TECNLOGO EM GESTO DE PRODUO INDUSTRIAL AMBIENTE: ILUMINAO E CORES Arthur Pachco Alv! Mor"ra Cl#u$"a Mar%art Alv! Ca"a&a 'lav"a() 'rr"ra $a S"lva *o!"a( Mart"(! M!+u"ta Nat#l"a Nv! $ Gu!,-o PETRPOLIS NOVEM.RO /012 UNIVERSIDADE CATLICA DE PETRPOLIS CENTRO DE ENGENHARIA E COMPUTAO TECNLOGO EM GESTO DE PRODUO INDUSTRIAL AMBIENTE: ILUMINAO E CORES Arthur Pachco Alv! Mor"ra Cl#u$"a Mar%art Alv! Ca"a&a 'lav"a() 'rr"ra $a S"lva *o!"a( Mart"(! M!+u"ta Nat#l"a Nv! $ Gu!,-o Trabalho apresentado ao Centro DE ENGENHARIA E COMPUTAO do curso de Tecnolo!a e" Gest#o da Produ$#o Industr!al da Un!%ers!dade Cat&l!ca de Petr&pol!s da d!sc!pl!na Erono"!a' "!n!strada pelo Pro() *os+ ,u!- dos .antos Teped!no/ PETRPOLIS NOVEM.RO /012 01 Introdu$#o 2uase todas as %!das' an!"al e %eetal e3!stentes no planeta depende" da lu- solar/ Ela o%erna nossas %!das' estabelecendo os r!t"os (!s!ol&!cos e o c!clo de at!%!dades co"o acordar' dor"!r' co"er e trabalhar/ Al+" d!sso' ela te" u" e(e!to ben+(!co sobre o oran!s"o' "elhorando a sa4de e o hu"or/ Contudo' na %!da "oderna' o ho"e" passou a depender cada %e- "a!s de lu-es e cores produ-!das art!(!c!al"ente' tanto no a"b!ente pro(!ss!onal' co"o no lar/ A l5"pada !ncandescente' !n%entada e" 0676 por Tho"as Ed!son 8069710:;0<' (o! u" dos !n%entos =ue "a!s contr!bu!u para au"entar a produt!%!dade hu"ana' tendo acresc!do "a!s =uatro horas d!>r!as de %!da at!%a para a popula$#o "und!al/ O correto plane?a"ento da !lu"!na$#o e das cores contr!bu! para au"entar a sat!s(a$#o no trabalho e "elhorar a produt!%!dade' al+" de redu-!r a (ad!a e os ac!dentes/ 0/01 Del!"!ta$#o do estudo Cons!derare"os apenas os (atores ?ulados "a!s !"portantes e control>%e!s e" n@%el de pro?eto de loca!s de trabalho/ A1 Boto"etr!a U"a !lu"!na$#o de(!c!ente ou desade=uada ao local de trabalho' pode deradar a sa4de (@s!ca ou ps!col&!ca de u" trabalhador' a(etar o seu rend!"ento' ou pro%ocar u" ac!dente de trabalho/ Co"o tal' a Ilu"!na$#o no ,ocal de Trabalho de%e ser cons!derada co"o u" r!sco' =ue' consoante as caracter@st!cas dos loca!s e as c!rcunst5nc!as' pode ser t#o ou "a!s per!osos =ue o r!sco das subst5nc!as e3plos!%as/ Para abordar o r!sco da Ilu"!na$#o no ,ocal de Trabalho' de%e1se ter' al+" dos conhec!"entos era!s de .euran$a' conhec!"entos t+cn!cos era!s' espec@(!cos do te"a' ta!s co"oC Grande-as relac!onadas co" !lu"!na$#o 8,u"!n5nc!a' Ilu"!n5nc!a' Tc</ BenD"enos de propaa$#o' re(le3#o' absor$#o' d!(us#o da lu-/ T!pos de aparelhos de !lu"!na$#o e suas caracter@st!cas/ ,u- A lu-' ou lu- %!s@%el co"o + (!s!ca"ente caracter!-ada' + u"a (or"a de ener!a rad!ante/ E o aente (@s!co =ue' atuando nos &r#os %!sua!s' produ- a sensa$#o da %!s#o/ A lu- =ue percebe"os te" co"o caracter@st!ca sua (re=uFnc!a =ue %a! da (a!3a de 9/0G 09
HH8%er"elho< at+ 6/0G 09 HH 8%!oleta</ Esta (a!3a + a de "a!or e"!ss#o do .ol' por !sso os &r#os %!sua!s de todos os seres %!%os est#o adaptados a ela' e n#o pode" %er al+" desta' co"o por e3e"plo' a rad!a$#o ultra%!oleta e !n(ra%er"elha/ 8Ipt!ca 1 Bunda"entos J d!spon@%el e"C KKK/so(!s!ca/co" </ .eundo I!da a (oto"etr!a real!-a "ed!das de lu-/ Essas "ed!das !n(luenc!a" d!reta"ente no pro?eto de u" posto de trabalho ass!" co"o no con(orto de seu usu>r!o/ E3!ste" "u!tas d!(eren$as !nd!%!dua!s e" rela$#o a pre(erFnc!as dos n@%e!s de !lu"!na"ento no posto de trabalho/ Al+" d!sso ' as est!"at!%as sub?et!%as desses n@%e!s %ar!a" bastante/ 1 Un!dades (oto"+tr!cas As pr!nc!pa!s un!dade (oto"+tr!cas s#oC Intens!dade lu"!nosa 8I< 1 E de(!n!da co"o a concentra$#o de lu- e" u"a d!re$#o espec@(!ca' rad!ada por seundo/ Representada pelo s@"bolo I e a un!dade de "ed!da + a candela 8cd</ Blu3o lu"!noso 8B< 1 E a =uant!dade total de lu- e"!t!da a cada seundo por u"a (onte lu"!nosa/ A un!dade de "ed!da do (lu3o lu"!noso + o l4"en 8l"<' representado pelo s@"bolo L ou pela letra B/ Ilu"!na"ento 8E< 1 E u"a rande-a de lu"!nos!dade' representada pela letra E' =ue (a- a rela$#o entre o (lu3o lu"!noso =ue !nc!de na d!re$#o perpend!cular a u"a super(@c!e e a sua >rea/ ,u"!n5nc!a 8,< 1 E a de(!n!$#o para a !ntens!dade lu"!nosa 8cd< produ-!da ou re(let!da por un!dade de >rea 8"A< de u"a super(@c!e nu"a dada d!re$#o/ Ela + representada pelo s@"bolo , e a un!dade + a candela por "etro =uadrado 8cdM"A</ Re(let5nc!a 8 R < 1 E a propor$#o entre o (lu3o de rad!a$#o eletro"an+t!ca !nc!dente nu"a super(@c!e e o (lu3o =ue + re(let!do/ Bre=uente"ente a re(lect5nc!a + apresentada sob a (or"a de percentae"/ B!ura 0 J Grande-as B@s!cas A/01 ,e!s da Ilu"!na$#o E3!ste" rela$Nes "ate">t!cas entre as as un!dades (oto"+tr!cas' dentre elas est#oC ,e! do (lu3o lu"!noso J O (lu3o lu"!noso + !ual ao !lu"!na"ento "ult!pl!cado pela >rea !nc!dente/ BOE 3 . ,e! do !lu"!na"ento J O !lu"!na"ento + !n%ersa"ente proporc!onal ao =uadrado da d!st5nc!a entre a (onte lu"!nosa e a super(@c!e !lu"!nada' "ult!pl!cada pelo cosseno do 5nulo de !nc!dFnc!a/ EOI/cosP dQ .e os ra!os !nc!d!re" perpend!cular"ente R super(@c!e !lu"!nada' P O GS ou se?a' cosP O 0e te"osC EO I dQ ,e! da re(lect5nc!a 1 A re(lect5nc!a "ede a propor$#o da lu- re(let!da' e" rela$#o R lu- !nc!dente' ou se?aC RO , ,u"!n5nc!a E Ilu"!na"ento Os %alores de R ta"b+" pode" ser e3pressos e" ter"os percentua!s' "ult!pl!cando1se esse %alor por 0GG/ A super(@c!e absor%e parte da lu- !nc!dente e re(lete o restante/ U" papel branco te" re(lect5nc!a de :TU'u"a roupa branca'de VTU e u"a (olha de ?ornal !"presso' cerca de TTU/U" papel preto (osco te" re(lect5nc!a de TU/ Al+" d!sso' essa re(le3#o n#o se processa un!(or"e"ente para todos os co"pr!"entos de onda !nc!dentes/ Essa re(le3#o selet!%a das super(@c!es per"!te %!sual!-ar as sua cores/ 8IIDA' It!ro/ ed/ Edar blucher/AGGT' p/9V01V9A</ ;1 E(e!tos B!s!ol&!cos da Ilu"!na$#o O n@%el de !lu"!na"ento !nter(ere d!reta"ente no "ecan!s"o (!s!ol&!co da %!s#o e ta"b+" na "usculatura =ue co"anda os "o%!"entos dos olhos/ O olho hu"ano possu! do!s t!pos de c+lulas (otossens@%e!sC os cones e os bastonetes/ Possu! ta"b+" "usculaturas !nternas para pro"o%er "udan$as na (or"a do cr!stal!no e "usculaturas e3ternas' para "o%!"entar os lobos oculares/ E3!ste" "u!tos (atores =ue !n(luenc!a" na capac!dade de d!scr!"!na$#o %!sual' co"o a (a!3a et>r!a e as d!(eren$as !nd!%!dua!s/ Mas' cons!derare"os apenasC a =uant!dade de lu-W o te"po de e3pos!$#oW e contraste entre (!ura e (undo/ 8IIDA' It!ro/ ed/ Edar Xlucher/ AGGT' pa/9VA</ ;/01 Co"o (unc!ona a %!s#o 2uando olha"os na d!re$#o de alu" ob?eto' a !"ae" atra%essa a c&rnea e chea R @r!s' =ue reula a =uant!dade de lu- receb!da por "e!o de u"a abertura cha"ada pup!la/ 2uanto "a!or a pup!la' "a!s lu- entra no olho/ Passada a pup!la' a !"ae" chea ao cr!stal!no' e + (ocada sobre a ret!na/ A lente do olho produ- u"a !"ae" !n%ert!da' e o c+rebro a con%erte para a pos!$#o correta/ Na ret!na' "a!s de ce" "!lhNes de c+lulas (otorreceptoras trans(or"a" as ondas lu"!nosas e" !"pulsos eletro=u@"!cos' =ue s#o decod!(!cados pelo c+rebro/ Insp!rado no (unc!ona"ento do olho o ho"e" cr!ou a ">=u!na (otor>(!ca/ Portanto' e" nossos olhos a c&rnea (unc!ona co"o a lente da c5"era' per"!t!ndo a entrada de lu- no olho e a (or"a$#o da !"ae" na ret!na/ ,ocal!-ada na parte !nterna do olho' a ret!na ser!a o (!l"e (otor>(!co' onde a !"ae" se reprodu-/ A pup!la (unc!ona co"o o d!a(ra"a da ">=u!na' controlando a =uant!dade de lu- =ue entre no olho/ Ou se?a' e" a"b!entes co" "u!ta lu- a pup!la se (echa e e" loca!s escuros a pup!la se d!lata co" o !ntu!to de captar u"a =uant!dade de lu- su(!c!ente para (or"ar a !"ae"/ 8CXO Conselho bras!le!ro de o(tal"olo!a/ AG0; httpCMMKKK/cp%!