Rondetafelbijeenkomst|

 tekst Monique Harmsen foto’s Eric Fecken

Pensioendossier
steeds meer taak
van CFO

82 | CFO november-december 2009

november-december 2009 CFO | 83
Rondetafelbijeenkomst | 
Wat voor effecten heeft de economische crisis op
de pensioenen? Hoe gaan ondernemingen in deze
tijden om met de pensioenvoorzieningen van hun
werknemers? Is het defined benefit (DB)-systeem
beter dan het defined contribution (DC)-systeem
en welk ervan is op den duur het meest houdbaar?
Deze en talloze andere vragen over pensioenen
kwamen aan de orde tijdens de CFO-rondetafel-
sessie ‘Planning your way out of the financial crisis’,
die werd georganiseerd door Chief Financial Officer
in samenwerking met AEGON.
84 | CFO november-december 2009
T
ijdens de informele sessie konden de aanwe-
zige CFO’s, pensioen- en finance directors
vrijuit praten over de problemen en vragen
die zij tegenkomen in de pensioenregelingen
van hun onderneming. Er werden ervaringen
uitgewisseld en problemen aan de orde gesteld waarvoor
een oplossing werd gezocht. Voor AEGON was de bij-
eenkomst een goede mogelijkheid om te horen wat er
leeft onder de CFO’s als het gaat om pensioenen.
“We praten met internationale bedrijven over pensi-
oenen, je ziet dat de bewustwording daarover erg om-
hoog is gegaan door de crisis”, stelt Frans van der Horst,
Managing Director van AEGON Global Pensions. “De
pensioenkosten die sterk stijgen en volatiel zijn, vormen
echte cashdrains voor ondernemingen”, aldus Van der
Horst, die voor de aanwezigen uit de praktijk een aantal
trends op pensioengebied schetste.
Zo is er volgens hem bij internationaal opererende be-
drijven een beweging te zien naar centralisatie van het
pensioendossier. “Bedrijven willen weten wat er moge-
lijk is voor corporate pensioenen. Vaak zitten ze vast in
regelgeving of krijgen ze te maken met blokkades van de
vakbonden. Je ziet een spanning tussen het centraal for-
muleren van beleid en de lokale uitvoering. Pensioenen
zijn altijd lokaal geweest, maar men wil nu naar meer
centraal. Sommige ondernemingen zijn ertoe overge-
gaan om bepaalde service level agreements af te spreken
waaraan men lokaal moet voldoen. Een volgende stap
is dat er centraal een lijst van approved providers wordt
opgesteld.”
Aan de hand van een aantal voorbeelden geeft Van der
Horst aan wat er zoal speelt in de pensioenwereld. Er
zijn bedrijven die de pensioenverplichtingen het liefst
van de balans willen verwijderen. Van der Horst ziet
echter ook dat pensioenen steeds minder worden inge-
stoken vanuit een HR-oogpunt en meer worden gezien
als onderdeel van het beloningsbeleid. “Er zijn onder-
nemingen die zich verantwoordelijk voelen voor werk-
nemers en vanuit dit oogpunt wordt een DB-systeem
bewust in stand gehouden. Je ziet ook ondernemingen
die de pensioenverplichtingen inmiddels te duur vinden
voor het bedrijf en die alle DB-regelingen rustig aan
afsluiten zijn.”
Een groep waar maar weinig bedrijven echt raad mee
weten in hun pensioenvoorzieningen, zijn de expats, de
in het buitenland werkende werknemers. “Veel bedrij-
ven hebben geen regeling voor deze
groep. Meestal is de houding: we
zien wel hoe we dat doen. Maar ook
hier komen regelingen voor”, stelt
Van der Horst. Hoewel we werken
naar één Europa, is hiervan op het
gebied van pensioenen nog lang geen We merken in de
sprake. Veel Amerikaanse bedrijven
zouden graag zien dat alles onder één
praktijk dat de
noemer wordt gebracht. Er is dan mensen niet actief
ook interesse voor een pan-Europees
pensioenfonds. Dat zou de overstap
bezig zijn met hun
van DB naar DC kunnen vergemak- pensioen
kelijken, volgens Van der Horst.
DEKKINGSGRAAD
Hoe de crisis van invloed is op de
pensioenen, blijkt uit het voorbeeld
van een groot bedrijfspensioenfonds, dat voor 70 pro-
cent in zakelijke waarden zoals aandelen en private
equity belegde. Over de afgelopen jaren werden uitste-
kende resultaten behaald, maar met het instorten van
de financiële markten en tegelijkertijd de sterk dalende
rentes daalde ook de dekkingsgraad van ca. 180 naar 80
procent per eind 2008. Inmiddels is de dekkingsgraad
weer tot ruim boven de minimumdekkingsgraad van
105 procent gestegen, mede dankzij aanvullende stor-
tingen van de sponsor.
Dit voorbeeld leidde ook tot de vraag of de discussie over
dekkingsgraden wel de juiste is, wanneer die dekkings-
graad zo sterk fluctueert. “Het gaat tenslotte om de toe-
komstige verplichtingen van een fonds, en herstel is mo-
gelijk”, stelde een van de aanwezigen. De vraag kwam op
of de regelgeving niet te ver is doorgeschoten. “Waarom
moeten we rekenen met de rekenrente van nu? De rente
gaat na verloop van tijd wel weer omhoog.” Niet iedereen
was het hiermee eens. “Dan ga je uit van herstel, maar in
Japan is de markt niet hersteld. Het
kan ook fout gaan”, waarschuwde een
andere deelnemer.
Een terugkerende vraag is of het
DB-pensioen, waarbij men een vaste
uitkering gegarandeerd krijgt, op de
lange termijn wel houdbaar is, en of
het niet beter is deze regelingen om te
zetten in DC, waarbij men een geld-
bedrag krijgt om zelf te investeren in
een pensioenregeling.
“We werken al tien jaar aan DC,
maar we merken in de praktijk dat
de mensen niet actief bezig zijn met
hun pensioen”, aldus een CFO. “Nu
de beleggingsresultaten tegenvallen,
zijn we begonnen toch iets collectief
te regelen, dat wil zeggen een collec-
tief nabestaandenpensioen en een collectieve levensloop.
De vrijheden die men had, hebben we teruggebracht.
We voelen toch een zorgplicht voor onze werknemers.
Het omzetten van DB in DC heeft ons veel discussie
met pensioenverzekeraars opgeleverd en frustratie bij de
werknemers. Je moet bewuster met pensioenen omgaan,
een deel hebben we nu weer zelf geregeld. We hadden de
verwachting dat jonge mensen juist geïnteresseerd zou-
den zijn in hun pensioen, maar dat klopt niet. Voor hen
is het een ver-van-mijn-bedshow.”
november-december 2009 CFO | 85
Rondetafelbijeenkomst | 

