Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad

i
_____________________________________________
_____________________________________________
Module on
Land Rights
and
Land Laws
Peoples Development Institute
Training Leaders for Community Empowerment
Apri l 2014
_____________________________________________
ii
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
Published by the Peoples Development Institute
91 Madasalin Street,
Brgy. Sikatuna Village, 1101
Quezon City, Philippines
Tel. No. (632) 351-7553
Lay-out and Artwork by: Ramon T. Ayco, Sr.
of Peoples Development Institute
Set in Times New Roman Txt LT Std, pt. 12
Published in the Philippines
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
iii
_____________________________________________
_____________________________________________
Module on
Land Rights
and
Land Laws
_____________________________________________
iv
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
v
_____________________________________________
_____________________________________________
Acknowledgement
This training module is the result of the long years of
PDI experience in development work.
We would like to extend our deepest gratitude to Bread
for the World for their unwavering support to the PDI
program and their deep understanding of the imperatives
for developing the capacities of the peasants, indigenous
people, women and the out-of-school youth.
From the Peoples Development Institute, support was
provided by Ramon Ayco and Analyn Larot for technical
support and Salvador Mirandilla for developing and
translating the training modules in Pilipino.
Most importantly, PDI would like to thank all the
community organizers and workers of PDI who helped in
the conceptualization and design of the training modules.
Aurea Miclat-Teves
President
Peoples Development Institute
_____________________________________________
vi
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
1
_____________________________________________
_____________________________________________
OBJECTIVE:
At the end of the session the participants will have
enhanced their knowledge on land rights and land laws.
This will enable them to analyze issues and concerns in
asserting their right to land .
METHODOLOGY:
Lecture
Discussion
Workshop
Brainstorming
TOPICS :
I. Land Rights (Karapatan sa Lupa)
II. Provisions in the Philippine Constitution
(Mga Probisyon sa Ilalim ng Saligang Batas)
III. Land Classifcation (Pag-uuri ng Lupa
alisunod sa Saligang Batas)
_____________________________________________
2
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
IV. Land Acquisition (Pagkuha ng Lupa sa
May-ari)
V. Land Valuation and Land Ownership
(Pagtatakda ng Halaga ng Lupa at
Pagbabayad sa May-ari)
VI. Land Laws on Agriculture, Agrarian
Reform and Fisheries (Mga Batas at
Legal na Batayan)
VII. National Land Use Bill
I. LAND RIGHTS (KARAPATAN SA LUPA)
Land is an important natural resource. It is a basic
capital for growing food or for producing farm-based
items as a source of income. Land is a resource
around which rural livelihood can be constructed
sustainably. The right to land of the land-dependent
rural poor is thus directly associated to their right to
adequate food.
In the Philippines, land-dependent rural poor are
able to access land under various laws. These laws
grant access to land as a requisite for attaining a
deeper purpose such as social justice and equity, the
recognition of a historical claim of ownership and
the recognition of the right of occupants (in public
lands) as stewards or managers of sustainable
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
3
_____________________________________________
_____________________________________________
forests. The kind of legal endowment or access,
however, depends on the nature or classifcation of
the land.
In agricultural lands, the 1987 Philippine Constitution
explicitly provides that farmers and regular farm
workers have the right to individually or collectively
own the lands they till. Occupants or claimants may
apply for titles in alienable and disposable public lands
subject to prescribed qualifcations under the law. In
non-alienable (forest) lands, occupants are granted a
long term (25 years renewable for another 25 years)
right to manage forest lands through a program called
Community-Based Forest Management Program
(CBFMP). In ancestral domain claims, indigenous
communities are recognized as owners of the land
since time immemorial through the Indigenous
Peoples Rights Act (IPRA).
With PDI support, Aeta communities in the Eastern
part of Mount Pinatubo called Baytan (above photo)
acquired a Certifcate of Ancestral Domain Title (CADT).
_____________________________________________
4
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
Land laws and programs however, are not self-executing,
even when they explicitly guarantee access to land.
They are in fact subject to intense contestations by land-
dependent rural poor on one hand, and by powerful and
infuential owners and claimants on the other hand. This
makes it diffcult for land-dependent rural poor to have
actual access to land.
II. PROVISIONS IN THE PHILIPPINE
CONSTITUTION ( MGA PROBISYON
ALINSUNOD SA SALIGANG BATAS)
A. Regalian Doctrine(Art. XII, Sek. 2):
Ang lahat ng mga lupaing ari ng bayan (lands of
the public domain) at iba pang likas na kayamanan
ay pag-aari ng Estado.
B. Lupang Ari ng bayan (Art. XII, Sek 3): Ang
mga lupaing ari ng bayan ay inuuri sa pansakahan
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
5
_____________________________________________
_____________________________________________
(agricultural), kagubatan o kakahuyan (forest or
timber, lupaing mineral, at mga pambansang
parke (national parks)
Ang mga lupaing pansakahan na ari ng bayan
(agricultural lands of the public domain) ay
maaring uriin pa sa pamamagitan nito.
Dapat limitahan sa mga lupaing pansakahan
ang malilipat (alienable and disposable) na mga
lupaing ari ng bayan.