/co"/br</ ;/A1 2uant!dade de lu- Por "u!to te"po' os s!ste"as de !lu"!na$#o nos a"b!entes de trabalho (ora" d!"ens!onados de "odo a poupar' ao ">3!"o poss@%el' a ener!a el+tr!ca/ Os %alores reco"endados at+ a d+cada de 0:TGsoc!la%a" e" torno de 0G a TG lu3' "u!to aba!3o dos ut!l!-ados atual"ente/ Ho?e' co" o desen%ol%!"ento de l5"padas "a!s e(!c!entes e o plane?a"ento de lu-es local!-adas' as reco"enda$Nes s#o para lu-es at+ de- %e-es "a!s !ntensas/ A !lu"!na$#o de(!c!ente e a conse=uente (ad!a %!sual causa" AGU dos ac!dentes/ O rend!"ento %!sual tende a crescer' a part!r de 0G lu3' co" o loar!t"o do !lu"!na"ento' at+ cerca de 0GGG lu3' en=uanto a (ad!a %!sual se redu- nessa (a!3a/ A part!r desse ponto' os au"entos do !lu"!na"ento n#o pro%oca" "elhoras sens@%e!s do rend!"ento' "as a (ad!a %!sual co"e$a a au"entar/ Dessa (or"a' reco"enda1se usar AGGG lu3 prat!ca"ente co"o ">3!"o/ E" aluns casos e3cepc!ona!s' para as >reas n#o produt!%as co"o al"o3ar!(ados' passaens e corredores' pode1se "anter n@%e!s e" torno de 0GG lu3/ Para as >reas produt!%as' co" a presen$a cont@nua de trabalhador e' s#o reco"endados n@%e!s de AGG a VGG lu3/ .e hou%er necess!dade de u" !lu"!na"ento "a!or' aconselha1se usar u"a !lu"!na$#o local!-ada de at+ AGGG lu3' co"ple"entando a !lu"!na$#o eral do a"b!ente/ Co" essa pro%!dFnc!a' al+" de econo"!-ar ener!a' pode1se ter a %antae" de poder d!rec!onar o (oco da lu- sobre os detalhes dese?ados ou el!"!nar so"bras' re(le3os e o(usca"entos/ Esse (oco d!r!!do ta"b+" a?uda a au"entar a concentra$#o do trabalhador sobre a tare(a' de%!do ao e(e!to (ototr&p!co' po!s os olhos s#o atra@dos para os pontos "a!s br!lhantes do ca"po %!sual/ A propor$#o reco"endada entre o n@%el' no centro da tare(a' "e o !lu"!na"ento eral do a"b!ente + de ;C0 ou se?a' a !ntens!dade do (oco + o tr!plo da=uela do a"b!ente eral/8IIDA' It!ro/ ed/ Edar Xlucher/ AGGT' pa/9V;</ ;/;1 Te"po de e3pos!$#o O te"po de e3pos!$#o' para =ue u" ob?eto possa ser d!scr!"!nado' depende do seu ta"anho' contraste e n@%el de !lu"!na"ento/ Na "a!or!a dos casos' + su(!c!ente o te"po de 0 seundo para =ue ha?a u"a boa d!scr!"!na$#o/ .e os ob?etos (ore" pe=uenos e o contraste (or ba!3o' o te"po necess>r!o poder> crescer sens!%el"ente/ Por e3e"plo' para ob?etos pe=uenos se o contraste (or redu-!do de 7G para TGU' o te"po necess>r!o au"entar> e" 9 %e-es/ Os olhos tF" d!(!culdade e" (!3ar os ob?etos e" "o%!"ento/ Por e3e"plo' no caso de !nspe$#o' e" =ue o produto se "o%e cont!nua"ente nu"a este!ra transportadora' os olhos (a-e" %>r!as (!3a$Nes/ Os ob?etos de%e" "o%er1se de (or"a !nter"!tente' e" pe=uenos lotes' de "odo =ue as (!3a$Nes %!sua!s se processe" sobre os ob?etos parados/8IIDA' It!ro/ ed/ Edar Xlucher/ AGGT' pa/9V9</ ;/91 Contraste entre (!ura e (undo Contraste + a d!(eren$a de lu"!n5nc!a entre a (!ura (undo/ .e n#o hou%er esse contraste' a (!ura (!car> ca"u(lada e n#o ser> %!s@%el' co"o acontece' por e3e"plo' co" u" urso polar na ne%e >rt!ca/ Nu"er!ca"ente' o contraste + de(!n!do pela e3press#oC CY 8E 0 1E G <ME 0 onde C E 0 O lu"!n5nc!a da (!ura' E G O lu"!n5nc!a do (undo/ Por e3e"plo' se a lu"!n5nc!a da (!ura (or de 6G e a de (undo AG' o %alor de contraste ser> C O VGM6G O G'7T/ .eundo essa (&r"ula' o contraste assu"e %alores no !nter%alo de G a 0/ O %alor -ero ser!a' por e3e"plo' u"a p>!na co"pleta"ente branca o %alor 0ser!a o preto sobre o branco/ Esses %alores ta"b+" pode" ser apresentados e" ter"os percentua!s/ Ass!"' no e3e"plo dado' o contraste ser!a de 7TU/ Portanto' o contraste + u" conce!to relat!%o e n#o depende apenas do !lu"!na"ento absoluto da (!ura/ O contraste !nd!ca ta"b+" a propor$#o ade=uada de lu"!n5nc!a entre a >rea de trabalho e o a"b!ente !"ed!ato/ A propor$#o reco"endada + de ;C0/ E" rela$#o ao a"b!ente eral' essa propor$#o pode ser de 0GC0/ Dessa (or"a' n#o se reco"enda o uso de re%est!"entos brancos e" "esas de trabalho para a "an!pula$#o de pap+!s/ Z pre(er@%el usar u" to" be?e ou c!n-a para =ue a (olha se desta=ue/ ;/T1 O(usca"ento O o(usca"ento + u"a redu$#o da e(!c!Fnc!a %!sual' pro%ocado por ob?etos ou super(@c!es de rande lu"!n5nc!a' presentes no ca"po %!sual' a =ual' os olhos n#o est#o adaptados/ O o(usca"ento + produ-!do pelo sol' ?anelas' presen$a de l5"padas no ca"po %!sual ou re(le3Nes e" super(@c!es pol!das/ E produ-!da ta"b+" por (ar&!s de carros na d!re$#o contr>r!a' =uando se d!r!e R no!te/ ret!na + capa- de adaptar1se a d!(erentes n@%e!s de lu"!n5nc!a' desde =ue os contrastes n#o se?a" "u!to randes/ Desse "odo' se n#o (or poss@%el el!"!nar ou recobr!r a (onte lu"!nosa' pode1se au"entar o n@%el de !lu"!na$#o a"b!ental' para redu-!r o contraste/ Ass!" =uanto "a!s escuro (or o a"b!ente eral' "a!or ser> a %ulnerab!l!dade dos olhos ao o(usca"ento/ A !lu"!na$#o de t4ne!s' por e3e"plo' de%e ser "a!or durante o d!a' =uando os olhos est#o adaptados a "a!or clar!dade a"b!ental/ E3!ste" %>r!os n@%e!s de o(usca"ento' desde o descon(orto at+ a !ncapac!ta$#o %!sual/ O descon(orto + pro%ocado pela presen$a de pontos lu"!nosos brandos no ca"po %!sual' =ue d!strae" a aten$#o e pro%oca" (ad!a' "as n#o chea" a a(etar ser!a"ente o dese"penho' ta"b+" + pro%ocado pela at!%!dade do "4sculo =ue controla a abertura do @r!s/ 2uando h> u" ob?eto br!lhante =ue se destaca e" u" a"b!ente escuro' h> a$Nes contrad!t&r!as entre os "4sculos =ue tende" a (echar 8adapta$#o ao claro< e outros =ue tende" a d!latar 8adapta$#o ao escuro< o @r!s' causando (ad!a' !rr!ta$#o e d!stra$#o/ Isso ocorre e" a"b!entes !nter!ores co" !lu"!na$#o "alplane?ada ou =uando se ass!ste tele%!s#o nu"a sala escura/ Os casos "a!s ra%es de o(usca"ento ocorre" =uando lu-es "u!to !ntensas sure" repent!na"ente no ca"po %!sual' podendo pro%ocar u"a [ceue!ra\ te"por>r!a/ Esse e(e!to pode per"anecer por aluns seundo' "es"o ap&s a ret!rada da (onte lu"!nosa/ As pessoas !dosas s#o "a!s sens@%e!s a esse t!po de o(usca"ento/ Eles a!nda pode" ser d!retos ou !nd!retos/ Os d!retos ocorre" co" a presen$a da (onte de br!lho no ca"po %!sual e pode" ser e%!tados' re"o%endo1se a (onte' colocando1a (ora do ca"po ou se !nstalando u" anteparo entre a (onte e os olhos/ Os !nd!retos s#o causados por re(le3#o/ Pode" ser e%!tados subst!tu!ndo1se as super(@c!es l!sas e pol!das por outras' (oscas/ O e(e!to do o(usca"ento sobre a e(!c!Fnc!a %!sual (o! testado colocando1se del!berada"ente u"a l5"pada de 0GG Katts no ca"po %!sual/ A tare(a cons!st!a e" (a-er !dent!(!ca$Nes de barras paralelas de d!(erentes ta"anhos e contrastes/ A (onte de o(usca"ento (o! se deslocando para c!"a' (a-endo 5nulos de T' 0G' AG e 9G o e" rela$#o R l!nha de %!s#o/ A e(!c!Fnc!a %!sual "elhorou de 0VU para ;0U' 90Ue T6U' respect!%a"ente' co" o proress!%o a(asta"ento da (onte de o(usca"ento e" rela$#o ao ob?eto de teste/8IIDA' It!ro/ ed/ Edar Xlucher/ AGGT' pa/9VV</ ;/T/01 Redu$#o do o(usca"ento A "ed!da "a!s e(!ca- para acabar co" o o(usca"ento + el!"!nar a (onte de br!lho no ca"po %!sual/ 2uando !sso n#o (or poss@%el por=ue a (onte' por e3e"plo' + u"a ?anela =ue re(lete a lu- solar' pode1se "udar a pos!$#o do trabalhador de (or"a =ue essa ?anela (!=ue de lado ou de costas para ele/ Os o(usca"entos ta"b+" pode" ser redu-!dos co" u"a co"b!na$#o ade=uada entre as !lu"!na$Nes d!reta e !nd!reta/ A lu- d!reta !nc!de sobre a tare(a e ser%e para "elhorar o contraste' "as pode pro%ocar so"bras/ A lu- !nd!reta + re(let!da no teto' paredes e outras super(@c!es e a?uda a (a-er trans!$#o sua%e co" outras >reas' al+" de redu-!r as so"bras/ Nenhu"a l5"pada de%e (!car [nua\ no ca"po %!sual/ As lu"!n>r!as de%e" ser pos!c!onadas de "odo =ue a lu- n#o !nc!da d!reta"ente sobre os olhos/ No caso de l5"padas (luorescentes' + pre(er@%el coloc>1las paralela"ente R l!nha de %!s#o' co" aletas perpend!culares' redu-!ndo1se a e3pos!