$2
,$3 4omunikacja muzyczna$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,5
,$6 Potrze*y czowieka a og)lne funkcje muzyki$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,0
,$+ Szczeg)lna funkcja muzyki 7 funkcja integruj"ca$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,0
,$8 4orzy%ci z muzyki$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,3
,$9 Funkcje wyc:owawcze$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,6
0 'uzyka ludowa$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,+
0$, Definicje tradycji( folkloru( muzyki ludowej$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,+
0$0 Specyfika sytuacji muzycznyc:$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,8
0$3 Wa%ciwo%ci pie%ni ludowej$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,8
0$6 Podzia repertuaru$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,9
0$+ ;wi"zek czowieka z przyrod"$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,-
0$8 Warto%ci w muzyce ludowej$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,2
0$9 .:arakter muzyki ludowej$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$05
0$- 'uzyka pynie w czowieku$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$0,
3 <piew *iay 7 jego tec:nika i c:arakterystyczne sytuacje muzyczne$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$03
3$, Specyfika %piewu *iaego$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$03
3$0 Sytuacje c:arakterystyczne dla %piewu *iaego$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$08
6 Wieloaspektowy wpyw muzyki na czowieka $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$35
6$, Perspektywa pedagogiczna$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$35
6$0 Perspektywa fizyczna$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$3,
6$3 Perspektywa *iologiczna$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$30
6$6 Perspektywa psyc:ofizyczna$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$33
6$+ Perspektywa spoeczna$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$33
6$8 Perspektywa metafizyczna$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$36
+ Wsp)czesne kontynuacje tradycji$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$38
+$, Pr)*a c:arakterystyki wsp)czesno%ci$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$38
+$0 Folklor 7 odpowied= na potrze*y czowieka we wsp)czesnym %wiecie$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$39
+$3 Folklor 7 folkloryzm 7 folk$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$3-
+$6 >owy folklor dzi!ki sieci$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$60
+$+ Podsumowanie$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$63
8 'etodologia *ada wasnyc:$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$66
8$, Przedmiot i cele *ada$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$66
8$0 Pro*lematyka *adawcza$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$6+
8$3 'etoda pracy$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$6+
8$3$, Fenomenografia$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$68
8$3$,$, ;ao?enia teoretyczne metody fenomenograficznej$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$68
8$3$,$0 Do*)r pr)*y i c:arakterystyka *adanej grupy$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$69
8$3$,$3 @ec:nika i narz!dzia *adawcze$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$62
8$3$,$6 Procedury *adawcze $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+5
8$3$0 Wideografia$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+3
8$3$0$, ;ao?enia teoretyczne wideografii$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+3
8$3$0$0 Do*)r pr)*y i c:arakterystyka *adanej grupy$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+6
8$3$0$3 @ec:nika i narz!dzia *adawcze$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$++
8$3$0$6 Procedury *adawcze $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$++
9 4ategorie o*razuj"ce odczucia i emocje zwi"zane ze %piewem *iaym w perspektywie
fenomenograficznej$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+9
3792267619(3)
9$, Umiej!tno%&$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+9
9$,$, Uzdolnienia muzyczne$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$+9
9$,$0 <piew w perspektywie uczenia si!$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$8,
9$,$3 <piew jako umiej!tno%& prezentowana$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$89
9$0 Alement ?ycia$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$82
9$3 Przekaz tradycji$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$98
9$6 1ozw)jBsamorozw)j$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$-6
9$6$, <piew jako spos)* wyra?ania emocji$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$-6
9$6$0 <piew jako =r)do rado%ci$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$-8
9$6$3 <piew sposo*em otwarcia si! na %wiat$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$-2
9$6$6 <piew sposo*em skupienia uwagi do wewn"trz$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$2,
9$6$+ Po*udzaj"ce aspekty %piewu$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$20
9$6$8 <piew sposo*em pracy nad so*"$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$26
9$6$9 <piew no%nikiem warto%ci duc:owyc:$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$28
9$+ Spos)* komunikacji mi!dzyludzkiej$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$22
- ;ac:owania i procesy grupowe w perspektywie wideografii$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,59
2 Cnterpretacja wynik)w *ada w perspektywie edukacyjnej$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,,9
2$, 'o?liwo%ci wykorzystania %piewu ludowego w procesie ksztatowania to?samo%ci
jednostkowej i kulturowej Dwsp)lnotowejE#$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,,9
2$0 Wnioski dla praktyki edukacyjnej$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,00
Podsumowanie$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,08
i*liografia$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$,09
2155930564(4)
&s345
>ad wpywem %piewu *iaego na czowieka zacz!am zastanawia& si! cztery lata temu( gdy
poznaam i zacz!am praktykowa& ten rodzaj %piewu$ <piewaj"c pie%ni ludowe czuam( ?e zac:odz"
we mnie procesy( kt)re poprawiaj" moje samopoczucie w taki spos)*( jakiego nie do%wiadczyam
podczas podejmowania ?adnej innej aktywno%ci( artystycznej ani spoecznej$ Postanowiam wtedy(
i? przedmiotem mojej pracy magisterskiej *!dzie wa%nie %piew *iay i jego wpyw na jednostki
oraz grupy$
adaniom nad muzyk"( a tak?e nad korzy%ciami z niej pyn"cymi po%wi!cono wiele
pu*likacji( zar)wno muzykologicznyc:( jak i psyc:ologicznyc:( a w szczeg)lno%ci zagadnieniu
muzykoterapii( kt)re jest ju? powszec:nie uznawane w %wiecie terapeut)w za spos)* leczenia
wielu rodzaj)w sc:orze tak psyc:icznyc:( jak i fizycznyc:$ Jednak perspektywa w jakiej
przedstawiam muzyk! ludow"( a dokadniej %piew *iay( nie odnosi si! do terapii konkretnyc:
rodzaj)w za*urze 7 niniejsza praca wykazuje( i? jest to zjawisko( kt)re mo?e mie& pozytywny
wpyw na ?ycie jednostki( kt)rego do%wiadcza& mo?na *ez konieczno%ci konsultowania si!
z certyfikowanym specjalist" od muzykoterapii$
<piew *iay do tej pory *y przedmiotem niewielu *ada$ Cstniej" pu*likacje traktuj"ce
o istocie tego rodzaju %piewu Dpolecam uwadze szczeg)lnie prace dr @omasza 1okosza( kt)re
kompleksowo analizuj" to zjawiskoE( lecz nie opracowano do tej pory swoistego przewodnika( jak
c:ciaa*ym rozumie& cao%& moic: rozwa?a( po praktycznyc: korzy%ciac: do%wiadczanyc:
podczas %piewania Fna *iaoG$
@emat ten jest wa?ny z wielu powod)w$ Jako pierwszy nale?y wskaza& potrze*!
przypominania o warto%ciac: :umanistycznyc:( kt)re we wsp)czesnyc: czasac: wydaj" si! gin"&
w natoku pro*lem)w ekonomicznyc: i gospodarczyc:$ Pedagogika i animacja kultury za
ostateczny cel swoic: poczyna uznaj" indywidualny rozw)j jednostki oraz wsparcie dla jej
aktywno%ci spoecznej$ Dla mnie( jako animatora kultury( jest to podstawa ka?dego rodzaju pracy
z czowiekiem( a moja praktyka animacyjna wykazaa( i? %piew *iay mo?e *y& %rodkiem do
zrealizowania tego celu$ Cstota poznania i popularyzacji tego fenomenu zasadza si! r)wnie? na tym(
i? czowiek( ?yj"cy w okresie kryzysu warto%ci potrze*uje nie tyle przewodnika( co wskazania mu(
gdzie po?"danyc: przez niego warto%ci mo?na poszukiwa&$ Dzi!ki temu zaspokajana mo?e *y&
potrze*a indywidualnego rozwoju( a tak?e potrze*a wsp)odczuwania z drugim czowiekiem( jako
odpowied= na wszec:otaczaj"c" nas atomizacj! jednostki$
y m)c cao%ciowo opisa& mo?liwo%ci zawarte w zjawisku %piewu *iaego( w kolejnyc:
rozdziaac: przedstawi! poszczeg)lne perspektywy spojrzenia na ten pro*lem i zagadnienia z nim
+
2510353586(5)
si! "cz"ce$ W rozdziale pierwszym przedstawiony zostanie fenomen muzyki( rozumianej jako
zjawisko d=wi!kowe( oraz jako specyficzny rodzaj j!zyka$ ;arysowane zostan" funkcje muzyki
w r)?nyc: uj!ciac:( zostanie tak?e opisany prze*ieg muzycznego rozwoju czowieka$ 1ozdzia
drugi c:arakteryzowa& *!dzie og) muzyki ludowej( gdzie znajd" si! definicje tradycji oraz folkloru
7 niematerialnego przejawu dziedzictwa kulturowego$ .z!%& ta po%wi!cona *!dzie opisowi
funkcjonowania muzyki tradycyjnej w jej dawnyc:( naturalnyc: kontekstac:$ W trzeciej cz!%ci
pracy zajm! si! opisem %piewu *iaego( czyli c:arakterystycznej tec:niki wydawania z sie*ie gosu$
Spr)*uj! uc:wyci& ten rodzaj %piewu w caej jego naturze 7 pocz"wszy od przedstawienia jego
*rzmienia( poprzez tec:niczny opis tego( jak uzyska& gos *iay( a skoczywszy na
sc:arakteryzowaniu sytuacji specyficznyc: dla tego rodzaju %piewu$ 1ozdzia czwarty po%wi!cony
*!dzie korzy%ciom( jakie zyska& mo?na dzi!ki muzyce( kt)re przedstawione zostan"
w perspektywie pedagogicznej( fizycznej( *iologicznej( psyc:ofizycznej( spoecznej oraz
w perspektywie metafizycznej$ Pi"ta i ostatnia cz!%& teoretyczna pracy na celu mie& *!dzie
c:arakterystyk! folkloru w kontek%cie tera=niejszo%ci( co zostanie osi"gni!te poprzez opis
wsp)czesno%ci a tak?e c:arakterystyk! wyst!puj"cyc: o*ecnie zjawisk folklorystycznyc:$
1ozdzia ten sugerowa& *!dzie( i? %piew ludowy jest odpowiedzi" na potrze*y czowieka
wsp)czesnego$
Sz)sty rozdzia pracy zawiera& *!dzie opis metodologii przeprowadzonyc: *ada wasnyc:(
a dwie kolejne cz!%ci przedstawi" wyniki *ada fenomenograficznyc: oraz wideograficznyc:$
adania fenomenograficzne wyka?" kategorie rozumienia zjawiska %piewu *iaego( kt)re *!d"
przejawem ponadindywidualnego systemu norm my%lenia$ Wideografia wska?e nam procesy
grupowe( kt)re o*serwowa& mo?na podczas wsp)lnego %piewu$ Hstania( dziewi"ta cz!%& pracy
przedstawia& *!dzie interpretacje wynik)w *ada poprzez pryzmat istniej"cyc: teorii naukowyc:$
Powt)rnie pojawi si! tu opis funkcji muzyki( przez kt)rego pryzmat sc:arakteryzowa& *!dzie
mo?na wpyw muzyki na czowieka( a tak?e zagadnienie interakcjonizmu sym*olicznego( kt)re
pomocne *!dzie w interpretacji materiau wideo w perspektywie grupowyc: aspekt)w %piewu$
.elem niniejszej pracy jest poznanie kategorii( w jakic: rozumiany jest %piew *iay
i mo?liwyc: aplikacji tyc: definicji w procesie ksztatowania si! to?samo%ci czowieka i wsp)lnot$
St"d wywodzi si! g)wny cel praktyczny dla *ada( jakim jest pr)*a stworzenia praktycznyc:
wskaz)wek dla pedagog)w i animator)w( kt)rzy c:cieli*y stosowa& zjawisko %piewu *iaego
w prowadzonyc: przez sie*ie dziaaniac: z lud=mi$
;ar)wno do%wiadczenie wasne( jako praktyka %piewu( jak i wyniki przeprowadzonyc:
*ada naukowyc: wskazuj"( i? jest to fenomen( kt)rego mo?liwo%ci oddziaywania na czowieka s"
tyle r)?norodne co korzystne$ Wierz!( i? praca ta *!dzie moga mie& realny wpyw na wiedz!
8
2046725783(6)
o %piewie *iaym( a to z kolei 7 przeo?enie na ilo%& os)*( kt)re pozytywne skutki %piewu *!d"
mogy odczu& na samym so*ie$
9
1032768276(7)
1 6en!men mu#7k"
181 *#7m 9es3 mu#7ka:
J)zef 1eiss( polski muzykolog przeomu wiek)w ICI i II definiuje muzyk! jako Fjedn" ze
sztuk pi!knyc:( kt)rej istot" s" d=wi!k i rytm oraz z*udowana z d=wi!k)w melodia i :armonia(
a tak?e *arwa i nasilenie d=wi!ku DdynamikaE$G
,
Specyfik" muzyki jest jej wielowarstwowa
struktura( tj$ opisana wy?ej warstwa akustyczna( zwi"zana z wydawaniem i dziaaniem d=wi!ku(
a tak?e warstwa semantyczna( zwi"zana z faktem( i? muzyka to jedna z form komunikacji
mi!dzyludzkiej$ >iezale?nie od u?ytyc: element)w d=wi!kowyc: zawiera ona zawsze pewien
przekaz 7 utw)r jest no%nikiem informacji oraz znacze$ 'uzyka mo?e *y& samoistnym
przesaniem( *"d= akompaniamentem do przekazu sownego 7 liryki$ .zwart" warstw" strukturaln"
muzyki jest warstwa estetyczna( kt)ra uwzgl!dnia jej aspekty ponadd=wi!kowe( takie jak forma
muzyczna Dspos)* organizacji d=wi!k)wE( jej struktura czasowa( aspekty emocjonalneJ dotyczy ona
uc:wycenia istoty i warto%ci muzyki( oraz od*ioru dziea muzycznego jako cao%ci$
0
Dzieo
muzyczne( kt)re z*udowane jest z wymienionyc: wy?ej skadowyc:( swoim c:arakterem znacznie
r)?ni si! od dziea plastycznego( kt)re to ukazywane jest od*iorcy jako cao%& 7 mo?liwy jest
powr)t do niego w dowolnej c:wili$ ;upenie inaczej dany jest od*iorcy utw)r muzycznyK jest on
zjawiskiem rozwijaj"cym si! w czasie( procesualnym( niemo?liwym do recepcji naraz 7 jedna jego
cz!%& odc:odzi w przeszo%&( pozostaj"c jednak cao%ci" z tym( co wy*rzmiewa aktualnie( oraz
z tym( co dopiero usyszymy$ W szczeg)lno%ci za% wykonania muzyczne na ?ywo o*darzone s"
niepowtarzalno%ci"( gdy? ka?de wykonanie utworu r)?ni si! od poprzedniego Di nast!pnegoE$ W tej
warstwie strukturalnej zawiera si! r)wnie? kategoria Fjedno%ciGK muzyka zdolna jest do stworzenia
syntezy r)?norodnyc: fakt)w d=wi!kowyc:( tj$ zespolenia linii melodycznyc: w struktur!
akordow"( wsp)istnienia kilku struktur w jednej jednostce czasowej( "czenia wielo%ci
instrument)w oraz wokalizy$ W wyniku tyc: proces)w z wielu *rzmie powstaje jedno
wsp)*rzmienie( co ma tez sw)j odd=wi!k spoeczny 7 nierzadko muzyk! nazywa si! sztuk"
jednocz"c"( integruj"c" ludzi$
Poniatowska natomiast muzyk! definiuje jako sztuk! Fartystycznego ksztatowania
d=wi!k)w wedug okre%lonyc: zasadJ tworzy LonaM uporz"dkowany przez teori! j!zyk(
wyr)?niaj"cy si! swoist" logik" i sensem$ Hperuje d=wi!kami i w pewnym zakresie innymi
,
J$ W$ 1eiss( Maa encyklopedia muzyki( Warszawa ,285( s$ ,08 zaK N$ ;woliski( Dwik w relacjach spoecznych(
wyd$ WN'( 4rak)w 0556( s$ 35$
0
A$ Oaliska$ Muzyka w terapii. Psychologiczne i fizjologiczne mechanizmy jej dziaania LwKM W$ Jankowski( $
4amiska( N$ 'i%kiewicz Dred$E Czowiek muzyka psychologia( wyd$ Nkademia 'uzyczna im$ F$ .:opina(
Warszawa 0555( s$ 699$
-
7051133709(8)
zjawiskami akustycznymi DszmeryE( wywouje prze?ycia estetyczne( oddziauj"c na sfer! uczy&
i intelekt$G
3
Definicja ta podkre%la zar)wno opisan" powy?ej struktur! tec:niczn" muzyki(
wskazuj"c jednocze%nie na fakt( i? jest to specyficzny rodzaj j!zyka( kt)ry od*ierany *y& mo?e
przez czowieka na poziomie reakcji emocjonalnyc: i intelektualnyc:$
182 )!#219 mu#7;#n7 ;#<!2"eka
4olejn" cec:" c:arakterystyczn" muzyki( umo?liwiaj"c" komunikacj! d=wi!kow" jest fakt(
i? muzyka od*ierana jest przez narz"d suc:u( kt)ry ksztatuje si! *ardzo wcze%nie w ?yciu
podowym$ .o prawda uc:o %rodkowe jest w peni rozwini!te dopiero w )smym miesi"cu ?ycia
podu( ale od*i)r dozna suc:owyc: jest mo?liwy ju? okoo ,8 tygodnia ci"?y$ Suc: jest wi!c
pierwszym zmysem dzi!ki kt)remu dziecko mo?e od*iera& *od=ce( a dzi!ki temu 7 *y& od*iorc"
komunikat)w$ W!gierski kompozytor( etnograf i pedagog( kt)ry zreformowa system nauczania
muzyki w szkolnictwie w!gierskim( ;oltan 4odPly( zwyk *y m)wi&( i? edukacj! muzyczn"
dziecka nale?y rozpoczyna& na dziewi!& miesi!cy przed narodzinami jego matki
6
$ Hpiera si! on
na wiedzy o tym( ?e wczesna stymulacja muzyczna podu ma widoczne skutki strukturalne
i funkcjonalne w ksztatowaniu si! dr)g suc:owyc: 7 z *ada wynika( ?e im *ardziej urozmaicone
d=wi!kowo jest %rodowisko nienarodzonego dziecka( tym *ardziej jest ono w p)=niejszym ?yciu
dostosowane jest do od*ioru( transmisji i przetwarzania *od=c)w d=wi!kowyc:( a tym samym jest
*ardziej muzykalnym czowiekiem
+
$
1ozw)j muzyczny stanowi jeden z element)w og)lnego rozwoju czowieka$ 1ozw)j ten
posiada swoj" Fdynamiczn" niezale?no%&G
8
Q mo?e *y& nieco op)=niony( jak i mo?e wyprzedza&
rozw)j og)lny$ 4a?dy okres rozwoju muzycznego ma swoj" c:arakterystyk!( zadania( okre%lone
Gkamienie miloweG$ ;a RergreaSsem mo?emy te symptomy rozwoju zestawi& ta*elarycznieK
&"ek S7m53!m7 r!#2!9u
5Q, 1eaguje na d=wi!kiJ
,Q0 Spontanicznie wytwarza muzyk!J
0Q3 ;aczyna reprodukowa& fragmenty piosenek( kt)re syszyJ
3Q6 W intonacjac: wokalnyc: utrzymuje si! zasadniczy plan melodii$ Je%li dziecko uczy si! gra&(
ksztatuje si! suc: a*solutnyJ
3
C$ Poniatowska( Muzyka. !ownik szkolny. WSiP( Warszawa ,22,( s$ 9+$
6
A$ 4limasQ 4uc:towa( "naczenie wczesnego rozwoju muzycznego dla przyszej muzykalno#ci LwKM Czowiek
muzyka psychologia( op.cit.( s$ 3,,$
+
i$idem( s$ 3,3$
8
$ 4amiska( %adania nad rozwojem muzycznym czowieka i ich znaczenie dla powszechnej edukacji muzycznej
LwKM N$ iakowski Dred$E( Wychowanie muzyczne. !tan $ada& a praktyka edukacyjna' wyd$ U'.S( Tu*lin ,22+(
s$ ,2,$
2
3689999004(9)
6Q+ Potrafi odr)?nia& rejestry( umie tworzy& proste rytmyJ
+Q8 Pojmuje r)?nice dynamiki( potrafi odr)?nia& takie same i odmienne wzorce rytmiczne oraz
melodyczneJ
8Q9 Poprawia si! intonowanie melodii( muzyka tonalna jest od*ierana lepiej ni? atonalna$
9
Uatwo jest powy?szy sc:emat rozwoju muzycznego por)wna& ze sc:ematem na*ywania
zdolno%ci mowyK
,$Hkres melodii Ddo pierwszego r$ ?$E
0$ Hkres wyrazu D,Q0 r$?$E
3$ Hkres zdania D0Q3 r$?$E
6$ Hkres swoistej mowy dzieci!cej D3Q8 r$?$E
-
Sc:emat na*ywania muzykalno%ci jest %ci%le powi"zany z uczeniem si! mowy( analogia
pomi!dzy tymi dwoma procesami jest niekwestionowana$ Ju? na tym poziomie o*jawia si! wi!c
pierwsza funkcja muzyki( jak" jest komunikacja z innymi lud=mi$ Hczywi%cie( tempo danego
rozwoju zale?y od wielu czynnik)w( tak zewn!trznyc: jak i wewn!trznyc:( jednak *adania
wskazuj"( i? ka?dy normalnie rozwijaj"cy si! czowiek jest w stanie opanowa& kod muzyczny
i wykonywa& muzyk!( je%li tylko rozw)j muzyczny zostanie od najmodszyc: lat wspomagany$
2
183 K!mun"ka;9a mu#7;#na
'uzyka jest jednym ze sposo*)w komunikacji( stanowi ona swoisty j!zyk( dzi!ki kt)remu
ludzie mog" porozumiewa& si! mi!dzy so*" we wszystkic: kulturac:$ .zyni go to jednym
z naj*ardziej uniwersalnyc: j!zyk)w istniej"cyc: w %wiecie 7 cz!sto nawet j!zyk gest)w jest r)?nie
interpretowany w zale?no%ci od kultury( kt)rej si! przygl"damy$ .:arakterystyczne dla muzyki s"
wa%ciwo%ci poszczeg)lnyc: d=wi!k)w( czego przykadem mo?e *y& fakt( i? istniej" akordy smutne
DmoloweE i akordy wesoe DduroweE( kt)re usposa*iaj" suc:acza do odczuwania danyc: emocji$
>a aspekt komunikacyjny muzyki mo?na spojrze& te? z szerszej perspektywy( kt)r" ujawnia
opis sytuacji muzycznej wraz z jej wszystkimi elementamiK nadawc"( od*iorc"( materiaem
muzycznym jako przekazem( opisem kontekstu i samym faktem komunikacji muzycznej$ Jako
potwierdzenie komunikacyjnego aspektu muzyki( Tudwik ielawski przedstawia sc:emat funkcji
muzyki w por)wnaniu do funkcji j!zyka( opieraj"c si! o model komunikacji 1omana Jaco*sona$
9
A$ 4limasQ 4uc:towa( "naczenie wczesnego rozwoju..( op. cit.( s$ 3,8$
-
T$ 4aczmarek( (asze dziecko uczy si mowy' Wydawnictwo Tu*elskie( Tu*lin ,288( s$ 3-Q32$
2
A$ 4limasQ 4uc:towa( "naczenie wczesnego rozwoju..( op. cit( s$ 3,2$
,5
2349344145(10)
4omunikacja w perspektywie muzycznej daje nadawcy mo?liwo%& ekspresji( wyra?ania
emocji i tre%ci( kt)re od*iorca przyjmuje( i kt)re maj" wpyn"& na jego reakcje czy dziaania$ Sam
komunikat Dw tej sytuacji *!dzie to utw)r muzycznyE ma funkcj! estetyczn"( jego tekst peni
funkcj! poznawcz" 7 nie tylko w zakresie leksykalnoQznaczeniowym( ale g)wnie jako przekaz
danego konceptu( a cao%& komunikacji jest sposo*em na stworzenie i podtrzymanie kontaktu
mi!dzy nadawca a od*iorc" 7 innymi sowy( funkcja fatyczna okre%la sytuacj!( kiedy sam fakt
dialogu jest wa?niejszy( ni? jego tre%&$
'imo wskazanyc: przeze mnie powy?ej wielu analogii( zac:odz"cyc: pomi!dzy sposo*em
na*ywania j!zyka i muzykalno%ci( sc:emat ukazuje opozycyjno%& tyc: dw)c: perspektyw$ 'uzyka
peni w komunikacji zasadniczo te same funkcje co j!zyk( tj$ funkcj! ekspresywn"( impresywn"
czy funkcj! estetyczn"( jednak jej mo?liwo%& penienia funkcji poznawczej jest znacznie
ograniczona$ H ile w j!zyku najistotniejsza jest wa%nie funkcja poznawcza( o tyle w muzyce
naj*ardziej podstawowa jest funkcja fatyczna( su?"ca nawi"zaniu i podtrzymaniu komunikacji$
Ujawnia si! to w powtarzalno%ci form rytmicznyc:( figur i fraz muzycznyc:( a tak?e w repetac:
,,
)lustracja *+ Model komunikacji muzycznej' na podstawie modelu komunikacji ,aco$sona' r-do+
.. %ielawski' /0radycja ludowa w kulturze1' wyd. )2i! P3(' 4arszawa' *555' s. *67.
2819107732(11)
melodii( kt)re to maj" na celu zac:!t! do wsp)uczestnictwa w tym specyficznym procesie
komunikowania si!( wszystkic: czonk)w danej sytuacji muzycznej$
18= P!3r#eb7 ;#<!2"eka a !>1lne ?unk;9e mu#7k"
Wy?ej wspomniany model komunikacji muzycznej( oparty na sc:emacie komunikacji
Jako*sona jest modelem formalnym( nie wnikaj"cym w kwestie tre%ci przekazu$ N*y ukaza&
wielo%& funkcji muzyki w ?yciu tak jednostki( jak i danej spoeczno%ci( warto odwoa& si! do kultur
tradycyjnyc:( kt)re pozwalaj" na przedstawienie modelowej sytuacji( gdzie muzyka( towarzysz"ca
nie tylko o*rz!dom( ale i codziennemu ?yciu( penia wiele r)l$ ;a ronisawem 'alinowskim
mo?na przyj"&( i? funkcje dziaa i wytwor)w ludzkic: s" od*iciem potrze* czowieka$
4atarzyna DadakQ4ozicka wymienia siedem podstawowyc: funkcji muzyki tradycyjnej(
i odpowiadaj"cyc: im potrze*om czowieka
,5
$
6UNK*.E
religijnoQfilozoficzna(
poznawcza Dfunkcja odniesieniaE(
integruj"coQuspoeczniaj"ca(
to?samo%ci DekspresywnaE(
og)lnorozwojowa(
estetyczna(
ludyczna( terapeutyczna$
POT)+E'Y
rozumienia %wiata i ?ycia(
poznania %wiata i czowiekaDpotrze*a wiedzyE
wsp)lnoty( jedno%ci
ekspresji Dindywidualnej i z*iorowejE(
dojrzewania( inicjacji(
pi!kna(
za*awy( rado%ci( odpoczynku
Warto zauwa?y&( ?e poszczeg)lnym kom*inacjom funkcji odpowiadaj" zazwyczaj
konkretne gatunki i formy muzykowania 7 pie%ni o*rz!dowe odpowiaday na wszystkie
wymienione potrze*yJ pie%ni *iesiadne speniay g)wnie funkcje integruj"ce( rozrywkowe(
ludyczne$ W miar! u*o?enia kultur tradycyjnyc:( zanikay te? poszczeg)lne funkcje( np$ pie%ni
ludowe %piewane wsp)cze%nie maj" ograniczone mo?liwo%ci speniania funkcji poznawczej(
czy religijnej$ Jednak wiele z tyc: funkcji nadal mo?emy odnosi& nie tylko do c:arakterystyki
muzyki tradycyjnej( ale r)wnie? wsp)czesnej$
185 S#;#e>1lna ?unk;9a mu#7k" @ ?unk;9a "n3e>ru9A;a
Podstaw" innego spojrzenia na funkcje muzyki jest jej moc integruj"ca$ 'o?na j"
rozpatrywa& na czterec: poziomac:K na paszczy=nie spoecznej( kulturowej( oso*owej
,5
4$ DadakQ4ozicka( Przejawy i wymiary integracji przez muzyk LwKM 4$ DadakQ4ozicka i W$ Jankowski Dred$E(
)ntegruj8ce warto#ci muzyki( wyd$ Nkademia 'uzyczna im$ F$ .:opina( WarszawaQ.ieszyn 0550( s$ 33$
,0
1726449688(12)
i :istorycznej$
,,
'uzyka w perspektywie integracji spoecznej i mi!dzyludzkiej pozwala na
tworzenie szczeg)lnyc: wi!zi i poczucia jedno%ci 7 zar)wno w akcje jej suc:ania( jak
i wykonywania$ Jednak poszczeg)lne rodzaje muzyki nie integruj" ludzi jednakowo mocno$
Wartym wspomnienia przykadem jest pozornie intensywne( lecz w gruncie rzeczy niez*yt g!*okie
i mao trwae zjednoczenie wok) wsp)czesnej muzyki popularnej( kt)ra podlega prawom rynku(
i kt)rej trudno nada& status muzyki warto%ciowej$ Cntegracja na poziomie kulturowym pomaga
w zrozumieniu( czy te? wczuciu si! w inne kultury( odlege dla suc:acza czy wykonawcy w czasie
*"d= przestrzeni$ 'uzyka( dzi!ki jej uniwersalnemu j!zykowi( pozwala rozumie& i odkrywa&
podo*ne i r)?ni"ce nas cec:y( sposo*y my%lenia danyc: kultur czy jednostek$ Pozwala dzi!ki temu
tak?e przyjrze& si! so*ie samemuJ muzyka poszerza nasze :oryzonty( umo?liwia :armonijny rozw)j
oso*owo%ci czowieka( integruje go wewn!trznie$ Daje ona tak?e mo?liwo%& tw)rczej ekspresji
jednostce 7 s" to wszystko oso*owe wymiary integracyjnej funkcji muzyki$ Je%li natomiast spojrze&
na perspektyw! :istoryczn"( muzyka odgrywa tak?e w :istorii narodu i jego integracji du?" rol! 7
to wa%nie ona jest =r)dem dozna dla jednostek i spoeczestw( ale tak?e sposo*em ekspresji
okre%lonyc: do%wiadcze( dramat)w czy rado%ci$
18B K!r#7C;" # mu#7k"
Uprawianie muzyki jest zwi"zane z na*ywaniem wielu korzy%ci oraz z mo?liwo%ci"
wszec:stronnego( nie tylko muzycznego( rozwoju oso*y muzykuj"cej$ W literaturze m)wi si!
o wspomaganiu w ten spos)* rozwoju intelektualnego( motorycznego( spoecznego$ Po?ytek
pyn"cy z muzykowania mo?na uj"& w trzec: zasadniczyc: aspektac:K korzy%ci wynikaj"ce
ze suc:ania( wykonywania oraz uczenia si! muzyki$
,0
1ozwojowe funkcje muzyki w perspektywie
jej suc:ania( tj$ kontaktu suc:acz 7 muzyka( to przede wszystkim wspomaganie rozwoju
emocjonalnego$ 'o?na przytoczy& tu fakt( i? utwory Dnie tylko z liryk"( nawet te instrumentalneE
komunikuj" pewne uczucia( stany emocjonalne( kt)re rozumiemy intuicyjnie 7 przykadem niec:
*!dzie do*ieranie r)?nyc: rodzaj)w muzyki do poszczeg)lnyc: nastroj)w( w celu ic:
zmodyfikowania lu* zintensyfikowania$ Podo*nie ma si! sprawa z indywidualnym wykonywaniem
muzyki( gdzie do rozwoju emocjonalno%ci doc:odzi te? funkcja ekspresywna( kt)ra pozwala
na wyra?anie stan)w psyc:icznyc: wykonawcy$ Wykonywanie muzyki w grupie niesie za so*"
g)wnie korzy%ci na paszczy=nie spoecznoQkulturowejK wsp)lne granie i %piewanie wymaga
uzgodnienia zamysu utworu( *"d=( jak w sytuacji muzyki improwizowanej( wczucia si! w drug"
oso*! i wzajemnego pod"?ania za so*"( suc:ania i odpowiadania poprzez d=wi!ki$ Szczeg)lnie
,,
i$idem( s$ 09$
,0
$ 4amiska( 9 potrze$ie $ada& nad rozwojowymi funkcjami muzyki i wychowania muzycznego LwKM )ntegruj8ce
warto#ci muzyki( op. cit.( s$ 60Q66$
,3
9759326096(13)
interesuj"ca wydaje si! *y& ta druga opcja( gdy? uwra?liwia ona na drugiego czowieka( wymaga
rozumienia i szacunku 7 ?e*y nikt w tej muzycznej Fde*acieG nie czu si! zakrzyczany$ @rzecia
paszczyzna korzy%ci pyn"cyc: z muzyki( a mianowicie z jej uczenia si!( wpywaj" nie tylko
na rozw)j konkretnyc: kompetencji zwi"zanyc: z muzyk"( ale r)wnie? na inne( pozamuzyczne(
takie jak Fmy%lenie matematyczne( wspomaganie pami!ci( D$$$E nauka czytania( rozw)j spoeczny(
regulacja oso*owo%ci( oraz og)lny rozw)j intelektualnyG
,3
$
18D 6unk;9e 27;E!2a2;#e
y usystematyzowa& og)lny wpyw muzyki na czowieka( nale?ao*y umie%ci& j"
w pedagogicznej kategorii Fwyc:owaniaG( kt)re przez <liwerskiego definiowane jest jako
Fcaoksztat proces)w i oddziaywa zac:odz"cyc: w toku wzajemnyc: relacji mi!dzy dwiema
oso*ami( pomagaj"cyc: im rozwija& wasne czowieczestwo$ ;akada ono uznanie i afirmacj!
wolno%ci( dzi!ki kt)rej o*ie strony mog" ujawnia& i urzeczywistnia& wo*ec sie*ie warto%ci
nadaj"ce sens ic: ?yciu$ D#E N*y mogo si! to dokona&( musz" one wzajemnie otworzy& si! na
sie*ie i uzna& wasn" wolno%& i godno%&( a tak?e okaza& autentyczno%&( poczucie
odpowiedzialno%ci( zaufanie( empati!$ Wyc:owanie jest wi!c dialogiem mi!dzy oso*ami( a zatem
zakada wymienno%& r)lK m)wienia i suc:ania( dawania i *rania( czy te? oferowania
i asymilowaniaG$ W takim kontek%cie muzyka mo?e *y& zar)wno %rodkiem komunikacji
mi!dzyludzkiej( jak i r)wnie? zjawiskiem wspomagaj"cym proces wyc:owania( dzi!ki jej funkcjom
integruj"cym( a tak?e poprzez traktowanie jej jako specyficznego j!zyka( kt)ry wymaga
szczeg)lnej wra?liwo%ci na przekaz drugiego czowieka$ Wi!cej informacji o korzy%ciac:
wynikaj"cyc: z muzyki w perspektywie pedagogicznej znajduje si! w rozdziale czwartymK
FWieloaspektowy wpyw muzyki na czowiekaG$
1ozdzia ten mia na celu wskazanie wa%ciwo%ci muzyki( oraz wynikaj"cyc: z nic:
mo?liwo%ciac: funkcjonalnyc: tego zjawiska$ Jako podsumowanie wszec:stronnego dziaania
muzyki c:ciaa*ym zacytowa& sowa greckiego filozofa z CV w$ p$n$e$( SokratesaK F@ak wi!c
wyc:owanie przez muzyk! ma t! zalet! przed innymi( gdy? rytm i :armonia najg!*iej wnika
w dusz! czowieka i o*darza go wdzi!kiem i szlac:etno%ci"G
,6
$ 'uzyka( rozumiana jako og)lne
zjawisko( jest wi!c nieocenionym Doraz niedocenionymE sposo*em wpywania na rozw)j jednostki$
Jeszcze *ardziej specyficzna jest jej szczeg)lna odmiana( czyli muzyka ludowa( kt)ra
przedstawiona zostanie w nast!pnym rozdziale$
,3
i$idem( s$ 66$
,6
i$idem( s$ 6,$
,6
1703172633(14)
2 -u#7ka lu!2a
281 De?"n";9e 3ra7;9"F ?!lkl!ruF mu#7k" lu!2e9
y rozwija& temat tradycyjnej muzyki ludowej( nale?y najpierw zdefiniowa& dwa oso*ne
poj!cia wc:odz"ce w skad tego terminu( zadajmy zatem pytaniaK czym jest tradycja oraz czym jest
muzyka ludowa/ Wedug 1yszarda @omickiego( tradycja jest to Fcz!%& dziedzictwa
przekazywanego drog" transmisji ustnej i pokazu( kt)rej przejmowaniu towarzyszy %wiadomo%&
poc:odzenia jej z przeszo%ci( kt)ra jest przez grup! afirmowana i stanowi o*iekt emocjonalnego
przywi"zania( wyra?aj"cego si! w przekonaniu o jej warto%ci i niemo?no%ci zmiany *ez istotnyc:
konsekwencji dla grupy i jednostekG
,+
$ Jest to szeroka definicja( kt)ra ujmuje zjawisko tradycji na
wielu paszczyznac: 7 m$ in$ na paszczy=nie procesualnej Dtradycja czynno%ci" zac:odz"c"
w czasieE( przedmiotowej Dtradycja wytworem kulturyE( podmiotowej Dtradycja warto%ciowym
przekazem( dziedzictwem kulturowymE( spoecznej Dtradycja wyznacznikiem to?samo%ci grupyE
i moralnoQemocjonalnej Dtradycja wyznacznikiem warto%ci dla jednostekE$ Sama muzyka ludowa
jest natomiast elementem folkloru$ @ermin FfolkQloreG wprowadzi w roku ,-68 William @:oms(
rozumia on pod nim Fwiedz! luduG$ Dzi% poj!cie to znacznie si! rozszerzyo i o*ejmuje
Fte dziedziny tw)rczo%ci ludowej( kt)re nie przejawiaj" si! w konkretnym materiale( uc:wytnym
ksztacie i nie pozostawiaj" po so*ie trwaego %ladu w postaci realnyc: przedmiot)w( jak to ma
miejsce w zakresie np$ plastyki ludowej$ @worzywem folkloru jest d=wi!k( niepisane sowo( gest
Druc: tanecznyE( a efektem ludowa muzyka wokalna i instrumentalna( ludowa literatura i tace
ludowe( kt)re przenikn!y si! wzajemnie jak naj%ci%lej$G
,8
')wi"c wi!c o tradycyjnej muzyce
ludowej( mamy do czynienia z takim aspektem dziaalno%ci czowieka( kt)ry jest nieuc:wytnym
przejawem dziedzictwa kulturowego( nasyconym warto%ciami danej grupy$ Cnnym sposo*em
przedstawiania folkloru w szerszej typologii zjawisk folklorystycznyc: zmieniaj"cyc: si! w czasie(
jest zo*razowanie folkloru( jako fenomenu( kt)ry w swojej autentycznej formie zanik w drugiej
poowie II wieku( jest on jednak poddawany wt)rnym procesom rekonstrukcyjnym
i kontynuatorskim( dzi!ki czemu mo?emy prze%ledzi& :istori! jego zmian i nazywa& konkretne
zjawiska folklorystyczne( jako poc:odz"ce w linii prostej od folkloru$
,9
Szczeg)owa kategoryzacja
tyc: zjawisk zostaa opisana w rozdziale pi"tym$
,+
1$ @omicki( 0radycja i jej znaczenie w kulturze chopskiej( zaK J$ Pi"tkowski( %adacz wo$ec tradycji(
LwKM W$ J$ urszta( J$ Damrosz Dred$E( Po:egnanie paradygmatu; <tnologia wo$ec wsp-czesno#ci( Wydawnictwo
Cnstytut 4ultury( Warszawa ,226( s$ ,05$
,8
J$ So*ieska( 2olklor muzyczny w dwudziestoleciu =*577>*5?7@ LwKM '$ i J$ So*iescy( Polska muzyka ludowa i jej
pro$lemy' wyd$ PW>( 4rak)w ,293( s$ +95$
,9
@$ 1okosz( 9d folkloru do folku. Metamorfozy pie#ni tradycyjnych we wsp-czesnej kulturze' wyd$ Nkademii
Podlaskiej( Siedlce 0552( s$ +-$
,+
3563402716(15)
282 S5e;7?"ka s73ua;9" mu#7;#n7;E
Hpis wa%ciwo%ci( cec: i funkcji muzyki ludowej nale?y zacz"& od roli( jak" odegraa
w spoeczestwac: tradycyjnyc:$ 'uzyka w r)?nyc: regionac: r)?nia si! od sie*ie( miaa
specyficzne dla sie*ie skale
,-
( w zale?no%ci od miejsca zamieszkania danego ludu u?ywane *yy
inne instrumenty 7 gdy? dost!pne *yy inne zaso*y naturalne( materiay do ic: tworzenia$
,2
ya
ona swoistym kodem dla czonk)w danej spoeczno%ci oraz pozwalaa na wytwarzanie silnej wi!zi
spoecznej( na zasadzie identyfikacji z dana grup" przez %piew( taniec( o*rz!dy( co podkre%lao te?
odr!*no%& tej grupy na zewn"trz$
05
Przy omawianiu specyfiki muzyki ludowej( istotne s" tak?e
rodzaje muzykowania$ Wyr)?ni& mo?na trzy podstawowe rodzaje sytuacji muzycznyc:K
muzykowanie w ramac: kapeli( muzykowanie indywidualne oraz z*iorowe$
0,
'uzykant)w
graj"cyc: w kapelac: spotka& mo?na *yo na za*awac: i weselac:( *yy to cz!sto kilkuoso*owe
grupy Dskad instrument)w r)?ni si! w zale?no%ci od regionuE( przy czym najcz!%ciej *yo to
wa%nie granie do taca( ku uciesze gawiedzi$ Oranie i %piewanie solowe spotykane *yo
najcz!%ciej w sytuacjac: osamotnienia( tj$ podczas zaj!& takic: jak wypas zwierz"t na :alac: Dprzez
m!?czyznE czy wykonywanie czynno%ci domowyc: Dprzez ko*ietyE$ ;*iorowe muzykowanie jest
natomiast naturaln" skonno%ci" czowieka( od*ywao si! zar)wno w sytuacjac: codziennyc:( jak
i przy o*rz!dac:$ Sprzyjao ono przekazywaniu warto%ci( tworzeniu wsp)lnoty$ >aj*ardziej
interesuj"ce jest dla mnie wa%nie owo wsp)istnienie w dialogu muzycznym( gdy?( jak ju?
wspomniaam w poprzednim rozdziale( posiada ono funkcj! nie tylko ekspresyjn"( ale r)wnie?
spoeczn" Q wymaga wra?liwo%ci na drugiego czowieka( oraz poznawcz" 7 muzyka jest sposo*em
na wytumaczenie zasad rz"dz"cyc: %wiatem i ?yciem czowieka$
283 &<aC;"2!C;" 5"eCn" lu!2e9
y om)wi& kolejn" specyfik! tradycyjnej muzyki ludowej( musz! zaw!zi& moje rozumienie
tego terminu w dalszej cz!%ci pracy do samyc: tylko pie%ni ludowyc:( kt)re przekaz melodii
wzmacniaj" przekazem sownym$ Hd tego momentu skupi! si! g)wnie na %piewie( gdy? niekt)re
teksty i nagrania pie%ni przetrway 7 w formie kontynuowanego przekazu oralnego( *"d= nagra
czy zapis)w nutowyc: Dprzy czym te ostatnie s" dosy& kontrowersyjnym sposo*em
na przekazywanie tradycji muzycznyc:( temat ten porusz! przy kocu tej cz!%ci pracyE i wa%nie
na ic: podstawie mo?na opisywa& funkcje muzyki tradycyjnej$ .ec:" c:arakterystyczn" dla
,-
Skala Q F uporz"dkowany wedug wysoko%ci z*i)r d=wi!k)w$ Cstniej" r)?ne rodzaje skali( s$ pentatoniczna(
s$ :eptatoniczne DsiedmiostopnioweE( s$ diatoniczne( i inne$ Skala stanowi na og) fragment szerzej poj!tego
systemu d=wi!kowegoG LzaK Maa <ncyklopedia Muzyki( praca z*iorowa( wyd$ PW>( Warszawa( ,2-,( s$ 25+M$
,2
@$ 1okosz( 9d folkloru do folku...( op. cit.( s ,66$
05
N$ ;woliski( Dwik w relacjach spoecznych' op.cit.( s$ 032$
0,
T$ ielawski( 0radycje ludowe w kulturze muzycznej' wyd$ CFiS PN>( Warszawa ,222( s$ 25Q20$
,8
2492963902(16)
spoeczestw tradycyjnyc: *y niski poziom pi%mienno%ci( st"d jedynym sposo*em przekazu
m"dro%ci ludowej *y przekaz ustny$ W szczeg)lnie wa?nej roli sytuowao to ludzi starszyc:(
senior)w rodu( kt)rzy *yli skar*nic" wiedzy o %wiecie( do%wiadcze( za*aw$ @ransmisja m"dro%ci
od*ywaa si! z pokolenia na pokolenie( co wymuszao konieczno%& zac:owania w pami!ci oralnego
przekazu$ Du?a ilo%& tre%ci *ya znacznie atwiejsza do zapami!tania( gdy u?ywano s)w o du?ej
pojemno%ci znaczeniowej w lapidarnyc:( ustrukturyzowanyc: i umuzycznionyc: formac: 7
tu mo?na upatrywa& si! pocz"tk)w pie%ni( w kt)ryc: melodia towarzysz"ca opowie%ci miaa
na celu uatwienie zapami!tania( a tak?e rozpami!tania tre%ci$
8
28= P!#"a< re5er3uaru
Sam repertuar ludowy mo?na podzieli& na dwie podstawowe kategorie$ Pierwsz" z nic: s"
pie%ni dotycz"ce etap)w ?ycia czowieka( drug" wyznacza cykl kalendarzowy$ Pie%ni w pierwszej
z nic: zwi"zane *yy z cyklem ?ycia czowieka 7 od narodzin( poprzez dojrzewanie( wc:odzenie
w doroso%&( wiek dojrzay i staro%&( a? po %mier&$ Wykonywano je zar)wno podczas czynno%ci
codziennyc:( rytualnyc: o*rz!d)w Dnp$ wyprawiania panny modejE( jak i za*aw Dtu dominoway
pie%ni Fl?ejszeG( sprzyjaj"ce uciesze( nierzadko ironiczne czy ru*aszneE$ .iekawym( przykadem(
kt)ry daje pewn" og)ln" wizj! na temat wy?ej opisanego podziau( jest opis zwyczaj)w regionu
4ociewa$
>iewiele zac:owao si! wiadomo%ci o folklorze dzieci!cym tego terenu( wiemy natomiast
jaka *ya specyfika lat modzieczyc: 7 *y to okres najintensywniejszy muzycznie( peen za*aw(
tac)w i wesel$ @e ostatnie wyprawiane *yy do%& cz!sto i to wa%nie mode panny i kawalerowie
zazwyczaj prowadzili o*rz!dy weselne( wprowadzaj"c par! mod" w dorose ?ycie$ Wy"czenie
tyc: ostatnic: z weselnyc: %piew)w *yo sym*olem ic: zmiany statusu spoecznego$ Hd tego
momentu dla %lu*nyc: zaczynao si! nowe ?ycie( tak?e muzyczne 7 zmieniaa si! tematyka pie%ni
Dzaloty i :istorie miosne nie *yy ju? najwa?niejszym motywemE( m!?atkom wolno *yo %piewa&
teksty( kt)re mogy uc:odzi& za nieprzyzwoite$ ;mieniay si! tak?e okoliczno%ci wykonywania
pie%niK indywidualne %piewy w domu i gospodarstwie zast!poway grupowe muzykowanie z okresu
modo%ci$ 4iedy czowiek posuwa si! w latac:( musia dostosowa& si! do przystaj"cego mu
repertuaru 7 przej%& z frywolnego %piewu na *ardziej powa?ny( nierzadko religijny$ St"d te?
tradycja( *y na uroczysto%ciac: pogrze*owyc: %piewali najstarsi czonkowie danej spoeczno%ci
00
$
Drug" istotn" kategori" podziau pie%ni jest repertuar cyklu rocznego$ Wyznaczany *y on
nie tylko na podstawie p)r roku Dkt)re decydoway o c:arakterze prac w gospodarstwieE( ale
8
4$ DadakQ4ozicka( Muzyka tradycyjna jako inicjacja w kolejne etapy :ycia( LwKM Czowiek muzyka psychologia'
op.cit.( s$ 658$
00
T$ ielawski( 0radycje ludowe w kulturze muzycznej' op. cit$( s$ ,,6Q,,9$
,9
7124270300(17)
r)wnie? w oparciu o kalendarz %wi"t sowiaskic: Dtzw$ solarnyc:( zwi"zanyc: z okresami
przesilenia sonecznegoE( oraz( wprowadzonyc: p)=niej i niezwykle silnie egzekwowanyc:( %wi"t
kalendarza ko%cielnego Dkt)re w wi!kszo%ci zaadaptoway o*rz!dy ludowe( przykadem niec: *!d"
kol!dnicy c:odz"cy po domac: z gwiazd" *etlejemsk"( kt)ry to zwyczaj jest de facto pozostao%ci"
po tradycji sowiaskic: Szczodryc: Ood)w( gdzie rytualnie o*c:odzono domy z figur"
sym*olizuj"c" Fnowo narodzoneG Q po zimowym przesileniu 7 SoceE$
03
Warto w tym momencie wspomnie&( ?e o*rz!dy ludowe przetrway w tej( czy innej formie
do naszyc: czas)w 7 cele*rujemy momenty przej%ciowe ?ycia czowieka takimi uroczysto%ciami
jak c:rzest( wesele czy pogrze*( a tak?e %wi!ta cyklu kalendarzowegoK w wi!kszo%ci wsi o*c:odzi
si! Do?ynki D%wi!to plon)w( przypadaj"ce na przesilenie jesienneE( %wi!tujemy tez >oc 4upay(
tradycj! topienia 'arzanny( czy ;aduszki( *!d"ce odpowiednikiem sowiaskiego %wi!ta Dziad)w$
285 +2"A#ek ;#<!2"eka # 5r#7r!A
H*a wspomniane przez mnie cykle *yy w stosunku do sie*ie por)wnywalne i ujawniay
pewne analogie ?ycia czowieka i ?ycia przyrody( co nioso za so*" r)wnie? szereg znacze
daj"cyc: si! przeo?y& na ?yciow" m"dro%&( dotyczyy one *owiem uniwersalnyc: stwierdze
o do%wiadczeniac: czowieka i jego ?ywota( a jednocze%nie przekraczay mo?liwo%ci jego
wyo*ra=ni( gdy odnosiy si! do dziaa Fsi wy?szyc:G$ Sposo*no%& m)wienia poprzez jedn" rzecz
o wielu innyc: naraz dawaa wielokrotnie zo?ona warstwa semantyczna s)w u?ywanyc:
w tekstac: pie%ni$ Wycie ps)w( kukanie kukuki czy :ukanie sowy rozumiane *yy jako zwiastun
%mierci( sama sowa *ya za% zwierz!ciem poc:odz"cym od dia*a Q jej :ukanie przywoywao do
sie*ie zmaryc:J *iedronka *ya uoso*ieniem *osko%ci( wadzy wy?szej( kogut *y sym*olem
nowego dnia( *"d= te? zmartwyc:wstania( czerwony kur to ogie( lu* po?ar( kamie przedstawiany
wraz z wod" *y sym*olem erotycznej relacji damskoQm!skiej$ @emat sym*oliki w pie%niac:
ludowyc: podejmowa przede wszystkim Jerzy artmiski( jednak jest to tak o*szerne zagadnienie(
?e stanowio *y materia na oso*n" prac! Dsam artmiski jest autorem koncepcji i redaktorem
FSownika stereotyp)w i sym*oli ludowyc:G( kt)ry w zao?eniu ma mie& siedem tom)w
06
E$ Du?"