Hindi maaaring humawak ang alin mang
pribadong korporasyon o asosasyon ng mga
lupaing maililipat na ari ng bayan maliban sa
pamamagitan ng pag-upa (lease) na may taning
ng panahong hindi hihigit sa dalawamput
limang taon, na mapaninibago (renewable) ng
_____________________________________________
6
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
hindi hihigit sa dalawamput limang taon, at hindi
lalabis ng isang libong ektaryang sukat. Ang mga
mamamayan ng Pilipinas ay maaaring umupa
nang hindi lalabis sa limang daang ektarya, o
magtamo sa pamamagitan ng pagbili, homestead,
o kaloob nang hindi lalabis sa labing dalawang
ektarya.
C. Lupaing Pribado (Art. XII, Sek 7) Maliban
sa pagmamana, ang mga lupaing pribado ay
hindi maaaring mailipat o isalin kung hindi
sa mga tao, korporasyon o asosasyon na may
karapatang magtamo o maghawak ng mga
lupaing ari ng bayan.
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
7
_____________________________________________
_____________________________________________
Sa kabila ng mga tadhana ng Seksiyon 7 ng
Artikulong ito, ang isang katutubong inianak
na mamamayan ng Pilipinas na nawalan ng
pagkamamamayang Pilipino ay maaring
palipatan ng mga lupaing pribado, batay sa
mga karapatang itinatadhana ng batas.
III. LAND CLASIFFICATION (PAG-UURI NG
LUPA ALINSUNOD SA SALIGANG BATAS)
A. Ayon sa Pagmamay-ari:
1. Lupang Pampubliko/Lupang-Ari ng
Bayan - pag-aari ng Estado (Public
Lands/Lands of the Public Domain)
Ito ay lupaing pag-aari ng Estado at
pinamamahalaan ng Pamahalaan
May ibat-ibang uri ang mga lupaing ito
(tingnan sa ilalim ng letra B)
2. Lupang Pribado (Private lands)
Pag-aari ng sinuman bukod sa nabanggit sa itaas
B. Klasipikasyon ng mga Lupang Pampubliko
alinsunod sa legal na pag-uuri (legal
classifcation of public lands)
1. Agricultural - ito lamang ang lupang ari ng
bayan na maaring mailipat sa pag-aari ng iba
_____________________________________________
8
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
(alienable and disposable) o ng pribadong
tao. Ayon sa Konstitusyon, maari pa itong
uriin ayon sa paggagamitan nito.
2. Residential Lands - lupang kinatitirikan
ng mga bahay.
3. Watershed - lupang nakareserba para sa
pagkukunan ng tubig o imbakan o daluyan
ng tubig.
C. Lahat ba ng Lupang agricultural ay
maaring ilipat o isalin sa iba?
Hindi. Ang mga lupang agrikultural na hindi laan
para sa pampublikong gamit o serbisyo o para sa
pagpapalago ng yamang pambansa, o iyong mga
agrikultural na lupa na tinuturing na propyedad
na patrimonial ang maaaring mailipat o maisalin.
Ito ay dahilan sa mga tadhana ng Kodigo Sibil ng
Pilipinas (New Civil Code-NCC), na sumusunod:
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
9
_____________________________________________
_____________________________________________
Pag-uuri ng Propyedad (Halimbawa: Lupa) sa
ilalim ng Kodigo Sibil:
1. Maaaring ito ay nasa public dominion (iba ang
konsepto nito sa konsepto ng public domain)
na maari pa ring uriin sa tatlong klase:
a. Mga propyedad na kailangan o laan sa
pampublikong gamit (for public use)
Halimbawa: lupang kinalalagyan ng
pampublikong plaza, pampublikong mga
daan, pampublikong palengke, at iba pa.
b. Mga propyedad na laan para sa
pampublikong serbisyo (for public
service) Halimbawa: lupang kinatatayuan
ng mga opisina ng gobyerno, lupang
kinalalagyan ng kampo ng pambansang
sandatahan, at iba pa.
_____________________________________________
10
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
c. Mga propyedad na laan para sa
pagpapalago ng yamang pambansa
(for the development of the national
wealth)
Anim na Katangian ng propyedad na nasa
public dominion:
1. Ito ay labas sa kalakalan ng tao at hindi
maaring paupahan, ipamigay, ibenta
o maging usapin (object) ng anumang
kontrata, maliban kung ito ay aayusin o
lalagyan ng improvement at ibang mga
katulad na bagay.
2. Ito ay hindi maaaring makuha sa
pamamagitan ng prescription, kahit
gaaano man katagal ang pathway dito.
3. Ito ay hindi maaaring irehistro sa ilalim
ng batas sa pagpapatala at kung ito man
ay mabigyan ng Torrens Title o maisalin
sa nasabing propyedad na nasa lupa ito ay
mananatiling propyedad na nasa public
dominion.
4. Ito ay hindi maaaring kunin upang
ipangsagot sa obligasyon ng isang taong
nahatulan ng korte na magbayad ng
anumang halaga o levy by execution or
attachment.
