Anda di halaman 1dari 68

Do. Dr.

Huseyin Bekta
Anatomiya Bedena Mirovan
y\
V "
.V,
\ ^
ll'
Uy
:':^'.^;m\m\tM
Do. Dr. Huseyin Bekta
Anatomya Bedena Mirovan
m
\
l\
r
.i-
WEANN DENG
Weann DENG
apa Pn
ISBN
ap
61
Sibat 2004/Stembol
975-7011-32-0
Bari Matbaa-Mcellit
Navnan:
Evin Turizm inaat ve Yaymcilik Tic. Ltd. ti.
Tarlabai Cad. No: 95/1 Beyoglu/istanbul
Tel: 0.212 292 66 27
Do. Dr. Hseyin Bekta
Anatomya
Bedena Mrovan
WEANN DENG
Y ku bo ap amadekir: Unal Yardimci
Naverok
Pgotin ^
Bedenji aliy p ^
Bedenji aliy pa ^^
R dest mirovan ^^
anetevnek ^^
ane ^^
Tevinek
Xwn ^^
SistemaLenfa ^"
Kakt(Skelet)livn l'^
Kakt(Skelet) ^"^
T- . 21
Livm
Livok ^"^
Maslke
Maslke
Dilsstemageraxwin ^'
9Q
Piik sstema bhnhildan ^^
ai
Sstemahezm -"^
Sstemamiz
Gurik
17
Sistema hormonan -"
Hipofz
5
Livikatrod 38
Livika paratrod 39
Livikatmus 39
Pankreas 39
Bergurik 39
Livikncns 40
Sstemabirik - 41
Pncseh 43
Dtin 43
Bihstin 44
Bhnhildan 45
Tamkirin 46
Sehkirin ....47
erm, por pir 47
Organn cnsyet 48
Bizarmayn 49
avkan. 52
avkanya orjnal yn ikila 53
Ferhenga anatom 56
Hindeknavnnexweiyan .....64
Pgotin
Bja anatomy ji ziman Yewnan ji bja anatemnein" t mena
w perekirin e. Anatom j dibe lm perekirin. L ro mirov ji bja
anatomy, lma tevhevkirina pereyn beden ji bo avakirina organz-
mayeki bi fonksiyon fam dike.
Anatom lmek gelek kevn e. Mirov ber bi hezaran salan li ser ana-
tomy xebitne. Li Mezopotamya mirovan mh serjdikirin gor ikl
kezeba re, nexweyan tehs dikirin. Dsa li mtolojya Yewnan da t
gotn ku, Xuday mezin Zeus, ji bo cezakirin, law xwe Prometeus
davje ser yay Qaf li ser zinarek da girdide. Eylo her roj t .
parek ji kezeba wi ya re jdike dxwe. L kezaba wi heta roja din
careke din xwe ji nve dike, mezin dibe. Yani ta ji w ax j mirovan
him ikl organan himj hindek fzyolojya wan, wek mezinbna keze-
ba re, nasdikirin. Ji bo v yekj mirova dikar li Mezopotamy^ber bi
hezaran salan ameliyat avan y ksika mz bikin. Wek t zann
ew amelyatana di droka mirovaty da yn ewil bn. L pir mixabin
ku, di welat me da pir tit pta nen. Em li ser rya bav kaln xwe
neman ketin nav nezany tary. Welat me hat parvekirin ziman
me hat qedexe kirin. Ji ber v yek j, ziman Kurd, di war zanst da
pta ne; nekar xwe n ve bike.
Gor zanna min, heta niha ten pirtkek pik li ser anatomya miro-
van (The human anatomy) di sala 1978 li Bexday, ji aly Dr. Eziz
Reit Akrey hatiye'weandin. Weki dinj end nivsn Ensttuya Kurd
ya Pars di rojnama Kurmanc da derketine. L xnc wan nvsan agah-
darya minji weann din tune. Ji bo v yekj ez dixwazim bi w pirt-
ka pik, anatomya mirovan bi ziman Kurd, bi zarav kurmanc bi
wne ikln rengn biwenim.
7
Ev pirtk ne pirtkek ji bo lma bijk ye. Ez ten dixwazim ku bila
ziman me winda nebe li ser be bijk ji pva here. Ger rojek me
di dibstan zanngehn xwe da bi ziman Kurd ders da, em dikarm v
pirtk wek bingeh bigrin w pva bibin.
Bi alkarya ferhengeka anatomy li dawya pirtk, mirov dikar na-
vn organan anatomya mirovan bi kurd hn ba hnbibe dikare bi
zimann din wek tirk, ingiliz alman va bide ber hev.
Ji bo alkarya amadekirina v pirtk, ez dixwazim biray xwe y
Hesen ra, birz Zya Acar ra, hevaln hja nal Yardimci, Dr. Fkret
Yildiz Dr. Emer Simo ra sipas bikim.
Hannover Tebax 2003, Do. Dr. Hseyin Bekta
10
11 ^
12 .
19
23
15
s

18
14
j:^;
20
21
22
24
25
1
17
%
26
27
29
28
31
33
30
32
ikil 1 : Heykel mirovek mr bi nav
David. Ew heykela hunermend mezin
talyan Michel Angelo kiriye.
1-7. SERl
l.Por
2. En
3. Poz, difin, bvil
4. Dev
5. enik, en
6. av
7. Guh
8. R, dm
9. Lv
10. Hist, st
1 1 . Serp, sermil, mil
12-17. P,MiL,ENG
12. Girikap, sermil,
giremil
13. Gurika p, baz
14. Enk
15. Zend, bask, bazend
16. Dest
n.Til
18-19. SNG
18. Hestysng
19. iik seriik
(cemjina ber, meraik)
20-23 ZK
20. Serzik
21.Navik
22. Binzik, zik pik
23. Zik
24-25. ORGANN CINS
24. Kr, Xir, Pens
(y jina; berzik, vagna, quz)
25. Bat, hlik, gun
26-29. QOR, LiNG
26. Ht, ran, qorajor
27. ok, Jin
28. Gurika p, gurika
binqor, papan, mekk
29. p
\...
l.Ser
. 2. St,Hist
3. Girikap, giremil
4. Brik
7 , ,. 5. Hestiy marpit
6. Klek, mewq
^ 7. Kortikn kemax
^ ^ 8. Tilor, qn
9. Qeliteka qn
10. Kulimek
ll.Ht
12. Binok, binjin
13. p, m, binqor
14. Ling, p
13
%
%.
11
12
14
ikil 2: Wney jinek ji al pa va. Ew wneyaj ji aly hunermen-
d mezin talyan Michel Angelo hatiye kirin.
10
^
Ji^
^n-
11
1
g
<*
"%!
'''^y-
l.Por
2. Eni
3. Bir
4. av
5. Poz, bvil, divin
6. Lv (lvajorin,
lvajrin)
7. enik, en
8. Hist, st
9. Dev
10. R, dm
ll.Guh
12. Palik av
\
ikil 3: Ser heykel mirovek mr bi nav David. Ew heykela hu-
nermend mezin talyan Michel Angelo kiriye
ikil 4: Destn mirovan
1 . Tilya beranek
2. Tilya niandek
3. Tilyanave
4. Tilya gstlk,
babelu
5. Tilyapik
6. Kefa dest
7. Neynk
8. Pita dest
9. Xaxik tilya
(Xaxik pi,
xaxik nave,
xaxik dawi)
11
ane tevnek
Bedena Mirovan ji sed 5 (% 5) ji mneral wek kalsyum, natryum,
klor hwd. ji % 1 ji ekir, ji % 15 ji rn, ji % 19 ji protein ji % 60ji av
pkhatye. Ew titana di her der beden da hene. Em niha bi taybet li
bedena mirovan mze bikin. Embi pary her pik, bi an dest bikin
bere bere hem beden bidin ber avan.
Parzn dendik (Membrana dendik)
Sentriol
Lizozom
Mitokondri Vakuol
Dendika ane
Nukleolus
Kromatin
' Qulikn dendik
.,.,~ Ribozom
\
retikuluma dz
retikuluma bi krt
'
ikil5:ane
N
Komplexa Golgi
Microfilamen
Microtubuli
Chaza Golg Endoplazmatika retikulum Stoplazma
Parzn
an
Lizozom -
0
" 0
A
:ife^
!im-
Mltokondrl

'P
ParziJn dendlk
ane
Qulik dendik
ane
Ribozom
'f
ikil 6: ane bi emat
12
ana
hestya
ana
eptel
ana livik (tospi)
ana
sehl<irn
ana
qlqancik
bi por
ana
xwn
ana
evna
girdan
ana masulk
duz inifi
Hk
ana
qirtik iS
tov (spermasit)
ana blrke (reh)
ikil 7: Nifn aneyan
ane
ane, pereya piktirn e di organizman da. Organizmn ku dijn, ji
anan bne. ane wer pik in ku, mirov nikare wana bi avan bibne.
Ten bi alkariya mkroskopeki tn dtin. Di bedena mirovan da bi mil-
yaran ane hene. Wezife, reng ikln ane yn organan cur be cur in.
Mesela aneyn kezaba re bi reng qehw ne pik in. Rengn aneyn
birika mjy zer in gelek dirj in. Hem titn kuji bo jiyan pwist
in, di anan da dibin. ane enerjiya xwe bixwe dikin. Di hindr
anan da loindek buynn pik hene, ji wan ra dibjin organel. Ew orga-
nel bi taybeti ff77yo^077(ir7, endoplasmatikretikulum, lzozom, vakuol, sen-
trol rbozom in. Eneiji ji mitokondriya tn kirin. Li naveya her
an dendikek heye. Dendik an bi parzuneki bidor e. Di dendik an
da hem enformasyonn genetika mirovan cih digrin. Li nav wan enfor-
masyonan da hindek ji bo wezif v an ne. Mirov dikar bje, jiyan bi
xebata anan va girdayiye. Ger ane wazifn xwe neynin un, mirov
dimire. Eger ten aneyn organek wezfn xwe nekin, ew organa naxe-
bite an ji dimire.
Tevinek
Li bedena mirovan pir cins tevinek hen. Mirov dikare navbera tevi-
nan yn ku wek parzin dora organan an ji dora maslkan digrin te-
vinn ku di hundur organan da navbera anan da hene anan bi hev
va girdidin (tevin girdan) veqetne. Tevinn din, tevin bez in (te-
vin run). Tevin bez di her der bedena organizman da heye. L ztir
di bin erm di zik da t dtin.
Tevineke ^^rxr /
girdan
tevin
iiesti
!>w;y
\
/:.'
Tevlnek girdan Tevinek bez
i'." / ,. ,
Tevinek Inesti
Tevinek iS
masulke g
Lif masulkn duz Lif masulkn transvers Lifn masulk dil
Tevinek
epitei
Tevinek birk
(Tevinek reh)
t-'...
Epitela qat ser San birkan (reh)
ikil 8: Nifn tevinekan
14
Xwn
Xwn organeka mirovan ya gelek giring e, mirov dikare bje ev ava
jyan ye. Di bedena miroveki giht da, bi giranya xwe 70 klo bi
bejna xwe 170 cm, nzik 5-6 ltre xwn heye. X^^n, ilaveke ji gelek
elementan pk t. Di nav xwn da li aliyek an xwn li aly din da
plazma bi tev protein, rn, karbonhidrat, madey mneral; wek kalsi-
ym, potasytim, natriym hesin hene. Ew elementana tev xwn
dighjin hem der beden ti her ana beden.