pojemno%& znaczeniow" s)w oraz analogie mi!dzy czowiekiem( natur" i pewnymi arc:etypami
wskazuje przytoczona przez 4atarzyn! DadakQ4ozick" w jej artykule F'uzyka tradycyjna jako
inicjacja kolejne etapy ?yciaG struktura czterec: faz( kt)re s" si" nadaj"c" znaczenie rytuaom$
Struktura ta przedstawia si! nast!puj"coK
03
i$idem( s$ ,,9Q,03$
06
J$ artmiski( !ownik stereotyp-w i sym$oli ludowych' Dt$ , 4osmos( cz$ , Q ,228( cz$ 0Q ,222E( wyd$ U'.S(
Tu*lin$
,-
2164742293(18)
F%wit( wiosna( narodziny(
zenit( lato tryumf( ma?estwo(
zac:)d soca( jesie( zamieranie(
ciemno%&( zima( %mier&( rozkad$G
0+
Przywoana typologia zostaa celowo nie numerowana( gdy? podkre%la to ci"go%&
i cykliczno%& wymienionyc: proces)w( uwydatnia zmiany( jakie dokonuj" si! poza czowiekiem(
oraz w nim samym$
@ak silne cele*rowanie przyrody i jej rocznego cyklu ?ycia w tradycji ludowej zwi"zane
*yo z potrze*" wsp)odczuwaniaK z lud=mi( z natur"( z ?ywioami$ yo te? to wyrazem poczucia
wsp)zale?no%ci czowieka i przyrodyK ludzie wiedzieli( ?e ic: *yt zale?y od kaprys)w natury(
jednocze%nie maj"c %wiadomo%& odpowiedzialno%ci za ni"$ Fakt ten zaciera granice mi!dzy
%wiatem o?ywionym i nieo?ywionym( a przez to tak?e mi!dzy %wiatem rzeczywistym( a %wiatem
wierze$ @akie rozumienie %wiata 7 jako jednej cao%ci 7 dawao pewno%& co do jego ksztatu(
sensu( sc:emat)w rz"dz"cyc: wszelkim *ytem$ Wizja ta przekazywana *ya wa%nie w tekstac:
pie%ni ludowyc:$
28B &ar3!C;" 2 mu#7;e lu!2e9
Sens i znaczenie muzyki przejawia si! jednocze%nie w wielu paszczyznac:( kt)re okre%laj"
c:arakterystyk! muzyki( jej uwikanie w kulturze$ Tudwik ielawski wyr)?ni + nast!puj"cyc:
poziom)w istnienia muzykiK
,$ poziom j!zyka muzycznego( kt)ry "czy si! z j!zykiem m)wionym( tanecznym i og)lnie 7
ruc:owymJ
0$ poziom wypowiedzi( kt)ry tworzy pewne sytuacje muzyczneJ
3$ poziom czasowoQprzestrzennoQkulturowy( okre%laj"cy okoliczno%ci istnienia muzykiJ
6$ poziom do%wiadcze spoecznyc: i indywidualnyc:( zwi"zanyc: z muzyk"J
+$ poziom mitu i wizji( odnosz"cy si! do spraw uniwersalnyc:( ponadczasowyc:( wypywaj"cy
z dziedzictwa( :istorii( wiary$
08
Pie%ni ludowe s" uwikane w ka?d" z pi!ciu wymienionyc: warstwK pie% jest przekazem
sownym Dpoziom ,$E( kt)ry znajduje si! w repertuarze dla okre%lonej sytuacji Dnp$ indywidualny
0+
4$ DadakQ4ozicka( Muzyka tradycyjna jako inicjacja..' op.cit.( s$ 653$
08
T$ ielawski( 0radycje ludowe w kulturze muzycznej' op. cit.( s$ 02$
,2
4909950658(19)
%piew podczas czynno%ci domowyc: czy z*iorowe muzykowanie weselneJ poziom 0$E( zwi"zanej
z uwarunkowaniami czasowymi %rodowiska 7 inaczej %piewa si! podczas czynno%ci codziennyc:(
a inaczej o*rz!d)w zwi"zanyc: z cyklem rocznym Dpoziom 3$E 4a?de muzykowanie uwikane jest
w sytuacj! odczuwania to?samo%ci kulturowej( indywidualnej *"d= grupowej( gdy? ludzie s"
tu no%nikami tradycji Dpoziom 6$E( i w kocu jest ono tak?e przekazem m"dro%ci ludowej(
zwi"zanej z zasadami istnienia %wiata( kt)ry to przekaz jest elementem dziedzictwa kulturowego
Dpoziom +$E
; tej wielopaszczyznowej struktury istnienia pie%ni wynikaj" warto%ci( kt)re niesie ona
sama w so*ie( a kt)re tak?e s" udzielane czowiekowi przez jej suc:anie *"d= wykonywanie$
Hpr)cz wspominanyc: przeze mnie warto%ci poznawczyc:( zwi"zanyc: z rozumieniem innyc:
ludzi( ?ycia( czy %wiata( w literaturze cz!sto m)wi si! o jej warto%ciac: narodowotw)rczyc:( kt)re
ja wolaa*ym nazwa& warto%ciami to?samo%ciotw)rczymi 7 ot)? muzyka ludowa uczy tradycji
wasnego regionu( kt)ra( na poziomie pierwszym( trzecim i pi"tym z klasyfikacji ielawskiego(
odr)?nia si! od tradycji innyc: spoeczno%ci( nadaje jednostce i grupie poczucie odr!*no%ci$ Jest to
pocz"tek do zdo*ywania poczucia wasnej warto%ci( opartego o spu%cizn! wcze%niejszyc: pokole(
su?y z?yciu si! spoeczno%ci lokalnej poprzez warto%ci kultury( *y czu& w so*ie oparcie( m)c
wsp)lnie dziaa&$
09
4sztatowanie to?samo%ci mo?na rozumie& te? w drugim aspekcie( jako
zwi"zane z ksztatowaniem postaw( zwi!kszaj"ce wra?liwo%& na innego czowieka i na przyrod!$
4onsekwencj" tworzenia to?samo%ci jest ksztatowanie %wiatopogl"du na spos)* i sens istnienia
%wiata( model jednostkowego od*ierania rzeczywisto%ci( powi"zany z aspektem religijnoQ
filozoficznym$ H*ydwie wymienione warto%ci "cz" si! z opisan" w rozdziale pierwszym
integruj"c" funkcj" muzyki w czterec: aspektac: Dspoecznym( kulturowym( indywidualnym
i :istorycznymE$ Sposo*em wrastania w te warto%ci jest czynne muzykowanie od maego(
wyc:owanie przez muzyk!( *!d"cej wyrazem m"dro%ci ludu$
28D *Earak3er mu#7k" lu!2e9
W kulturac: tradycyjnyc: znacznie wi!cej czasu o*cowao si! z przyrod"( ni? w o*ecnyc:
czasac:$ St"d wynika fakt( i? muzyka ludowa ma c:arakter o wiele *ardziej uczuciowy(
prze?yciowy( jest naadowana emocjami( nierzadko wzruszeniem i wra?liwo%ci"( i og)lnie
c:arakteryzuje si! wi!ksz" prostot"( otwarto%ci"( szczero%ci" przekazu$
0-
; prostot" przekazu wi"?e
si! tak?e Fdruga twarzG muzyki ludowej( a mianowicie ironiczny( ru*aszny( a czasem nawet
Fspro%nyG c:arakter niekt)ryc: pie%ni$ Jest to zazwyczaj tumaczone wi!kszym dystansem ludzi
09
4$ @urek( 2olklor muzyczny w procesie edukacji regionalnej LwKM )ntegruj8ce warto#ci muzyki' op.cit.( s$ ,0+$
0-
T$ @uros( 4ychowawcze warto#ci kultury chopskiej w ujciu ). !olarza LwKM Po:egnanie paradygmatu; <tnologia
wo$ec wsp-czesno#ci' op.cit.( s$ ,,0$
05
1959330298(20)
ze spoeczno%ci tradycyjnyc: do %wiata Q spotyka si! cz!sto pie%ni :umorystyczne o poni?aniu
*!kart)w( czy o wdowie( kt)ra po siedmiu lat od %mierci m!?a urodzia *li=niaki( *y potem
je utopi&$ W naszyc: czasac: *yo*y to uznane za F polityczn" niepoprawno%&G( wtedy natomiast
*yo sposo*em na akceptacj! okruciestwa %wiata$ >ajistotniejsza wydaje si! *y& jednak trwao%&
muzyki ludowej( kt)ra mimo *raku zapisu przetrwaa imponuj"cy czas Dw drugiej poowie
ICI wieku( za spraw" prekursora etnologii( Hskara 4ol*erga( podczas wypraw etnograficznyc:
zostao spisanyc: wiele pie%ni$ .i"gle jednak tocz" si! de*aty o suszno%& tego post!powania( gdy?
do katalogowania istniej"cyc: pie%ni u?ywa on europejskiego zapisu nutowego( kt)ry nie *y
w stanie wyc:wyci& i odda& specyficznyc: niuans)w melodii( czy wokalizyE$ @rwao%& pie%ni
w czasie jest potwierdzeniem jej warto%ci i ponadczasowo%ci przesaniaJ mo?na to atwo
udowodni&( por)wnuj"c dugo%& ?ywota istniej"cyc: pie%ni 7 niejedna liczy so*ie kilka wiek)w 7
do czasu aktualno%ci wsp)czesnyc: radiowyc: :it)w jednego sezonu( kt)re mimo
wszec:o*ecno%ci szy*ko zostaj" zast!powane$ Cnaczej sprawa ma si! z pie%niami ludowymi( kt)re
przec:odz" z pokolenia na pokolenie( nierzadko w!druj"c poprzez regiony %wiata DprzykadowoK
wsp)lne teksty lu* melodie odnajdywane s" 7 mimo dziel"cyc: je kilometr)w 7 w pie%niac:
spoeczno%ci Ukrainy i PolskiE$
28G -u#7ka 5<7n"e 2 ;#<!2"eku
y podsumowa& powi"zania pomi!dzy muzyk" a sposo*em rozumienia %wiata( pragn!
przytoczy& opis muzycznego mitu ludu 4aluli z >owej Owinei( kt)ry co prawda nie mie%ci si!
w opisywanej przeze mnie czasoprzestrzeni sowiaskiej( ale idealnie oddaje podej%cie kultur
tradycyjnyc: do otaczaj"cego %wiata i zjawiska muzyki$ 'it opowiada o c:opcu( kt)ry( w wyniku
nieudanego poowy ry* ze starsz" siostr"( umiera i zamienia si! w ptaka muni$ FWaosny %piew
ptaka muni Dopadaj"cy motyw muzycznyE owi"cego ry*y nad wodospadem sym*olizuje ?ao%&
po %mierci dziecka( kt)rego dusza wciela si! w ptaka$ N opadaj"cy tok melodii przywodzi te? na
my%l *ieg wodospadu( nad kt)rym dzieci Di ptakiE dokonuj" swoic: poow)w$ ystry pr"d rzeki 7
sym*olizuj"cy *ieg ?ycia 7 nieuc:ronnie kieruje j" ku wodom oceanu( gdzie rzeka rozpywa si!
w *ezmiarze w)d( *!d"cyc: staym jak*y zaso*em ?ycia( kt)re trwa wiecznie$G
02
'uzyka jest w tej
opowie%ci metafor" ?ycia( poetyckim o*razem opisuj"cym %wiat( podkre%la uczucie zac:wytu nad
pi!knem( prostot" i celowo%ci" istnienia( mimo nieuc:ronnego jego koca$ @akie rozumienie %wiata
rodzi do niego szacunek i akceptacj! tego( co przytrafia si! ludziom w ci"gu ?ycia$ Postawa ta jest
oparta na przekonaniu ludu 4aluli( ?e muzyka jest to co%( co cay czas pynie w czowieku(
poc:odzi z jego wn!trza$ 'imo tego( i? jest to mit z >owej Owinei( swo*odnie mo?na to ostatnie
02
4$ DadakQ4ozicka( Przejawy i wymiary integracji przez muzyk( op.cit.( s$ 65$
0,
3388956936(21)
stwierdzenie przenie%& na nasz o*szar geograficzny( a co wi!cej 7 do czas)w wsp)czesnyc:( kiedy
prze*ywa si! z lud=mi kultywuj"cymi muzyk! ludow" i tradycyjne podej%cie do %piewu$
00
2037230753(22)
3 %5"e2 b"a<7 @ 9e>! 3e;En"ka " ;Earak3er7s37;#ne s73ua;9e mu#7;#ne
Hpisywane przez mnie w tym rozdziale zagadnienie nie jest dog!*nie z*adane naukowo(
st"d niewielka ilo%& przypis)w do prac teoretycznyc:( a wi!cej odnosi si! do pu*likowanyc:
w Cnternecie wywiad)w z lud=mi oraz wiedzy( kt)r" sama zdo*yam poprzez rozmowy
z pasjonatami praktycznej etnomuzykologii$
381 S5e;7?"ka C5"e2u b"a<e>!
Szczeg)lnie wa?nym aspektem muzyki ludowej jest %piew$ Jest on niezwykle
c:arakterystyczny 7 wydawane d=wi!ki s" w zasadzie naj*ardziej naturalnymi dla czowieka
d=wi!kami( a jego nauka opiera si! cz!sto na suc:aniu i odtwarzaniu odgos)w natury$ >iesie on
ze so*" pot!?n" moc( odart" z ogranicze i tec:nik( kt)re narzucaj" szkoy klasyczne %piewu$
<piew( o kt)rym c:c! pisa&( skupiony jest g)wnie na odnajdywaniu w so*ie jak*y FpradawnegoG
gosu i ekspresji uczu& 7 st"d *ardzo emocjonalny c:arakter wykonywanyc: pie%ni$ Wiedza o tym(
jak %piewa&( drzemie w ka?dym czowieku i ka?dy 7 nawet mimo wewn!trznyc: przekona
o F*raku suc:u muzycznegoG 7 potrafi wydo*y& z sie*ie takie *rzmienia$ Wymaga to odrzucenia
skr!powania narzuconego przez wsp)czesne spoeczestwo$ W dawnyc: czasac: %piewali wszyscy
czonkowie spoeczno%ci tradycyjnyc:K muzykowanie *yo zaj!ciem powszec:nym( towarzysz"cym
tak czynno%ciom codziennym( jak i o*rz!dom$ Spos)* %piewania *y intuicyjny( w muzyk! wrastao
si! od maego$ @eraz %piew tradycyjny jest nauczany g)wnie przez jego pasjonat)w( ludzi
od*ywaj"cyc: etnomuzykologiczne podr)?e do tyc: nielicznyc: pozostayc: wiosek( w kt)ryc:
tradycje %piewu s" wci"? kultywowane$
35
W Polsce powstaje coraz wi!cej %rodowisk zwi"zanyc:
z tym rodzajem wokalizy( i c:o& sytuacja czasoprzestrzenna jest diametralnie r)?na
od oryginalnego %rodowiska %piewu tradycyjnego( na wi!kszo%ci warsztat)w prowadz"cy staraj" si!
zac:owa& idee zwi"zane ze sposo*ami jego wykonywania$ @emat wsp)czesnego kontynuowania
tradycji jest na tyle zo?ony( i? po%wi!c! mu oso*ny rozdzia Drozdzia +$E
<piew( kt)ry staram si! przedstawi& Dco jest niezwykle trudne( zwa?ywszy na jego dora=ny(
uczuciowy c:arakterE( nazywany jest 7 dla odr)?nienia od klasycznego %piewu( uczonego przez
szkoy muzyczne( kt)ry zapocz"tkowa woski styl $el canto( co znaczy dosownie Fpi!kny %piewG
7 %piewem tradycyjnym( arc:aicznym( *"d= te? %piewem gardowym DalikwotowymE(
35
<piew *iay opisuj! przez pryzmat postulat)w goszonyc: przez reprezentant)w wsp)czesnego puryzmu
folkowego( kt)re opisane zostan" w rozdziale pi"tym$ >a potrze*y mojej pracy potraktuj! poj!cia F%piew *iayG
oraz F%piew tradycyjnyG jednako( gdy? ic: specyfika jest *ardzo z*li?ona$ Szczeg)owe por)wnanie wszelkic:
aspekt)w tyc: dw)c: styl)w znajduje si! w ksi"?ce @$ 1okosza FHd folkloru do folku$ 'etamorfozy wsp)czesnyc:
pie%ni tradycyjnyc: we wsp)czesnej kulturzeG( Wydawnictwo Nkademii Podlaskiej( Siedlce 0552$
03
2446504352(23)
%piewokrzykiem Dspotkaam si! nawet z nazw" FsercokrzykGE( czy w kocu 7 %piewem *iaym
3,
$
W %rodowisku wykonuj"cym tego rodzaju muzyk! tocz" si! dyskusje dotycz"ce powy?szyc: nazwK
wedug jednyc: nazwa F%piew arc:aicznyG jest poprawna ze wzgl!du na odlego%& czas)w(
w kt)ryc: ten rodzaj %piewu *y powszec:nie wykonywanyJ z drugiej jednak strony m)wi si!
o tym( ?e o*ecnie r)wnie? jest on kultywowany( dlatego przymiotnik Farc:aicznyG nie
odzwierciedla jego istoty$ Hkre%lenie F%piewokrzykG wywiedzione jest z podo*iestwa %piewu
tradycyjnego do krzyku 7 podkre%lona jest tu sia gosu( ale r)wnie? anatomiczne podo*iestwa
uo?enia garda podczas wydo*ywania d=wi!k)w$ Jest ono jednak r)wnie? krytykowane( gdy?
krzyk tylko metaforycznie oddaje istot! tego gosu Q %piew ten mylnie uto?samiany jest z wysikow"
czynno%ci" dla garda( jak" jest krzyk$ >atomiast poj!cie F%piew gardowyG u?ywane na okre%lenie
%piewu tradycyjnego region)w sowiaskic: jest nieprawidowe 7 nazwa *!dnie uwa?ana jest
za wywiedzion" z podkre%lenia otwartego uo?enia gardaJ podczas %piew gardowy oznacza taki
spos)* wydawania d=wi!k)w( w kt)rym gardo znajduje si! w pozycji zamkni!tej( jest %ci%ni!te(
dzi!ki czemu powstaj" alikwoty 7 czyli takie d=wi!ki( kt)ryc: skadowe daj" wra?enie wielo%ci
wydawanyc: ton)w Dwydaje si!( ?e oso*a( %piewaj"ca alikwotowo( %piewa wieloma gosami narazE$
@aki %piew powszec:ny jest w tradycjac: %piewu Nzji( i niekt)ryc: pie%niac: Nmeryki
Poudniowej( Nfryki i Auropy P)nocnej$ >ajmniej kontrowersji *udzi nazwa F%piew *iayG( kt)ra
oznacza naturalno%&( przywodzi na my%l jego otwarto%&( peno%& i swo*odno%&$ Pie%niarka
4atarzyna DmitrukQNleksiejuk tak okre%la poc:odzenie nazwy tego %piewuK Fgos *iaej pie%ni jest
w odczuciu %wietlisty( przeszywaj"cy powietrzem( ostry i dlatego *iay$ .zowiek wydo*ywa
z pierwotne( naturalne d=wi!kiG
30
Jeden z artyku)w( kt)ry m)wi o specyfice %piewu *iaego( opisuje trzy podstawowe
systemy wokalneK %piew klasyczny( %piew rozrywkowy i %piew ludowy$ Umiej!tno%& %piewania
*iaym gosem w spos)* znacz"cy r)?ni si! od sposo*u emisji w przypadku %piewu klasycznego
i rozrywkowego 7 w wykonaniac: ludowyc: postawa %piewaka jest swo*odna( nieskrepowana(
nie ma okre%lonej pozycji gowy( wykorzystuje si! rezonatory caego ciaa( a podparcie przeponowe
Dkt)re su?y do wzmocnienia d=wi!kuE wyst!puje nie%wiadomie( intuicyjnie$
33
Dodatkowo
podkre%lony jest fakt( i? na poziomie wyc:owania muzycznego zainteresowanie tym rodzajem
%piewu jest znikome( a sama umiej!tno%& wykonywania pie%ni ludowyc: na*ywana jest g)wnie
dzi!ki przekazowi pokoleniowemu( *"d= wynika z jednostkowyc: poszukiwa 7 nie jest *owiem
nauczana w ramac: systemu szkolnictwa$
3,
@$ 1okosz( 9d folkloru do folku..' op.cit.( s$ ,63$
30
Wywiad z 4$ DmitrukQNleksiejuk( Pie#& archaiczna jest jak nieumalowana ko$ieta LwKM Fe$.zas4ultury$plG( portal
internetowy czasopisma F.zas 4ulturyG( dost!pny onlineK :ttpKBBczaskultury$plBeBindeX$p:p/
modYtXtZkYczytankaZidY80 Ldost!pK ,,$,0$05,,r$M$
33
N$ PydaQOrajpel( Apiew > tak' ale jaki; LwKM FWyc:owanie 'uzyczneG( 0B055-( s$ 08Q0-$
06
1174109262(24)
Wra?enie naturalno%ci gosu *iaego wymaga opisania tec:niki( kt)rej u?ywa si!( *y gos ten
wydo*y&$ W r)?nyc: kulturac: istniej" oczywi%cie pewne konkretne sposo*y i specyfiki
wydawania tego gosu( r)?ne skale( r)?ny akcent( ornamentyka( r)?ne systemy rytmiczne( jednak
co% co "czy wszystkie sposo*y *iaego %piewu( to wykorzystanie wszelkic: mo?liwyc:
rezonator)w w ciele ludzkim$ Podstawowymi rezonatorami s" m$in$ tc:awica( nago%nia( gardo(
jama ustna( jama nosowa( zatokiK czoowa i nosowa oraz z!*y( ale tak?e ko%ci mostka( o*ojczyka
i ?e*er$ .z!sto podczas %piewu wyra=nie mo?na wyczu& rozc:odz"ce si! po caym ciele wi*racje 7
dziaaj" one jak masa? caego ciaa od wewn"trz( rozlu=niaj"c je$ Jeszcze jedn" podstaw" jest
oddec:( kt)ry mo?e *y& podstaw" *iaego %piewu tylko( gdy jest g!*oki( peny$ Do %piewania
*iaego potrze*ny jest specyficzny rodzaj oddyc:ania( fac:owo nazywany oddyc:aniem
cao%ciowym( przeponowowoQ?e*rowym( kiedy to Fnast!puje D$$$E r)wnomierne poszerzenie caej
klatki piersiowej wspomagane niewielk" prac" przeponyG$
36
>ajwa?niejsze jednak jest to(
*y podczas %piewu nie przem!cza& garda( *y d=wi!ki wydawane *yy naturalnie( *ez o*ci"?e dla
aparatu mowy$ @omasz 1okosz podkre%la( i? Fdopiero zgranie pracy aparatu artykulacyjnego
z silnym oddec:em przeponowym( przy o*owi"zkowym rozlu=nieniu i o*ni?eniu krtani( daje
mo?liwo%& wydo*ycia silnego( *ardzo go%nego d=wi!ku okre%lanego jako $iay gos$ Nparat
fonacyjny( tzn$ krta( wi"zada gosowe( go%nia i nago%nia( musi pracowa& w spos)* naturalny(
organiczny$G
3+
Prowadz"cy warsztaty *iaego gosu cz!sto por)wnuj" ten spos)* wydo*ycia gosu
ze sposo*em( w jaki krzycz" czy pacz" niemowl!ta 7 nie nauczone jeszcze kontrolowa& swojego
aparatu mowy( co czyni d=wi!k ic: krzyku pot!?nym( nie powoduj"c jednocze%nie przeci"?enia
garda$
38
@en spos)* %piewania c:arakteryzuje si! te? specyficznym uo?eniem i wykorzystaniem
narz"d)w mowy 7 s" one mao ruc:ome( usta otwarte s" minimalnie( nast!puje za to ic:
rozci"gni!cie w poziomie$ @worzy to c:arakterystyczny wyraz twarzy %piewak)w( ale nie tylko 7
g)wn" konsekwencj" maego rozwarcia ust jest jednocze%nie wi!ksza go%no%& wydo*ywanyc:
d=wi!k)w oraz spaszczenie *rzmienia samogosek( zamiany np$ %piewanego w wysokic: rejestrac:
FiG na FieG( co zazwyczaj pokrywa si! z gwar"( w kt)rej %piewana jest dana pie%$
39
iay gos( kt)ry powstaje jako mieszanina oddec:u( d=wi!ku strun gosowyc:
i rezonator)w w ciele jest mocny( a d=wi!ki silne$ Wydawanie ton)w niskic: w ka?dym rodzaju
36
4arunki prawidowej emisji gosu( artyku na stronie FProgramy ;drowotneGQ projektu realizowane ze %rodk)w
programu >arodowej strategii Sp)jno%ci 4apita Tudzki( dost!pny onlineK
:ttpKBBwww$programyzdrowotne$plBprogramypowrotudopracyBglosBProgramnaukiemisjigosuBDefault$aspX
Ldost!pK ,,$,0$05,,r$M$
3+
@$ 1okosz( 9d folkloru do folku..( op. cit.( s$ ,6-$
38
i$idem( s$ ,62$
39
i$idem( s$ ,+5$
0+
1323612123(25)
%piewu zazwyczaj jest *ardzo dono%ne( podczas gdy do produkowania wysokic: d=wi!k)w zu?ywa
si! wi!cej powietrza$ <piew *iay w szczeg)lno%ci pozwala na *ardzo mocne %piewanie wysokic:
rejestr)w( poprzez specjalne tec:niki oddec:owe$ Warto te? wspomnie& o warto%ci u?ytkowej
takiego mocnego gosuK nierzadko *y on u?ywany do komunikacji dw)c: oddalonyc: od sie*ie
os)* 7 przykadem niec: *!d" dwaj pasterze( znajduj"cy si! na :alac: po dw)c: stronac: jednej
g)ry( kiedy to dono%ny gos( kt)rego wydawanie nie m!czyo( *y jedynym sposo*em porozumienia
si!$ Specyfik! *iaego gosu tumaczy si! wa%nie kwestiami pragmatycznymi 7 jak wy?ej
wspomnian" komunikacj"( czy trwaj"cymi kilka dni rytuaami weselnymi( kt)rym towarzyszyy
pie%ni %piewane przez ko*iety 7 musia powsta& taki spos)* %piewania( *y mogy one
w )wczesnyc: czasac: %piewa& non stop( *ez nago%nienia$
3-

4olejn" specyfik" %piewu tradycyjnego jest nie negowanie tzw$ faszywyc:( *rudnyc:
d=wi!k)w( kt)re powstaj" w miejscac: zaama gosu$ .zasem takie zaamania s" celowo
zamieniane w ozdo*niki( co przemienia ic: warto%&( ze statusu Ftego( co nie wyszoG(
na Fto( co pi!kne( ciekaweGJ nast!puje wi!c przeksztacenie warto%ci negatywnej w pozytywn"$ Dla
odpowiedniego wyd=wi!ku pie%ni wa?ne s" te? uczuciaK ta sama pie%( nawet %piewana przez t!
sam" oso*! w r)?ne dni( za ka?dym razem mo?e *y& inna( w zale?no%ci od nastroju %piewaj"cego$
Amocjonalny adunek wykonania "czy si! te? ze zrozumieniem i uwewn!trznieniem istoty
%piewanego tekstu$ 4to%( kto nie rozumie tego o czym %piewa( nie mo?e za%piewa& tego do*rze$
>auczenie si! samej tec:niki %piewu( melodii i s)w nie wystarczy jednak( *y %piewa&
pie%ni tradycyjne$ .zowiek wyc:owany we wsp)czesnej kulturze musi pozna& kontekst( w jakim
wykonywana jest pie%( zrozumie& wszystkie sowa nale?"ce do gwary( dowiedzie& si!( jakie *yy
jej konkretne funkcje( jakiego o*rz!du *ya cz!%ci"( a nawet 7 jak wygl"da krajo*raz regionu(
z kt)rego pie% poc:odzi$
32
'a wtedy szanse( *y w peni zrozumie& jej przekaz$
382 S73ua;9e ;Earak3er7s37;#ne la C5"e2u b"a<e>!
iae pie%ni %piewa si! indywidualnie i grupowo( a cappella al*o z towarzystwem
instrument)w( ic: wykonania s" raz to pi!knymi( poruszaj"cymi suc:aczy wielogosami( innym
razem zdarza si! ?e s" trudnymi w od*iorze faszami$ >ajwa?niejsza jednak zawsze *ya i jest
rado%& ze wsp)lnego %piewu( *ycia ze so*" i "czenia si! w pie%ni$ .zasem( nawet mimo
wywoanego przez %piew emocjonalnego poruszenia( trudno jest tej muzyki suc:a& 7 powodem s"
*"d= wspomniane wy?ej fasze Dzale?y to przede wszystkim od indywidualnyc: zdolno%ci
wykonawc)wE( czasem jest po prostu *ardzo mecz"ca dla uc:a Ddu?e nat!?enie wysokic:
3-
i$idem( s ,62$
32
i$idem( s$ ,06$
08
3047421855(26)
d=wi!k)w powoduje niemoc dalszego ic: suc:ania$ @akie wysokie rejestry c:arakterystyczne s"
dla %piew)w z 1adomskiego czy Hpoczyskiego
65
E$ .ay urok tej specyficznej sytuacji muzycznej
tkwi w *yciu razem( wsp)odczuwaniu( wsp)lnej energii( otwieraniu si! na drugiego czowieka(
w prze?ywaniu emocji$ Du?a uczuciowo%& potrafi dotkn"& r)wnie? podczas sytuacji warsztatowyc:
Q spotkaam si! z przypadkami( kiedy uczestnicy zaj!& tak *ardzo otwierali si! na emocje(
?e koczyo si! to szloc:em czy nawet :isteri" 7 jak*y co% w nic: p!ko( jak*y rozlao si! jakie%
trudno opisywane wzruszenie$ 'o?na wytumaczy& to ponownym odkryciem wra?liwo%ci( czy
roz*iciem dugo nie dotykanej skorupy$ @emat ten przedstawi! dog!*nie w nast!pnym rozdziale$
W kulturac: tradycyjnyc: wszelkie aspekty wykonywania pie%ni *yy wa?ne 7 sposo*y
w"czania si! w pie%( pod"?anie za liderem( umiej!tno%& dostrajania si! do innyc:$ Sytuacj!
muzyczn" c:arakteryzowaa niespieszno%&( powolno%&( zaproszenie do wsp)udziau i rozmy%la(
poczucie d*ao%ci i odpowiedzialno%ci za tradycj!
6,
$ >auka pie%ni polega przewa?nie
na spontanicznym w"czaniu si! do %piewu( jest to jak*y naturalny odruc:( dzi!ki kt)remu
Fw r)wnie naturalny spos)*( opanowuje si! dany repertuar Dw odr)?nieniu od gry na instrumencie(
kt)ra w znacznym stopniu wymaga specjalnej naukiEG
60
$ Samo wykonywanie pie%ni jest r)wnie?
artystycznym wyrazem prze?y&$
H zaletac: %piewu c:)ralnego naukowo zacz" m)wi& ;oltan 4odPly( w!gierski kompozytor
i etnograf( kt)ry opracowa koncepcj! ksztacenia muzycznego opartego g)wnie na muzyce
ludowej$ Wedug niego( poprzez %piew wsp)lnotowy( opr)cz oczywistyc: warto%ci artystycznyc:(
realizuj" si! takie warto%ci wyc:owawcze jak rozw)j postaw spoecznyc: i kulturowyc:$ Wsp)lny
%piew wpywa na integracje danej spoeczno%ci( uczy jednostek funkcjonowania w grupie( rozwija i
zaspokaja ic: zainteresowania( a tak?e wyzwala aktywno%& tw)rcz"$
63
4olejn" zalet" *iaego
%piewu jest fakt( i? %piewanie pie%ni uspokaja wewn!trznie 7 czowiek jest wyciszony( agodny(
zupenie jak*y pie% dawaa ukojenie( uczya opanowania$ Powodem mo?e *y& fakt( i? %piewaj"c
Fna *iaoG wyra?a si! uczuciaJ przyczyny mo?na upatrywa& r)wnie? w fizjologicznej stronie
%piewu( a mianowicie wy?ej wspomnianego przeze mnie wewn!trznego Fmasa?uG caego ciaa
d=wi!kami Dwi*racjamiE$ ; drugiej strony( uspokojenie to nacec:owane jest pozytywn" energi"(
pyn"ca ze wsp)lnego muzykowania$
Dla wykonywania pie%ni w kulturac: tradycyjnyc: wa?ne *yy nie tylko szczeg)y
65
i$idem( s$ ,+3$
6,
4$ DadakQ4ozicka( Muzyka tradycyjna jako inicjacja ..( op. cit.' s$ 658Q-$
60
N$ i D$ Waluga( 4ychowawcze warto#ci nauki muzyki wedug koncepcji BodClya( LwKM )ntegruj8ce warto#ci muzyki'
op. cit.( s$ 2-$
63
J$ Tac: i inni Dred$E( Muzyka #rodkiem wychowania modych' wyd$ Nkademii ydgoskiej im$ 4azimierza Wielkiego(
ydgoszcz( 055,( s$ 6,( zaK N$ i D$ Waluga( 4ychowawcze warto#ci nauki muzyki wedug koncepcji BodClya' op.
cit.( s$ 22$
09
2385563254(27)
konkretnej sytuacji muzycznej( ale r)wnie? *ardziej og)lnie poj!ta czasoprzestrze muzykowania$
.zas( w wielu przypadkac:( wyznacza zakres repertuarowy wykonywanyc: pie%ni 7 jak ju?
opisywaam( r)?ne pie%ni podporz"dkowane *yy r)?nym o*rz!dom( zale?nym od cyklu
kalendarzowego( p)r roku( oraz przypadaj"cym w danym okresie %wi"t$ 'o?na te? postrzega& czas
jako postaw! codziennego cyklu dniowego( i tu mamy r)?ne pie%ni przypadaj"ce na poranek
Dnp$ religijne pie%ni poc:walneE( %rodek dnia 7 pie%ni wykonywane przy pracy( oraz pie%ni
wieczorne( np$ koysanki dla dzieci$ .zas wyznaczany *y tak?e przez paszczyzn! ?ycia czowiekaK
przywileje i o*owi"zki zwi"zane z danym okresem ?ycia a tak?e o*rz!dami przej%cia$ 1)wnie
istotna *ya przestrze muzykowania( kt)ra 7 podo*nie jak uwarunkowania czasowe 7 niosa
za so*" pewne okre%lone tre%ci$ Hdr)?ni& nale?y przede wszystkim *ardzo ma" indywidualn"
przestrze muzykowania( c:arakterystyczn" przede wszystkim dla grajk)w( kt)rzy w samotno%ci
*"d= to &wiczyli swoje umiej!tno%ci gry na instrumencie( *"d= po prostu grali dla samej
przyjemno%ci muzykowania 7 w celu wyra?ania swoic: emocjiJ ten aspekt tyczy si! te? samotnego
%piewu$ Cnn" przestrzeni" *yy miejsca niedu?e( w kt)ryc: znajdowao si! niewielu uczestnik)w 7
tu przykadem mog" *y& sytuacje improwizowane przez modzie?( ale te? np$ zwi"zane z pewnymi
o*rz!dami( jak c:odzenie po domostwac: z ?yczeniami$ <rednie i du?e sytuacje muzyczne
o*ejmuj" te przestrzenie( w kt)ryc: z*ierao si! wiele os)* *y odprawia& niekt)re o*rz!dy( i tu
konkretne usytuowanie miejsca r)wnie? miao swoje znaczenie$ W domac: wyprawiano wesela(
w karczmac: za*awy 7 *yy to przestrzenie pod dac:em( ale uroczysto%ci odprawiano te?
na %wie?ym powietrzu( jak np$ zwyczaj woania wiosny ze wzg)rza znajduj"cego si! nieopodal
wioski$ ardzo du?a przestrze muzyczna okre%la te sytuacje( w kt)ryc: najwa?niejszy *y przekaz
jakiej% informacji( czyli np$ komunikacja dw)c: os)* na odlegyc: od sie*ie z*oczac: g)r(
czy komunikat od pasterza graj"cego na trom*icie dla gospodarzy o z*li?aj"cym si! do wioski
nie*ezpieczestwie$
66

Hpis specyfiki konkretnyc: aspekt)w *iaego %piewu jest niez*!dny( *y 7 nie wzrastaj"c
w spoeczno%ci ludowej( tradycyjnej 7 zrozumie& jego zao?enia( poczu& istot! tego rodzaju
wyra?ania si!$ >ie nale?y jednak zapomina&( i? pie%ni nie spos)* przedstawi& i zrozumie& dzi!ki
tylko jej poetycznej tre%ci( czy wa%ciwo%ciom jej wykonania$ Jak podkre%la Piotr Da:lig( pie% to
autonomiczna cao%& sownoQmuzyczna( a na potwierdzenie tej tezy przytacza sowa 4ol*erga( ojca
polskiej etnomuzykologiiK Ftre%& i melodya uzupeniaj" si!( podnosz" wzajemnie( jednak wsp)ln"
stanowi"c cao%&J a cz!sto melodya( ta cz!%& mniej okre%lona( mniej materyalna( stanowi ca"
pi!kno%& pie%niG
6+
$ @o samodzielne( niezawise zjawisko z pogranicza %wiata d=wi!k)w i emocji(
66
T$ ielawski( 0radycje ludowe w kulturze muzycznej' op. cit.( s$ 2,Q26$
6+
P$ Da:lig( Dzieo 9skara Bol$erga a $adania folklorystyczne w <uropie( LwKM S$ Paczkowski Dred$E( Muzyka wo$ec
tradycji. )dee' dzieo' recepcja' wyd$ Cnstytut 'uzykologii Uniwersytetu Warszawskiego( Warszawa 0556( s$ ,5-$
0-
2487376677(28)
jakim jest pie% ludowa( ma dzi!ki swoim wa%ciwo%ciom szerokie mo?liwo%ci wpywania
na oso*owo%& i dziaania czowieka$
02
1097491377(29)
= &"el!as5ek3!27 25<72 mu#7k" na ;#<!2"eka
Spr)*uj! zastanowi& si! teraz nad mo?liwym wpywem muzyki( a szczeg)lnie jej
wykonywania( na funkcjonowanie czowieka jako jednostki psyc:oQsocjoQfizycznej$ 'oja uwaga
zostanie po%wi!cona tak muzyce w perspektywie og)lnej( jak i specyficznemu rodzajowi muzyki(
jaki reprezentuje kultura ludowa$
=81 Pers5ek372a 5ea>!>";#na
4orzy%ci( kt)re czerpa& mo?emy z muzyki( odczytywa& mo?na w wielu aspektac:(
szczeg)lnie jednak interesuj"ce s" one po przedstawieniu w trzec: paszczyznac:K suc:ania
muzyki( jej wykonywania( oraz uczenia si!$ 4a?da z tyc: perspektyw wymaga innyc: *ada( gdy?
inne *!d" ic: przedmioty DkolejnoK muzykaQsuc:acz( wykonawcaQod*iorca( mistrzQuczeE$ 4a?da
z tyc: perspektyw zakada jednak i? muzyka sama przez si! niesie za so*" pewn" si!
oddziaywania na czowieka( a sia ta le?y przede wszystkim w mo?liwo%ci wywoywania nastroj)w
i emocji 7 muzyka jest *owiem sposo*em pozawer*alnej komunikacji$
68
W tym wa%nie aspekcie
maj" pocz"tek jej wszystkie pozostae funkcje i mo?liwy wpyw na zmiany zac:odz"ce
w czowieku poprzez r)?norodne formy kontaktu z muzyk"$ $
Nutorzy wymieniaj" r)?norakie rodzaje po?ytku dla czowieka pyn"ce z muzyki$ 4amiska
pisze( i? Fuwa?a si!( ?e muzyka przyczynia si! do rozwoju intelektualnego( motorycznego(
zdolno%ci i umiej!tno%ci spoecznyc:G
69
$ Wiedza( i? muzyka niesie ze so*" jak"% moc( jest znana
nawet w naukac: staro?ytnyc: 7 ju? Plutarc: z .:eronei w traktacie FH muzyceG piszeK FJest
wa%ciwie rzecz" oczywist"( ?e staro?ytnym Orekom naj*ardziej zale?ao na wyc:owaniu
muzycznym$ Uwa?ali( ?e dusze modziec)w nale?y ksztatowa& przy pomocy muzyki oraz
przygotowywa& do godziwego ?ycia( gdy? muzyka jest *ez w"tpienia przydatna w ka?dej
okoliczno%ci i przy wykonywaniu ka?dej czynno%ciG
6-
$ Platon z kolei podkre%la szczeg)ln" moc
muzyki( kt)ra *ya wg niego narz!dziem w r!kac: wadzy 7 miaa ona si!( *y zmienia&
fundamentalne prawa pastwowe( pogl"dy oso*iste o*ywateli( tak na korzy%& rz"dz"cyc: jak
i w*rew ic: woli$ Podkre%la zatem jej pozytywne jak i negatywne skutki 7 do*ra muzyka rozwija
pozytywne cec:y oso*owo%ci czowieka( su?y jego wra?liwo%ci( posuszestwu i do*remu
wyc:owaniu( za natomiast zu*a?a jego psyc:ik!( propaguje duc:a rozpasania( faszywie
rozumian" wolno%&( mo?e doprowadzi& nawet do anarc:ii spoecznej$
62
@ak pojmowana muzyka
68
$ 4amiska( 9 potrze$ie $ada& nad rozwojowymi funkcjami muzyki..' op. cit.( s$ 63$
69
i$idem( s$ 60$
6-
;aK N$ ;woliski( Dwik w relacjach spoecznych( op. cit.( s$ 608$
62
i$idem( s$ 608$
35
2497756679(30)
jest pot!?nym narz!dziem sprawowania kontroli nad o*ywatelami$ Wsp)czesnym przykadem
pomocy muzyki w podporz"dkowaniu so*ie czonk)w narodu jest niemiecki nazizm i jego muzyka(
w kt)rym *ya ona d=wigni" do zdominowania o*ywateli( zmotywowania armii do dziaa
wojennyc: a nawet do wypromowania postaci F[:rera w o*ozac: koncentracyjnyc:$
+5
>a podo*nej
zasadzie muzyka stosowana jest w religiac:( gdzie z jednej strony ma su?y& wyc:walaniu istoty
*oga( tworzy& atmosfer! dzi!kczynno%ci czy zac:!ci& do refleksji( z drugiej strony przykadowoK
ruc:y ewangelickie u?ywaj" muzyki gospel do wygaszania kaza( kt)re 7 jako cao%& sownoQ
muzyczna 7 jest *ardziej sugestywna od zwykego kazania m)wionegoJ mamy te? przykad skrajnyK
4o%ci) zazwyczaj wykazuje du?" nieufno%& w stosunku do wolno%ci muzycznej( tak wsp)cze%nie
+,
( jak i w czasac: gregoriaskic: 7 kiedy to( *y zjednoczy& ko%cioy( narzucano okre%lony przekaz
muzyczny( t!pi"c jednocze%nie lokalne tradycje muzyczne( zwi"zane cz!sto z roku kalendarzowego
i %wi!tami pogaskimi$
=82 Pers5ek372a ?"#7;#na
Przy omawianiu wpywu muzyki na czowieka nie nale?y zapomina&( ?e opr)cz
semantycznej warto%ci muzyki( w kt)rej jest ona no%nikiem znacze i informacji( w perspektywie
nauk fizycznyc: muzyka ma warto%& zwi"zan" z samym wydawaniem i dziaaniem d=wi!ku( czyli
warto%& akustyczn" 7 muzyka w tym uj!ciu to okre%lony rodzaj wi*racji( drganie fal d=wi!kowyc:(
kt)ryc: dziaanie skutkuje rezonansem w organizmie czowieka$ Fizyczne zjawisko przejmowania
przez ciao cz!stotliwo%ci drga ciaa znajduj"cego si! w po*li?u( nazywane jest angielskim
terminem FentrainmentG
+0
Dang$ sync:ronizacja falE$ @ermin ten stosuje si! tak?e na gruncie
muzykoterapii 7 u?ywany jest w odniesieniu do metrum i rytmu muzycznego( kt)ry wpywa
na organizm czowieka( porz"dkuj"c go( tj$ sync:ronizuj"c rytm serca( t!tna( oddec:u i fal
m)zgowyc: do pulsacji muzyki$ @akie dziaania mog" wpywa& na czynno%ci organ)w
wewn!trznyc: organizmu czowieka( :armonizowa& ic: dziaanie$ @ec:nika ta jest stosowana przy
kuracji c:or)* somatycznyc:( np$ przy pro*lemac: sercowyc:( oddec:owyc:( ale tak?e przy
porodac: czy leczeniu c:or)* nowotworowyc:$
+3
;asada sync:ronizacji fal odnosi si! r)wnie?
do proces)w psyc:icznyc:K i tak suc:aj"c czyjego% %piewu( wc:odzimy w jego pole wi*racji 7
+5
A$ Tecourt( Muzykoterapia czyli jak wykorzystaD si dwik-w' wyd$ VCDAHO1NF CC( 4atowice 055-( s$ 32$
+,
y zag!*i& si! w aspekt upatrywanego przez reprezentant)w 4o%cioa nie*ezpieczestwa w muzyce wsp)czesnej(
odsyam do pozycji ksi!dza Stanisawa ;i!*y FWpyw muzyki na czowiekaG Dwyd$ ernardinum( Pelplin 0553E(
gdzie o*szernie opisywane jest zagro?enie upatrywane w muzyce rockowej( czyli 7 jak autor rozumie ten termin 7
wszystkic: gatunk)w muzycznyc: od jazzu( przez *lues( country( folk( punk( reggae( :eaSy metal( tec:no( a? do
muzyki elektronicznej i wsp)czesnyc: jej odmian( kt)re 7 wg autora 7 sprawiaj"( ?e suc:acz Fstaje si! wyznawc"
szatanaG Ds$ 96E$
+0
A$ Oaliska( Muzyka w terapii..' op cit.( s$ 699$
+3
i$idem( s$ 69-$
3,
6489920839(31)
czuj"c si! przyjemnie( gdy %piewak jest do*ry( oraz czuj"c rozdra?nienie suc:aj"c zego %piewaka
Fponiewa? cierpimy razem z nim$G
+6
;jawisko to nazywane jest zasad" mimetyzmu( i polega
na upoda*nianiu si!( przejmowaniu zac:owa oso*y z kt)r" si! komunikujemy$ Przykadem tego
zjawiska mo?e *y& sytuacja( gdy zaczynamy zacina& si! podczas rozmowy z oso*" j"kaj"c" si!$
=83 Pers5ek372a b"!l!>";#na
>ie tylko rytm( ale i same d=wi!ki maj" wpyw na fizjologiczne funkcjonowanie ciaa
ludzkiego 7 okre%lona muzyka ma si!( *y odci"gn"& psyc:ik! czowieka od negatywnyc: my%li
i emocji( zmniejsza& l!k( napi!cie mi!%niowe( ci%nienie t!tnicze a tak?e ilo%& :ormon)w stresu
produkowanyc: przez organizm$ Jednocze%nie o*serwuje si! wzmo?one wydzielanie
immunoglo*in Ds" to przeciwciaa odpowiadaj"ce za odporno%& organizmu( c:roni"ce przed
zaka?eniami *akteryjnymi oraz wirusowymiE( i neuro:ormon)w( przede wszystkim endorfin
Dsynne F:ormony szcz!%ciaGE$
++
; kolei na podstawie *ada Dut:eila dowiedziono( i? odpowiednio
do*rana muzyka wpywa na wzrost ci%nienia tlenu we krwi( co ma nast!puj"ce skutkiK
Fdla m)zguK stymuluje i reguluje funkcje m)zgowe( takie jak zapami!tywanie i proces
my%lenia( dziaa antydepresyjnie u os)* starszyc:( op)=nia proces starzenia si!( pomaga
w leczeniu dolegliwo%ci naczyniowoQm)zgowyc:( stymuluje kreatywno%& i koncentracje uwagiJ
dla ukadu oddec:owego i sercowoQnaczyniowegoK tlenoterapia przywraca normalny rytm
oddyc:ania i pracy serca( zmniejszaj"c przy tym prac! wykonywan" przez serce i nerki(
wywiera korzystny wpyw na ukad naczyniowy( zapo*iega c:oro*om serca( o*ni?a ci%nienie
t!tnicze( u ko*iet w ci"?y wpywa na rozw)j poduJ
dla przemiany materiiK tlen poprawia przemian! podstawow"( a tym samym meta*olizm
kom)rkowy J
dla ukadu nerwowegoK ma dziaanie antystresowe( reguluje poziom adrenaliny i dro*ne
zanurzenia nerwoweJ
dla ukadu immunologicznegoK ma korzystny wpyw na o*raz krwi( w szczeg)lno%ci
leukocyt)wG
+8
$
+6
i$idem( s$ 69-$
++
'$ .lynes( 9n Music and Eealing' referat zaprezentowany na CC 'i!dzynarodowym Sympozjum nt$ 'uzyki i
'edycyny( ,2-+( Tudersc:eid( >iemcy( s$ +$
+8
J$ .:ollet( .a terapie holo>soniFue par la musiFue multidimensionelle LwKM FTa Sie >aturelleG' 20B,226( s$0( zaK
N$ Jaworska( Muzykoterapia wedug 0omatisa a edukacja kodClyowska( LwKM )ntegrujace warto#ci muzyki' op.cit.(
s$ 80Q83$
30
1633385016(32)
=8= Pers5ek372a 5s7;E!?"#7;#na
4onsekwencj" *iologicznyc: zmian w ciele czowieka s" zmiany zac:odz"ce
w perspektywie psyc:ofizycznej 7 przy prawidowym %piewaniu o*serwujemy g!*okie
oddyc:anie( u?ywanie rezonator)w( uwolnienie krtani od zacisku( co skutkuje pozytywnym
wpywem na zdrowie fizyczne( a w konsekwencji i psyc:iczne zdrowie czowieka$ FPie% ma
leczy&G
+9
Q stwierdza ernad w rozmowie o istocie %piewu$ Do takiego celu stosuje si!
w muzykoterapii tec:nik! zwan" FisoQmoodicG( kt)ra polega na dostosowaniu muzyki
do aktualnego stanu psyc:icznego pacjenta( a nast!pnie modyfikowaniu jego nastroju poprzez
do*ieranie muzyki( kt)ra zaprowadzi go w po?"danym przez nas kierunku$ Jako przykady wpywu
muzyki na psyc:ik! czowieka mo?na poda& r)wnie? staro?ytne traktowanie muzyki jako sposo*u
wyra?ania emocji( kt)ry prowadzi do oczyszczenia FjaG 7 tzw$ katharsis' a tak?e jako metody
ksztatowania c:arakteru jednostek Dteoria ethosuE$
+-

=85 Pers5ek372a s5!<e;#na
Warto jest zwr)ci& uwag! nie tylko na wpyw muzyki na jednostki( ale te? na jej dziaanie(
gdy w proces muzyczny zaanga?owana jest grupa os)* 7 ten rodzaj kontaktu ze %wiatem d=wi!k)w
wprowadza dodatkowe korzy%ci dla ludzi wsp)lnie muzykuj"cyc:$ >apisano wiele prac naukowyc:
o wyc:owawczej roli c:)r)w( kt)re udowadniaj"( ?e szkolne zespoy realizuj" tak funkcje
artystyczne( jak i pozaartystyczne$ W kategorii funkcji artystycznyc: praca w c:)rze ma wpyw
g)wnie na postawy tw)rcze( wyc:owanie estetyczne( wra?liwo%& muzyczn"( a tak?e na og)lny
rozw)j muzyczny ucznia$ ; punktu widzenia pedagogiki wa?ne s" te? r)?norakie aspekty
realizowania funkcjo pozaartystycznyc: pyn"cyc: z uprawiania muzyki$ Uczniowie rozwijaj"
postawy etyczne( spoeczne i kulturowe( integruj" si! w pewnym celu( wsp)lnie nad nim pracuj"(
dzi!ki czemu zacie%niaj" wi!zy spoeczne( co prowadzi do wzajemnej akceptacji$ J!zyk muzyczny
jest pewnym sposo*em komunikacji mi!dzy nimi( dodatkowo &wicz" te? umiej!tno%&
FstandardowejG komunikacji wer*alnej i pozawer*alnej$ Podczas pracy nad utworami i wyst!p)w
nast!puje pog!*ienie procesu wsp)odczuwania( polegaj"cego na wyra?aniu i przekazywaniu
dozna( ale tak?e wypracowanie odpowiedzialno%ci z*iorowej za efekt prac$
+2

; kolei korzy%ci wynikaj"ce ze %piewu c:)ralnego z perspektywy jednostki s" r)wnie
istotneK konieczno%& sumienno%ci( systematyczno%ci( punktualno%ci to te aspekty pracy zespoowej(
+9
Chodzimy po #wiecie i pytamy. " ,anem %ernadem rozmawia %eata 4ilgosiewicz( LwKM F4onteksty$ Polska Sztuka
TudowaG( ,B,22-a( s$ ,8Q,9$
+-
'$ Przygodziska( 9$szary edukacji muzycznej. 3ktywno#D wiedza prze:ycie rozumienie LwKM FWyc:owanie
muzyczneG' 0B055-( s$ 05$
+2
N$ i D$ Waluga( 4ychowawcze warto#ci nauki muzyka wedug koncepcji BodClya' op. cit.( s$ 22$
33
2697520262(33)
kt)re pozwalaj" na wyra*ianie pozytywnyc: nawyk)w u uczni)w$ D*ao%& o powy?sze( jak
i o tec:niczne aspekty %piewu( takie jak praca nad postaw" czy dykcj"( prowadzi do na*rania
pewno%ci( zwi!kszenia samooceny( wiary w sie*ie 7 jest elementem *udowania :armonijnej
to?samo%ci ucznia$ 'uzykowanie jest te? szans" na rozadowanie napi!& emocjonalnyc:( zaj!cia
takie mog" *y& odskoczni" od ?yciowyc: pro*lem)w$
85
Wszystkie te konsekwencje pokazuj"( i?
uprawianie muzyki mo?e przynosi& korzy%ci w perspektywie spoecznej 7 rozw)j jednostek
w grupac: i 7 ostatecznie 7 polepszanie funkcjonowania du?yc: grup spoecznyc: Did"c tropem
tego( i? uczniowie przenosz" swoje umiej!tno%ci wypracowane w szkolnym c:)rze na sytuacje
pozaszkolne i pozamuzyczneE$
Szczeg)lnie wa?n" konsekwencj" pracy c:)ralnej jest tak?e jej funkcja integracyjna$
<piewaj"cy ucze w pewnym sensie zanika we wsp)lnocie c:)ru( przez co staje si! Fnosicielem
z*iorowej woliG
8,
$ ;jawisko to ma ciekawy aspekt( nazwany przez francuskiego psyc:oanalityka
Nnzieu Fgrupow" iluzj"G$ W kontek%cie grupy muzycznej polega ono na tym( i? wszyscy uczestnicy
procesu muzycznego czuj"( ?e my%l" tak samo( ?e stanowi" jedno%&$ Cluzj! stanowi poczucie(
?e pojedyncze( zupenie r)?ne od sie*ie jednostki zanikaj"( i wszyscy tworz" jako*y jedn" oso*!(
jedno ciao 7 od*ywa si! to oczywi%cie na paszczy=nie wsp)lnej konstrukcji psyc:icznej$ Afekt
tego zjawiska postrzegany jest jako swego rodzaju magia 7 uczestnicy %piewaj"( improwizuj"c
z zamkni!tymi oczami( i tworz" ustrukturyzowan" muzyk!( nierzadko z jednym( wyra=nym
i mocnym zakoczeniem( i dzieje si! to *ez oso*y dyrygenta czy koordynatora improwizacji( *ez
?adnyc: ustalanyc: odg)rnie znak)w$
80
=8B Pers5ek372a me3a?"#7;#na
Powy?sze spostrze?enia skaniaj" do pr)*y ujrzenia muzyki w kontek%cie terapii
83
( a nawet
w kontek%cie jej funkcji duc:owyc: 7 ju? w spoeczestwac: tradycyjnyc: funkcje poznawcze
i religijne pie%ni poszerzay zakres tre%ci innyc: sfer kultury duc:owej( co umo?liwiao jej
oczyszczaj"ce dziaanie na czowieka w uj!ciu :olistycznym$ @radycyjne funkcje poznawcze dzi%
mo?na *y sklasyfikowa& jako szeroko rozumiane dziaanie terapeutyczne( kt)rego celem nie *yo
tylko odreagowanie zyc: emocji( ale kt)re miao przede wszystkim g!*oko duc:owy c:arakter$
86
'uzyka jest wedug *adaczy sposo*em( dzi!ki kt)remu mo?na cao%ciowo wewn!trznie
85
'$ Dudek( 4ychowawczo>terapeutyczna rola ch-ru szkolnego LwKM FWyc:owanie muzyczneG' 6B05,,( s $ 82Q9,$
8,
S$ Szajek( (arodowowychowawcza rola amatorskiego ruchu ch-ralnego LwKM J$ Tac: Dred$E( Muzyka #rodkiem
wychowania modych' ydgoszcz 055,( s$ 02 zaK N$ i D$ Waluga( 4ychowawcze warto#ci nauki muzyka wedug
koncepcji BodClya' op. cit.( s$ ,55$
80
A$ Tecourt( Muzykoterapia' czyli jak wykorzystaD si dwik-w' op cit.' s. ,83Q,8+$
83
Szczeg)lnie w kontek%cie muzykoterapii( kt)ra jest jednak na tyle o*szernym zagadnieniem( i? nadaje si! na oso*n"
prac! teoretycznoQ*adawcz"
86
4$ DadakQ4ozicka( Przejawy i wymiary integracji przez muzyk' op. cit.( s$ 3+$
36
2920813154(34)
zintegrowa& czowieka 7 mo?e pom)c w poznawaniu jego prawdziwego FjaG( a dzi!ki temu
prowadzi& do lepszego rozumienia sie*ie i otaczaj"cego go %wiata$ Podo*ne prze%wiadczenie
panuje w%r)d wsp)czesnyc: %rodowisk %piewak)w pie%ni tradycyjnyc:K pie% mo?e sta& si!