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
11
_____________________________________________
_____________________________________________
5. ito ay maaaring gamitin ng sinuman
(kailangang ang pag-gamit ay ayon sa mga
tadhana ng batas)
6. Ito ay maaaring real o personal na pag-aari.
D. Sino ang Nagtatakda ng ibat-ibang
klasipikasyon ng Lupang - ari ng bayan
(who classifes lands of the public domain)?
Ang pag-uuri ng lupang ari ng bayan (kung
ito ay pansakahan, kagubatan o kakahuyan,
lupang mineral o pambansang parke) ay
kapangyarihan ng Sangay na Tagapagpatupad
(Executive Branch) ng pamahalaan.
Kung walang klasipikasyong ginawa ang
kinauukulang sangay, ang lupa ay ituturing na
hindi klasipikado (unclassifed) hanggang sa
_____________________________________________
12
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
ito ay pakawalan sa ganitong pagkaka-uri at
maging bukas (o hindi bukas) para sa palliate
o pagsasalin (Director of Lands vs. Court of
Appeals, 1984).
E. Sino ang maaring magpalit o magbago ng
klasipikasyon ng lupang publiko, Halimbawa
mula sa pagiging hindi maililipat tungo sa
lupang maililipat (non-alienable to alienable)?
Ang pagkaklasipika ng lupa
ay isang tanging pribiliheyo
ng Pangulo (Executive) at
kinakailangan ng tuwirang
pasya (positive act)
Lahat ng pagsasabi na ang
klasipikasyon ng lupa ay
nabago na ay kailangang
tuwirang pasya ng pangulo. Dagdag pa dito,
ang klasipikasyon ay naglalarawan ng legal na
katangian ng lupa at hindi ng pisikal na katangian at
kaanyuan nito. Halimbawa, kung ang isang lupang
naklasipika bilang gubat ay nakalbo na, hindi
nangangahulugan na ito ay hindi na kagubatan,
sa legal na kaisipan. Kailangan ng isang tiyak
na pasiya na nagbabago ng klasipikasyon bago
maturing na ang lupa ay nag-iba na.
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
13
_____________________________________________
_____________________________________________
F. Sino ang maaring magmay-ari ng mga lupang
ari ng bayan na maaring ilipat o isalin ang
pagmamay-ari (alienable and disposable lands
of the public domain)?
Ayon sa Konstitusyon:
1. Pribadong Tao - Pilipino lamang ang
maaring magmay-ari ng lupang ganito ang
uri at hindi lalabis sa labindalawang (12)
ektarya. Maari din siyang umupa hanggang
limang daang (500) ektarya nito. Ang mga
dayuhan ay hindi maaaring magmay-ari o
umupa ng ganitong lupa.
2. Korporasyon - Hindi maaring magmay-ari
ng lupang publiko ngunit maaaring umupa:
(a) hindi hihigit sa 1,000 ektarya ang maaring
upahan; (b) ang tagal ng pag-upa ay hindi
lalampas ng 25 na taon subalit maaaring
mapanibago (renewable) ng 25 taon pa .
MGA LUPANG PRIBADO - Lupang
pagmamay-ari ng sinuman bukod sa estado
1. Sino ang maaring magmay-ari (Malipatan
o masalinan) nito?
a. Mamamayang Pilipino
b. Mga Dayuhan, ngunit sa pamamagitan
lamang ng mana
_____________________________________________
14
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
c. Natural-born Filipinos na nawalan ng
kanyang Filipino citizenship, ngunit
sakop ng mga limitasyon ng batas.
d. Filipino corporation (60% ng
nagmamay-ari dito ay mga Filipino)
2. Maari bang Magmay-ari ang dayuhan ng
pribadong lupa?
Bilang pangkalahatang tuntunin,
Hindi. Subalit maari silang umupa ng
ganitong uri ng lupa.
KARAGDAGANG SANGUNIAN:
Mga Mahalagang Tadhana ng Kodigo Sibil ukol
sa klasipikasyon ng propyedad (halimbawa,
Lupa)
Art 419 - Ang propyedad ay maaaring nasa public
dominion o nasa pribadong pag-mamay-ari
Art 420 - ang mga sumusunod ay mga propyedad na
bahagi ng public dominion:
1. Yaong mga nakalaan para sa gamit
pampubliko (public use) katulad ng mga
lansangan, kanal, ilog, torrents, daungan
at tulay na ipinagawa ng estado, mga
baybayin, tabing-dagat, roadsteads at iba
pang kahalintulad ang karakter.
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
15
_____________________________________________
_____________________________________________
2. Yaong mga hindi laan para sa pampublikong gamit
ngunit para naman sa serbisyong pampubliko
(public service) o para sa pagpapalago ng yamang
pambansa (development of the national wealth)
Art 421 - Ang mga pag-aari ng estado na hindi laan sa
mga layuning nakasaad sa sinundang artikulo ay mga
propyedad na patrimonial ng estado (patrimonial
property of the state)
Art 422 - Kapag ang mga propyedad na nasa public
dominion ay hindi na kailangan / laan para sa
pampublikong gamit o serbisyo, ito ay magiging
bahagi na ng propyedad na patrimonial ng estado.
Art 423 - Ang mga propyedad ng mga lalawigan, mga
lungsod at mga bayan ay nahahati sa propyedad para sa
pampublikong gamit at sa propyedad na patrimonial.