Di xwn da s cins ane hene. Ji wan ra dibjin eritrosit (ann sor
yn xwin), lekosit (ann sp yn xwn) trombosit (ann pik, nji
bo myandina xwn); ger ew tunnebin, xwn, nikai-e bhney).
Eritrosit (ann sor yn xwin, sorglorik) ji piik oksijen bar dike
dighijne her ann beden. Eritrosit weki ann beden din nn in, ji ber
ku dendik wana tunne. Ew bi teqrb 5.000.000 /|il di beden da tn
dtin.
Lekost (ann sp yn xwn, spglorik) beden ji mkroban hemti
titn ku beden naxwaz paqjdike. Ango ew lekern beden ne. Ger
mkroban avtin ser beden, da ku w nexwe bixin, lekost wan mki-o-
ane =42%
Ertrost
(Sorgloril<)
= 5000 000 /yl
Lel<osit
(Sgigloril<)
Xwin 5-6Litre
Plazma = 58 %
Trombosit
:200 000/iJI
/ \ \
av
Plazma
Protein
%8
Plazma
lon
Glukoz
Homion
Kreatinin
%2
Plazma
ikil 9: Xwn elementn di nav xwn da
15
ban nasdikin di w gav da dij wana erek destpdikin. Gelek cinsn
lekostan em nasdikin. Hindek ji wan ji bo kutina mkroban, hindek ji
bo naskirina mkroban hindek j ji bo kirina antbody (dijbeden)
berpirsyar in. Ji wan ra dibn lenfost. Cinsek din lekostan raj dibjin
monost. Monosit li kuder mikroban dibine, wana dixwe bi w awayi
wana bzerar dike. Ev bi teqrb 5.000 l]i\ di beden da tn dtin
aneyn din ku di xwn da hene, nav wana trombost in. Wazfa
wana meyandina xwn ye. Ger trombost tunebin (di beden mirovan
da, li her dezltre 200 hezar.hene) xwn nikare bimey xwn biherke
heta mirov mir. Ger muov birndar be, anj cyek xwejbike, trombost
tn ima birn demarn ku jbye ti xwnj t, dixitimne.
Sstema Lenfa "\.
Girka lenf
ikil 10: Sstema lenfa
Sstema lenfa weki sstema xwn li her der beden da tn dtin. Ew,
ji demarn gelek tenik girkn lenf hatye avakirin. Ew demarana ji
tevinek dikmin girka lenfa. Ji girka lenfa j al din dsa wek demar
16
diknin girka din ya ku, hin jor. Ango ji hla jr dikinin hlajor ber
bi dil. Di demar lenfan da avek tev rn protein diherike; ji w ra
dibjin lenf an ji ava lenf. Her usa ji li tev w av gelek lenfosit j tn
dtin. Lenfn hla zik madeyn weki rn protein, yn ku pai xwarin
ji rv dighjn nav demar lenf, dibin ber bi jor ti di sng da diheriknin
hindr ndemar xwn. Ger demar lenf rind ne xebitin av ji te-
vin neknin, ew ava di tevin da dimne ti tevinek w dern beden
diperife (ling, dest, qor). Her usaj gelek ane, wek an qanser, (ann
ur xirab) di ser rya demar lenf digehjn nav xwn dikanin di gi-
rek lenfan da xwe zdebikin, an j ann qanser ragihnm cih din y
beden.
Kakt (Skelet) livn
Kakt
Di kakt mirovan da 206 pare hest hene. ikl wan 206 hestyanji
hev ti din cur be cur in. Gor fonksyona xwe, her hestyek ikleki girtye.
Skelet ji ser, marpt, sng, qor plan pk hatye.
Hestiy mill
Hestiy
Brik
Parxan
(Pars)
Kevcik
Sing
Marpista
Sing
*w^
ikil 1 1 : Sing mirovan
Hestly
Sing
Kirtik
Parxanan
17
Di ser da ten 20 hest hene. 8 hestyn ser mjiay diparzn. 12
hestyn ser j hesty r ti dev mirovan pk hatye. Di navbera hesty
enajorin enajrin da livoka hesty en heye. Mirov dikar bi wan
herdu hestyan, bi alkarya maslkan titan bic ti dev xwe bilivne.
Sing mirovan ji marpita sing, parxan li hesty sing pkt. 12 par-
xann mirovan hene. Wezfa parxanan parastina dil piik ye. Par-
xann ku dighjin hesty sng, hn nerm in ji kirtik hatine kirin.
Marpita mirovan ji 24 pare hestyan pk hatiye. 7 ji wana li ber
marpita histti, 12 li marpita sng, 5 li marpita navpit, 5 li marpita
runitek 3-5 marpita boik hatine avakirin. Wezfa marpitji alk
ew e, ku mirova tk bigre, ji aly din j mjy marpit biparze. Ger
ku mjy marpit bik, dib ku mirov il (fel) bibe nekare qorn
xwe bileqne. Ji ber ku ew hesty marpit bi hevra bi alkariya ben-
Marpita
tiist
Marpita
sing
Marpita
navpit
3fe!
^.t
Marpita
rnitek
il.. I Boik
ikil 12: Marpita mirovan
18
dan, temar dezyan hatine girdan mirov dikar xwe bilivn xwe li
ser aliy dest rast, li ser aliy dest ep xarbike histy xwe bie-
rixne. Ew livnana bi alkarya maslkan ti lvokan tn kirin.
Di hindre marpit da mjy marpit ch digre. Ewji mj dest-
pdike t heta dora hesty marpita nvpit ya duwemn.
Ji mjy marpit birik derdikevin diin bedena mirovan. Ewbiri-
kana emir ji mj digrin ti dibin maslkan organan. Ji ber w emr
maslk dikarin fonksiyonn xwe bnin ch.
Hengil ji bo tk mayna mirovan gelek giring e. Hestiy hengil, rvya
zirav (bimbar), rvya str (sincaq) wan organn ku di zik mirovan
da hene, diparze wana di un da dihle. Ji aly din daji hengl, ji bo
rvana mirovan gelek giring e. ava t zanin, klmeka mirovan di
navber hestiy hengl ti hesty qorajorn da ch digre. Hesty hengil
bi temar, band deziyan bi hesty qora jorin ti bi marpit ra hatiye
girdan.
Pl mirovanji hestye pl jorin, hestyn pljrin tiji dest pkt. Ew
bi livoka pl (navbera girika pl hesty brik) bi hesty brok ra, bi
alkariya dezya hev ii din va hatine girdan. Ji w livok ra dibjin livo-
ka gilor (ikil 1 7), ji ber ku mirov dikare w livok li her ali da bierixi-
ne.
Pl jorin bi livoka enik, bi bask ra (pl jrin) hatye girdan. Bask
ji du hestyan pkt: Hesty bask qalind (Zend sttir) hestiy bask
zirav (Zend zirav). Bask bi livoka zendik bi dest ra hatiye girdan.
Zendik ji 8 hesty pitik pkt. Ew hestiyana, bi deziyan bi hev va
hatine girdan.
Dawiya zendik, 5 hestyn dest tn. Ew hestiyana, bi livoka, masl-
kan deziyan bi hesty tilyan va hatine girdan. Her tilyek mirovan bi
3 hestiyan pk t. Ji wan ra dibjin xaxik. Ew bi livokan deziyan bi hev
va hatine girdan.
Qor mirovan weki pl destan hatine kirin. Hesty qora jorin, bi
livoka ktilmek bi hengil ra hatye girdan. Bi livokajni j bi binqor
ra (pik) hatye girdan. Livokajuni ra hin hlan qomik j t gotin. Li
ser livokajni hesty qomik (serok) heye.
Binqor ji du hestiyan pekt. Wana ra, hesty binqora qalind hesty
binqora zirav t gotin. Ew hestyana bi livka ling ra hatine girdan. Di
livoka ling da j, wek livoka desta (zendik) 8 hest hene. Ewji bi hevra
hatine girdan. Hesty mezin, hesty pany ye.
19
^.
2
3
4
11
13 ' i ^^
f
f
26
37
ikil 13: Kakt (Skelet) mirovan
1 - Hesty ser, tasa ser
2- Hesty kortika av
3- Hesty nik jorin
4- Hesty nik jrin
5- una poz
6- Marpita hist, strk
7- Hesty mil (pirk)
8- Girika pl
9- Hesty sng
10- Hesty pl jorin
11-Brok
1 2- Parxan, pars
13- Kevk sng
1 4- Livoka enik
15- Marpit navpit
16- Hesty hengil (qorik)
17- Marpita rnitin
1 8- Zend stur
1 9- Zend zirav
20- Svik
21- Hestiyeki livoka desta
(Hesty zendik)
22- Hesty kulmek
23- Hesty Boik
24- Hesty tilya mezin
25- Hesty tilyan
26- Hesty (xaxik) tilya
dirj
27- Hesty (xaxik) tilya
gustlk
28- Hesty qora jorin
29- Hesty qomik (cortan)
30- Qomik (serok)
3 1 - Hesty binqora str
(ipik)
32- Hesty binqora zirav
33- Hesty livoka lingan
34- Hesty pya dirj y
jorn
35- Hesty gzik
36- Hesty (xaxik) pya
mezin ya lingan
37- Hesty (xaxik) pya
dirj ya navin
38- Pan
20
Du livoka lingan 5 hesty ling tn. Ew hestyana bi livoka bi hestiy
bikan ra hatine girdan. Her pik mirovanji 3 hestiya.pk t. Ji wan
ra dibjin xaxik lingan. Ew j bi hevra, bi livokan deziyan hatine
girdan.
13^
1 . Hestiy eny
2. Kortika avan
3. Kortikapoz, bvil
4. Hestiy ena jorn
5. Diran
6. Hestiy ena jrn
7. Livoka enik
8. Marpita hstu,
stkurk
9. Hestiy hinarik
10. Hestiy beleguh
1 1 . Hestiy patik
12. Tasa ser
13. Girya hestiy ser
ikil 14: Hestiy ser mirovan
Girya hestiy ser na kirtikan e. Di ser zarokan da, li salnjiyann
pn, hindik hest hene. Ji ber ku mjy zarokan h n mezin dibe.
Eger ser bi temam ji hest be, mjti nikare mezinbe, ji ber ku tina
mezinbne tune. Ji ber ve yekj, navbera hesty ser bi kirtik t girtin.
Ji v ra ille an j nennik t gotin. Keng zarok mezin bn, ketin sala
2'yan, ew kirtikana hd hd dibin hest. Temam e un usa di ser
mirovan da hene. Kirtika mezin, di nav hestiy ser da, li al py ser
da ye (bi ziman latini: Fontanela).
21
Livn
Livna mirovan tevxebateki maslkan, livokan, hestiyan birikan e.
Maslke li cihek li hest derdikevin xwe diknin cihek din li hestyki
din. avkanya maslkan hest ne ji vir ber bi hestyki din dirj dibin.
Li gor ch derketin ch gihtin, ew mkan dide ku ew hest an j
beden bilive. (mze ikil 15 16).
Bi kar w maslkey mirov dikare qora xwe bierixne, ber bi hla
hindiir.