$#o da super(@c!e lu"!nosa/ Geral"ente' + pre(er@%el colocar u" n4"ero "a!or de l5"padas de potFnc!as "enores' e" %e- de u" pe=ueno n4"ero de l5"padas potentes/ 8IIDA' It!ro/ ed/ Edar Xlucher/ AGGT' pa/9V7</ ;/T/A1 O(usca"ento e" "on!tores A super(@c!e en%!dra$ada do "on!tor pode pro%ocar o(usca"ento por re(le3#o/ Isso ocorre =uando os co"putadores s#o !ntrodu-!dos e" escr!t&r!os' se" u"a adapta$#o do s!ste"a de !lu"!na$#o/ Nesses escr!t&r!os' n#o e3!st!a" super(@c!es %ert!ca!s re(letoras/ Ass!" se tornou necess>r!o (a-er u" no%o pro?eto de !lu"!na$#o' ou pos!c!onar os "on!tores de "odo =ue e%!te" tato o(usca"ento d!reto ou !nd!reto/ 8IIDA' It!ro/ ed/ Edar Xlucher/ AGGT' pa/9V6</ ;/V1 Bad!a %!sual A (ad!a %!sual + caracter!-ada pela !rr!ta$#o dos olhos e lacr!"e?a"ento/ A (re=uFnc!a do p!scar %a! au"entando' a %!s#o torna1se [borrada\ e se dupl!ca/ E" rau "a!s a%an$ado' ela pro%oca dores de cabe$a' n>useas' depress#o e !rr!tab!l!dade e"oc!onal/ E" conse=uFnc!a' h> =uedas do rend!"ento e da =ual!dade de trabalho/ Esta ocorre pr!nc!pal"ente nos trabalhos =ue e3!e" rande concentra$#o %!sual' co"o e" "!crosc&p!os' "on!tores' !nspe$#o de pe$as e re%!sNes de te3to/ Aluns (atores au"enta" a (ad!a %!sual/ Inclue"1se' a@' a "> !lu"!na$#o e (atores oran!-ac!ona!s' ta!s co"o r!!de- das rot!nas e lonos per@odos de trabalho se" pausas/ Ela pode ser atr!bu@da Rs seu!ntes causasC B!3a$#o de detalhes J Ob?etos "u!to pe=uenos =ue e3!e" rande es(or$o dos "4sculos =ue "o%!"enta" os olhos' para aco"oda$#o de con%erFnc!aW Ilu"!na$#o !nade=uada J A !ntens!dade lu"!nosa !nsu(!c!ente ou !nade=uada pro%oca br!lhos e o(usca"entosW Pouco contraste J 2uando h> pouca d!(eren$a entre (!ura e (undo' por=ue a"bos apresenta" cores' tonal!dades ou (or"as se"elhantesW Pouca de(!n!$#o J Ob?etos e (!uras co" tra$os ou contornos con(usos' co"o c&p!as "al (e!tas ou "anuscr!tos pouco le@%e!sW Ob?etos e" "o%!"ento J E3!e" "a!or a$#o "uscular para sere" (ocal!-ados' pr!nc!pal"ente se (ore" pe=uenos' de ba!3o contraste e "al !lu"!nadosW M> postura J Esta pode d!(!cultar a le!tura' por e3e"plo' =uando h> parala3e e" !nstru"entos de "ed!da/ .e aluns desses proble"as n#o pudere" ser e%!tados' de%e1se' ao "enos' d!"!nu!r o !"pacto deles/ 8IIDA' It!ro/ ed/ Edar Xlucher/ AGGT' pa/9V6</ ;/V/01 Pre%en$#o da (ad!a %!sual Para e%!tar a (ad!a %!sual' de%e ha%er u" cu!dadoso plane?a"ento de !lu"!na$#o' asseurado a (ocal!-a$#o do ob?eto a part!r de u"a postura con(ort>%el/ A lu- de%e ser plane?ada ta"b+" para n#o cr!ar so"bras' o(usca"ento ou re(le3os !ndese?>%e!s/ Al+" d!sso' a !lu"!na$#o do (undo de%e per"!t!r u" descanso %!sual durante as pausas e al!%!ar o "ecan!s"o de aco"oda$#o/ Reco"enda1se pausas (re=uentes' "es"o =ue se?a" de curta dura$#o/ Estas pode" ser de T"!nutos a cada 0 hora ou de 0"!nuto a cada 0G "!nutos de trabalho/8IIDA' It!ro/ ed/ Edar Xlucher/ AGGT' pa/9V:</ ;/V/A1 Idade e (ad!a %!sual O poder de aco"oda$#o' para (ocal!-ar ob?etos pr&3!"os' redu-1se radual"ente de%!do ao endurec!"ento das lentes/ O (oco %a! au"entando radat!%a"ente durante a %!da' de 0G a 7T c"/ A part!r dos 9T anos' =uando o (oco ultrapassa AT c"' o es(or$o para (ocal!-ar pe=uenos detalhes %a! se tornando cada %e- "a!or' sendo aconselh>%el o uso de &culos para pre%en!r a (ad!a %!sual/ A !dade pro%oca ta"b+" redu$#o do ta"anho da pup!la' d!"!nu!ndo a =uant!dade de lu- =ue penetra nos olhos/ Para a "es"a !ntens!dade de lu-' a =uant!dade =ue penetra nos olhos redu-1se a u" ter$o' =uando se passa de AG para VG anos/ Esse proble"a + ara%ado pela perda de transparFnc!a !nterna dos olhos/ Isso s!n!(!ca =ue as pessoas !dosas prec!sa" de "a!s lu-' para pre%en!r a (ad!a %!sual/ A %eloc!dade e a prec!s#o na d!scr!"!na$#o de pe=uenos detalhes ta"b+" se redu-e" a part!r dos ;G anos' e a sens!b!l!dade %!sual d!"!nu! na (a!3a da lu- a-ul/ Apesar da redu$#o da capac!dade %!sual' a "a!or!a das pessoas !dosas cont!nua apta para trabalhar/ Contudo' !sso + (e!to co" "a!s (ad!a %!sual' =ue pode ser parc!al"ente co"pensada pelo uso de &culos e pela "elhor!a da !lu"!na$#o/ As pessoas =ue usa" &culos' pr!nc!pal"ente e" trabalhos co" co"putadores tF" &culos eral"ente prescr!tos para u"a d!st5nc!a de le!tura de ;G c"/ Co" tudo' no trabalho co" "on!tores' essa d!st5nc!a %!sual + na (a!3a de 9G a VG c"/ Nesse caso' ser!a reco"end>%el' usas outro par de &culos para as tare(as de d!!ta$#o/ 8IIDA' It!ro/ ed/ Edar Xlucher/ AGGT' pa/97G</ 1 Aspectos ps!col&!cos da !lu"!na$#o A lu- un!(or"e pro%oca "onoton!a' en=uanto as suas %ar!a$Nes s#o est!"ulantes/ A lu- solar apresenta %ar!a$Nes durante o d!a' tanto na !ntens!dade co"o e" sua co"pos!$#o espectral/ Isso pro%oca cont@nuas altera$Nes da pa!sae" durante o d!a' co d!(erentes n@%e!s de !lu"!na"entos/ Mu!tas pessoas pre(ere" trabalhar ?unto Rs ?anelas para tere" contato co" o ["undo e3ter!or\/ Isso proporc!ona u" al@%!o %!sual e contr!bu! para "anter o e=u!l@br!o ps!col&!co/ Outras acred!ta" =ue a lu- solar se?a "a!s saud>%el =ue a lu- art!(!c!al/ Contudo' as ?anelas ta"b+" s#o (ontes de calor e a !nc!dFnc!a da lu- solar d!reta pode pro%ocar (ortes o(usca"entos e re(le3os e" telas de "on!tores e outras super(@c!es re(letoras/ Para se e%!tar !sso + necess>r!o real!-ar u" pro?eto ade=uado nas ed!(!ca$Nes e do la]out !nterno das !nstala$Nes/ 8IIDA' It!ro/ ed/ Edar Xlucher/ AGGT' pa/97G</ 9 1 Plane?a"ento da !lu"!na$#o Os pro?etos de !lu"!na$#o dos a"b!entes de trabalho rara"ente se preocupa" co" o t!po de tare(a =ue ser> real!-ada no local "es"o e3!st!ndo a e3!Fnc!a leal da NXR1T90; 8Nor"a de Ilu"!na$#o< NR1: 8Nor"a de Pre%en$#o de R!scos A"b!enta!s</ A !lu"!na$#o dos loca!s de trabalho de%e ser cu!dadosa"ente plane?ada desde as etapas !n!c!a!s do pro?eto' a !lu"!na$#o natural de%e ser' se"pre =ue poss@%el ut!l!-ada nos postos de trabalho' ut!l!-ando a !lu"!na$#o art!(!c!al co"o u" co"ple"ento nos casos e" =ue a lu- do sol n#o + ade=uada ou su(!c!ente/ Batores a ter e" conta na ut!l!-a$#o de !lu"!na$#o naturalC A lu- do sol + a rad!a$#o "a!s co"pleta =ue e3!ste e" ter"os de co"pr!"entos de onda de rad!a$#o %!s@%el' co"o tal a "a!s saud>%el para os olhos hu"anos/ Para pessoas =ue trabalha" e" espa$os (echados per"!te o contato co" o e3ter!or/ N#o !"pl!ca o asto de outro t!po de ener!a 8el+ctr!ca' "ec5n!ca' Tc</ Durante o per@odo da no!te n#o se encontra d!spon@%el/ E3!ste" deter"!nados loca!s de trabalho =ue n#o pode" ter entradas de lu- natural 8arcas coneladoras</ N#o se conseue ter u" controlo e(!ca- do n@%el de !lu"!na$#o natural nu" deter"!nado espa$o/ N#o se conseue ter n@%e!s de !lu"!n5nc!a "u!to ele%ados' no caso de trabalhos de prec!s#o/ Produ- e(e!tos (!s!ol&!cos' co"o por e3e"plo a s@ntese da %!ta"!na D na pele sob a a$#o dos ra!os ultra%!oletas 8U^</ Essa %!ta"!na + usada no "etabol!s"o do c>lc!o/ A sua de(!c!Fnc!a pode pro%ocar o en(ra=uec!"ento dos ossos' pr!nc!pal"ente nas cr!an$as/ Esse proble"a torna1se "a!s ra%e e" hab!tantes de cl!"as te"perados' =ue apresenta" "enor ta3a de absor$#o do c>lc!o durante o !n%erno/ Ta"b+" reula as at!%!dades c@cl!cas de an!"a!s co"o a reprodu$#o e "!ra$#o/ Al+" d!sso' pes=u!sas recentes de"onstrara" =ue !n(lue" ta"b+" no hu"or e no co"porta"ento das pessoas/ Nos cl!"as te"perados' onde o d!a te" "enor dura$#o durante o !n%erno' constatou1se "a!or !nc!dFnc!a de estados depress!%os' caracter!-ados por au"entos do sono e do apet!te' ans!edade' "enor d!spos!$#o e d!