Art. 424 - Ang mga propyedad para sa pampublikong
gamit ng mga lalawigan, lungsod at bayan ay ang mga
_____________________________________________
16
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
panlalawigan, pambayan at panglungsod na mga daan,
squares, fountains, public waters, promenades at mga
public works para sa serbisyo publiko na binayaran ng
lalawigan , lungsod o bayan.
Ang natira ay mga propyedad na patrimonyal
Art. 425 - Ang mga propyedad na nasa pribadong pagmamay-
ari, liban sa mga patrimonial na pag-aari ng estado at ng
mga lalawigan, mga lungsod at mga bayan ay binubuo
ng lahat ng propyedad na pag-aari ng mga pribadong tao.
IV. LAND ACQUISITION (PAGKUHA NG LUPA
SA MAY-ARI)
A. Mga Legal na Batayan ng Pagkuha ng Lupa
mula sa May-ari:
1. Seksyon 16 RA 6657
2. Administrative Order No. 02, Series
of 1996: Revised Rules and Procedures
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
17
_____________________________________________
_____________________________________________
Governing the Acquisition of Agricultural
Lands Subject of Voluntary Offer to Sell
(VOS) and Compulsory Acquisition (CA)
Pursuant to RA No. 6657
3. Administrative Oder No. 01, Series of
1998: mendments to AO No. 2, Series of
1996, Entitled Revised Rules and Procedures
Governing the Acquisition of Agricultural
Lands Subject of Voluntary Offer to Sell
(VOS) and Compulsary Acquisition (CA)
Pursuant to RA No. 6657
4. Administrative Order No. 02, series
of 1995: Revised Rules and Regulations
Governing the Acquisition of Private
Agricultural Lands Subject of Voluntary
Land Transfer or Direct Payment Scheme
(VLT/DPS) Pursuant to RA 6657
_____________________________________________
18
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
5. Executive Order (EO) No. 407, June 14,
1990: Accelerating the Acquisition and
Distribution of Agricultural Lands, Pasture
Lands, Fishponds, Agro-Forestry Lands and
Other Lands of the Public Domain Suitable
for Agriculture
6. Administrative Order No. 02, Series of 1998:
Revised Guidelines and Procedures Governing
Payment of Land Amortization by Agrarian
Reform Benefciaries (ARBs) for Lands
Covered under E.O No. 229 and RA 6657
B. MGA KAILANGAN (REQUISITES) SA
PAGKUHA NG LUPA:
1. Na ang lupa ay nasa pribadong pag-aari at
angkop sa pagsasaka;
2. Na mayroong mga benepisaryo na may
kakayahan at nais na maging may-ari ng lupa
at gawin itong kapaki pakinabang.
3. Na ang may-ari ng lupa ay binayaran nang
kaukulang bayad (just compensation) o
may deposito na sa kanyang pangalan sa
bangko (LBP) kung ang halaga ng lupa ay
pinagtatalunan pa at
4. Na ang titulo ng lupa ay naisalin na sa
pangalan ng Republika ng Pilipinas
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
19
_____________________________________________
_____________________________________________
C. MGA PARAAN NG PAGKUHA NG LUPA
MULA SA MAY-ARI:
Ang mga pribadong lupang pang-agrikultura
na sakop ng CARP ay maaaring kunin sa
pamamagitan ng sumusunod na pamamaraan:
1. Sapilitang Pagkuha (Compulsary
Acquisition - CA)
Ang pribadong lupang agrikultura ay
sapilitang kinukuha ng pamahalaan
para ipamahagi;
Sinusunod ang iskedyul ng pagkuha ng
lupa ayon sa implementasyon ng CARP;
2. Voluntary Offer to Sell (VOS)
Kung saan kusang ibinibigay/ipinagbibili
ng may-ari ang kanyang pribadong lupa sa
pamahalaan para ipamahagi sa ilalim ng CARP
_____________________________________________
20
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
3. Voluntary Land Transfer/Direct Payment
Scheme (VLT/DPS)
Paraan kung saan ang mismong may-ari at ang
benefciary ay pumapaloob sa kanilang direktang
pagpapalit ng pagmamay-ari ng lupa
4. Operation Land
Transfer (OLT) sa
ilalim ng PD 27 at
E.O. 228
Nagsimula noon pang
1972 at may sinusunod
na sariling pamamaraan
5. E.O 407 na nasundan ng E.O 448 and 506
D. ILANG PUNTO UKOL SA EO 407
1. Ano ang kahalagahan ng EO 407?
Nakasaad sa Executive Order No. 407 na
ang mga pang-agrikulturang lupain ng ibat-
ibang institusyon ng gobyerno tulad ng mga
government fnancial institution (GFIs) o mga
institusyon ng gobyerno na nagpapautang, mga
government-owned or controlled corporations
(GOCCs) o mga korporasyon na pag-aari o nasa
pamamahala ng gobyerno, ay ililipat sa DAR
upang ang mga ito maipamahagi kaagad sa
mga kwalipikadong benipisyaryo ng CARP.
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
21
_____________________________________________
_____________________________________________
2. Anu-anong klaseng lupa ang maaaring
ipamahagi ng DAR ayon sa EO 407?