1
2
ikil 15:Maslknp *,'
/
1 - Maslkn ji bo parvakiandina p
2 - Maslkn ji bo qatkirina p
ikil 16: Livok maslky qora jorin
22
1- Maslkey sret ji bo xwarin
2- Maslkey hst erixandin
(m. sternodaidomastoideus)
3- Maslkey pazu erixandin
4- Maslke ji bo rakirina zendik
(m. bizeps)
5- Maslkey zik
6- Maslkey ji bo parakirina
binqor (pik)
7- Maslkey ji bo prakirina
binqor (pik)
%
rL )
mi
i'- !
7
8
ikil 17: Maslke kakt (Skelet)
23
Livok (Movik)
Livok di navbera du hestyan da ch digrin. Fonksyona wana ew e ku,
mirov bikare pera bedena xwe wek ling, dest, pl, qor bilivnin. Du
cins livok di bedena mirovan da hene; livok gulover livok menteey
(mz ikil 20).
Livokn gulover li pl jor li kulmek hene. Mirov dikare bi alka-
riya wan livokan pl ii qora xwe li heral bierxine. L livokn weki
livokjin (livokn ok), livokn menteeyi ne mirov dikare organ
xwe ten bi du alyan ra bierxne.
1 . Livoka enik
2. Livokapljor
3. Livokaenk
4. Livoka kulmek
5. Livok dest
6. Livoka tiliya mezin
ya desta
7. Livoka tiliya niandek
8. Livokajin
9. Livoka linga
10. Livokapya linga
ikill8:Livok
24
ikil 19: Livoka kulmek
Hestty
hengil
Dezy
dora
livok
Hesty
qora
jorn
Llvoka kulme
Hestly
qora ,.--,
jorn
\-'.' Jj ::^:'
Hesty
qora jorn
Livok jun
ikil 20: Prensiba fonksiyona livok
25
Maslke (Girdik)
*..
19.
a
Maslke
Di bedena mirovan da kmas 650 maslke hene. Ew ne ten di pl
qoran da, her usa li pir dern beden mirovan da hene. Wezfa wana
pkanna livn ye. Ji masiilkan ra got sor j tn gotin. Ew w wezfa
livn bi alkariya birk, livok hestyan bi ch tnin. Mirov dikare
maslkn ku temarn xwn da di pir organn din da hene (li piik,
rv, dil, mde) bi nav masukn dz mastilkn livn cure cure bike.
Maslkn dil tewirek din peyda dikin. Maslkn livn hewcey em-
rek mj ne, ku livn bnin ch. L maslkeyn li temarn xwn da,
yn mde rvyan anj yn dil, hertim dixebitin; ango ew otonom in.
Maslk livn li ser hestyn cheki destpdikin dikiun ser hestyn
cheki din. Gor we una xwe dikarin pl, qor ch din li beden miro-
van bilivnin.
1 . Maslk awan
2. Maslk lvan
/ . ' S.MasIkhst
, .' enxandin
4. Maslk girik
pl
5. Maslk sng
mezin
6. Gurik pl
7. Maslkji bo
erixandina dest
ber bi hla hundir
8. Maslkjibo
rakirina binqor
9. Maslkji bo
rakirina ling
0. Maslka aral
1 . Masiilk gurik
pl hja pa
2. Maslka mezin
ya pit
3. Tilor
4. Maslkeji bo
pava rakirina
binqor
15. Gurika binqor
k
12
vv
\\
ikil 21 : Maslk beden yn qatn ser
26
Dil Sstema Gerra Xwn
Dil mirovan mastilkeyek bi ar ode ye. Wazfa dil ev e ku, xwn
bighejne her der bedena mirovan. Ango dil wek pompe dixebite i di
deqq da 70 caran ldix. Bi taybet, dil ji du alyan pkt; dil rast
dil ep. Xwna gemar ji ndemara mezin (vena cava) t di poda
dil rast da komdibe. Poda dil rast xwn pompeyi oda dil rast
dike. Oda dil rastj w xwina gemar pompey piikan dike ku xwn li
w der were paqij kirin, ango xwin CO^ (Karbondoksd) bide O^
(Oksjen) li xwe bar bike. Mirov CO^ tev helma xwe davje der. Xwna
paqij w unda digihje poda dil ep ji vir va j digihje oda dil
ep. Oda dil ep, w xwna paqij pompey sordemara mezin (Aorta)
dike. Xwn bi alkariya aorta hem sordemarn beden mirovan di-
gihje hemii chn beden. Ew fonksyona dil, cara pnji aly zanay
Ingliz; William Harwey di sedsala 17.da hatiye nivsandin.
2
3
/
ndemara jorn
(v.cava supGrior)
SordairiBra n
(Aorta)
/
Piik
pulmonales)
irin
{ V. cava
inlGrior)
ikil 22: Dil, ikil ji derva ikil 23 : Dil, ikil ji hindur
1. Sordemar mill ya ep (Xwin dibe pil ti seri: A. Subclavia)
2. Sordemara mezin (Aorta)
3. ndemara piik (A. pulmonalis)
4. Poda dil ep
5. Sordemara dil (A. coronaria)
6. ndemara mezin yaj rin
7. Poda dil rast
8. ndemaramezinyajorn
27
Di bedena mirovan da du cins demar hene. Sordemar ndemar. Di
sordamaran da xwna paqij, ku bi O^ hatye barkirin, heye. Ew demara-
na w xwna paqij ji dil dibin her der beden. Gava ku ew demar ji dil
dert, nav w aorta ye. Pa aorta parvedibe ji bo her cih beden
naveki din digre. Weki sordemara pl, sordemara qor, sordemara ser
hwd.
4
ndemara ser ''HIIS ^
(V carotis comunis) 1'Mll ^
Sordemara ser
(A. coritis comunis) 13 / ."^^'^ ~ 3
3. ndemara pl (V brachialis)
4. Sordemara pl (A. brachialis)
5. Sordemara mezin a zik
(Aorta abdominalis)
6. ndemara mezin a zik -^ ^
(Vena cava inferior)
1. Sordemara zik pik
8. Sordemara qor (ht) '^
(A. Femoralis)
9. ndemara qor (ht)
(Vena Femoralis)
1 0. ndemara zik pik
1 1 . ndemara sistema hezm \ ' 9
(portal vein)
12. ndemaramezinyajrin
13. Sordemara piik
8
ikil 24: Sistema gerra xwn
28
Ji demarek din ra j ndemar dibjin. Di ndemaran da xwna ge-
mar (qevil), ya bi CO^ heye. Ewdemaranaji hem dern beden miro-
van xwna gemar komdikin ti dibin dil. ndemar ti sordemar hertim
cem hev in. Navn wana j wek hev in, ango mirov dibje ndemara
qor, an j sordemara qor. ndemara hn mezin ra bi ziman latin vena
cava t gotin.
Piik Sstema Bhngirtin (Hilmij)
Sstema bhngirtn (hilmij) ji dev poz destpdike hetan hundir
piik die. Ger mirov bhna xwe bigre (bi dev ii bi poz) ew hewa li ser
qirik i qilkancik digihje piikan li wir oksjen dide xwin ji
xwinji karbondokst bar dike. Bi blmdayn ew blma gemar (qevil)
ji beden mirovan tn avtin.
Di sala 1 777 zanayek Frans, bi nav Antoine Lavoisier, oksjen
keifkir q bi din da zann, ku oxsjenji bojiyan ji bo xwezay (Nahar)
pir giring e. Wi naskir ku, b oksjen mirov nikare agir vxe mirov b
oksjen w bimire.
Qilqancik
Bronn rast
ep
Diafragma
ikil 25: Piik sistema bhngirtn (hilmij)
29
Di bedena mirovan da du piik hene: Piika ep piika rast. Piika
rast ji s piika ep j ji du peran pkt. Ji wan peran ra bi ziman
latn Lobus (Lobus superior, lobus inferior, lobus medius) tn gotin, Her
pere bi ser xwe cardin t cudakirin. Bi latn ji wan pereyn hn pik
ra dibjin lobul.
^^-
indemara,
xwna gemar
tev karbondioksit
Karbondioksitji
xwTn derdikeve
dikeve piiqika piik
Bihna bi
karbondioksit
bi bihndayn
t avtin
Hewa paqij
Oksijen ji hewa paqij
derdikeve ii ser pilqik
dikeve nav xwn
ikil 26: Prensiba
fonksiyona bhngirtn
Sordemar, xwna paqij tev
oksijen
L ji bona bhngirtn ne tene dev, poz ti piik hewce ne; her usa ji
mastilkn navber parxanan, parxan ti maslka bi nav diafragmaj gelek
giring in.
Bi alkarya heway nav piik, mirov dikarin qisebikin (bipeyvn,
dengbikin). Ango piik ti qilqancikji bo qisekirin j pwist in. L qise-
kirin bixwe bi alkarya lven iyn) deng, di qirika mirovan da bi
alkarya ziman pkt.
ikil 27: Lvn Giyn) deng (di hindr qirik da)
30
Sstema hezm
Sstema hezm, ji organn ku ji bo hezmkirina xwarinan vexwari-
nan berpirsyar in, pkt. Bi taybet sstema hezm ji dev destpdike. Di
dev da ziman, diran di ge-wrya me da j qirik, perey w sstem ne.
Qirik ber bi jr die ii dighje md (asik). Mde di zik mirovan da ch
digre. Mde derbazi rvy zirav dibe. Avn ku li pankreas kezeba re
dibin, dighjin rvya zirav li vir diin sstema hezm yn mayin.
Rivya zirav derbazi rvya str dibe. Rvya sttir t digihje zutik
(Anus).
Dirann paj bo ciitna xwarin ne. Bi alkarya ziman, mirov dikarin
tam bigrin xwarina ku dicn, daqultnin. Ji bo hezimkirin, tuk pwist
e. Tuk li livikn (topiyn) tuk li dor dev mirovan li bin enik da t
kirin.
a- Lvajorin
b- Ezman dev
c- Pid
d- Ziman pik
e- Ziman
f-Lvajrin
g- Taca diran
h- Koka diran
/
Nt '
|,-.t
,'/
4 L,
1
a
b
c
d
1 . Dirann pin, (Befsik) . -i -. . 2 . 3
2/3. Diranntiij
4. Dirann kurs,
(Dirann pa)
h
ikil 28 : Dev ti diran
31
Ziman pik 2. Qilqancik 3. Ziman kirkirok 4. Soricik (sorsorik)
.-^vV,^f n
ikil 29 : Dev qirika mirovan
Xwarin di dev da t ctn ti pa t daqultandin. Gava daqultandin, li
qirik ziman piiik xwe dide jor rya ku die poz, digre. Ziman kir-
kirokji dery qilqancik digre ti xwarin dikeve sorsorik (soricik). Bi
v away xwarin nakeve qilqancik.
Bi alkariya soricik xwarin dighje mad. Soricik nzik 40 cm dirj e.
Di mad da xwarin, bi alkarya ava mad, ku bi ast pkhatye bi
alkarya enzman (li livikn -topiyn- beden mirovan da tn ekirin
ji bo hezm pir titn din hewce ne) t hezimkirin. Made karek wek
ambar pktne xwarin pere pere dide rvya danzdeh gir, himj
destpka hezma xwarin dike. Dawiya w rvya zirav t, ku 3 mtro
du-ejya xwe heye. Daw rvya zirav xwarin t ti digihje riivy str.
Rtivy str nzik 1,5 mtro dirj e.