(!culdades nos relac!ona"entos soc!a!s/ A lu- natural ta"b+" produ- e(e!tos terapFut!cos ben+(!cos/ Ulr!ch 80:69< apresenta relato de recupera$#o de pac!entes p&s1operat&r!os e" u" hosp!tal da B!lad+l(!a' EUA/ Nesse hosp!tal ha%!a duas alas/ U"a' co" %!sta !nterna e outra co" %!sta e3terna' por onde se pod!a receber lu- solar e %!sual!-ar u"a rua arbor!-ada/ Co"pro%ou1se' estat!st!ca"ente' =ue os pac!entes co" %!sta e3terna apresenta%a" "enor (re=uenc!a de =ue!3as' e3!!a" "enos "ed!ca"entos para al!%!ar dores e receb!a" alta e" te"po "enor/ Batores a ter e" conta na ut!l!-a$#o de !lu"!na$#o art!(!c!alC Per"!te u" controle e(!ca- dos n@%e!s de !lu"!na$#o' e do d!rec!ona"ento do (lu3o lu"!noso/ A sua ut!l!-a$#o !"pl!ca o consu"o de u"a (onte de ener!a alternat!%a/ Est> d!spon@%el A9 horas por d!a/ O espectro da rad!a$#o e"!t!da n#o conseue abraner todos os co"pr!"entos de onda/ E de (>c!l "an!pula$#o no sent!do de se obter d!(erentes cores/ Necess!ta da ut!l!-a$#o de "a!s e=u!pa"entos' e conse=uente"ente de "a!s "anuten$#o/ Est> "a!s su?e!ta a (alhas' ou (unc!ona"entos de(!c!entes/ 9/0 1 T!pos de ,5"padas IncandescentesCs#o as l5"padas "a!s usadas na !lu"!na$#o res!denc!al/ TF" u"a e(!c!Fnc!a lu"!nosa "u!to ba!3a' da orde" de 0A l"M_/ .eu custo + ba!3o' "as sua %!da 4t!l ta"b+"' cerca de 0/GGGh/ E" a"b!entes a"plos' (re=uentados por "u!tas pessoas' seu uso de%e ser pensado co" cu!dado' po!s al+" de desperd!$ar ener!a na !lu"!na$#o' pode" estar colaborando para ele%ar a cara t+r"!ca' acarretando "a!s astos a!nda co" ar cond!c!onado/ 0/ BluorescentesCUt!l!-adas co"u"ente e" e"presas' e3!e" u"a !nstala$#o espec!al co" reatores/ TF" %!da 4t!l 8cerca de 7/TGGh< e custos "a!ores =ue as !ncandescentes/ Toda%!a' sua e(!c!Fnc!a lu"!nosa + c!nco %e-es "a!or =ue a das !ncandescentesC supera" os 7G lu"en M _att/ TF" u"a cor (r!a' co" reprodu$#o de cores =ue de!3a a dese?ar/ A/ Bluorescentes co"pactasC.#o l5"padas (luorescentes co" o tubo e" `U`' s!"ples' duplo ou tr!plo 8estes 4lt!"os de "a!or potFnc!a< ou a!nda na (or"a c!rcular' co" o reator ?> !ncorporado R rosca' co" o "es"o (or"ato da rosca das !ncandescentes co"uns/ E"bora custe "a!s do =ue u"a !ncandescente co"u"' dura cerca de de- %e-es "a!s 80G/GGG h< e' para produ-!r o "es"o (lu3o lu"!noso' conso"e so"ente AGU da !ncandescente/ De%e" ser pre(er!das l5"padas co" reatores eletrDn!cos/ ;/ M!stasCco"b!na u"a !ncandescente e u" tubo de descara co" alta press#o/ Bunc!ona e" tens#o de AAG ^' se" reator/ E"!te cerca de AT lu"enM_/ Possu! %!da 4t!l de cerca de V/GGGh/ E u"a alternat!%a para a subst!tu!$#o de !ncandescentes de alta potFnc!a/ 9/ al&enasCco" ATU a 9GU de redu$#o no consu"o e" rela$#o Rs !ncandescentes' ta"b+" per"!te" u"a per(e!ta reprodu$#o de cores/ .#o co"pactas e portanto ade=uadas R "ontae" de %!tr!nes e R decora$#o e" eral/ .ua %!da 4t!l + de A/GGGh/ Ad"!te" o d!""er e e3!e" base espec!al/ T/ D!cro!casC s#o u" aper(e!$oa"ento das l5"padas hal&enas por tere" u" re(letor capa- de concentrar o (acho lu"!noso e ao "es"o te"po "andar para tr>s parte do calor e"!t!do/ TF" %!da 4t!l de cerca de ;/GGGh/ E"bora o %!dro na (ace anter!or se?a opc!onal nos produtos o(erec!dos no "ercado' ele + alta"ente reco"endado no caso de a l5"pada ser colocada e" loca!s de per"anFnc!a de pessoas' caso contr>r!o pode causar =ue!"aduras se"elhantes Rs =ue!"aduras solares al+" de desbotar super(@c!es' co"o pap+!s' carpetes e tec!dos/ Possue" bocal espec@(!co/ Pode" ser adaptadas a u" d!""er/ V/ ,5"padas de ,EDCs#o as "a!s econD"!cas e res!stentes/ Entretanto' para uso res!denc!al a!nda possu! u" custo ele%ado/ Alu"as l5"padas apresenta" !nter"!tFnc!a !ncD"odas' acendendo e apaando c!cl!ca"ente/ As l5"padas (luorescentes osc!la" na "es"a (re=aFnc!a da corrente alternada da rede el+tr!ca/ Cerca de VU das pessoas' a "a!or!a "ulheres' apresenta" sens!b!l!dade a essas osc!la$Nes' =ue!3ando1se de dores de cabe$a8,!ndner e brop('0::;</ 2uando essas l5"padas (ora" subst!tu@das por l5"padas eletrDn!cas de alta (re=aFnc!a essas =ue!3as desaparecera"/ Outro proble"a relac!onado co" essas l5"padas !nter"!tentes + o e(e!to estrobosc&p!co/ As (ontes de lu- =ue (unc!ona" e" corrente alternada apresenta" a caracter@st!ca de u"a %ar!a$#o de e"!ss#o lu"!nosa de acordo co" a %ar!a$#o c@cl!ca da corrente/ Co"o o (!la"ento da l5"pada !ncandescente ret+" bastante calor' esta %ar!a$#o n#o + notada/ No caso das l5"padas (luorescentes' o arco e3t!nue1se total"ente duas %e-es por c!clo/ Os cr!sta!s de (&s(oro ut!l!-ados no re%est!"ento !nterno da l5"pada retF" lu- por certo te"po' %ar!ando co" o t!po de "ater!al (luorescente usado/ Co"o a !"ae" pers!ste na ret!na cerca de 0 d+c!"o de seundo' a %ar!a$#o na !lu"!na$#o passa desperceb!da/ Por+" =uando a pe$a "&%el da ">=u!na encontra1se e" "o%!"ento !rat&r!o a rande %eloc!dade' suas partes br!lhantes e escuras pode" co!nc!d!r' e" deter"!nados "o%!"entos de sua rota$#o' co" per@odos de escurec!"ento da l5"pada (luorescente' ocas!onando o e(e!to estrobosc&p!co/ Este e(e!to' resultante da (lutua$#o do (lu3o lu"!noso e"!t!do pela l5"pada' produ- u"a (alsa %!s#o dos "o%!"entos' (a-endo parecer =ue os ob?etos "&%e!s est#o parados' podendo pro%ocar ac!dentes/ Para e%!tar tal (enD"eno' !nstala"1se reatores duplos de alto (ator de potFnc!a' a (!" de =ue as l5"padas (unc!one" de(asadas/ 9/A 1 .!ste"as de !lu"!na$#o Atra%+s de u" pro?eto ade=uado' te"1se "elhor apro%e!ta"ento da lu- natural' poss!b!l!tando econo"!a de ener!a 8lu-< el+tr!ca/ Contudo' essa lu- pode ocas!onar descon(orto t+r"!co' co" au"ento da te"peratura a"b!ente' e" ra-#o do calor rad!ante' (ator a ser rele%ado no pro?eto/ Al+" d!sso' as caracter@st!cas da at!%!dade desen%ol%!da s#o pr!"ord!a!s para a de(!n!$#o do t!po de !lu"!na$#o e dos n@%e!s de !lu"!na"ento apropr!ados/ Por !sso' de%e" ser cons!deradas todas as %ar!>%e!s e3!stentes no a"b!ente/ Xas!ca"ente e3!ste" trFs t!pos de s!ste"as de !lu"!na$#oC Ilu"!na$#o eralC .e obt+" pela coloca$#o reular de lu"!n>r!as e" toda a >rea' arant!ndo1 se'ass!"' u" n@%el un!(or"e de !lu"!na"ento sobre o plano hor!-ontal/ De%e ha%er u" cru-a"ento dos cones de lu- ac!"a da super(@c!e de trabalho' para =ue n#o e3!sta" re!Nes so"breadas/ Vantagens: U"a "a!or (le3!b!l!dade na d!spos!$#o !nterna do a"b!ente J la]out/ Desvantagens: N#o atende Rs necess!dades espec@(!cas de loca!s =ue re=uere" n@%e!s de !lu"!n5nc!a "a!s ele%ados' rande consu"o de ener!a e' e" alu"as s!tua$Nes "u!to espec@(!cas' pode" des(a%orecer o controle do o(usca"ento pela %!s#o d!reta da (onte/ Este + o s!ste"a =ue se e"prea "a!s (re=uente"ente e" randes escr!t&r!os' o(!c!nas' salas de aula' (>br!cas' super"ercados/ Ilu"!na$#o local!-adaC Concentra "a!or !ntens!dade do !lu"!na"ento sobre a tare(a' en=uanto o a"b!ente eral recebe "enos lu-' da orde" de ;G a TGU da pr!"e!ra/ Conseue1se !lu"!na$#o local!-ada pela coloca$#o de lu"!n>r!as pr&3!"as aos loca!s onde s#o e3ecutadas as tare(as/ Vantagens: Ma!or econo"!a de ener!a' e pode" ser pos!c!onadas de tal (or"a a e%!tar o(usca"entos' so"bras !ndese?>%e!s e re(le3Nes %eladoras' al+" de cons!derar as necess!dades !nd!%!dua!s/ Desvantagem: E" caso de "udan$a de la]out' as lu"!n>r!as de%e" ser repos!c!onadas/ Para at!%!dades laborat!%as' necess!ta" de co"ple"enta$#o atra%+s do s!ste"a eral de controle de un!(or"!dade de lu- do local/ Para outras s!tua$Nes' n#o necessar!a"ente/ Ilu"!na$#o co"b!nadaC A !lu"!na$#o eral pode ser co"ple"entada co" (ocos de lu- local!-ados sobre a tare(a 'co" !ntens!dade de ; a 0G %e-es super!or ao do a"b!ente eral' pr!nc!pal"ente nos seu!ntes casosC A tare(a e3!e !lu"!na"ento local ac!"a de 0GGG lu3W A tare(a e3!e lu- d!reta para d!scr!"