Hindi lahat ng lupa na sakop ng nasabing EO
ay maaring ipamahagi ng DAR. May mga uri
ng lupa na sakop sa EO ang ipamamahagi
sa pamamagitan ng DENR o ng DA, na
namarkahan. Ganunpaman, sa lahat ng mga
lupang ito, ang DAR ay kailangang kaugnay
at katulong sa pamamahagi. Lumalabas na
tanging ang sumusunod na uri ng lupa ang
ipamamahagi sa pamamagitan ng DAR sa
ilalim ng EO 407. Sa mga lupang ito, ang
prosesong sinusunod ay halos katulad ng sa
CA at VOS:
Lahat ng pang-agriculture na lupa na pag-
aari o nasa pamamahala ng ibat-ibang
departamento/ahensiya ng gobyerno kasama
ang mga lupang inilit o inembargo ng mga
gobyernong institusyon na nagpapautang.
E. MGA HAKBANG SA PAGKUHA NG
LUPANG PANG-AGRIKULTURA MULA SA
MAY-ARI:
Ang bagong umiiral na regulasyon ukol dito ay ang
AO No. 1, Series of 1998, na inamyendahan ang
AO No. 2, Series of 1996.
_____________________________________________
22
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
STEP 1: VOS
RESPONSIBLE
AGENCY
CA
ACTIVITY
EO 407 Lands
FORMS/
LO: Ang may-ari
(LO) ay magbibigay
ng Letter Offer
kasama ang iba
pang dokumento ng
pagmamay-ari sa
kahit anong opisina
ng DAR. Ipapadala
ang nasabing mga
dokumento sa
DARMO (kung saan
matatagpuan ang
lupa) ng opisinang
nakatanggap nito.
D A R M O :
Maghahanap ng
mga nararapat na
dokumento at ayusin
ang mga ito sa isang
Claim Folder (CF)
LO: Ang ahensiya
ng pamahalaan na
may hawak ng lupa
ay gagawa ng Deed
of Transfer(DOT)
patungkol sa lupa,
pabor sa Republika
ng Pilipinas
at ibibigay ito
kasama ng iba
pang nararapat na
dokumento sa DAR.
DARMO: Pag-
aaralan ang
Letter-Offer at
ibang dokumento;
Maghahanap ng iba
pang kailangang
dokumento.
D A R P O :
Iparerehistro ang
DOT at iba pang
dokumento sa
Register of Deeds
(ROD)
D A R M O :
Aabisuhan ang may-
ari ng lupa sa kulang
na dokumento,
lalong-lalo na ang
Owners Duplicate
Certifcate of Title
na kailangan ng LBP
para sa pagbabayad
sa may-ari
Aayusin ang mga
dokumento sa isang
Claim Folder(CF)
ROD: Irerehistro
ang DOT, at
maglalabas ng
Transfer Certifcate
of Title (TCT) sa
pangalan ng RP;
ipapadala ang
duplicate owners
TCT sa PARO
PARO: a y
magsisimula nang
magpamahagi ng
lupa.
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
23
_____________________________________________
_____________________________________________
Step 2: DARMO Magpapadala sa LBP
sa pamamagitan ng
PARO ng listahan ng
mga lupain kasama ng
mga titulo (certifed
copy), tax declaration.
Ang naturang lupain
ay ihahanda para sa
ocular inspection
Nakalagay sa
listahan ang:
Pangalan ng LO,
Title/TD No. Area
at Lokasyon
Step 3: DARMO Magsasagawa ng
paunang ocular
inspection upang
alamin kung ang lupa
ay saklaw ng CARP
CARP Form 3a
(Preliminary OCI
Report)
Step 4: DARMO Kung ang lupa ay saklaw
ng CARP, padadalhan
ang may-ari ng lupa (LO)
ng Notice of Coverage
kasama ang kopya
ng Field Investigation
Report sa pamamagitan
ng personal o registered
mail. Iimbitahan ang
LO na sumali sa feld
investigation, para piliin
ang kanyang retention
area at magsumite ng
Statement of Production
and Income. Kung ang
LO ay hindi matagpuan
o tumanging tanggapin
ang Notice of Coverage,
ito ay ilalathala sa
mga pahayagan na
may pambansang
sirkulasyon.
CARP Form No. 5
(IR-98)
(Notice of Coverage
and Field Investigation)
CARP Form No. 2
(Notice to Conduct
Field Investigation)
_____________________________________________
24
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
Ipapadala ang Notice
sa BARC, DENR, DA,
LBP at mga maaaring
maging ARBs para
sa nakatalang feld
Investigation sa loob ng
dalawang linggo
Step 5: DARMO Magpapaskel ng kopya
ng Notice of Coverage
at Field Investigation
sa loob ng pitong
araw sa bulletin board
ng Barangay Hall at
ng Munisipyo kung
saan makikita ang
lupa at maglalabas ng
Certifcation of Posting
Compliance.