32
1 . Soricik, Sorsorik
2. Made (Aik, r) .
3. Pankreas
4. Rvya zirav (bimbar)
5. Rvya str (sincaq)
6. Apendk
(Rvya kr)
7. Ziravk (Zefran)
8. Kezeba re
9. Sipil, faterek
9
l . /
ikil 30: Sstema hezm
\
3
_4
5
33
Rvya sttir (zeblotka str) ji ar pereyan pkt. Ji perey pin ra bi
Latn dibjin kolon ascendens, ango rvya str y hilkay. Du wi ra
kolon transversum t (rvya str y pan). Kolon descendens li aly
zik ep ye mana wi j riivy str ya dakay ye. Dawiya wi, kolon
sigmoideum, anji rvy str y berwark t. Ji pera hin dawi ra dibjin
rektum, bi Kurd dibjin rvya str y dawi anj tortorik. Rektum dighje
zutik (anus).
Ch destpkirina rvya str hilkay (kolon ascendens) rvyeki
kur heye. Bi Latn ji w ra dibjin appendks. Ewji bojyna hin heywa-
nan, wek hesp mik gelek giring e. L ji bo mirovan ne giring e. Ap-
pendika pir mirovan iltihap digre, w dem pwist e mirov bi amelyat
w jbike. Ger amelyat nebe, mirov w bimire.
Rvya
str y
pan
RvTya
str ya
hilkay
Appendks
(Rvya kr)
Rvya donzdehgirk
^*"^^\ ^^""'^^
'-^ "f ,j^,,,.dgm.A strya
\W^^ dakay
\-.\i\ Rvya
JwL^ ^ str ya
"f berwark
Rvya str y daw
(tortorik)
ikil 3 1 : Rvya str rvya zirav
Pit ku xwarin di rvya mirovan da hat hezimkirin, protein, ekir
(karbonhdrat), rn, av hwd. dighjin nav xwn. Ew xwna j li ser
ndemararvyajrn (v. mesenterica inferior) yajorn (v. mesenteri-
ca superior venaportea) dighje kezeba re. Kezeba re wek laborek
mezin diuxule ti hem madeyn, ku ji bo jiyin pwist in, dike an ji
werdigerine nav titn din.
Ksika zefran
Kezeba re
's
Pankreas
Rya ,./
zefran '""
Rvya
donzdegirk
. 4
l
Rya __...-" A '
pankreas ^;^''
ikil 32: Kezabe re tev ksika zefran ti pankreas
Me awa li jor got, kezaba re wek karxaneyeka (fabrqayek) mezin
a kmyew ye. Hem titn ku em dixwin, di kezeb da tn paqijkirin an
j ji bo beden tn amadekirin. Titn ku ji bo beden xeter in, kezeb
wana vedigerine dike titn ne bi xeter ji beden dav der.
Wezifeyeki din ya kezeb ew e ku, zefran bik. Zefran ji bo hezma
titn bi rfin, titn bi alkol hewce ye. B zefran mirov nikare rn hezm-
bik. Piti ku zefran di kezeb da hat kirin, ew dighje rya zefran
dawiy da tev ava pankreas dighje rvya donzdegirk. Hindek zefran
di ksika zefran da t komkirin. Wazfa ksika zefran ew e ku, zefran
depo bike dema ku bi zdeyi hewcedar bti (dema xwarinn bi riin
bixwin, an ji alkol vexwin) b dayn.
Pankreas li zik mirovan, di pa mad pa rvya str y pan da cih
digre. Wazfa w bi du awa ye: Ji alyeki wek ginyek hormonan dike
(endoh-in),]\ aly din da j ji bo hezimkirina xwarin enzman dike
(eksokrin). Ji bo v yek ji panh'aesa endoh-n panh-easa eksohin ji
35
hev tn cudakirin. Hormona hin giring, ku di pankreas dibe, nsuln
e. Ewhormona, ji bo daxistina ekir di xwna mirovan da gelek giring e.
Ten bi alkarya nsuln ane dikarin ekir (karbonhdrat) bigrin hun-
dir xwe ji bo xebata xwe bikarbnin. Gava pankreasji ber nexweyan
nsuln neke, nexweiya ekir (Diabetes mellitus) di mirovan da pey-
da dibe. Xnc nsuln gelek hormonn din j di pankreas da dibin.
Ewj ji bo jyn giring in.
Enzmj wek hormonan di pankreas da dibin. Mirovji bo hezmki-
rina xwarin hewceyi wan e. Ew enzmana li ser rya pankreas dighijn
rvya donzdegirk.
Sstema Mz
Sstema mz ji du gurikan, luln mz, ksika mz (mzdank) ji
rya miz pkt. Beden mirovan her roj nziki 2 ltre mz dike. Mz
di gurikan da t kirin ti bi alkarye luln mz dighje ksika mz. Di
ksika mz da qas lfreyek mz kombibe. Mz, ji rya mz ji beden t
avtin.
Gurik
Wezifa gurikan ne ten ' 4
kirina mz ye; gurik
alkarya bedenji bo regu-
lasyona tansyon j dike.
Ger di beden da pir av
hebe, tansyon derdikve / ' j'\
jor. W gav, gurik w av
wek mz ji beden davjin
der bi w away j tans-
yon cardin dadikeve j r.
/^
/
/
1. Gurik
2. Luln mz
3. Ksikamz
4. Bergtirik
ikil33: Sstema mz
36
Sstema Hormonan
Hormon di gelek organn mirovan da tn kirin. Hormon xebatn
beden regule dikin. Niha em ji ser destpbikin bala xwe bidin or-
gann hormonan yek bi yek herin jr.
Hpofz
Livika trod
Tmus
Pankreas
Livika bergurik
ya dorn
W^^^'r::--' \ i; Livika bergurik
naveyin
:.:m -. . -v;.^* '
h-M^m:-'.:
^:*#:f- :>y": :^ (M Hkdank
x^w:: :'
":'.:':<i.>.:
Livika Gun (Bat)
ikil 34: Sstema hormonan
Hpofz
Hpofz organek gelek pik e di hindr mj da ch digre (ikil
35) Hormonn ku di hpofz da tn ekirin, emir didin organn din, da
ku ew, hormonan bikin. Ewhormonanajibo mezinbn (Adrenokorti-
kal hormon -ACH), jibo hngivandin (gonadotrop hormon, Oksytozin).
Xnci wana gelek hormonn din hene (ikil 35 36). Hormonn emr
jibo hem organn ku endokrin dixebitin, tn kirn.
37
, 3bi_. Adonokotikol
hormonB |i bo
borgurr^jk
oxltozin
(Jl bo slr 0 hlnglvandln)
Bntldiurot hormon
<dl|l mlKklrine)
Qonadotrop
[ homxin
. T^ (honnonan
.'iK^ ',clnsi) ,
.1
W?'
ikil36:Hpofzliuna
xwe ya antomk di mj da
ikil 35: ematka hpofz fonksyonn wi
Livika Trod (topiya Troid)
Ger meji jor berbi jr destpkir, organa yekemn livika frod e. Di wi
organ da hormonn triyodtironin (T3) tetrayodtironin (troksn, T4)
tne kirin. Ewhormonanajibo telefkirina enerj jibo livn giriiig in.
Ger ew hormona tunebin, mirov her tim diweste, naxwaze xwe bileqne
karbike. Gava pirji wan hormonana hebin, dil mirovan pir zu ldixe,
mirov nikare una xwe da bimine dixwaze hertim bilive.
Sordemara seri ya ep
(Arteria Carotis communis sinistra)
Kirkirok
indemara seri
rast (v. Carotls
Livlka troid
ikil 37: Livika
trod
Qllqancik
38
Livika Paratrod (topiya Paratroid)
Li dora livika trod ar livikn pik bi nav parafrod hene. Ewj ji
bo hezmkirina kalsiym hoimonan dikin. Kalsiymjibo hestyan ge-
lek girng e. Ger ew hormonana di bedn da pir hebin, di beden da pir
kalsiym t komkirin. Ew kalsiyihna ji temar xwn dide ghlin. Gava
hindik be, hestyn mirovan dihelin.
Livika Tmus (topiya timus)
Livika tmus jibo zarokan gelek giring e. Sal bi sal ew pik dibe xi di
kesn mezin da j caran mirov nikare w bibne. Ew organa li ser dil cih
digre li jibo sstema parastin (Immunsystem, sstemek pir giring jibo
erkirina dij mkroban) gelek giring e. Di w der da hormonek bi nav
tmosin t kirin.
Pankreas
Di Pankreas da pir hormon tne kirin. Honnona Mn giring insuln
e. Me di bea sstema hezm da, w organ ti fonksiyonn wi danbti ber
avan. Jibo w yek di w be da em bi taybet bala xwe nadin pankre-
as (riipel 35 36).
Bergurik
Organa ku li ser gurika ch digrin, j ra bergurik t gotin. Bergurik
li sstema niiz da ch nagre. awa du gurikn mirovan hene, wisaj du
bergurik hene. Wazifa wana ew e ku hormonan bikin. Li naveya
bergurikan hormonn bi nav adrenalin noradrenalin tne kirin.
Ev hormpnanajibo tansyona mirovan jibona lxstina dil girng in. Li
dora bergurikan hormonn bi nav cortison aldosteron tne kirin.
Ev hormonana jibo gelek fonksiyonn beden girng in. Aldosteron ji-
bona fonksyona gurikan deravtina av, pir girng e. Ger aldosteron
tunebe, gurik nikarin hemti fonksyonn xwe bnin un.
39
Bergurikn ep rast
Gurik
V
7
in
(Aorta)
indemara mezin
(Vena cava)
ikil 38: Bergurik
Livikn Cins (Bat Hkdank)
Em li bea bizarkmayn wan organan bidin ber avan (rpel 49-50).
40
Sistema Birik (reh) 7
l.Navendadtin
2. Navenda bihstin /
3. Navenda qisekirin / ,;
4. Hypotahlamus
5. Mjy marpit ! .,j^'
(pivazoka mj) '.
6. Navenda motork l .,,
7. Navenda tahmgirtin '^ \
8. Navenda bhngirtin
9. Hpofz
A: Koka (pirika) mj
B: Mjy pik (Mjkok)
ikil 39: Mj sistema birika navend
Mirov dikare navbera sstema birika (reha) navend sstema birika
(reha) dor (perfer) veqetne. Ji mj pivaza mjti ra dibjin sistema
birika navend; birikn ku bi pvaza mj ra diin organan an j j orga-
nan tn mjtiy, ji w ra dibjin sstema birika dor (perfer). Sstema
birik tev mj, organn mirova yn gelek girng in. Enformasyon di mj
da tn komkirin. Gor wan enformasyonan mj drektfan dide beden
mirovan. Mesela ger mirov xwast binvse, mj drektf dide dest ti pl
maslkn ku ji bo livna pl, dest tiliyan berpirsyarin. Ji ber w
emir maslk, dest ti pl dilivnin mirov dikare binvse. Mjuji end
navendan pkt. (ikil 39) Gava navendek bik, mirov nikare wazfn
w navend bi temam bne n. Mesela ger navenda motork li alyek
jiber felcek ikestibe, mirov nikare w aly beden xwe bilivne. Mju
li al din wek kompter dikare enformasyonn, ku mirovji roja byn
heta roja mirin berhevdike, biparze. Heta niha kesek nizane ev kara
ewa pk t awa ewqas enformasyon di mjti da ch digrin. Titek
din, ku hin nizanin, pkhatina pskolojya mirovan, bawerya mirovan
xuy mirovan in. Ger lkoln li ser anatomy fonksyona mjy me
pta bibe, em zdetir fambikin.