!nar certas (or"as' te3turas ou de(e!tosW E3!ste" obst>culos (@s!cos =ue d!(!culta" a propaa$#o da !lu"!na$#o eral/ ;/; 1 Pos!c!ona"ento das lu"!n>r!as As lu"!n>r!as de%e" ser pos!c!onadas de "odo a e%!tar a !nc!dFnc!a da lu- d!reta ou re(let!da sobre os olhos' para n#o pro%ocar o(usca"entos/ De pre(erFnc!a'de%e" s!tuar1se ac!"a de ;GS e" rela$#o R l!nha de %!s#o 8hor!-ontal< e' se poss@%el' de%e" ser colocadas lateral"ente ou atr>s do trabalhador' para e%!tar a lu- d!reta ou re(let!da nos seus olhos/ No caso de !lu"!na$#o co"b!nada' se hou%er necess!dade de se colocar a lu"!n>r!a e" (rente ao trabalhador' esta de%e ser pro%!da de u" anteparo' para se e%!tar e !nc!dFnc!a de lu- d!reta sobre os olhos/ 9/9 1 Ilu"!na$#o de (>br!cas Os ed!(@c!os !ndustr!a!s de%e" ter u" p+ d!re!to 8altura das paredes< de pelo "enos 9 "etros/ .e"pre =ue poss@%el' de%e ser (e!to u" apro%e!ta"ento da !lu"!na$#o natural' pelas ?anelas e pelo teto/ A (or"a "a!s trad!c!onal de coberturas para (>br!cas + do t!po dente1de1serra' 8(aces de pouca !ncl!na$#o alternadas co" outras =uase %ert!ca!s<' =ue per"!te a entrada de lu- natural pela (ace sul 8obser%e =ue' no he"!s(+r!o norte' reco"enda1se a (ace norte</Nesse caso' a or!enta$#o do ed!(@c!o de%e ser cu!dadosa"ente estudada e" cada lat!tude'para =ue os loca!s de trabalho n#o se?a" a(etados pela !nc!dFnc!a de lu- d!reta durante a ?ornada de trabalho/ Esse t!po de solu$#o apresenta alu"as des%antaens/ Os trabalhadores =ue olha" para o sul encontra" u"a rande >rea de lu-' =ue tende a !lu"!nar as partes super!ores e pro%ocar so"bras nas partes !n(er!ores das ">=u!nas/ .e as paredes !nternas opostas R d!re$#o da lu- (ore" p!ntadas de u"a cor clara' esse proble"a pode ser redu-!do pela re(le3#o da lu- e" d!re$#o ao norte' redu-!ndo1se o contraste/ Entretanto' esse contraste s& ser> sat!s(ator!a"ente redu-!do se (or per"!t!da a entrada de pe=uena =uant!dade de lu- natural pela (ace norte da cobertura/ E" pr+d!os de %>r!os andares' n#o se pode pro"o%er a !lu"!na$#o pela cobertura/ Resta o recurso de se apro%e!tar a lu- lateral3 Para !sso' + necess>r!o ha%er u"a rande super(@c!e de >rea en%!dra$ada/ A !lu"!na$#o natural s& ser> e(et!%a at+ u"a pro(und!dade de duas %e-es a altura da ?anela' ac!"a do plano de trabalho/ Ass!"' supondo =ue o plano de trabalho este?a a 0" de altura e o p+ d!re!to se?a de 9"' co" ?anela at+ o teto' a !lu"!na$#o natura ser> e(et!%a at+ a d!st5nc!a de V"/ As randes >reas en%!dra$adas ta"b+" s#o proble">t!cas/ Elas tende" a a=uecer "u!to no %er#o e a perder calor no !n%erno' pre?ud!cando o con(orto t+r"!co/ O o(usca"ento + outro proble"a/ Mes"o =ue o sol n#o at!n?a d!reta"ente a ?anela' as randes >reas en%!dra$adas' co" "u!ta clar!dade' tende" a pro%ocar descon(orto %!sual/ De%!do Rs ra-Nes apresentas' e" (>br!cas de %>r!os andares' te"1se pre(er!do usar u"a suple"enta$#o per"anente de lu- art!(!c!al' cr!ando cond!$Nes ade=uadas de trabalho e de!3ando as ?anelas co" a sua (un$#o !nsubst!tu@%el de ["anter contato\ co" o e3ter!or/ 9/T 1 Resu"o das reco"enda$Nes sobre !lu"!na$#o Resu"!da"ente' s#o apresentadas as seu!ntes reco"enda$Nes para a !lu"!na$#o dos a"b!entes de trabalho/ .e"pre =ue poss@%el' apro%e!tar a !lu"!na$#o natural' e%!tando1se a !nc!dFnc!a d!reta da lu- solar sobre super(@c!e en%!dra$adas/ As ?anelas de%e" (!car na altura das "esas e a=uelas de (or"atos "a!s altos na %ert!cal' s#o "a!s e(!ca-es para per"!t!r u"a penetra$#o "a!s pro(unda da lu-/ A d!st5nc!a da ?anela ao posto de trabalho n#o de%e ser super!or ao dobro da altura da ?anela' para o apro%e!ta"ento da lu- natural/ Para redu-!r o o(usca"entoC a< usar %>r!os (ocos de lu-' ao !n%+s de u" 4n!coW b< proteer os (ocos co" lu"!n>r!as ou anteparos' colocando u" obst>culo entre a (onte e os olhosW c< au"entar o n@%el de !lu"!na$#o a"b!ental e" torno da (onte de o(usca"ento' para d!"!nu!r o br!lho relat!%o' d< colocar as (ontes de lu- o "a!s lone poss@%el da l!nha de %!s#oW e< e%!tar super(@c!es re(letoras' subst!tu!ndo1as pelas super(@c!es d!(usoras/ Para postos de trabalho onde se e3!e" "a!ores prec!sNes' pro%!denc!ar u" (oco de lu- ad!c!onal' =ue pode ter u" !lu"!na"ento de ; a 0G %e-es super!or ao do a"b!ente eral/ Usar cores claras nas paredes' tetos e outras super(@c!es' para redu-!r a absor$#o da lu-/ A lu- da l5"pada (luorescente + !nter"!tente e pode causar e(e!to estrobosc&p!co e" "otores ou pe$as e" "o%!"ento 8se hou%er co!nc!dFnc!a co" a c!clae" de VG hert- pode" produ-!r u"a !"ae" est>t!ca<' ha%endo r!scos de pro%ocar ac!dentes/ A !nter"!tFnc!a da l5"pada (luorescente pode tornar1se !ncD"oda para as pessoas sens@%e!s/ Elas pode" ser subst!tu@das por l5"padas eletrDn!cas co" (re=uFnc!as de osc!la$#o "a!s altas/ 8IIDA' It!ro/ ed/ Edar Xlucher/ AGGT' pa/ 897;1979197T197V</ T1 As Cores e suas Caracter@st!cas Pode"os d!-er =ue a lu- + (or"ada por d!(erentes cores =ue s#o transpostas para a %!sta hu"ana a d!(erentes %eloc!dades/ 2uando a lu- atra%essa u" pr!s"a e esta se d!%!de nas suas %ar!adas co"ponentes' ou se?a' %ar!adas cores/ U" bo" e3e"plo de co"o (unc!ona este pr!nc@p!o + se" d4%!da o arco1@r!s' (unc!onando as otas de chu%a co"o u" pr!s"a para a lu- solar' este se d!%!de e (or"a ent#o as %>r!as cores =ue pode"os a%!star no c+u/ A cor + lu- onde n#o e3!ste lu- n#o e3!ste corc T/0 1 Caracter@st!cas Das Cores Mat!- ou To" E o (ator d!(erenc!al de u"a cor =ue se espec!(!ca co" u" no"e e =ue o de(!ne e" rela$#o aos outros/ Por e3e"plo a"arelo' %erde' %!oleta' %er"elho' etc/ s#o tons ou "at!-es/ Para se "udar o to" ou "at!- de u"a cor' acrescenta1se outro to"' ass!"' obte"os d!(erentes rada$Nes ou tonal!dades/ .atura$#o Esta caracter@st!ca de(!ne %ar!antes de u" to" ou "at!- 8ou se?a' de u"a cor< relac!onadas co" a sua satura$#o ou lu"!nos!dade ou co"o resultado da propor$#o das cores co"ponentes ou das areadas/ Por e3e"plo' o %erde a"arelado e o %erde a-ulado s#o d!(erentes tonal!dades do %erde' "as ta"b+" s#o tonal!dades a a"a de %erdes obt!da a part!r da cor pura/ Grau ou %alor de u"a cor/ Clar!dade'lu"!nos!dade ou %alor Este + u" ter"o =ue te" a %er co" a [escala total\ ou [escala de %alores\' se ut!l!-a para descre%er =ue t#o claro ou escuro + u"a cor' e se re(ere R =uant!dade de lu- perceb!da/ O %alor + o rau de clar!dade ou obscur!dade de u"a cor/ Tendo co"o ponto de part!da as cores pr!">r!as' e a "!stura entre elas' podere"os (a-er todas as outras cores' sendo =ue "!sturandoC ^er"elho e a-ul cr!a"os o %!oleta/ A-ul e A"arelo cr!a"os o %erde/ ^er"elho e a"arelo cr!a"os o laran?a/ 9/A 1 As Cores 2uentes E As Cores Br!as De(!ne1se co"o cores =uentes as cores [solares\' o a"arelo o laran?a e o %er"elho' estas s#o nor"al"ente cores assoc!adas ao ^er#o e R %!%ac!dade/ As cores (r!as de(!ne"1se nor"al"ente co" as cores do "ar e do c+u' tendendo para o a-ul %erde e %!oleta/ O %erde apesar de ser u"a cor (r!a + cons!derada u"a cor de trans!$#o entre cores =uentes e as (r!as' esta est> %>r!as %e-es assoc!ada a har"on!a e e=u!l@br!o' os a"b!entes co" esta cor trans"!te" u"a sensa$#o de "a!or pro(und!dade/ O Xranco e o Preto 1 O branco + cons!derado a lu- total' o so"at&r!o de todas as cores/ Pro"o%e apro3!"a$#o' suere l!berta$#o' pure-a' h!!ene e ausFnc!a de per!o/ E" contrapart!da o preto est> relac!onado aress!%!dade' d!stanc!a"ento' autor!dade e d!sc!pl!na/ As cores =ue tende" para o preto' co"o a-ul1"ar!nho' castanho1escuro e' e" espec!al' o c!n-a' era" u"a rande tendFnc!a R depress#o/ U" a"b!ente "u!to escuro trans"!te a !de!a de "enor e" %olu"e/ T/; 1 Cores Co"ple"entares .#o as cores d!a"etral"ente opostas dentro do c@rculo cro">t!co/ 2uando u"a cor + colocada lado a lado co" a sua cor co"ple"entar' elas !ntens!