Human Rights Victims

Reparation and
Recognition Act of 2013
(Republic Act 10368)
PRIMER
Human Rights Victims
Reparation and
Recognition Act of 2013
(Republic Act 10368)
PRIMER
CONTENTS
Introduction 1
Primer on the Human Rights Victims Reparation
and Recognition Act of 2013 (Republic Act 10368) 3
An Act Providing for Reparation and Recognition
of Victims of Human Rights Violations During
the Marcos Regime, Documentation of Said
Violations, Appropriating Funds Therefor
And for Other Purposes 18
Published by
Karapatan Alliance for the Advancement of Peoples Rights
in cooperation with
Society of Ex-Detainees Against Detention and Arrest (Selda)
November 2013
This publication has been produced with the assistance of the
European Union and th Oak Foundation. The contents of this
publication are the sole responsibility of KARAPATAN and SELDA
and can in no way be taken to refect the views of the European
Union or the Oak Foundation.
The views expressed in this publication do not necessarily refect
the views of the OMCT.
Information contained in this publication may be reproduced
and distributed, as long as proper attribution and
acknowledgement is given.
This primer is produced
with the assistance of the
World Organisation
Against Torture (OMCT).
INTRODUCTION
O
n February 25, 2013, forty one years after the
declaration of Martial Law by the dictator
Ferdinand Marcos, the Human Rights Victims
Reparation and Recognition Act of 2013 was signed
into law.
For victims, their families, and the Filipino
people, the enactment of the law is a product of their
tireless, persistent and uncompromising efforts, amid
maneuvers of the Marcos family and their cronies to
evade accountability, despite efforts of the military
to block the bill and the lack of support of the next
administrations which rules are all characterized by
militarism and use of the iron hand to control the
people.
The role of progressive legislators led by the Bayan
Muna (People First) party-list and allies among the
parliamentarians should be likewise acknowledged as
they acted on the peoples demand to legislate such
an important measure. Solidarity groups, institutions
and key government offcials in Switzerland, the
2
1. What is the Human Rights Victims Reparation and
Recognition Act of 2013?
This is the law that provides for the recognition
and indemnifcation of all the victims of human
rights violations (HRVs), and their heirs, during the
US-backed Marcos regime. More signifcantly, the
enactment of the law served as the offcial recognition
of the State that there were indeed human rights
violations during Martial Law and that the victims are
entitled to reparations/indemnifcation.
It is a product of the struggle of the victims,
their families, and the Filipino people in pursuing
the accountability of the Marcoses for their crimes
against the Filipino people during those dark years in
Philippine history.
Let us clarify three (3) important features of
the law, as defned: human rights violations victims,
recognition and reparation.
United States and Hong Kong also contributed to
the campaign and lobby efforts to recognize and
indemnify martial law victims.
This primer is a practical guide for Martial Law
victims and their families to aid them in beneftting
from the provisions of the Act. It is also an education
tool addressed to various sectors in society, especially
the youth, to promote the historical memory and
lessons of the struggle for justice and indemnifcation
of the Martial Law victims and all others who fought
the dictatorship.
PRIMER ON THE
HUMAN RIGHTS VICTIMS REPARATION
AND RECOGNITION ACT OF 2013
(Republic Act 10368)
4 5
a. Human rights violations victims (HRVVs) persons
whose human rights were violated, causing them
suffering and damages, by persons acting in an
offcial capacity and/or agents of the State during
the period from September 21, 1972 to February
25, 1986. These victims shall be known as claimants.