41
Li cem mjy mezin li bedena mirovan da mjy pik, anj mjti-
kokj heye. Wazfa w livnn beden koordine bike, ku em bikarin xwe
bilivnin erd nekevin.
Pivazoka mju
Tevinspiy Tevnre
pvazola pvazoiomju
Pvaza mju
iHesliy marpit
Gangiion
Kirlii(a marpil
Biril<n(reh)
ikil 40: Sstema birika dor ikil 4 1 : Sstema birika dor tev
hesty marpit
42
Drektfn ku mj dide, bi alkarya birikn motor li ser pvaza mj
dighjin masiilkan an ji organan. Bi wi awayi enformasyon (mesela ,
enformasyonnjibo germay, sar ti hwd.) ji organan bi alkarya birikn
sehkirin dighjin mjii.
Pncsehek (Organn Sehkirin)
Dtin
av organeki di nava pncsehakan ya girng e. Bi w organ em dika-
rin dinya dora xwe bibnin. Ew titn ku em dizanin, piran bi alkarya
w bidest xistye. av ji aly derva va bi bir, palikn av bijangan
pkt. Wezfa birya ew e, kxi nehle qevil ji al jor bikeve nava av.
Ew vezfa wisa j vezfa palik avan ti bijangan e. Palik avan, hsir
avan li ser avan belavdik da ku av zuha nebe. Ava hsir, ji livikn
hsir yn ku di dora av da ch digrin, tne kirin. Organa dtin ya
ava sva av ye. Sva av gilorik e Q ji alik heta alye din, bi beray 23
mm fireh e. Sva av bi end qora pkt (ikil 43).
Dema mirov ji derva mze sva av kir, s cure ikil dibne. Ya ye-
kemn spy av ye. Di nav spy av da reika av n digre. Nav
reka av di ilm tip da rs e. Ew fireh teng dibe. Ango ger derva tar
b', ew fireh dibe ger ronali bti, teng dibe. Di nava reik a ava da
bbik heye. Em bi alkariya bbik dikarin bibnin.
Bir
Bijang
Spiy
av
Bibil<
'""aV^v
' '.i.Ttf^T^^
Reika
cav
ih;
av
Jrin
ikil 42: av mirovan
43
Birik dtin ji mj t - dighje paya sva av. Li w der titn ku
em dinrin, tn reflektekirin bi alkariya birikn dtin, ew enformas-
yona dighjin mj mj j ji me ra dib em i dibnin.
Sva avan bi alkarya maslkn dor avan dilive.
ikiI43:Svaav
1 . erm av y ser
2. Oda ava ya pn
3. Rojik (lentis)
4. Retna, tora av
5. Birik dtin (nervus opticus)
6. Maslk ayan
Bihstin
Organa bihstin ra dibjin guh. Bi alkarya w em dikarin deng dora
xwe bibhsin. Guh s peran pkt. Guh derva, guh navn guh
hndirn. Guh dervaji kevika guh, memika guh ji kerika guh pkt.
Deng bahs tn dighjin kevika guh bi rya kerika guh dighje per-
deya guh. Perdeya guh bi zora deng dilerize. Ew lerizandin hesty bihs-
tin dileqne. Hesty guhj, (ak, sindan zengti) w leriz dighji-
ne birika bhistn. Birikj wana dighjine mj ti mj dikareji me ra bi
taybet bib ku em i dibhisin.
Organek din ya ku di guh da ch digre, eytanok labrnta guh e.
Wazfa wana ew e ku em awa bisekinin herin bilivnj hertim biza-
nmjr jor li ku ye hi mirov nee. Ango ew organaji bo mtivazena
me berpirsiyar e.
44
Borik bi nav borika ostaki di navbera poz guh navn da heye.
Wezfa wji ew e, ku li guh navn her timpestoya (tazyq) heway y
derva wek hev bigire. Ger ew pesto bilind be (ji ber ku ew bor ji ber
sermagirtn hatye girtin), mirov nikare rind bibihse.
LdJrBiit
giJ, S^<"
^i*
i\ii
y^ i cdojcsiiiian, LifaMlffl
zengQ Ostald
ikil 44: Guh
Bhngirtin (Bhn hildan)
Organa ji bo blmliildan poz e. Di herdu firaikn poz da al jorin
kok birik blinhildan ch digrin. Ger blm bighje hundir poz, ew
kok birik w dine iTaj. Mjuy me w blm nasdike ji me ra
dibje, ku ew blma y. Blmhildan selikirinek pir mezin nn e. L
bel li cem hindek heyvv^anan wek kti (ktiik) gur, pir mezin e pta
y. Ew dikarin blma titan ji sed mehi dur va bigrin. Blmliildan ne
ten jibo xwaiin girng e, ewji aliy xweparastin ti jibo rewa miro-
van ya sosyal, gelek girng e.
45
l.Birikbhngirtn
2. Poz, difin
.:i- v;:.-i\r;
ikil 45 : Poz
Tamkirin
Em dikarin bi alkarya reseptorn, ku li ser ziman, di kefika dev li
qirika me da ch digrin, tama xwarin vexwarinan bigrin. Bi taybet
mirov dikare bi alkarya reseptorn li naveya ziman da chdigrin, titn
tir tambike. Ji bo tamkirina titn tal, reseptorn li paiya ziman
berpirsyar in. Em dikarin or ti rin bi alkarya ser ziman xwe tam-
bikin (ikil 46).
Tir Tal
>M.
/ ; /
irin ^. : sor
ikil 46: Ziman tev ^SSh -Vh- ^.fl^l:;
reseptorn tamkirin HHmI^ '"''^
46
Sehkirin
erm, por pir
Beden mirovan bi temam, bi enn hatye pandin. Wazfa erm ew
e, ku titn ji derva tn, beden ji wan biparze. erm elastik ye, ango
dikar xwe bikne disa berde. Ji bo parastina erm, por ii pir hene.
Por, li ser mirovan, pir j li hem dern beden da hene.
Livika
P^ nor
Biril(jibo P^"^
selil<irin ^ . . . . Sererm
''' ' ' .^,,v erm
Sorciemar . /^j:) Binerm
indemar
Birikjiso na Livika )
germ ' jo sehkirina sar xudan
ikil 47: ertn pir (por)
emi mirovan ji end qatan pkt. Ji qata jorn ra dibjin sererm.
Ew qata bi ann mir pkhatye. Ew anana di qat bin da (qat erm)
b^ne ti gava ane pir bibin, derdikevin qateki jor ii pa tn avetin.
Qat duwemn ra, ku navbera sererm binerm cih digre, j ra dibjin
enn. ann di w qat da jndar in. Ji qata bin erm ra j dibjin bin-
erm. Ew qata bi zdetir ji bez pkliatye. Di w qat da, livik xwdan
birik erm hene. Livik xwdan bi alkarya Itilek, xwdan didin
der.
47
Organn cinsyet
f
12
>
l.Gunik
2. Bat (gun)
3. Sergun
4. Rya meniy
5. Prostat
6. Ksik meniy
7. Ksik miz
8. Penis
(organa mran, kr)
9. Rya miz
10. Rtivya str y dawi
1 1 . Zutik (Anus)
12. Rov (Purta ermayi)
ikil 48: Organn cins yn mran
\
ikil 49 ikil 50: Organn cins yn jinan; ji pva ji klek
1 . Lvn berzikn mezin
2. Lvn berzikn pik
3. G\\\k{Kmoris)
4. Xzn, quz
5. Malzark
6. erm girz ya malzark
7. Dev malzark
48
8. Hkdank
9. Rya hkdank
1 0. Ksik mz
1 1 . Rvya str y daw
1 2. Zutik (Anus)
13. Tevn navbera anus i berzik
14. Rov, purta ermayi (naveq)
Bizarmayin
Gava ku keek ji dya xwe dibe, di hkdanka w da, bi hezaran hkn
neght hene. Ewhkana ten dema kujin bi zarok be, dighjin. Zariik-
bna jin, bi peryoda (ketina kincan, blimej) pin dest p dike. Li
niveka navbera du peryodan, hk gihtiye. Di v dem da, mezinahya
hk, qas gupika ser derzy ye. Gava ku hk dighje, ji hkdank t
avtin. Di rya hkdank da, dibe ku hk ti ava mrany bighjin hevti-
du. Ji v ra t gotin bergirtin an j gonxwarin. Hka giht, ger di nava 8
saetan da bemegire, dimire.
Gava jin mr yekdibin, bi piran ji mr aveki t. Ji v av ra men
(sperma) t gotin. Ji w ra pit hatinj t gotin. Di w av da ne ten men
heye, t da ava prostat ti ava li ksik men tne kirin, j heye. Ev avana
jibo ser jinmayna men (sperma) pir giring in. Di men da pirtikn pir
pik bi nav tor (spermatosit) hene. Mirov nikare wana bi ava bibne.
Ew di ava meniy da ajn dikin. Ev tov (bizir) di gehnka mrany da,
di baty mr da, dibin. kirina men bi nzikayya 12 sal destpdi-
ke ti hetan mirin domdike. Di roj da bi mlyonan tov, ji batyn mr
dizn. Tovn ntiby, ji kana xwe dertn dikevin rya batyan. Pa
ev tov, ava kuji prostat ti ji ksika meny t, tev hev dibin. bi yekbna
jin ii mr, ev tovn ku tev v av bne, diherikin berzik (xzna) jin. Bi
alkarya v av, tov dikarin s roj bijn.
Jiber ku tov dikarin bilivn, ev li ser dev malzartik dighjin malzarti^
k. Ji w dr hildikin rya hkdank. Ger li w der hkek gihti
hebe, ev dighjin he-vdu ti tov dikeve hundir hk (tovxwarin). Ji v ra
dikarin bibn hka bigon.
Pit tovxarina her hkek, ne ert e ku jin bizarti bimne. Hka bigon
ji rya hkdank derbas nava malzariik dibe. Ev derbasbna hk 5 roj
dajo.
Di hkdank da ji alyek ve hk dighjin, ji aly din ve j dwar
malzark ji hundir ve hd hd sitr dibe. Hka bigon t li v dwar
da ch xwe digr. Ji w ra hlnkirin t gotin. Bi v away jin bi zarok
dimn. Ger ev hka li vir da chnegre ti mezin nebe, piti deh rojan ew
bi temamy dwar malzark t avtin.
49
\^
Rya hkdank Malzark
L .-/
\
^*^ ,p
Batl (Gun)
ikil 51 : Organn mirovan ji bo bizarmayn
Piti bizarmayn, ji v hka bigon ra dibjin embiyo. Ew embryo
di malzark da mezin dib bi destpka meha syemin nav w dibe
fetus. Piti 9 mehan (36 heftan) ev fetus t din ji w ra dibiin dergs
anjipitik.
^
% \
6 hefte
ikil 52: Jiyana n
50
Embryo pit 8 heftan dighje 3 cm dirjahy ti 11 gram giraniy.
Dawya 3 mehan dirjahya vsd dibe dora 7-10 cm ti giran j dibe nzik
45 gram. Di meha pncan daj dirjahya wi dibe dora 25 cm giran j
dibe nzik 500 gram. W ax por, bijang biry w hene. Sstema
mz sstema hezmkirin bi temam dixebitin. Di meha 9an, giranya
w derdikeve nzik 3-3,5 kiloyan.