(!ca"1se pelo contraste s!"ult5neo/ 2uando dese?a"os cha"ar R aten$#o para u" ob?eto ou luar' apl!car"os cores co"ple"entares' =uando ?untos cr!a" u" e(e!to %!sual (ant>st!co/ As cores !nter"ed!>r!as ou co"ple"entares (a-e" o contraste entre as =uentes e as (r!as/ Da "es"a "ane!ra entre cores =uentes' alu"as s#o "a!s (r!as =ue as outras/ A"arelo e laran?a parece" "a!s (r!as =ue o %er"elho br!lhante/ Os ob?etos =ue n#o possue" lu- pr&pr!a J ob?etos !lu"!nados J s#o %!stos por=ue re(lete" d!(usa"ente a lu- =ue neles !nc!de/ 2uando !lu"!nados por u"a lu- pol!cro">t!ca' u" ob?eto pode n#o re(let!r todos os co"ponentes da lu- !nc!dente' absor%endo aluns deles/ Ass!"' pode"os a(!r"ar =ue as cores co" =ue %e"os os ob?etos corresponde" Rs cores da lu- re(let!da por eles/ U" corpo + branco =uando re(lete todas as cores co"ponentes da lu- branca' e u" corpo + nero =uando absor%e todas as cores =ue nele !nc!de"/ ^!%e"os nu" "undo de cores/ No entanto' de%e"os le"brar =ue os ob?etos color!dos =ue %e"os ao nosso redor so"ente possue" essa cor por=ue s#o !lu"!nados co" lu- brancaC lu- do .ol ou de u"a l5"pada/ Mas' co"o %er@a"os' por e3e"plo' a bande!ra bras!le!ra se ela (osse !lu"!nada por u"a (onte lu"!nosa =ue e"!t!sse so"ente lu- "onocro">t!ca %erded .abe"os =ue as cores da bande!ra bras!le!ra s#o %erde' a"arela' a-ul e branca/ Isto so"ente acontece =uando a bande!ra + !lu"!nada co" lu- branca/ .e a !lu"!na$#o (or co" lu- %erde' tere"osC J a parte %erde ser> %!sta %erdeW J as partes a"arela e a-ul ser#o %!stas neras 8u" ob?eto a"arelo ou a-ul absor%e total"ente a lu- %erde<W J a parte branca ser> %!sta %erde 8a lu- %erde + u"a das co"ponentes da lu- branca</ Portanto' a nossa percep$#o de cores depende da (onte de lu-' da lu- =ue + re(let!da d!(usa"ente e da sens!b!l!dade de nossos olhos e" rela$#o R lu- re(let!da/ ^e?a"os u" e3e"plo/ Cons!dere"os =ue u" ob?eto !lu"!nado co" lu- branca absor%a todos os seus co"ponentes' co" e3ce$#o da %er"elha/ Portanto' esse ob?eto re(lete' d!(usa"ente' so"ente a lu- %er"elha e' ent#o' para n&s' esse ob?eto + %er"elho/ .e ele re(let!sse so"ente a lu- a-ul' n&s o en3erar@a"os a-ul/ Por outro lado' se ele re(let!sse as cores %erde e %er"elha' absor%endo as de"a!s' n&s o en3erar@a"os a"arelo 8so"a do %erde co" o %er"elho</ Para descre%er as caracter@st!cas e =ual!dades das cores' ut!l!-a"os o "odelo de cor "a!s ut!l!-ado nas artes pl>st!cas' o "odelo de cor =ue cons!dera co"o cores pr!">r!as o a"arelo' a-ul e %er"elho/ A "!stura destas cores pode dar co"o resultado u"a !n(!n!ta co"b!na$#o de "a!s cores/ .e ale" d!sso' ad!c!ona"os a cor branca a cada cor' obte"os "!lhares de tonal!dades de cada "at!- ou to"/ O "es"o acontece se ad!ta"os a cor preta R co"b!na$#o/ Obte"os ass!" no%as cores co" d!st!ntas caracter@st!cas =ue se desprende" da =uant!dade de lu- 8branco<' so"bra 8preto<W Isto deter"!na o rau ou %alor da cor' o seu (ator de lu"!nos!dade ou escala total/ T/9 1 O .!ste"a de cores de Munsell E u" s!ste"a de ordena"ento de cores perceptual"ente un!(or"e =ue poss!b!l!ta u" arran?o tr!d!"ens!onal das cores nu" espa$o c!l@ndr!co de trFs e!3os e =ue per"!te espec!(!car u"a deter"!nada cor atra%+s de trFs d!"ensNes/ Bo! cr!ado pelo pro(essor Albert H/ Munsell na pr!"e!ra d+cada do s+culo ee e + usado a!nda ho?e na >rea de arono"!a e pedolo!a/ Na !lustra$#o aba!3o' o "at!- 8hue< + d!sposto no e!3o c!rcular' a pure-a da cor 8chro"a< no e!3o rad!al e a lu"!nos!dade 8%alue< no e!3o %ert!cal/ O arran?o n#o + necessar!a"ente l!"!tado a u" espa$o c!l@ndr!coW Rs %e-es o s!ste"a + le"brado co"o u" arran?o =ue se asse"elha a u"a `>r%ore de cores`/ Os conce!tos "at!-' pure-a' lu"!nos!dade e"preados por Munsell na de(!n!$#o de u"a cor s#o usadas un!%ersal"ente' tendo dado or!e"' !nclus!%e' a no"es de "odelos de cor co"o H.^' H,.' H.X e outros/ T/T 1 D!"ensNes das cores O par5"etro cor cons!ste de T cores de base e T secund>r!asC ^er"elho 8R< A"arelo 8f< ^erde 8G< A-ul 8X< ^!oleta 8P< ,aran?a 8fR< ^erde1a"arelo 8Gf< A-ul 1^erde 8XG< A-ul 1%!oleta 8PX< ^er"elho 1%!oleta 8RP< O par5"etro ^ 8%alue< ou lu"!nos!dade' %ar!ando de G a 0G' e" =ue T + o %alor "+d!o e 0G + o branco/ O par5"etro C 8chro"a< ou satura$#o'%ar!ando de G a 0A ou "a!sWH> cartNes de cores da "arca Munsell para e(e!to de padron!-a$#o' cal!bra$#o' checaens/ O Munsell ColorChecger + ut!l!-ado e" (otora(!a d!!tal sendo ut!l!-ado e" est4d!os de publ!c!dade/ T/V 1 E(e!to substrat!%o das cores As cores da te%F e dos "on!tores de co"putador O tubo de !"ae" da tele%!s#o + u" e3e"plo de (onte lu"!nosa/ Os ra!os de lu- produ-!dos por essa (onte sae" do aparelho pela tela e at!ne" o olho hu"ano/ Na tela de u"a tele%!s#o e" cores conseue1se produ-!r u"a rande =uant!dade de cores d!(erentes e"preando1se apenas as trFs cores pr!">r!as de lu-C %er"elho' %erde e a-ul/ Essa tela + const!tu@da por u"a rande =uant!dade de pe=uenos (!letes dessas trFs cores' !ntercalados/ O aparelho (unc!ona de "odo a !lu"!nar estes (!letes co" "a!or ou "enor !ntens!dade e' dessa (or"a co"por as %>r!as cores =ue pode"os %er na tela/ Nu"a re!#o e" =ue os (!letes das trFs cores est#o total"ente acesos' %e"os branco/ Onde todos est#o apaados' tF"1se o preto/ .e apenas os (!letes %erdes e %er"elhos est!%ere" acesos' te"1se a sensa$#o %!sual de a"arelo/ E ass!" por d!ante/ E3a"!ne be" de perto a tela de u"a T^ color!da e" (unc!ona"ento e %ocF perceber> a e3!stFnc!a dessas pe=uenas estruturas co" as cores pr!">r!as/ Os "on!tores color!dos de co"putador (unc!ona" de "ane!ra se"elhante/ Na %erdade' tanto na tele%!s#o e" cores co"o nos "on!tores color!dos de co"putador apenas trFs lu-es color!das est#o presentes/ T/7 1 ^!s!b!l!dade E ,e!b!l!dade As cores !n(luenc!a" na le!b!l!dade por d!"!nu!r a %!s!b!l!dade das letras' por d!stra!r o le!tor e' no caso de contraste !n%ert!do 8letras claras sobre (undo escuro< pre?ud!car o uso da %!s#o per!(+r!ca na le!tura/ As pes=u!sas de %eloc!dade de le!tura de Paterson e T!nger' encontrara" redu$Nes s!n!(!cat!%as de %eloc!dade para certas co"b!na$Nes de cores/ De u" "odo eral a %eloc!dade de le!tura n#o + pre?ud!cada co" at+ 7GU de contraste de br!lho entre o te3to e o (undo/ E !"portante notar =ue contraste de br!lho + d!(erente de contraste de cor/ Ass!"' entre a-ul e laran?a e3!ste rande contraste de cor' "as pouco contraste de br!lhoW da "es"a "ane!ra' u" a"arelo s&l!do sobre u" (undo a"arelo e" 0GU n#o te" "a!s de 7GU de contraste de br!lho' po!s o a"arelo s&l!do ?> + "u!to claro/ Os estudos de co"preens#o de te3to de _e!ldon ta"b+" de"onstrara" a pre(erFnc!a por te3tos de cores escuras sobre (undo claros' e =ue =uanto "a!s claro o (undo e "a!s escura a cor' "elhor + a co"preens#o do te3to/ .endo ass!"' para ele' preto sobre branco + a escolha "a!s l&!ca 8para papel</ Te3to claro sobre (undo escuro proporc!ona "elhor %!s!b!l!dade' ou %!ce e %ersa/ Use letras contrastadas e ser!(adas para cores co"ple"entares Use tons pr&3!"os para letras se" ser!(as e robustas' podendo clarear a "at!-/ Os resultados "a!s s!n!(!cantes (ora" apresentados aba!3oC ,e!b!l!dade co"parada entre contraste neat!%o e pos!t!%o %eloc!dade de le!turaC arran?o co"parado d!(eren$a e" U preto no branco 8controle< G branco no preto 10G/T op!n!#o dos le!toresC arran?o porcentae" pre(er!da preto no branco 77/7 branco no preto AA/; ,e!b!l!dade de !"press#o color!da sobre papel color!do %eloc!dade de le!tura 8T!nger' 0:V:< co"b!na$#o de cor co"parada co" preto sobre branco d!