86 | CFO november-december 2009

Volgens Johan van Egmond van AEGON Global Pen- mogelijk is, zouden ze zich vast en zeker veel opener
sions blijkt uit onderzoek dat veel Nederlanders niet opstellen. We moeten innovatieve middelen gebruiken.
weten wat een DC-regeling is of wanneer hun AOW Op den duur zijn DB-regelingen niet houdbaar en een
ingaat. “In Nederland hebben we mensen het idee mee- goed alternatief is daarom in ons aller belang. IFRS laat
gegeven dat we voor hen zorgen, dat het allemaal wel niet zien wat de werkelijke kosten van DB-regelingen
goed komt met het pensioen. We moeten de stap naar zijn. Als ondernemingen daar zicht op hadden, zouden
DC zeer voorzichtig zetten. Bij AEGON hadden we ze al snel vaststellen dat DB-regelingen uiteindelijk niet
de keuze om over te gaan houdbaar zijn”, stelt een
van een DB- naar een DC- van de aanwezigen.
regeling. De resultaten van Er zijn echter onderne-
de DC-regeling vielen te- mingen die uit kosten-
gen. Na drie jaar hebben oogpunt vasthouden
we een reparatie uitge- aan DB. “Het voordeel
voerd. De stap was te snel is dat je risico’s col-
gezet. Drie kwart van onze lectief kunt nemen en
werknemers heeft nu een je daardoor iets meer
DB-regeling of een hybri- kunt veroorloven. Als
de regeling. Tot een sala- je naar DC gaat, moet
ris van 30.000 euro vallen je mensen trainen om
ze onder de DB-regeling, beslissingen te nemen
daarboven geldt een DC- over hun pensioen en er
regeling en dat is prima.” zitten veelal hogere uit-
Dat hogeropgeleiden beter voeringskosten aan vast.
in staat zijn hun DC-pen- Een nadeel van DB is
sioen te regelen moet niet weer dat het moeilijker
voetstoots worden aange- overdraagbaar is. Daar-
nomen, waarschuwt een om zie ik zelf APG als
deelnemer. “Ook financiële een groot voordeel. Je
experts hebben hier moeite regelt daarmee de pensi-
mee. Hier spelen ook de oenen uit verschillende
psychologische zwakheden organisaties en veelal
van de mens een rol. Het hoeven de deelnemers
is een uitdaging om bij de niet van pensioenfonds
switch van DB naar DC te veranderen bij een
betere regelingen te ma- overstap naar een an-
ken. Bij DB-regelingen dere werkgever.”
kun je hedging inzetten Toch is ook deze pen-
om de risico’s te ondervan- sioenverantwoordelijke
gen en in DC-regelingen begonnen de regelingen
kun je ook derivaten ge- te versoberen en de pen-
bruiken. Er zijn inmiddels sioenverplichtingen van
al DC-regelingen waarin de balans te halen (de-
dat gebeurt, die zijn van- risken). “We zijn er aan
uit gebruikersperspectief alle kanten mee bezig.
verrassend eenvoudig en We kijken naar een ver-
leveren een veel betere ri- sobering van de regeling
sicobeheersing dan de ge- en de indexatie. Verder
bruikelijke regelingen. In traditionele DC-regelingen kijken we naar equities en naar valuta-afdekking en
wordt mensen gevraagd welk beleggingsrisico ze willen renteafdekking, maar dat is te duur op dit moment. In
lopen. Dat is een vreemde vraag, want het gaat in feite de jaren tachtig hebben we ook een crisis gehad, maar
om het pensioenrisico dat je wilt lopen. In een goed ge- toen was het pensioen geen issue, omdat het niet op
structureerde regeling staat daarom niet het beleggings- de balans terugkwam. Met de komst van IFRS krijg je
risico, maar het pensioenrisico centraal.” allerlei papieren onzin. Eerst ging men naar het mid-
denloon en nu naar DC. Dat gebeurt niet omdat het
ONBEGRIP slechter gaat, maar omdat het anders op de balans komt.
Zodra ondernemingen zelfs maar de letters DC noe- In een wisselende markt helpt het om bij een overname
men, stuiten ze op verzet van de vakbonden. “Dat is te weten waar je liabilities liggen.”
vooral uit onbegrip. Als zij beter beseften wat er allemaal Over de optimale beleggingsmix voor pensioenfondsen