metafizycznym medium( kt)re( odpowiednio zg!*ione( pozwala na gruntowne poznanie sie*ie$
@aki styl pracy nad pie%ni" jest uwa?any za spos)* na ?ycie( na radzenie so*ie z jego trudami
i rado%ciami$
8+
Jak pisze Jaworska( muzyka jest tym( co pozwala Fodnale=& rado%& pyn"c"
z prostego faktu( i? jeste%my tu( na tym %wiecie i ?e dane nam jest odkrywanie tego( co nieznane
i nieoczekiwaneG
88
'o?na to podsumowa& sowami( i? muzyka pozwala czowiekowi d"?y&
ku :armonii( ku zestrojeniu caej jego oso*owo%ci$ >iezwyke podo*iestwo do tego wniosku
wykazuj" podstawy *uddyjskic: koncepcji( w kt)ryc: wyst!puje naj%wi!tsza syla*a *uddyzmu(
d=wi!k H'( kt)rym rozpoczynana i zakaczana jest ka?da medytacja 7 H' jest mantr"( uznawan"
za d=wi!k powstania wszec:%wiata( reprezentuj"ca tw)rcz" si!( kt)ra pozwala na dost!p do sacrum
i nieskoczono%ci$
89
8+
@$ 1okosz( 9d folkloru do folku..' op.cit( s$ ,08$
88
N$ Jaworska( Muzykoterapia wedug 0omatisa a edukacja kodClyowska' op. cit.( s$ 83$
89
A$ Tecourt( Muzykoterapia czyli jak wykorzystaD si dwik-w' op. cit.( s$ 63$
3+
6599097147(35)
5 &s51<;#esne k!n37nua;9e 3ra7;9"
581 Pr1ba ;Earak3er7s37k" 2s51<;#esn!C;"
>a to?samo%& czowieka wsp)czesnego( pr)cz uwarunkowa *iologicznyc:(
psyc:ologicznyc: i pedagogicznyc:( niezaprzeczalnie du?y wpyw ma czas i uwarunkowania
spoecznoQfilozoficzne okresu( w kt)rym ?yjemy$ H*ecnie o*serwowa& mo?emy post!puj"c"
ur*anizacj!( szy*ki rozw)j tec:nologii( coraz wi!kszy udzia %wiata wirtualnego w ?yciu czowieka(
przy jednoczesnym zaniku poczucia wsp)lnoty$ 1zeczywisto%& zostaje opisywana przez takie
poj!cia jakK jak :omogenizacja kultury( glo*alizacja( atomizacja jednostki( koniec wielkic: narracji(
aumanowska pynna ponowoczesno%&( relatywizm Q polifonia warto%ci i wiele innyc:$ ; tego
opisu przewa?nie wyania si! wizja %wiata( jako miejsca coraz trudniejszego do ?ycia$
Ponadto tendencje wynikaj"ce z tego postmodernistycznego przewrotu my%lowego s"
wyznacznikiem sposo*u *ycia dla wielu modyc: ludzi$ Spo%r)d nic: wymienia si! mi!dzy innymi
niec:!& do dojrzewania( c:!& atwego i przyjemnego( c:o& jednocze%nie intensywnego ?yciaK
w kulturze wsp)czesnej o*serwuje si! r)?ne :asa( gloryfikuj"ce do%wiadczanie dora=nyc:
przyjemno%ci( jak np$ F?yj szy*ko( umieraj modoG$ @ego typu :asa( cz!sto mo?na znale=& mi!dzy
innymi we wsp)czesnej muzyce modzie?owej( kt)ra je%li ju? o*raca si! w aktualnyc: tematac:
o*yczajowyc:( spoecznyc: czy politycznyc:( i je%li podnosi nawet suszne protesty( to nie skutkuj"
one rzeczywist" zmian" %wiata i mog" *y& nazwane( jak to czyni DadakQ4ozicka( Ftanim
odreagowaniem stresu i dziecinnym wyrazem *untu( kt)ry szy*ko si! dezaktualizuje( i ulega
zapomnieniu wraz z piosenkamiG
8-
$
@! tendencj! mo?na przeciwstawia& c:ocia?*y rewolucji kulturowej w latac: 85( kt)ra
w swoic: zao?eniac: d"?ya do wytworzenia poczucia istnienia *ezinteresownej wsp)lnoty z
innymi lud=mi( prze?ycia wi!zi z przyrod"( stawiania sztuki nad tec:nik"( a mio%ci nad ekonomi"$
>a podo*nej zasadzie mo?na zao*serwowa& antonimiczne zjawiska w postaci wizualno%ci
wsp)czesnej kultury( kt)rej o*razy telewizyjne czy internetowe s" przekazami dosownymi(
pytkimi i przyjmowanymi pospiesznie( a o*rz!dowo%ci" tradycyjnej kultury ludowej( kt)ra
zaprasza do my%lenia( jest niespieszna i zawiera wieloznaczeniowe metafory$
'o?na zaryzykowa& tez!( ?e tego rodzaju ni:ilistyczne i relatywistyczne pr)*y
przedstawienia wsp)czesnej cywilizacji doczekay si! krytyki w postaci na przykad nurt)w
ekologicznyc: 7 podkre%laj"cyc: przede wszystkic: warto%& kontaktu czowieka z przyrod" i troski
o jej do*roJ tak?e nurt)w pacyfistycznyc: 7 opisuj"cyc: nie*ezpieczestwo( kt)re niesie za so*"
8-
4$ DadakQ4ozicka( Muzyka tradycyjna jako inicjacja..' op. cit.' s$ 65-$
38
2864103110(36)
rozw)j tec:niki u?ywanej w zyc: celac:( np$ wojennyc:$ W kocu i krytyki :umanistycznej( kt)ra
podkre%la warto%ci ?ycia( opisuje r)?norodno%& z jak" mo?emy si! spotka&( poznaj"c czowieka(
oraz wskazuje na nieustann" potrze*! dialogu( zrozumienia drugiej oso*y$ Podo*iestwa ideowe do
wy?ej przedstawionyc: trend)w my%lowyc: odnale=& mo?emy w kulturze ludowej( kt)ra zawsze
*ya przeciwstawna do %wiata post!pu naukowoQtec:nicznego( do wida& w szczeg)lno%ci w jej
stosunku do przyrody i czowieka( a tak?e w kontek%cie dawnego ?ycia wsp)lnotowego$
82
H*ecnie
nie ?yjemy w spoeczestwac: tradycyjnyc:( jednak z r)?nyc: stron o*serwuje si! nacisk na rozw)j
spoeczestwa lokalnego( co odzwierciedla si! m$in$ w priorytetac: program)w grantowyc:
Unii Auropejskiej( czy 'inisterstwa 4ultury i Dziedzictwa >arodowego$
582 6!lkl!r @ !5!2"eH na 5!3r#eb7 ;#<!2"eka 2e 2s51<;#esn7m C2"e;"e
W opisanym powy?ej kontek%cie ?yje czowiek wsp)czesny( kt)ry w wyniku post!puj"cej
glo*alizacji powoli zatraca to?samo%& narodow" i regionaln"$ W celu integracji z wasnymi
tradycjami nale?y wi!c si!ga& do dziedzictwa kulturowego narodu i wasnego regionu( co pozwoli
na ksztatowanie si! postaw zaanga?owanyc: w stosunku do wsp)lnot lokalnyc:( a jednocze%nie
mo?e pom)c w otwarciu si! na inne spoeczno%ci i kultury( postrzegane jako odr!*ne i ciekawe$
Dziaania takie sprzyjaj" og)lnemu tworzeniu si! to?samo%ci czowieka i pomagaj" mu odnale=& si!
w zatomizowanym spoeczestwie oraz w meandrac: kultury masowej( a tak?e zapo*iec unifikacji
z ni" zwi"zanej$ Dlatego te? tak wa?ne jest( i? w programac: nauczania pojawiy si! %cie?ki
edukacyjne dotycz"ce edukacji regionalnej$ Folklor( a w szczeg)lno%ci folklor muzyczny( kt)ry jest
wa?nym dziaem w tre%ciac: dydaktycznyc: dotycz"cyc: dziedzictwa kulturowego w regionie( jest
no%nikiem wielu( o*szernie przeze mnie opisanyc: w rozdziale drugim( znacze( kt)re stanowi"
specyficzn" ksi!g! wiedzy o ?yciu jednostkowym( rodzinnym i spoecznym( dzi!ki czemu mo?e
*y& skutecznym %rodkiem pomocniczym przy tworzeniu zwartej to?samo%ci jednostki$
Warto zauwa?y&( i? zainteresowanie rodzim" kultur" ludow" jest zjawiskiem powtarzaj"cym
si! w czasie :istorycznym 7 w Polsce t! tendencj! mo?na zao*serwowa& analizuj"c okresy
sentymentalizmu( romantyzmu czy 'odej Polski$ @akie nawroty zainteresowania tradycj" *yy
cz!sto zwi"zane z momentami kryzysu tzw$ kultury wysokiej$
95
H*ecnie o*serwowany powr)t
do tradycji r)wnie? mo?na powi"za& z momentem :istorycznym w kt)rym ?yjemy 7 czasem
g!*okic: przemian jednocz"cej si! Auropy i zmian" warto%ci w skali %wiatowej$ Folklor jest
traktowany jako jako remedium na wyo*cowanie czowieka$ Wyj"c w szy*ko zmieniaj"cym si!
%wiecie( za warto%ciowe mo?na uzna& prawdy egzystencjonalne zawarte w tekstac: kultury
82
$ Suc:odolski( 4arto#ci kultury chopskiej cenione w kulturze wsp-czesnej LwKM T$ @uros Dred$E( Eumanistyczne
i wychowawcze warto#ci kultury chopskiej' wyd$ WS1P( Siedlce ,223( s$ ,0$
95
@$ 1okosz( 9d folkloru do folku..' op. cit.( s$ +-$
39
1764012078(37)
tradycyjnej( kt)re przetrway stulecia$ Folklor niesie za so*" etyczne przesania( kt)re mog" sta& si!
podstaw" wyznawanyc: warto%ci( a jego przedstawiciele cz!sto staj" si! dla zainteresowanyc:
autorytetami$ Wi"?e si! to z kolejnym aspektem tre%ci kultury ludowej( gdy? jest ona w istocie
przejawem rado%ci ?ycia( swoist" afirmacj" o*ecno%ci czowieka w %wiecie( przez niekt)ryc:
od*ieran" jedynie jako pytka Fprza%no%&G( a dla innyc: *!d"ca wyznacznikiem stylu ?ycia( sztuk"
i rado%ci" poznania sie*ie i %wiata$ H folklorze jako sztuce( kt)ra jest no%nikiem m"dro%ci ?yciowej(
o*szernie pisze DadakQ4ozicka( z perspektywy kt)rej g!*okie zmiany w edukacji s" mo?liwe przy
wykorzystaniu sztuki( a w szczeg)lno%ci sztuki kultur tradycyjnyc:( kt)ra jest wyrazem
Gzapomnianego niemal( racjonalnoQemocjonalnoQzmysowego poznania %wiata i czowieka(
%wiadcz"cego o umiej!tno%ci wsp)odczuwania z N*solutem( przyrod"( kosmosem( a przede
wszystkic: z lud=mi$G
9,
583 6!lkl!r @ ?!lkl!r7#m @ ?!lk
Doc:odz"c do wniosk)w( i? sztuka ludowa mo?e mie& pozytywny wpyw na ksztatowanie
si! to?samo%ci czowieka w o*ecnyc: czasac:( warto zada& pytanie( czy istnieje wsp)czesny
folklor muzyczny( a je%li tak( to co si! za niego uwa?a$
adacze folkloru *orykaj" si! z pro*lemem klasyfikacji i interpretacji zjawisk
folklorystycznyc:( gdy? zakres ic: zainteresowa zostaje poszerzany$ Pro*lem ten pozostaje nadal
nierozwi"zany z powodu wielo%ci definicji folkloru i potrze*y wy*rania kt)rej% z propozycji
typologicznyc:$ Jeden z dziennikarzy polskic:( kt)rego tekst ukaza si! w z*iorze F.zy zmierzc:
kultury ludowejG stawia mocne tezy( ju? w pierwszym zdaniu swojego esejuK F4ultura ludowa
umara$ Hdesza *ezpowrotnie w przeszo%&$ @ermin \\folklor]] potrze*ny jest tylko
do rekonstrukcji :istorycznyc:( a nie do opisu rzeczywisto%ciG
90
$ 4ontrowersyjna teza Sarzyskiego
m)wi( i? folklor stwarza wra?enie Dale tylko wra?enieE ?ywego( gdy jego podtrzymywanie *yo
elementem polityki pastwowej$ >ieco o?ywienia wprowadzi postmodernizm( na fali kt)rego
wr)cio c:wilowe( wedug autora( zainteresowanie kultur" ludow"( zainteresowanie arc:aicznymi
zwyczajami( lecz w ,229 roku Sarzyski piszeK Fdzi% jednak i ten paradygmat zdaje si!
wyczerpywa&G
93
$ ; kolei ?ywotno%& folkloru ujmowana przez Tinette( *adacza kultury ludowej(
m)wi( i? folklor o*ecnie istnieje w dw)c: wariantac:K spontanicznym( indywidualnym lu*
z*iorowym muzykowaniu( lu* w formie dziaalno%ci zinstytucjonalizowanyc: grup wykonawczyc:
Dzespo)w pie%ni i taca( czy grup przy koac: gospody wiejskic:E( kt)ryc: celem jest
9,
4$ DadakQ4ozicka( !ztuka i tradycja wo$ec edukacji przyszo#ci LwKM F1uc: 'uzycznyG( ,-B,22+( wyd$ i*lioteka
>arodowa( Warszawa ,22+( s$ 9$
90
P$ Sarzyski( Gegnaj Bonopielko LwKM N$ Do*roski Dred$E( Czy zmierzch kultury ludowej;' Hficyna Wydawnicza
FStopkaG( Uom?a ,229( s$ ,03$
93
i$idem' s$ ,09$
3-
4799487972(38)
popularyzacja i kontynuacja tradycji ludowyc:$
96

<miem w tym momencie zaryzykowa& stwierdzenie( i? w mojej opinii prace wi!kszo%ci
*adaczy kultury ludowej ostatnic: lat s" jedynie odgrzewaniem i ponownym przera*ianiem prac
etnomuzykolog)w( kt)re powstay przed 35 laty$ Spo%r)d autor)w polskiej nauki o folklorze
jedynie @omasz 1okosz podj" si! rzetelnyc: *ada( pokusi si! o stworzenie nowyc: kategorii
odnosz"cyc: si! do folkloru( wprowadzi terminologi!( na podstawie kt)rej mo?na opisywa&
wsp)cze%nie zjawiska kultury ludowej$
Przede wszystkim nale?y pami!ta&( i? w ka?dej kulturze istnieje napi!cie mi!dzy tym(
co odziedziczone( a tym( co jest innowacj" o*ecnego pokolenia$ Specyfik" tradycji jest wi!c ci"ga
zmiana( spowodowana c:!ci" o*ecnego pokolenia( *y wnie%& do dziedzictwa co% swojego$
9+
>asuwaj"cy si! z tego wniosek jest taki( i? kontynuacja tradycji jest zawsze cz!%ciowa( a jej zmiana
jest nieunikniona$ St"d te? zjawisko zainteresowania kultur" ludow" poza o*szarem wsi( a tak?e
pr)*a jego odtwarzania w %rodowiskac: miejskic:( powinno *y& r)wnie? uznawane za jedn" z jego
poc:odnyc:$ @akie inspirowane folklorem dziea powstaway ju? w romantyzmie( nie tylko
w zakresie muzyki( ale te? poezji czy plastyki$
1okosz( kt)ry zmierzy si! z wielo%ci" istniej"cyc: wsp)cze%nie kategorii zwi"zanyc:
ze zjawiskami kultury ludowej( stworzy typologi!( kt)r" posu?! si!( *y przedstawi& o*szar
zagadnieniowy przeprowadzonyc: *ada$
Jako *az! wyj%ciow" do stworzenia typografii kategorii okoofolklorystycznyc:(
potraktowa 1okosz tradycyjny folklor( kt)rego autentyczne przejawy w drugiej poowie II wieku
ulegaj" zanikowi$ @radycyjny folklor zosta szczeg)owo opisany w drugim rozdziale cz!%ci
teoretycznej mojej pracy$
1)wnocze%nie z zanikiem pierwotnego folkloru o*serwowane jest zjawisko folkloryzmu$
@ermin ten definiowany jest przez urszt!( popularyzatora tego poj!cie w Polsce( jako Fzjawisko
umy%lnego( zamierzonego( celowego przenoszenia w odpowiednic: sytuacjac: wy*ranyc:
element)w kultury ludowej z ic: oryginalnego( naturalnego %rodowiska( aktualnego czy ju?
:istorycznego( w inne( szersze( w o*r!*ie caego spoeczestwa i jego kultury$ Przenoszenie to
zwi"zane L*yoM zawsze z odpowiednim dodatnim warto%ciowaniem tyc: element)w^
98
$
Prekursorem polskiego folkloryzmu *y Hskar 4ol*erg( kt)ry od poowy ICI wieku dokumentowa
i systematyzowa wg region)w przejawy rodzimej kultury ludowej( ze*rawszy je w monumentalne(
wielotomowe dzieo zatytuowane FTud$ Jego zwyczaje( spos)* ?ycia( mowa( podania( przysowia(
96
$ Tinette( Bwestie :ywotno#ci folkloru polskiego i jego wsp-czesnego przekazu LwKM 4$D 4adu*iec Dred$E(
2olklorystyka na przeomie wiek-w' wyd$ Stowarzyszenie P1H FCTN( .ieszyn ,222( s$ 0++$
9+
@$ 1okosz( 9dnawianie tradycji' nowa tradycja' czy tradycja wymy#lona; LwKM J$ Ndamowski( J$ Styk Dred$E(
0radycja dla wsp-czesno#ci. 0om )). Ci8go#D i zmiana' wyd$ U'.S( Tu*lin 0552( s$ ,-5$
98
i$idem( s$ +2$
32
1317053100(39)
o*rz!dy( gusa( za*awy( pie%ni( muzyka i taceG$ ;*iego si! to te? w czasie z innym o*jawem
folkloryzmu( jak" *yy stylizacje wysokoartystyczne
99
( czyli inspiracje tw)rc)w kultury wysokiej(
takic: jak kompozytorzy Szymanowski czy Tutosawski$
1okosz odnotowuje w folkloryzmie przeom( kt)ry czasowo umieszcza w latac: -5$
II wieku( kt)ry wi"?e w faktem( i? muzycy z miasta zacz!li wykonywa& utwory ludowe
w autentycznej manierze wykonawc)w wiejskic:( co skutkowao pr)*ami rekonstrukcji polskiej
muzyki ludowej$ @rend ten prowadzi prosto do zjawiska wsp)czesnego folkloryzmu miejskiego(
kt)ry( wraz z folkloryzmem wiejskim( stanowi o*raz dzisiejszego o*licza tradycji$
@o( co zostao folkloru na wsi( to najcz!%ciej dziaalno%& zespo)w pie%ni i taca( kt)re
odtwarzaj" lokalne( tradycje( i popularyzuj" wiedz! o nic:( wyst!puj"c na r)?norakic: festynac:
czy przegl"dac:$ Warto pami!ta& te? o zespoac: wiejskic:( kt)ry kontynuuj" tradycje folkloru(
maj"c jednak %wiadomo%&( i? zwyczaje te odc:odz" w przeszo%&( dlatego opr)cz zwyczajnej
aktywno%ci podgrywania na weselac: czy potac)wkac: wiejskic:( nagrywaj" te? pyty
z utworami( kt)re maj" *y& %wiadectwem tradycji regionalnyc:$
Szczeg)lnie interesuj"cy dla mnie w kontek%cie wsp)czesno%ci jest nowy folkloryzm
miejski( kt)ry sta si! przedmiotem analizy dr 1okosza w pracy FHd folkloryzmu do folku$
'etamorfozy pie%ni tradycyjnyc: we wsp)czesnej kulturzeG DSiedlce( 0552E$ Jego o*licza
przedstawiaj" trzy o*szary zainteresowaK dzia teatr)w alternatywnyc:( kt)re z pracy nad pie%ni"
uczyniy metod! animacji gdzie pie% jest narz!dziem w r!kac: tw)rc)w i ma pom)c w pracy nad
so*" Druc: ten zapocz"tkowa teatr Orotowskiego( a kontynuowany jest m$in$ w @eatrze
Oardzienice( @eatrze Sejneskim( czy @eatrze FPie% 4ozaGJ w celu zg!*ienia tego tematu
odsyam do pu*likacji 1okoszaE( jednak najwa?niejsze w o*r!*ie folkloryzmu miejskiego s" dwa
g)wne paradygmatyK folkowy i purystyczny$
<rodowiska purystyczne pr)*uj" zac:owa& wszystkie aspekty folkloru w jego oryginalnej(
niezmienionej formie$ @akie rekonstrukcje tradycji rezygnuj" z jakiejkolwiek ingerencji w materia(
traktuj" go jako najwy?sz" warto%&( szczeg)lnie na paszczy=nie gosowej( gdzie z du?" d*ao%ci"
odtwarzane s" r)?ne maniery wokalne poszczeg)lnyc: region)w$ .zonkowie %rodowiska
purystycznyc:( jak np$ Fundacji F'uzyka 4res)wG skupiaj" si! na nauce naturalnej emisji i tec:nik
%piewu *iaego( dzi!ki czemu ic: wyst!py( podo*nie jak w dawnyc: wsiac:( nie wymagaj"
nago%nienia mikrofonowego$ Dziaania przetwarzaj"ce d=wi!k od*ieraj" mu *owiem jego surowe(
arc:aiczne *rzmienie i za*urzaj" fonetyk! pie%ni$ ;astosowany jest te? tradycyjny podzia pie%ni
na utwory m!skie( ?eskie i z*iorowe$ Pie%ni traktowane s" jednak nie tylko w spos)* czysto
estetyczny( ale te? jako =r)do moralnyc: warto%ci( spos)* na ?ycie$ Folklor muzyczny w stylistyce
99
i$idem( s$ 8,$
65
8943226557(40)
purystycznej prezentowany jest wi!c w postaci nieprzetworzonej( jednak w zupenie odmiennym
kontek%cie 7 na scenie( w przestrzeni sakralnej( czy podczas warsztat)w lu* festiwali
9-
>ie podejmowane s" pr)*y inscenizacji dawnyc: o*rz!d)w( czy przywoywanie dawnego stroju(
gdy? arty%ci purystyczni uwa?aj" za niemo?liwe odtworzenie penego kontekstu danyc: pie%ni w
%wiecie wsp)czesnym$
92
Drugim paradygmatem istnienia wsp)czesnego folkloryzmu miejskiego jest folk wa%ciwy(
do okre%lenia kt)rego u?ywa si! te? synonimicznyc: nazwK Fdrugi *yt folkloruG
-5
Fnowy nurt
muzyki inspirowanej folkloremG( Fmuzyka korzeniG( Ffolkloryzm poszukuj"cyG( czy *ardziej
og)lnie Fworld musicG$
-,
Wedug definicji St!szewskiego folk to Fwytwory artystyczne
intencjonalnie poc:odne folkloru( lecz nie tworzone przez lud dla jego wasnyc: cel)w( lecz przez
tw)rc)w zewn!trznyc: i dla innyc: cel)w( przede wszystkim na potrze*y kultury popularnej(
komercyjnej( medi)w i oczywi%cie ze wzgl!d)w ekonomicznyc:G$ Hpis ten podkre%la znaczenie
wsp)czesnyc: zjawisk i %rodk)w przekazu( co wi"?e folk z postmodernizmem( i tumaczy "czenie
odlegyc: od sie*ie tradycji( styl)w muzycznyc:( przeszo%ci i tera=niejszo%ci$ Sam termin FfolkG
przej!ty jest z j!zyka angielskiego( gdzie jest og)ln" nazw" na amerykask" wokalnoQ
instrumentaln" muzyk! rozrywkow"( inspirowan" muzyk" ludow"( a w kontek%cie polskim jest
nieo*arczony cz!sto negatywnymi konotacjami( zwi"zanymi ze sowami FfolklorG
i FfolkloryzmG
-0
$
'uzyka folkowa jest w swoic: zao?eniac: inspirowana tradycjami ludowymi( jednak
nie jest przez nie ograniczana$ @w)rcy czuj" wolno%& przera*iania tradycji( tworzenia nowyc:
aran?acji( ingerowania w pie% w zakresie zmiany skali( metrum( tempa( :armonii gosu(
zmieniania muzyki do istniej"cyc: tekst)w( czy te? samego przera*iania tekstu Dczy to pod k"tem
ograniczania ilo%ci zwrotek( czy eliminacji gwary( *"d= zupenej zmiany s)w do tej samej muzykiE(
tworzone s" tak?e :y*rydy r)?nyc: styl)w muzycznyc:$
-3
'imo r)?nic dziel"cyc: te dwa profile folkloryzmu miejskiego( zar)wno puryzm jak i folk
"czy postulat kontynuowania tradycji$ Jest to jednak specyficzny rodzaj kontynuacji 7 po%redniej(
*ez "czno%ci pokoleniowej( gdzie zainteresowani tw)rczo%ci" pokolenia dziadk)w s" modzi
ludzie( ?yj"cy w zupenie innym kontek%cie ni? dawne( tradycyjne wsp)lnoty$
-6
;jawisko to
mo?emy nazwa& Fnow" tradycj"G( w kt)rej zmieniaj" si! zar)wno wykonawczy( od*iorcy( jak
9-
i$idem' s$ 83$
92
i$idem' s$ -2$
-5
J$ St!szewski( Huo Iadis musica LwKM O$ Oaczarczyk( P$ Oroc:owski Dred$E( 2olklor w do$ie )nternetu'
Wydawnictwo >aukowe Uniwersytetu 'ikoaja 4opernika( @oru 0552( s$ ,98$
-,
@$ 1okosz( 2olk jako tradycja wirtualna LwKM 2olklor w do$ie internetu' op. cit.' s$ -9$
-0
@$ 1okosz( 9dnawianie tradycji' nowa tradycja..( op. cit.' s$ ,-3$
-3
@$ 1okosz( 9d folkloru do folku' op. cit.' s. J5.
-6
i$idem' s$ 83$
6,
2424634387(41)
i funkcje pie%ni( oraz 7 nierzadko ic: warto%& sownoQmuzyczna$
; tyc: powod)w folkloryzm miejski podlega tak pozytywnej ocenie( jak i krytyce$ Folk
wedug Piotra Da:liga jest Ftak" konfiguracj" postmodernistyczn"( w kt)rej wszystko jest ni*y
do*re( D#E to taki pop neoromantyczny( reakcja na industrializacj!G
-+
$ Skrajnie negatywne oceny
muzyki folkowej( w szczeg)lno%ci tego typu( kt)ry "czy r)?ne( odlege od sie*ie gatunki i style(
opisywanego jako Fworld musicG m)wi"( i? tw)rcy folku nie maj" na celu kontynuacji tradycji(
a wr!cz przeciwnieK skutki takiej dziaalno%ci niszcz" kultur! lokaln" i prowadz" do stworzenia
kom*inacji zo?onej z wszelkic: tradycji( kt)re spycaj" ic: przekaz i zacieraj" autentyczno%&$
-8
Jak pisze St!szewski( takie F:y*rydyczne efemerydy( etno( world music( kt)ryc: to?samo%&
kulturowa tyle? ulega ani:ilacji( co odznaczaj"ce si! w"tpliw" jako%ci" artystycznaG
-9
s"
intensywnie promowane w mediac:( przez co zyskuj" popularno%& u sporego audytorium( kt)rego
du?" cz!%& stanowi modzie?$
58= N!27 ?!lkl!r #"4k" s"e;"
;jawisko nowego folkloru( "czenia( jak te? odtwarzania tradycji jest mo?liwe w du?ej
mierze dzi!ki medium( jakim jest Cnternet$ Je%li spojrze& na niego od strony kulturowej( jest on
doskonaym miejscem do zdo*ywania r)?nyc: informacji na temat dalekic: kultur( i jednocze%nie
przestrzeni"( w kt)rej swoj" to?samo%& kulturow" mo?na wyra?a&$ ;ar)wno poszukiwanie
inspiracji( jak i zg!*ianie swojej kultury s" w zasi!gu ka?dego pod"czonego do sieci$ Jest ona
r)wnie? miejscem egalitarnym( swoistym Ftyglem kulturowymG
--
( w kt)rym ka?da kultura ma
r)wne szanse na zaistnienie i dotarcie do od*iorc)w$
Cnternet jest zarazem te? *ardzo pojemnym arc:iwum utwor)w ludowyc:( kt)re( dzi!ki jego
specyfice( mo?emy teraz odnajdywa& na stronac: i forac:( po%wi!conyc: muzyce tradycyjnej( a nie(
jak w przypadku dawnego folkloru( zdo*ywa&( ?yj"c w danej spoeczno%ci$ Powoduje to oczywi%cie
defragmentaryzacj! tekst)w kulturowyc:( oderwanyc: od ic: pierwotnyc: nosicieli$ Jednak takie
miejsca w sieci maj" te? do*re skutkiK umo?liwiaj" poznanie innyc: ludzi( zainteresowanyc: tak"(
a nie inn" muzyk"( co przekada si! cz!sto na wsp)lny udzia w warsztatac: %piewu( organizowanie
spotka( oraz tworzenie lokalnyc: grup( opieraj"cyc: si! na spontanicznej(
niezinstytucjonalizowanej partycypacji$
-2
W czasie funkcjonowania ?ywej tradycji takie miejsca
nie s" potrze*ne( jednak wraz z jej o*umieraniem rodzi si! konieczno%& stworzenia systemu( kt)ry
umo?liwia spotkanie ludzi o podo*nyc: zainteresowaniac:( a nawet szk) %piewu tradycyjnego$
-+
@$ 1okosz( 9dnawianie tradycji' nowa tradycja..( op. cit.' s$ ,-0$
-8
@$ 1okosz( 2olk jako tradycja wirtualna( op. cit.' s$ 25$
-9
J$ St!szewski( Huo Iadis musica( op. cit.' s$ ,98$
--
@$ 1okosz( 2olk jako tradycja wirtualna( op. cit.' s$ 23$
-2
i$idem' s$ 26$
60
1741281388(42)
585 P!sum!2an"e
Hpis rozwoju liniowo nast!puj"cyc: po so*ie zjawisk folkloru( folkloryzmu i folku(
oraz r)?nyc: ic: wariant)w( kt)re o*serwujemy we wsp)czesnym %wiecie( jest przyczynkiem
do dyskusji o c:arakterze poszczeg)lnyc: z nic: 7 odnajdujemy zar)wno opinie( ?e kultura ludowa
odesza w przeszo%&( jak i te( kt)re m)wi" i? wsp)czesna jej kontynuacja jest r)wnie?
uprawomocnion" wersj" tradycji( tyle ?e dostosowan" do naszyc: czas)w$ Wielo%& postaw
w stosunku do zjawisk folklorystycznyc:( zar)wno tyc: skrajnie negatywnyc: oraz afirmuj"cyc:(
jest uwarunkowana czasami w kt)ryc: ?yjemy( czasami postmodernistycznej polifonii warto%ci(
i ?adnej z nic: nie mo?emy uzna& za o*owi"zuj"cy paradygmat$
63
3826954837(43)
B -e3!!l!>"a baa$ 2<asn7;E
B81 Pr#em"!3 " ;ele baa$
Przedmiot *ada to okre%lenie zakresu tematycznego prowadzonyc: *ada$ 'aszke
definiuje przedmiot *ada jako Fo*iekty i rzeczy w sensie dosownym( jak i zjawiska czy zdarzenia(
jakim one podlegaj" i w odniesieniu do kt)ryc: c:cemy prowadzi& *adania$G
25
W niniejszej pracy przedmiotem *ada empirycznyc: jest zjawisko %piewu *iaego
w perspektywie jednostkowej i kulturowej Dwsp)lnotowejE$
;a cele w *adaniac: naukowyc: uwa?a si! poznanie prawidowo%ci w *adanyc: zjawiskac:
oraz sporz"dzenie wniosk)w og)lnyc:( istotnyc: tak dla *adanej wsp)lnoty( jak i maj"cyc:
odzwierciedlenie i zastosowanie w szerszym ni? *adanie kontek%cie$ Podstawowym celem poznania
naukowego jest( wg Pilc:a( Fzdo*ycie wiedzy maksymalnie %cisej( maksymalnie pewnej(
maksymalnie og)lnej( maksymalnie prostej( o maksymalnej zawarto%ci informacji( takie dopiero
poznanie prowadzi do wy?szyc: form funkcjonowania wiedzy(a s" nimi prawa nauki
i prawidowo%ciG
2,
.ele teoretycznoQpoznawcze *ada wasnyc: zostay sformuowane nast!puj"coK
uog)lnienie indywidualnie nadawanyc: %piewowi ludowemu znacze 7 odszukiwanie
sens)w nadawanyc: %piewowi ludowemu przez *adanyc:( kt)re istniej" w kolektywnej
%wiadomo%ciJ
poznanie proces)w grupowyc: zac:odz"cyc: w trakcie sytuacji muzycznej zwi"zanej
ze %piewem *iaym oraz opis i analiza zac:owa jej czonk)w w stosunku do sie*ieJ
poznanie skutk)w( jakie pyn" z praktykowania %piewu *iaego dla jednostek i spoeczno%ci(
a w szczeg)lno%ci pozytywnyc: zmian to?samo%ciotw)rczyc: 7 proces)w zar)wno
indywidualnyc:( jak i wsp)lnotowyc:J
poznanie kontekstu kulturowego wsp)cze%nie towarzysz"cego %piewowi ludowemu( kt)ry
to cel pozwoli na zrealizowanie celu praktycznego pracy( jakim jest stworzenie
praktycznyc: wskaza dla pedagog)w i animator)w kultury$
.elem praktycznym podj!tyc: *ada jest pr)*a przeo?enia %piewu ludowego na praktyk!
pedagogiczn" Q wyonienie wskaz)wek praktycznyc: dla pedagog)w i animator)w kultury( kt)ry
c:cieli*y wykorzystywa& muzyk! ludow" w procesie edukacji i animacji os)* i wsp)lnot$
25
N$ W$ 'aszke( Metody i techniki $ada& pedagogicznych( Wydawnictwo Uniwersytetu 1zeszowskiego(
1zesz)w 055-( s$ 2,$
2,
@$ auman( @$ Pilc:( "asady $ada& pedagogicznych. !trategie ilo#ciowe i jako#ciowe( Wydawnictwo Nkademickie
FWakG( Warszawa 055,( s$ 03
66
3025164748(44)
B82 Pr!blema37ka baa2;#a
Pro*lematyka *adawcza jest definiowana( za 'aszke( jako Fz*i)r pyta odnosz"cyc: si!
do przedmiotu *ada i towarzysz"cyc: mu zjawisk( zdarze czy proces)w( na kt)re nie potrafimy
udzieli& odpowiedzi$G
20
J$ Pieter definiuje pro*lem *adawczy jako Fswoiste pytanie( okre%laj"ce
jako%& i rozmiar pewnej niewiedzy Dpewnego *raku w dotyc:czasowej wiedzyE oraz cel i granic!
pracy naukowejG
23
$ ; kolei Pilc: pisze( i? pytanie o istot! *adanego zjawiska to Fu%wiadomienie
so*ie trudno%ci z wyja%nieniem i zrozumieniem okre%lonego fragmentu rzeczywisto%ciG
26
$ W ka?dej
z podanyc: definicji( jako sowo klucz pojawia si! pewien *rak wiedzy *adacza na temat *adanego
przedmiotu$ >iewiedza ta jednak powinna *y& okre%lona jako niewiedza o*iektywna$ Ody pytanie
*adawcze odnosi si! do niewiedzy su*iektywnej 7 gdy wiedza ta istnieje( tylko podmiot *adawczy
nie ma do niej dost!pu( pytanie takie mo?na okre%li& jako pro*lem dydaktyczny( nie za% *adawczy$
O)wny pro*lem *adawczy mojej pracy zosta sformuowany nast!puj"coK jak" rol!
odgrywa %piew *iay w procesie formowania si! to?samo%ci indywidualnej i wsp)lnotowej
w kontek%cie wsp)czesno%ci/
W zwi"zku z pro*lemem g)wnym zostay sformuowane nast!puj"ce pro*lemy
szczeg)oweK
jakie su*iektywne odczucia i emocje wi"?" si! ze %piewem *iaym w%r)d jednostek go
praktykuj"cyc:/
przy pomocy jakic: kategorii mo?na wyrazi& istot! %piewu *iaego/
jakie zac:owania wzgl!dem grupy o*serwuje si! u uczestnik)w sytuacji muzycznej w trakcie
jej trwania/
jakie procesy grupowe zauwa?y& mo?na podczas trwania sytuacji muzycznej zwi"zanej ze
%piewem *iaym/
B83 -e3!a 5ra;7
Nnaliza zjawiska %piewu ludowego wymaga *ada jako%ciowyc:( kt)re pozwalaj"
na uc:wycenie niepowtarzalno%ci zjawisk w pewnym kontek%cie 7 jest to podej%cie :olistyczne(
w kt)rym *adacz ma na celu zrozumienie i interpretacj! o*serwowanyc: przedmiot)w$ adania
jako%ciowe( za @omaszewskim( Fpolegaj" na dokonywaniu analizy *adanyc: zjawisk(
na wyr)?nianiu w nic: elementarnyc: cz!%ci skadowyc:( na wykrywaniu zac:odz"cyc: mi!dzy
nimi zwi"zk)w i zale?no%ci( na c:arakteryzowaniu ic: struktury cao%ciowej( na interpretacji ic:
20
N$ W$ 'aszke( Metody i techniki $ada& pedagogicznych( op. cit.( s$ 20$
23
J$ Pieter( 9g-lna metodologia pracy naukowej( wyd$ Hssolineum( Wrocaw ,289( s$ 89 LzaKM '$ Uo*ocki( Metody
i techniki $ada& pedagogicznych( wyd$ C'PUTS( 4rak)w 055+( s$ ,52$
26
@$ auman( @$ Pilc:( "asady $ada& pedagogicznych..' op. cit.' s$ 63$
6+
2924202722(45)
sensu lu* spenianej przez nie funkcji itp$G
2+
W podej%ciu jako%ciowym stosowane s" mi!kkie
narz!dzia *ada( kt)re zapewniaj" elastyczno%& przy konieczno%ci wprowadzenia nagej
i nieprzewidywanej zmiany 7 gdy zjawisko ujawnia si! *adaczowi w jeszcze szerszym znaczeniu
*"d= kontek%cie$ Wedug Uo*ockiego Fs" zazwyczaj opisem i interpretacj" pewnego ci"gu zdarze(
w tym tak?e su*iektywnyc: do%wiadcze i odczu& zar)wno os)* *adanyc:( jak i oso*y je
przeprowadzaj"cejG
28
$ Cstota *ada jako%ciowyc: odzwierciedlona jest( wg Pilc:a( w podej%ciu
*adacza( kt)ry to Fma %wiadomo%& jedno%ci ze %wiatem D*rak dualnego podziau na poznaj"cego
i %wiat poznawanyE( zakada su*iektywny c:arakter wasnej wiedzy i poznania$G
29
adania jako%ciowe stanowi" przeciwiestwo *ada ilo%ciowyc:( gdy? z*ieranie danyc: do
analizy nie od*ywa si! drog" pomiaru czy testowania( lecz poprzez o*serwacje jednostek i zjawisk(
kontekstu spoecznego i kulturowego( w celu poznania motyw)w dziaania( sposo*)w zac:owania(
oceny sytuacji$ 1ezultatem *ada jest zrozumienie intencji i post!powania *adanyc: jednostek( nie
za% ilo%ciowe wyniki przedstawione za pomoc" cyfr( jak to dzieje si! w *adaniac: ilo%ciowyc:$
; powodu c:arakteru zjawiska( kt)re *adam( zdecydowaam si! na u?ycie w mojej pracy
metody fenomenograficznej oraz analizy materiau Sideo$
B8381 6en!men!>ra?"a
B838181 +a<!Ien"a 3e!re37;#ne me3!7 ?en!men!>ra?";#ne9
'etoda fenomenograficzna po raz pierwszy zostaa u?yta w latac: 95$ II wieku w Szwecji$
Stworzona zostaa do przeprowadzenia *ada pedagogicznyc:( kt)ryc: przedmiotem *yy procesy
uczenia si!$ @a szczeg)lna koncepcja metodologiczna na celu ma opis zjawisk( kt)re ujawniaj" si!
jednostkom w *ezpo%rednim do%wiadczeniu( a kt)re zawieraj" si! w kolektywnym intelekcie$
Fenomenografia wg 'artona( odpowiedzialnego za rozw)j tej metody( to Fempiryczne studium
ograniczonej licz*y jako%ciowo r)?nyc: sposo*)w konceptualizowania( rozumienia( postrzegania
i odczuwania r)?nyc: zjawisk oraz aspekt)w otaczaj"cego %wiataG
2-
$
Przedmiotem *ada fenomenograficznyc:( podo*nie zreszt" jak i fenomenologicznyc:(
z kt)ryc: metodologia ta si! wywodzi
22
( s" fenomeny( opisywane jako przedstawienia wszelkic:
2+
@$ @omaszewski( 4stp do psychologii' wyd$ PW>( Warszawa( ,283( s$ 02 LzaKM '$ Uo*ocki( 4prowadzenie do
metodologii $ada& pedagogicznych( wyd$ C'PUTS( 4rak)w 0558( s$ 20$
28
'$ Uo*ocki( 4prowadzenie do metodologii..' op. cit' s. 5K.
29
@$ auman( @$ Pilc:( "asady $ada& pedagogicznych..' op. cit.' s$ 08-$
2-
N$ Jurgiel( 9 mo:liwo#ciach poznawczych fenomenografii LwKM D$ 4u*inowski Dred$E( Pedagogika kultury' tom L'
wyd$ U'.S( Tu*lin 055-( s$ 29
22
Fenomenologia 7 nauka o zjawiskac:$ Jest to postawa metodologiczna( kt)ra umo?liwia *adania zjawisk poprzez
*ezpo%rednie o*cowanie w prze?yciu i jednoczesne zawieszenie s"d)w wasnyc:$ Fenomenologia jest nauk"( kt)ra
daa podstaw! metodzie fenomenograficznej$ y zg!*i& temat fenomenologii jako metody *ada pedagogicznyc:(
odsyam do pracy prof$ 4$ N*lewicz FRermeneutycznoQfenomenologiczna perspektywa *ada w pedagogiceG
D4rak)w ,226 E( gdzie zostaa ona o*szernie opisana$
68
2843246782(46)
przedmiot)w podlegaj"cyc: poznaniu$ S" to zawsze atry*uty ludzkiej %wiadomo%ci( gdy? mo?emy
je pozna& tylko i wy"cznie za po%rednictwem ic: umysowyc: reprezentacji
,55
$ Fenomeny s"
w istocie aktami %wiadomo%ci$ Podstawowym przedmiotem *ada fenomenograficznyc: jest wi!c
ludzka %wiadomo%&( kt)ra jest poc:odn" jednostkowyc: do%wiadcze oraz wsp)lnotowej
egzystencji w %wiecie$
,5,
Jednak( inaczej ni? w *adaniac: fenomenologicznyc:( kt)re opisuj" %wiat
z perspektywy pierwszego rz!du( Dczyli *ezpo%rednio przedstawiaj" o*iektywne aspekty %wiata
otaczaj"cegoE( istot" podej%cia fenomenograficznego jest opis z perspektywy drugiego rz!du 7
pr)*a uc:wycenia koncepcji %wiata istniej"cyc: w %wiadomo%ci *adanyc:$
,50
Podstawowe
zao?enie %rodowisk fenomenograficznyc: to imperatyw *adania niedualistycznej relacji mi!dzy
czowiekiem a %wiatem( gdy? opisywane przeze mnie podej%cie metodologiczne zakada( i? nie ma
innego %wiata ni? %wiat do%wiadczany przed jednostki Ddo czego w opozycji stoi fenomenologiczne
przekonanie o istnieniu %wiata o*iektywnegoE$
,53
1ezultatem *ada jest rekonstrukcja przez *adacza kolektywnego c:arakteru koncepcji
zjawisk$ Podczas *ada wyst!puj" naturalnie indywidualne r)?nice w jednostkowyc:
do%wiadczeniac: danyc: zjawisk( ale *adacze tego nurtu uwa?aj"( i? istnieje skoczony z*i)r
jako%ciowo r)?nyc: sposo*)w do%wiadczania fenomen)w i nie ma potrze*y przeprowadzania
*ada na du?yc: grupac: 7 jak wskazuje praktyka( jako%ciowo r)?ne rozumienie znacze przez
jednostki przestaj" si! wyania& i do uzyskania mapy znacze danego zjawiska wystarczy
dziesi!cioQdwunastooso*owa pr)*a *adawcza
,56
$ Sytuacja ta %wiadczy o istnieniu kolektywnego
intelektu( Fponadindywidualnego systemu norm my%leniaG
,5+
( kt)ry jest cz!%ci" spoecznego
dziedzictwa 7 ten aspekt metody fenomenograficznej wyoni si! to jako rezultat zastosowania
powy?szego podej%cia( nie za% jako wst!pne jego zao?enie$
,58
B838182 D!b1r 5r1b7 " ;Earak3er7s37ka baane9 >ru57
y osi"gn"& zao?one cele pracy( prze*adaam - os)* w *adaniu metod"
fenomenograficzn"$ Do*)r pr)*y *y zaplanowany tak( *y oso*y przedstawiay mo?liwie r)?ne
%rodowiska %piewacze i r)?niy si! od sie*ie wiekiem( poc:odzeniem i zaj!ciem$ ;astosowane
zostay nast!puj"ce kryteria do*oru pr)*y *adawczejK pe&( wiek( wielko%& miejsca urodzenia(
,55
N$ '!czkowska( 2enomenografia jako podej#cie $adawcze w o$szarze studi-w edukacyjnych LwKM F4wartalnik
PedagogicznyG' 3D,-2EB0553( Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego( Warszawa 0553( s$ 90$
,5,
T$ 4opciewicz( 2enomenografia jako metoda $ada& kultury w jej wymiarze codziennym LwKM D$ 4u*inowski Dred$E(
Pedagogika kultury' tom L' wyd$ U'.S( Tu*lin 055-( s$ ,,5$
,50
N$ Jurgiel( 9 mo:liwo#ciach poznawczych ..( op. cit.( s$ 93$
,53
T$ 4opciewicz( 2enomenografia jako metoda..' op cit.' s$ ,,5$
,56
i$idem' s$ ,,0$
,5+
N$ Jurgiel( 9 mo:liwo#ciach poznawczych ..( op. cit.( s$ 98$
,58
N$ '!czkowska( 9d #wiadomo#ci nauczyciela do konstrukcji #wiata spoecznego( Hficyna Wydawnicza FCmpulsG(
4rak)w 0550( s$ 0,$
69
1168820911(47)
rodzaj stosunku do %piewu DzawodowyB:o**ystycznyE$ adania zostay przeprowadzone
w 4rakowie D6 wywiadyE( Ti*uszy D0 wywiadyE( inarowej D, wywiadyE( Oorlicac: D, wywiadE(
Aku D, wywiadE i w >owej Wsi Ackiej D, wywiadE$ ;amieszczona poni?ej ta*ela przedstawia
informacje o prze*adanyc: oso*ac:$
>r
wywiadu
Cmi! Pe& Wiek 'iejsca
urodzenia
H*ecne
miejsce
zamieszQ
kania
Wyksztacenie ;aw)d Podej%cie
do muzyki
, Ngata 4 09 0555
Dmaa
miejscoQ
wo%&E
-55555
Ddu?e
miastoE
Wy?sze
politologiczne
Nktorka( animatorka(
instruktorka
:o**yQ
styczne
0 'arian ' 90 0555
Dmaa
miejscoQ
wo%&E
35555
D%rednia
miejscoQ
wo%&E
Podstawowe Stolarz( muzyk zawodoQ
we
3 'irek ' 3+ 0555
Dmaa
miejscoQ
wo%&E
35555
D%rednia
miejscoQ
wo%&E
Wy?sze
artystyczne
>auczyciel
przedmiot)w
artystycznyc:
zawodoQ
we
6 'arek ' +2 ,555
Dmaa
miejscoQ
wo%&E
3555
Dmaa
miejscoQ
wo%&E
;awodowe 'alarz( muzyk(
emeryt
zawodoQ
we
+ Stanisaw ' 86 35555
D%rednia
miejscoQ
wo%&E
3555
Dmaa
miejscoQ
wo%&E
@ec:niczne 'ec:anik( kontroler
jako%ci( muzyk
:o**yQ
styczne
8 Susanna 4 02 ,,555
D%rednia
miejscoQ
wo%&E
-55555
Ddu?e
miastoE
Wy?sze
filologiczne
'uzyk zawodoQ
we
9 Ranka 4 08 09555
D%rednia
miejscoQ
wo%&E
-55555
Ddu?e
miastoE
Wy?sze
pedagogiczne
Wokalistka( autorka
tekst)w( dziennikarka
muzyczna
zawodoQ
we
- 4rzysztof ' 0+ 95555
Ddu?e
miastoE
-55555
Ddu?e
miastoE
Wy?sze %cise
DfizyczneE
Programista(
informatyk
:o**yQ
styczne
2 Rilaria 4 98 ,+55
Dmaa
miejscoQ
wo%&E
,+55
Dmaa
miejscoQ
wo%&E
Podstawowe 1olniczka( emerytka(
%piewaczka
:o**yQ
styczne
,5 Teonarda 4 93 ,+55
Dmaa
miejscoQ
wo%&E
85555
Ddu?e
miastoE
;awodowe 4si!gowa( emerytka(
%piewaczka
:o**yQ
styczne
0a$ela *+ Metryczki os-$ $ior8cych udzia w $adaniu fenomenograficznym
6-
2618837790(48)
<rednia wieku to 69 lat( najmodszy uczestnik *adania mia 0+ lat( najstarszy 98$ adaniu
poddano pi!ciu m!?czyzn i pi!& ko*iet$ Prze*adanyc: zostao pi!& os)* z wyksztaceniem
wy?szym Dw tym tylko jedna z wyksztacenie muzycznymE( trzy z wyksztaceniem %rednim( dwie
jedna z wyksztaceniem podstawowym$ Sze%& spo%r)d prze*adanyc: os)* poc:odziy z mayc:
miejscowo%ci Ddo ,5 tys$ mieszkac)wE( trzy z miejscowo%ci %rednic: Ddo 35 tysi!cy
mieszkac)wE( jedna z du?ego miasta Ddo ,55 tys$ mieszkac)wE$ Pi!& os)* spo%r)d pr)*y
*adawczej jest %piewakami zawodowymi Dzara*iaj" na muzyce ludowejE( pozostae pi!& ma
do %piewu *iaego podej%cie :o**ystyczne$
B838183 Te;En"ka " nar#4#"a baa2;#e
@ec:nik" u?ywan" w podej%ciu fenomenograficznym jest pog!*iony wywiad
semistrukturyzowany$ >arz!dziem( za pomoc" kt)rego *adaam rozm)wc)w( *y kwestionariusz
pyta odnosz"cyc: si! do istoty *adanego zjawiska( kt)ry przygotowany zosta przed
przeprowadzaniem rozm)w z *adanymi$ Hpr)cz przygotowanyc: pyta *azowyc:( kt)re pozwalay
*adanym na konceptualizacj! do%wiadcze zjawiska %piewu *iaego( zadawaam pytania
dodatkowe( pog!*iaj"ceK pro%*y o o*ja%nianie( uzupenienie( rozwini!cie$ Szczeg)ln" wag!
przykadaam do formy pytaK najcz!%ciej stosowane ic: rozpocz!cia *yy toK Fjak my%lisz$$/( jak
s"dzisz$$/( jak uwa?asz$$/( jak czujesz$$/G( *y podkre%li& su*iektywny c:arakter odpowiedzi
respondent)w$ Wspomniany wy?ej kwestionariusz *y szkieletem rozmowy( strukturalizuj"cym
wywiad i zawiera nast!puj"ce pytaniaK
Czy muzyka jest istotnym elementem w twoim :yciu;
Prosz opisaD sytuacje' w kt-rych #piewasz =towarzyskie' codzienne' zawodowe@
Dlaczego zacz8e# #piewaD;
,ak si nauczye# #piewaD;
4 jaki spos-$ uczysz si pie#ni;
9d czego zale:y muzykalno#D czowieka;
,ak si czujesz' #piewaj8c;
,akie emocje czujesz' #piewaj8c;
Por-wnaj swoje samopoczucie przed i po #piewaniu
Co ci daje #piew;
,akie wg cie$ie korzy#ci daje #piew czowiekowi;
,ak8 rol peni #piew w twoim :yciu;
,akie znaczenie ma dla twoich suchaczy
Dlaczego chc8 ci suchaD;
62
2041278503(49)
Czy przekazujesz co# przez muzyk;
Co;
,akie emocje; ,akie warto#ci;
Bomu;
Czy #piew zmienia co# w relacjach z ludmi;
..z ludmi' z kt-rymi #piewasz;
..ze suchaczami;
..z rodzin8;
Podsumowanie+ ,ak8 rol peni #piew w twoim :yciu;
4olejno%& pyta nie *ya z g)ry ustalona i zmieniaa si! w poszczeg)lnyc: wywiadac:(
w zale?no%ci od toku my%lowego oso*y *adanej$ .ao%& wywiadu zostaa nagrana na dyktafon
cyfrowy( *y mo?na *yo stworzy& transkrypcje wywiad)w$ @ranskrypcje wywiad)w traktowane
*yy jako dane empiryczne( *!d"ce przedmiotem analizy tre%ci wypowiedzi respondent)w$
adania zostay przeprowadzone na przestrzeni czasowej od marca 05,0 do lipca 05,3$
'iejscem *adania *yy 7 w zale?no%ci od *adanego 7 wie%( miasto( przestrzenie prywatne jak
i pu*liczne$ ;ale?nie od respondent)w( wywiady trway od 65 minut do 0 godzin$
>a czas wywiad)w staraam si! stosowa& postulat metodologicznej redukcji 7 epochM.