(eren$a e" U preto no branco 8controle< G/G %erde ra"a sobre branco 1;/G preto sobre a"arelo 1;/9 %er"elho tul!pa sobre a"arelo 1;/6 %erde ra"a sobre %er"elho 10G/V laran?a cro"o sobre preto 10;/T laran?a cro"o sobre branco 1AG/: %er"elho tul!pa sobre %erde 1;:/T preto sobre p4rpura 1T0/T h"enos s!n!(!ca "enos le@%el ,e!b!l!dade de !"press#o color!da sobre papel color!do %eloc!dade de le!tura 8T!nger' 0:V:< co"b!na$#o de cor co"parada co" preto sobre branco d!(eren$a e" U preto no branco 8controle< G/G %erde ra"a sobre branco 1;/G preto sobre a"arelo 1;/9 %er"elho tul!pa sobre a"arelo 1;/6 %erde ra"a sobre %er"elho 10G/V laran?a cro"o sobre preto 10;/T laran?a cro"o sobre branco 1AG/: %er"elho tul!pa sobre %erde 1;:/T preto sobre p4rpura 1T0/T h"enos s!n!(!ca "enos le@%el N@%el de co"preens#o de te3to para te3to !"presso R cores sobre (undo branco 8_e!ldon' 0:VV< Cor ut!l!-ada no te3to n@%el de co"preens#o bo" "+d!o ru!" preto 7GU 0:U 00U cor de ba!3a !ntens!dade i p4rpura pro(undo 8PM.AT:< T0U 0;U ;VU cor de "+d!a !ntens!dade i a-ul (rancFs 8PM.A6V< A:U AAU 9:U cor opaca i %erde ol!%a 8PM.;::< 0GU 0;U 77U cor de alta !ntens!dade i c!ano ou Kar" red 0GU :U 60U N@%el de co"preens#o de le!tura para te3to co" (undo c!n-a/ 8_e!ldon' 0:VV< Cor ut!l!-ada no te3to n@%el de co"preens#o bo" "+d!o ru!" preto sobre branco 7GU 0:U 00U preto sobre preto 0GU V;U AAU 0TU preto sobre preto AGU ;;U 06U 9:U preto sobre preto ;GU ;U 0GU 67U ho teste parou =uando os n@%e!s de co"preens#o bo" e "+d!o at!n!ra" "enos de TGU do total A cor est> t#o presente na nossa %!da e no nosso cot!d!ano' =ue ne" nos apercebe"os d!ssoc Conseue por acaso' !"a!nar u" "undo a preto e brancod As cores (a-e" parte de nossa %!da desde o nasc!"ento/ Atra%+s da cor' de(!n!"os o "undo =ue nos rode!a' a=u!lo =ue nos arada ou =ue nos desarada/ As cores !n(luenc!a" nossa conduta' re%ela" o nosso estado de esp@r!to' o nosso estado de sa4de e at+ "es"o as nossas e"o$Nes/ Alu"as cores de!3a"1nos "a!s (el!-es' outras (a-e"1nos "erulhar na "elancol!a/ alu"as rela3a"' d!strae" e outras nos a?uda" a s!nton!-ar as nossas ener!as/ As cores !n(luenc!a" d!reta"ente o hu"or das pessoas/ T/6 1 E(e!to das Cores E3!ste" d!%ersas e3per!Fnc!as =ue co"pro%a" a !n(luFnc!a das cores no co"porta"ento das pessoas/ 0/ U" espa$o preto' torna1se pesado' tr!ste e tenebroso/ A/ U" espa$o branco' sente1se l!"po' claro' alere/ ;/ Os tons (r!os e claros parece" "a!s le%es e "enos substanc!a!s/ 9/ Os tons =uentes e escuros parece" "a!s pesados e densos/ T/ Cores co"o o a-ul e %erde e3erce" u"a "a!or a$#o sedat!%a ou rela3ante no obser%ador/ V/ Esta apl!ca$#o na tr!d!"ens!onal!dade dos ob?etos per"!te nos "od!(!car o seu peso aparente"ente real/ Exemplo: U" autocarro p!ntado a a-ul claro e branco' parecer> "a!s le%e 8%!sual"ente< =ue u" auto"&%el p!ntado a preto' e"bora o seu ta"anho se?a cons!dera%el"ente "enor/ T/: 1 .!n!(!cado das Cores As cores pode" ter !n(luFnc!a ps!col&!ca sobre o ser hu"ano' alu"as cores est!"ula"' outras tran=u!l!-a"' po!s s#o captadas pela %!s#o e trans"!t!das para o c+rebro e conse=uente"ente re(lete" !"pulsos e rea$Nes para o corpo/ Durante "u!tos anos estudos (ora" (e!tos sobre as rea$Nes =ue as cores pro%oca" nos seres hu"anos/ Pode"os por e3e"plo ass!nalar =ue o %er"elho pro%oca aten$#o' esta assoc!ada co" o sanue e a luta/ ^a"os dar u"a olhada nas d!(erentes sensa$Nes e s!n!(!cados =ue as cores produ-e"C Vermelhos: E3c!ta$#o' alta ener!a' est!"ula$#o' se3o' est!"ula$#o' pro%oca$#o e per!o/ O %er"elho at!%a e est!"ula' s!n!(!ca ele5nc!a' pa!3#o' con=u!sta' re=u!nte e l!deran$a/ Rosa: Do$ura' ?u%entude' ro"ant!s"o/ O rosa s!n!(!ca ro"ance' sensual!dade' bele-a/ Laranja: Con%!te' ener!a' a"!-ade/ A cor laran?a al+" de s!n!(!car "o%!"ento' espontane!dade' toler5nc!a' ent!le-a' + u"a cor est!"ulante/ Amarelo: .uere u"a te"peratura "orna' sol' clar!dade' br!lho' (el!c!dade/ Esta cor a"arela desperta' tra- le%e-a' descontra$#o' opt!"!s"o/ .!"bol!-a cr!at!%!dade' ?u%entude e aler!a/ Marrom: R!=ue-a' opulFnc!a' durab!l!dade' estab!l!dade' ass!" co"o suere terra e rust!c!dade/ O "arro" assoc!a1se a estab!l!dade' const5nc!a' s!n!(!ca responsab!l!dade e "atur!dade/ Azul: Br!o' seren!dade' =u!etude/ A cor a-ul produ- seuran$a' co"preens#o/ Prop!c!a sa4de e"oc!onal e s!"bol!-a lealdade' con(!an$a e tran=u!l!dade/ Verde: Bresco' saud>%el' re(rescante' natural/ O %erde s!"bol!-a esperan$a' perse%eran$a' cal"a' %!or e ?u%entude/ Violeta: .ensual' eleante' "!ster!oso' esp!r!tual/ A cor %!oleta s!n!(!ca s!ncer!dade' d!n!dade' prosper!dade' respe!to/ Neutros Cinzentos: 2ual!dade' =u!etude' cl>ss!co' natural' ate"poral/ A cor c!n-a pro"o%e e=u!l@br!o e estab!l!dade/ ran!o: ,!"po' puro' !nocente' br!lhante/ O branco re"ete a pa-' s!ncer!dade' pure-a' %erdade' !nocFnc!a' cal"a "reto: Borte' cl>ss!co' eleante' "!ster!oso' poderoso/ O preto per"!te a autoan>l!se' a !ntrospec$#o' pode s!n!(!car ta"b+" d!n!dade' est> assoc!ado ao "!st+r!o/ V 1 Apl!ca$#o das Cores O sent!do da %!s#o + u" dos "a!s desen%ol%!dos no ser hu"ano/ E atra%+s deste =ue ele obt+" a "a!or parte das !n(or"a$Nes sobre o "undo =ue o cerca/ As cores representa" u"a parte "u!to !"portante dessas !n(or"a$Nes/ O ser hu"ano' desde os te"pos re"otos tentou apl!car as cores Rs co!sas =ue ele cr!a%a/ Isso re"onta R era pr+1h!st&r!ca' =uando (a-!a" p!nturas rupestres no !nter!or das ca%ernas/ Ao lono da h!st&r!a' o uso das cores este%e se"pre presente na produ$#o de arte(atos e %estu>r!os/ Moderna"ente' o uso das cores anhou u" no%o !"pulso co" o desen%ol%!"ento tecnol&!co/ A !nd4str!a petro=u@"!ca' pr!nc!pal"ente a part!r da d+cada de 0:TG' passou a produ-!r "u!tos corantes/ Ao "es"o te"po' hou%e u" a%an$o dos "e!os (otor>(!cos' !"pressoras e cop!adoras a cores' be" co"o a sua trans"!ss#o e d!(us#o por "e!os co"o tele%!s#o e Internet/ V/0 1 Cores No A"b!ente De Trabalho Ao preparar o nosso local de trabalho' + prec!so cons!derar %>r!os (atores !"portantesC =uant!dade de lu-' la]out dos "&%e!s' acesso' etc/ No entanto' u" dos !tens "a!s !"portantes a se cons!derar' e =ue est> d!reta"ente relac!onado co" a produt!%!dade' e(!c!Fnc!a e be" estar no d!a a d!a + a COR de nossa >rea de trabalho/ A ps!colo!a da cor te" u" e(e!to "u!to (orte/ A cor + u" ele"ento a"b!ental =ue atua co"o est@"ulo' podendo !n(luenc!ar o hu"or' a sat!s(a$#o e a "ot!%a$#o do !nd!%@duo 8.TONE' AGG;</ De acordo co" o t!po de tare(a real!-ada' a cor do a"b!ente pode ter e(e!tos ta"b+" sobre o dese"penho 8b_A,,Eb et al/' 0::6W b_A,,Eb j ,E_I.' 0::G< e a percep$#o das tare(as 8rau de e3!Fnc!a< 8.TONE j ENG,I.H' 0::6</ Ent#o' deter"!nar o !"pacto das cores do a"b!ente sobre o !nd!%@duo pode ser 4t!l para o pro?eto de a"b!entes de local de trabalho 8.TONE' AGG0</ No entanto' seundo Mahnge 80::V<' n#o basta s!"ples"ente [color!r\os espa$os de trabalho + prec!so =ue a escolha das cores se?a ade=uada R (un$#o do espa$o ' as caracter@st!cas das tare(as e dos usu>r!os =ue %!%enc!a" esse espa$o / E" outras pala%ras o pro?eto cro">t!co de%e preocupar1 se co" as =uestNes en%ol%!das na ade=ua$#o e usab!l!dade dos espa$os de trabalho/ U" plane?a"ento ade=uado de cores no a"b!ente de trabalho' apl!cando1se cores claras e" randes super(@c!es' co" contrastes ade=uados para !dent!(!car os d!%ersos ob?etos' assoc!ado a u" plane?a"ento da !lu"!na$#o' te" produ-!do econo"!as de at+ ;GU no consu"o de ener!a e au"entos de produt!%!dade =ue chea" a 6GU ou :GU/ V/A 1 Cores nas B>br!cas Nas (abr!cas' e" eral' s#o reco"endadas as seu!ntes co"b!na$Nes de coresC PAREDE. Mk2UINA. CINHA C,ARA ^ERDE C,ARA XEGE CREME ^ERDE AHU,ADA C,ARA OCRE1AMARE,A BO.CA AHU, C,ARA As paredes' ">=u!nas e e=u!pa"entos de transporte e at+ utens@l!os e (erra"entas !nd!