The damages and sufferings inficted on the
victims consist of killing and enforced or involuntary
disappearance, as defned in the Anti-Enforced or
Involuntary Disappearance Act of 2012; torture as
defned in the Anti-Torture Act of 2009, rape or sexual
abuse; detention or imprisonment; other HRVs such
as illegal search and arrest, harassment, physical
injury, etc.; harassment or intimidation, resulting
in the involuntary exile of the individual from the
Philippines and illegal take-over of business or
confscation of property.
b. Recognition persons who are human rights
violations victims (HRVVs), regardless of whether
they opt to claim reparation or not, shall be
given recognition by enshrining their names in
a Roll of Human Rights Victims to be prepared
by the Human Rights Victims Claims Board. A
Memorial/Museum/Library shall be established in
their honor. A compendium of their experiences
shall be prepared and shall be readily viewed and
accessed in the internet.
In this connection, a Human Rights Violations
Victims Memorial Commission shall be created. The
Commission shall, among others, coordinate and
collaborate with the Department of Education (DepED)
and the Commission on Human Rights (CHED) to
ensure that facts and lessons on the atrocities during
Martial Law, and the lives and sacrifces of HRV victims
in our history are included in the basic, secondary and
tertiary education curricula.
The public should also ensure that the PhP500
million fund for the Memorial Commission is properly
spent according to the mandate of said body.
c. Reparation monetary and/or nonmonetary
compensation given by the State to legitimate
claimants or victims of human rights violations
or to their legal heirs (if dead, missing or
incapacitated to apply on his own).
The amount of monetary reparation that the
qualifed claimants shall receive will be in proportion
to the extent and gravity of the violation or suffering
inficted, based on an established points system. For
example, if the victim was killed or still missing:
10 points; if tortured, raped or sexually abused: 6-9
points; if detained: 3-5 points; if victim of intimidation
that resulted to involuntary exile, illegal take-over
of business, confscation of property and other
6 7
violations and abuses, including those recognized by
international law: 1-2 points.
The principal source of the monetary reparation
that shall be paid to the victims will come from the 10
billion pesos (PhP10,000,000,000.00) fund which form
part of the ill-gotten wealth of the Marcos family, that
was deposited in the banks in Switzerland, confscated
and transferred to the Philippine government by
virtue of an order by the Swiss Federal Supreme Court
on December 10, 1997.
Nonmonetary reparation refers to services that
shall be rendered to claimants and/or their families
by different government agencies, including the
Department of Health (DOH), Department of Social
Welfare and Development (DSWD), Department
of Education (DepED), Commission on Higher
Education (CHED) and Technical Education and Skills
Development (TESDA).
2. What paved the way for the enactment of the
said law?
To hold Marcos, his family and his cronies
accountable for their crimes against the Filipino
people during his dictatorial reign after he declared
Martial Law, the 10,000 victims from the Philippines
and the 24 victims who went on exile in the US and
in other countries, led by the Samahan ng mga Ex-
Detainees Laban sa Detensyon at Aresto (SELDA or
Society of Ex-Detainees Against Detention and Arrest),
fled the historic class action suit against Marcos on
April 7, 1986 with the US Federal Court of Hawaii.
Marcos and his family fed to Hawaii after the People
Power 1 uprising which resulted to Marcoss ouster
from the presidency.
The Marcos family was reported to have acquired
properties in the US, so the plaintiffs were able to
invoke the Aliens Tort Act of the US in the class suit.
The cases were consolidated into one case docketed
as MDL 840 (Multi District Litigation), also known as
Hilao et al vs Marcos, et al which was dealt with in
three parts: addressing liability, exemplary damages,
and compensatory damages.
The court ruled in favor of the victims and
elaborated that any ill-gotten wealth of the Marcoses
shall be the source of the reparation for the victims.
The lawyer that the court assigned to represent the
victims pointed to the Marcos Swiss deposits as one of
the sources.
The Swiss Federal Supreme Court ordered the
transfer of the funds to the Philippine government in
1997 with two conditions for its disposition:
8 9
1.) that a Philippine Court shall prove that said
Marcos Swiss deposit is ill-gotten wealth;
2.) that the victims who fled a case against
Marcos in Hawaii shall be considered by the
Philippine government.