Pozwolio mi zawiesi& wasne( wynikaj"ce ze zdo*ytyc: do%wiadcze i wiedzy( przekonania( kt)re(
niezawieszone( mogy*y wpyn"& na ksztat wypowiedzi *adanyc:( prze moj" jawn"( *"d= ukryt"
sugesti!$
; powod)w pro*lem)w tec:nicznyc: wywiad nr - jest niepeny 7 ,+ minut przed jego
zakoczeniem w urz"dzeniu rejestruj"cym za*rako pami!ci do nagrania wypowiedzi$ @worz"c t!
transkrypcj! nie pr)*owaam opisa& og)lnego sensu odpowiedzi na ostatniej( nienagrane pytanie(
gdy? o*awiaam si!( ?e mogo*y to za*urzy& moje zrozumienie caego wywiadu 7 analizowaa*ym
wtedy to( co pami!tam z wypowiedzi *adanego( a nie to( co *adany rzeczywi%cie powiedzia$
B83818= Pr!;eur7 baa2;#e
Procedura *adawcza fenomenografii zakada( i? po przeprowadzeniu wywiadu
semistrukturyzowanego( kluczowe dla przedstawiania rezultat)w *ada jest opracowanie koncepcji(
czyli Ffundamentalnego sposo*u rozumienia fenomenuG
,59
$ Jest to wynikiem zao?enia( i? opisy
do%wiadcze *adanyc: wynikaj" z niewidocznej( nienazwanej przez nic: wiedzy$ >iekiedy dopiero
w trakcie rozmowy *adani u%wiadamiaj" so*ie pewne rzeczy( nazywaj" je( gdy? po raz pierwszy
,59
N$ Jurgiel( 9 mo:liwo#ciach poznawczych ..( op. cit.( s$ ,55$
+5
1477253262(50)
zostali poproszeni o odpowiadanie na pytania( dotycz"ce istoty zjawisk$ Do *adacza nale?y wi!c
konceptualizacja tej wiedzy w postaci kategorii opisu$
,5-
y uzyska& rezultaty *adania( nale?y opracowa& materia empiryczny Dtranskrypcje
wywiad)wE$ Jest to proces dwuetapowyK odkrywanie struktury fenomen)w oraz kategoryzacja
wy*ranyc: aspekt)w fenomen)w$ Atap poszukiwania struktury wymaga kilkukrotnego zapoznania
si! z tekstem wywiadu( a nast!pnie kondensacji 7 wyonienia najistotniejszyc: fragment)w
rozmowy$ Wszystkie wyonione fragmenty wywiad)w podlegaj" dekontekstualizacji Doddzielenia
cz!%ci od cao%ciE
,52
( gdy? celem *adania fenomenograficznego nie jest przyporz"dkowanie
jednostkowej narracji okre%lonej kategorii( lecz opis zjawiska przez pryzmat do%wiadcze
*adanyc:$ Dekontekstualizacja ma na celu por)wnane ze so*" fragment)w ro?nyc: wywiad)w
w poszukiwaniu wsp)lnyc: aspekt)w opisywanyc: fenomen)w( podo*iestw i r)?nic w ic:
ujmowaniu( a nast!pnie ic: rekontekstualizacji Danalizie cz!%ci w stosunku do cao%ciE$
Warto w tym momencie zaznaczy&( ?e wszystkie wywiady traktowane s" jako jeden
materia *adawczy( i ?e zdarza si!( ?e wypowied= *adanego zawiera wi!cej ni? jedn" koncepcj!
opisywanego zjawiska( dlatego do *adacza nale?y ustalenie( czy r)?ne wypowiedzi *adanego to
przejaw jednej koncepcji( czy wielu( oddalonyc:( sprzecznyc:( czy mo?e pozornie sprzecznyc:
koncepcji$ >a tym etapie nale?y zn)w pami!ta& o redukcji metodologicznej( czyli zawieszeniu
wasnyc: przekona *adacza( gdy? ma on analizowa& do%wiadczenia opisywane przez *adanyc:$
Nnaliza tre%ci wywiad)w opiera si! na wieloetapowym procesie kategoryzacji( w kt)rego
skad wc:odz"K
,$ segregowanie materiau na podstawie r)?nic i podo*iestw w sposo*ac: pojmowania
zjawiska(
0$ artykulacja( czuli wst!pne zdefiniowanie istoty podziau w ramac: wyodr!*nionyc:
z*ior)w(
3$ nazwanie koncepcji zjawisk i definiowanie kategorii opisu(
6$ kontrastowanie( czyli por)wnanie zdefiniowanyc: kategorii opisu( maj"ce na celu ic:
strukturalizacj! w otrzymanej przestrzeni wynikowej(
+$ a tak?e Dc:o& niekoniecznie w ka?dym *adaniu fenomenologicznymE tworzenie
:ierarc:icznej przestrzeni wynikowej 7 ustalane s" logiczne zwi"zki mi!dzy nimi(
a tak?e :ierarc:iczna relacja kryteri)w 7 co pozwala przedstawi& rezultaty *ada
w postaci struktury kategorii opisu$
,,5
,5-
i$idem( s$ ,5,$
,52
N$ '!czkowska( 2enomenografia jako podej#cie .$( op. cit.' s$ -8$
,,5
i$idem( s$--$
+,
1760453457(51)
Nnaliza tre%ci wywiad)w( skoncentrowana na znaczeniac:( jakie *adani nadaj" zjawisku
%piewu *iaego( pozwolia na ustalenie kategorii opisu( kt)re skadaj" si! na struktur! otrzymanej
przestrzeni wynikowej$ W procesie kategoryzacji zostay wyonione nast!puj"ce kategorie opisu
zjawiska( jakim jest %piew *iayK
,$ Um"e943n!CJ Duzdolnienia muzyczne( %piew w perspektywie uczenia si!( %piew jako
umiej!tno%& prezentowanaE
28 Elemen3 I7;"a
38 Pr#eka# 3ra7;9"
6$ )!#219Ksam!r!#219 D%piew jako spos)* wyra?ania emocji( %piew jako =r)do rado%ci(
%piew sposo*em otwarcia si! na %wiat( %piew sposo*em na skupienie uwagi do wewn"trz(
po*udzaj"ce aspekty %piewu( %piew sposo*em pracy nad so*"( %piew no%nikiem warto%ci
duc:owyc:E
+$ S5!s1b k!mun"ka;9" m"4#7lu#k"e9
4ategorie opisu s" w mojej pracy potraktowane do%& szeroko( dlatego cz!%& z nic:
podzieliam na mniejsze kategorie( kt)re szczeg)owiej traktuj" o sensac: nadawanyc: przez
respondent)w *adanemu zjawisku$ 4ategorie nie wykluczaj" sie*ie nawzajem( a jedynie
uzupeniaj"( st"d o*ecno%& w wi!kszo%ci kategorii wypowiedzi wszystkic: uczestnik)w *adania$
; powodu( i? kategorie opisu nie s" wzajemnie wykluczaj"ce( niemo?liwym jest przeprowadzi& w
spos)* klasyczny etap analizy *adania fenomenograficznego zwany kontrastowaniem( czyli
strukturalizacji otrzymanyc: kategorii opisu na podstawie aspekt)w( kt)re je r)?ni"$ >amiastka
kontrastowania pojawi si! natomiast wewn"trz kategorii opisu( i opisywa& *!dzie r)?ne jako%ciowo
sposo*y my%lenia *adanyc: o aspektac: fenomenu zawieraj"cyc: si! w danej kategorii$
Dnp$ o r)?nicac: w sposo*ie my%lenia o %piewie jako umiej!tno%ci wrodzonej( *"d= na*ytej
od otoczeniaE$ ;decydowaam si! na zastosowanie tak szerokic: znaczeniowo kategorii opisu( gdy?
taki wa%nie ic: podzia jest w stanie najprzyst!pniej ukaza& wieloaspektowe rozumienie
i do%wiadczenia *adanyc: zwi"zane ze zjawiskiem %piewu ludowego$
>iekt)re fragmenty wywiad)w pojawiaj" si! w tre%ci analizy kilkakrotnie$ ;wi"zane jest to
z ic: du?" pojemno%ci" merytoryczn"( a co za tym idzie 7 faktem( i? niekiedy ta sama wypowied=
odnosi& si! mo?e do wielu aspekt)w %piewu ludowego$
+0
9423697487(52)
B8382 &"e!>ra?"a
B838281 +a<!Ien"a 3e!re37;#ne 2"e!>ra?""
Wideografia jest to metoda *adawcza( kt)ra umo?liwia studiowanie zac:owa i kt)ra polega
na analizie tre%ci nagrania wideo$ @en typ *ada wizualnyc: o*ecny jest w nauce
od lat 35$ II wieku( szczeg)lnie za% u?ywany w antropologii i etnologii$ Pierwszym medium(
u?ywanym w *adaniac: wizualnyc:( *ya fotografia( jednak rozw)j tec:nologiczny pozwala
w o*ecnyc: czasac: na powszec:ny dost!p do urz"dze rejestruj"cyc: nagrania audiowizualne(
st"d i w metodologii *ada coraz cz!%ciej pojawia si! analiza tre%ci nagrania wideo(
w szczeg)lno%ci za% w *adaniac: zac:owa konsumenckic:$
Wideografia jest to metoda *ada syntezuj"ca r)?ne tec:niki *ada$ 'og" *y& to
o*serwacja uczestnicz"ca( wywiad pog!*iony( rejestracja komunikat)w i rozm)w *adanyc:(
prezentacja gromadzonyc: *"d= tworzonyc: przez uczestnik)w *adanyc: dokument)w czy
przedmiot)w$
,,,
Wszystkie elementy wskazane podczas *adania wideograficznego podlegaj"
p)=niejszej analizie tre%ci$ ;e wzgl!du na u?yte tec:niki *ada m)wi& mo?na o r)?nyc: rodzajac:
*adania wideograficznego( mianowicie o wideografii opartej na wywiadzie oraz wideografii opartej
na o*serwacji$
Wideografia jest metod" etnograficzn"( zwan" inaczej metod" terenow"( kt)ra wymaga
kontaktu z *adanymi w ic: naturalnyc: %rodowiskac:( pracy w terenie$ 1ejestracj! mo?na wykona&
na dwa podstawowe sposo*y 7 jest to nagranie w jednym uj!ciu( w stylu naturalistycznym( kt)ry
c:arakteryzuje pode%cie dokumentalne( oraz drugi( polegaj"cy na nagrywaniu wi!kszej ilo%ci
materiay filmowego i p)=niejszego przycinania go( montowania( kt)re ukaza& ma podkre%lane
przez *adacza cec:y$
,,0
'etoda wideografii daje dodatkowe dane empiryczne( kt)re s" niedost!pne innemu
rodzajowi poznania 7 pozwala na uc:wycenie spojrze( sposo*u wypowiadania s)w( ruc:u
i postaw o*serwowanyc: os)*$ >agranie wideo pozwala na ponowne jego odtwarzania i dog!*n"
o*serwacje analizowanyc: zjawisk( umo?liwia ono dzi!ki temu szczeg)ow" analiz! gest)w
i zac:owa os)* uc:wyconyc: w nagraniu$
1ejestrowana sytuacja jest oczywi%cie zawsze za*urzona przez posta& *adacza z kamer"(
kt)ry to przedmiot wprowadza& mo?e niepok)j w%r)d *adanyc: 7 spotkaniu towarzyszy trzecie
,,,
1$ 4ozinets( 1$W$ elk( Camcorder society+ Fuality Iidoegraphy in consumer and marketing research LwKM
Eand$ook of HualitatiIe research' red$ 1$W$ elk( 0558 s$ 339. LzaKM J$ @kaczyk( 4ideografia jako metoda $ada&
zachowa& konsumenckich LwKM F'arketing i 1ynekG 3B05,0( s$ II( artyku dost!pny onlineK
:ttpKBBpapers$ssrn$comBsol3Bpapers$cfm/a*stract_idY0,-5++, Ldost!pK 58$05,3M$
,,0
D$ 4u*inowski( ,ako#ciowe $adania pedagogiczne( wyd$ U'.S( Tu*lin 05,5( s$ 006$
+3
2982430698(53)
oko( kt)re powoduje u *adanyc: %wiadomo%& o*serwacji( oraz tego( ?e nagrany materia pozostanie
ju? na zawsze w niezmienionej formie$ >iepok)j ten mo?na na r)?ne sposo*y niwelowa&(
np$ nagrywaj"c dugie uj!cia( pozostawiaj"c kamer! w jednym miejscu( co mo?e sprawi&( i? *adani
zapomn" o jej o*ecno%ci$
,,3
>ale?y jednak pami!ta&( ?e *adanie wideograficzne zawsze od*ywa&
si! musi za zgod" nagrywanyc: os)*$
Sam spos)* nagrania podporz"dkowany powinien *y& celom i pro*lemom *adawczym(
i nawet( je%li w do uzyskania efektu kocowego nie zastosowano monta?u nagranego materiau(
rejestracja taka r)wnie? podlega konstrukcji przez *adaczaQkamerzyst!$ W nagraniu wa?na jest nie
tylko jego zawarto%& audioQwizualna( ale r)wnie? wszelkie aspekty tec:niczne( takie jak
umiejscowienie kamery( k"t o*serwacji( jej ruc: lu* *rak ruc:u( z*li?enia kamery na o*iekty$
adacz podejmuje decyzj!( co znajduje si! w kadrze filmowym( a wi!c dzi!ki o*ejrzeniu nagrania
oceni& mo?na( co jest dla niego istotnym przedmiotem analizy$
B838282 D!b1r 5r1b7 " ;Earak3er7s37ka baane9 >ru57
Orupa zarejestrowana podczas nagrania to czonkinie zespou FFamowiankiG Q grupy
warsztatowej powoanej podczas 63$ 'i!dzynarodowego 4ampusu Nrtystycznego FN'N 05,3(
od*ywaj"cego si! w <winouj%ciu$ ;decydowaam si! na rejestracj! tej szczeg)lnej grupy( gdy?
zostaa ona utworzona z os)*( kt)re przyjec:ay na festiwal( nie znay si! wcze%niej( cz!%& z nic: na
FN'CA po raz pierwszy %piewaa na *iao$ W moim mniemaniu *ya to reprezentatywna pr)*a
*adawcz"( na kt)rej mo?na wykaza& c:arakter grupowego %piewu *iaego i jego dziaanie
w procesie dynamiki grupy( gdy? wszelkie procesy widoczne na nagraniu s" wynikiem pracy
warsztatowej nad %piewem *iaym( kt)ry to warsztat rozpocz" si! w pierwszym tygodniu trwania
festiwalu( a w mniejszym stopniu o*ejmuj" oso*iste relacje mi!dzy uczestniczkami powstae przed
sytuacj" warsztat)w$
Uczestniczkami warsztat)w *yy ko*iety pomi!dzy 05 a 09 rokiem ?ycia( mieszkaj"ce
w r)?nej wielko%ci miastac:( zdecydowana wi!kszo%& jest nadal studentkami kierunk)w tak
:umanistycznyc: jak i %cisyc:( dwie z nic: pracuj" natomiast jako aktorki i instruktorki teatralne$
>agranie zostao zarejestrowane w pokoju uczestnik)w festiwalu( gdzie tego dnia od*yy si!
warsztaty$ y to pi"ty i ostatni dzie zaj!& tej grupy$
,,3
4$ 4onecki( 0ouching and Nesture <Ochange as an <lement of <motional %ond Construction. 3pplication of Lisual
!ociology in the Pesearch on )nteraction $etween Eumans and 3nimals L23 paragrap:sM( Forum `ualitatiSe
Sozialforsc:ung B ForumK `ualitatiSe Social 1esearc:( 2D3E( Nrt$ 33( 0553( artyku dost!pny onlineK :ttpKBBn*nQ
resolSing$deBurnKn*nKdeK5,,6Qfas5-53339( Ldost!pK 58( 05,3M$
+6
2392946446(54)
B838283 Te;En"ka " nar#4#"a baa2;#e
>arz!dzia *adawcze( jakimi si! posu?yam( to kamera cyfrowa oraz rejestrator d=wi!ku$
'ateriay( kt)re dzi!ki temu uzyskaam( zmontowaam w jeden plik wideo i jest to materia
podlegaj"cy analizie tre%ci$ ;e wzgl!du( i? jedyne sowa padaj"ce podczas nagra s" tekstami pie%ni
Dw j!zyku polskim( macedoskim i *ugarskimE postanowiam zrezygnowa& z ic: transkrypcji$
@ec:nik" zastosowan" w tym *adaniu jest o*serwacja uczestnicz"ca$ Podczas po*ytu
na FN'CA tak?e *yam uczestniczk" tyc: zaj!&( jednak z powod)w( i? jestem *adaczem
postanowiam nie wyst!powa& na nagraniu( kt)re podlega mojej analizie( gdy? za*urzyo*y to
z pewno%ci" m)j od*i)r sytuacji$ Wycofanie si! z nagrania( a jednocze%nie *ycie oso*"( kt)ra
sytuacje rejestruje pozwolio mi na uwolnienie *adanyc: od stresu zwi"zanego z o*ecno%ci" os)*
trzecic: podczas nagrywania materiau *adawczego$
@ec:nika o*serwacji jest w wideografii po"czona z analiz" tre%ci materiau wideo$ Polega
ona na odczytaniu i interpretacji zawarto%ci materiau audioQwizualnego$ Hpiera& si! mo?e
na czterec: r)?nyc: sposo*ac: analizy zawarto%ciK system czasowoQprzestrzennyQ ile co zajmuje
miejsca i czasu( system opisuj"cy wyst!powanie cec:( system cz!sto%ciowy 7 jak cz!sto dana cec:a
wyst!puje( system opisuj"cy stopie nasilenia cec:y$
,,6
Jako%ciowa analiza zawarto%ci
sporz"dzonego nagrania wideo zostaa przeprowadzona *ez formularza i klucza( ale na podstawie
o*serwacji wyst!puj"cyc: w nagraniu cec: zostay opracowane kategorie koduj"ce dane procesy
grupowe( kt)re w p)=niejszym etapie podlegay analizie i interpretacji$ ;definiowane przeze mnie
kategorie koduj"ce toK
brak "n3erak;9"F
7s3rak;9aF
m!b"l"#a;9aF
"n3erak;9aF
s7n;Er!n"#a;9aF
Earm!n"a8
B83828= Pr!;eur7 baa2;#e
Przeprowadzenie *ada wideograficznyc: nale?y opisa& przez tec:niczne aspekty
wykonania nagrania$ W mojej pracy nagranie zostao wykonane w stylu naturalistycznym 7 nie
zosta zastosowany monta? materiau filmowego( na nagraniu o*serwujemy tylko konkretne
wydarzenia$ Orupa %piewa trzy pie%ni( nagrana jest z trzec: r)?nyc: stron 7 gdy? uczestniczki
,,6
O$ 1ose( )nterpretacja materia-w wizualnych. Brytyczna metodologia $ada& nad wizualno#ci8. Wydawnictwo
>aukowe PW>( Warszawa 05,5( s$ -8Q28$
++
1692337955(55)
sytuacji muzycznej stay w okr!gu( zajmuj"c te same pozycje 7 dzi!ki zmianie umiejscowienia
kamery mogam przyjrze& si! ka?dej oso*ie z grupy %piewaj"cej$ Dzi!ki u?yciu oso*nego
urz"dzenia rejestruj"cego tylko d=wi!k( jestem pewna jego do*rej jako%ci i tego( ?e *!d! w stanie
usysze& wszystko( co si! podczas danej sytuacji dzieje$
>a nagraniu *adane tylko %piewaj"( nie pada ?adne sowo poza tekstem pie%ni( wi!c sowa(
i tec:niczne aspekty mowy( jak intonacja czy akcenty nie s" przeze mnie analizowane$ Nnalizie
poddaj! jedynie postawy ic: cia( gesty( ruc:y kt)re wykonuj"( g)wnym jednak przedmiotem
analizy jest komunikacja pozawer*alna widoczna dla oka kamery$
'ateria filmowy zosta nagrany w trzec: uj!ciac: 7 po jednym na ka?d" pie%$ 4amera
za ka?dym razem zostaa ustawiona w du?ej odlego%ci od o*serwowanyc: os)*( nagrania *yy
realizowane Fz g)ryG Q umo?liwiao to lepsz" widoczno%& *adanyc:( a w szczeg)lno%ci ic: twarzy
i ruc:)w ciaa$ >ie zdecydowaam si! na zastosowanie z*li?e( gdy? *aam si! o utracenie
szczeg)lnie istotnyc: moment)w( kt)re mogy*y wydarzy& si! poza kadrem kamery$ Dzi!ki temu
przez cay czas trwania nagrania mo?emy o*serwowa& ca" grup! os)* %piewaj"cyc: i ic:
interakcje$
Po sporz"dzeniu nagrania nale?ao po"czy& nagranie audio z nagraniem wizualnym w jedn"
cao%& i taki materia zosta poddany analizie tre%ci$ ;ostaa ona przeprowadzona poprzez
wielokrotne ogl"danie materiau *adawczego( podczas kt)rego wypisywaam zao*serwowane
zac:owania$ >agranie odtwarzaam zar)wno z d=wi!kiem( a*y m)c zorientowa& si!( jakie reakcje
odpowiadaj" jakim momentom pie%ni( jak i z wyciszon" %cie?k" audio 7 co pozwolio
na o*serwacj! niewer*alnyc: zac:owa i interakcji pomi!dzy wsp)%piewaczkami$ >ast!pnie
stworzone zostay kategorie( kt)re grupoway zao*serwowane zjawiska i procesy$
+8
2323882905(56)
D Ka3e>!r"e !bra#u9A;e !;#u;"a " em!;9e #2"A#ane #e C5"e2em b"a<7m 2 5ers5ek372"e
?en!men!>ra?";#ne9
W wyniku analizy tre%ci wywiad)w( skoncentrowanej wok) poznawania znacze
nadawanyc: przez *adanyc: zjawisku %piewu *iaego( ustalona zostaa struktura przestrzeni
wynikowej( na kt)r" skadaj" si! kategorie opisu$ ;ostay one nazwane nast!puj"coK
,$ Umiej!tno%& Duzdolnienia muzyczne( %piew w perspektywie uczenia si!( %piew jako
umiej!tno%& prezentowanaE
0$ Alement ?ycia
3$ Przekaz tradycji
6$ 1ozw)jBsamorozw)j D%piew jako spos)* wyra?ania emocji( %piew jako =r)do rado%ci( %piew
sposo*em otwarcia si! na %wiat( %piew sposo*em na skupienie uwagi do wewn"trz(
po*udzaj"ce aspekty %piewu( %piew sposo*em pracy nad so*"( %piew no%nikiem warto%ci
duc:owyc:E
+$ Spos)* komunikacji mi!dzyludzkiej
Przejd! teraz do c:arakterystyki kategorii opisu( kt)re s" wynikiem przeprowadzonej przeze
mnie analizy materiau *adawczego( *y w efekcie uzyska& strukturaln" relacj! uwzgl!dniaj"c"
wymienione kategorie opisu$
D81 Um"e943n!CJ
W poni?szej kategorii opisu zawaram zar)wno wypowiedzi *adanyc:( kt)rzy twierdz"( ?e
%piew( a w szczeg)lno%ci %piew ludowy( jest umiej!tno%ci"( kt)ra posiada ka?dy czowiek( jak
i tyc:( kt)rzy uwa?aj"( i ten rodzaj aktywno%ci nie jest dost!pny dla ka?dego$ ;nalazy si! tu tak?e
wypowiedzi *adanyc: o tec:nicznyc: aspektac: %piewu *iaego( oraz o sposo*ac: nauczania gosu
*iaego i pie%ni( a tak?e o c:arakterystycznyc: sytuacjac: zwi"zanyc: z wyst!pami *adanyc: 7
gdy? zdecydowana wi!kszo%& moic: respondent)w ma lu* miaa sposo*no%& pokazywa& swoje
umiej!tno%ci w kontek%cie scenicznym$
D8181 U#!ln"en"a mu#7;#ne
Punktem wyj%cia rozwa?a o wa%ciwo%ciac: i mo?liwo%ciac: wykorzystania muzyki
ludowej w procesac: ksztatowania to?samo%ci jednostkowej i wsp)lnotowej jest pytanie o to( czy
*adane zjawisko jest dost!pne wszystkim potencjalnie zainteresowanym$ 1espondenci zastanawiali
+9
3547123769(57)
si!( co znaczy sowo muzykalno%&( i czy ka?dy czowiek posiada tak" cec:!$ Wi!kszo%& *adanyc:
odpowiedziaa( i? %piew jest naturaln" umiej!tno%ci" czowieka i ka?dy ma potencja( *y %piewa&$
'y%l!( ?e ka?dy czowiek muzykalno%& ma w genac:( poniewa? mamy uszy i mamy w so*ie ruc:(
jako% genetycznie zapisany( *o uczymy si! c:odzi& i to ju? jest w og)le rytm$ LNgataM
L4iedy ludzie m)wi"( ?e nie maj" gosuM to jest nieprawda$ Poniewa? ka?dy mo?e za%piewa&$
LNgataM
>ie znam takic:( co w og)le nie lu*i" muzyki( nie lu*i" %piewa&$ L'arianM
U nas wszyscy %piewaj"( w tej kulturze ukraiskiej( emkowskiej to wszyscy %piewaj"( jak to m)wi"
Fo*ciac:emG jest( jak dziecko nie umie %piewa&$ L'irekM
Ja w og)le uwa?am( ?e ka?dy czowiek powinien %piewa&( *ez wzgl!du na to( jak %piewa( czy mu to
wyc:odzi( czy nie( ale tak dla sie*ie po prostu( czy w domu( czy przy ro*ieniu jakic:% czynno%ci$
LSusannaM
'y%l!( ?e caa Polska moga*y %piewa&( mie& frajd!( gupi s" ci ludzie( ?e nie c:c" w tym
uczestniczy&( *o to jest taka radoc:a$ LRannaM
Ja *ym stawiaa na to( ?e ka?dy czowiek ma potencja rozwojowy w ka?d"( naprawd! ka?d" stron!$
D#E 'uzykalno%& kojarzy mi si! z wra?liwo%ci"( a ka?dy ma wra?liwo%&$ Wi!c c:y*a ka?dy jest
muzykalny$ D#E 4a?dy z nas jest muzykalny( ale czasem mamy r)?ne opory D#E$ 4a?dy ma
potencja i je%li *!dzie c:cia to rozwija&( to to znajdzie( tylko wszystko wymaga czasu$
LRanka( l$08M
4ilkoro *adanyc: wspomniao o przeciwwskazaniac:( kt)re mog" uniemo?liwia&
poszczeg)lnym ludziom %piew$
Wszyscy nie %piewaj"( s" tacy co *y c:cieli( ale nie maj" gosu( suc:u$ @roc:! trze*a mie& te?
poczucia rytmu$ LStanisawM
Pewnie mo?na powiedzie&( ?e jedni ludzie maj" lepsze predyspozycje do tego( a inne mniejsze( ja
twierdz!( ?e ka?dy kto nie ma jakiej% wady ukadu oddec:owego( to mo?e si! nauczy& %piewa&$ Nl*o
jak nie ma uszkodzonego uc:a( al*o czego% takiego( co pod wzgl!dem fizycznym go dyskwalifikuje$
L4rzysztofM
+-
2553579381(58)
.z!%& respondent)w =r)de muzykalno%& upatrywaa we wrodzonyc: predyspozycjac:
czowieka$
Hd czego twoim zdaniem zale?y muzykalno%& czowieka/
Ja my%l!( ?e to jest wrodzona cec:a$ 'y%l!( ?e ka?dy czowiek to ma w genac:$ LNgataM
Tudzie mog" *y& muzykalni dlatego( ?e maj" to we krwi$ LSusannaM
Podejrzewam( ?e jest to cec:a wrodzona( ?e czowiek musi mie& co% tam w genac:$ LTeonardaM
.:y*a si! po prostu czowiek rodzi z tym( ?e*y zna& melodi! i rytm$ LRilariaM
Pojawiy si! tak?e opinie m)wi"ce( i? muzykalno%& czowieka zale?y od otoczenia(
w kt)rym dana oso*a dorasta i prze*ywa$
Hd czego twoim zdaniem zale?y muzykalno%& czowieka/
Hd otoczenia$ W wi!kszo%ci od otoczenia$ >a pewno jak kto% nie ma gosu( to ci!?ko mu za%piewa&(
c:o& s" ludzie( co nie maj" gosu( a s" utwierdzeni w tym( ?e maj" %wietny gos$ ; takimi jest
trudno$$ >o ale tak( od otoczenia to zale?y$ Je%li kto% kiedy% %piewa( c:o& raz( to ju? *!dzie
wiedzia( ?e jest muzykalny$ ya taka sytuacja u kuzyna na weselu( ?e my siedzimy i kto% m)wi do
naszej rodzinyK po%piewajcie co%$ >o i my%my za%piewali( a tamta rodzina nic i m)j *rat m)wili do
c:opaka stamt"dK %piewaj( a onK Fja nie( ja nigdy nie %piewaem( ja dzi!kiG$ >o i %piewamy(
%piewamy( a po godzinie patrz!( a on %piewa z nami$ F>o przecie? przed c:wil" m)wie%( ?e nie
%piewasz$G N on Fo kurcze( o kurczeG$ 1ozpaka si! i przypomnia so*ie( ?e jak *y may gdzie% tam
co% pr)*owa( no i to si! odzywa po jakim% czasie( ?e to jest zakorzenione w nas$ L'irekM
>iekt)rzy maj" wi!ksz" atwo%&( czy talent mo?e$$ >ie wiem( czy talent$$ 'o?e to kwestia
%rodowiska$$ o czy gdy*ym ja si! urodzia w innym miejscu Lni? Pod:aleM( %piewaa*ym tak( jak
%piewam/ LRannaM
Tudzie mog" *y& muzykalni( *o wyc:owywali si! w takic: okoliczno%ciac:( ?e wszyscy *yli
muzykalni( znam takic: ludzi( co %piewaj" *ardzo du?o wa%nie w rodzinie$ LSusannaM
'uzykalno%& jest dla cz!%& respondent)w *ardzo szerokim( niejednoznacznym znaczeniowo
poj!ciem$ Wspomniane zostay :istorie zwi"zane z takimi umiej!tno%ciami ludzi( kt)re %wiadcz"
o *ardzo indywidualnym podej%ciu do tego terminu 7 dla jednyc: muzykalno%ci" mo?e *y&
+2
2677161274(59)
umiej!tno%&( kt)ra w zdaniu innyc: wykracza lu* nawet nie wpisuje si! w rozumiane pod tym
poj!ciem wykazywanie zdolno%ci muzycznyc:$
Pracuj! so*ie z tymi lud=mi 85b i dzieciakami i ro*imy dla mnie stosunkowo proste &wiczenie( *o
mamy skandowa& w rytmie Fna czteryG i jeden pan to prowadzi$ C ten Pan nie umie tego zro*i&
r)wno( tak( jak ja *ym c:ciaa( natomiast ro*i to po swojemu( w przedziwny spos)*$ C tak so*ie
my%l!( ?e to taki artysta jest( *o on inaczej czuje te rytmy$ C teraz pytanieK czy on nie ma poczucia
rytmu( czy ma poczucie rytmu( kt)re mi si! nie mie%ci w gowie/ 'iaam kiedy% takiego faceta(
kt)ry nie mia suc:u( ale tak czu muzyk!( ja przy nim do%wiadczyam frajdy wsp)lnego
prze?ywania muzyki( on potrafi tak niesamowite motywy wyapywa& w d=wi!kac:( on so*ie to
%piewa( faszowa niemiosiernie( *ez rytmu( itd$( ale teraz coK on *y niemuzykalny/ D#E Nl*o na
przykad Jaromir >o:aSica( kt)ry jest moim mistrzem( ani to nie wygl"da( ani to nie %piewa( ani to
nie gra za specjalnie( ale ma w so*ie tak" czysto%&( tak" energi!( ?e mi nie przeszkadza( ?e on nie
jest wirtuozem( on mnie tak porusza( ?e ja si! nie zastanawiam nad tym$ 'uzykalno%& kojarzy mi si!
z wra?liwo%ci"$ LRannaM
Je%li c:odzi o sam" muzykalno%&( to jest r)?nie( to nie jest takie liniowe( na osi( ?e ja jestem
muzykalny tu( ty jeste% tam( a kto% tam jeszcze na kocu skali$ @o jest raczej takie drzewo( co si!
rozrasta w r)?nyc: kierunkac:$ L4rzysztofM
; powodu du?ej pojemno%ci znaczeniowej poj!cia muzykalno%ci( *adani wypowiadaj"
opinie podkre%laj"ce to( jak atwo jest stumi& w drugim czowieku wrodzon" c:!& muzykowania
poprzez ostentacyjn" krytyk! jego zdolno%ci 7 co :amuje jego p)=niejsze pr)*y %piewania i tworzy
niemo?liw" do prze*icia *lokad! przed %piewem$
Ja wiem( jak to *yo w moic: czasac:( jak pani od muzyki nie podo*a si! czyj% gos to m)wiaK Fnie
nie( ty lepiej nie %piewaj$ @y lepiej nie %piewaj( nie nie$G C wiem( ?e niekt)rzy ludzie si! przez to
za*lokowali( c:ocia? $$ mo?e %piewali nie w tej skali( co tej pani odpowiadao( *o zazwyczaj *yo
tak( ?e trze*a *yo stosowa& skale$ Ja te? nieraz miaam z tym pro*lem( poniewa? ja nie mam
takiego gosu jak dzieci( ja zawsze miaam niski gos( to zawsze *yo tak( ?e ja %piewaam *ardzo
nisko$ LNgataM
N*solutnie nie mo?na komu% powiedzie&( ?e jest niemuzykalny$ >ie wolno tak powiedzie&$ Ja
w sytuacji egzaminu w szkole muzycznej traciam oddec:( ni*y fest *a*a( pisz"( ?e mam c:aryzm!(
a tu wyc:odzi maa Ranka i popiskuje so*ie$ >a to wpywa ta sytuacja oceny i nie potrafi! tego
zro*i& tak( jak c:c!$ @rze*a si! zawsze do*rze zastanowi&( zanim si! komu% powie Flepiej mo?e r)*
co% innego( ni? %piewanieG( po co co% takiego mamy komu% m)wi&( co to ma zdziaa&( *o to zdanie
zawsze zostaje w gowie$ LRannaM
85
1457544434(60)
@rze*a te? pami!ta&( zanim si! co% skrytykuje( przy ka?dym spotkaniu z drugim czowiekiem( trze*a
mie& takie szersze spojrzenie( nie kasowa& kogo% jednym zdaniem( *o mo?e mia kiepski dzie( czy
co%$ LRannaM
Podsumowuj"c wypowiedzi *adanyc: o szeroko rozumianej muzykalno%ci warto przytoczy&
fragmenty wywiad)w podkre%laj"ce wszec:o*ecno%& muzyki i rytmu( kt)re s" rozumiane jako
nieod"czna cz!%& ?ycia( i przez sam" swoj" o*ecno%& posiadaj" moc porz"dkowania
i :armonizowania rytmu ?ycia$
W wojsku jak si! maszerowao za rekruta( to non stop si! c:odzio i si! %piewao piosenki
marszowe$ @ak to *yo w regulaminie( ?e*y si! nauczy& c:odzi& prawidowo( to si! %piewao$
N %piewaj"c zdo*ywao si! rytm$ LStanisawM
'y%l!( ?e ka?dy czowiek to ma w genac:( poniewa? mamy uszy i mamy w so*ie ruc:y( jako%
genetycznie zapisany( *o uczymy si! c:odzi& i to ju? jest w og)le rytm$ 4iedy rodzi si! dziecko
mae( *ierze co% do reki( i zaczyna so*ie stuka&( najlepiej jeszcze jak to dzwoni( to wtedy to jest
najlepsza za*awka( al*o drewniany klocek i ju? wy*ija rytm$ Hno si! tego nie uczy przecie?( tylko
po prostu w so*ie mamy rytm i rytm porz"dkuje wszystko$ Wydaje mi si!( ?e wszystko jest
z*udowane z d=wi!ku i rytmu$ LNgataM
yem kiedy% na wyje=dzie *adawczym i pracowaem tam cay tydzie( dzie i noc$ C cay tydzie
c:odzia za mn" pie% wirowa( taka intensywna( koowa( powtarzaj"ca si!$ Ja *yem *ardzo
zm!czony prac" i zdaem so*ie wtedy spraw! z c:arakteru tej pie%ni( ?e ja nie miaem siy( a ona
*ya we mnie i tak mnie jak*y nakr!caa( pozwalaa mi cay czas utrzyma& to intensywne tempo
pracy$ L4rzysztofM
D8182 %5"e2 2 5ers5ek372"e u;#en"a s"4
.z!%& *adanyc: opisywaa sw)j stosunek do %piewu ludowego( poprzez swoje rozumienie(
czym jest %piew *iay( rozumiany jako tec:nika( i tu te? opinie si! r)?niy$
@o jest taki spos)* %piewania( to jest emocja gosu( %piew *iay to jest c:y*a niezastanawianie si!
nad tym( jak si! %piewa( tylko %piewanie od serca( danie penej pary ile ma si! w g!*ie$ C tyle$ o nie
mam na to metody( nie wiem( jak tego uczy&( po prostu %piewaj najgo%niej( jak ci si! uda$ Nle te?
nie c:odzi o to( ?e*y si! drze&$ LRannaM
8,
9743416687(61)
; racji tego( ?e pracuj! gardem( to musz! o nie d*a&( a %piewanie *iaym gosem jest do%& forsuj"ce(
na caego$ @rudno tak po%piewa& cztery godziny( c:o& u nas s" tacy( co %piewaj"( ja nie wiem( jak oni
to ro*i"$ LRannaM
ardzo du?o ludzi na ludowo %piewa wa%nie na zaci%ni!tym( zamkni!tym gardle( no i tak mo?na
po%piewa& godzin!( a potem trzy dni odpoczywa&$ LSusannaM
o to nie jest tak( ?e to ma *rzmie& jako% konkretnie$ We tak jest przykazane( nie wiadomo przez
kogo( i tak ma *y&( tylko to jest takie indywiduum( kt)re najlepiej odnale=& przez czynne %piewanie$
>ie mo?na *y& teoretykiem( ale wa%nie praktykiem$ 'o?na oczywi%cie du?o wiedzie& o sposo*ie
oddyc:ania przepon"( czy ustawianiu tyc: poszczeg)lnyc: partii ukadu oddec:owego( czy
o sposo*ie wypowiadania gosek( ustawienia ust( itd$( ale nigdy nie znajdzie si! teoretycznie takiej
podstawy( jak tylko przez &wiczenie i suc:anie sie*ie nawzajem$ L4rzysztofM
Jednocze%nie w wypowiedziac: przytoczonyc: powy?ej trzec: respondent)w mo?na
odnale=& podo*ne znaczenia %piewu jako tec:niki( kt)ra powinna wypywa& z g!*okiego
wsuc:ania si! w sie*ie 7 w sygnay( kt)re pyn" z organizmu$
Jak si! prawidowo to gardo ustawia( to mo?na %piewa& wiele godzin i nast!pnego wieczoru znowu
wiele godzin$ @u *ardziej c:odzi o tak" :igien! garda$ LSusannaM
Warto mie& uszy otwarte D#E i suc:a& ciaa przede wszystkim( ja mam takie ciao( ?e mi wszystko
podpowiada( jak kami!( to od razu po mnie wida&( al*o kiedy czuj! jakie% *)le$ Je%li c:odzi
o %piewanie( warto zaufa& ciau$ Je%li ci! *oli gardo( to ro*isz co% w niewa%ciwy spos)*$ LRannaM
W spoeczestwac: tradycyjnyc: nie *yo szkoy muzyki( tylko wa%nie taka do*rowolno%&( taka
naturalna droga( mo?na nawet powiedzie& 7 ewolucja( ?e je%li %piewae% do*rze( to *yo coraz lepiej
i lepiej( jak co% tam =le *yo( to dawao skutek taki( ?e *yo gorzej( wi!c musiaa% co% zmieni&( i jak
co% zmienia%( to mo?na *yo p)j%& dalej$ @o jest ta droga przez szukanie( a nie przez pod"?anie
%cie?k" wytyczon" przez podr!cznik$ L4rzysztofM
<piew ludowy jest te? opisywany jako okre%lona praktyka( tj$ wynik pracy z gosem( kt)r"
trze*a wykona&( *y ci"gle udoskonala& efekty %piewania$ Jest to rodzaj aktywno%ci zwi"zanej
ze %piewem( lecz w przeciwiestwie do codziennego %piewania( opisanego we wst!pie do
c:arakterystyki drugiej kategorii DFelementu ?yciaGE( jest ona nastawiona na cel( czyli doskonalenie
sie*ie pod wzgl!dem tec:niki wydo*ywania gosu$ ;agadnienie( kt)re si! z tym "czy( czyli
psyc:iczne doskonalenie sie*ie( przedstawione zostao w zakoczeniu rozdziau czwartego$
80
1708419364(62)
Poni?sze cytaty skupiaj" si! jednak na &wiczeniac:( kt)re za cel o*ieraj" prac! nad gosem$
Ja to prawie codziennie godzin! po%piewam i podgrywam( *o mi si! wyc:odzi z wprawy$ L'arianM
@ak naprawd! pojmowanie %piewu( tj$ jak powinno si! %piewa&( ?e*y po prostu nie *olao( zacz!am
odczuwa& dopiero par! lat temu$ 'niej wi!cej od - lat c:odz! do wykadowc)w Nkademii
'uzycznej$ Pi!& lat *yam u jednego profesora( a p)=niej stwierdziam( ?e potrze*uj! wi!kszego
rozwoju i poszam do innego wykadowcy$ C dalej &wicz!( zupenie prywatnie( pac! za to du?e
pieni"dze( ale warto$ LSusannaM
.i trzej nauczyciele Lkt)ryc: miaam w szkole muzycznejM mieli totalnie r)?ne metody( cz!sto si!
wykluczay( a ka?dy z nic: osi"ga jakie% tam efekty w swojej klasie$ Dla mnie to *y taki znak( ?e ja
musz! przyj"& fragmenty tego( co oni mi daj" i sprawdzi&( czy to u mnie dziaa( ?e nie ma jednej
do*rej metody$ ycie z r)?nymi lud=mi mi u%wiadomio( ?e warto mie& uszy otwarte( nie mie&
jednego guru$ LRannaM
Ja generalnie du?o %piewam D#E( %piewam do wszystkiego( w domu improwizuj! do 'arysi Peszek$
@o jest m)j spos)* na roz%piewk!( *o ja ju? wiem( ?e nie lu*i! takic: klasycznyc: &wicze
wokalnyc:$ >ie widz! w nic: rado%ci$ LRannaM
@o jest praca( jednak wysiek( to nie jest tak( ?e przyjdziesz i to si! samo *!dzie dziao$ @o trze*a
jako% pracowa&( nad so*"( nad gosem$ C stara& si!( ?e*y ten gos nie ucieka$ LTeonardaM
Warto przedstawi& te? opini!( kt)ra przedstawia gos( jako narz!dzie( kt)re powinno si!
szanowa&( kt)re jest %rodkiem do uzyskania "czno%ci ze %wiatem d=wi!k)w( kt)ry wydaje si! *y&
w wypowiedzi *adanego czym% wi!cej( ni? tony i p)tony( i nale?y *y& odpowiednio
przygotowanym( a*y m)c w peni korzysta& z do*rodziejstw tego?$
>aj*ardziej zapami!taem z tego( opr)cz pie%ni( to ?e podczas pierwszyc: trzygodzinnyc: zaj!&(
przez pierwsze trzy godziny oddyc:ali%my$ >a r)?ne sposo*y oczywi%cie$ C to sprawio( ?e ten
pierwszy d=wi!k( FpierSej zSukG( jak to powiedzia JeframoS( *y wa%nie czym% takim$$ *ardzo
fajnym$ W kocu jeste%my przygotowani( al*o nawet godni( ?e*y wyda& z sie*ie d=wi!k i zacz"&
%piewa&$ L4rzysztofM
Jednocze%nie( %piew ludowy i %piew *iay nie s" jedynymi rodzajami %piewu( kt)re *adani
uznaj" za warto%ciowy( cz!%& z nic: ma te? teoretyczne przygotowanie muzyczne i potrafi "czy&
r)?ne style( czerpi"c z nic:( *ez wra?enia ur"gania tradycyjnej muzyce ludowej( a dokadniej
83
3136135295(63)
ze %wiadomo%ci" wz*ogacania swojego warsztatu( doskonalenia swoic: umiej!tno%ci$
yam w c:)rze te?( tylko tam si! ju? nie %piewao tyc: tradycyjnyc: pie%ni( tylko r)?ne takie
klasyczne$ el .anto si! nazywali%my dokadnie$ @am si! nauczyam i poznaam muzyk! inn"( te
nuty i w og)le$ LNgataM
Poszedem do 'ic:alca( ;ygmunta z inarowej( muzykant( w siedem miesi!cy pokaza mi
podstawy nut( wytumaczy na czym to polega i kupiem so*ie ksi"?k! do muzyki$ Postawy( tonacje
wszystkie znam$ L'arianM
Dla mnie( na dzie dzisiejszy istnieje tylko jedna poprawna emisja( tj$ klasyczna emisja gosu( czyli
ta( kt)r" utrzymuj" wokali%ci operowi$ Je?eli oczywi%cie ona jest poprawna( tj$ do*rze uczona( *o to
te? mo?e *y& *ardzo r)?nie$$ W operowym %piewie podstaw" jest otwarte gardo( w %piewie
ludowym cz!sto jest zaci%ni!te( %piewa si! na zacisku$ Nle je%li si! po"czy %piew ludowy i utrzyma
otwarte gardo( to wtedy powstaje *ardzo fajny d=wi!k$ LSusannaM
Pojawia si! opinia( kt)ra tumaczy sens takiego dziaania wg jednej z respondentek 7
najwa?niejsz" warto%ci" dla wspomnianej je%li c:odzi o sam wokal( jest jego estetyczno%&( czyli
przyjemno%& suc:ania
Dla mnie najwa?niejsza jest muzyka sama w so*ie$ .zyli d=wi!k jako taki$ D#E Wokal( prawd!
m)wi"c( traktuj! *ardzo instrumentalnie i staram si! a*y *y on narz!dziem w mojej gowie( a nie(
?e*y wokal rz"dzi mn" 7 nie( ja c:c! rz"dzi& swoim wokalem$ Przede wszystkim c:ciaa*ym
przekaza& adny d=wi!k( adny( pi!kny( szczery( do*ry( to jest a*solutnie najwa?niejsze$ Wy"czam
wtedy jak"kolwiek narodowo%&( religi!( nie istnieje nic( istnieje tylko muzyka( istniej" d=wi!ki$
LSusannaM
L<piew daje miM cel( sam w so*ie( %piew jest dla mnie celem i d"?! do tego( *y *y jak najlepszy$
Samo %piewanie to jest do*ry cel( ?e*y %piewa& jak najadniej$ LSusannaM
Wedug mnie w %piewie jest *ardzo wa?na elegancja %piewu$ We*y nie zro*i& z sie*ie takiego
potworka( kt)ry za ka?d" cen! c:ce wydo*y& d=wi!k$ C wa%nie tyc: ko*iet Lz zespou Dak:a
rak:aM %piewaj"cyc: na ludowo suc:a si! *ardzo przyjemnie$ >ie czuj! w ic: gosie wymuszania(
zacisku( nic nie ro*i" na si!$ ardzo lekko %piewaj"( a zarazem jest w tym %piewie ogromna moc
i to jest wa%nie dla mnie najwa?niejsze$ LSusannaM
adani wyra?aj" te? krytyczne opinie na temat %piewak)w z nurt)w innyc:( ni? ludowy(
kt)re to opinie podkre%laj" zar)wno naturalno%& %piewu tradycyjnego( jak i jego spontaniczno%&(
86
2055004843(64)
czy pewnego rodzaju FczucieG muzyki$
; nutami to nie mo?na wyst!powa&( zreszt" i tak jak muzyk za%piewa( tak kapela musi gra&( jak to
na weselac: dawniej *ywao( ?e wyszed i za%piewa kawaeczek i kapela musiaa gra& pod niego(
dopasowa& wysoko%& i o$ @o nie tak jak dzi%( ?e maj" mikrofony( podkady( *!dzie si! kiwa( trz"s(
i on udaje( ?e %piewa i gra$ Nle jak*y przyszo mu tak o za%piewa&$$ L'arekM
1)?nica mi!dzy tym starym a nowym jest taka( ?e ten nowy jest wyuczony( musi zna& nuty( a jak
folklor( to pewno ?e zna si! sowa( ale nut ju? nie$ L'arekM
1odzice w og)le nie my%leli( ?e*y mnie wysa& do szkoy muzycznej$ 'o?e to i do*rze( *o widz!
tak" prawidowo%&( ?e ludzie po szkoac: nie improwizuj"$ Ucz" si! nut i zapominaj"( ?e potrafi" te?
sami tworzy& spontanicznie$ LRannaM
Dla om)wienia wniosk)w pyn"cyc: z analizy ze*ranego materiau nale?y te? przyjrze& si!
i zrozumie& spos)*( w jaki *adani nauczali si! pie%ni ludowyc:$ Wszyscy *adani *yli w tym
temacie zupenie zgodniK pie%ni ludowe przekazywane s" w spos)* oralny( zapis stosowany jest
tylko do s)w( a nie do nut( gdy? nuty nie s" w stanie odda& zawio%ci melodii ludowej$ ; tego
powodu do zapami!tywania melodii stosowane s" te? czasem urz"dzenia rejestruj"ce d=wi!k
N je%li c:odzi o pie%ni( w jaki spos)* *yy ci przekazywane/
>ajcz!%ciej to *yo ze suc:u( powtarzane( powtarzane( powtarzane( rytm$ W domu uczyli%my si!
tak( wiesz( jak to zapami!tane *yo( tak to szo dalej$ LNgataM
'ama miaa dw)c: *raci( ona *ya muzykalna i oni %piewali( to jak *yam maa( to ja tak
podsuc:am( podsuc:am( gdzie oni( jak oni( co oni %piewaj" i ja p)jd! %piewa&$ LRilariaM
;e suc:u wi!kszo%ci( a p)=niej miaem magnetofon may i nagrywaem( teraz to ju? nieaktualne( *o
to nowoczesno%&$ L'arianM
Wiadomo( ?e to ludowizna( folklor( to si! nie trzyma kartki z tekstem( nut( *o to wiadomo( ?e
wszystko ze suc:u$ 'y si! nauczyli%my %piewa& z przekaz)w ustnyc:( c:o& my te? musimy to
zapisa&( *o czowiek ma ulotn" pami!&( wcze%niej czy p)=niej to si! zapomni( a jak si! zapisze( to
si! wraca do tego$ L'arekM
U nas jest te? du?o wesel g)ralskic: i innyc: imprez( gdzie si! %piewa( wi!c znowu si! nie
zastanawiasz( tylko zwyczajnie apiesz te melodie( i nagle nie wiesz sk"d znasz ju? sto( i mo?esz
%piewa& jedna po drugiej$ LRannaM
8+
1121482361(65)
Jak kto% zaproponuje jak"% pie% na naszyc: spotkaniac:( to wtedy zazwyczaj najpierw j" %piewa(
je%li pie% ma kilka gos)w( to zaczynamy od najprostszego( w kt)rym reszta *!dzie potrafia si!
atwo odnale=&( no i poprzez na%ladownictwo$ 1az za%piewamy( powt)rzymy( w razie potrze*y
jeszcze pi!tna%cie razy$ L4rzysztofM
Jeszcze jest taka mo?liwo%&( ?e odczytuj! melodi! z nut$ S" zapisy( czy z ICI wieku( czy modsze(
kt)re pozwalaj" na( oczywi%cie ramowe( poznanie melodii( *o tak dokadnie z nut nie da si!
odczyta& wszelakic: zawijas)w( nier)wno%ci rytmicznyc:( no tego po prostu zapisa& si! nie da$ >o
i wtedy dokadam troc:! wasnej inwencji i to poznanie jest troc:! inne( ni? od kogo% czy
z nagrania$ L4rzysztofM
Podkre%lany jest przez *adanyc: aspekt oralny przekazywania pie%ni( uczenie si! ic:
Fze suc:uG( a tak?e warto%ci( kt)re s" korzy%ci" tego sposo*u ic: poznawania 7 przede wszystkim
rozw)j kreatywno%ci( wyra?aj"cy si! zar)wno w spontanicznym tworzeniu melodii jak i tekst)w$
Przy ka?dej iz*ie staa aweczka( na tej aweczce sc:odzili si! ludzie$ C oni rozmawiali( i %piewali i to
*ya jedyna rozrywka( i so*ie %piewali( Fa jakie ty umiesz/G( no to ona za%piewa( za%piewaj"
wszyscy par! razy( niekt)rym do gowy wejdzie( troc:! zapami!ta( troc:! doo?y swoic: s)w$ o to
kiedy% piosenki nie *yy zapisywane( tylko wszystko tak ze suc:u( jak kto% zapomnia jakiego%
sowa( to so*ie doo?y inne$ LRilariaM
'elodi! dostaj" na suc:( nie z nut$ Sprawdzaj"( co potrafi" z melodii wysysze&$ >o i to *uduje(
rozwija wyo*ra=ni!$ Hni potem pewnie rzeczy ro*i" spontanicznie$ L'irekM
Wart" odnotowania jest opinia jednej z respondentek( kt)ra m)wi( i? o*serwuje zanik
umiej!tno%ci %piewania( kt)ra potrafi mie& spore korzy%ci dla rozwoju jednostek( nie tylko
w kontek%cie rozwoju gosowego( ale i rozwoju jednostkowego i tworzenia wi!zi mi!dzy ludzkic:(
i st"d jej opinia na temat og)lnie rozumianej edukacji muzycznej( kt)ra jest przez zainteresowanyc:
zdo*ywana indywidualnie( a powinna znale=& zosta& przywr)cona jako o*owi"zkowa w cyklu
edukacyjnym$
'uzyka powinna *y& o*owi"zkowa w szkoac:$ >ie w ramac: sztuki( *o muzyka jest *ardzo wa?na
i mo?e super pom)c r)?nym ludziom( otworzy&( oswoi&( nauczy& *lisko%ci$ 'y%l!( ?e ju? tyle
opracowa na temat muzyki zostao stworzonyc:( ?e ludzie to powinni wiedzie&$ LNgata(l$09M
88
1462909537(66)
D8183 %5"e2 9ak! um"e943n!CJ 5re#en3!2ana
adani s" w wi!kszo%ci lud=mi maj"cymi stay kontakt z r)?n" form" prezentacji %piewu(
zar)wno w postaci wyst!p)w( jak i w sytuacjac: nieformalnyc:$ @e ostatnie zostan" opisane
w pi"tym podrozdziale tej cz!%ci pracy( zatytuowanym FSpos)* komunikacji mi!dzyludzkiejG( ju?
teraz jednak mo?emy przyjrze& si! ic: spojrzeniu na okoliczno%ci towarzysz"ce %piewowi$ @r)jka
z dziesi!ciu prze*adanyc: os)* podkre%la( i? %piew jest czynno%ci"( kt)ra powinna od*ywa& si!
w odpowiednim( przeznaczonym dla niego( czasie$ .zas ten jest definiowany przez nic:
nast!puj"coK
Hpisz sytuacje( w kt)ryc: %piewasz
@o s" sytuacje( kiedy jest to na miejscu i sytuacje( kiedy nie jest to na miejscu( c:y*a takie szkolenie
si! w %piewie( to *ardziej popadanie w te sytuacje( kiedy jest to na miejscu( ni? te( kt)re nie s" na
miejscu
N kt)re nie s" na miejscu/
>o( np$ w tramwaju al*o podczas spaceru po%r)d ludzi( kiedy innym mogo*y to przeszkadza&$ Nl*o
np$ na egzaminie$ .:ciao*y si! po%piewa&( ale wtedy na szcz!%cie to tumi!( czasami %piewam tak
wewn!trznie$ L4rzysztofM
Ja lu*i! %piewa& nie wtedy( kiedy m)wi" Fza%piewaj za%piewajG( tylko wtedy kiedy czuj!$ >ie lu*i!(
kiedy m)wi"K Fno Ngata za%piewaj( ty masz taki gos( za%piewajG( ja tego nie lu*i!$ LNgataM
Uczyam si! piosenek i ustawiaam moic: *liskic: i m)wiam Fsiadajcie( *o ja teraz *!d! %piewa&G
i *ardzo to powa?nie traktowaam$ Ja w og)le *yam *ardzo powa?nym dzieckiem$ Ja *ardzo
potrze*owaam uwagi( atencji( to nie *yo tak( ?e Fja so*ie *!d! %piewa&G( do dzi% tak mam$ Jak
mnie kto% na imprezie prosi FRanka %piewajG( ja my%l!( ?e wszystko ma sw)j czas( nie *!d!