51
avkan
1. Mensch, Krper und Krankeheit, Ame Schafifler, Nicole Menche,
Urban & Fischer Veriag Miinchen, Jena, 3. Auflagel993
2. Anatomie, Physiologie, Pathophysiologie des Menschen, 5. Aufla-
ge, Thews, Mutschler, Vaupel, Wissenschaftliche Veriagsgesellschaft
mbH, Stuttgart 1999
3. Atlas der Anatomie des Menschen, Sobotta Urban & Schwarzen-
berg, 18. Auflagel982, Leherbuch der Anatomie, Lippert, Urban &
Schwarzenberg, 1982
4. Plandayna malbat, awa ti bi kijan rgeha?, Profamilia ii Ensttiiya
Kurd.
5. Kurmanci (Rojnameya taybeti ya Ensttya Kurd ya Paris).
6. Ferheng. Kurd-Tirki, Tirk-Kurd. Izol D., Weann Deng, Stem-
bol, 1992.
7. Ferhenga nglz- Kurdi, Sadallah, Salah, Paris 2003.
8. Gyan Mirov (Humoan Body), Eziz Reid Akreyi, Bexda, 1978.
52
avkanya orjnal yn ikila
ikil 1: Heykel bi nav Davd, ji hla hunermend mezin y italyan,
Mchel Angelo haty kirin. Florenz
ikil 2: Wnej i hla hunermend mezin y talyan, Mchel Angelo haty
kirin.
ikil 7: Nifn aneyan. Mensch, Krper und Krankeheit, Ame Schaff-
ler, Nicole Menche, Urban & Fischer Veriag Munchen, Jena, 3. Auflage
1993,riipel32.
ikil 8: Nifn tevinekan. Mensch, Krper und Krankeheit, Ame Schaff-
ler, Nicole Menche, Urban & Fischer Veriag Mnchen, Jena, 3. Auflage
1993, rpel52.
ikil 9: Xwn ti elementn di nav xwn da. Mensch, Krper und Kran-
keheit, Ame Schaffler, Nicole Menche, Urban & Fischer Veriag Mun-
chen, Jena, 3. Auflage 1993, riipel 248.
ikil 10: Sstema lenfa. Wissen im Bild, Anatomie, deutschsprachige
Ausgabe, tosa Veriag, Wien 1988, Dr. E. G. de Berab, S. Ferrandiz, F.
Font, L. Sen-a (Hrsg), rpel 71.
ikil ll:Sing mirovan. Wissen im Bild, Anatomie, deutschsprachige
Ausgabe, tosa Veriag, Wien 1988, Dr. E. G. de Berab, S. Ferrandiz, F
Font, L. Serra (Hrsg). rpel 19.
ikil 12: Marpita mirovan. Wissen im Bild, Anatomie, deutschspra-
chige Ausgabe, tosa Veriag, Wien 1988, Dr. E. G. de Berab, S. Ferran-
diz, F. Font, L. Serra (Hrsg). rtipel 15.
ikil 13: Hesty ser y mirovan. Der Krper- Was Kinder erfahren und
verstehen wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleurus Veriag, riipel 12.
ikil 16: Livok maslkey qorajorn. Menschlicher Krper- Auflau
und funktionsweise der Knochen, Muskeln, Organe, Blutgefaie und
Zellen, deutsche Ausgabe 1994, Gerstenberg Veriag Hildesheim, rpel
18.
ikil 17: Maslke Kakt (Skelet). Der Krper- Was Kinder erfahren
und verstehen wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleurus Veriag, riipel
12. 53
ikil 19: Livok kulmek. Menschlicher Krper- Aufl^au und fimkti-
onsweise der Knochen, Muskeln, Organe, Blutgefafie und Zellen, deut-
sche Ausgabe 1994, Gerstenberg Veriag Hildesheim, rpel 19.
ikil 20: Dil, ikil ji derva. Anatomie, Physiologie, Pathophysiologie
des Menschen, 5. Auflage, Thews, Mutschler, Vaupel, Wissenschaftli-
che Veriagsgesellschaft mbH, Stuttgart 1999, rpel 168.
ikil 21: Maslk beden yn qatn ser. Wissen im Bild, Anatomie,
deutschsprachige Ausgabe, tosa Veriag, Wien 1988, Dr. E. G. de Berab'
S. Ferrandiz, F. Font, L. Serra (Hrsg) . rpel 37.
ikil 24: Sstema xwingeriy. Wissen im Bild, Anatomie, deutschspra-
chige Ausgabe, tosa Veriag, Wien 1988, Dr. E. G. de Berab, S. Ferran-
diz, F Font, L. Serra (Hrsg), rpel 67.
ikil 25: Piik sstema bhngirtin. Biologie Heute 2G, Schrdel ver-
lag, Autoren: Erich Straufi; Joachim Dobers; Joachim, rpel 158.
ikil 28: Dev diran. Der Krper- Was Kinder erfahren und verstehen
wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleurus Veriag, rpel 10.
ikil 29: Dev qirika mirova. Der Krper- Was Kinder erfahren und
verstehen wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleurus Veriag, rpel 19.
ikil 30: Sstema hezm. Der Krper- Was Kinder erfahren und verste-
hen wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleums Veriag, rpel 20.
ikil 32: Kezabe re ksik pankreas ji gor orijinal li pirtka Wissen
im Bild, Anatomie, deutschsprachige Ausgabe, tosa Veriag, Wien 1988,
Dr. E. G. de Berab, S. Ferrandiz, F Font, L. Serra (Hrsg). rpel 55
hatiy guhertin.
ikil 33: Sstema mz. Der Krper- Was Kinder erfahren und verstehen
wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleums Veriag, rpel 21.
ikil 34: Sstema hormonan. Biologie Heute 2G, Schrdel veriag, Auto-
ren: Erich Straufi; Joachim Dobers; Joachim, riipel 204.
ikil 35: Hpofz di una xwe ya antomk li mejuda. Der Krper- Was
Kinder erfahren und verstehen wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleu-
rusVerIag,rtipeI 14/15.
ikil 36: ematika hpofz bi fonksyonn w. Wissen im Bild, Anato-
mie, deutschsprachige Ausgabe, tosa Veriag, Wien 1988, Dr. E. G. de
Berab, S. Ferrandiz, F. Font, L. Serra (Hrsg) . rpel 79.
ikil 37: Livika troid. Wissen im Bild, Anatomie, deutschsprachige Aus-
gabe, tosa Veriag, Wien 1988, Dr. E. G. deBerab, S. Ferrandiz F Font
L. Serra (Hrsg). rpel 79.
54
ikil 38: Bergurik. Wissen im Bild, Anatomie, deutschsprachige Aus-
gabe, tosa Veriag, Wien 1988, Dr. E. G. de Berab, S. Ferrandiz, F. Font,
L. Serra (Hrsg). riipel 79.
ikil 39: Mju ii sstema birika naveyi. Der Krper- Was Kinder erfah-
ren und verstehen wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleums Verlag,
riipel 14/15.
ikil 40: Sstema birika dori. Der Krper- Was Kinder erfahren und ver-
stehen wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleurus Verlag, riipel 14.
ikil 41: Sstema birika dori tev hestye marpit. Biologie Heute 2G,
Schrdel verlag, Autoren: Erich Straufi; Joachim Dobers; Joachim, rii-
pel 194.
ikil 42: av mirovan. Der Krper- Was Kinder erfahren und verste-
hen wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleurus Verlag, rtipel 22.
ikil 43: Sva av. Der Krper- Was Kinder erfahren und verstehen wol-
len. Deutschsprachige Ausgabe, Fleurus Verlag, rtipel 22.
ikil 44: Guh. Der Krper- Was Kinder erfahren und verstehen woUen.
Deutschsprachige Ausgabe, Fleurus Veriag, rpel 23.
ikil 45: Poz. Der Krper- Was Kinder erfahren imd verstehen wollen.
Deutschsprachige Ausgabe, Fleurus Veriag, rtipel 24.
ikil 46: Ziman bi reseptorn tamkirin. Der Krper- Was Kinder erfah-
ren und verstehen wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleuras Veriag,
riipel 24.
ikil 48: Organn cins yn mran. Biologie Heute 2G, Schrdel verlag,
Autoren: Erich Straufi; Joachim Dobers; Joachim, rtipel 210.
ikil 49: Organn cins yn jinan pva. Biologie Heute 2G, Schrdel
veriag, Autoren: Erich Straufi; Joachim Dobers; Joachim, riipel 211.
ikil 50: Organn cins ynjinanji klek. Biologie Heute 2G, Schrdel
veriag, Autoren: Erich Straufi; Joachim Dobers; Joachim, rpel 211.
ikil 51: Zawuzebtin Mezinbuyn. Der Krper- Was Kinder erfahren
und verstehen wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleurus Veriag, riipel
6.
ikil 52: Jyana nti. Der Krper- Was Kinder erfahren und verstehen
wollen. Deutschsprachige Ausgabe, Fleurus Verlag, rpel 7.
55
Kurd
Amelyat
Anus, zutik
Apends
Aik (made)
Bask
Bat, gun, hlik
Beden
Blimj, peryod.
ketina kincan
Bend
Bergurik
Brok
Berzik, kuz
Bez
Bbik
Bhngirtin
Bigon
Bijang
Bijk
Binerm
Binok, binjin.
Binzik, zik pik
Bir
Birk
Bizarmayn
Borika ostak
ak
av
en, enik
erm
p, m, binqor
ok, jin
Dendik an
Tirk
Ameliyat
Makat
Apendik
Mide
Alt kol
Taak
Vucut
Kadmlarda
aylik kanama
Eklem bagi
Adrenal
Kurek kemigi
Dl yolu
Yag
Gz bebegi
Koklamak
Dllenmi
yumurta
Kirpik
Hekim
Deri alti
Dizalti
Gbek alti
Ka
Sinir Damari
Gebelik
Ostaki
borusu
eki
Gz
ene
Deri
Bacak
Diz
Hcre
ekirde|i
FERHENG
Aleman
Operation
Darmausgang
Blinddarm
Magen
Unterarm
Hoden
Krper
Monatsblutung,
Menstruation
Bander
Nebenniere
Schuiterblatt
Vagina
Fett
Pupile
Riechen
Befruchtetes
Ei
Wimper
Arzt
Unterhaut
Kniekehle
Unterbauch
Augenbraue
Nerv
Sch^wanger
Eustachii
kanal
Hammer
Auge
Kinn
Haut (Lederhaut)
Unterschenkel
Knie
Zellkem
ngliz
Operation
Anus
Appendix
Stomach
Forearm
Testicle
Body
Menstruation
Ligament
Adrenal
Shoulder blade
Vagina
Lipom
Pupil
To smell
Fertilized
ovar
Eyelash
Physician,
doctor
Subcutis
Popliteal
speace
Lower
abdomen
Eyebrow
Nerve
Pregnant
Eustachi
tube
Hammer
Eye
Chin
Skin
Lower leg
Knee
Nucleus
Frans
Opration
Anus
Appendice
Estomac
Avant-bras
Testicule
Corps
Menstruation
Ligament
gland
Omoplate
Vagin
Graisse
Pupille
Sentir
Oeuf
fconde
Cil
Mdecin
Sous cutan
Creux poplit
Hypogastre
Sourcil
Nerf
Grossesse
Trompe
d'Eustache
Marteau
Oeil
Menton
Peau
MoIIet
Genou
Noyau
56
Kurd
Destava mezin,
ryn, pdern
Destava pik.