In 2001, upon suggestion of Selda which is a
member organization of Karapatan, the Bayan Muna
party, through its representatives in the Lower
House of the Parliament Satur Ocampo, Liza Maza
and Crispin Beltran, fled a bill aimed to pass into law
the recognition by the government of its obligation
to provide reparations to victims of human rights
violations during the Martial Law period. The bill is
also aimed at amending the Comprehensive Agrarian
Reform Program (CARP) Law which provides that all
the ill-gotten wealth of the Marcoses shall be solely
allotted for the implementation of CARP.
Since 2001, Selda, Karapatan and the victims, with
the support of Bayan Muna, fought for justice and the
indemnifcation of the victims of Martial Law. The
long struggle resulted to what is now known as the
Human Rights Victims Reparation and Recognition
Act of 2013.
3. Do the victims of Martial Law need recognition
and reparation?
Yes. The victims of Martial Law experienced
violations of their rights. They fought a tyrannical
military regime ruled by Marcos, his generals and his
cronies. Many had died and many are still missing
until now. Martial Law survivors have suffered undue
rapacity from the ruling elite. Their lives, including
those of their families, were gravely affected,
especially those who were orphaned.
They spent the best of their youthful years in
the struggle for democracy to attain fundamental
changes in society. Many of them were not able to
fnish their studies, pursue a lucrative career nor
prepare for their future.
At present, there are victims who continue their
work as political activists. But many of them are
now elderly, sickly, with no permanent source of
livelihood, and with no social security. Their families
likewise share the same fate. Thus, the monetary
reparations that they are to receive will not go far
to enrich them but these and the nonmonetary
reparations serve as symbolical forms of recognition
of the wrongs that were done against them. They
10 11
can likewise donate portions of their monetary
reparations to help other political prisoners and
victims of HRVs by succeeding regimes from that of
Marcos to the current Aquino administration.
4. Is the reparation the main issue?
No. The people who fought against Martial Law
did so, not because they expected any reparation,
but because they wanted meaningful and substantive
changes in society. In fact, it never dawned on them
that at the end they will be indemnifed.
Hence, it is wrong to perceive that what the
victims had done and their sacrifces for the country
could be compensated by money. The reparation they
shall receive should not be deemed as compensation
but just part of the justice they pursued; an admission
that there are human rights violations and that there
are victims of these atrocities; a recognition of the
victims and their defense of democracy, as well as
their contribution to societal change.
5. In accordance with the above-mentioned Act,
who may be considered victims of human rights
violations (HRV) during martial rule who can apply
for reparation?
a. All HRV victims from September 21, 1972 to
February 25, 1986;
Victims, one month before September 21, 1972
and one month after February 25,1986, are also
covered by the Act as martial law victims.
b. All the 9,539 persons who originally fled a class
suit with the US Federal District Court of Honolulu,
Hawaii in 1986; and 24 direct action plaintiffs
who likewise fled a suit in this same court; and
the victims who were formally recognized by the
Bantayog ng mga Bayani Foundation.
They were granted conclusive presumption as
qualifed claimants, meaning they do not need to
undergo the screening process for verifcation of their
being victims because they have undergone previous
screening and verifcation processes already.
c. All other victims from September 21, 1972 to
February 25, 1986, who were not included in the
class suit fled with the Hawaii Court, can also
apply and can be considered as claimants if they
can prove that they are victims in accordance
with the provisions of the law.
Victims, one month before September 21, 1972
and one month after February 25,1986, may also apply
12 13
on the condition that they can prove they are victims
in accordance to the provisions of the law.
The application should be submitted within six (6)
months from the effectivity date of the Implementing
Rules and Regulations (IRR) of this Act released by the
Human Rights Victims Claims Board.
Failure to apply within said period is deemed a
waiver of the victims right to apply.
6. How about the victims who have died or are still
missing up to the present or cannot personally
apply due to sickness, disability or severe
physical weakness?