CARP Form No. 6
(Certification of
Posting Compliance)
Step 6: DARMO Ihahanda ang Field
Report at land Use
Map, kasama ng LBP
at BARC
CARP Form No. 3
(Field Investigation
Report)
Step 7: DARMO Magsasagawa ng joint
feld investigation
sa lupa kasama ang
LBP, DENR, DA,
LO, BARC at ang
mga maaaring maging
ARB
Step 8: DARMO Pipili ng mga qualifed
ARB at papipirmahan
ang APFUs
CARP form No.
4 (Application to
Purchase and Farmers
Undertakings)
Step 9: DARMO Ipadadala ang Claim
Folder sa DARPO
CARP Form No. 7
(Transmittal Memo)
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
25
_____________________________________________
_____________________________________________
Review and
completion of
date/Documents
Step 10: DARPO Pagkatanggap ng
CF, ipadadala niya
ito sa DAR-LBP
Pre-Processing Unit
(PPU) para pag-
aralan. Kukunin/
maghahanap ng
mga kulang na
dokumento
Land Survey
Step 11: DARPO
Ma ki pa gt ul unga n
para mapadali ang
mga survey ng lupa
at siguraduhin na
ang mga resulta
ng segregation/
subdivision survey
ay complete at may
pag-apruba ng DENR-
L MS ( s a n g - a y o n
sa mga umiiral na
guidelines)
Step 12: DAR-
LBP-PPU:
Ipadadala ang CF
sa LBP-LVCO
kasama ng Approved
S u b d i v i s i o n /
Segregation Plan
Land Valuations at
Compensation
Step 13: LBP-
LVCO:
Pag-aaralan ang CF,
titingnan kung ito ay
kumpleto at maayos;
maghahanap ng iba
pang datos para sa
pagtatakda ng halaga
ng lupa
_____________________________________________
26
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
Step 14: LBP-
LVCO:
Itatakda ang halaga
ng lupa batay sa mga
valuation inputs (kung
ang halagang naitakda
para sa isang CF ay
higit sa P3 milyon.
Ipadadala ang CF sa
Head Offce ng LBP)
Step 15: LBP-
LVCO
Maghahanda ng
Memo of Valuation,
Claim Folder Profle
at Valuation Summary
(MOV-CFPVS) at
ipadadala sa PARO
Step 16: DARPO Titiyakin kung
complete ang mga
datos at impormasyon
sa MOV-CFPVS
Step 17: DARPO Magpapadala ng Notice
of Land Valuation and
Acquisition (NLVA) sa
may-ari ng lupa kasama
ang kopya ng MOV-
CFPVS . Sasabihan
ang LO na isumite ang
mga kinakailangang
dokumento upang siya
ay mabayaran
Step 18: DARPO Magpapaskil ang NLVA
sa panahong hindi
kukulang sa 7 araw ng
trabaho sa bulletin board
ng barangay, munisipyo
at probinsiya, kung saan
matatagpuan ang lupa at
maglalabas ng Certification
of Posting Compliance.
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
27
_____________________________________________
_____________________________________________
Step 19: LO Assaulting ng may-
ari ng lupa NLVA.
(Maaaring tanggapin ng
may-ari ang valuation,
tanggihan ito o di kaya
hindi sumagot sa abiso
ng LO)
Kapag tinanggap ng
LO ang halagang
itinakda ng LBP (sa
Initial Administrative
D e t e r m i n a t i o n
of Land Value/
Compensation);
Step 20: DARPO Pagkatanggap ng Letter
of Acceptance galing
sa LO, Magpapadala
ng Memorandum sa
LBP na nag-aatas na
ihanda nito ang Deed of
Transfer (VOS CA) at
bayaran ang may-ari.
Step 21: LBP-
LVCO/LBP-HO
Maghahanda ng DOT
para pirmahan ng
may-ari; magdeposito
sa pangalan ng may-
ari ng cash at bonds.
Maaaring kunin ng
may-ari ang deposito
pagkatapos niyang
isumite lahat ng mga
kailangang dokumento.
D A R P O :
Hihilingin sa
PARAD,RARAD/
DARAB na itakda
ang halaga ng lupa
sa pamamagitan
ng Administrative
De t e r mi n a t i o n
of Valuation
P r o c e e d i n g s
alinsunod sa umiiral
na guidelines.
Ipadadala sa
PARAD/RARAD/
DARAB ang Letter
_____________________________________________
28
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
of Rejection, kung
mayroong NLVA
at LBP memo of
Valuation
Step 22: LO Gawin at pirmahan
ang DOT at isumite ang
mga kinakailangang
dokumento sa LBP sa
loob ng pitong araw
ng trabaho(working
days) mula nang
atasan ng DAR ang
LBP na magbayad sa
may-ari. Kapag hindi
ito nagawa sa takdang
panahon, sasabihan
ng LBP ang DAR
ukol dito at isasabay
ang pagbibigay sa
DAR ng Certifcate of
Deposit.