%piewaa( jak s" wszyscy nar"*ani( *o dla mnie %piewanie to jest jaka% tam %wi!to%&$ LRannaM
Du?" cz!%& ?ycia respondent)w stanowi" wyst!py sceniczne( kt)re przez tyc:( kt)rzy
traktuj" %piew jako sw)j spos)* na ?ycie zawodowe( s" od*ierane jako swego rodzaju codzienno%&
i rutyna
Wielki wpyw na to si! czuj!( jak %piewam ma sprz!t( z kt)rym pracuj! na scenie$ Je%li np$ w og)le
nie sysz!( co %piewam( to wiadomo( ?e ci!?ko si! %piewa$ Je%li mam fajny odsuc:( wszystko jest
komfortowe( to wiadomo( ?e fajnie si! %piewa( mo?na po%miga&( poimprowizowa&( do*rze si! z tym
czu&$ N kiedy w og)le si! nie sysz! na scenie( to jest ci!?ko$ LSusannaM
89
1842865188(67)
;ale?y te? *ardzo du?o od warunk)w tec:nicznyc:( je%li np$ na koncercie mam fatalne nago%nienie(
to jest *eznadziejnie( to jest wtedy taka walka$ Uadujesz energi! w to( ?e*y radzi& so*ie z materi"(
kt)ra nie pozwala ci si! do*rze poczu&$ >ie lu*i! tyc: moment)w( kiedy przeszkadza mi co%(
o czym w og)le nie powinnam my%le&( i powinnam po prostu %piewa&$ LRannaM
Dla mnie to jest ju? moja praca 7 jak naj*ardziej szczera( oddana( wkadam w to ca" sie*ie$ >ie
mog! da& odczu& ludziom( ?e ja si! czego% nie douczyam( al*o ?e ja czego% nie jestem pewna( *o
oni poczuj" to samo( t" niepewno%&$ Ja oso*i%cie nie c:c! c:odzi& na koncerty tylko po to( ?e*y ten
na scenie si! dowarto%ciowa( ani ogl"da& os)* niepewnyc:( kt)re same nie wiedz"( o co im c:odzi$
Dlatego staram si! nie wnosi& tego czynnika niepewno%ci i niedouczenia na scen!$ LSusannaM
Pierwsze c:wile jak si! wc:odzi na scen! to wiadomo 7 lekki stres jest$ @o wiadomo( ?e zawsze to
towarzyszy$ W ka?dym *"d= razie my jeste%my nauczeni do tego stopnia( ?e nasz kierownik zawsze
nam pokazuje( dyryguje( my widzimy swego kierownika i wtedy( jak ju? si! wejdzie( ustawi( i do
ro*oty$ LTeonardaM
4ontrastem dla powy?szyc: wypowiedzi s" opinie drugiej cz!%ci *adanyc:( kt)rzy opisuj"
nienaturalno%& formy( jak" jest dla %piewu ludowego %piew umiejscowiony w kontek%cie
scenicznym$
4oncert jest tak" form" sztuczn" stworzon"( nie jest naturaln" sytuacj" muzyczn"$ L'irekM
>awet( je%li z Piwnic" mamy takie wyst!py z podziaem myQwidownia( to s" to sytuacje( kt)ryc:
wol! unika&$ o wiem( ?e mo?e *y& %piew tradycyjny do suc:ania takiego *iernego nieprzyjemny$
Po prostu nieprzyjemny$ >awet je%li to jest do*ry wykonawca czy wykonawczyni( ja wol!( ?e*y to
*yo c:o& w najmniejszym stopniu wsp)uczestnictwo$ We my co% ro*imy( a kto% ma mo?liwo%& si!
do nas przy"czenia$ @e? wol! takie sytuacje( *o wyst!p to jest taki stres( kopoty organizacyjne(
takie przyziemne sprawy$ N jak jest stres( to nie zawsze co% wyjdzie( ludzie s" niezadowoleni( mimo
?e pu*liczno%& si! pozytywnie wyra?aa( to my tam te? mamy swoje FaleG$ L4rzysztofM
;ar)wno jedni jak i drudzy jednak wskazuj" na szczero%&( jako element tego( co powinno
*y& podstaw" wyst!pu( kt)ra "czy si! z przekazem( jaki niesie za so*" sytuacja sceniczna$
Prawda jest te? taka( ?e jak czowiek jest zaci%ni!ty( stremowany i skr!powany( to tak *!dzie te?
*rzmia$ @o wszystko jest w psyc:ice czowieka$ Je%li ja postanowi!( ?e c:c! wyj%& na scen! i do*rze
si! za*awi& a przy okazji te? da& do*r" za*aw! pu*liczno%ci i my%l"c tak nastawiam si! pozytywnieK
koc:am ka?dego czowieka na %wiecie( na sali( czuj! si! wspaniale( do*rze si! *awi!$ LSusannaM
8-
3100297633(68)
Tudzie wyczuwaj" fasz( nawet jak czowiek jest mniej muzykalny i nie syszy tyc: tec:nicznyc:
uszczer*k)w i niepowodze na scenie$ >awet kiedy czowiek nie ?yje %wiatem muzyki( kiedy
przyc:odzi na koncert( to on widzi( czy oso*a jest szczera( otwarta i ?yczy wszystkim wszystkiego
do*rego( a widzi kiedy kto% wyc:odzi na scen!( ?e*y zaro*i& pieni"dze$ C ro*i raczej mec:aniczne
rzeczy( *o ma je zro*i&$ Uwa?am( ?e jest co% takiego( ?e ludzie odczuwaj" fasz( w sensie$$
czowieczestwa/ We oto wyc:odzi czowiek i c:ce nam da& co% do*rego$ LSusannaM
Jak so*ie wyc:odz! na scen! i %piewam( to so*ie r)?ne rzeczy przera*iam i t" swoj"$$ nie wiem(
filozofi! wysyam tymi kanaami( ja mo?e tylko %piewam( ale wszystkie moje przemy%lenia
wysyam ludziom i dlatego tak *ardzo *ym c:ciaa( poniewa? ic: zapraszam( *y& tak" oso*"( mo?e
nie krystaliczn"( ale d"?"c" do takiej uczciwo%ci ludzkiej$ We*ym te? w my%lac: moga nie kama&$
LRannaM
L<piewanieM to jest inny poziom uczestnictwa we wsp)lnej rzeczy$ >ie ma tu szans na jak"%
nieszczero%&$ W pracy mo?na( co% tam co% ro*i&( al*o nie ro*i&( a si! m)wi&( ?e si! ro*i$$ no r)?nie$
N w %piewaniu nie ma nieszczero%ci$ L4rzysztofM
<piew jest wi!c wedug *adanyc: postrzegany jako umiej!tno%&( kt)ra mo?e *y&
prezentowana na scenie( lecz nie jest to wyst!p dla samego wyst!pu 7 "czy si! on z przekazem(
jaki %piewaj"cy wysya do pu*liczno%ci( a to z kolei wyra?a warto%ci( jakie s" dla danej oso*y
istotne$
D82 Elemen3 I7;"a
4ategoria( kt)ra opisuje %piew ludowy jako element ?ycia *adanyc: przedstawia go
w dwojaki spos)* 7 po pierwsze jako codzienn"( towarzysz"c" innym zaj!ciom aktywno%&
czowieka( a po drugie jako specyficzn" aktywno%& w kontek%cie oso*istyc: :istorii ka?dego
z *adanyc:( zwi"zan" z ic: personalnymi( ?yciowymi do%wiadczeniami( oraz z :istoriami
dotycz"cymi naj*li?szej im wsp)lnoty( jak" jest rodzina$ W odr)?nieniu od nast!pnej kategorii( jak"
jest Fprzekaz tradycjiG skupia si! ona na oso*istyc:( personalnyc: koneksjac: ze zjawiskiem
%piewu( a nie na wiedzy( Fjaka jest kultura ludowa %piewuG w sensie og)lnym i kontek%cie
glo*alnym Dw perspektywie :istorii kultury i zmian( kt)re mo?na nazwa& postmodernistycznymi 7
to rozwa?a& *!d! w trzecim podrozdziale tej cz!%ci FPrzekaz kulturyGE$
;nakomita wi!kszo%& *adanyc: przyznaje( ?e %piew jest ic: codzienno%ci"( ?e %piewaj" oni
nie tylko podczas sytuacji zwi"zanyc: z wyst!pami czy &wiczeniami( lecz jest to taka czynno%&(
82
1203107867(69)
kt)ra pojawia si! na co dzie( jak*y *ezwiednieK
Hpisz sytuacje( w kt)ryc: %piewasz$
Wsz!dzie gdzie si! da$ <piewam te? pod prysznicem( jak co% ro*i!( kiedy tylko mam oc:ot!$
W takic: codziennyc: sytuacjac:( w zawodowyc: oczywi%cie te?$ LSusannaM
U mnie to si! dzieje *ezwiednie$ @o znaczy tak( jak id! to %piewam so*ie w gowie( *o rytm sysz!(
jak *iegam to te? zawsze %piewam( *o te? mam rytm( jeszcze szy*szy( i to mnie *ardzo motywuje
jak sysz! muzyk!( jak przera*iam so*ie teksty jakie%( w gowie to si! dzieje$ Hczywi%cie jak si!
k"pie( to %piewam( moi wsp)lokatorzy si! zoszcz"$ LNgataM
@ak na co dzie te? so*ie nuc! czasem( jak to si! m)wi( z nud)w( nawet jak to m)wi"( przy goleniu$
L'arianM
'oi rodzice maj" gospodarstwo i ja te? czasem tam pomagam( jad! gra*i& siano al*o kopa&
ziemniaki( al*o w ogr)dku co% ro*i&( i wtedy tez si! %piewa du?o$ <piewa si! wsp)lnie czasem(
czasem sama( w og)le moi rodzice du?o %piewaj"( m)j ojciec c:odzi i %piewa( ro*i co% tam so*ie
w o*orze( to cay czas %piewa( r)?ne piosenki$ LNgataM
<piewamy cz!sto 7 opr)cz tyc: sytuacji wyst!powyc: 7 podczas pracy( gra*ie si! traw! i co% si! pod
nosem mruczy$ L'arekM
Ja generalnie du?o %piewam( tutaj w 1adio so*ie c:odz!( je?d?! na rowerze i du?o improwizuj!( jak
wiem( ?e nikomu nie przeszkadzam$ LRannaM
Dwie respondentki( co warto podkre%li& 7 o*ie w wieku seniorskim 7 wskazuj" jednak na
zaprzestanie %piewania w wieku dojrzaym$
'y%my jak gospodarzyli to *ardzo mao %piewaam( *o po prostu nie *yo kiedy( my%my
kontraktacje mieli wielkie( mac:ork! sadzilim( warzywa wszelkie( kalafiory$$ >ie *yo kiedy( jak si!
naro*isz( to nie c:ce ju? si! %piewa&( *o to ju? siy nie ma$ LRilariaM
4oc:ana moja( swego czasu( ja poc:odz! ze wsi( to zawsze( zawsze %piewaam( jak so*ie *iegam
gdzie% tam po polu( to wy%piewywaam( potem %piewaam w c:)rze ko%cielnym( jak *yam jeszcze
pi!kna i moda( potem jak ju? pracowaam i dzieci mae( to trze*a *yo zaprzesta& wszelkiego
rodzaju$ LTeonardaM
95
2247540688(70)
Wypowiedzi te mog" inklinowa& zwi"zek %piewu z modziecz" *eztrosk" 7 o*ydwie panie
wskazuj" na zaprzestanie podejmowania si! aktywno%ci( jak" jest %piew( gdy %wiadomo%& wielo%ci
?yciowyc: o*owi"zk)w i zada w pewien spos)* ci"?y nad czowiekiem i za*iera c:!& %piewu$
Wi!cej wypowiedzi dotycz"cyc: stosunku nastroju czy samopoczucia wzgl!dem %piewu znajduje
si! na pocz"tku omawiania kategorii czwartej F=r)do zmian to?samo%ciowyc:G$
W materiale *adawczym powtarzaj" si! wypowiadane przez *adanyc: sowa( kt)re
podkre%laj" ic: zamiowanie do %piewu$
Ja zawsze miaam niski gos( to zawsze *yo tak( ?e ja %piewaam *ardzo nisko$ Jednym to si! *ardzo
podo*ao( innym to si! *ardzo nie podo*ao$ Nle ja i tak nie przejmowaam si! tym jako% *ardzo( *o
lu*iam to ro*i&$ LNgataM
Tu*i! %piewa&( cieszy mnie to$ L'arianM
>ie wiem( no fajnie si! czuj!$ Ja nigdy o tym nie my%laam( jak si! czuj!( kiedy %piewam$ Ja lu*i!
%piewa&( kiedy %piewam jak czuj!$ LSusannaM
Ja *ardzo lu*iam Lmuzyk!M( od modyc: lat lu*iam( gdy *yam w c:)rze( to tak polu*iam t"
muzyk!( ?e ja %piewaam zawsze ju?$ LRilariaM
ardzo do*rze si! czuj!( jak %piewam( ja lu*i! *ardzo %piewa&$ LRilariaM
ardzo so*ie ceni! L%piewM$ Jak*y tak przesta& nagle( to *y czowiekowi przykro *yo$ Tu*i! so*ie
ponuci& i podegra&$ L'arianM
<piew jest traktowany( jako zjawisko( kt)re cieszyJ kt)rego nieo*ecno%& moga*y sprawia&
wra?enie pewnego *rakuJ *adani s" przyzwyczajeni( ?e ic: ?ycie wypenione jest muzyk"
i %piewem$ .z!%& z nic: w odpowiedzi na pytanie FJak" rol! peni w twoim ?yciu %piewG podkre%la
nawet( i? jest ono rzecz" najwa?niejsz" w ic: ?yciu przez to( z jakimi warto%ciami si! dla nic:
"czy$
>ajwa?niejsz" Lcz!%ci" mojego ?ycia jest muzykaM( od kiedy wzi"em instrument do r!ki w szkole
podstawowej$ Jest moj" praca( jest moj" pasj"$ L'irekM
ezstronnie jak*y tak powiedzie&( to czowiek *ez %piewu nie mo?e ?y&( niekt)rzy ludzie potrafi"(
a my nie potrafimy$ LStanisawM
<piewanie to jest takie wa%nie$$ nie wiem( jak to nazwa&( *o to nie jest w sumie element ?ycia( to
jest tak naprawd! cae moje ?ycie$ @o jest co%( czego tak naprawd! nikt inny mi nie od*ierze$ o
9,
3195683330(71)
czowiekowi mo?na za*ra& wszystko( opr)cz tego( co so*ie z*udowa sam( co so*ie wypracowa$
LSusannaM
L<piew toM c:y*a najistotniejsze to co mo?e *y&$ D#E >ie ma c:y*a miary( jak" mo?na *y zmierzy&(
to co czowiek otrzymuje z tego$ LTeonardaM
W jednym wywiadzie znajdujemy te? podkre%lenie warto%ci %piewu( ale( w kontra%cie do
poprzednic: opinii( *ez jego gloryfikacji$
ardzo so*ie ceni! L%piewM( oczywi%cie to nie najwa?niejsze w ?yciu( ale *ardzo so*ie ceni!$
L'arianM
Wi!kszo%& *adanyc: podkre%la tez zwi"zki %piewu z tradycjami rodzinnymi( i tym( jak
zostali wyc:owani$
Jak zacz"e% %piewa&/
@o si! wi"?e z tradycjami rodzinnymi( *a*cia moja strasznie si! udzielaa %piewaj"c( *yy koysanki(
przy%piewki$ L'irekM
'oi rodzice maj" gospodarstwo i jeszcze pami!tam czasy( kiedy ?ya moja *a*cia i rwali pierze(
i przyc:odzia ciocia Wisia( i ciocia Wisia zawsze nut" taka zapodawaa( ?e cay dom si! trz"s
LNgataM
Dla *a*ki to zawsze *yo istotne 7 ona nam dawaa stroje( ona :aftuje i ro*i takie rzeczy( wi!c
zawsze nam zaatwiaa jakie% *luzki( sp)dnice( zawsze moja mama d*aa( ?e*y%my c:odzili na
procesje( ?e*y%my *yli wystrojeni i sypali kwiatki$ ;awsze to *yo tak podkre%lane mocno( ta
tradycja$ LNgataM
Pami!tam( ?e jak jeszcze mieszkali%my w Poczajowie to moi rodzice ze znajomymi cz!sto %piewali(
no i te? z tamtego okresu pami!tam du?o pie%ni$ LSusannaM
'o?na wysun"& teori!( ?e %piew ludowy o*ecny w ?yciu czowieka od jego modyc: lat jest
g)wn" przyczyn" p)=niejszego nim zainteresowania( c:o& nie w ka?dym przypadku( co
potwierdzaj" sowa dw)c: respondentek( w rodzinac: kt)ryc: wsp)lny %piew nie *y o*ecny( lu*
*y uprawiany tylko i wy"cznie w sytuacjac: scenicznyc:( a nie prywatnyc:( codziennyc:$
90
2434607198(72)
>igdy nie siadali%my razem( ?e*y so*ie co% po%piewa&( mo?e z *raku czasu( mo?e z jakic:% innyc:
r)?nyc: powod)w$$ >o nie *yo tego$ >a scenie 7 tak( du?o$ LSusannaM
1odzice nie %piewali$$ Wie pani( jak to jest na wsi( ro*oty tyle$ N to *y jeszcze okres powojenny( to
nie *yo mowy$$ Ja tam so*ie pod%piewywaam tylko troszk!( jak *iegam gdzie%$ @ak?e u mnie to
naj*ardziej si! uwidocznio w wieku seniora$ LTeonardaM
.z!%& respondent)w opisuje( i? czasem d"?enie do tego( *y jak najpeniej uczestniczy&
w tworzeniu i wykonywaniu muzyki ludowej *yo wstrzymywane stanem finansowym rodziny$
>ie mia mi kto kupi& instrumentu( *o sta& na to nie *yo$ Szko! skoczyem w +, roku( no nie *yo
sta& na to$ C dopiero sam jak miaem ,8 lat poszedem do pracy dorywczo i kupiem so*ie taki
niewielki akordeonik$ L'arianM
Ja nigdy nie miaam instrumentu( z czego *ardzo *olaam( niestety moic: rodzic)w nie *yo sta& na
to( ?e*y%my c:odzili na lekcje i w og)le$ LNgataM
Pomimo i? powy?sze cytaty nie odnosz" si! stricte do %piewu ludowego( lecz jego okolic
kulturowyc:( warte odnotowania jest znaczenie przypisywane wykonywaniu muzyki Q jest ono na
tyle du?e( i? moga si! ona sta& celem dziaa oso*y w danym czasie( *"d= nawet grupy os)*(
kt)rym zale?ao na edukacji muzycznej( a przy tym i kulturalnej drugiego czowieka$ >iec:
przykadem takiego dziaania *!d" dziaania podj!te przez grup! opisywan" sowami jednej
z *adanyc:$

U mnie na wsi tez nie uczyli za *ardzo gra&( dopiero p)=niej po kilku latac: powsta te? taki zesp)(
dwie wioski dalej( gdzie wiem( ?e dzieci z okolicznyc: wsi si! zaanga?oway( dostay instrumenty
przede wszystkim( za darmo( to tam przy parafii zaistniao( ale %wietnie( ?e zaistniao( *o ludzie
zacz!li si! skada& na instrumenty dla dzieciak)w( dzieciaki mogy p)=niej wyje?d?a& i teraz to jest
ogromny( *ardzo mocny zesp)$ LNgataM
Dla dalszyc: wniosk)w przy analizie wynik)w *ada warto jest r)wnie? wymieni&
i pokr)tce opisa&( w jakic: okoliczno%ciac: *adani zacz!li anga?owa& si! w aktywno%&( jak" jest
%piew ludowy$ >ajcz!%ciej przywoywan" kategori" miejsc( gdzie przygoda ze %piewem *adanyc:
miaa sw)j pocz"tek( jest dom rodzinny$
93
8575659326(73)
Ja to %piewam od maego( ojciec *y za ludowizn"( poc:odzi z >owego S"cza( *y O)ralem( w nim
to siedziao$ LStanisawM
Ja poc:odz! ze wsi( wi!c %piewanie w domu to zawsze *ya taka naturalna czynno%&$ LNgataM
.z!sto w rodzinie mojej przy spotkaniac: rodzinnyc:( jak przyje?d?a rodzestwo( zawsze siadamy
razem i %piewamy$ ; akordeonem( przy fortepianie czy gitarze$ C caa rodzina( nawet maa
siostrzenica ze skrzypcami$ @ak?e ten %piew jest o*ecny$ U nas wszyscy %piewaj"$ L'irekM
Pami!tam( ?e jak jeszcze mieszkali%my w Poczajowie to moi rodzice ze znajomymi cz!sto %piewali(
no i te? z tamtego okresu pami!tam du?o pie%ni$ LSusannaM
'aj odprawialim Lna*o?estwo 7 przyp$ *ad$M( to te? si! w domu %piewao( na pogrze*ac:
%piewalim( a ja *yam maa( to z mam" c:odziam( na weselac:$ D#E 'y te pie%ni od rodzic)w
i znajomyc: mamy( g)wnie od rodzic)w raczej$ LRilariaM
;araz potem( z r)wn" ilo%ci" wskaza( *adani opisuj" ko%ci) jako miejsce( dzi!ki kt)remu
zacz!li %piewa&$
W og)le( %piewaem na pocz"tku w ko%ciele( to wiadomo( ?e tam si! zaczyna$ L'irekM
Wiadomo( ?e zaczynaam od zespou g)ralskiego( kt)ry *y przy parafii( wszystkie dzieciaki tam
c:odziy$ LRannaM
<piewaam w c:)rze ko%cielnym( jak *yam jeszcze pi!kna i moda$ LTeonardaM
Ja %piewam od dziecka$ >ajpierw to *y c:)r dzieci!cy mojej mamy( przy ko%ciele( ja miaam 6Q+
lat( kiedy mogam so*ie wstawa& na liturgiac: i z tym c:)rem %piewa& i to tak zostao$ LSusannaM
Jako miejsce pierwszego kontaktu ze %piewem opisywano tak?e r)?ne zespoy( do kt)ryc:
do"czano *"d= to za czas)w dziecistwa( *"d= w latac: starszyc:( i takie sytuacje traktowane s" tu
przeze mnie jako Fnowy pocz"tekG( gdy? tak o nim wspomniay same respondentki$
Ja w pewnym momencie( nie wiem ile ja miaam wtedy lat( *yam nastolatk" 7 co ciekawe *yam
nastolatk"( i wst"piam do zespou takiego regionalnego( kt)ry zakadali moi znajomi( du?o starsi
ode mnie( przy jakim% HSP( Hc:otniczej Stra?y Po?arnej$ LNgataM
Ja miaam - lat i mama zao?ya taki zesp) dzieci!cy( kt)ry %piewa utwory tradycyjne ludowe$ D#E
>o i w tym zespole te? %piewaam i taczyam( graam na skrzypcac:( i to si! tak ci"gn!o( p)=niej
*y c:)r Crmos( p)=niej Widymo( a jeszcze w mi!dzyczasie masa innyc: zespo)w( gdzie %piewaam
96
3441494293(74)
i graam i taczyam$ LSusannaM
@eraz jak przeszam na emerytur!( to wtedy ja si! zapisaam do tego tutaj zespou i ju? c:odziam na
te pr)*y raz w tygodniu$ D#E Pani Wanda( ona tutaj pracowaa jako klu*owa kierowniczka( ona
zorganizowaa ten zesp) ;ielona D"*rowa( du?o nas *yo( c:y*a ze dwana%cie$ LRilariaM
Jak przeszam na emerytur!( to wiedziaam( ?e przy Ackim .entrum 4ultury jest wa%nie taki zesp)
seniora FPojezierzeG i ja tu przyszam sama( nikt mnie tu nie zaprasza( c:ciaam zagospodarowa&
ten wolny czas i kierownik przyj" mnie( a towarzystwo z zespou zaakceptowao i tak ju? jestem
si)dmy rok$ LTeonardaM
.z!%& *adanyc: wskazuje szko!( a konkretniej nauczycieli %piewu( jako te czynniki w ic:
:istorii ?yciowej( kt)re doprowadziy do podj!cia si! %piewania$ Przedstawieni zostali oni jako
oso*y o wyj"tkowym statusie( szczeg)lnie istotne dla respondent)wJ oso*y kt)re Fodnalazy
i zaj!y si!G nimi w ic: edukacji muzycznej$
Jak to si! stao( ?e zacz" Pan %piewa&/
@ak mi jako% ju? w szkole podstawowej( pani od %piewu( pani Hc:wat( ona mi tak m)wiaK
Fty adnie %piewaszG( ona na skrzypcac: podgrywaa troszk!( to mi to tak pomagao$ L'arian( l$93M
W szkole muzycznej mnie znalaza Daniela Wi%niewska( moja pierwsza nauczycielka %piewu( to *y
pierwszy m)j skad *a*ski$ LRannaM
W tej szkole zawodowej *y c:)r( tam trzydzie%ci os)* *yo( *y nauczyciel( *ardzo fajny( taki
starszy ju?( uczy nas i ja nale?aam do tego zespou( *ardzo du?o si! tam nauczyam$ LRilariaM
Poszedem do 'ic:alca( ;ygmunta z inarowej( muzykant( jego *rat uczy w szkole muzycznej w
Oorlicac:( *y dyrektorem szkoy medycznej opr)cz tego( a ten ;ygmunt *y organist"( ale nie na
mszy( tylko na weselac:( do*ry *y$ L'arianM
Pojedyncze wskazania *adanyc: na instytucje( kt)re ic: w %piewie ukierunkoway( paday
na radioK
'oje zafascynowanie %piewem ludowym zacz!o si!( gdy zacz"em suc:a& porannyc: audycji
w radiowej dw)jce$ @am syszaem moje pierwsze pie%ni( nagrywaem je( pr)*owaem je so*ie
%piewa&$ L4rzysztofM
9+
4026529664(75)
oraz warsztaty %piewu tradycyjnego$
>a tyc: warsztatac: %piewu tradycyjnego( na kt)re pojec:aem w wakacje po skoczeniu liceum( to
pierwszy raz w takiej klasycznej formie pokaza mi je Lpie%niM JeframoS( kt)ry jest z Ukrainy( z tego
zespou DreSo$ L4rzysztofM
Powy?sze wypowiedzi s" wi!c ukazaniem r)?norodno%ci =r)de zdo*ywania teorii
i praktyki %piewaczej( kt)re wskazuje( i? jest on dost!pny nie tylko ludziom( kt)rzy tradycj!
%piewania ludowego zaczerpn!li z rodzinnyc: zwyczaj)w( ale te? zainteresowali si! nim( gdy?
wskaza im go autorytet( grupa r)wie%nik)w( *"d= zaprowadziy ic: do %piewu indywidualne
poszukiwania$
D83 Pr#eka# 3ra7;9"
<piew ludowy jest przez *adanyc: rozpatrywany jako swoisty wyraz tradycji( zjawisko
nierozerwalnie zwi"zane z dawnym sposo*em ?ycia( kt)ry istnia w kulturze( *!d"c jednocze%nie
jej cz!%ci"( jak i elementem j" kreuj"cym( przekazuj"cym warto%ci o*owi"zuj"ce w danej sytuacji
spoecznoQkulturowej 7 kultura jest tu *owiem przeze mnie rozumiana( za 4oskowsk" jako
Fwzgl!dnie zintegrowana cao%&( o*ejmuj"ca zac:owania ludzi prze*iegaj"ce wedug wsp)lnyc:
dla z*iorowo%ci wzor)w wyksztaconyc: i przyswojonyc: w toku interakcji oraz zawieraj"ca
wytwory takic: zac:owaG
,,+
$ St"d te? w tej kategorii opisu zaklasyfikowane zostay r)wnie?
wypowiedzi( kt)re omawiaj" zmiany w postrzeganiu muzyki ludowej przez spoeczestwo( oraz
o*serwowane przez *adanyc: zmiany w c:arakterze rzeczywisto%ci kulturowej 7 zmiany
w zac:owaniac: mi!dzyludzkic:$
<piew ludowy przedstawiany jest w opisac: respondent)w jako co% naturalnego( co
wypywa z wn!trza czowieka( niejako *ez zastanawiania si! nad tym$
Ja poc:odz! ze wsi( wi!c %piewanie w domu to zawsze *ya taka naturalna czynno%&$ LNgataM
>ikt nas nie uczy %piewa&( to si! samo rodzi$ LStanisawM
; racji tego( ?e jestem O)ralk"( u nas %piewanie jest zupenie naturalne( tak jak taniec( go%ny
%miec:( to s" rzeczy nad kt)rymi si! czowiek za *ardzo nie zastanawia ani nie wyr)?nia( wszyscy to
ro*i"$ LRannaM
,,+
A$ 1)?ycka Dred$E( <ncyklopedia pedagogiczna QQ) wieku. 0om ))( Wydawnictwo Nkademickie FWakG(
Warszawa 0553( s$ 2+6$
98
2637491875(76)
.iesz! si!( ?e mogam urodzi& si! na Pod:alu( *o tam wszystko jest takie$$ normalne$ C nie
zapomnieli%my so*ie( ?e taniec( %piew( %miec:( to s" rzeczy takie( nad kt)rymi si! nie trze*a
zastanawia&( tylko to po prostu trze*a ro*i&( ?e to jest co% naturalnego$ LRannaM
<piew jest czym% tak naturalnym dla mnie( ?e nie *ardzo potrafi! so*ie wyo*razi& sie*ie
nie%piewaj"cej$ 'i tak wszystko %piewa dookoa( ja sysz! melodie( jak kto% do mnie m)wi( co% mi
&wierka( ja jestem po prostu wyczulona na d=wi!k$ LRannaM
W opozycji do tego przedstawiane s" przykady nienaturalno%ci( jako elementu( kt)ry jest
przez *adanyc: niec:ciany i odrzucany( gdy? wywiera wra?enie sztuczno%ci( pewnego rodzaju
nad!cia$
L')j nauczycielM wiedzia( ?e nie *!d! %piewa& klasycznie( sta& prosto( ro*i& powa?nej miny$$ Dla
mnie to jest nienaturalne( te operowe gesty( dla mnie to jest maka*rycznie %mieszne$ LRannaM
.zasami warto ten tekst Lpie%niM zmieni&( szczeg)lnie( je%li on jest w oryginale gwar" %piewany( to
nie spos)* tego zro*i& do*rze( *o jak kto% kto( jak ja( urodzi si! na Dolnym <l"sku( D#E to nie ma
sposo*u( ?e*y oso*a nie wyc:owana w tradycyjnym spoeczestwie m)wi"cym gwar" moga ot tak(
w jeden wiecz)r nauczy& si! m)wi&$ ; tekstami ro*imy to( ?e*y mie& komfort( ?e jeste%my w tym
naturalni$ Poniewa? nie mamy co si! sili& na gwar!( *o wtedy nie *!dziemy naturalni( ja tak czuj!
i nie zmuszam si! do %piewania gwar"( *o wiem( ?e mi to krzywo wyjdzie( tak?e wtedy wol!
zmieni& te goski na *ardziej naturalne dla mojej mowy i mojego %piewu$ L4rzysztofM
'uzyka ludowa jest w opinii *adanyc: muzyk" prost"( ?yciow"( kt)ra ma towarzyszy&
egzystencji ludzkiej( umila& j"( a jednocze%nie pomaga& rozumie& %wiat takim( jaki jest$
'elodie ludowe s" proste *ardzo$ S" proste( naturalne takie$ @akie$$ jak d=wi!ki wa%nie$$ @o s" takie
rytmy ?ycia codziennego$ LNgataM
Dawniej D#E to poszed jeden do drugiego( posiedzieli( pogadali( po%piewali( ko*iety prz!dy wen!(
sku*ay pierze( *arany si! strzygo( i temu wszystkiemu towarzyszyo %piewanie LStanisawM
4iedy% to w ka?dej( w ka?dej sytuacji %piewali%my( szlim do kopania( to po drodze %piewalim( do
?niw %piewalim( jak z*o?e m)cilim i w przerwie gospodyni zro*ia o*iad( to id"c na ten o*iad
my%my te? %piewali( r)?ne pioseneczki$ Fajnie *yo w tyc: czasac:$ >a okr"go %piew *y$ LRilariaM
Specyficzn" rozm)wczyni" *ya cytowana powy?ej respondentka z wywiadu numer -( pani
99
1858811969(77)
Rilaria$ .z!sto( zamiast odpowiedzi na pytania po prostu %piewaa pie%ni( kt)re jej si! w danym
momencie nasun!y$ Przy pytaniu o przekaz( jaki nios" za so*" pie%ni ludowe( za%piewaa pie%
FJakem jec:a do swojej damuniG$ Po moim pytaniu( co przekazuje ta pie%( odpowiedziaaK
@o kawaler jec:a do panny( a ona ju? go czekaa w okienku( a on zazdrosny( czy ona nie ma innego
kawalera( *o mo?e zdradzi& jego$ @akie miosne :istorie( z ?ycia$
'iaam wra?enie( ?e moje powt)rzenia pyta( kt)re pojawiay si! ka?dorazowym po
za%piewaniu przez ni" jakiej% pie%ni( w pewien spos)* dra?niy j"$ >ie c:ciaa m)wi& o tek%cie(
o jego przesaniu( czy o tym( co on za so*" niesie( tylko po prostu przekazywaa mi to poprzez
piosenk!$ Hde*raam to jako jej niezrozumienie( o co dokadnie pytam( skoro ona piosenkami mi na
pytania odpowiada$ S"dz!( i? wyra?ao to jej wiar! w przekaz testu ludowego( kt)rego nie trze*a
tumaczy&( gdy? jest on prost" do zrozumienia :istori"( kt)rej przekaz dla od*iorcy powinien *y&
oczywisty$ W trakcie tego wywiadu odrzuciam wi!c pog!*ianie pyta( kt)re odnosiy si! do
za%piewanyc: prze ni" piosenek( i uznaam tekst pie%ni za wyra?aj"cy odpowied= na moje
zapytania$
Podo*nie lakonicznie na moje pytanie dotycz"ce przesania pie%ni za%piewanej podczas
wywiadu odpowiedzia inny *adanyK
.o si! panu za piosenka przypomniaa( co teraz pan nuci/
N tak"( skoczn"K Li tu %piewana jest *allada o ko*iecie i m!?czy=nieK na pocz"tku *y z ni"
szcz!%liwy( a potem ona zamienia si! w w!?aM
.zy mo?e mi pan powiedzie&( jakie przesanie ma ta pie%/
>o w niej s" zawarte pewne takie m"dro%ci ludowe( ?e *ywa tak( ?e c:op se tak pomy%la$ Jeden
tak( drugi inaczej$ H?eni si! wszystko do*rze( nagle to wszystko szlag trafi( no i %piewa( ?e
szcz!%cia mia c:wil!( a potem si! wszystko rozlazo i *a*a go pogryza jak w"?$ L'arekM
Wi!kszo%& pozostayc: *adanyc: zwr)cio du?" uwag! na wa?no%& refleksji nad %piewanym
tekstem pie%ni ludowej$ Wyra?a on wedug nic: sensy i m"dro%ci ludowe( kt)re warto analizowa&(
kt)re nios" za so*" pewne przesanie( kt)re warte jest rozczytania 7 tak w warstwie sownej( jak
i kontekstowej$
Je%li c:odzi o teksty( to dostaj" je zapisane( gdy? w innym j!zyku oni nie wysysz" s)w dokadnie(
jak nie s" na kartce$ @ylko ten tekst nie mo?e *y& przeczytany( *o czytanie tekstu za*ija wszystkoK
i poprawno%& wymowy i my%lenie nad tym( co si! %piewa$ .:odzi o to( ?e*y nie skupia& si! na tej
9-
3834639640(78)
kartce$ D#E Skupiamy si! te? na tekstac: i tumaczeniac:( *o %piew ludowy to pi!kne tre%ci$ Jak nie
wiemy o czym %piewamy( to nie ma sensu w tej pie%ni$ L'irekM
Dla mnie wa?na jest analiza tekstu$ Je?eli jaki% utw)r posiada tekst( to dog!*nie go roz*ieram$ @re%&
jest *ardzo wa?na( zapoznaj! si!( szukam( sprawdzam sowo( kt)rego nie znam( al*o to( w jakim
kontek%cie funkcjonowa ten utw)r kiedy%$ LSusannaM
Wszyscy Lw Piwnicy <piewu @radycyjnegoM maj" poczucie c:!ci uczenia si!( nie tylko c:!ci uczenia
si! pie%ni( ?e potem j" odkadamy i jedziemy nast!pn"( ale to wszystko( co idzie razem z t" pie%ni"(
tzn$ tradycja z kt)rej si! wywioda( poznanie znaczenia s)w( o*rz!d)w( kt)re towarzyszyy tej
pie%ni( al*o raczej to pie% towarzyszya o*rz!dom( to te? po*udza c:!& do je?d?enia w r)?ne
miejsca( itd$( itd$ .zyli to jest takie podej%cie cao%ciowe( nie tylko dwie czy trzy godziny na
od*!*nienie materiau$ L4rzysztofM
Sam tekst pie%ni r)wnie? potrafi mie& r)?norakie funkcje( na kt)re wskazuj" nast!puj"ce
wypowiedzi respondent)wK
>ie ma tak( ?e %piew jest niewskazany$ >p$ za*rania si! %piewa& radosne pie%ni podczas postu$ Nle
wtedy s" inne pie%ni( kontemplacyjne$ Hne nie wszystkie s" smutne$ Smutna jest tylko melodia$
Poniewa? samo to( ?e %piewasz pie%ni o %mierci nie wyklucza ponownego narodzenia$ Je%li *y
przesuc:a& i przeanalizowa& ka?d" z tyc: pie%ni( to one powinny dawa& nadziej! 7 na kontynuacj!
jak"%( na to( ?e si! odmieni$ LNgataM
'am czasem tak" t!sknot! w so*ie( nie wiem( za czym$ C so*ie wtedy lu*i! za%piewa& te g)ralskie(
rzewne nuty$ >ie znajduj! w so*ie( za czym jest ta t!sknota( ale jak*y troc:! mi si! to uspokaja$
LRannaM
>a przykad jest taka pie% pogrze*owa FWegnam cie*ie drogi %wiecieG( takie ?aosne( ?e niekt)rzy
a? z tyc: pie%ni pacz"$ Hni c:y*a *ardziej prze?ywaj" przez to$ LRilariaM
Jednakowo?( przekaz pie%ni ludowyc: nie odnosi si! tylko do dawnej kultury( czy kultury
wiejskiej$ Jedna z *adanyc: przekonuje( i? tre%ci tradycyjnyc: przekaz)w mog" *y& aktualne
znaczeniowo tak?e we wsp)czesnym %wiecie$ Jest to na tyle wa?ny dla mojej pracy aspekt( i?
pozwol! so*ie przytoczy& ca" wypowied= respondentki$
'y%l!( ?e te utwory( kt)re ja wykonuj! i wiele utwor)w( kt)re znam( s" nadal aktualne( nawet gdy*y
odci"& wie%( odci"& te *a*y( kt)re prz!d"( a zostawi& sam" tre%& 7 np$ ?e*y kto% si! do*rze wyda za
92
1230641958(79)
m"? 7 to *ez wzgl!du na to( gdzie panienka mieszka( na wsi czy w mie%cie( wiele panien c:ce
do*rze wyj%& za m"?( c:ce mie& do*rego m!?a( c:ce do*rze ?y&( c:ce *y& szcz!%liwa i taka wiejska
piosenka wzi!ta z rytuau prz!dzenia k"dzieli mo?e si! do*rze osadzi& w sytuacji miejskiej i to jest
wa%nie niesamowite w tyc: utworac: ludowyc:( ?e nawet ludzie z miasta mog" tam poczu& sw)j
w"tek( swoj" :istori!( swoje pro*lemy$ Wykonujemy z `uadro Susanna utw)r o doli 1usnaka( kt)ry
zosta wyrwany ze swej ziemi( ale dla mnie ta caa opowiastka r)wnie do*rze dotyczy ka?dego
innego czowieka( kt)ry nie c:cia( a opu%ci swoje miasto( nie c:cia( a zosta wyrzucony z pracy(
nie c:cia( a zostawia go ?ona$ @o s" takie tre%ci( kt)re mo?na przypisa& do ka?dej oso*y$ @e pie%ni
s" na tyle uniwersalne dla ka?dego czowieka( ?e nawet oso*a( kt)ra nigdy nie miaa siostry czy
*rata( mo?e ode*ra& utw)r FN w so*otuG( kt)ry wa%nie m)wi o utracie *rata( kt)ry jest
niesprawiedliwy za*rany do wojska( za*rany siostrze( tylko dlatego( ?e jest sierot"$$ @am jest taka
fajna tre%&( ?e z*iera si! gromada i m)wi"( kogo maj" wzi"& do wojska$ C m)wi"K no nie we=miemy
*ogacza( *o za nim stoi rodzina( maj"tek( *!dzie wiele pretensji( a we=miemy sierot!( *o tam jedna
siostra( nie *!dzie paczu( krzyku$ C za*ieraj" t" *iedn" sierot!( jedyn" wa?n" oso*! w jej ?yciu$ C to
jest taka tragedia( kt)r" niekoniecznie odczytuje oso*a( kt)ra ma *rata czy siostr!( nie tylko taka
oso*a( kt)ra kogo% stracia( ale te? taka( kt)r" dotkn!a niesprawiedliwo%& zwi"zana z korporacjami(
gdzie czowieka mo?na ot tak so*ie wyrzuci&( *ez pro*lemu( tylko dlatego( ?e c:c" so*ie wzi"& do
pracy kogo% z rodziny$ W tym utworze c:odzi nie tylko o t! rozpacz siostry( ale te?
niesprawiedliwo%& wadz nad lud=mi prostymi$ W jednym utworze mo?na tyle w"tk)w wynale=&c
LSusannaM
Pie%ni ludowe nale?" do szerokiej kategorii dziedzictwa kulturowego 7 *adani wskazuj"( i?
pie%ni rozpatrywane w tym aspekcie peni" funkcj! poznawcz"K
Wi!kszo%& Lpie%ni kt)re wykonujemyM jest zwi"zana z tym rejonem tutaj( te melodie poc:odz" st"d$
4a?da piosenka o czym% tam m)wi( to jest jaka% opowie%&$ .:c! przez t" piosenk! przekaza&( ?e tu
taki region( ?e tu kiedy% tak %piewano$ L'arianM
>asz zesp) rekonstruuje r)?ne o*rz!dy( np$ stare o*rz!dy weselne( w tym na przykad ok)k!( czyli
taniec dr)?ek wok) modej( ale te? takie codzienne ro*oty we wsi( jest kiszenie kapusty( jest pranie$
@e o*rz!dy kultywuj" teraz r)?ne zespoy folklorystyczne( na wsiac: to zaniko( to si! zac:owuje
teraz dla potomnyc:( ?e*y pokaza&( jak to dawniej *ywao$ ; przekaz)w staryc: ludzi( z zapis)w
r)?nyc: to si! rekonstruuje$ LStanisawM
Jak ja poszam do szkoy( to tam kazali m)wi& z litery$ @o znaczy( rozmawia& tak( jak my teraz
rozmawiamy( a nie gwar"$ Ja tu mam pozapisywany ten arc:aiczny j!zyk jak to pami!tam( i ten
j!zyk przetrwa w pie%niac:( tak w rozmowie to si! go ju? nie u?ywa$ LRilariaM
@rze*a %piewa& po to( ?e*y utrzyma& ten starodawny klimat( ?e*y *ya ta pami!&( *o nasi
-5
3527157335(80)
dziadkowie jeszcze %piewali kiedy%niejsze piosenki( to teraz tylko cz!%& zostaa zapami!tana$
L'arta( wnuczka pani Rilarii( go%& podczas naszego wywiaduM
Jak ja so*ie za%piewam tak" rzewn" nut! g)ralsk"( to czuj!( jak*ym si! "czya z duc:ami moic:
przodk)w$ LRannaM
LPoznajemyM to wszystko( co idzie razem z t" pie%ni"( tzn$ tradycja z kt)rej si! wywioda( poznanie
znaczenia s)w( o*rz!d)w( kt)re towarzyszyy tej pie%ni( al*o raczej to pie% towarzyszya
o*rz!dom( to te? po*udza c:!& do je?d?enia w r)?ne miejsca( itd$ L4rzysztofM
W kontra%cie do funkcji pie%ni podtrzymuj"cyc: tradycj! pojawia si! tez opinia( kt)ra
pr)*uje po"czy& dawne funkcje folkloru ze wsp)czesn" ic: aplikacj" 7 wedug poni?ej cytowanej
respondentki nie wa?na jest sama rekonstrukcja i poznanie dawnyc: o*yczaj)w( lecz tre%& pie%ni(
uznawana przez ni" jako podstawowy transmiter dziedzictwa$ Jest to fragment o*szernie
cytowanej powy?ej wypowiedzi( jednak?e rozpatruj! teraz jego znaczenie w kontek%cie dziedzictwa
kulturowego( nie za% czystego znaczenia przekazu s)w danej pie%ni
Dla mnie nie jest wa?ne( ?e*y przypomina&( ?e kiedy% ludzie prz!dli i %piewali piosenki( tylko
wa?na jest tre%&( wa?na jest tak muzyka$ LSusannaM
Jeden z *adanyc: unaocznia sens( jaki jego zdaniem ma wsp)czesne kontynuowanie
tradycji( tumacz"c( i? wsp)czesne uprawianie folkloru nie jest oderwane od jego korzeni 7
zmienia si! jedynie jego kontekst( lecz forma w warstwie muzycznej pozostaje taka sama$
@eraz siedz! w takic: staryc: nagraniac: Cnstytutu Sztuki PN>$ D#E @o s" nagrania z lat +5( do tej
pory mam wra?enie( ?e to *rzmi tam samo( nawet znalazem kilka melodii( kt)re pierwszy raz
usyszaem w Piwnicy( a p)=niej znalazem je w arc:iwac: CS PN>Qu$ C to jest takie *ardzo
przyjemne uczucie( kiedy widzi si! t" kontynuacj!( ?e min!o 85Q95 lat od nagrania do teraz(
a wa%ciwie to jest to samo$ .zyli ta tradycja ma jaki% sens$ C rzeczywi%cie dziaa$ L4rzysztofM
Spogl"daj"c na wspomnian" kontynuacj! tradycji( pojawiaj" si! tu dwie r)?ne kategorie
opinii( opisuj"ce wsp)czesne tendencje zwi"zane z t"?$ W pierwszej *adani przedstawiaj"
wsp)czesne inklinacje do muzyki ludowej jako o*ecne w kr!gu zainteresowa czowieka 7 a co za
tym idzie 7 warte d*ania o ni"$
-,
3621519770(81)
Pami!tam( ?e dla *a*ki to zawsze *yo istotne 7 ona nam dawaa stroje( ona :aftuje i ro*i takie
rzeczy( wi!c zawsze nam zaatwiaa jakie% *luzki( sp)dnice( zawsze moja mama d*aa( ?e*y%my
c:odzili na procesje( ?e*y%my *yli wystrojeni i sypali kwiatki$ ;awsze to *yo tak podkre%lane
mocno( ta tradycja$ LNgataM
.zowiek cay czas *iegnie( nie ma czasu na nic( a tu Lna pr)*ac: zespouM jednak ludzie si!
zatrzymaj"( spokojnie( skupiaj" si! na tym( co najwa?niejsze( czyli jaka% %wiadomo%& narodowa(
%wiadomo%& dziedzictwa$ 'amy jak"% wiedz!( mamy j" komu przekaza& i piel!gnujemy to$ L'irekM
W opozycji do powy?szego( w materiale *adawczym pojawia si! te? wypowied= opisuj"ca
niec:!& do tradycyjnej muzyki ludowej( rozumianej jako niemodna( prze*rzmiaa(
N nieraz to si! %miej" z tego naszego zespou( *o niekt)rzy nie lu*i"$ @eraz oni nie %piewaj"( *o maj"
na pytkac: poprzegrywane( na komputerac:( jak w"czy komputer to suc:a( ale jak ja %piewam( to
ju? nie$ LRilariaM
N przyc:odz" czasem modzi( ?e*y si! dowiedzie&( jak kiedy% *yo( jakie piosenki %piewali%cie/
Sk"d( jak my wyst!pujemy to %miej" si! po prostu$ N na festiwalac:( czy przegl"dac:( to te? mao$
Jeszcze jak akordeon( czy jaka% muzyka( to suc:aj"( a jak my nie mamy ?adnego akompaniamentu(
to nie *ardzo suc:aj"$ @acy starsi to jeszcze suc:aj"( ale ci modzi to ju? nie$ @ak?e$$ zanika to( co
my ro*imy$ LRilariaM
W powy?szej wypowiedzi odnajdywa& mo?na ?al respondentki kierowany w stron!
przedstawicieli modszego pokolenia spowodowany *rakiem zainteresowania muzyk" ludow"
i zaniec:aniem jej kontynuacji$ W tradycyjnyc: spoeczestwac: te aspekty kultury przekazywane
*yy pokoleniowo i 7 wedle niekt)ryc: *adanyc: 7 ten spos)* przekazu dziedzictwa nadal
o*owi"zuje$
Pro*lem %piewu ludowego to jest pro*lem wiedzy i wra?liwo%ci i wieku$ ardzo mao modyc:
ludzi c:ce %piewa& tradycyjne pie%ni ludowe$ a*cia nie ma z tym pro*lemu$ L'irekM
>a pewno %piewanie jest czym% takim( co "czy ludzi( u nas to jest tym *ardziej takie mocne( ?e to
jest rzeczywi%cie mi!dzy pokoleniami( ?e te nuty( czyli melodie g)ralskie( s" przekazywane
z pokolenia na pokolenie( nawet si! nie zastanawiasz( sk"d to znasz( ale znasz$ LRannaM
Jednym z wymienionyc: sposo*)w uatrakcyjnienia tradycji dla modyc:( jest wprowadzenie
-0
8483162848(82)
motywatora w postaci wynagrodzenia pieni!?nego( wspomnianego przez jednego z *adanyc:$
We*y kultywowa& te tradycje to trze*a$$ no ja nie m)wi! zmusi&( ale jako% przyci"gn"& t" modzie?
do sie*ie$ >a tyc: przegl"dac: to s" zawsze jakie% nagrody( pieni!dzy du?yc: nie ma( ale zawsze si!
tym c:opakom co% rzuci( tyc: par! zotyc:( to ic: to przyci"ga$ @o *rzmi co prawda jak*y%my ic:
kupowali$$ ale w ten spos)* mo?na ic: przyci"gn"&$ L'arekM
Starsi respondenci w wypowiedziac: o wsp)czesnym i dawnym funkcjonowaniu muzyki
ludowej cz!sto opisywali zmian!( jak" o*serwuj" w otaczaj"cej ic: rzeczywisto%ci$ ;miany te tycz"
si! zar)wno og)lnej kondycji spoeczestwa i kultury( jak i konkretnyc: zmian w muzyce( kt)ryc:
zdaj" si! nie akceptowa&$
; nutami to nie mo?na wyst!powa&( zreszt" i tak jak muzyk za%piewa( tak kapela musi gra&( jak to
na weselac: dawniej *ywao( ?e wyszed i za%piewa kawaeczek i kapela musiaa gra& pod niego(
dopasowa& wysoko%& i o$ @o nie tak jak dzi%( ?e maj" mikrofony( podkady( *!dzie si! kiwa( trz"s(
i on udaje( ?e %piewa i gra$ Nle jak*y przyszo mu tak o za%piewa&$$ L'arekM
Hni Lstarsi ludzieM m)wi"( ?e te nowoczesne nie dla nic:$ D#E Ja nie krytykuj!( *o s" te?
profesjonalni( tylko same rytmy nie s" dla os)*( kt)re skoczyy 85Q95 lat$ L'arianM
L'odziM nie c:c" suc:a& staryc: *a*( gada( *o oni maj" w tyc: komputerac: te r)?ne muzyki
nowe$ LRilariaM
@eraz to ju? wie pani( nikt nie ma czasu( jest telewizja( komputer( dawniej to nie *yo telewizor)w(
komputer)w( to poszed jeden do drugiego( posiedzieli( pogadali( po%piewali( ko*iety prz!dy wen!(
sku*ay pierze( *arany si! strzygo( i temu wszystkiemu towarzyszyo %piewanie$ 4iedy% ludzie
wi!cej %piewali( *o *yli weselsi$ @eraz s" smutni( niec: pani teraz zauwa?y na ulicy( czy kto% si!