%!dua!s de%er#o seu!r cores plane?adas/ Nos pontos e" h> necess!dade de "a!or %!s!b!l!dade' pode1se au"entar o contraste de cores e o n@%el de !lu"!na$#o/ Os a"b!entes "onocro">t!cos de%e" ser e%!tados por sere" "on&tonos/ A redu$#o dessa "onoton!a pode ser (e!ta atra%+s da co"pos!$#o co" cores d!(erentes e" alu"as paredes' %!as' p!lares' cort!nas' "a=u!nas' "esas' cade!ras' estantes e ass!" por d!ante/ Por outro lado torna1se "u!to con(usa e estressante/ N#o se reco"enda o uso de cores "u!to (ortes e [cha"at!%as\ nas paredes' p!sos 'tetos e "o%e!s po!s !sso pode d!stra!r a aten$#o/ V/; 1 Cores Nos E=u!pa"entos E" eral n#o con%+" p!ntar todo o e=u!pa"ento de u"a 4n!ca cor/ E3!ste" nor"as para p!ntar as partes "o%e!s e per!osas de e=u!pa"entos e das tubula$Nes/ O corpo pr!nc!pal de%e ser p!ntado de cor clara'=ue descanse a %!sta'sendo reco"endas as seu!ntesC ^erde clara A-ul clara ^erde J a-ul clara C!n-a clara Cores (oscas s#o "elhores =ue as cores br!lhantes' po!s as ult!"as produ-e" re(le3os =ue pre?ud!ca" a %!s#o e d!strae" o trabalhador/ U"a co"b!na$#o ade=uada de cores' usada har"on!osa"ente' =uebra a "onoton!a e a?uda a obter concentra$#o do trabalhador sobre deter"!nadas partes do seu e=u!pa"ento' a?udando a redu-!r ac!dentes/ As cores claras ta"b+" !ncent!%a" a "anter o e=u!pa"ento l!"po/ V/9 1 Nor"a Xras!le!ra E3!ste" d!%ersas nor"as =ue reula"enta" o uso de cores' co"o a nor"a NXR VTG;M0:69 '(!3a a ter"!nolo!a das coresW NXR 0;0:;M0::9 E"preo de cores para !dent!(!ca$#o de tubula$Nes de ases !ndustr!a!sW NR AVMAG00 1 .!nal!-a$#o de .euran$a/ NXR 70:TM0::T Cores para seuran$a Esta Nor"a (!3a as cores =ue de%e" ser usadas para pre%en$#o de ac!dentes' e"preadas para !dent!(!car e ad%ert!r contra r!sco/ Co" e3ce$#o das cores %erde ' branca e preta'as de"a!s cores padron!-adas nesta Nor"a n#o de%e" ser ut!l!-adas na p!ntura do corpo de ">=u!nas/ As cores adotadas nesta Nor"a s#o as seu!ntesC a< %er"elhaW b< alaran?adaW c< a"arelaW d< %erdeW e< a-ulW (< p4rpuraW < brancaW h< preta/ 0/^er"elha E usada e" e=u!pa"entos de prote$#o e co"bate ao !ncFnd!o' !nclus!%e portas e sa@das de e"erFnc!a/ Os acess&r!os' co"o re!stros e %>l%ulas' s#o !dent!(!cados pela cor a"arela/ A cor %er"elha + usada ta"b+" para !nd!car pro!b!$#o e parada obr!at&r!a' be" co"o e" lu-es de s!nal!-a$#o e" tapu"es'barr!cadas e paradas de e"erFnc!a/ A cor %er"elha n#o de%e ser usada para ass!nalar per!o/ Nos e=u!pa"entos de soldae" o3!acet!lFn!ca' a "anue!ra de acet!leno de%e ser de cor %er"elha 8e a de o3!Fn!o de cor %erde</ A/ Alaran?ada E a cor e"preada para !nd!car [per!o\/ E ut!l!-ada' por e3e"plo' e"C partes "&%e!s e per!osas de ">=u!nas e e=u!pa"entosW (aces e prote$#o !nternas de ca!3as de d!spos!t!%os el+tr!cos =ue possa" ser abertasW e=u!pa"entos de sal%a"ento a=u>t!co' co"o bo!as c!rculares' coletes sal%a1%!das' (lutuadores sal%a1%!das e s!"!lares/ ;/ A"arela E a cor usada para !nd!car [cu!dadol\/ E ut!l!-ada' por e3e"plo' e" escadas port>te!s' e3ceto as de "ade!ra' nas =ua!s a p!ntura (!ca restr!ta R (ace e3terna at+ a altura do ;S derau' para n#o ocultar e%entua!s de(e!tosW corr!"#os' parape!tos' p!sos e partes !n(er!ores de escadas =ue apresente" r!scosWespelhos de derausWbordas de portas de ele%adores de cara ou "!stos'=ue se (echa" auto"at!ca"enteW (a!3as no p!so de entrada de ele%adores de cara ou "!stos e plata(or"as de cara' "e!os1(!os ou d!(eren$a de n@%el onde ha?a necess!dade de cha"ar a aten$#oW%!as'p!lastras'postes'partes sal!entes e" estruturas'bordas per!osas'e=u!pa"entos de transporte e de "o%!"enta$#o de "ater!a!s/ Pode ser co"b!nada co" l!stas ou =uadrados pretos8">3!"o de TGU da >rea<para "elhorar a %!s!b!l!dade'co"o e" para1cho=ues ou para del!"!tar loca!s de trabalho per!osos'>reas de seuran$a e loca!s dest!nadas a ar"a-enae"W paredes de (undo de corredores se" sa@daW (undos de letre!ros e" a%!sos de ad%ertFnc!a/ 9/ ^erde E a cor usada para caracter!-ar [seuran$a\/ E e"preada para !dent!(!carC local!-a$#o de ca!3as de e=u!pa"entos de pr!"e!ros socorrosW chu%e!ros de e"erFnc!a e la%a olhosW local!-a$#o de "acasW (a!3as de del!"!ta$#o de >reas seuras =uanto a r!scos "ec5n!cosW (a!3as de del!"!ta$#o de >reas de %!%Fnc!a 8>reas para (u"antes' >reas de descanso<W e"ble"as de seuran$a/ Nos e=u!pa"entos de soldae" o3!acet!lFn!ca' a "anue!ra de o3!Fn!o de%e ser de cor %erde8 e a de acet!leno de cor %er"elha</ T/ A-ul E a cor e"preada para !nd!car u"a a$#o obr!at&r!a' co"o' por e3e"ploC deter"!nar o uso de EPI 8E=u!pa"ento de Prote$#o Ind!%!dual< 8por e3e"ploC [Use protetor aur!cular\<W !nd!ca" ta"b+" e=u!pa"entos (ora de ser%!$o' =ue n#o de%e" ser ener!-ados ou "o%!"entados/ V/ P4rpura E usada para !nd!car per!os pro%en!entes das rad!a$Nes eletro"an+t!cas penetrantes e part@culas nucleares/ 7/ Xranca E a cor e"preada e"C (a!3as para de"arcar passad!$os' passarelas e corredores pelos =ua!s c!rcula" e3clus!%a"ente pessoasW setas de s!nal!-a$#o de sent!do e c!rcula$#oWlocal!-a$#o de coletores de res@duosW>reas e" torno dos e=u!pa"entos de socorros de urFnc!a e outros e=u!pa"entos de e"erFnc!aWabr!os e coletores de res@duos de ser%!$os de sa4de/ 6/ Preta E a cor e"preada para !dent!(!car coletores de res@duos' e3ceto os de or!e" de ser%!$os de sa4de/ V/T 1 Cores de contraste Para "elhorar a %!s!b!l!dade' as cores de seuran$a de%e" ser p!ntadas sobre u" (undo contrastante/ E !nd!cado u" (undo branco para as coresC %er"elha' %erde' a-ul' p4rpura e preta/ O (undo preto + usado paraC alaran?ada' a"arela e branca/ A nor"a NXR V9:;M0::9 !nd!ca cores das tubula$Nes' para canal!-a$#o de (lu!dos' "ater!al (ra"entado e condutores el+tr!cos/ As cores !nd!ca" os seu!ntes conte4dosC Alaranjada 1 Produtos =u@"!cos n#o J asosos Alum#nio $ Gases l!=ue(e!tos' !n(la">%e!s' co"bust@%e!s de ba!3a %!scos!dade 8asol!na' &leo d!esel' =uerosene' &leo lubr!(!cante' sol%entes< Amarela $ Gases n#o 1 l!=ue(e!tos Azul J Ar co"pr!"!do ran!o ^apor Cinza $ !laro $ ^>cuo Cinza $ es!uro J Eletro duto Marrom J Mater!al (ra"entado 8"!n+r!os< e petr&leo bruto "reta J In(la">%e!s e co"bust@%e!s de alta %!scos!dade 8&leo co"bust@%el' alcatr#o' as(alto' p!che< Verde J kua' e3ceto para co"bate ao !ncFnd!o/ Vermelha J kua e outras subst5nc!as para co"bate ao !ncFnd!o/ Essas cores n#o prec!sa" ser p!ntadas e" toda a e3tens#o das tubula$Nes' "as e" (a!3as co" 9G c" de larura/ Essas (a!3as de !dent!(!ca$#o de%e" s!tuar1se e" loca!s be" %!s@%e!s' nos pontos de !nspe$#o' ?unto Rs %>l%ulas ou onde ha?a poss!b!l!dade de descone3#o/ *unto > (a!3a de !dent!(!ca$#o' pode" ser colocadas setas !nd!cando o sent!do do (lu3o ou pala%ras !dent!(!cadoras' co"o [%eneno\/ A tubula$#o de >ua pot>%el de%e ser d!(erenc!ada' colocando1se a letra P e" branco' sobre a (a!3a %erde/ Reco"enda$Nes para uso de cores O uso ade=uado de cores (ac!l!ta as co"un!ca$Nes' contr!bu! para redu-!r os erros e' conse=uente"ente' au"enta a e(!c!Fnc!a no trabalho/ .#o apresentadas as seu!ntes reco"enda$Nes para uso ade=uado C A preta sobre a branca "elhora a le!b!l!dade/ Outras co"b!na$Nes !nteressantes s#o a a-ul e %er"elha sobre a branca/ Nunca use a"arela sobre a branca/ E%!te co"b!na$Nes da %er"elha co" a a-ul "ar!nho' =ue pro%oca" %!bra$Nes/ A %!s!b!l!dade das cores pode ser !n(luenc!ada pela lu-' ta"anho' (or"a' 5nulo %!sual e te3tura/ Ao usar as cores' cons!dere as assoc!a$Nes e"oc!ona!s' %!sua!s e cultura!s/ Nunca use "a!s de se!s cores e" u" displa% %!sual/ Ao elaborar u" te3to' nunca "!sture d!(erentes cores na "es"a pala%ra/ Nunca use cores co"o u" c&d!o 4n!co/ Use redund5nc!as 8(or"as'letras'n4"eros</