LBP- LVO/ LBP-
HO: magdedeposito
sa pangalan ng may-
ari at maglalabas
ng Certifcation of
Deposit. Ipadadala
ito sa PARO at
padadalhan ng kopya
ng Certifcation ang
may-ari,
DAR(PARO) Hihilingin sa ROD
na irehistro ang lupa
sa pangalan ng RP
at maglalabas ng
kaukulang TCT sa
pangalan nito (RP)
Step 23: LBP-
LVL/LBP-HO
Ipadadala ang DOT
kasama ang owners
duplicate certifcate
of title(kasama ang
Approved Segregation/
Survey Plan) sa ROD
para sa pagtatala
DARPO: Pagkatapos
matanggap ng PARO
ang Sertipikasyon,
ipadadala ito sa
ROD kasama ang
aprubadong survey
at kahilingan para
sa pag-isyu ng
TCT sa pangalan
ng RP.
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
29
_____________________________________________
_____________________________________________
Step 24: ROD Irerehistro ang DOT
at maglalabas ng TCT
sa pangalan ng RP;
ipadadala ang owners
duplicate certifcate of
title sa LBP.
ROD: Maglalabas
ng TCT sa pangalan
ng RP, ipadala ang
owners duplicate
sa LBP-LVO;
babalikan ng nahuli
ang PARO ng
certifed Xerox copy
ng TCT
Step 25: LBP-
LVLCO
I hahanda ang
Payment Rel ease
Form kapag ipinadala
na ng LO ang lahat
ng kailangan para sa
pagbabayad. Bayaran
ang LO (maaring
bayaran ng LBPO
ang pagkakautang
ng may-ari sa ibang
tao/bangko kung ang
pagkakautang ay may
kasamang pagsanla
ng lupa o iba pang
pabigat; sa ganitong
pagkakataon, ang
balanse na lang ang
ibibigay sa may-ari)
P A R A D /
R A R A D /
D A R A B :
Mags as agawa
ng summary
administrative
p r o c e e d i n g s
habang ang
hakbang bilang
22-24 ay hindi
na maglalabas
ng desisyon
at ipaaalam sa
mga partido ang
ukol dito.
Step 26: LBP-
LVLCO/LBP-HO
Ipadadala ang owners
duplicate certifcate(sa
pangalan ng RP) sa
PARO at ang PARO
naman ay ipadadala
ito sa ROD para sa
pagpapatala ng CLOA
DARPO: Kapag
nat anggap ang
Certifcate of Finality
ng desisyon ng
DARAB, RARAD at
PARAD, hilingin sa
LBP na bayaran ang
LO ayon sa desisyon.
(Nangyayari ito
kapag tinanggap ng
_____________________________________________
30
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
may-ari ang pasiya
ng DARAB,
RARAD o PARAD.
Susundin na ang
hakbang #25 at 26
na nasa kaliwang
column)
Kapag hindi pa
rin pumayag ang
may-ari, maari
siyang pumunta sa
mga RTC-Special
Agrarian Courts
para sa Final
Determination of
Just Compensation
(Step 20)DARPO Magpapadala sa LBP
ng Request to Deposit
ng kabayaran sa
pamamagitan ng cash
o bonds sa pangalan
ng may-ari
Land Distribution
Step 27: DARPO
Ipadadala ang kopya
ng certifed copy ng
TCT sa pangalan
ng RP sa MARO
para diretsong
kunin ang lupa at
maipamahagi ang lupa
sa mga kwalipikadong
benepisaryo.
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
31
_____________________________________________
_____________________________________________
V. PAGTATAKDA NG HALAGA SA LUPA AT
PAGBABAYAD SA MAY-ARI (LAND VALUATION
AND LANDOWNERS COMPENSATION)
A. Ano ang batayang prinsipyo ng
paghahalaga sa lupa at Pagbabayad sa
May-ari?
Ang pagtatakda ng halaga at pagbabayad
ng lupa sa may-ari ay nakabase sa
prinsipyo ng makatwirang kabayaran (just
compensation) Sek. 4, Art XIII ng 1987
Konstitusyon)
B. Anu-ano ang mga isasaalang-alang sa
pagtatakda ng halaga ng lupa at makatwirang
kabayaran sa may-ari?
Ayon sa Seksyon 17 ng R.A. 6657, isasaalang-
alang ang mga sumusunod:
1. Halaga ng pagkatamo ng lupain;
2. Ang kasalukuyang halaga ng katulad na mga
ari-arian;
3. Ang uri nito;
4. Aktwal na gamit
5. Kita ng lupain
6. Ang pinanumpaang pagtatakda ng halaga ng
may-ari
_____________________________________________
32
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
7. Ang pahayag ng bayad sa buwis
8. Ang pagatatasa na isinagawa ng asesor ng
pamahalaan;
9. Ang mga pakinabang na panlipunan at
pangkabuhayan na naitulong ng mga
magsasaka at mga manggagawa sa bukid at
ng pamahalaan sa ari-arian;
10. Ang hindi pagbabayad ng buwis o
pagkakautang na nakuha mula sa alinmang
institusyon sa pananalapi ng pamahalaan sa
nabanggit na lupain.
C. Sinu-sino ang mga kasangkot sa proseso ng
pagtatakda ng halaga ng lupa?
Kasama sa pagtatakda ng halaga ng lupa
ang mga beneficiary at ang kanilang mga
organisasyon, ang Barangay Agrarian Reform
Committee, ang may-ari ng lupa, ang DAR, at
ang LBP. Ito ay ayon sa mga sumusunod na
probisyon ng batas:
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
33
_____________________________________________
_____________________________________________
1. Sec. 3. E. O 129-A: Institutionalize
partnership between government
and organization reform, policy
formulation, program implementation
and evaluation.