%mieje( ka?dy idzie zamy%lony( praca( dom( kasa$ LStanisawM
Jeszcze pami!tam( jak my%my je=dzili do stryjka do 4urowa( tam mia takie dosy& du?e
gospodarstwo( to *yo na przeomie lat 85Q95tyc:( my%my *yli podrostki$ @o *yo nie do
pomy%lenia( oni ro*ili wszystko r!kami( *o nie *yo takiej mec:anizacji$ 'ieli czas( ?e*y si!
wieczorem zej%&( jeden do drugiego przyszed( siedzieli i opowiadali cuda( o r)?nyc: innyc:
rzeczac:$ D#E C *y czas za?artowa&( po%mia&( po%piewa&$ @eraz nie ma czasu$ L'arekM
')wi! pani( zawsze na aweczkac:$ U mojej siostry( za Orajewem( to jeszcze ta aweczka stoi
i *a*cie si! posc:odz" i przesiaduj" i plotkuj"$ @eraz ju? tego nie ma( *o ka?dy pozamykany(
w domac:( nikt nikogo nie zna( a przedtem to cae wsie si! znay$ 4iedy% wi!ksza za?yo%& *ya$
@eraz to ka?dy so*ie$$ LRilariaM
-3
1768026364(83)
@a za?yo%& ju? nie jest taka( jak kiedy%$ 4a?dy oso*no( jak kto c:ce( nawet Fdzie do*ryG mao co
kto gada$ @o wszystko te komputery( telewizory( suc:aj"( ogl"daj"( takie czasy zmienili si!$$ do g)ry
nogami to wszystko przeszo$ We*y jeszcze m)j dziadek czy moja *a*cia powstali( to *y z powrotem
umarli( co tu teraz si! dzieje$ LRilariaM

W wypowiedziac: tyc: odnale=& mo?na t!sknot! za dawnymi czasami( wsp)lnym
sp!dzaniem czasu( i innym c:arakterem spoecznym wspominanyc: lat modo%ci *adanyc:$
Powy?sze cytaty mogy*y *y& punktem wyj%cia do refleksji nad tym( czy opisywane przez
respondent)w zmiany s" wynikiem og)lnej zmiany paradygmat)w wsp)czesnej rzeczywisto%ci(
czy mo?e jest to kwestia t!sknoty za modymi latami( ?alu z powodu upywaj"cego czasu$
Wypowiedzi tego typu nie znajdujemy wszak?e u respondent)w poni?ej 65 r$?$( ale tumaczy& to
mo?na tym( i? ic: do%wiadczenie ?yciowe mogo nie pozwoli& na poczynienie tego typu o*serwacji
i wysnuwania tak daleko id"cyc: wniosk)w o zmianie kondycji %wiata( integracji mi!dzyludzkiej
i c:arakterze *ycia czowieka we wsp)lnocie$ Jednakowo?( u jednyc: jak i u drugic:( pojawiaj" si!
wypowiedzi na temat integruj"cej funkcji %piewu( kt)re zostan" przedstawione w opisie pi"tej
wyonionej kategorii FSpos)* komunikacji mi!dzyludzkiejG$
D8= )!#219Ksam!r!#219
<piew ludowy przedstawiany w tej kategorii rozumiany jest jako medium( kt)re mo?e *y&
=r)dem pozytywnyc: zmian w to?samo%ci jednostki 7 pozwala on *owiem na zrozumienie(
wyra?enie( a tak?e na wzmocnienie odczuwanyc: emocji( wzmaga otwarto%& czowieka na %wiat(
potrafi zar)wno nauczy& wra?liwo%ci( uspokoi&( jak i po*udzi& do dziaania( poszerzaj"c
%wiadomo%& czowieka( umo?liwiaj"c prac! nad so*"( co prowadzi& mo?e do og)lnyc:(
pozytywnyc: zmian w psyc:ice czowieka$ Jest on w kocu r)wnie? postrzegany jako trudny do
jednoznacznego okre%lenia fenomen( kt)ry potrafi mie& dla *adanyc: metafizyczne konotacje 7
jako aktywno%& daj"ca im odczu& duc:owe po"czenie z najwa?niejszym i niewyra?alnym$
D8=81 %5"e2 9ak! s5!s1b 27raIan"a em!;9"
<piew *iay jest opisywany przez *adanyc: jako zjawisko( kt)re *ezpo%rednio przyczynia
si! do wyra?ania emocji odczuwanyc: przez %piewaj"cyc: 7 czasem nawet takic:( kt)ryc: istnienia
nie *yli %wiadomi$
L<piewM z*li?a mnie tez do sie*ie samej( do moic: uczu&( emocji$ LNgataM
<piewanie jest dla mnie przedu?eniem emocji( kt)re mam w so*ie$ Ja czuj!( ?e mam w so*ie taki
-6
2335770169(84)
galimatias( ja strasznie prze?ywam wszystko$ C %piew mi pozwala na wyra?anie tego prze?ywania$
LRannaM
@o nie jest tak( ?e %piewam( *o c:c! wyrazi& jak"% emocj!( *o %piewaj"c po prostu to ro*i!$ D#E
>awet tego nie c:c"c( *o si! nie da tego odgraniczy&$ D#E LPodczas %piewuM emocje wyra?aj" si!
same( czasami na przykad takie( kt)ryc: nie c:c!$ 'o?e nie( ?e nie c:c!( ale takie( kt)ryc: *ym si!
nie spodziewa( np$ co% co siedzi we mnie( a nie do koca so*ie to u%wiadamiam$ L4rzysztofM
Szczeg)lnie jednak podkre%lane s" te aspekty %piewu ludowego( wyra?ane zar)wno przez
sowa( melodi!( jak i sam akt %piewania( kt)re speniaj" funkcj! oczyszczaj"c"$
@o jest taka dodatkowa furtka( kt)ra pomaga nam w opowiedzeniu o swoic: emocjac:$ o czasami
sowo m)wione to jest za mao$$ N sowa %piewane *ardziej otwieraj"$ .zuj! si! oczyszczona po
%piewaniu( zupenie doenergetyzowana( g!*a mi si! %mieje$ LNgataM
W pewnym sensie L%piewM powinien ludziom da& zapomnie& o tyc: innyc: r)?nyc: sprawac:(
niekiedy przykryc:$ D#E Jak to si! zejdzie razem kilka os)*( kilkana%cie i za%piewa( to te? czowiek
zapomina( inaczej si! czuje( przynajmniej ja$ N ci( kt)rzy suc:aj"( jak im %piewamy( to jak widz!(
te? czuj" si! lepiej$ Wida& po ludziac:( ?e zadowoleni$ L'arianM
LDo*rze jestM gdy czowiek nie zaciska si! w swoic: przyzwyczajeniac:( tylko pozwala swoim
emocjom po prostu ulecie&( a %piew to daje$ LSusannaM
W wypowiedziac: respondent)w mo?emy znale=& dwojakie rozumienie zwi"zku pomi!dzy
%piewem ludowym a nastrojem$ ;wi"zek ten jest dualny 7 relacje mi!dzy tymi dwoma zjawiskami
zaz!*iaj" si!$ adani podkre%laj" widoczny wpyw nastroju na %piew 7 jego o*ecno%& czy nawet
c:arakter tej aktywno%ci$
'y%l!( ?e %piewanie to jest nasz nastr)j$ @ak %piewamy( jak si! czujemy$ LNgataM
4iedy% ludzie %piewali( to *yli weselsi( teraz rzadko kto %piewa$ LStanisawM
Jak si! czujesz( *"d= jak my%lisz( jak czuj" si! ludzie( kiedy %piewaj"/
Jest mi do*rze$ Wszystko zale?y od tego( co mi si! przypomni jak %piewam$ Cnaczej %piewam( jak
mam do*ry dzie( inaczej jak pada deszcz( inaczej jak ?ona jest na mnie za$ L'irekM
-+
3793833154(85)
D8=82 %5"e2 9ak! Hr1<! ra!C;"
W opozycji do poprzednic: wypowiedzi( gdzie %piew uznawany *y niejako za
konsekwencj! danego nastroju( *adani opowiadaj" o %piewie ludowym r)wnie? jako
o specyficznym %rodku( kt)ry potrafi wpywa& na samopoczucie( modyfikowa& nastr)j( mie&
*ezpo%redni wpyw na odczuwane emocje$
'uzyka wywouje we mnie pozytywne uczucia i emocje$ LNgataM
Do*rze si! czuj! po %piewaniu( pod*udowany taki jestem emocjonalnie$ L'arianM
<piew zazwyczaj mnie rozwesela i nadaje pozytywu LSusannaM
'y%l!( ?e ka?dy czowiek powinien %piewa&( tak dla sie*ie( %piew jest do*ry dla samopoczucia$
LSusannaM
Dla mnie %piewanie to jest straszna frajda( jestem w sumie tak" radosn" oso*"( przez to( ?e so*ie
%piewam wa%nie$ LRannaM
L<piewanieM nas po prostu mo*ilizuje do dziaania i nieraz jest czowiek zupenie zdruzgotany(
przyjdzie na pr)*!( spotka si!( po%piewamy troc:!( przepona troc:! popracuje i zupenie inaczej si!
czujesz i inaczej wracasz do domu$ D#E Po%piewasz( otworzysz si! troc:! i czujesz si! zupenie
inaczej$ LTeonardaM
LPo %piewaniuM *ardzo pozytywne rzeczy si! we mnie dziej"$ ;aczynam te? %piewa&( jak mam
gorszy nastr)j$ 4iedy% tak nie *yo( 4iedy% jak miaam kiepski :umor to siedziaam cic:o$ >awet
nie m)wiam( tylko *yam na*urmuszona$ N jak si! zaczyna %piewa&( to si! odmienia wszystko$
;e zego :umoru ro*i si! do*ry :umor( tylko przez %piew( nic wi!cej nie potrze*a$ >aprawd! wierz!
w to( ?e nasz gos( ?e muzyka w nas ro*i samo do*ro$ LNgataM
;auwa?any jest te? du?y wpyw %piewu na poziom samopoczucia( a konkretnie na do*re
samopoczucie %piewaka( jego og)lne poczucie szcz!%liwo%ci( powodowane samym aktem
%piewania$
Oupi s" ci ludzie Lkt)rzy nie %piewaj"M( ?e nie c:c" w tym uczestniczy&( *o to jest taka radoc:a$
LRannaM
.zasem ludziom si! nie c:ce wsta& od telewizora( i%& na pr)*!( ale jak ju? przyjdzie( jak ju? *!dzie
%piewa i widzi( ?e jest fajnie( ?e to jest grupa( to jest %wietne$ @o jest sia muzyki$ L'irekM
-8
6911696436(86)
1ado%& mi daje( pociec:!( jestem szcz!%liwa( wesoa( no w og)le takie uczucie rado%ci$ LRilariaM
Jakie ma pani samopoczucie podczas %piewania/
Dusza mnie %piewa( duszac Ja jak id! po drodze po wszystkim( to tak fajnie( nikt mnie nie
przeszkadza( to ta melodia jeszcze w uszac: jest( id! po drodze i %piewam( taka jestem *ardzo
szcz!%liwa( ?e ja %piewam$ LRilariaM
4iedy% c:y*a nawet czytaam taki artyku( ?e ludzie( kt)rzy zaczynaj" dzie od %piewy( czyli
pod%piewuj" so*ie pod prysznicem( s" lud=mi szcz!%liwszymi( ?e s" *ardziej rado%ni( otwarci na
innyc: ludzi$ Polecam %piew wszystkim a*solutnie$ LSusannaM
>aukowcy si! w to *awili( ?e si! wydziela podo*ne endorfinki( jak si! zje czekolad!( czy jak si!
po%piewa( i czowiek *ardziej radosny si! ro*i$ LRannaM
>iekt)rzy z respondent)w =r)da poczucia szcz!%liwo%ci upatruj" w reakcjac: suc:aczy(
w tym wypadku sam akt %piewania jest wi!c tylko %rodkiem po%rednicz"cym w relacji wykonawcaQ
od*iorca$
Tu*i! %piewa&( cieszy mnie to( to mnie po*udza( jak to si! m)wi( c:ce si! ?y&$ o ta piosenka( jak
adnie wyjdzie( jak si! spodo*a( jak jest od*i)r jaki% pozytywny( jak kto% jest zadowolony( to
czowiek si! cieszy$ L'arianM
LPodczas %piewania czujemyM satysfakcj! i zadowolenie z tego( ?e %piewamy( i jeszcze *ardzo si!
cieszymy( jak si! ludziom podo*a$ LStanisawM
N jak jestem na scenie( to c:c! si! do tyc: ludzi u%miec:n"&( pomac:a&( i tak jak si! %piewa( to
u%miec: do nic: przesa&( rado%nie$ LRilariaM
adani stwierdzaj" te?( ?e %piew mo?e *y& =r)dem rado%ci nie tylko dla samego
wykonawcy( ale te? dla od*iorc)w( kt)rym udziela si! nastr)j %piewak)wJ kt)rym po%wi!ca si! czas
i uwag!$
'ieli%my ostatnio koncert w domu opieki dla ludzi starszyc:( kt)rzy potrafi" od*iera& muzyk! na
zasadzie emocji( *o oni tekstu nie rozumiej"( szczeg)lnie( ?e ten tekst jest emkowski( ukraiski( no
i pani opiekunka m)wi( ?e jak pracuje 05 lat( to nie widziaa z ic: strony takiego wylewu emocji(
przyc:odzili( pakali( rozmawiali z ni"$ @ak zareagowali na muzyk!( kt)rej tekst)w nie rozumieli(
musi *y& wi!c takie co% co na nic: dziaa$ L'irekM
-9
6402673183(87)
Swego czasu *yli%my w >owej Wsi( wa%nie z wyst!pem u os)* niepenosprawnyc:$ .zy pani
rozumie( co to znaczy/ .i ludzie to po prostu *yli tak szcz!%liwi( ?e co% usyszeli( co% widzieli( ?e to
jest dla nic:$ @o *yo niesamowite( czowiek zszed z tej sceny( to a? zy leciay z oczu$ Dlatego( ?e
widzia( ?e takim ludziom co% mo?na da&( c:o& t! c:wil!( jako% ic: rozerwa&( powiedzie& im co%( to
wiele znaczy$ LTeonardaM
4orzy%ci ze %piewu w kontek%cie samopoczucia i og)lnie rozumianego zdrowia( na kt)re
wskazywali *adani( s" rozumiane *ardzo prosto 7 wedug *adanyc: %piew rozlu=nia i powoduje
zmniejszanie si! odczuwanego stresu( a co za tym idzie 7 poprawia kondycj! fizyczn" jak
i psyc:iczn" czowieka$
'o?e mie& wpyw na organizm czowieka %piew( *o %piewaj"c to si! czowiek rozlu=nia( a jak si!
czowiek stresu poz*ywa( to wiadomo( ?e w zdrowym ciele jest zdrowy duc:$ LStanisawM
Jak to m)wi"( u%miec: wydu?a ?ycie$ L'arekM
L<piew w zespoleM psyc:icznie pomaga( pogadamy z *a*ami( to i rozrywka( takie ?yciowe( troc:! na
:umorze podtrzyma$ LRilariaM
Syszaem( ?e jak si! %piewa( czy te?( gdy wykonuje si! &wiczenia oddec:owe( to rzadziej ma si!
pro*lemy z gardem( czy z zatokami( nawet je%li c:odzi o przezi!*ienia( czyli mo?na tym sposo*em
troc:! odporno%ci na*y&( takiej przed zimnem czy wszelkimi zapaleniami$ 'o?e w tym co% jest( tak
syszaem$ L4rzysztofM
Poni?szy tekst pie%ni 7 kt)r" *adana przedstawia jako pie% ludow"( mimo wyra=nyc:
w tek%cie naleciao%ci okresu komunistycznego 7 jest odpowiedzi" jednej z respondentek na moje
pytanie o korzy%ci( jakie daje %piew$ Pozwol! so*ie tutaj przytoczy& sowa pie%ni w cao%ci$
Jakie pi!kne jest ?ycie( jaki pi!kny jest %wiat(
trze*a pokoc:a& folklor( du?o uroku on ma$
Jak szy*ko mijaj" lata( jak szy*ko przemija czas(
Piosenka odejmie staro%&( nawet odejmie nam lat$
Ody*y kto% nie c:cia uwierzy&( niec: si! przekona sam(
?e z piosenk" na ustac:( wdzi!k i urod! si! ma
Jak szy*ko mijaj" lata( jak szy*ko przemija czas(
Piosenka odejmie staro%&( nawet odejmie nam lat$
Wiwat( dzi% *!dziemy modzi( %piewajmy wi!c wszyscy raz(
--
1554784619(88)
Wiwat zesp) ludowy( w nim mile upywa czas
Jak szy*ko mijaj" lata( jak szy*ko przemija czas(
Piosenka odejmie staro%&( nawet odejmie nam lat$
Podsumowaa ona go nast!puj"cymi sowamiK
@o wa%nie jest to$ @o prawda$ N muzyka jest do*ra( *o w niej wszystko jest$ LRilariaM
D8=83 %5"e2 s5!s!bem !32ar;"a s"4 na C2"a3
Cnnym poziomem( na jakim opisywany jest %piew ludowy( jest kategoria otwarcia 7 otwarcia
si! na %wiat( przeamanie wstydu( zyskanie odwagi( pewno%ci sie*ie$ Hpozycyjne do tego poczucie
wstydu jest rozumiane przez *adanyc: jako cec:a c:arakterystyczna ludzi ze wsp)lnot na wskro%
wsp)czesnyc:( uczucie wstydu jest dla nic: oznak" zamkni!cia i niepewno%ci$$
'nie zapraszali( ?e*y przyjec:a& co% za%piewa&( *o jest jakie% otwarcie czego%( to ja wtedy z c:!ci"
wyst!powaam( i to *yo %wietne$ >ie czuj! wstydu i za?enowania w takic: sytuacjac:$ LNgataM
U nas wszyscy %piewaj"( w tej kulturze ukraiskiej( emkowskiej to wszyscy %piewaj"( jak to m)wi"
Fo*ciac:emG jest( jak dziecko nie umie %piewa&$ o to jest wstyd( ?e nie %piewasz$ @o jest to
zderzenie kultur( *o *ardzo powszec:ny jest o*ecnie wstyd i strac: przed pu*licznym %piewaniem$
L'irekM
; racji tego( ?e jestem g)ralk"( u nas %piewanie jest zupenie naturalne D#E$ Wi!c na pewno
wyniosam z Pod:ala takie nie *anie si!$ @am wszyscy %piewali i ja te? %piewaam$ D#E C te? mam
tak" refleksj!( ?e ludzie si! kr!puj"( m)wi" tutaj ?e nie potrafi" %piewa& 7 ja nie syszaam tego
nigdy u sie*ie$ Wydaje mi si!( ?e wszyscy ludzie potrafi" to ro*i&( tylko maj" opory( kt)ryc: u nas
nie *yo$ LRannaM
Do spektaklu kiedy% szukaam takiej jednej nuty( co zapomniaam i zadzwoniam do tatyK Ftato(
wezze mi za%piewaj tam( co tam %piwas zawse mamie( jak sie opijesG( a tata nawet nic mi nie
powiedzia do suc:awki( tylko zacz" to %piewa& i to *yo naprawd! genialne i tak mnie to uderzyo(
?e on si! nie kryguje( nie tumaczy si!( tylko ju? %piewa( ju? %piewa$ LRannaM
<piew *ywa przez *adanyc: traktowany jako spos)*( kt)ry mo?e odczuwany wstyd
zmniejszy&( pomaga otworzy& si! na %wiat( oswoi& swoje reakcje$
'uzyka jest *ardzo wa?na i mo?e super pom)c r)?nym ludziom( otworzy&( oswoi&( nauczy&
-2
2929701262(89)
*lisko%ci$ D#E 'uzyka tez przeamuje wstyd$ W spoeczestwac:( gdzie %piewa si! od maego( nie
*yo takiego wstydu przed wydo*ywaniem z sie*ie gosu( tak jak my mamy$ Nle im wi!cej %piewasz(
tym mniejszy jest ten wstyd$ LNgataM
'odzie?y zawsze to m)wi!( ?e kto %piewa( ten atwiej nawi"zuje kontakt z innymi( jest *ardziej
otwarty( mniej taki rozkojarzony$ L'irekM
C jak Lpodczas koncertuM masz oc:ot! klaska&( czy si! za%mia&( to zr)* to$ Ja widz! czasami ludzi(
jak siedz" i co% *y c:cieli zro*i&( ale si! wstydz"$ Ja im czasem Lze scenyM pomagam jakim%
komentarzem( gwara *ardzo w tym pomaga$ Powiem co% po g)ralsku i od razu si! ludzie %miej"$ o
ona ma w so*ie tak" *ezpretensjonalno%&$ LRannaM
;niwelowanie wstydu to pierwszy krok do tego( co jedna z *adanyc: nazwaa Fpoczuciem(
?e mam gosG( uto?samianym przeze mnie z rozumieniem %piewu jako sposo*em wzmocnienia
poczucia wasnej warto%ci( zwi!kszenia odwagi 7 w tym rozumieniu %piew peni funkcj!
zwi!kszaj"c" poczucie pewno%ci sie*ie$
L<piewM dziaa pozytywnie na m)j od*i)r %wiata i widzenie sie*ie w %wiecie( mojej roli$ .zuj!( ?e
mam gos 7 to daje mi si!$ 'am gos 7 moje zdanie si! liczy( tez mam co% do powiedzenia$ LNgataM
LSolowy %piew ludowyM to jest takie skupianie uwagi na so*ieK Fposuc:ajcie( co ja mam do
powiedzeniaG$ Cdzie potem do pracy taka oso*a i m)wi to samoK Fposuc:ajcie mnieG Q atwiej jej
jest( *o ona ju? to kiedy% ro*ia( w innej formie oczywi%cie$ L'irekM
@o %piewanie *ardziej aktywne( cz!stsze D#E *ardzo pomogo( *ardziej potrafi! panowa& nad swoim
gosem( a z kolei jak panuj! nad swoim gosem( to *ardziej panuj! na tym( co m)wi!( i wtedy wiele
wi!cej rzeczy sensownie wyc:odzi$ L4rzysztofM
@rze*a mie& jednak tupet( ?e*y tak so*ie wyc:odzi& na scen! i m)wi& Fteraz mnie suc:ajcieG$ @o
jest takie agresywne( *o ja jestem na podwy?szeniu( ty siedzisz( ty na mnie patrzysz( a ja so*ie
%piewam$ Jest w tym taka jak*y :ierarc:ia$ F@eraz mnie suc:ajcieG$ LRannaM
L<piewanieM daje takie poczucie pewno%ci$ D#E nawet wtedy( kiedy nie wiem( czy mi wyjdzie( to
%piewanie kojarzy mi si! z takimi momentami( kiedy jestem opanowany i pewny sie*ie$ .:odzi o to(
?e zazwyczaj( jak jestem speszony( czy zestresowany( np$ na egzaminie( no to wtedy mog! nie mie&
tej pewno%ci sie*ie( w zale?no%ci od tego( czy si! naucz! czy nie( a %piewanie kojarzy mi si! z tym(
?e ro*i! co% pewnego$ @akie ugruntowanie$ D#E o to jest c:y*a naturalne( ?e z jednej strony to
uczestnictwo w czym%( a jak uczestnictwo to poczucie przynale?no%ci( jak poczucie przynale?no%ci(
to pewno%ci sie*ie i tak to mo?na ci"gn"&$ C to jest najlepsze uczucie( jakie mo?e *y& podczas
25
2571379611(90)
%piewania$ @ak?e atwiej *y mi *yo wyj%& przed jakie% zgromadzenie czy na scen! i co% za%piewa&(
ni? wyj%& i co% powiedzie&( al*o zro*i&$ o ten %piew kojarzy mi si! z tak" pewno%ci" i z uczuciem$$$
mo?e poczuciem *ezpieczestwa$$ L4rzysztofM
D8=8= %5"e2 s5!s!bem sku5"en"a u2a>" ! 2e2nA3r#
adani szczeg)lnie podkre%laj" fakt( i? mimo ?e %piewanie jest aktem fizycznym( wynikiem
pracy strun gosowyc: i ukadu oddec:owego( sens tego fenomenu nie mo?e *y& zaw!?ony tylko
do tec:nicznego na niego spojrzenia$
Oos i struny gosowe to nie jest tylko szyja$ Oos wyc:odzi z naszego %rodka( wc:odzi w to serce(
*rzuc:( gowa( to wszystko si! musi pootwiera&$ Jak du?o %piewasz( to wszystko si! zaczyna
ukada&$ LNgataM
L<piewanieM to *ardzo ciekawe prze?ycie( pod tym wzgl!dem( ?e trze*a *yo si! du?o wysili&( tak
te? psyc:icznie$ @o nie tylko praca fizyczna( praca przepon"( pucami( oddec:em( ale te? my%l!
psyc:iczna( po pierwsze( ?e*y zrozumie& pie%ni( kt)re s" w o*cym j!zyku( zrozumie& czego ja
wa%ciwie oczekuj! od sie*ie( jak ja to przyjmuj!( i co ja mog! z tym dalej zro*i&$ L4rzysztofM
Oos( jako narz!dzie( wg *adanyc: mo?e *y& u?ywany w spontanicznyc: momentac:
improwizacji( kt)re r)wnie? speniaj" same w so*ie wiele funkcji 7 od wspomnianego na pocz"tku
tego rozdziau wyra?ania emocji( a? do rozwijania kreatywno%ci
L'odzi w zespoleM melodi! dostaj" na suc:( nie z nut$ Sprawdzaj"( co potrafi" z melodii wysysze&$
>o i to *uduje( rozwija wyo*ra=ni!$ Hni potem pewnie rzeczy ro*i" spontanicznie$ 1o*imy te?
cz!sto improwizacje wokalne 7 oni si! ucz" tego podstawowego gosu( podstawowej melodii( a
reszt! tworz" sami$ @o jest cudowne( *o to jest za*awa$ L'irekM
<piew( %piewanie( muzyka( daj" czowiekowi niezwyk" kreatywno%&$ 4reatywno%& powstaje wtedy(
gdy czowiek nie zaciska si! w swoic: przyzwyczajeniac:( tylko pozwala swoim emocjom po prostu
ulecie&( a %piew to daje$ LSusannaM
@o jest dla mnie przedu?eniem emocji( kt)re mam w so*ie$ Ja czuj!( ?e mam w so*ie taki galimatias( ja
strasznie prze?ywam wszystko$ C %piew mi pozwala na wyra?anie tego prze?ywania$ >a przykad tym
jest taka wariacka improwizacja( jak*y kto% so*ie poparzy na mnie w domu( jak so*ie improwizuj!(
czy tacz!( to *y pomy%la pewnie( ?e jestem jaka% popierdolona( ale tak rado%nie$ LRannaM
2,
2330052825(91)
W wypowiedziac: *adanyc: o*ecne jest r)wnie? spojrzenie na %piew *iay z perspektywy
jego wa%ciwo%ci uspokajaj"cyc:( wyciszaj"cyc: 7 wg cz!%ci *adanyc: pozwala on na g!*oki
relaks( a sowa pie%ni potrafi" pom)c w osi"gni!ciu pewnego rodzaju sta*ilno%ci ?yciowej( pom)c
w trudnyc: c:wilac:$
Dziecko jak syszy( ?e kto% %piewa( to si! uspokaja$ Wszyscy si! uspokajamy jak syszymy takie
melodie %piewane przez czowieka$ LNgataM
W nerwac: %piew uspokaja( tak?e pie%ni smutne$ Pi!kne uspokajaj"ce melodie( np$ o wodac:
Dunaju( to ci m)wiK nie ma sensu si! zo%ci&$ .zas *iegnie$ Przyjdzie co% lepszego$ Spokojnie$
Usi"d=$ 'o?e napij si! jakiej% wody$ !dzie do*rze$ >ie go( *o to i tak nic nie da$ L'irekM
Ja suc:am r)?nyc: utwor)w i czasami tekst potrafi do mnie tak trafi& i tak mi pom)c( doda&
skrzyde( ?e w momencie zapominam wszystkie smutki( pora?ki i latam 7 c:ocia? to jest zwyka
piosenka( a mi potrafi doda& skrzyde$ >i*y taki prosty utw)r( a czasami co% u%wiadamia( potrafi
przypomnie& czowiekowi( poco na tym %wiecie jeste%my$ LSusannaM
<piewaj"c si! czowiek rozlu=ni( troszk! si! odstresuje( zapomni o tym caym zakic:anym ?yciu(
gdzie zawsze pro*lemy( przecie? nie mo?na w tym cay czas siedzie&$ LStanisawM
D8=85 P!bu#a9A;e as5ek37 C5"e2u
Pojawiaj" si! tak?e opinie( kt)re ukazuj" %piew w kontra%cie do powy?szyc: wypowiedzi(
co nie stawia o*ydwu aspekt)w rozumienia zjawiska %piewu na konfliktowyc: pozycjac: 7 wedug
*adanyc: %piew ma wa%ciwo%ci po*udzaj"ce( szczeg)lnie za% je%li c:odzi o sytuacje sceniczne$
Ja walcz! z trem" do dzisiaj jak wyc:odz! na scen!( ale dla mnie to jest takie po"czone
z adrenalin"( *ardzo si! ciesz!( jak mam trem!( *o to mnie nakr!ca$ LNgataM
LPodczas %piewuM adrenalina przyc:odzi$ Tu*i! %piewa&( cieszy mnie to( to mnie po*udza( jak to si!
m)wi( c:ce si! ?y&$ L'arianM
U mnie ze %piewaniem jest *ardzo podo*nie( jak z seksem$ We to mnie nakr!ca jeszcze *ardziej( tego
si! c:ce wi!cej( to jest strasznie wkr!caj"ce i to si! samo nakr!ca$ W og)le( przecie? tak jest( zo*acz
so*ie muzyk)w improwizuj"cyc:( to jest tak( jak*y% kogo% w )?ku przyapa( to jest jaki% rodzaj
takie zapomnienia( takiej ekstazy$ @aniec( %piew( seks( to s" rzeczy powi"zane *ardzo mocno( to jest
*ardzo sensualne( to ma energi! ?yciow"( tak jak jedzenie( jak mio%& fizyczna wa%nie$ @ak samo
tutaj( po do*rym koncercie mo?na *y& *ardzo roz*udzonym( ?e jest takie podniecenie w to*ie$
LRannaM
20
1009050670(92)
Po*udzenie wynikaj"ce z pie%ni *ywa rozumiane przez *adanyc: nie tylko jako c:wilowy
zastrzyk energii( ale te? w kontek%cie motywacji do podejmowania si! r)?nyc: aktywno%ci
?yciowyc:$ Ju? sama czynno%&( jak" jest udzielanie si! w przer)?nyc: zespoac:( czy grupac:
%piewaj"cyc:( jest przez *adanyc: uznawana za szczeg)lnie warto%ciow"J wydaje si!( jako*y ta
aktywno%& sama w so*ie *y" pewnym celem 7 zagospodarowanie wolnego czasu( dziaalno%&
w grupie( motywacja do rozwoju s" tego rodzaju korzy%ciami( kt)re pyn" dla jednostki
z podejmowania si! %piewu ludowego$
.zasem ludziom si! nie c:ce wsta& od telewizora( i%& na pr)*!( ale jak ju? przyjdzie( jak ju? *!dzie
%piewa i widzi( ?e jest fajnie( ?e to jest grupa( to jest %wietne$ L'irekM
Po kilku latac: powsta te? taki zesp)( dwie wioski dalej( gdzie wiem( ?e dzieci z okolicznyc: wsi
si! zaanga?oway( dostay instrumenty przede wszystkim( za darmo( to tam przy parafii zaistniao(
ale %wietnie ?e zaistniao( *o ludzie zacz!li si! skada& na instrumenty dla dzieciak)w( dzieciaki
mogy p)=niej wyje?d?a& i teraz to jest ogromny( *ardzo mocny zesp)( oni pojec:ali jak jeszcze Jan
Pawe CC ?y( do Watykanu( za%piewali mu( wiesz( to dla tyc: dzieciak)w *ardzo motywuj"ce do
dalszego dziaania$ LNgataM
L<piewanie w zespoleM to jest taki cel w tym wieku czowieka( ?e*y jeszcze gdzie% p)j%& i co%
z sie*ie da& po prostu$ D#E LWa?ne jest uczucieM( ?e si! co% ro*i dla drugiego czowieka i ?e si!
pokazuje oso*om starszym( ?e nie tylko siedzie& i rozmy%la&( kiedy zaprosz" na .mentarn"( ale
mo?na co% jeszcze ro*i& co% ze swoim ?yciem$ LTeonardaM
Jak na ten okres( jak na ten wiek( wiemy( ?e ka?demu nie za du?o zostao( to musimy wykorzysta& to
jak naj*ardziej$ D#E @e oso*y( kt)re poodc:odziy na emerytur! i nic nie ro*iy( tylko tyle( ?e
w domu jest( czy na dziak! p)jdzie( czy czasem si! z kim% spotka( to s" takie przygn!*ione( ju?
czekaj"ce tylko( kiedy zaprosz"$$ N my jako% tam zupenie nie liczymy godzin i lat( a*solutnie$ D#E
Dla mnie to jest ?yciowa odskocznia na starsze lata( to jest miodzio na serce$ D#E C ja m)wi!( to jest
c:y*a najwa?niejsze w ?yciu( ?e*y jeszcze co% ro*i&( ?e*y jeszcze pokaza&( ?e ludzie( i w starszym
wieku mo?na ?y&( mo?na co% ro*i&( mo?na z sie*ie co% da& innym$ LTeonardaM
W kontek%cie aktywno%ci nale?y te? przedstawi& fragmenty wywiad)w kategoryzuj"ce
%piew jako jeden z mo?liwyc: przejaw)w energii witalnej( kt)ra drzemie w ka?dym czowieku$
'uzyka wywouje we mnie pozytywne uczucia i emocje( kojarzy mi si! z *lisko%ci"( z mio%ci"(
z tacem( z rado%ci"$ LNgataM
@aniec( %piew( seks( to s" rzeczy powi"zane *ardzo mocno( to jest *ardzo sensualne( to ma energi!
23
3533240002(93)
?yciow"( tak jak jedzenie( jak mio%& fizyczna wa%nie$ LRannaM
.iesz! si!( ?e mogam urodzi& si! na Pod:alu( *o tam wszystko jest takie$$ normalne$ C nie
zapomnieli%my so*ie( ?e taniec( %piew( %miec:( to s" rzeczy takie( nad kt)rymi si! nie trze*a
zastanawia&( tylko to po prostu trze*a ro*i&( ?e to jest co% naturalnego$ LRannaM
<piew jako aktywno%&( kt)ra motywuje do dziaania zostaa przez jedn" z *adanyc: os)*
opisana jako jedna z mo?liwo%ci( kt)rej funkcje nie s" o*iektywnie stwierdzone 7 to( czy zjawisko
%piewania *!dzie moga mie& pozytywny wpyw na nasz" aktywno%& ?yciow"( czy mo?e nas
motywowa& i zac:!ca& do dziaania( zale?y tylko od indywidualnego podej%cia$ >ie jest wedug
niej wi!c %piew metod" pracy nad so*"( lecz raczej jedn" z tec:nik( kt)rej towarzyszy& musi przede
wszystkim c:!& jednostki do zmiany sie*ie i szeroko rozumianej pracy nad so*"$
Ja te? czuj!( ?e te pie%ni s" w pewnym sensie marne( widz! czasem( jak ludzie si! wzruszaj"( ale
pytanie( czy o wzruszenie w ?yciu c:odzi$ @o czy ta pie% zmotywuje ci! do pracy( *o o to w ?yciu
c:odzi Q ?e*y si! rozwija&( to ju? jest tylko i wy"cznie twoja sprawa$ >ie mog! nikogo z*awi&( ani
ta pie% nie mo?e nikogo z*awi&( tak naprawd! wszystko le?y w naszyc: r!kac:$ LRannaM
Jednocze%nie %piew mo?e *y& te? rozumiany jako przestrze( kt)ra pozwala na spenienie
sie*ie( realizacj! swoic: potrze* i plan)w( tak?e skierowanyc: na drugiego czowieka$
'uzyka jest tym czym%( przez co ja staram si! zrealizowa& moje eksperymenty$ 'am jakie% r)?ne
wizje muzyczne( organizacyjne( zro*ienie spotka$ N muzyka daje mi takie mo?liwo%ci( po prostu
si! realizuj! dzi!ki muzyce$ L'irekM
D8=8B %5"e2 s5!s!bem 5ra;7 na s!bA
Podkre%lana jest te? warto%& o*serwacji sie*ie( szczeg)lnie na poziomie o*serwacji
fizycznej tego( co si! dzieje z ciaem podczas %piewu( gdy? wedug *adanyc:( ciao wa%nie jest
nam w stanie pokaza&( podpowiedzie&( nam czym powinni%my wi!cej pracowa&( co jest naszym
sa*ym punktem i co wymaga po%wi!cenia wi!kszej uwagi$
@rze*a suc:a&( i suc:a& ciaa przede wszystkim( ja mam takie ciao( ?e mi wszystko podpowiada(
jak kami!( to od razu po mnie wida&( al*o kiedy czuj! jakie% *)le$ Je%li c:odzi o %piewanie( warto
zaufa& ciau$ Je%li ci! *oli gardo( to ro*isz co% w niewa%ciwy spos)*$ LRannaM
26
1213205331(94)
.zowiek powinien si! czu& komfortowo( lu=no i wolno$ .zuj! zmian! od kiedy &wicz! intensywnie$
'o?e wcze%niej tez to czuam( ale zacz!am zwraca& na to uwag!$ @eraz *ardziej suc:am sie*ie
i staram si! analizowa&( co si! ze mn" dzieje kiedy %piewam( kiedy &wicz!$ LSusannaM
Hpisany wy?ej postulat o*serwacji swojego ciaa mo?e odnosi& si! r)wnie? do o*serwacji
swojej psyc:iki( i wpywu pie%ni na mentaln" sfer! funkcjonowania czowieka$ Wedug jednej
z respondentek %piew ludowy pomaga w zrozumieniu sie*ie( pozwala zastanowi& si! nad
pro*lemami( a dzi!ki pie%niom mo?na zrozumie& swoje nastawienie do %wiata i aktualn" sytuacj!$
Uwa?am( ?e te? %piew pozwala przepracowa& r)?ne takie ci!?kie sprawy$ Jak *ya modsza( to
miaam du?o rzeczy do przepracowania i wtedy mi si! du?o rzeczy w gowie rodzio$ LNgataM
Poszerzeniem powy?szej opinii s" wypowiedzi podkre%laj"ce terapeutyczny aspekt
%piewania 7 respondenci wskazuj" na szerokie mo?liwo%ci zmiany w czowieku( kt)ry %piewa
pie%ni ludowe$ Podkre%lana jest ten aspekt %piewu( kt)ra pozwala czowiekowi na wi!ksz"
aktywno%&( a co za tym idzie 7 wi!ksze otwarcie w stosunku do innyc: os)*( jak i mo?liwo%&
zg!*ienia swojej psyc:iki i analiz! tego( co jest dla nas sytuacj" pro*lematyczn" 7 ten proces mo?e
pom)c w rozwi"zywaniu r)?nego rodzaju pro*lem)w i traum$
W mojej pracy dyplomowej opisywaem taki przypadek( ?e jedna dziewczyna *ya *ardzo skryta(
ci!?ko *yo do niej dotrze&$ Nle przez to( ?e %piewa( staa si! oso*" otwart"( zakada zespoy(
kom*inuje( gra( wiadomo( ?e ma jakie% swoje pro*lemy( ale cay czas idzie do przodu$ Sze%& lat
temu to *yo nie do pomy%lenia$ 4to% *y powiedzia( ?e to zupenie inna oso*a$ @aka niezamierzona
terapia$ Dzi!ki temu( ?e ta oso*a jest wra?liwa i ma talent( to pracuje si! z ni" nad jej
umiej!tno%ciami( a przy okazji takie rzeczy si! dziej"$ @o jest pi!kna rzecz$ L'irekM
'uzyka mi pomaga w poradzeniu so*ie z r)?nymi trudnymi sprawami( nawet z traumami$ LNgataM
Wiem( ?e jak c:odzi mi po gowie jaki% pro*lem i jak p)jd! do Piwnicy i troc:! po%piewam
z piwniczanami i piwniczankami( no to wtedy( mimo ?e pro*lem dalej *!dzie( on si! nie rozwi"zuje
tak po prostu( ale ja przyst!puj! z wi!ksz" pewno%ci" do tego( ?e*y co% z nim zro*i&$ @o jest cenne
prze?ycie( nie wiem( czy tak wszyscy maj"( *o mog! m)wi& tylko za sie*ie( ale to troc:! wspomaga
odwag! te? w innyc: dziedzinac: ?ycia$ 'o?na powiedzie&( ?e jak w jednej dziedzinie si!
przekonam( przeami! do czego%( powiedzmy$$ wczoraj te? tak *yo( ?e miaem pro*lem( troc:!
po%piewaem i si! rzeczywi%cie co% zmienio( nie w samym pro*lemie( ale we mnie( w tym( ?e
2+
3827749390(95)
inaczej do tego podc:odz!$ L4rzysztofM
Podkre%leniem tego naprawczego c:arakteru %piewu ludowego s" stwierdzenia( kt)re
definiuj" %piew jako prac! nad so*" 7 jako aktywno%&( kt)ra nie mo?e *y& wykonywana rutynowo(
lecz z du?" doz" uwa?no%ci( o*serwacji sie*ie( c:!ci" zmian w swoic: przyzwyczajeniac:( czy
walk"( *y nie zrezygnowa& z czego%( *o wymaga od nas po%wi!cenia$
Ja mam takie wra?enie( takie przemy%lenia( ?e przede wszystkim %piew nie jest tak" prac" codzienn"
i o*owi"zkow"$ @o jest co% dla przyjemno%ci( przede wszystkim wasnej$ LSusannaM
Doszam do takiego momentu( ?e %piewao mi si! ci!?ko( dlatego( ?e forsowaam gos wiele lat
w c:)rac: cerkiewnyc: i w pewnym momencie na*awiam si! niedomykalno%ci strun gosowyc:$
>ie mogam prawidowo %piewa&$ ardzo mnie to m!czyo( wa%ciwie oso*y z takim sc:orzeniem
nie powinny uprawia& zawodu zwi"zanego z m)wieniem( al*o porz"dnie wzi"& si! za leczenie$ D#E
C wtedy musiaam zdecydowa&( czy przestaj! %piewa& i zajmuj! si! czym% innym( al*o( ?e tak
powiem 7 nie pozwalam u%pi& demona$ LSusannaM
>o i widzisz( to nie jest wszystko takie r)?owe( kto% *y so*ie pomy%la Fa tam( %piewanieG$ N to
ci!?ka praca jest$ LRannaM
>ie mog! nikogo z*awi&( ani ta pie% nie mo?e nikogo z*awi&( tak naprawd! wszystko le?y
w naszyc: r!kac:$ Ja nie mam am*icji( ?e moje pie%ni maj" jak"% misj! w so*ie( ja ro*i! swoje
i warto ro*i& swoje( ale ja nie mam takiego poczucia( ?e ja co% w ludziac: mog! zmieni&( *o ja nic
nie mog! zmieni&( ja mog! zmieni& tylko w so*ie( pracowa& nad so*" i to jest moja prawda$ LRannaM
D8=8D %5"e2 n!Cn"k"em 2ar3!C;" u;E!27;E
<piew rozumiany jest r)wnie? jako przestrze wolno%ci( kategori!( kt)ra z wyc:odzi ju?
z perspektywy pracy nad so*"( a jest jednocze%nieBniejako jej konsekwencj"( jak i =r)dem$ Sens
%piewu dla cz!%ci *adanyc: to poczucie wolno%ci( kt)rego do%wiadczaj" podczas samego aktu
%piewania$
L4iedy %piewamM ja si! czuj! %wietnie( czuj! si! wolna wtedy$ LNgataM
Warto praktykowa& %piewanie( *o jest to na pewno niezwyky rodzaj energii( tej wolno%ci$ Sowa
nam tego c:y*a nie dadz"$ LRannaM
.o ci daje %piew/
Wolno%&$ >ajwi!cej c:y*a %piew mi daje takie wolno%ci( *o to jest ta przestrze mojego ?ycia( kt)r"
28
3472875608(96)
c:y*a naj*ardziej mog! kontrolowa& i kt)ra do*rze kontrolowana daje mi niezwyke poczucie wolno%ci
i takiej przestrzeni( a ja to po prostu lu*i!$ @ej przestrzeni w so*ie i w %wiecie$ D#E <piew to *ez
w"tpienia jest taka do*ra sia$ >awet jak wszystko w ?yciu strac!( c:o& i tak nie mam za wiele( to zawsze
mi pozostaje wa%nie to %piewanie( wi!c p)jd! na "k!( *!d! %piewa& i *!d! szcz!%liwa i to jest c:y*a taka
wa%nie wolno%&$ LSusannaM
W poszczeg)lnyc: wywiadac: pojawiay si! nawet oso*iste( metafizyczne perspektywy
*adanyc: na zjawisko %piewu$ Przedstawiany jest on jako spos)* rozumienia rzeczywisto%ci
i po"czenia ze %wiatem( tak?e w szeroko pojmowanym wymiarem duc:owym( cz!sto *ardzo
trudnym do okre%lenia przez *adanyc:$
'uzyka pozwala dostrzec rzeczy najwa?niejsze w ?yciu( czyli mio%&( *lisko%&( rodzin!( kontakt
z przyrod"$ LNgataM
@o *yo fajne prze?ycie( poniewa? to *yy *ardzo intensywne zaj!cia$ 'imo ?e sprowadzao si! to
FtylkoG do oddyc:ania i %piewania( to *yo co co%$$ unikn"*ym jakiego% sowa duc:owego czy
mistycznego$$$ Nle to *ardzo ciekawe prze?ycie$ L4rzysztofM
.zasami( jak %piewam( to mam takie uczucie( ?e tysi"ce ludzi przede mn" wydawao d=wi!ki( i ja
ic: czuj!( jak %piewam( i ja czuj! t! "czno%&( ?e to jest ziemia( ?e to jest co%( czego nie jestem
w stanie pami!ta&( a mo?e pami!tam( tylko z poprzednic: wciele( to ju? kwestie religijne$ Nle
czuj!$$ duc:y ziemi( ?e tutaj( na tej ziemi( tysi"ce istnie c:odzio( wydawao te d=wi!ki( ?e to jest
pewnego rodzaju sacrum( a jednocze%nie co% tak naturalnego( co% tak zwykego$ LRannaM
Podczas wywiad)w nierzadko u respondent)w pojawiay si! trudno%ci w jasnym
i zrozumiaym odpowiadaniu na pytania o istot! %piewu$ >a zakoczenie tego rozdziau c:ciaa*ym
przytoczy& kilka przykadowyc: wypowiedzi( kt)re o*razuj"( i? %piew nie jest sam w so*ie prostym
do opisania zjawiskiem( a to co za nim idzie( pozosta& musi cz!sto w sferze nieopisanej( sferze(
kt)r" poj"c mo?na jedynie poprzez do%wiadczenie$
'o?e nawet troc:! :ipnotyzowa& taki %piew$ ')wi! F:ipnotyzowa&G nie do koca rozumiej"c( co to
sowo znaczy( ale tak czuj!$ L4rzysztofM
'y%l!( ?e przekaz Lpie%ni tradycyjnyc:M jest *ardziej na paszczy=nie takiej$$ to jest nie do
sformuowania$ L4rzysztofM
4urcze( ni*y wiem( co c:c! powiedzie&( a nie potrafi! tego u*ra& w sowa$$ LSusannaM
29
3290947757(97)
L<piewanieM to jest pewnego rodzaju sacrum( a jednocze%nie co% tak naturalnego( co% tak zwykego$
Nle jednocze%nie co% *ardzo wa?nego( zwi"zanego z komunikacj"( z czym% tak podstawowym$$
Wydaje mi si!( ?e rzeczy najwa?niejsze s" wa%nie takie proste i naturalne$$ C teraz mam takie
uczucie( ?e nie do koca m)wi!( co *ym c:ciaa powiedzie&( mo?e w tym %piewie *ardziej mi
wyc:odzi$ LRannaM
Hstatnia cytowana wypowied= jest moim zdaniem opisem tego( z czym zmierzyam si!
podczas wywiadu z pani" Rilari"( i opisywanymi przeze mnie trudno%ciami( jakie wynikay z tego(
?e zamiast odpowiada& na moje pytania( wolaa ona komentowa& sytuacj! %piewem( odnajdywa&
odpowiednie pie%ni i nie tumaczy& si! z ic: przekazu( tylko po prostu przekazywa&$
'imo pro*lem)w z opisem duc:owyc: aspekt)w zwi"zanyc: ze %piewem( jedna
z *adanyc: podj!a si! pr)*y opisu zjawiska %piewu w jego caej( odczuwanej przez ni"(
zo?ono%ci$
Ja so*ie szalenie lu*i! po%piewa& po g)ralsku( *o w tym jest co%( czego si! nie do koca da nazwa&(
ono daje du?o przestrzeni( takiej %le*ody Lwolno%ci 7 przyp$ *adaczkiM$ We jak ja so*ie za%piewam
tak" rzewn" nut! g)ralsk"( to czuj!( jak*ym si! "czya z duc:ami moic: przodk)w$ >ie c:c!( ?e*y
to te? *analnie za*rzmiao$$ Jest w tym taka rzewno%&$$ LRannaM
>atomiast jest w tym co%( czego nie da si! sowami opisa&$$ czym jest %piewanie( co daje$$ dla mnie
jako dla kogo%( kto wyszed z tego kr!gu kultury g)ralskiej i widzi j" troszk! z innej perspektywy( ja
poczuam wa%nie( ?e ta %le*oda si! przejawia w %piewaniu( ale u nas si! o niej nie rozmawia( tylko
si! j" praktykuje$ >a Pod:alu nie ma rozm)w o sprawac: istotnyc:( zastanawiania si!( jak si!
taczy( jak si! %piewa( tylko si! to po prostu ro*i$ LRannaM
'am czasem tak" t!sknot! w so*ie( nie wiem( za czym$ C so*ie wtedy lu*i! za%piewa& te g)ralskie(
rzewne nuty$ >ie znajduj! w so*ie( za czym jest ta t!sknota( ale jak*y troc:! mi si! to uspokaja$ @o
jest c:y*a jaki% spos)*( na wyra?enie tego( co nie jest wyra?alne sowami( jaki% taki kana$$ @akie
co%( ?e nawet teraz jak m)wi!( to si! *ardziej zadumaam$$ LRannaM
Pojec:aam na koncert >o:aSicy i sze%& tysi!cy ludzi %piewao w jednym momencie jego piosenki(
jedna po drugiej( i ja nie rozumiaam z*ytnio( co oni %piewaj" i ja siedziaam ale tak mi wosy stay(
*o to *ya taka energiac Jest w tym taka siac ;awsze mam tak po koncertac: >o:aSicy( *o
przyc:odzi tyle ludzi( z r)?nymi :istoriami( pro*lemami i oni nagle %piewaj" jedn" pie%( to jest
takie mocarnec @o jest pi!kny moment( taki trudny do opisania$ LRannaM
W %piewie na pewno jest jaka% przeogromna sia( kt)rej ja te? nie rozumiem( ale jest co%( co "czy
z czym%$$ niewypowiedzialnym( warto so*ie %piewa&( ?e*y to poczu&$ @o si! czuje( tego si! nie da
2-
7436105909(98)
opowiedzie&$ LRannaM
Skomentowanie wy?ej przytoczonyc:( duc:owyc: prze?y& zwi"zanyc: ze %piewem( jest dla
mnie o tyle trudne( i? opr)cz perspektywy *adacza( patrz! na %piew przez pryzmat wasnego
do%wiadczenia zwi"zanego ze %piewaniem Fna *iaoG$ Powy?sze zdania s" mi tak *liskie( i?