mzn
Dev
Dev malzark
Dez
Dafragma
Djbeden
Dil
Diran
Dirann krsi (pai)
Dirann pin
Dimann tj
Dtin
Embryo
Endoplazmatka
retkulum
En
Enk
Enzm
Eptel
Ertrost (sorgilorik)
Ezman dev
Fiziyoloj
Fetus (b)
Ganglon
Girz, gilz
Girika p
Guh
Gun, gunik, hlik,
Gurik
Gurika p
Gzik
Kr, xir, pens
Hkdank, (Xerzdank)
Hk
Hengil, qorik
Hest
Hesty bask str,
(llezenda stir)
Tirk
BUytlk abdest
Kiiuk abdest.
iemek
Agiz
Ana
rahminin agzi
Lif
Diyafram
Antibodi
Kalb
Di
Azi dileri
n di
Kesici di
Grmek
Embiryo
Endoplazmatik
retikulum
Alm
Dirsek
Enzim
Epitel
Alyuvarlar
Damak
Fiziyoloji
Cenin, fets
Ganglion
Salya
Ust kol,
kemiginin bai
Kulak
Taak
Bbrek
Ust kol kasi
Ayak bilegi
Penis, sik
Yumurtalik
Yumurta
Kala
Kemik
Kolun alt
bltimundeki
kalm kemik
Aleman
Stuhlgang
Wasserlassen
(Urinieren)
Mund
Mutermund
Faden
Zwerchfell
Antikrper
Herz
Zahne
Backenzahne
Vorderzahn
Schneiderzah
Sehen
Embryo
Endoplasmatische
reticulum
Stirn
Ellenbogen
Enzym
Epithel
Roteblutkrperchen
Gaumen
Phsiologie
Fetus
Ganglion
Schleim
Oberarmkopf
Ohr
Hoden
Niere
Bizepsmuskel
AuCenknchel
Penis, Schwanz
Ei
Ei
Becken
Knochen
Speiche
ngliz
Bowel
movement
Urinate
Mouth
Portio
thread
Daiphragm
Antibody
Heart
Tooth
Molar
Front tooth
Incisor
To see
Embryo
Endoplastic
reticulum
Forehead
Elbow
Enzym
Epithel
Erytrocyt
Palate
Physiologi
Foetus
Ganglion
Mucus
Head
of upper arm
Ear
Testicle
Kidney
Bizepts
Ankle
Penis
Ovar
Ovum
Pelvis
Bone
Radius
Frans
Selles
Uriner
bouche
Col
Fil
Diaphragme
Anticorps
Cceur
dent
Molaires
Incisives
canine
Voir
Embryon
Rticulum
endoplasmique
Front
Coude
Enzyme
Epithlium
Globule rouge
Palais
Physiologie
foetus
Ganglion
Salive
Tte de
l'humms
Oreilles
Testicule
Rein
Biceps
Cheville
Pnis
Ovaire
O^vule
Hanche .
Os
Radius
57
Kurd
Hesty bask zirav.
(llezenda zirav)
Hesty binqor str.
lilaka stiir (gtik)
Hesty binqor
zirav, llaka zirav
Hesty eniy
Hesty hinarik
Hesty marpit
Hesty sng
Ht, ran, qorajor
ane
Hpoflz
Hist
Hormon
lm bijjk
nsuln
Karbondioksit
Klek
Kerika guh
Kevika guh
Kezeba re
Kirtik, qaqirik
Kirtika marpit
Ksika miz.
mzdank
Ksika mniy,
ksika avik
Koka mj
Mjkok
Komplexa golg
Kulmek
Labrent
Lvajorn
Lven berzik
Lvn deng
Lf
58
Tirk
Kolun alt
bliimiindeki
ince kemik
Kaval kemigi
n bacagm
ince kemigi
Ahn kemigi
Elmacik
kemigi
Omirlik
kemigi
Ggijs kemigi
n bacak
Hucre
Hipofiz
Boyun
Hormon
Tip Bilimi
Insulin
Karbondioksit
Yan, bgiir
Kulak Yolu
Di kulak
kepesi
Karaciger
Kikirdak
Disk
idrar torbasi.
mesane
Dl torbasi
Beyinin kkii
Golci kopleksi
Kala
Kulak
labirenti
Ust dudak
Btiyuk dudak
(vajinada)
Ses telleri
Bag, Lif
Aleman
Elle
Schienbein
Wadenbein
Stirn
Backenknochen
Wirbelsaule
Brustbein
Oberschenkel
Zelle
Hipophyse
Hals
Hormon
Medizin
Insulin
Carbondioxid
Flanke
Gehrgang
Ohr
Leber
Knorpel
Bandscheibe
Harnblase
Samenblase
Hirnbasis
Golgi Apparat
Hiifte
Ohrschnecke
Oberlippe
Schamlippe
Stimmlippen
3ander
Ingliz
Ulna
Tibia
Fibula
Forehead
Cheekbone
Spine
Breastbone
Upperleg
Cell
Hipophyse
Neck
Hormon
Medicine
Insuline
Carbondioxid
Flank (Side)
Extern.
Auditory
canal
Auricle
Liver
Cartilage
Intervertebral
disc
Urinary
bladder
Seminal
vesicle
Basis cerebri
golgikomplex
Hip
Labyrinth
Upper lip
Labia
Vocal fold
Ligament
Frans
Cubitus
Tibia
Pron
Os frontal
Os malaire
Vertbre
Stemum
Jambe
Cellule
Hypophyse
Cou
Hormone
Mdicine
Insuline
Dioxyde
de carbone
Flanc
Conduit
auditif
Pavillon
Foie
Cartilage
Disque
intervertbral
Vessie
Vsicule
sminale
vesicle
Cervelet
Appareil golgi
Hanche
Labyrinthe
Lvre
suprieure
Grandes
lvres
Cordes
vocales
Ligament
Kurd
Ligament
Ling
Livn
Livok
Livik, topi
Livika paratrod
Livika troid
Livika tmus
Livikn cins
Lkost,
(spiglork)
Lla mz, mzk
Malzariik
Marpit
Marpita hst
Marpita navpit
Marpita sng
Masiilke
Mjkok,
mjiiy piiik
Mjii
Mejiiy marpit
(Pivazoka mji)
Memik, Ber
Mn, tovav
Meyandina xwin.
(qusna xwn)
Mikrob
Mil
Mzkirin
Navenda bihstn
Navenda bhngirtin
Navenda dtin
Navenda qisekirin
Navenda tamgirtin
Navik
Nm girtin
Nexwe
Nexweiya ekir
Tirk
Limfosit
Ayak
Hareket
etmek
Eklem
Salgi bezi
Paratroid bezi
Guatr
Tilmus
Cinsel bezler
Akyuvarlar,
lkosit
Ureter
Rahim
Omurga
kemigi
Boyun
omurgasi
Bel Omurgasi
Ggiis omurga
kemigi
Kas
Beyincik
Beyin
Omirlik
sogani
Meme
Dl, Sperma
Kan
pihtilamasi
Mikrop
Kol
iemek
iitme
merkezi
Koklama
merkezi
Grme
merkezi
Konuma
merkezi
Tad alma
merkezi
Gbek
iltihaplanmak
Hastalik
eker
hastali|i
Aleman
Lymphozyt
FuB
Bewegung
Gelenk
Driise
Nebenschilddriise
Schilddriise
Tymus
Geschlechtsdrusen
WeiBe
Blutkrperchen
Hamleiter
Gebarmutter
Wirbelsaule
Halswirbelsaule
Lendenwirbelsaule
Brustwirbelsaule
Muskel
Kleinhim
Gehirn
Rtickenmark
Brust
Sperma
Blutgerrinung
Mikrobe
Arm
Urinieren
Hrzentrum
Richzentrum
Sehzentrum
Sprachzentrum
Schmekzentrum
Nabel
Entziindung
Krankheit
Zuckerkrankheit
Ingliz
Lymphozyt
Foot
Movement,
Motion
Joint
Gland
Paratyroid
Tyroid
Tymus
Sexual glands
Leukocyt
Ureter
Uterus
Spin
Cervical spine
Lumbal
Spine
Thoracic
spinal collum
Muscle
Cerebellum
Brain
Spinal cord
Breast
Sperm
Coagulation,
clotting
Microbe
Arm
Urinate
Auditory
cordex area
Olfactory
cordex area
Visual
cordex
Speec
center
Tastino
center.
Navel
Inflamation
Desease
Diabetes
Frans
Lymphocj^es
pied
Mouvement
Jointure
Gland
Parathyroide
Thyrode
Thymus
Glands sexuel
Leucocytes
Urtre
Utrus
Rachis
vertbral
Rachis
cervicale
Rachis
lombaire
Rachis dorsal
Muscle
Cervelet
Cerveau
Bulb
Sein
Sperme
Coagulation
sanguine
Microbe
Epaule
Miction
Aire auditive
Aire olfactive
Aire visuelle
Aire
de langage
Aire gustative
Ombilic
Maladie
Diabte sucr
59
Kurd
Oda dil
Palik av
Pan
Pankreas
Parzun dendika
ane
Pncsehek
(Organn sehkirin)
Perdeya guh
Pesto
Pi
Poda dil.
Piik
P, mil
Pljorin
Por
Poz
Prostat
Proten
kakiit (Skelet),
Qerqude, kilox
Qilqancik, zengilorik
Qirik
Qor, p
Reseptor
Reika av
Rya hkdank.