Their legal heirs may apply on the victims behalf
in accordance with the provisions of the Civil Code
of the Philippines: living spouse or child, who is
considered as heir; if single and childless, the parents
are the legal heirs; if orphan, the siblings, according to
the sequence mentioned in the Code. Lastly, the law
also authorizes other persons named by the executor
or administrator of the estate of the deceased or the
involuntary disappeared victim.
A legal document to this effect should be
submitted. No special power of attorney shall be
honored in the actual disbursement of the reparation.
Only the victim or the aforementioned heirs shall be
entitled to personally receive said reparation unless
the person involved is shown to be incapacitated to
the satisfaction of the Claims Board.
7. What are the requirements for application for
claims?
Affdavit of the victim that details his/her
experience of the whole incident of the states
harassment and rights violations is required.
This will serve as the primary document to prove
his/her being a victim.
Other documents, such as release order or arrest,
search and seizure order and formal complaint
or case fled with the military commission or
court will be of help.
News clippings will likewise be of great help.
Affdavits from those who can be confrmed to
be with him/her in detention or those who have
witnessed the violation against his/her person
may also be submitted.
8. What if none of those proofs mentioned is
available?
The detailed affdavit of the victim should suffce
by itself.
14 15
9. If included among the victims recognized by the
Hawaii Court and by this Law, is there still a need
to submit an affdavit?
Yes, because this shall be the basis for the
determination of the extent and gravity of the
violation and suffering experienced during the martial
law in accordance with an established point system.
This will be the basis of the actual reparation that will
be received.
10. If a victim is included in the original list of the
Hawaii Court but was not able to receive the
equivalent of US$1,000 indemnifcation from the
settlement agreement with Marcos crony Jose Y.
Campos, is there assurance that the victims shall
receive reparation in accordance with this law?
If the original list in Hawaii consisting of 9,539
victims will be used as a basis, they will surely receive
reparation. However, if the list that will be used is
that of the 7,526 victims only [names of more than
2,000 victims were arbitrarily taken off the list by the
US Court-appointed lawyer], they may still receive
reparation, but they need to apply like those who did
not fle a case in Hawaii, meaning they will be treated
as new flers.
Selda and other martial law victims are asserting
the use of the original list of 9,539 victims in the
Hawaii Court.
11. When and where can applications be fled?
Within six (6) months from the effectivity of the
Implementing Rules and Regulations (IRR) of the law,
the victims may fle their applications with the Human
Rights Victims Claims Board.
Pursuant to the law, the President has to appoint
all the members of the Claims Board, members of which
shall organize themselves into their functions within
30 days. The Board is given 15 days from the date of
its organization to promulgate the necessary IRR. The
IRR shall be effective 15 days after its publication in
two national newspapers.
In the meantime, you may approach Selda for
additional clarifcations, and to assist you to fnalize the
affdavit, as well as with other requirements of the Act.
12. Until when will claims be processed?
The Claims Board is required to fnish all its work
within two (2) years, from the date of effectivity of the
Implementing Rules and Regulations (IRR).
16 17
It will follow the point system in determining the
actual indemnifcation to be awarded each martial law
victim/claimant:
10 points
for victims who died and those who
disappeared and are still missing
6 - 9 points
for victims who were tortured and/
or raped or sexually abused
3 - 5 points for victims who were detained
1 - 2 points
for victims of other human rights
violations
With regards to individual claims, the Act
requires that the monetary compensation shall be
awarded within 30 days after the Board has approved
the claim pending before it with fnality and after due
publication provided that any pending appeal against
it is resolved.
13. Who will receive the applications and decide on
the claims?
A Human Rights Victims Claims Board will
be created to receive, decide on, and process the
claims. This independent, quasi-judicial body shall be
composed of nine (9) members, at least three (3) of
them are lawyers.
The President shall appoint all nine (9) members.
Human rights organizations may submit nominations
to the President.