zmuszona jestem powstrzyma& si! od opatrywania ic: naukowym podsumowaniem$
D85 S5!s1b k!mun"ka;9" m"4#7lu#k"e9
<piew ludowy w wypowiedziac: *adanyc: ujawnia si! r)wnie? w znaczeniu fenomenu
maj"cego funkcje integruj"ce( opisywany jest jako zjawisko jednocz"ce ludzi( czy uatwiaj"ce
komunikacj! mi!dzy nimi$ Uatwia on spotkania( zwracaj"c uwag! ze*ranyc: na moment
Ftu i terazG( jednocze%nie pog!*iaj"c( czy nawet 7 przenosz"c relacje mi!dzyludzkie na inny
poziom 7 gdy? w %piewie ludowym( wg *adanyc:( *ardzo istotn" warto%ci" jest wsp)uczestnictwo$
<piew potrafi tak?e rozlu=ni& napi!cia( agodzi& konflikty( jak i *y& =r)dem rado%ci$ Jego opis
w wymiarze wsp)lnotowym warto zacz"& od wypowiedzi respondent)w( kt)rzy opisuj" %piew jako
zjawisko maj"ce moc jednoczenia ludzi( potrafi"ce z*li?y& ludzi( uatwiaj"ce spotkanie z drugim
czowiekiem w nieformalnej( wymagaj"cej g!*szej wi!zi mi!dzy jej uczestnikami( sytuacji
muzycznej$
<piew ma korzystny wpyw na relacje z innymi Q relacja w %piewie przekada si! na t" relacj! poza
%piewem$ W %piewie jeste%my w stanie pozwoli& so*ie na wi!cej i to jest takie z*li?enie ponad
sowami$ S" inne rzeczy( kt)re mog" nas z*li?a&( ale %piew jest *ardzo prosty$ ez wyjazdu
integracyjnego w g)ry na trzy dni 7 nie zawsze so*ie mo?esz na to pozwoli&$ LNgataM
L<piewM pomaga w komunikacji 7 sam" tre%ci" mo?e ludzi z*li?y&( ale tez sam akt %piewania *ardzo
"czy$ LNgataM
<piewanie ma taki najwi!kszy potencja ze wszystkic: sztuk( *o muzykowanie jest spotkaniem
z czowiekiem$ LRannaM
'o?na *ardzo atwo zauwa?y&( ?e jak z kim% si! za%piewa( czy zataczy( to jako% atwiej z kim% si!
zapozna&( czy zapami!ta& w pozytywny spos)*$ Pewnie jak *y%my si! spotkali z t" sam" oso*" na
zaj!ciac: na uniwersytecie( al*o w pracy( to mo?e *yy*y te relacje inne( ni? jak*y si! zacz!o
znajomo%& od wsp)lnego %piewania$ L4rzysztofM
<piewanie rodzi pewno%&( gdy jestem w grupie i %piewam ze znajomymi( wtedy mam pewno%&( ?e
jaka% przynale?no%& go grupy jest prawidowa w tym momencie( czyli pewno%& uczestnictwa$ Ody*y
tak *yo( ?e mi nie wyc:odzi( to *y znaczyo( ?e jeste%my z tymi %piewakami z innej gliny ulepieni$
22
3730611189(99)
N jak wyc:odzi( to rodzi t! pewno%&$ L4rzysztofM
Powinny%my zro*i& taki program( ?e*y zro*i& wsp)lne %piewanie( takie lekcje na wsi( ?e*y
zaprasza& cae rodziny i uczy& ic: pie%ni tradycyjnyc:( *o dzi!ki temu te pokolenia modsze( kt)re
si! *untuj"( rozdzielaj"( mogy*y si! po"czy&$ LNgataM
Funkcje integruj"ce %piewu s" r)wnie? rozumiane w pytszym ic: sensie 7 %piew mo?e *y&
ciekawym pretekstem do poznania ludzi o podo*nyc: zainteresowaniac:$
'uzyka "czy czowieka tak( ?e przez muzyk! doszo do kole?estwa( z ,+Q05 lat temu si! spotkali(
zaproponowali( ?e zagramy co% i tak do teraz$ L'arianM
'y teraz mamy wakacje( mimo ?e pr)* nie ma( to spotykamy si! z paniami z c:)ru( przy okazji
nieraz co% tam za%piewamy( czy ot tak po prostu( ?e*y si! spotka&( ?e*y *y& razem$ Dzi!ki muzyce
si! poznay%my$ Wszystkic: razem ko*iet w c:)rze jest nas ,-( natomiast my 7 sz)stka 7 jeste%my
taka grupka scalona$ LTeonardaM
<piewanie to te? jest taki pretekst do poznawania nowyc: ludzi( zawsze po wyst!pie kto% podejdzie(
pogadaK Fo( ale%cie za%piewali adnieG( i ju? si! zaczyna$ L'arekM
Cstotn" warto%ci" dla cz!%ci *adanyc: jest te? wsp)uczestnictwo( kt)re jest podstawowym
kryterium sytuacji muzycznej w o*r!*ie kultury ludowej$ Przytoczone ju? przez ze mnie
w c:arakterystyce pierwszej kategorii rozumienia %piewu( wypowiedzi respondent)w na temat
nienaturalno%ci formy( jak" jest dla %piewu ludowego wyst"pienia sceniczne( zostan" poni?ej
rozwini!te 7 gdy? %piew ludowy wedug wi!kszo%ci *adanyc: spenia swoj" funkcj! tylko wtedy(
gdy stworzona jest okazja( *y si! do niego w"czy&( wsp)uczestniczy& w danej sytuacji muzycznej
>awet( je%li z Piwnic" mamy takie wyst!py z podziaem myQwidownia( to s" to sytuacje( kt)ryc:
wol! unika&$ o wiem( ?e mo?e *y& %piew tradycyjny do suc:ania takiego *iernego nieprzyjemny$
Po prostu nieprzyjemny$ >awet je%li to jest do*ry wykonawca czy wykonawczyni( ja wol!( ?e*y to
*yo c:o& w najmniejszym stopniu wsp)uczestnictwo$ We my co% ro*imy( a kto% ma mo?liwo%& si!
do nas przy"czenia$ L4rzysztofM
Suc:anie wyst!p)w wz*udza we mnie zo%&$ Jak musz! *y& *iernym suc:aczem( a suc:am czego%
fenomenalnego( to mam takie silne poczucie( ?e c:c! si! przy"czy&( nawet nie potrafi"c nic z tego
repertuaru( to po prostu do"czy& si! i tworzy& cao%& razem z t" grup" wykonuj"c"$ Wi!c troc:! mi
szkoda( ?e nie mog! *y& tak fajnie razem w %piewie( tak jak oni to prezentuj" na scenie( czy
,55
3287649656(100)
gdziekolwiek$ @o jest wa%nie ta zo%&$ We musz! *y& *ierny w tym kontek%cie$ L4rzysztofM
L<piew *iayM tak zosta przekazany( ?e w kontek%cie scenicznym nie ma za *ardzo sensu$ Hn po
prostu jest( ?e*y w nim uczestniczy&$ L4rzysztofM
>a moic: koncertac: wci"gam ludzi do %piewania( daj! im %piewniczki( al*o ka?! im powtarza& po
so*ie i wtedy czuj!( ?e wa%nie jeste%my razem$ LRannaM
Uczestnictwo w grupowym %piewie jest okazj" do spotkania z drugim czowiekiem( kt)re 7
*y *yo warto%ciowe 7 wymaga po%wi!cenia tak uwagi( jak i czasu$
Tu*i! so*ie po%piewa&( *o to jest taki fajny rodzaj energii i nagle si! okazuje( ?e ka?dy jest z innego
regionu( nikt si! nie zna( i znajdujemy pie%ni( kt)re wszyscy znamy i nagle co%$ W %piewaniu jest co%
takiego( co% pi!knego( ?e ono tak a*sor*uje( ?e trudno jest( jak si! %piewa( my%le& o czym% innym(
*o wypowiadasz te sowa i si" rzeczy jeste% w danym momencie( jeste% tu i teraz$ LRannaM
LSpotkania P<@M jest to spos)* na pewno przyjemny( ?e*y jaka% jednostka nauczya si! %piewu
*iaego$ o opr)cz tego si! pogada( si! zapyta( o co c:odzi( jakie% tam ?arty si! wyo?y$ L4rzysztofM
<piew jako zjawisko jest r)wnie? postrzegane w kategorii komunikacji 7 jako specyficzny
j!zyk czowieka( odmienny od j!zyka m)wionego( czy pisanego( kt)ry pozwala na porozumiewanie
si! mi!dzyludzkie w innej warstwie( ni? czyste komunikaty sowne 7 w %piewie jest miejsce na
uczucia oraz wymian! pozawer*alnyc: komunikat)w pomi!dzy uczestnikami danej sytuacji
muzycznej$
Dla mnie( jak so*ie my%l! o %piewaniu( to jest najpierwszy j!zyk( kt)ry mia czowiek( i on jeszcze
nie nazywa tego %piewaniem( tylko so*ie co% tam po:ukiwa( i to *y spos)* na komunikacj!$ @o
jest spos)* komunikacji takiej$$ .zasami( jak %piewam( to mam takie uczcie( ?e tysi"ce ludzi przede
mn" wydawao d=wi!ki( i ja ic: czuj!( jak %piewam( i ja czuj! t! "czno%&$ LRannaM
LWsp)lne %piewanieM to jest moment( kiedy ludzie nie rozmawiaj"c ze so*"( *ardzo si! komunikuj"$
>p$ jest grupa %piewaj"cyc: ludzi na wsi( ludzie si! mog" z*iera& i %piewa& r)?ne utwory i .i ludzie
mog" cay wiecz)r nie zamieni& sowa( tylko %piewa&( po czym wyj%& i mie& wra?enie( ?e si!
nagadali( ?e poznali ludzi$ Wa%nie wydaje mi si!( ?e %piew *ardzo z*li?a$ Dla mnie muzyka jest
takim j!zykiem %wiata( kt)ry rozumie praktycznie ka?dy czowiek$ @aki mi!dzynarodowy kod( ?e
gdzie *y% jaki% utw)r nie pu%ci( no to ludzie go posuc:aj" i *!d" mieli jakie% swoje wra?enia(
mo?liwe( ?e nawet podo*ne emocje( w og)le( muzyka jest dla mnie pot!?nym narz!dziem
w komunikacji mi!dzy lud=mi$ LSusannaM
,5,
1248373043(101)
>a koncertac: trudno zapomnie&( ?e to jest wyst!p( ale czasami uda si! tak( ?e nie my%lisz( jak
%piewasz( tylko ludzie daj" ci$$ no oni ci daj"( i tym im dajesz( i to s" te momenty( dla kt)ryc: ja c:c!
%piewa&$ LRannaM
ardzo szcz!%liwa *yam( jak ja w modo%ci %piewaam$ >awet zamiast m)wi& to %piewem to
oddawaam komu%$ Piosenkami( na przykad FN m)j Jasieniek koc:anyG$$$ 'o?na te? *ardzo wa?ne
rzeczy przez %piew przekaza&$ C doo?y&( i odrzuci& r)?ne sowa( nieraz to fajnie wyjdzie( nie raz
ni do czego$ LRilariaM
adani wskazuj" r)wnie? na szczeg)lny aspekt procesu komunikacji( jakim jest suc:anie(
kt)r" to zdolno%& mo?na na*y& dzi!ki %piewaniu w grupie$
L'uzykaM pomaga w komunikacji 7 sam" tre%ci" mo?e ludzi z*li?y&( ale tez sam akt %piewania
*ardzo "czy$ 'uzyka uczy suc:ania$ LNgataM
@en kto %piewa( ten atwiej nawi"zuje kontakt z innymi( D#E$ Potrafi suc:a&( co m)wi inny$ @eraz
cz!sto jest tak( ?e nie potrafimy suc:a&( wc:odzimy komu% w sowo( al*o nie rozumiemy$ <piew
uczy suc:a&( uczy wra?liwo%ci( np$ na to( ?e komu% te? mo?e jest =le i mo?emy stara& si! mu
pom)c$ L'irekM
1)wnie? wtedy( gdy sytuacja muzyczna jest oparta na pozornej zasadzie jednostronno%ci 7
mowa tutaj o klasycznyc: sytuacjac: scenicznyc:( gdzie %piewak jest aktywny( natomiast
pu*liczno%& *iernie wysuc:uje wyst!pu 7 mo?na odnale=& w niej i przekaz i c:!& komunikacji ze
strony %piewaj"cyc:$ adani z perspektywy strony wyst!puj"cej opisywali komunikaty i intencje
wysyane w stron! ic: suc:aczy$ @ak przedstawiany %piew jest niejako podarunkiem dla ludzi( czy
to na dan" c:wil!( kiedy mo?e *y& =r)dem rado%ci( wzruszenia oraz innyc: uczu&( czy te? jako
przekaz *ardziej roz*udowany( kt)ry motywuje i zac:!ca do dziaania$
Je%li ja postanowi!( ?e c:c! wyj%& na scen! i do*rze si! za*awi& a przy okazji te? da& do*r" za*aw!
pu*liczno%ci i my%l"c tak nastawiam si! pozytywnieK koc:am ka?dego czowieka na %wiecie( na sali(
czuj! si! wspaniale( do*rze si! *awi!$ LSusannaM
Jak jestem na scenie( to c:c! si! do tyc: ludzi u%miec:n"&( pomac:a&( i tak jak si! %piewa( to
u%miec: do nic: przesa&( rado%nie( to przekazujemy$ LRilariaM
L<piew daje poczucieM( ?e si! co% ro*i dla drugiego czowieka i ?e si! pokazuje oso*om starszym( ?e
nie tylko siedzie& i rozmy%la&( kiedy zaprosz" na .mentarn"( ale mo?na co% jeszcze ro*i& co% ze
,50
2052354142(102)
swoim ?yciem$ LTeonardaM
Cnnym aspektem %piewu w wymiarze wsp)lnotowym( s" procesy( kt)re zac:odz" podczas
pracy zespoowej 7 jako ?e jest to relacja wielowymiarowa( gdzie nacisk kadzie si! zar)wno na
profesjonalizm( prac! i doskonalenie wsp)lnego wykonywania muzyki( jak i na relacje
mi!dzyludzkie 7 kt)re od*ijaj" si! podczas wyst!p)w( i z racji tego nale?y o nie d*a&$
Staram si! rozwi"zywa& ka?dy pro*lem 7 dlaczego tu nie mog! za%piewa& tak( a tu mo?na *yo
inaczej i faktycznie mogam *y& tym czynnikiem zozowato%ci w tym zespole( nie ukrywam( *o
mogam *ez pro*lemu dziewczynom wyrzuci& 7 tu faszujecie( tu nier)wno( nie miaam tego
pro*lemu$ 'imo( ?e uwiel*iaam te dziewczyny( to w momencie kiedy wyc:odzimy na scen! to nie
jeste%my kole?ankami( tylko jeste%my oso*ami( kt)re maj" da& co% do*rego ludziom$ N kiedy
faszujemy i zapominamy( po co jeste%my na tej scenie( ?e to nie jest nasza impreza( tylko to jest
przede wszystkim impreza tyc: ludzi przed nami( i ?e trze*a ic: uszanowa& swoj" prac"( to wtedy
ju? nie ma kole?estwa$ Wtedy jeste%my profesjonalistkami$ LSusannaM
'oje c:opaki Lz zespouM to takie rozra*iaki( jeden do drugiego gada( ja co% tam prze?ywam( im si!
pewnie *ardziej nudzi( ni? mnie *o ja troszk! inaczej to prze?ywam$ C oni so*ie czasem o tym
zapominaj"( i w momencie( kiedy ja %piewam( a inne instrumenty tam nie graj"( to nie ma u nic:
skupienia( suc:ania$ N je?eli nie ma takiego wsparcia w zespole( to trudno( ?e*ym miaa komfort$ Ja
tego nie widz!( ale czuj! za plecami( ?e nie ma takiego skupienia( jakie ja *ym c:ciaa( takiego
szacunku$ Nle my%l!( ?e to u nic: jest takie modziecze( to jest ic: energia$ LRannaM
LW P<@M uczymy si! od sie*ie nawzajem i to jest c:y*a najlepsze w tym wszystkim( *o potrafimy
dostrzec wasne *!dy przede wszystkim( al*o je%li nie potrafimy( kto% z piwniczan nam je wska?e
i tak wa%nie si! uczymy( poprzez *ycie w grupie( a nie poprzez tradycyjny przekaz liniowy od
nauczyciela do ucznia$ L4rzysztofM
Przyc:odz" do nas panie( odc:odz" nieraz( co% tam nie odpowiada( *o uwa?aj"( ?e przyjd" i to
*!dzie tak ju?$ N to jest praca( jednak wysiek( to nie jest tak( ?e przyjdziesz i to si! samo *!dzie
dziao$ LTeonardaM
S" takie momenty na scenie( ale one s" jednak *ardzo rzadkie( ?e mam poczucie wielkiego spokoju$
We mam wa%nie komfort( mam czas$ >ajcz!%ciej mam tak( gdy gram tylko ze swoim gitarzyst"(
z Jackiem( *o od jakiego% czasu( te? nie od razu( musiao troc:! wody upyn"&( mog! go nazwa&
swoim przyjacielem$ C ja wiem( ?e si! rozumiemy( ?e mog! z nim wyj%& na scen! i jest po prostu
*osko$ LRannaM
,53
1570172988(103)
W temacie relacji mi!dzyludzkic: %piew potrafi odgrywa& *ardzo wa?n" rol!( niejako
normuj"c" je$ adani wskazuj" te funkcje %piewu( kt)re otwieraj" na drug" oso*!( uatwiaj"
komunikacj!( rozlu=niaj"c istniej"ce niekiedy napi!cia$
.zasem %piewam( jak nie umiem si! skontaktowa& z drugim czowiekiem i to jest forma mojej
prowokacji( tudzie? zaczepki( na przykad opisuj! czowieka Lnuc"cM Fa *o ty jeste% taki taki( co%
tam( co% tam( a ja *ym c:ciaa co% tam( co% tamG( i wtedy jak*y sytuacja si! rozlu=nia i atwiej mi si!
nawi"zuje kontakt$ LNgataM
LWsp)lny %piewM mo?e zmieni& relacje mi!dzyludzkie w taki spos)*( ?e te relacje s" *ardziej
otwarte( czy nastawione na wsp)dziaanie$ D$$$E ;azwyczaj jest tak( ?e wsp)lne %piewanie( je%li
wyc:odzi( to ma wi!cej korzy%ci pod wzgl!dem relacji mi!dzyludzkic:( ni? wad$ Hczywi%cie nie
musi tak *y&( ka?dy przypadek nale?y rozpatrywa& indywidualnie( nie c:c! generalizowa&( ale
mo?na tak to postrzega&( ?e relacje s" *ardziej otwarte( al*o *ardziej %miae$ L4rzysztofM
Pojawiy si! tak?e opinie id"ce o krok dalej( a mianowicie m)wi"ce( i? %piew ludowy potrafi
agodzi& konflikty mi!dzyludzkie 7 dzieje si! wg *adanyc: tak za pomoc" tekst)w pie%ni
tradycyjnyc:( kt)re nieraz maj" c:arakter prze%miewczy( lecz ic: celem nie jest skrzywdzenie
drugiej oso*y( ale wa%nie rozadowanie trudnej( penej napi!cia sytuacji poprzez :umor 7 niekiedy
trudny( lecz zawsze w swojej intencji ?arto*liwy
>a wsi to *yo naturalne( ?e przy okazji r)?nyc: %wi"t i tradycji ludzie dzielili si! na grupy
i wy%piewywali so*ie cec:y c:arakterystyczne tej drugiej grupy$ FN ty( zaczepny( podejdziesz do
pota to od razu co% tam szarpniesz$G C druga grupa od%piewywaaK F'y to rzeczywi%cie tak zro*imy(
ale wy to jeste%cie tacy a tacy$$G i du?o %miec:u nagle$ @o *yy teksty wymy%lane na *ie?"co( na
weselac: na wsi mo?na si! z tym spotka&( na Pod:alu to jest typowe$ Tudzie cz!sto zaatwiali
sprawy ze so*"( i to jest %wietne( *o nieraz jakie% zadryJ zawsze *yo tak( ?e wsie *yy podzielone$
Jedna wie% to jedna *anda( druga wie% to druga *anda$ 4iedy% ka?da wie% staraa si! *y& lepsza od
drugiej w r)?nyc: rzeczac:( jedni ro*ili %wietne *uty( drudzy ro*ili %wietne garnki( ka?dy c:cia
pokaza&( ?e jest lepszy$ @o tez *ya taka wzajemna motywacja$ Nle przyc:odzi taki czas( ?e ludzie
si! spotykali np$ *y jeden ko%ci) na kilka wsi( no i ci ludzie spotykali si! na wsp)lnyc: %wi!tac:$
@e? na co dzie panoway r)?ne stereotypy( ?e np$ @okarzany to s" zadziorni( ale zawsze jak
przyc:odzili do ko%cioa( to %piewali wsp)lnie( skadali so*ie ?yczenia$ LNgataM
Przy ocepinac:( o ,0 w nocy( ludzie tak nawzajem so*ie od stoa do stoa %piewaj" i so*ie tak
dokuczaj" przez te %piewy$ We ta si! nie umya( a ta si! =le u*raa( ?e ta teraz nie *!dzie ju? sama
c:odzia( tylko wsz!dzie z m!?em$ C ludzie si! o to nie o*ra?aj"( *o to taka za*awa( ?e*y za*ysn"&(
,56
1073560967(104)
troc:! dokuczy&( ale zawsze w do*ryc: nastrojac:$ @o takie rozadowanie jest$ C do tego te? su?y
%piew i muzyka$ L'arianM
'odzi Lna weselac:M ju? so*ie %piewania piosenek oczepinowyc: nie ?ycz"( *o to jest ju? takie
wiejskie( *ardzo negatywnie kojarzone 7 ?e wiejskie( czyli takie ru*aszne( dosadne( to jest jednak(
wiesz$$ Jak nie masz poczucia :umoru( to mo?esz si! o*razi&$ Du?o ?art)w tam jest$ Ja uwa?am( ?e
du?o :umoru nam trze*a( a przez piosenki mo?na so*ie du?o ?artowa&$ ; jednej strony to jest
o*%mianie jakiej% przywary( a z drugiej strony takieK okej( wszyscy jeste%my lud=mi( wszyscy to
mamy( ka?dy ma te swoje cec:y c:arakterystyczne$ LNgataM
>ieraz mo?na przy%piewki takie ro*i& i szpilk! tak" wsadzi&$$ Przy%piewki s" takie dowcipne(
w%ci*skie( zo%liwe$ >p$ takaK F.:walia% si! Ndo( ?e *ierzesz anioa( a z tego Wojtusia to taka
pierdoaG$ LRilariaM
Jak ?ona jest na mnie za( to %piewam tak" Fo?e *o?e( jak mi =li( wszyscy majo ?enu a ja niG$
@o jest taka ?arto*liwa przy%piewka( i ona daje mi dystans$ L'irekM
Wsp)lne %piewanie ludowe( pr)cz sytuacji scenicznyc:( pojawia si! wg *adanyc:
najcz!%ciej podczas r)?nego rodzaju spotka czy nieformalnyc: imprez( gdzie przedstawione jest
w swojej penej krasie 7 %piewanie takie jest niewymuszonym przejawem c:!ci wsp)uczestnictwa
we wsp)lnej rzeczy$ Podczas tego typu sp!d)w zauwa?y& mo?na( i? tradycje muzyczne kultury
ludowej s" nadal ?ywe i kultywowane$
W sytuacjac: towarzyskic: te? zdarzao mi si! %piewa&( ostatnimi latami rzadko jestem na
imprezac:( wi!c nie mam takic: okazji$ Nle jak *yam modsza( na imprezac:( tak( du?o si!
%piewao$LSusannaM
4iedy *yli%my jeszcze modzi i m"? ?y( to my%my ro*ili prywatki( o jakiego% muzyka gdzie% zapi"(
kt)ry umia gra& i w niedziel!( czy w so*ot! troc:! jedzenia( picia( i muzyk przygrywa i taczylim(
i %piewalim( fajnie tak wesoo *yo( ale ju? ze 35 lat tego nie ma$ @aka rado%& to *ya$ Wszyscy
razem$ LRilariaM
@e pie%ni jeszcze istniej" i funkcjonuj"$ Wiesz kiedy to wyc:odzi/ 4iedy si! wszyscy upij" i ju? jest
po dwunastej$$ LNgataM
C na tyc: weselac: zawsze jest taki spos)* %piewania( ?e jedna oso*a ci"gnie pierwszym gosem(
a reszta jej wt)ruje drugim i kto% so*ie tam %piewa na jednym kocu sali i nagle caa sala( al*o
c:ocia? te stoliki *liskie po prostu zostawiaj" te swoje gadanie i zaczynaj" %piewa&( jest w tym taka
moc( jest to takie pi!kne( jest to spontaniczne( ja koc:am te momenty$ LRannaM
,5+
1417079370(105)
; cz!%ci powy?szyc: wypowiedzi wyania si! o*raz %piewu ludowego( jako fenomenu( kt)re
nie jest zjawiskiem( jak c:ciaa*y cz!%& teoretyk)w( martwym( lecz okazuje si!( ?e aktywno%& ta
nadal jest kultywowana( nie tylko w ramac: zespo)w folklorystycznyc:( czy wsp)czesnyc:
folkowyc: rearan?acji tradycji( lecz cz!sto r)wnie? w gronie przyjaci) i rodziny( gdy %piewa si!
nie z my%l" o kultywacji dawnyc: o*yczaj)w( lecz z c:!ci wsp)lnej za*awy i *ycia razem$
,58
2509782695(106)
G +a;E!2an"a " 5r!;es7 >ru5!2e 2 5ers5ek372"e 2"e!>ra?""
Podczas o*serwacji( kt)r" to tec:nik! zastosowaam przy wielokrotnym odtwarzaniu
nagrania wideo( staraam si! zauwa?y& i nazwa& wszelkie widoczne w materiale filmowym
zac:owania$ W wyniku analizy tre%ci nagrania stworzyam sze%& kategorii koduj"cyc:
poszczeg)lne zao*serwowane zac:owania( kt)re odzwierciedlay procesy grupowe o*ecne podczas
%piewania pie%ni *iayc: przez uczestniczki *adania$ 4ategorie zostay nazwane nast!puj"coK
*rak interakcji(
dystrakcja(
mo*ilizacja(
interakcja
sync:ronizacja(
:armonia$
,,8

Powy?sze kategorie odzwierciedlaj" zauwa?one przeze mnie procesy( kt)re zac:odziy
w %piewaj"cej grupie$
Du?a cz!%& zac:owa( kt)re reprezentoway o*ecne w danym momencie procesy( dotyczya
widocznego zadowolenia lu* niezadowolenia %piewaj"cyc: ko*iet z tego( jak pie% jest
wykonywanaJ st"d te? w opisie poszczeg)lnyc: kategorii odnale=& mo?na zdania na temat
tec:nicznego prze*iegu pie%ni( czyli tego( czy wy*rzmiewa ona poprawnie( czy syc:a& w niej
wyra=ne fasze 7 czynnik ten jest w opisie sytuacji *ardzo istotny$ Jako( ?e filmowana *ya grupa
warsztatowa 7 grupa amatorska( fasz)w i tec:nicznyc: niedoci"gni!& wokalnyc: jest w nagraniu
sporo$ Fakt ten jednak nie przeszkadza w przeprowadzeniu analizy proces)w grupowyc:( jakie
zauwa?y& mo?na podczas wsp)lnego %piewania pie%ni *iayc:$ W przedstawionyc: wynikac:
analizy o*ecne s" r)wnie? sformuowania dotycz"ce tego( jak skonstruowana jest dana pie% 7 jaki
jest jej c:arakter( tempo( przyspieszenia i zatrzymania( etcJ gdy? sama jej *udowa r)wnie? *ywaa
przyczyn" pewnyc: zac:owa( w wyniku kt)ryc: zmieniaa si! dynamika sytuacji$ W celu
cao%ciowego zrozumienia analizowanej sytuacji zapraszam do o*ejrzenia nagrania wideo( kt)re
za"czone zostao do niniejszej pracy$ ;awiera ono rejestracj! trzec: pie%ni ludowyc:K pie%
*ugarska F'ajkaG( pie% macedoska F'ore sokol pijeG oraz pie% polsk" F4are konieG$ >azwami
,,8
>azwy proces)w s" wynikiem analizy materiau wideo( podczas kt)rej wypisywane *yy poszczeg)lne
o*serwowane zac:owania( a nast!pnie( na podstawie ic: analizy znaczeniowej( pogrupowane zostay na pi!&
wypisanyc: kategorii koduj"cyc:$ 4ategorie te s" typologi" wasn" zao*serwowanyc: podczas analizy nagrania
proces)w grupowyc:$
,59
3696238502(107)
tymi operowa& *!d! przy opisie niekt)ryc: zjawisk$ >agrania te powinny *y& o*ejrzane przed
przeczytaniem niniejszego rozdziau$
rak interakcji
4ategoria ta opisuje r)?nego rodzaju psyc:iczn" nieo*ecno%& oso*y podczas wsp)lnego
%piewu( jej przejawy jak i powody$ Przejawem *raku interakcji ze wsp)uczestnikami sytuacji
muzycznej jest sytuacja( gdy dana oso*a rozkojarza si!( traci uwag! i FodpywaG wzrokiem( co
sugeruje tak?e jej nieo*ecno%& my%low"$ Hso*a taka nie jest skupiona na sytuacji tu i teraz( nie
reaguje na pr)*y komunikacji ze strony wsp)%piewak)w$ @akie zac:owanie mo?na odczyta& po
wzroku o*serwowanej oso*y( sprawia on wra?enie nieo*ecnego lu* gdy jego oczy s" zamkni!te$
Cnnym przejawem a*sencji oso*y jest za*awa u*raniem( poprawianie wos)w( ogl"danie si! pod
nogi i wszelkie inne czynno%ci( kt)re powoduj"( i? oso*a skupiona jest *ardziej na so*ie( ni? na
rozgrywaj"cej si! sytuacji muzycznej$
; kolei powodem *raku interakcji( kt)ry zao*serwowa& mo?na podczas analizy nagra
wideo warsztat)w FFamowianekG jest %piewanie z kartki 7 pie%ni *yy uczone metod" pami!ciow"(
jednak *y mo?na *yo je po jakim% czasie odtworzy&( wszystkie uczestniczki warsztatu dostay
kartki z zapisem s)w$ Jako( ?e warsztat trwa pi!& dni( a przero*ionyc: zostao siedem pie%ni(
pami!& uczestniczek kazaa im si!ga& do kartki z tekstem$ Hddalao to wsp)%piewaczki od sie*ie
i uniemo?liwiao kontakt mi!dzy nimi( gdy? ic: oczy skupione *yy na odczytywaniu s)w( a nie na
so*ie nawzajem$ Specyfika pie%ni ludowyc: umo?liwia jednak( nawet w sytuacji( gdy cay tekst nie
jest nam znany( na nawi"zywanie kontaktu z innymi %piewakami 7 pozwalaj" na to powt)rzenia
tekstu( kt)ry za%piewany zosta przed c:wil"$ Podczas takiej repety mo?na *yo*y przenie%& wzrok
z kartki na oso*y wsp)%piewaj"ce$ Podczas analizy nagra jednak zao*serwowaam( i? kartka
z tekstem :ipnotyzuje %piewaj"ce( magnetycznie przyci"ga i niejako pozwala zapomnie& o tym( i?
ci!?ar odpowiedzialno%ci za sytuacj! wsp)lnego %piewu spoczywa na caej grupie i na ka?dej
z oso*na jednostce$ ;o*aczy& to mo?na szczeg)lnie w trzecim nagraniu( rejestracji pie%ni
F4are konieG( kt)ra 7 mimo ?e w rodzimym j!zyku 7 ma dugi tekst( jak*y niemo?liwy do
spami!tania przez niekt)re ze %piewaczek$
Dystrakcja
Dystrakcja jest kategori"( kt)ra przeciwstawna jest kategorii :armonii$ ;awiera si! w niej
wszystkie te o*serwowalne zac:owania( kt)re s" manifestacjami opisanego rozproszenia grupy
,5-
2711072567(108)
i jednostek$
Podstawowym( o*serwowalnym dla mnie przejawem dystrakcji jest nieuwa?no%& i *rak
sp)jno%ci grupy( kt)ry o*serwowa& mo?na przed wykonywaniem pie%ni$ Szczeg)lnie widoczne jest
to podczas nagrania F'ajkiG( gdzie przed samym rozpocz!ciem %piewania dziewczyny s"
po*udzone( roztargnione( prowadz" c:aotyczn"( urywan" rozmow! p)s)wkami( etc$ 'o?na
powiedzie&( i? jest to sytuacja powszednia( naturalna dla naszyc: codziennyc: do%wiadcze( jednak
w perspektywie analizy wsp)lnego %piewu jest ona opozycyjna do d"?no%ci os)* *!d"cyc:
wsp)uczestnikami sytuacji muzycznej( czyli do stanu :armonii( stanu zjednoczenia$ Podo*nie przy
pocz"tku pie%ni F'ore sokol pijeG( gdzie mimo pr)* mo*ilizacji grupy przez jedn"
z wykonuj"cyc:( wida& pewnego rodzaju zniecierpliwienie( a u niekt)ryc: nawet ekscytacj!( co
przejawia si! klaskaniem w donie$ U ka?dej z nic: widoczne zac:owania mo?na *y opisa&
zupenie innym okre%leniem( co pokazuje( i? s" one zdesyc:ronizowane( ka?da odczuwa co%
innego$
Cnn" zauwa?aln" manifestacj" rozproszenia s" grymasy na twarzac:( kt)re wyst!puj" wraz
ze syszalnymi podczas wykonywania pie%ni faszami i *rakiem wsp)*rzmienia %piewanyc:
d=wi!k)w$ Szczeg)lnie wyra=nie mo?na to zao*serwowa& przy zakoczeniu pie%ni
F'ore sokol pijeG( gdy %piewaj"ce nie potrafi" znale=& wsp)lnego *rzmienia( i przy samej
koc)wce porzucaj" jak*y wszelkie pr)*y komunikacji( c:c" jak najszy*ciej skoczy& t! pie%(
*o trudno jest im ju? wyj%& z faszywej( niestarannie za%piewanej melodii$ @ak wi!c fasz w melodii
uzna& mo?na w tej perspektywie za jedn" z przyczyn rozproszenia grupy$
Drugim z mo?liwyc: do rozczytania przeze mnie czynnik)w dystrakcji jest o*ecno%&
kamery$ 'imo i? operatorem kamery *yam ja( czyli czonkini grupy FFamowiankiG( znana
nagrywanym oso*om( sama o*ecno%& urz"dzenia rejestruj"cego i %wiadomo%& *ycia utrwalanym
w zapisie filmowym powodowaa sztuczno%& sytuacji$ ;ao*serwowa& to mo?na w spojrzeniac:(
kt)re wyst!puj" jedynie dwukrotnie podczas wszystkic: nagra 7 pierwsze spojrzenie w kamer! na
pocz"tku F'ajkiG dziewczyny stoj"cej w centrum kadru( Nni( kt)ra w*ija sw)j wojowniczy wzrok
w kamer!$ 'o?e *y& on nic nie znacz"cym FzawieszeniemG si! w jednym punkcie( kt)rym akurat
*yo oko kameryJ mo?e *y& ono r)wnie? odczytywane jako swego rodzaju gotowo%& na wyzwanie(
lu* nawet jako wrogo%&$ Drugim momentem( jest spojrzenie( kt)re zarejestrowane jest w pie%ni
F'ore sokol pijeG dziewczyny w rudyc: wosac:( stoj"cej po prawej stronie( ogny Dczas
w nagraniuK 5,K39E$ Spogl"da ona w kamer!( po czym( spuszcza wzrok i przyjmuje zamkni!t"
pozycj!( ze skrzy?owanymi wok) talii r!koma$ ;amkni!cie pozycji jest ewidentnie o*serwowalne
i mo?e %wiadczy& o skr!powaniu wynikaj"cym z faktu( i? sytuacja ta jest nagrywana$
,52
3666292073(109)
'o*ilizacja
Hd opisu tej kategorii koduj"cej pocz"wszy( a? do F:armoniiG( podzia na poszczeg)lne
procesy grupowe mo?e wyda& si! nieczytelny( gdy? zac:owania prezentowane w ramac:
poszczeg)lnyc: poziom)w prowadz" jedne do drugic: i cz!sto mo?na odczytywa& je jako przejaw
dw)c: lu* wi!cej kategorii$ Hpisane s" tu jednak oznaki( kt)re pozwalaj" rozumie& dane
zac:owanie jako symptom danego procesu grupowego$ >ale?y zauwa?y&( i? podzia ten jest
skonstruowany jako cao%& przyczynowo skutkowa( a wi!c skutkiem jednego procesu jest proces
nast!pny( i tak dalej$ St"d czasem trudne do jednoznacznego opisania zac:owania pojawia& si!
mog" w kilku znaczeniac:$
4ategoria mo*ilizacji zawiera wszelkie zac:owania( kt)re zostay przeze mnie odczytane
jako zac:!canie do dziaania( po*udzanie do dziaania( wprowadzanie si! w stan gotowo%ci$
Dziaaniem do kt)rego z*ierane s" siy jest %piewanie( a konkretniej 7 poczucie zjednoczenia
w %piewie$
O)wnymi zao*serwowanymi przeze mnie manifestacjami mo*ilizacji s" przede wszystkim
postawy ciaa %piewaj"cyc: ko*iet 7 w wi!kszo%ci przypadk)w jest to postawa otwarta( kt)r"
c:arakteryzuj" wyprostowane plecy( uniesiona gowa( r!ce oparte na *iodrac: 7 co przez ekspert)w
mowy ciaa jest cz!sto traktowane jako przejaw gotowo%ci do dziaania i pewno%ci sie*ie$
Cnnymi przejawami mo*ilizacji s" zac:owania poszczeg)lnyc: %piewaczek( zao*serwowane
przed czy te? w trakcie wykonywania pie%ni 7 jak podczas rozpoczynania pie%ni F'ore sokol pijeG(
gdy jedna ze %piewaj"cyc: wykonuje doni" gest zataczaj"cy okr!g po zawieszonej w przestrzeni(
niewidocznej paszczy=nie na wysoko%ci twarzy wsp)%piewaczek$ 'o?na go zrozumie& jako
przekaz do pozostayc: o*ecnyc: w kr!gu( *y ju? uspokoi& si!( skupi&( zjednoczy&$ ;ac:owaniem(
kt)re ma na celu wprowadzenie grupy w stan gotowo%ci do %piewania jest r)wnie? pocz"tek pie%ni
F'ajkaG( gdzie widzimy( jak jedna z ko*iet wyklaskuje rytm$ Jest to za*ieg uatwiaj"cy wsp)lny
start i jednocze%nie pokazanie tempa pie%ni( jednak mo?na mu nada& r)wnie? dodatkowy sens
w postaci przygotowania pozostayc: os)* do %piewania( po*udzenia ic:( doenergetyzowania$
4olejnym przejawem mo*ilizacji jest kr)tki dialog( kt)ry od*ywa si! mi!dzy dwoma
stoj"cymi o*ok sie*ie dziewczynami( Nni" i 4asia( gdzie Nnia dugo spogl"da na 4asi!( *y& mo?e
dlatego( ?e syszy z jej strony faszywy d=wi!k( ta natomiast krzywi si! i gestykuluje r!kami
w znaczeniu Fnie wiemG Do*serwowa& to mo?emy w nagraniu drugim( czasK 5,K36E$ Wystarczyo
spojrzenie Nni( *y 4asia zrozumiaa( i? jest to swego rodzaju upomnienie( czy mo?e te? pytanieK
F.zy wszystko jest w porz"dku/G$ Po reakcji 4asi w ge%cie oznaczaj"cym 7 Fzgu*iam si!( nie
wiem co si! dziejeG( Nnia kiwa gow"( jak*y c:ciaa powiedzie& Fjest do*rzeG$ Jest to przykad
,,5
2419946736(110)
jednostkowej mo*ilizacji( opisanie gestu wsparcia jednej ze %piewaczek w stosunku do drugiej$
Hpis takic: sytuacji jest szczeg)lnie trudny do rozczytania( jednak powierzam si! mojej znajomo%ci
mowy ciaa( znajomo%ci os)* zarejestrowanyc: na nagraniu oraz moim intuicjom( kt)re pozwalaj"
mi tumaczy& ledwo widoczne gesty w ic: penym znaczeniu$
Cnterakcja
4ategoria ta wydaje si! *y& nieznacznie r)?na od kategorii poprzedniej( mianowicie od
mo*ilizacji$ Cnterakcja zasadza si! jednak nie na wprowadzaniu si! w stan gotowo%ci( a na
poszczeg)lnyc: komunikatac: niewer*alnyc:( wyra?anyc: przez *adane w stosunku do sie*ie$ @o
co "czy o*ydwie kategorie to fakt( i? zostay przeze mnie zao*serwowane takie zac:owania( kt)re
umieszczone s" w kategorii interakcji( gdy? opieray si! na niewer*alnyc: wypowiedziac:
*adanyc: w stosunku do sie*ie i odpowiedzi na te zac:owania( jednak za ic: cel mo?na uzna&
mo*ilizacj! 7 np$ mo*ilizacj! danej jednostki do %piewania go%niejszego( czy mo*ilizacj! do
starania si!( *raku krytyki( w"czenie si! we wsp)lnot!$ 'imo wszystko jednak uznaam( i?
niekt)re z zac:owa nale?y wyodr!*ni& w kategorii Fmo*ilizacjaG( i *yy to g)wnie zac:owania
jednostki w stosunku do grupy( a pozostae zac:owania anga?uj"ce poszczeg)lne jednostki
w pewnego rodzaju interpersonalnej komunikacji podczas %piewu zostay przeze mnie opisane
w poni?szej kategorii$
Przykadem zac:owania( kt)re nale?y do o*ydwu wspomnianyc: kategorii( jest opisany
powy?ej dialog Nni i 4asi( gdzie Nnia mo*ilizowaa 4asi! do nie poddawania si! w sytuacji
zagu*ienia i %piewania dalej$ >a tym poziomie *!dziemy zac:owanie to rozumie& jako wymian!
informacji pomi!dzy wsp)%piewaj"cymi( gdzie mog" si! one porozumie& jedynie poprzez
c:wilowe spojrzenie i kr)tki gest( gdy? poza t" komunikacj" staraj" si! *y& zjednoczone z grup"$
Przede wszystkim jednak podstawowym o*serwowalnym przejawem interakcji s"
spojrzenia *adanyc: 7 w trakcie trwania pie%ni niemal?e ka?da z *adanyc:( kt)rej twarz mo?emy
ogl"da& na nagraniu( usiuje apa& kontakt wzrokowy z wsp)uczestniczkami sytuacji muzycznej$
Wyj"tek stanowi" sytuacje( gdy %piewaj"ce patrz" w kartk! z tekstem( jednak spojrzenia( kt)re
padaj" na inne oso*y s" wyra=nie o*serwowalne w trakcie ka?dego z trzec: nagra$ >aj*ardziej
wyra=nie mo?na zao*serwowa&( gdzie i kiedy pada wzrok *adanej stoj"cej Iis>R>Iis kamery
w trakcie pierwszej pie%ni Nni( kt)ra rozpoczynaa pie% wyklaskiwaniem rytmu i zdaje si! *y&
oso*"( kt)ra w pewnym sensie prowadzi pie%$ Przed nagrywaniem tej pie%ni nie *yo to w grupie
ustalane( ?e jest ona liderem( jednak spojrzenia innyc: padaj" na ni" cz!%ciej ni? na pozostae
%piewaj"ce( a ona sama zawiesza sw)j wzrok na poszczeg)lnyc: oso*ac: du?ej( ni?*y miao *y& to
,,,
3492118720(111)
ode*rane jako ulotne spojrzenie( jak*y c:ciaa si! z nimi skomunikowa&$ Spojrzenia te wydaj" si!
*y& czasem kierowane w stron! oso*y( kt)ra ma pro*lem z d=wi!kiem 7 wydaje si!( i? patrzenie
w oczy podczas %piewania mo?e naprowadzi& dan" %piewaczk! na trop wa%ciwego d=wi!ku$
Podo*ne interakcje wzrokowe( po"czone z odpowiednim grymasem twarzy i ekspresj"
cielesn"( mo?emy zao*serwowa& podczas moment)w( gdzie syc:a& niezgranie i fasz$ >a samym
pocz"tku nagrania pie%ni F4are konieG syc:a& wyra=ny fasz( na co Nnia reaguje kr!ceniem gow"
i wskazaniem r!k" nieprawidowo%ci oso*ie( kt)ra jej zdaniem *ya jego =r)dem$ Jak*y
w odpowiedzi na to %piewaczka stoj"ca naprzeciwko( 4arolina odpowiada u%miec:em$ ;naczy& on
mo?e np$ Fte? to sysz!G( lu* Fte? to sysz!( ale trudno( nie dzieje si! nic zegoG$
Widoczne s" r)wnie? ruc:y cia( kt)re pojawiaj" si! w mocniej akcentowanyc: momentac:
pie%( kt)re podkre%laj" dan" syla*!$ @o( co pozwala przyporz"dkowa& takie zac:owanie do tej
kategorii to fakt( i? s" one zawsze skierowane do kogo%( nie s" to ruc:y rzucone w przestrze( lecz
wydaj" si! *y& zaadresowane( co po"czone jest z poprzednio omawianym wpatrywaniem si!
w oso*!$ Stwarza to wra?enie %piewania Fdo oso*yG( lecz jednocze%nie wymiana spojrze i ruc:)w(
od*ywa si! zamiennie( tj$ nast!puje ci"ga wymiana takic: interakcji( co powoduje( i? wsp)lny
%piew wygl"da jak grupowa rozmowa na ekscytuj"cy temat$
<rodkowy fragment pie%ni F4are konieG jest naj*ardziej ?ywioowym momentem
ze wszystkic: nagra 7 pie% ta w jednej trzeciej dugo%ci znacznie przyspiesza( podczas kt)rego to
przyspieszenia wida& ekscytacj! i za*aw! caej grupy( kt)re wyra?one s" przez taniec i r)?ne
interakcje$ Szczeg)lnie ciekaw" o*serwacj! poczyni& mo?na( przygl"daj"c si! nagraniu trzeciemu(
od 5,K09 do 5,K3,( gdy opisywane ju? przeze mnie 4asia i Nnia zn)w maj" moment *ardzo
dosadnej komunikacji$ W tym fragmencie pie%ni jest du?o tekstu do wy%piewania( w kt)rym 4asia
musiaa pomyli& sowa( na co Nnia reaguje zwr)ceniem si! w jej stron! i ?ywo( jak*y teatralnie
gestykuluje$ Jej zac:owania mo?na odczyta& jako *ardzo dosadne zwr)cenie uwagi( niemal krzyk(
wszystko od*ywa si! jednak podczas %piewania przez Nni! pie%ni( tak?e jedynym sposo*em
przekazania tre%ci Fznowu si! pomylia%G jest wymac:iwanie r!koma i ekspresyjny wyraz twarzy$
4asia( jak i pozostae( reaguj" na to( jak na sygna do za*awy( wariactwaJ wida& te?( jak jedna
z dziewcz"t o*serwuj"cyc: t" sytuacj!( 4arolina( kt)ra dotyc:czas lekko podrygiwaa w miejscu(
zaczyna ?ywo gestykulowa&( jak*y nagle przemoga si! do wsp)lnego( wariackiego taca$
Sync:ronizacja
4ategoria sync:ronizacji zawiera wszelkie zac:owania *!d"ce manifestacjami d"?no%ci do
zestrojenia si! grupy$ Hpisany jest tu sam proces sync:ronizacji( czyli starania( kt)re maj" na celu
,,0
3098642097(112)
osi"gni!cie :armonii$ Stan docelowy( czyli :armonia zdefiniowana i uzasadniona jest jako oso*na
kategoria$
H*serwowaln" podczas wszystkic: nagra cec:" tej szczeg)lnej sytuacji muzycznej jest
fakt( ?e %piewaczki stoj" w idealnym kole( co pozwala im mie& kontakt wzrokowy z ka?d" z os)*(
oraz to( ?e koo to jest %cise 7 stoj" one *lisko sie*ie( nieraz dotykaj"c sie*ie ramionami lu* r!kami
podczas tac)w czy koysania si! do melodii$
Dwie zarejestrowane pie%ni zaczynaj" si! od ustalenia wsp)lnego d=wi!ku( w przypadku
F'ajkiG jest to wsp)lne za%piewanie pierwszego d=wi!ku melodii( w pie%ni F'ore sokol pijeG ma
miejsce murmurando$ Jest to ten moment( w kt)rym %piewaczki wc:odz" w sytuacj! muzyczn" 7
spokojne wydanie z sie*ie pierwszego d=wi!ku jest skupieniem uwagi na so*ie nawzajem(
wyczuwalne jest d"?enie do zsync:ronizowania si!( energia grupy( kt)ra wyc:odzi "cznie
z d=wi!kiem od ka?dej z os)*( wydaje si! wi*rowa& w centrum koa$
Proces sync:ronizacji przedstawiony jest r)wnie? w sytuacji szaleczyc: tac)w
we fragmencie F4aryc: koniG$ Po spokojnej( nastrojowej pierwszej cz!%ci pie%ni nast!puje cz!%&
za%piewana w szy*kim tempie( podczas kt)ryc: nast!puje jak*y rozadowanie napi!cia 7 z nagrania
nie spos)* odczyta& =r)da tego napi!cia( domy%la& si! mo?na jedynie( i? przyczyn" moga *y&
sytuacja zwi"zana z rejestrowaniem pie%ni na kamerze wideo$ Podczas ?ywioowego momentu
pie%ni wida&( jak ko*iety wzajemnie po*udzaj" si! do za*awy tak( i? koczy si! to wsp)lnym
tacem wszystkic: Famowianek$
Sync:ronizacj! ma na celu r)wnie? wi!kszo%& interakcji opisanyc: w poprzedniej kategorii(
jako ?e ka?da interakcja *!dzie d"?no%ci" do zgrania si! grupy( pomin! jednak opis tyc: zac:owa(
gdy? zostay one ju? przeze mnie wymienione powy?ej$
Rarmonia
Rarmonia jest to stan wa%ciwego porz"dku( element procesu grupowego podczas
%piewania( kt)rego osi"gni!cie wydaje si! *y& celem sytuacji muzycznej 7 su?y temu mo*ilizacja(
wszelkie interakcje i proces sync:ronizacji$ Ody taki ukad zostaje osi"gni!ty( w%r)d %piewaczek
o*serwowa& mo?na najwi!ksz" satysfakcj! i zgranie( a jednocze%nie i czysty( przyjemny dla uc:a
d=wi!k$
Jednym z naj*ardziej uderzaj"cyc: zac:owa grupy( kt)re wyra?aj" ic: zespolenie s"
rozpocz!ciac: dw)c: pie%ni$ ;ar)wno w F'ore sokol pijeG jak i w F4aryc: koniac:G jeste%my
%wiadkami niesamowitego zjawiska o*ecnego w pie%niac: ludowyc:( a mianowicieK nikt nie
,,3
6388633624(113)
zaczyna pie%ni( a jednak nast!puje wsp)lny start( wszystkie %piewaczki zaczynaj" %piewa&
dokadnie w tym samym momencie$ Przykadowo pie% F4are konieG poprzedza moment ciszy(
ko*iety patrz" na sie*ie( *ior" wsp)lny oddec: i *ez ?adnego znaku czy odliczania zaczynaj"
%piewa&$ Podo*nie na :armoni! wpywa wsp)lny d=wi!k %piewany przed pie%ni"
F'ore sokol pijeG( opisany w kategorii sync:ronizacji Q jest on sygnaem( kt)ry sprawia( i? oso*y
wc:odz" w jak*y w jedn" rzeczywisto%&( w c:wil! prze?ywan" Ftu i terazG i sam pocz"tek pie%ni
jest momentem odczuwanym wsp)lnie$
Przejawem uzyskanej :armonii grupy jest te? ruc: 7 w trakcie moment)w penego zgrania
o*serwowa& mo?emy( jak caa grupa( ni*y jeden organizm( faluje w jednym tempie( niezwi"zanym
de facto z rytmem pie%ni$ ;auwa?alne s" tak?e u%miec:y posyane w takic: momentac: do sie*ie 7
mo?na u%miec: ten przyr)wna& do pewnego rodzaju *onusu dodawanego do spojrzenia 7 u%miec:
ten wyra?a zadowolenie z prze*iegu sytuacji muzycznej$ ;ac:owania takie mo?emy zao*serwowa&
szczeg)lnie podczas zakoczenia pie%ni F4are konieG$
Wspomniana koc)wka polskiej pie%ni jest te? wyj"tkowa z innego wzgl!du 7 pokazuje
idealn" :armoni! grupy$ Przyczyniy si! do tego tace podczas szy*szej cz!%ci pie%ni( po kt)rej
nast!puje znowu wydu?ona( przeci"gni!ta i jak*y nostalgiczna koc)wka pie%ni$ Wyadowanie
i za*awa( na jakie pozwolia %rodkowa cz!%& pie%ni z:armonizoway grup!( kt)ra po tyc:
szalestwac: wydaje si! *y& idealnie zestrojona( zar)wno pod wzgl!dem d=wi!ku( jak i interakcji 7
cay czas podtrzymywana jest komunikacja wzrokowa( co jeszcze *ardziej wzmaga wra?enie
jedno%ci grupy$
,,6
2133107070(114)
;definiowane na poprzednic: stronac: kategorie( kt)re zostay sformuowane do
zakodowania poszczeg)lnyc: proces)w towarzysz"cyc: wsp)lnemu %piewania maj"( jak mo?na
zauwa?y& po samym sposo*ie ic: opisania( c:arakter do przec:odzenia jedne w drugie$ Hpisane
powy?ej ci"gi zmian istniej"cyc: w danej sytuacji w danym momencie proces)w sugeruj"( i?
mo?liwe jest rozpisanie sc:ematu ic: nast!powania po so*ie$ 4olejno%& ic: wyst!powania
przedstawia uproszczony sc:emat( zamieszczony poni?ejK
Sc:emat ten odczytywa& nale?y nast!puj"coK sytuacja %piewu *iaego rozpoczyna si! od
poziomu dystrakcji( rozproszenia( kt)re w momencie wezwania do pie%ni zmienia si!
w mo*ilizacj!( gotowo%& do %piewania$ Podczas %piewu nast!puj" r)?norakie interakcje mi!dzy
wsp)%piewakami( kt)re prowadz" do sync:ronizacji caej grupy( co w efekcie zapewnia jej
:armoni!$ >a ka?dym jednak z wymienionyc: etap)w mo?liwy jest przeniesienie do kategorii
F*raku interakcjiG( co powoduje ponowne rozproszenie grupy$
Dodatkowo sc:emat ukazuje dodatkowo naj*ardziej podstawow" przyczynowoQskutkowo%&
proces)w grupowyc: o*ecnyc: podczas wsp)lnego %piewuK *rak interakcji jest przyczyn"
dystrakcji( dystrakcja jest przyczyn" mo*ilizacji( itd$J wyliczanie to mo?na ci"gn"& a? do kategorii
,,+
)lustracja K+ !chemat proces-w grupowych podczas wykonywania pie#ni =opracowanie wasne@
2762392686(115)
F:armoniaG w"cznie$ >iemo?liwe jest zap!tlenie tego ci"gu przyczynoQskutkowego do zdania
F:armonia jest przyczyn" *raku interakcjiG( gdy? *rak interakcji jest w ka?dym wypadku jakim%
rodzajem przeszkody w d"?no%ci do grupowego zespolenia$
Sc:emat ukazuje zale?no%ci w procesie grupowym w spos)* uproszczony( gdy? w sytuacji
%piewu cz!sto kilka zdarze nast!puje jednocze%nie i wszystkie mog" mie& na sie*ie wzajemny
wpyw( co powoduje( i? trudno oceni&( jaka *ya kolejno%& zdarze$
,,8
3721329923(116)
9 In3er5re3a;9a 27n"k12 baa$ 2 5ers5ek372"e euka;79ne9
981 -!Il"2!C;" 27k!r#7s3an"a C5"e2u lu!2e>! 2 5r!;es"e ks#3a<3!2an"a 3!Isam!C;"
9en!s3k!2e9 " kul3ur!2e9 L2s51ln!3!2e9M
Przedstawione wyniki *ada fenomenograficznyc: i wideograficznyc: nale?y podsumowa&(
odpowiadaj"c na g)wny pro*lem *adawczy( kt)rym jest pytanie o rol!( jak" odgrywa %piew *iay
w procesie formowania si! to?samo%ci indywidualnej i wsp)lnotowej w kontek%cie wsp)czesno%ci$
adania zjawiska %piewu ludowego wykazay( i? jest to zo?one zjawisko( kt)re ma wieloaspektowy
wpyw zar)wno na jednostki jak i grupy os)* %piewaj"cyc:$
Wyniki *ada fenomenograficznyc: ujawniy( i? stosunek *adanyc: do %piewu ludowego
mo?na przedstawi& poprzez wyodr!*nienie pi!ciu kategorii( w jakic: %piew jest przez nic:
rozumiany 7 jako umiej!tno%&( element ?ycia( przekaz tradycji( spos)* komunikacji mi!dzyludzkiej
i jako fenomen przyczyniaj"cy si! do samorozwoju jednostki$ 4orzy%ci pyn"ce z podejmowania si!