2. Sec. 47, R.A. 6657: The Barangay Agrarian
Reform Committee shall, among other things,
assist in initial determination of the value of
the land.
3. Sec. 18, R.A. 6657: The LBP shall compensate
the landowners in such amount as may be
agreed upon by the landowner and the DAR
and the LBP.
D. Ano ang Formula para sa pagtatakda
ng halaga ng mga Lupang saklaw ng
voluntary offer to Sell at Compulsory
acquisition?
LV= (CNI x0.6) + (CS x 0.3) + (MV x 0.1)
Where:
LV = Land Value
CNI = Capitalized Net Income
CS = Comparable Sales
MV = Market Value per Tax Declaration
_____________________________________________
34
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
VI. LAND LAWS ON AGRICULTURE, AGRARIAN
REFORM AND FISHERIES (MGA BATAS AT
LEGAL NA BATAYAN)
RA 3844, October 1963
PD 27, Rice and Corn Land Reform, 21 October 1972
PD 717, Providing an Agrarian Reform Credit
and Financing System for Agrarian Reform
Benefciaries through Banking Institutions, also
known as the Agri-Agra Law, 29 May 1975;
amended by EO 83, Strengthening the Enforcement
of the Agri-Agra Law and Launching the NDC
Agri-Agra Erap Bonds for Rural Development, 25
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
35
_____________________________________________
_____________________________________________
December 1998; Monetary Board Resolution No.
442, 7 April 1999 and Monetary Board Circular
No. 196, Series of 1999
RA 6657, Comprehensive Agrarian Reform Law,
10 June 1998
RA 8435, Agr i cul t ur e and Fi sher i es
Modernization Act of 1997, 22 December 1997
RA 7607, Magna Carta of Small Farmers, 4 June
1992
RA 7900, High Value Crops Development Act of
1995, 23 February 1995
RA 9168 Plant Variety Protection Act, 7 June
2002
RA 7308, Seed Industry Development Act of
1992, 27 March 1992
RA 7884, National Dairy Development Act of
1995, 20 February 1995
_____________________________________________
36
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
RA 8550, Philippine Fisheries Code, 25 February
1998
On Irrigation :
RA 6978, An Act to Promote Rural Development
by Providing for an Accelerated Program within a
10-Year Period for the Construction of Irrigation
Projects, 24 January 1991
On Trade:
RA 8178, Agricultural Ratifcation Act, 28 March 1996
RA 8752, Anti Dumping Act of 1999, 12 August
1999
RA 8800, Safeguard Measures Act, 19 July 2000
RA 8751, Countervailing Duty Act of 1999
On Bio-Fuels :
RA 9367, Biofuels, 12 January 2007
Philippine agricultural policy is enunciated
in RA 8435 (Agriculture and Fisheries
Modernization Act or AFMA) which aims to
promote industrialization and full employment
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
37
_____________________________________________
_____________________________________________
based on agricultural development and
agrarian reform. The AFMA also clearly and
unequivocally provided for self-sufficiency
in food staples of rice and white corn and
committed state support for these objectives.
This law, similar to RA 6657 (CARL), was
built on the twin goals of achieving equity
and agricultural productivity. These objectives
were to be achieved taking into account
market approaches to the development of the
agriculture and fisheries sectors.
The law also indicated a clear bias towards
ensuring the welfare of food consumers
particularly those in lower income groups. AFMA
is supplemented by RA 8550 (Philippine Fisheries
Code), RA 7607 (Magna Carta for Small Farmers),
RA 7884 (National Dairy Act) and RA 7900 (High
Value Crops Act). All these laws provide for state
support to agriculture both as a means to ensure
availability of food and as a means to increase
income. Similarly, all these laws subscribe to
the use of market forces with state support as the
primary levers of development.These laws also
provide for mechanism for the involvement of
stakeholders in the policy-development process.
_____________________________________________
38
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS
VII. NATIONAL LAND USE BILL
This legislation intends to guide the optimum allocation
of land among competing uses within the framework of
sustainable development. It also provides a mechanism
for resolving land use policy conficts, taking into
consideration the principles of social equity and
economic effciency. The draft NLUA may serve as the
overarching policy approach to address land degradation
by infuencing the typology of land uses and activities
consistent with sustainable development and environment
conservation principles. During the 39
th
NLUC meeting
last 1 December 2008, the members agreed to use the
NLUC version of the NLUC as basis for drafting the
members position. This bill is pending in the Senate
Special Committee on Land Use.
REFERENCES:
1. Asserting the Human Right to Food - Local Initiatives
to Access land and natural resources for sustainable
food security in the Philippines March 2012; page 34
2. Manwal ng Paralegal, Programang Pang-Agraryo at
Kaunlarang Pangkanayunan PESANTEch Paralegal
Education Skills Advancement and Networking
Technology
Aralin sa Paghuhubog ng mga Lider Pang-Komunidad
39
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
40
_____________________________________________
MODULE ON LAND RIGHTS AND LAND LAWS