The Board shall have the following powers and
functions:
a. Receive, evaluate, process and investigate
applications for claims under this Act;
b. Issue subpoena/s ad testifcandum and subpoena/s
duces tecum;
c. Resolve disputes over claims;
d. Approve with fnality all eligible claims under this
Act;
e. Promulgate such rules as may be necessary to
carry out the purposes of this Act.
18 19
H. No. 5990
S. No. 3334
Republic of the Philippines
Congress of the Philippines
Metro Manila
Fifteenth Congress
Third Regular Session
Begun and held in Metro Manila, on Monday, the twenty-third day
of July, two thousand twelve.
[REPUBLIC ACT NO. 10368]
AN ACT
PROVIDING FOR REPARATION AND RECOGNITION
OF VICTIMS OF HUMAN RIGHTS VIOLATIONS
DURING THE MARCOS REGIME,
DOCUMENTATION OF SAID VIOLATIONS, APPROPRIATING
FUNDS THEREFOR AND FOR OTHER PURPOSES
Be it enacted by the Senate and House of Representatives of the
Philippines in Congress assembled:
CHAPTER I
PRELIMINARY PROVISIONS
SECTION 1. Short Title. This Act shall be
known as the Human Rights Victims Reparation and
Recognition Act of 2013.
SEC. 2. Declaration of Policy. Section 11 of
Article II of the 1987 Constitution of the Republic of the
Philippines declares that the State values the dignity
of every human, person and guarantees full respect for
human rights. Pursuant to this declared policy, Section
12 of Article III of the Constitution prohibits the use of
torture, force, violence, threat, intimidation, or any
other means which vitiate the free will and mandates
the compensation and rehabilitation of victims of
torture or similar practices and their families.
By virtue of Section 2 of Article II of the
Constitution adopting generally accepted principles
of international law as part of the law of the land, the
Philippines adheres to international human rights laws
and conventions, the Universal Declaration of Human
Rights, including the International Covenant on Civil
and Political Rights (ICCPR) and the Convention
Against Torture (CAT) and Other Cruel, Inhuman or
Degrading Treatment or Punishment which imposes
on each State party the obligation to enact domestic
legislation to give effect to the rights recognized
therein and to ensure that any person whose rights
or freedoms have been violated shall have an effective
remedy, even if the violation is committed by persons
acting in an offcial capacity. In fact, the right to a
remedy is itself guaranteed under existing human
20 21
rights treaties and/or customary international law,
being peremptory in character (jus cogens) and as such
has been recognized as non-derogable.
Consistent with the foregoing, it is hereby
declared the policy of the State to recognize the
heroism and sacrifces of all Filipinos who were
victims of summary execution, torture, enforced or
involuntary disappearance and other gross human
rights violations committed during the regime of
former President Ferdinand E. Marcos covering the
period from September 21, 1972 to February 25, 1986
and restore the victims honor and dignity. The State
hereby acknowledges its moral and legal obligation
to recognize and/or provide reparation to said
victims and/or their families for the deaths, injuries,
sufferings, deprivations and damages they suffered
under the Marcos regime.
Similarly, it is the obligation of the State to
acknowledge the sufferings and damages inficted
upon persons whose properties or businesses were
forcibly taken over, sequestered or used, or those
whose professions were damaged and/or impaired,
or those whose freedom of movement was restricted,
and/or such other victims of the violations of the Bill
of Rights.
SEC. 3. Defnition of Terms. The following terms
as used in this Act shall mean:
(a) Detention refers to the act of taking a person into
custody against his will by persons acting in an
offcial capacity and/or agents of the State.