%piewu ujawniaj" si! w ka?dej z wymienionyc: perspektyw$ Jako *adacza zaskoczyo mnie jednak
to( i? po przeanalizowaniu wynik)w( okazao si!( ?e wyniki *adania fenomenograficznego
pokrywaj" si! z( sugerowanym ju? w cz!%ci teoretycznej( opisem funkcji muzyki$ Przyzna& musz!(
i? nie *yo moim zamiarem uzyskanie wynik)w( kt)re potwierdzaj" istniej"ce ju? w nauce teorie 7
w przeciwnym wypadku podczas wywiad)w moga*ym sugerowa& *adanym tre%ci( kt)re
c:ciaa*ym usysze&$ Jednak( jako ?e na czas *ada zastosowaam postulat metodologicznej
redukcji 7 zawieszenia s"d)w wasnyc:( wyniki nieo*arczone *yy moimi wcze%niejszymi
przekonaniami$
Clo%& znacze i mo?liwo%ci ukrywaj"cyc: si! w %piewie okazaa nie*agatelna( st"d
pro*lemem stao si! samo opisanie wszystkic: jego aspekt)w( mog"cyc: mie& wpyw zar)wno na
jednostk!( jak i na wsp)lnoty$ Ujawnienie si! opisywanyc: przeze mnie funkcji muzyki
w wynikac: *adania fenomenograficznego jest przeze mnie rozumiane jako potwierdzenie
istniej"cej teorii( i z uwagi na to( pozwol! so*ie interpretacj! wynik)w *ada przedstawi&
w perspektywie wspomnianyc: siedmiu funkcji muzyki$ <piew jako fenomen rozumiany jest przez
*adanyc: w pi!ciu g)wnyc: kategoriac:( kt)re przedstawiaj" szeroki wac:larz mo?liwo%ci jego
pozytywnego wpywu na jednostki i wsp)lnoty( jednak ukazanie ic: poprzez pryzmat funkcji
muzyki pozwoli mi na jeszcze peniejsze przestawienie jego specyfiki i potencjau( kt)ry
wykorzysta& mo?na w praktyce pedagogicznej$
Funkcje muzyki( przytaczane za DadakQ4ozick"( odpowiadaj" potrze*om czowieka(
tworz"c wraz z nimi nierozerwalny ukad( gdzie kategorie funkcji wzajemnie si! przenikaj" i nieraz
,,9
2924217741(117)
trudno jest ostatecznie okre%li&( jak" funkcj! spenia dany aspekt %piewu$ >ale?y r)wnie? podkre%li&
fakt( i? funkcje( speniane przez dan" pie% mog" r)?ni& si! od sie*ie( w zale?no%ci czy *!dzie to
np$ pie% *iesiadna( czy kontemplacyjna( jednak *adania moje odnosiy si! do analizy cao%ciowej
zjawiska %piewu i r)?nyc: jego kontekst)w 7 nie jest wi!c poni?sza interpretacja wzorem na
funkcje konkretnyc: pie%ni( lecz *ardziej opisem ukadu skutk)w %piewania ludowego w og)le(
opisem do%wiadczenia *adanyc: w przestrzeni %piewu *iaego( ze wszystkimi jego kontekstami$
Funkcje muzyki( do kt)ryc: odnosz! si!( zostay sformuowane jako odpowiedzi na
potrze*y czowiekaJ wymienia si! nast!puj"ce funkcje i potrze*y( jakie zaspokajaj"K
funkcja religijnoQmetafizyczna 7 potrze*a rozumienia %wiata i ?ycia(
funkcja poznawcza DodniesieniaE 7 potrze*a poznania %wiata i czowieka(
funkcja integruj"ca DkontaktuE 7 potrze*a jedno%ci( akceptacji wsp)lnoty(
funkcja ekspresywna 7 potrze*a wyra?ania to?samo%ci(
funkcja og)lnorozwojowa 7 potrze*a dojrzewania i inicjacji(
funkcja estetyczna 7 potrze*a pi!kna(
funkcja terapeutyczna 7 potrze*a za*awy( rado%ci( relaksu( odreagowania$
,,9
W wynikac: *ada wasnyc: odzwierciedlenie miay wszystkie wymienione funkcje( c:o&
jedna z nic: zostaa przez *adanyc: podkre%lona minimalnie$ .:odzi o funkcj! estetyczn"( kt)rej
o*ecno%& podkre%lay sowa tylko jednej *adanej Dco *yo wyj"tkiem( gdy? opis wi!kszo%ci
aspekt)w danyc: kategorii zawierao zazwyczaj kilka opinii od kilku os)*E$ Fakt ten jest sam
w so*ie *ardzo ciekawy 7 muzyka kojarzy si! nam z zaspokajaniem potrze* pi!kna( a podczas
*ada nad istot" %piewu( o warto%ciac: estetycznyc: wypowiada si! tylko jedna oso*a$ 'o?na
zinterpretowa& to w nast!puj"cy spos)*K dla reszty *adanyc: zupenie inne warto%ci wysuwaj" si!
na pierwszy plan przy analizie zjawiska %piewu$ 'o?liwe( ?e jest to dla nic: warto%& oczywista(
o kt)rej nie my%l"( gdy kto% pyta ic: o to( czym jest %piew w ic: ?yciu( gdy? to( ?e muzyka ma *y&
=r)dem pi!kna( rozumie si! Fsamo przez si!G$ Poniek"d wyra?ane to *yo wypowiedziami( kt)re
zawary si! w kategorii F%piew jako umiej!tno%&G 7 podkre%lay one konieczno%& pracy nad gosem
i dopracowaniem cao%ci materiau( zanim zostanie on ukazany szerszej pu*liczno%ci$ Do kategorii
warto%ci estetycznyc: mo?na te? zaklasyfikowa& wypowiedzi( kt)re podkre%lay warto%ci duc:owe
pyn"ce z do%wiadcze zwi"zanyc: ze %piewem( a szczeg)lnie te( kt)re( jak okre%lili *adani( *yy
Fniewyra?alneG( aczkolwiek opisyway moc oddziaywania %piewu poprzez ca" gam! jego
wa%ciwo%ci( w%r)d kt)ryc: znajdowaa si! r)wnie? wywoywania prze?y& estetycznyc:$ >ie
,,9
4$ DadakQ4ozicka( Przejawy i wymiary integracji przez muzyk LwKM )ntegruj8ce warto#ci muzyki( op. cit.( s$ 33$
,,-
3834623718(118)
pojawiy si! takie stwierdzenia o jego warto%ciac: estetycznyc: oderwanyc:( jak*y%my c:cieli( od
reszty jego opisywanyc: przez *adanyc: wa%ciwo%ci( zatem utrudnia to jednoznaczne
kategoryzowanie tyc: wypowiedzi jako potwierdzenia speniania przez %piew funkcji estetycznyc:$
Wypowiedzi te( *ez w"tpienia( mo?na zinterpretowa& jednak w kategorii funkcji religijno 7
filozoficznyc:$ Przyporz"dkowane tu powinny *y& tu tak?e wszelkie wypowiedzi przedstawione
w dziale F%piew no%nikiem warto%ci duc:owyc:G( kt)ry jest cz!%ci" zawarto%ci kategorii
Frozw)jBsamorozw)jG( al*owiem "cz" si! z odczuwanymi przez *adanyc: prze?yciami
metafizycznymi( takimi jak poczucie wolno%ci( czy te? po"czeniem ze %wiatem warto%ci
duc:owyc:$ >iew"tpliwie %piew peni w tym znaczeniu funkcj!( kt)ra pozwala *adanym na
zdefiniowanie swojego sposo*u rozumienia %wiata i ?ycia$ <piew mo?e te? pomaga&
w zaspokajaniu potrze* rozumienia %wiata$ Wpywa on poprzez swoje warto%ci wyciszaj"ce(
uspokajaj"ce( kt)re( jak m)wi" sami *adani( potrafi" wspom)c czowieka w trudnyc: c:wilac:(
uatwi& skupienie si! na so*ie( jak i na pro*lemie Dwypowiedzi te odnajdziemy w kategorii
Frozw)jBsamorozw)jG( w podkategorii F%piew sposo*em skupienia uwagi do wewn"trzGE$
@e wa%ciwo%ci %piewu( kt)re odczytywane *y& mog" jako speniaj"ce funkcje filozoficzne(
speniaj" jednocze%nie funkcj! terapeutyczn" 7 uspokojenie wynikaj"ce z podejmowania si! %piewu
mo?e *y& tak?e dla *adanyc: form" kuracji( gdy? dystans( na kt)rego osi"gni!cie pozwala %piew(
przy*li?a jednostk! do stanu relaksu( daje wypoczynek oraz 7 niekiedy 7 umo?liwia now"
perspektyw! spojrzenia na dany( dotykaj"cy j" pro*lem( kt)ra wyania si! *ezpo%rednio z tre%ci
pie%ni ludowyc:$ <piew *iay umo?liwia tak?e oczyszczenie jednostki poprzez wyra?enie emocji(
kt)remu sprzyja$ Funkcj! terapeutyczn" spenia te? poprzez rado%&( kt)r" wyzwala sam fakt
%piewania( oraz podejmowanie aktywno%ci w gronie innyc: ludzi$ Dodatkowo( %piewanie *uduje
poczucie pewno%ci sie*ie( oraz pog!*ia poczucie *ezpieczestwa 7 kt)re rodzi si!( gdy %piewaj"ca
grupa jest ze so*" odpowiednio *lisko$
Powy?sze aspekty wzmaga funkcja ekspresyjna( kt)ra pozwala na wyra?enie emocji(
a jednocze%nie te? na poprawienie zdolno%ci komunikacyjnyc: jednostki( dzi!ki kt)rym mo?e ona
wyra?a& sie*ie jeszcze lepiej 7 nie tylko w formie wer*alnej( ale tak?e poprzez ekspresje cielesne
i gosowe$ Dodatkowo nale?y wspomnie& zalety pyn"ce z improwizacji( kt)re wzmagaj"
kreatywno%& jednostki( i *uduj" postawy tw)rcze$ Akspresja mo?e *y& rozumiana nie tylko jako
funkcja oczyszczaj"ca jednostk! 7 *adani w swoic: odpowiedziac: cz!sto przywoywali postulat
wyra?ania warto%ci dla nic: istotnyc: podczas wyst!p)w scenicznyc:( takic: jak szczero%&( czy
szeroko rozumiane do*ro$ S" one wyrazem oso*istyc: przekona %piewaka( kt)re przekazuje
ludziom$
Wi"?e si! z tym tak?e zakres wiedzy( kt)r" zdo*ywa& mo?na podczas nauki %piewu( a kt)ra
,,2
2208087953(119)
nazwana mo?e *y& uoso*ieniem funkcji poznawczej %piewu$ Pozwala ona tworzy& ukady
odniesienia dla swojego ?ycia poprzez analiz! %piewanego tekstu( a tak?e kontekst)w kulturowyc:
danego repertuaru$ @eksty pie%ni powstaway co prawda w innej ni? o*ecna kulturze( jednak s" one
tak pojemne znaczeniowo( i? ic: interpretacja mo?e przyczyni& si! do na*ywania m"dro%ci
?yciowej czowieka ?yj"cego wsp)cze%nie$ Warto jest r)wnie? podkre%li& warto%ci poznawcze
pyn"ce dla jednostki ze %piewu *iaego jako konsekwencje pracy w grupie( gdzie mo?na pozna& i
zrozumie& drugiego czowieka$ Cstotna jest te? o*serwacja swoje reakcji( zwi"zanyc: tak ze
%piewaniem w og)le( jak i w perspektywie pracy w grupie 7 o*serwacji swoic: reakcji na zaistniae
sytuacje i zac:owania innyc: os)*$
.ao%& korzy%ci w perspektywie rozwoju jednostki przedstawiaj" funkcje og)lnorozwojowe(
opisywane najszerzej w kategorii F1ozw)jBsamorozw)jG( kt)re( opr)cz opisywanego ju? powy?ej
na*ywania pewno%ci sie*ie( zawieraj" w so*ie takie konsekwencje jak po*udzenie do aktywno%ci(
otwarcie si! na %wiat( rozw)j kreatywno%ci$ <piew ludowy potrafi pom)c te? w skupieniu si! nad
so*" i zrozumieniu sie*ie( wypracowaniem dystansu do otaczaj"cej rzeczywisto%ci( wzmo?eniem
refleksyjno%ci nad natur" czowieka i %wiata$
ardzo szeroko reprezentowan" w moic: *adaniac: jest funkcja integruj"ca %piewu$
1espondenci opisywali w wywiadac: te aspekty %piewu( kt)re maj" warto%& wsp)lnotow"(
pozwalaj" na wsp)odczuwanie wynikaj"ce ze wsp)uczestnictwa$ 'uzyka ludowa ma dla nic:
moc agodzenia konflikt)w i z*li?ania ludzi ku so*ie( dzi!ki czemu wytwarza si! skupienie na
drugim czowieku( poznanie jego natury i akceptacja go takiego( jakim jest$ <piew uczy suc:ania(
co jeszcze *ardziej wzmaga komunikacyjny aspekt korzy%ci odnoszonyc: ze wsp)lnego %piewania$
Dodatkowo( %piew pomaga w komunikacji mi!dzypokoleniowej( a tak?e w porozumiewaniu si!
mi!dzykulturowym 7 gdy? jest to uniwersalny j!zyk( kt)rym posuguje si! czowiek$ Wszystkie te
aspekty pozwalaj" na poczucie jedno%ci i wsp)lnoty w grupie %piewaj"cej( i jednocze%nie nadanie
warto%ci :umanistycznyc: kontaktom mi!dzyludzkim( a to z kolei niweluje atomizacj! jednostki
we wsp)czesnym %wiecie$
W poszukiwaniu korzy%ci wsp)lnotowyc: pyn"cyc: ze %piewu *iaego( nale?y przyjrze& si!
r)wnie? wynikom analizy wideograficznej( gdzie zostay sformuowane kategorie( *!d"ce nazwami
dla proces)w grupowyc: zao*serwowanyc: podczas wsp)lnego %piewania$ Wyodr!*nione
kategorie toK *rak interakcji( dystrakcja( mo*ilizacja( interakcja( sync:ronizacja( :armonia$ Procesy
te mo?na odczytywa& w kontek%cie teorii interakcjonizmu sym*olicznego$ Jest to teoria wywodz"ca
si! z socjologii( wedug kt)rej podstaw" tworzenia si! spoecznyc: struktur jest ci"ga konstrukcja(
wymiana i ewolucja znacze sym*oli( kt)re zac:odz" w procesie komunikacji wer*alnej
i niewer*alnej czonk)w grupy$ 4onsekwencj" takic: interakcji jest tworzenie si! oso*owo%ci
,05
2864700121(120)
zar)wno nadawcy jak i adresata komunikatu( kt)re to role s" oczywi%cie wymienne( oraz
funkcjonowanie danej grupy spoecznej$
,,-
Procesy( kt)re zao*serwowaam podczas *adania
wideograficznego odzwierciedlaj" zao?enia teorii interakcjonizmu sym*olicznego 7 widoczna
d"?no%& grupy do :armonii oraz wszelkiego rodzaju dystrakcje s" wynikiem interakcji mi!dzy
czonkiniami *adanej przeze mnie maej grupy spoecznej$ Pomi!dzy %piewaczkami zac:odzi
nieustanna wymiana znacze( kt)ra ksztatuje sytuacj! muzyczn" poprzez interpretacj! tyc:
znacze oraz reakcj! na nie$
Cnterakcje te( zac:odz"ce podczas %piewu( s" jednak zgoa odmienne od tyc:( kt)re mo?emy
zna& z wasnego( codziennego do%wiadczenia$ Przede wszystkim 7 *adane podczas samego aktu
%piewania nie mog" komunikowa& si! wer*alnie( jednak zac:odzia czasem potrze*a takiej
komunikacji 7 gdy kt)ra% ze %piewaczek c:ciaa przekaza& co% innej( musiaa u?ywa& do tego
mowy ciaa( mimiki( gest)w$ @aki przekaz( wedug interakcjonizmu sym*olicznego( *y przez jego
adresatk! interpretowany i ulega ewolucji znaczeniowej 7 przykadem mo?e *y& opisywana ju?
sytuacja( gdy jedna z *adanyc: poprzez ekspresyjne ruc:y ciaa i ?yw" mimik! zwr)cia si! do
wsp)%piewaczki( i? ta popenia *"d w tek%cie( na co adresatka komunikatu odpowiedziaa jej
r)wnie energicznie w tacu i caa grupa zostaa przez to zmotywowana do wsp)lnej za*awy ciaem(
gestykulacj" i mimik"$
@eoria interakcjonizmu sym*olicznego w odniesieniu do analizowanego materiau podkre%la
przede wszystkim fakt( i? sytuacja muzyczna w trakcie jej trwania podlega ci"gej zmianie(
znaczenia wzajemnyc: komunikat)w ulegaj" ewolucji( a wraz z nimi zmienia si! to?samo%&
jednostki( kt)ra owe komunikaty przyjmuje( internalizuje i odpowiada na nie$ Dodatkowo
oddziaywania mi!dzy czonkiniami grupy podtrzymuj" funkcjonowanie tej?e oraz rozwijaj" wi!=
pomi!dzy jej partycypantami$
Hso*n" kategori" pozytywnego wpywu %piewu ludowego( kt)ra "czy si! zar)wno
z to?samo%ci" jednostek jak i wsp)lnot jest perspektywa dziedzictwa( w kt)rej to %piew *iay
odgrywa du?"( wg respondent)w z *adania fenomenograficznego( rol!$ Przekazuje on tak
jednostkom jak i wsp)lnotom wiedz! i %wiadomo%& o tradycji( pozwalaj"c jednocze%nie na jej
kontynuacj!$ 4ontynuacja taka jest specyficzna( gdy? od*ywa si! w kontek%cie wsp)czesno%ci(
%piew ludowy jest wi!c oddalony od rytua)w i sytuacji( z kt)ryc: si! wywodzi$ Jednocze%nie
przeniesienie tego fenomenu we wsp)czesne ramy daje mo?liwo%& poszukiwania warto%ci(
o*ecnyc: w jego tre%ciac:( kt)re s" wsp)lne ludziom z naszej epoki cywilizacyjnej
i przedstawicielom dawnej kultury ludowej( gdy? opowiadaj" o egzystencji czowieka i wsp)lnot(
,,-
J$ @urowski( !ocjologia. Mae grupy spoeczne( wyd$ @> 4UT( Tu*lin ,223( s$ +9Q9+$ Cnterakcjonizm sym*oliczny
w perspektywie funkcjonowania spoeczestwa oraz postaw ludzkic: zosta dog!*nie opisany w ksi"?ce Rer*erta
lumera FCnterakcjonizm sym*olicznyG D4rak)w 0559E$
,0,
2402736384(121)
rado%ciac: i troskac:( do%wiadczeniac: i emocjac:$ @aki przekaz pie%ni ludowej ma warto%& nie
tylko edukacyjn"( ale te? pozwala odnale=& czowiekowi indywidualny w"tek w danym materiale(
oraz odkry& stae dla czowieka warto%ci pyn"ce z tre%ci utwor)w( kt)re z trudem mo?na spotka&
w pospiesznej i c:aotycznej( populistycznej kulturze masowej$
982 &n"!sk" la 5rak37k" euka;79ne9
Wszystkie opisane powy?ej wnioski z *ada przedstawiaj" mo?liwo%ci wykorzystania
muzyki ludowej w procesie formowania to?samo%ci indywidualnej i wsp)lnotowej$ >a ic:
podstawie( oraz poprzez powt)rn"( dog!*n" analiz! wypowiedzi *adanyc: metod" fenomenografii(
utworzyam wskaz)wki praktyczne( kt)re su?y& mog" pedagogom i animatorom kultury
skaniaj"cym si! ku wykorzystaniu %piewu ludowego w swojej praktyce$
Przede wszystkim wi!c %piew *iay mo?e zainteresowa& zar)wno oso*y mode( jak
i przedstawicieli starszego pokolenia$ Jest to zjawisko oddziauj"ce na ludzi *ez wzgl!du na wiek$
.o wi!cej( ka?dy czowiek posiada umiej!tno%& %piewu( jest ona dost!pna wszystkim ludziom(
dlatego powinno si! j" wspiera& i zac:!ca& do %piewania$ !dem jest ostra krytyka( kt)ra
powoduje r)?nego rodzaju *lokady( psyc:iczne i fizyczne( dlatego powinno si! wystrzega&
twierdze( kt)re mog" stamsi& w drugim czowieku c:!& podejmowania si! tej aktywno%ci(
szczeg)lnie( je%li stosunek mi!dzy nauczaj"cym a nauczanym jest :ierarc:iczny( opiera si! na
autorytecie$
y wytworzy& w czowieku c:!& %piewania( aktywno%& ta powinna *y& podejmowana
od maego$ W wywiadac: pojawi si! w"tek edukacji muzycznej w szkoac:( kt)ry to pro*lem jest
tak rozlegy( i? zasuguje na przeprowadzenie oso*nyc: *ada$ Pozwol! so*ie jednak w tym
miejscu na kr)tkie jego opisanie$ Clo%& muzyki w cyklac: edukacyjnyc: wynosi odpowiednio
2+ godzin( 2+ godzin i 35 godzin lekcyjnyc: dla pierwszego( drugiego i trzeciego etapu
edukacyjnego Dnauczanie wczesnoszkolne( klasy 6Q8( gimnazjumE$ Powierzc:owna c:o&*y analiza
tyc: danyc: sugeruje( i? czasu na nauk! muzyki w szkoac: nie ma$ Dodatkowym pro*lemem w tej
sytuacji jest sa*e przygotowanie nauczycieli do prowadzenia przedmiotu muzyka( gdzie *ardzo
cz!sto nauczyciele prowadz"cy przedmiot ukoczyli jedynie kurs sztuki( kt)ry( wg wyja%nienia
'inistra Adukacji >arodowej( 4rystyny Szumilas( w sprawie kwalifikacji do prowadzenia zaj!&
edukacyjnyc: z muzyki i plastyki w szkole podstawowej i gimnazjum( czyni ic: oso*ami
wykwalifikowanymi do prowadzenia przedmiotu muzyka Dwyja%nienie dost!pne online pod
adresemK :ttpKBBkuratorium$krakow$plBindeX/acY,,,ZidY0883 ( dost!pK 5-$05,3r$E$ Przegl"d opinii(
kt)re pu*likowane s" na r)?nyc: forac: internetowyc: oraz portalac: po%wi!conyc: edukacji
muzycznej opisuje( i? zaj!cia prowadzone przez takie oso*y skupiaj" si! na suc:aniu muzyki z pyt
,00
2074313183(122)
.D( a dziecko w takiej sytuacji nie ma mo?liwo%ci zaznania ?ywego kontaktu z muzyk"( rozwoju
muzykalno%ci i do%wiadczania wsp)lnego %piewu$
,,2
Pro*lem nauczania muzyki w szkoac: nie
odnosi si! *ezpo%rednio do zagadnienia %piewu *iaego czy ludowego( tylko do %piewu w og)le(
lecz sam fakt( i? kto% rozwija uzdolnienia muzyczne( uczy szczeg)lnej wra?liwo%ci i mo?e *y&
wst!pem do zainteresowania si! %piewem *iaym$
>a podstawie odpowiedzi respondent)w mo?emy wyr)?ni& instytucje i oso*y( kt)re s"
=r)dem zdo*ywania wiedzy i pocz"tkiem oso*istyc: do%wiadcze ze %piewem ludowym$
>ajcz!%ciej dziao si! to poprzez tradycje domowe( czyli w takic: rodzinac:( w kt)ryc: wsp)lne
muzykowanie wyst!powao na porz"dku dziennym$ Drugim( najcz!%ciej wskazywanym przez
*adanyc: miejscem( gdzie rozwijali swoje zdolno%ci( *y ko%ci) i r)?nego rodzaju c:)ry czy
zespoy istniej"ce przy tej instytucji$ Jako miejsce wprawek w %piewaniu pojawiaj" si! te? wszelkie
zespoy( grupy modzie?owe( a tak ?e warsztaty pie%ni tradycyjnyc:$ .z!sto wskazywana *ya rola
autorytetu( kt)ry *adanyc: oso*i%cie zac:!ci do %piewania i zaj" si! jego edukacj" muzyczn"$
Jeden z *adanyc: wskaza radio jako medium( kt)re wz*udzio jego zainteresowanie %piewem
*iaym$ @e przykady wskazuj" na szeroki wac:larz sposo*)w( w jakic: mo?na zacz"& swoj"
przygod! ze %piewem$ ; pewno%ci" lista ta nie wyczerpuje wszelkic: mo?liwyc: =r)de wiedzy
o pie%niac: i kulturze ludowej( przykadowo( jako =r)do w wypowiedziac: *adanyc: nie pojawia
si! Cnternet z jego *ogatym zaso*em materia)w( lecz fakt ten mo?e tylko wz*udzi& kreatywno%&
oso*y c:c"cej po*udza& innyc: do zwr)cenia uwagi na polsk" tradycj! muzyczn"$
Podczas samego procesu nauczania pie%ni( warto jest zwr)ci& szczeg)ln" uwag! na analiz!
tekstu( gdy? ten element pie%ni jest *ezpo%rednim przekazem tradycji( kt)ra opowiada nie tylko
o dawnyc: o*rz!dac:( ale te? o danym ?yciu codziennym( troskac: i pro*lemac: )wczesnego
%wiata( kt)re cz!sto okazuj" si! *y& aktualne 7 w jednej pie%ni mo?na odnale=& nieraz du?" ilo%&
w"tk)w( kt)re da si! zinterpretowa& jako m"dro%ci ?yciowe r)wnie? w kontek%cie ?ycia czowieka
wsp)czesnego$ Pami!ta& o refleksji nad tekstem nale?y szczeg)lnie przy pracy nad pie%ni"
zagraniczn"( poc:odz"c" z innej kultury( gdy? znajomo%& tumaczenia mo?e pom)c
w emocjonalnym zrozumieniu pie%ni$ >ie nale?y tradycji muzycznej traktowa& jedynie jako
sposo*u zaspokojenia potrze* estetycznyc:( gdy? "czy si! z ni" cay przekaz i kontekst( kt)ry
mo?e wpyn"& r)wnie? na potrze*y poznawcze i filozoficzne$ 1)wnie istotny co tekst( jest kontekst
danego utworu( czyli cao%ciowe poznanie dawnyc: jego funkcji( a tak?e kr!gu kulturowego(
,,2
;ainteresowanyc: tym tematem odsyam do artykuu pt$ F1ola edukacji muzycznej w nauczaniu zintegrowanymG(
dost!pnym online pod adresemK :ttpKBBwww$spts*ydgoszcz$salezjanie$opoka$org$plBindeX$p:pBpu*likacjeB32Q
muzykawpoczatkowym oraz innyc:( pu*likowanyc: w czasopismac: FWyc:owanie 'uzyczneG ( F1uc:
'uzycznyG( czy do caej pu*likacji Fundacji F'uzyka jest dla wszystkic:G pt$ FAdukacja muzyczna w Polsce$
Diagnozy( de*aty( aspiracje$G z roku 05,5( kt)ra r)wnie? dost!pna jest w CnternecieK
:ttpKBBwww$wyc:muz$plBuserfilesBPu*likacjed05*ezplatneB05,5d05Adukacja_muzyczna_w_Polsce$pdf $
,03
2606641468(123)
z kt)rego si! on wywodzi$
;ac:!canie do poznawania kultury tradycyjnej mo?e spotyka& si! z oporem( szczeg)lnie
modyc: ludzi( kt)rzy niekiedy maj" dystans do pie%ni ludowyc:( twierdz"c( i? jest to niemodne(
i nie wyo*ra?aj" so*ie %piewania Fwiejskic:G pie%ni$ Jednak przestawienie muzyki ludowej
w odpowiednim kontek%cie mo?e znacz"co wpyn"& na ic: spos)* od*ierania tej?e 7 wsp)czesna
muzyka polska i %wiatowa zawiera przykady takic: aran?acji folkloru( kt)ra pokazuj"( i? jest ona
nadal modna i podatna na zmiany$ Pokazywanie przykad)w zespo)w( kt)re tworz" materia
inspirowany muzyk" tradycyjn"( mo?e wpyn"& na spos)* od*ierania przez modyc: pie%ni
ludowyc:( a co za tym idzie 7 roz*udzi& w nic: c:!& zapoznania si! kultur" tradycyjn"$
Podczas samej nauki %piewania gosem *iaym warto pami!ta&( i? jest to trudna tec:nika
wokalna( kt)ra 7 nieprawidowo uczona 7 mo?e przynie%& szkody aparatowi mowy$ Podczas
wszelkic: warsztat)w nale?y pami!ta&( *y nie forsowa& gardaJ nale?y te? zwraca& uwag!
na spos)* oddyc:ania oraz prac! przepony podczas %piewu( *y wydostaj"cy si! gos *y silny *ez
konieczno%ci %piewania wysikowego$
ardzo wa?ne jest( *y nie zmusza& nikogo podczas nauki do wyst!p)w 7 jak powiedzieli
*adaniK F%piew ma sw)j czasG i organizowanie wyst!p)w w*rew woli grupy mo?e jedynie
zniec:!ci& ic: do kontynuacji nauki$ <piew *iay zwi"zany jest z pewnego rodzaju otwarciem(
przepracowaniem trudnyc: spraw indywidualnie dotykaj"cyc: dan" jednostk!( co cz!sto jest
procesem dugotrwaym$ ; uwagi na to opiekun grupy powinien da& wystarczaj"c" ilo%& czasu
ka?dej z os)*( *y poczua si! pewnie w tym( co ro*i$
y uatwi& integracj! grupy i z*li?enie jej czonk)w( kt)re nast!puje poprzez intensyfikacj!
interakcji( a tak?e poprzez interakcje specyficzne dla sytuacji %piewu *iaego( nale?y przede
wszystkim stosowa& tradycyjne( oralne metody przekazywania pie%ni$ @aki spos)* nauki pozwala
na to( *y %piewa& nie patrz"c w kartk! z tekstem( gdy? niweczy to wszelkie pr)*y komunikacji
podczas %piewu 7 wpywa to nie tylko na sam" jako%& wykonania utworu( ale te? pozwala na pene
wsp)uczestnictwo we wsp)lnej rzeczy$ 1)wnie istotne jest te? pozwolenie na spontaniczno%&
i improwizacj! podczas %piewania pie%ni( kt)re pozwala na indywidualn" i grupow" ekspresj!(
wzmagaj"c kreatywno%&( oraz zac:!ca do wsp)lnej za*awy$ Pie%ni tradycyjne maj" ju? swoj"
uksztatowan" form!( ka?da z nic: ma zdefiniowan" ilo%& gos)w i tempo( lecz pami!tajmy( i?
powstao to w procesie ci"gyc: zmian( jakic: podlegay one w ci"gu swojej :istorii$ >ie nale?y
wstrzymywa& zmian w materii pie%ni( szczeg)lnie gdy idzie za tym rozw)j kreatywno%ci
%piewaj"cyc:$ Jednak( *y pie%ni takie nie zostaway przekazywane dalej w zupenie zmienionej
formie( u%wiadommy czonk)w grupy( jaka jest oryginalna wersja danej pie%ni( pozw)lmy im j"
zapami!ta&( a dopiero potem otw)rzmy si! na improwizacje$
,06
5744460468(124)
Praktyka %piewania pie%ni ludowyc: pokazuje( i? w przypadku ka?dej grupy tworz" si!
nowe konteksty( kt)rym nauczyciel czy animator powinien przyjrze& si! *y przeanalizowa& spos)*
pracy i w razie potrze*y zmieni& go$ >ie zapominajmy( i? %piewanie Fna *iaoG zawsze wi"za& si!
*!dzie z czowiekiem( i to on powinien *y& w sytuacji muzycznej najwa?niejszy 7 wszystkie
dziaania podejmowane s" ze wzgl!du na jego do*ro i w ?adnym przypadku nie powinni%my o tym
zapomina&$
,0+
3335063997(125)
P!sum!2an"e
>iniejsza praca na celu miaa rozwa?enie mo?liwo%ci oddziaywania poprzez %piew *iay
na to?samo%& jednostek i wsp)lnot$ Nnaliza istniej"cyc: teorii naukowyc: na temat wpywu muzyki
na czowieka( oraz *ada wasnyc: udowodnia( i? %piew ludowy mo?e mie& nieoceniony wpyw
na rozw)j czowieka i aktywno%& spoeczn"( jakiej si! podejmuje$
W pracy tej zostay opisane g)wne funkcje %piewu( kt)re( odpowiadaj"c na potrze*y
czowieka( sprawiaj"( i? mo?liwy jest jego wszec:stronny rozw)j na paszczy=nie psyc:icznej jak
i spoecznej$ Dzi!ki praktykowaniu %piewu tradycyjnego mo?liwe s" zar)wnoK og)lna poprawa
samopoczucia( rozadowanie napi!cia emocjonalnego( jak i zac:odzenie *ardziej skomplikowanyc:
mec:anizm)w( takic: jak wzrost poczucia pewno%ci sie*ie( zyskanie dystansu do niepokoj"cyc:
nas pro*lem)w( skupienie uwagi do wewn"trz( praca nad so*"( po*udzenie aktywno%ci czowieka(
czy wreszcie do%wiadczenie metafizyczno%ci( skupiaj"cej si! na odczuwaniu warto%ci duc:owyc:$
4orzy%ci odnoszone w stosunku do %piewaj"cyc: grup i wsp)lnot ukazuj"( i? takie struktury
spoeczne lepiej si! komunikuj"( skupione s" na wsp)odczuwaniu i wsp)uczestnictwie( s" so*ie
*li?sze( atwiej jest im rozwi"zywa& pro*lemy 7 poprzez dystans( na jaki pozwala %piew$ Wszystkie
te oddziaywania wydaj" si! *y& skutkiem tego( i? %piew *iay w spos)* szczeg)lny uwra?liwia nas
na %wiat( *!d"c przyczyn" uwa?no%ci 7 skierowanej zar)wno na sie*ie( na drugiego czowieka( jak
i na prze?ycie momentu Ftu i terazG$
Spos)* skonstruowania tematu pracy oraz *ada wasnyc:( przeprowadzonyc: w celu
ukazania istoty %piewu w kontek%cie jego wpyw)w( *y pierwsz" tak" pr)*" cao%ciowego opisu
zjawiska %piewu( kt)ra miaa sformuowa& wskazania dla praktyki pedagogicznej i animacyjnej(
u?yteczne w pracy z czowiekiem$
'am nadziej!( i? wskaz)wki te *!d" mogy pom)c w poznaniu i zrozumieniu %piewu
*iaego( c:o& jednocze%nie jestem %wiadoma tego( ?e moja praca opisuje wierzc:oek g)ry( jak"
w moic: oczac: jest ta oso*liwo%&$ 'imo i? *adania mog! uzna& za zakoczone sukcesem(
odnosz! wra?enie( ?e istota %piewu *iaego umyka moim rozwa?aniom( kt)re wydaj" mi si! *y&
o tyle szerokie( co powierzc:owne$ @umaczy& to mog! faktem( i? jestem praktykiem %piewu
*iaego( kt)rego do%wiadcza& mog! w caej jego okazao%ci( st"d zapewne w moim przekonaniu
zaznacza si! o*ecno%& trudno wyra?alnej esencji tego zjawiska$ Po naukowyc: pr)*ac:
przedstawienia fenomenu %piewu ludowego moje( odczucia wzgl!dem niego nie zmieniy si! 7
nadal jest on przedmiotem mojej fascynacji i je%li c:ciaa*ym( ?e*y kto% naprawd! zrozumia( czym
jest *iay %piew( musiaa*ym zaprosi& go do wsp)lnej pie%ni( gdy? moim zdaniem dopiero podczas
%piewania materializuj" si! wszystkie jego sensy$
,08
3925344553(126)
'"bl"!>ra?"a
&YDA&NI*T&A +&A)TE:
, N*lewicz 4$( Eermeneutyczno>fenomenologiczna perspektywa $ada& w pedagogice(
Wydawnictwo UJ( 4rak)w ,226$
0 Ndamowski J$( Styk J$ Dred$E( 0radycja dla wsp-czesno#ci. 0om )). Ci8go#D i zmiana(
wyd$ U'.S( Tu*lin 0552$
3 artmiski J$( !ownik stereotyp-w i sym$oli ludowych' Dt$ , 4osmos( cz$ , Q ,228( cz$ 0Q,222E(
wyd$ U'.S( Tu*lin$
6 auman @$( Pilc: @$( "asady $ada& pedagogicznych. !trategie ilo#ciowe i jako#ciowe(
Wydawnictwo Nkademickie FWakG( Warszawa 055,$
+ iakowski N$ Dred$E( 4ychowanie muzyczne. !tan $ada& a praktyka edukacyjna( wyd$ U'.S(
Tu*lin ,22+$
8 ielawski T$( 0radycje ludowe w kulturze muzycznej( wyd$ CFiS PN>( Warszawa ,222$
9 lumer R$( !poecze&stwo jako sym$oliczna interakcja LwKM Admund 'okrzycki( Dred$E( Bryzys
i schizma. 3ntyscjentystyczne tendencje w socjologii wsp-czesnej' Pastwowy Cnstytut
Wydawniczy( Warszawa ,2-6$
- lumer R$( )nterakcjonizm sym$oliczny( ;akad Wydawniczy F>H'HSG( 4rak)w 0559$
2 urszta W$ J$( Damrosz J$ Dred$E( Po:egnanie paradygmatu; <tnologia wo$ec wsp-czesno#ci(
Wydawnictwo Cnstytut 4ultury( Warszawa ,226$
,5 urszta W$ J$( 4 o$liczu wsp-czesno#ci. 0rzy przykady funkcjonowania wyo$ra:e&
kulturowych( LwKM W$ J$ urszta( J$ Damrosz Dred$E( Po:egnanie paradygmatu; <tnologia
wo$ec wsp-czesno#ci( Wydawnictwo Cnstytut 4ultury( Warszawa ,226$
,, .lynes '$( 9n Music and Eealing( referat zaprezentowany na CC 'i!dzynarodowym
Sympozjum nt$ 'uzyki i 'edycyny( ,2-+( Tudersc:eid( >iemcy$
,0 DadakQ4ozicka 4$( Muzyka tradycyjna jako inicjacja w kolejne etapy :ycia(
LwKM W$ Jankowski( $ 4amiska( N$ 'i%kiewicz Dred$E( Czowiek muzyka psychologia(
wyd$ Nkademii 'uzycznej im$ Fryderyka .:opina( Warszawa 0555$
,3 DadakQ4ozicka 4$( Przejawy i wymiary integracji przez muzyk LwKM 4$ DadakQ4ozicka(
W$ Jankowski Dred$E( )ntegruj8ce warto#ci muzyki( wyd$ Nkademia 'uzyczna im$ F$ .:opina(
WarszawaQ.ieszyn 0550$
,6 DadakQ4ozicka 4$( Jankowski W$ Dred$E( )ntegruj8ce warto#ci muzyki' wyd$ Nkademia
,09
1148496100(127)
'uzyczna im$ F$ .:opina( WarszawaQ.ieszyn 0550$
,+ DadakQ4ozicka 4$( 2olklor sztuk8 :ycia. S r-de antropologii muzyki( wyd$ CS PN>(
Warszawa ,228$
,8 Da:lig P$( Dzieo 9skara Bol$erga a $adania folklorystyczne w <uropie( LwKM S$ Paczkowski
Dred$E( Muzyka wo$ec tradycji. )dee' dzieo' recepcja( wyd$ Cnstytut 'uzykologii Uniwersytetu
Warszawskiego( Warszawa 0556$
,9 Do*roski N$ Dred$E( Czy zmierzch kultury ludowej;( Hficyna Wydawnicza FStopkaG(
Uom?a ,229$
,- Oaliska A$( Muzyka w terapii. Psychologiczne i fizjologiczne mechanizmy jej dziaania LwKM
W$ Jankowski( $ 4amiska( N$ 'i%kiewicz Dred$E( Czowiek muzyka psychologia(
wyd$ Nkademia 'uzyczna im$ F$ .:opina( Warszawa 0555$
,2 Oaczarczyk O$( Oroc:owski P$ Dred$E( 2olklor w do$ie )nternetu( Wydawnictwo >aukowe
Uniwersytetu 'ikoaja 4opernika( @oru 0552$
05 Jankowski W$( 4amiska $( 'i%kiewicz N$Dred$E( Czowiek muzyka psychologia(
wyd$ Nkademia 'uzyczna im$ F$ .:opina( Warszawa 0555$
0, Jaworska N$( Muzykoterapia wedug 0omatisa a edukacja kodClyowska LwKM 4$ DadakQ4ozicka(
W$ Jankowski Dred$E( )ntegruj8ce warto#ci muzyki' wyd$ Nkademia 'uzyczna im$ F$ .:opina(
WarszawaQ.ieszyn 0550$
00 Jurgiel N$( 9 mo:liwo#ciach poznawczych fenomenografii LwKM D$ 4u*inowski Dred$E(
Pedagogika kultury( tom V( wyd$ U'.S( Tu*lin 055-$
03 4aczmarek T$( (asze dziecko uczy si mowy( Wydawnictwo Tu*elskie( Tu*lin ,288$
06 4adu*iec 4$ D$ Dred$E( 2olklorystyka na przeomie wiek-w( wyd$ Stowarzyszenie P1H FCTN(
.ieszyn ,222$
0+ 4amiska $( 9 potrze$ie $ada& nad rozwojowymi funkcjami muzyki i wychowania
muzycznego LwKM 4$ DadakQ4ozicka i W$ Jankowski Dred$E( )ntegruj8ce warto#ci muzyki(
wyd$ Nkademia 'uzyczna im$ F$ .:opina( WarszawaQ.ieszyn 0550$
08 4amiska $( %adania nad rozwojem muzycznym czowieka i ich znaczenie dla powszechnej
edukacji muzycznej LwKM N$ iakowski Dred$E( 4ychowanie muzyczne. !tan $ada& a praktyka
edukacyjna( wyd$ U'.S( Tu*lin ,22+$
09 4limasQ4uc:towa A$( "naczenie wczesnego rozwoju muzycznego dla przyszej muzykalno#ci
LwKM W$ Jankowski( $ 4amiska( N$ 'i%kiewicz Dred$E( Czowiek muzyka psychologia(
wyd$ Nkademia 'uzyczna im$ F$ .:opina( Warszawa 0555$
0- 4opciewicz T$( 2enomenografia jako metoda $ada& kultury w jej wymiarze codziennym
LwKM D$ 4u*inowski Dred$E( Pedagogika kultury' tom V( wyd$ U'.S( Tu*lin 055-$
,0-
2855283518(128)
02 4otula F$( Muzykanty( wyd$ TSW( Warszawa ,292$
35 4u*inowski D$ Dred$E( Pedagogika kultury( tom V( wyd$ U'.S( Tu*lin 055-$
3, 4u*inowski D$( ,ako#ciowe $adania pedagogiczne( wyd$ U'.S( Tu*lin 05,5$
30 Tecourt A$( Muzykoterapia czyli jak wykorzystaD si dwik-w( wyd$ VCDAHO1NF CC(
4atowice 055-$
33 Tinette $( Bwestie :ywotno#ci folkloru polskiego i jego wsp-czesnego przekazu
LwKM 4$ D$ 4adu*iec Dred$E( 2olklorystyka na przeomie wiek-w' wyd$ Stowarzyszenie
P1H FCTN( .ieszyn ,222$
36 Uo*ocki '$( 4prowadzenie do metodologii $ada& pedagogicznych( wyd$ C'PUTS(
4rak)w 0558$
3+ Uo*ocki '$( Metody i techniki $ada& pedagogicznych( wyd$ C'PUTS( 4rak)w 055+$
38 'aszke N$ W$( Metody i techniki $ada& pedagogicznych( Wydawnictwo Uniwersytetu
1zeszowskiego( 1zesz)w 055-$
39 '!czkowska N$( 9d #wiadomo#ci nauczyciela do konstrukcji #wiata spoecznego( Hficyna
Wydawnicza FCmpulsG( 4rak)w 0550$
3- Paczkowski S$ Dred$E( Muzyka wo$ec tradycji. )dee' dzieo' recepcja( wyd$ Cnstytut 'uzykologii
Uniwersytetu Warszawskiego( Warszawa 0556$
32 Pi"tkowski J$( %adacz wo$ec tradycji( LwKM W$ J$ urszta( J$ Damrosz Dred$E( Po:egnanie
paradygmatu; <tnologia wo$ec wsp-czesno#ci( Wydawnictwo Cnstytut 4ultury(
Warszawa ,226$
65 Poniatowska C$( Muzyka. !ownik szkolny' WSiP( Warszawa ,22,$
6, 1okosz @$( 2olk jako tradycja wirtualna' LwKM O$ Oaczarczyk( P$ Oroc:owski Dred$E( 2olklor
w do$ie )nternetu( Wydawnictwo >aukowe Uniwersytetu 'ikoaja 4opernika( @oru 0552$
60 1okosz @$( 9dnawianie tradycji' nowa tradycja' czy tradycja wymy#lona; LwKM J$ Ndamowski(
J$ Styk Dred$E( 0radycja dla wsp-czesno#ci. 0om )). Ci8go#D i zmiana( wyd$ U'.S(
Tu*lin 0552$
63 1okosz(@$( 9d folkloru do folku. Metamorfozy wsp-czesnych pie#ni tradycyjnych
we wsp-czesnej kulturze( Wydawnictwo Nkademii Podlaskiej( Siedlce 0552$
66 1ose O$( )nterpretacja materia-w wizualnych. Brytyczna metodologia $ada&
nad wizualno#ci8( Wydawnictwo >aukowe PW>( Warszawa 05,5$
6+ 1)?ycka A$ Dred$E( <ncyklopedia pedagogiczna QQ) wieku. 0om ))( Wydawnictwo Nkademickie
FWakG( Warszawa 0553$
68 Sarzyski P$( Gegnaj Bonopielko LwKM N$ Do*roski Dred$E( Czy zmierzch kultury ludowej;(
Hficyna Wydawnicza FStopkaG( Uom?a ,229$
,02
3937892004(129)
69 So*iescy '$ i J$( Polska muzyka ludowa i jej pro$lemy( wyd$ PW>( 4rak)w ,293$
6- So*ieska J$( 2olklor muzyczny w dwudziestoleciu =*577>*5?7@( LwKM '$ i J$ So*iescy( Polska
muzyka ludowa i jej pro$lemy( wyd$ PW>( 4rak)w ,293$
62 St!szewski J$( Huo Iadis musica LwKM O$ Oaczarczyk( P$ Oroc:owski Dred$E( 2olklor w do$ie
)nternetu( wyd$ >aukowe Uniwersytetu 'ikoaja 4opernika( @oru 0552$
+5 Suc:odolski $( 4arto#ci kultury chopskiej cenione w kulturze wsp-czesnej LwKM T$ @uros
Dred$E( Eumanistyczne i wychowawcze warto#ci kultury chopskiej( wyd$ WS1P( Siedlce ,223$
+, @urek 4$( 2olklor muzyczny w procesie edukacji regionalnej LwKM 4$ DadakQ4ozicka(
W$ Jankowski Dred$E( )ntegruj8ce warto#ci muzyki( wyd$ Nkademia 'uzyczna im$ F$ .:opina(
WarszawaQ.ieszyn 0550$
+0 @uros T$ Dred$E( Eumanistyczne i wychowawcze warto#ci kultury chopskiej( wyd$ WS1P(
Siedlce ,223$
+3 @uros T$( 4ychowawcze warto#ci kultury chopskiej w ujciu ). !olarza LwKM J$ urszta(
J$ Damrosz Dred$E( Po:egnanie paradygmatu; <tnologia wo$ec wsp-czesno#ci( Wydawnictwo
Cnstytut 4ultury( Warszawa ,226$
+6 @urowski J$( !ocjologia. Mae grupy spoeczne( wyd$ @> 4UT( Tu*lin ,223$
++ Waluga N$ i D$( 4ychowawcze warto#ci nauki muzyki wedug koncepcji BodClya(
LwKM 4$ DadakQ4ozicka i W$ Jankowski Dred$E( )ntegruj8ce warto#ci muzyki( wyd$ Nkademia
'uzyczna im$ F$ .:opina( WarszawaQ.ieszyn 0550$
+8 ;i!*a S$( 4pyw muzyki na czowieka' wyd$ ernardinum( Pelplin 0553$
+9 ;woliski N$( Dwik w relacjach spoecznych' wyd$ WN'( 4rak)w 0556$
*+ASOPI%-IENNI*T&O
+- Chodzimy po #wiecie i pytamy. " ,anem %ernadem rozmawia %eata 4ilgosiewicz(
LwKM F4onteksty$ Polska Sztuka TudowaG( ,B,22-a$
+2 DadakQ4ozicka 4$( !ztuka i tradycja wo$ec edukacji przyszo#ci LwKM F1uc: 'uzycznyG(
,-B,22+( wyd$ i*lioteka >arodowa( Warszawa ,22+$
85 Dudek '$( 4ychowawczo>terapeutyczna rola ch-ru szkolnego LwKM FWyc:owanie muzyczneG(
6B05,,$
8, 4onaszkiewicz ;$( 4ychowanie muzyczne a wychowanie czowieka integralnego(
LwKM FWyc:owanie muzyczneG( 6B05,,$
80 '!czkowska N$( 2enomenografia jako podej#cie $adawcze w o$szarze studi-w edukacyjnych
LwKM F4wartalnik PedagogicznyG( 3D,-2EB0553( Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego(
,35
3835158009(130)
Warszawa 0553$
83 Przygodziska '$( 9$szary edukacji muzycznej. 3ktywno#D wiedza prze:ycie rozumienie
LwKM FWyc:owanie muzyczneG( 0B055-$
86 PydaQOrajpel N$ ( Apiew > tak' ale jaki; LwKM FWyc:owanie 'uzyczneG( 0B055-$
8+ @kaczyk J$( 4ideografia jako metoda $ada& zachowa& konsumenckich LwKM F'arketing
i 1ynekG( 3B05,0( s$ II( artyku dost!pny onlineK :ttpKBBpapers$ssrn$comBsol3Bpapers$cfm/
a*stract_idY0,-5++, Ldost!pK 58$05,3M$
N)/D(A INTE)NETO&E
88 Dziedzic ( ;i)kowska '( Pola edukacji muzycznej w nauczaniu zintegrowanym( dost!pny
onlineK:ttpKBBwww$spts*ydgoszcz$salezjanie$opoka$org$plBindeX$p:pBpu*likacjeB32Q
muzykawpoczatkowym Ldost!pK 5-$05,3M
89 4onecki 4$( 0ouching and Nesture <Ochange as an <lement of <motional %ond Construction.
3pplication of Lisual !ociology in the Pesearch on )nteraction $etween Eumans and 3nimals'
L23 paragrap:sM( Forum `ualitatiSe Sozialforsc:ung B ForumK `ualitatiSe Social 1esearc:(
2D3E( Nrt$ 33( 0553( dost!pny onlineK :ttpKBBn*nQresolSing$deBurnKn*nKdeK5,,6Qfas5-53339 (
Ldost!pK 58( 05,3M
8- 4arunki prawidowej emisji gosu( artyku na stronie FProgramy ;drowotneGQ projektu
realizowane ze %rodk)w programu >arodowej strategii Sp)jno%ci 4apita Tudzki( dost!pny
onlineK
:ttpKBBwww$programyzdrowotne$plBprogramypowrotudopracyBglosBProgramnaukiemisjigosuBDe
fault$aspX Ldost!pK ,,$,0$05,,r$M
82 4ywiad z B. Dmitruk>3leksiejuk' Pie#& archaiczna jest jak nieumalowana ko$ieta
LwKM e.CzasBultury.pl' portal internetowy czasopisma /Czas Bultury1( dost!pny onlineK
:ttpKBBczaskultury$plBeBindeX$p:p/modYtXtZkYczytankaZidY80 Ldost!pK ,,$,0$05,,r$M
,3,
3814160921(131)