xerzere
Rya mny
Rya mz
Rojik(Nske)
Rvya donzdeh-
girk
Riivya str
dakayi
Riivya stiir
hilkay
Riivya stiir
dawin
Riivya stiir y
dawi
Rvya str
berwark
Tirk
Kalb
karincigi
Gz kapagi
Topuk
Pankreas
Hiicre
ekirdeginin
membrani
Duyum
organlari
Kulak zari
Basin
Ayak parmagi
Kalp
kulakigi
Akciger
Kol
Kolun iistii
Sa
Burun
Prostat
Protein
iskelet
Hava borusu
Bogaz
Bacak
Reseptor
Iris
Yumurtalik
yolu
Dl yolu
Urethra
Gz mercegi
Onikiparmak
bagirsagi
Kalm
bagirsak
Kalin
bagirsak
Kalin
bagirsak
(Rektum)
Kalm
bagirsak
Kalin
bagirsak
(sigma)
Aleman
Herzkammer
Augenlied
Ferse
Pankreas
Zel Ikernmembran
Sinnesorgane
Trommelfell
Druck
Zehe
Vorhof
Lunge
Arm
Oberarm
Haare
Nase
Prostata
EiweiB
Skelett
Luftrhre
Kehlkopf
Bein
Rezeptor
Iris
Eileiter
Samanleiter
Harnrhre
Linse
Zwlffngerdarm
Dickdarm
Aufsteigender
Teil des
Dickdarmes
Rektum
Querer Teil
des Dickdarmes
Sigma
ngliz
Heart
ventrical
Eyelid
Heel
Pancreas
Nucleus
membrane
Sensory
organs
Typanic
Pressure
Toe
Atrium
Lung
Arm
Upper arm
Hair
Nose
Prostat
Protein
Skelett
Windpipe
Throat
Leg
Receptor
Iris
Fallopian
tube
Vasa
deference
Urethra
Lens
Doudenum
Colon
ascendens
Colon
ascendant
Rectum
Colon
transversum
Colon
sigmoideum
Frans
ventricule
paupire
Talon
Pancras
Nucline
Organes
sensoriels
Tympan
Pression
Orteil
Auriculeguhik
Poumon
Bras
Bras
Cheveu
Nez
Prostate
Protine
Squelette
Trache
Larynx
Jambe
Rcepteur
Iris
Trompe
Canal dfrent
Urtre
Cristallin
Duodnum
Colon
descendant
Colon
ascendens
Rectum
Colon
transverse
Sigmode
60
Kurd
Tirk
Aleman
ngliz Frans
Riivya zirav
Sererm
Sergun
Ser
Sermemik
Sermil, serp
Sva av,
guzika av
Sng
Sstema miz
Sincaq, zeblot
(Rvy str)
eytanok
ndemar
ndemara mezin
Sstema
bhngirtn,
(hilmijn)
Sstema birikan,
(rehikan)
Sstema birika
navend
Sstema hezm
Sstema xwnger
Sstema birika
dor
Ya dorhl
Sstema parastin
Stoplazma
Sordemar (xwnbir)
Sordemara mezin
Soricik,
sorsorik
Spil, faterek
Tansyon
Tevnek
Tevneka bez
Tevneka brik
ince bagirsak
bagirsak
Epidermis
Epididim
Ba
Meme ucu
Omuz
Gz yuvarlagi
Ggiis
idrar sistemi
Kalin
bagirsak
Salyangoz
Toplardamar
Buyiik
toplardamar
Nefes alma
sistemi
Sinir sistemi
Merkez sinir
sistemi
Sindirim
sistemi
Kan dolaim
sistemi
Peripheral
sinir sistemi
Bagiiklik
sistemi
Sitoplasma
Atardamar
Biiyiik
atardamar
Yeniek
borusu
Dalak
Tansiyon
Doku
Yag dokusu
Sinir dokusu
Diinndarm
Oberhaut
Nebenhoden
Kopf
Brustwarze
Schulter
Augapfel
Brust
Harnsystem
Dickdarm
Schnecke
Vene
Vena cava
Atmungssystem
Nervensystem
Zentrales
Nervensystem
Verdauungstrakt
Blutkreislauf
Periphere
Nervensystem
Immunsystem
Zytoplasma
Arterie
Hauptschlagader
Speiserhre
Milz
Blutdruck
Gewebe
Fettgewebe
Nervengewebe
Small
intestine
Epidermis
Epidydimis
Head
Niple
Shoulder
Eyeball
Chest
Urinary
system
Colon
Cochlea
Vein
Cava vein
Respiratory-
respiratoire
Nervous
system
Central
nervous
system
Digestive
system
Blood
circulation
Periph.
nervous
system
Immun-
system
Cytoplasm
Artery
Aorta
Esophagus,
gullet
Splein
Blood
presure
Tissue
Faty tissue
(lipoma)
Nervous
tissue
Intestin grle
Epiderme
Epididyme
Tte
Mamelon
Epaule
Globe oculaire
Poitrine
Appareil
urinaire
Colon
Cochle
Veine
Veine cave
Systme
Systme
nerveux
Systme
central
Appareil
digestif
Circulation
sanguine
Systme
nerveux
priphrique
Systme
immunitaire
Cytoplasme
Artre
Aorte
Oesophage
Rate
Pression
artrielle
Tissu
Tissu graisseux
Tissu nerveux
61
Kurd
Tirk
Aleman ngliz
Frans
Tevneka girdan
Tevneka hest
Tevneka maslk
Tmus
Tov
To^vxwarin,
ber girtin
Trombost
Tk
Xaxik,
Movikn tilyan
Xizn, Berzik, Quz
Xwn
Zefran, zirav
Zend
Zendik,
Qevdika dest
Zengii
Zik
Ziman
Ziman piiik
Zutik
Bag dokusu
Kemik dokusu
Kas dokusu
Timus
Dl, sperma
DIIenmek
Trombosit
Tiikuriik
Parmak
kemikleri
Vagina
Kan
Zafran
nkol
Bilezik
kemigi
zengi
Karin
Dil
Kiiiik dil
Makat, ki
Bindegewebe
Knochengewebe
Muskelgewebe
Tymus
Sperma
Befruchtung
Thrombozyt
Speichel
Finger knochen
Scheide
Blut
Gallenblase
Unterarm
Handgelenk
Steigbiigel
Bauch
Zunge
Zapchen
Anus
Connective
tissue
Bone tissue
MuscIeTissu
tymus
Sperma
Fertilization
Thrombocyt
Salvia
Finger bone
Vagina
Blood
Gallblader
lowerarm
Wrist
Stirrup
Abdomen
Tongue
Uvula
Anus
Tissu
conjonctif
Tissu osseux
musculaire
tissue
Thymus
Sperme
Fcondation
Plaquette
thrombocyte
Salive
Phalanga
Vagin
Sang
Bile
Poignet
Etrier
Abdomen
Langue
Luette
Anus
62
Hindek Navn Nexweiyan
Kurd
Avare
Avbend
Avbenda zik
Avbenda mj
Avsing
Badar, Balxistin
Balug
Beriiyin,
beravtin
Berjeng
Bnijn
Bziman
Birn
Birov
Birova av
Bk
av
k
Derd b derman
Dilan
Tirk
Glokom
Sivi toplamasi
Karinda
su toplamasi
Beyinde
su toplamasi
Ggus iltihabi
Romatizma
Sigil
Duuk (ocuk
diiurmek)
Bulgu
Hapirmak
Dilsiz
Yara
Mantar
hastaligi
Trahom
Arpacik
Gz iltihabi
Sizi
aresiz dert
Anjin
Aleman
ngliz Frans
Dil ldan,
dil lxistin
Dilheviiyin
Dilrabiin,
vereandin
Diran
Dn
Diirbn
a zirav
Gj
Guh
Harsim
Hefttuzik
Hesti Derizya
Kalb atii
Kusmam
geliyor
Kusmak
Di agrisi
Deli
Hypermetrop
Agri
Verem
Aptal
Kulak agrisi
Nezle
Koltuk alti
apsesi
Ezik
Glaukom
Hydrops
Aszites
Hydrozephalus
Brustfell-
entziindung
Rheuma
Warze
Fehlgeburt
Symtom
Niesen
Stumm
Wunde
Pilzerkrankung
Trachom
Gerstenkorn
Augenentziindung
Stich, kolik
Hoffnungsloses
Leid
Angina pectoris
Herzschschlag
Ubelkeit
Erbrechen
Zahn Schmerzen
Verruckt
Weitscihtig
Schmerz
Tuberkulose
Idiot
Ohrenschmerzen
Schnupfen
Achselhhlen-
abszess
Prellung
Glaucoma
Hydrops
Ascites
Hydrops
cerebri
Pleuritis,
Pleurisy
Rhrumatism
Wart
Abortion
Symtom
Sneeze
Dumb
Wund
Mycosis
Trachoma
Sty
Inflammatory
of eyes
Colic
Incurable
illness
Angina
pectoris
Heart
beating
Nausea
Vomiling
Tooth-ache
Mad
Hypermetropia
Pain
Tubercolosis
Idiot
Ear ache
Cold
Axillary
abscess
Contusion
Glaucome
Hydrops
vsiculaire
Ascite
Hydrocphalie
Pleursie
Rhumatisme
Verrue
Avortement
Symptme
Etemeuer
Sourd
Plaie
Mycose
Trachome
Orgelet
Infection
de l'oeil
Coliques
Maladie
incurable
Angine de
poitrine
Battement
de Coeur
Nause
Vomissement
Malade dents
Malade mental
Hypermetropie
Douleur
Tuberculose
Idiot
Malade
d'oreille
Enrhum
Absces
de l'aisselle
Contusion
63
Kurd
Hevalpifik
Hundir iyin
lancik
Jan
Janepit
Kose
Kleme, nerik
Kfinr
Kurm
Kurm pepik
Kurm serit
Mirkutik
Mirstanik
Navyin
Nmgirtin
Nexwe
Nexweiya
kevnar
Qangran
Pitkol
Pizrik
Reyaneve
Saxbuyn
ekir, derdekir
Seranidin
Serma girtin
ewat
Sorik
Spik avitiye
ser avan
Suzi
Ta girtin
Tirav
Ur
Vereandin
Xendikok
Xitik
Xur
Zerikbiyin
Zik
64
Tirk.
Plasenta
Ishal
Ktii yara
Agri
Bel agrisi
Keel
Tirnak iltihabi
Abse
Solucan
Teniye
Serit bagirsak
solucani
Kizamikcik
Ekzem
ishal .
Iltihap tutmak
Hasta
Kronik
hastalik
Gangren
Bel egriligi
Sivilce
Kolera
yilemek
eker
hastaligi
Ba agrisi
tjiltmek, Grip
Yanmak
Kizamik
Katarak
Romatizma
Sitma
Kanser
Tumr
Kusmak
Bogmaca
EI ihihabi
iek
Sarilik
Karm agrisi
Aleman
Plazenta
Durchfall
Offene Wunde
Schmerz
Riickenschmerzen
Glatze haben
Nagelpfalz-
entziindung
Abszess
Wurm
Tenie
Bandwurm
Windpocken
Ekzem
Durchfall
Entziindung
Krank
Chronische
Krankheit
Gangran
Kyphose
Pickel
Cholera
Genesung
Zukerkrankheit
Kopfschmerzen
Erkaltung
Brennen
Masern
Graue Star
Rheuma
Schttelfrost
Krebs
Tumor
Erbrechen
Keuchhusten
Hohlhandphlegmone
Pocken
Hepatitis, Geblsucht
Bauchschmerzen
ngliz
Placenta
Diarrhoea
Open wund
Ache
Back ache
hairless
Paraonchia
Abscess
Tapeworm
Unarmed-
tapeworm
Armed
Tapeworm
German
measles
Eczema
Diarrhea
Inflamatory
III
Chronic
disease
Gangrene
Kyphosis
Pimple
Cholera
Recovery
Diabetes
mellitus
Headache
Cold
Burn
Measles
Cataracta
Rheumatism
Shivering
Cancer
Tumor
Vomit,
bring up
whooping
cough
Phlegmon
Smallpox
Hepatitis,
Ikterus
Stomachache
Frans
Placenta
Diarrhe
Blessure
ouverte
Douleur
Malade du dos
Calvitie
Absces
Vers intestinaux
Tenia
Ascaris
Varicelle
Excema
Infection
Malade
Maladie
d'chronique
Ganqrene
Cyphose
Bouton
Cholra
Grison
Diabte
Sucr
Mal. de tte
Rhume
Brule
Rougole
Catataracte
Rhumatisme
Frissons
Cancer
Tumeur
Vomir
coqueluche
Varide
Mal de veutre
Do. Dr. Hseyin Bekta di sala
1961an da, 11 Kurdistana Bakr, di
gundki Kanire, li hla bajar
Cewaxur hatye din.
Pa xwendina ls, derket derway
welat di Almanya Federal da li ser
ilm pizkxwend.
Di sala 1990an faklt qedand
niha di nexwexana zanngeha
Hannover da 11 ser b cerrahi
neqilkirina organanan wek doent
dixebite.
1^'-^^^
, / .1.
ISBN 975-7011-32-0
89757 "0 1 1323
Sikil kezeba re li mezopotamya ber 3700 salan bi xwelya kl hatye ekirin

Anda mungkin juga menyukai