november-december 2009 CFO | 87

Rondetafelbijeenkomst | 

verschilden de meningen van ‘een pensioenfonds moet tingen en die moet je niet zacht financieren. Wellicht is
saai zijn en niet in aandelen gaan’, tot ‘de verplichting het accepteren van enige onzekerheid uiteindelijk beter,
tot de werknemer is hard en als die dat risicovol afdekt, omdat je er een hoger pensioen aan kun overhouden,
moet je als sponsor op de blaren zitten als het fout gaat’. maar dan moet er geen zekerheid worden verkocht.”
Hierbij wees een van de aanwezigen erop dat je er dan De discussie over de toekomst van de pensioenen zal
van uitgaat dat de sponsor de crisis overleeft. “Dat is de agenda’s van CFO’s voorlopig blijven beheersen. Tij-
lang niet altijd het geval.” dens roadshows krijgen CEO’s en CFO’s te maken met
vragen over hun
INFLATIE pensioenfonds
Volgens de laatste spreker is de en de eraan ver-
Nederlandse pensioensector in het bonden risico’s.
algemeen zeer kwetsbaar voor in- “Beleggers krij-
flatie. “Bij een nominale dekkings- gen er steeds
graad van rond de 100 procent moet meer oog voor.”
je al alle zeilen bijzetten om de no- In een goed gestructureerde  
minale pensioenen zeker te stellen. regeling staat niet het
Het zeker stellen van de indexatie
zit er dan echt niet meer in. Daar beleggingsrisico, maar het
heb je veel hogere dekkingsgraden pensioenrisico centraal
voor nodig. Je kunt weliswaar pro-
beren hogere rendementen te halen,
bijvoorbeeld door meer in aandelen
te beleggen, maar daarmee heb je
de inflatierisico’s allerminst goed
afgedekt. Bovendien ben je dan erg
kwetsbaar voor nieuwe tegenslagen, waardoor je zelfs de
nominale zekerheid die tot voor kort boven welke twij-
fel leek te staan, niet meer hebt. Inmiddels weten wij In de white paper ‘Planning your way out
of the financial crisis’ beschrijft AEGON
dat die zekerheid bij veel fondsen niet waargemaakt kon Global Pensions hoe bedrijven hun pen-
worden. En dan heb ik het niet alleen over ongeveer 35 sioenverplichtingen stap voor stap van
de balans kunnen halen. U kunt de paper
fondsen die inmiddels hebben moeten afstempelen. Er opvragen bij Johan van Egmond
zijn veel meer fondsen waar de nominale zekerheid veel (johan.vanegmond@aegon.com of 06-
1133 3607). Ook voor andere vragen op
kleiner is dan hun regelingen lijken te suggereren. Als je pensioengebied kunt u bij hem terecht.
zekerheid wilt verkopen, heb je het over harde verplich-

88 | CFO november-december 2009