(b) Human rights violation refers to any act or omission
committed during the period from September 21,
1972 to February 25, 1986 by persons acting in an
offcial capacity and/or agents of the State, but
shall not be limited to the following:
(1) Any search, arrest and/or detention without
a valid search warrant or warrant of arrest
issued by a civilian court of law, including any
warrantless arrest or detention carried out
pursuant to the declaration of Martial Law by
former President Ferdinand E. Marcos as well as
any arrest., detention or deprivation of liberty
carried out during the covered period on the basis
of an Arrest, Search and Seizure Order (ASSO),
a Presidential Commitment Order (PCO) or a
Preventive Detention Action (PDA) and such
other similar executive issuances as defned by
decrees of former President Ferdinand E. Marcos,
or in any manner that the arrest, detention or
deprivation, of liberty was effected;
22 23
(2) The infiction by a person acting in an offcial
capacity and/or an agent of the State of
physical injury, torture, killing, or violation of
other human rights, of any person exercising
civil or political rights, including but not
limited to the freedom of speech, assembly
or organization; and/or the right to petition
the government for redress of grievances,
even if such violation took place during or in
the course of what the authorities at the time
deemed an illegal assembly or demonstration:
Provided, That torture in any form or under
any circumstance shall be considered a
human rights violation;
(3) Any enforced or involuntary disappearance
caused upon a person who was arrested,
detained or abducted against ones will
or otherwise deprived of ones liberty, as
defned in Republic Act No. 10350, otherwise
known as the Anti-Enforced or Involuntary
Disappearance Act of 2012;
(4) Any force or intimidation causing the
involuntary exile of a person from the
Philippines;
(5) Any act of force, intimidation or deceit
causing unjust or illegal takeover of a
business, confscation of property, detention
of owner/s and or their families, deprivation
of livelihood of a person by agents of the
State, including those caused by Ferdinand
E. Marcos, his spouse Imelda R. Marcos, their
immediate relatives by consanguinity or
affnity, as well as those persons considered
as among their close relatives, associates,
cronies and subordinates under Executive
Order No. 1, issued on February 28, 1986 by
then President Corazon C. Aquino in the
exercise of her legislative powers under the
Freedom Constitution;
(6) Any act or series of acts causing, committing
and/or conducting the following:
(i) Kidnapping or otherwise exploiting chil-
dren of persons suspected of committing
acts against the Marcos regime;
(ii) Committing sexual offenses against
human rights victims who are detained
and/or in the course of conducting
military and/or police operations; and
24 25
(iii) Other violations and/or abuses similar or
analogous to the above, including those
recognized by international law.
(c) Human Rights Violations Victim (HRVV) refers to
a person whose human rights were violated by
persons acting in an offcial capacity and/or
agents of the State as defned herein. In order to
qualify for reparation under this Act, the human
rights violation must have been committed
during the period from September 21, 1972 to
February 25, 1986: Provided, however, That victims
of human rights violations that were committed
one (1) month before September 21, 1972 and one
(1) month after February 25, 1986 shall be entitled
to reparation, under this Act if they can establish
that the violation was committed:
(1) By agents of the State and/or persons acting
in an offcial capacity as defned hereunder;
(2) For the purpose of preserving, maintaining,
supporting or promoting the said regime; or
(3) To conceal abuses during the Marcos regime
and/or the effects of Martial Law.
(d) Persons Acting in an Offcial Capacity and/or Agents of
the State.The following persons shall be deemed
persons acting in an offcial capacity and/or
agents of the State under this Act:
(1) Any member of the former Philippine Con-
stabulary (PC), the former Integrated National
Police (PNP), the Armed Forces of the Philip-
pines (AFP) and the Civilian Home Defense
Force (CHDF) from September 21, 1972 to Feb-
ruary 25, 1986 as well as any civilian agent at-
tached thereto; and any member of a paramil-
itary group even if one is not organically part
of the PC, the PNP, the AFP or the CHDF so long
as it is shown that the group was organized,
funded, supplied with equipment, facilities
and/or resources, and/or indoctrinated, con-
trolled and/or supervised by any person act-
ing in an offcial capacity and/or agent of the
State as herein defned;
(2) Any member of the civil service, including
persons who held elective or appointive public
offce at any time from September 21, 1972 to
February 25, 1986;
(3) Persons referred to in Section 2(a) of Executive
Order No. 1, creating the Presidential Com-
mission on Good Government (PCGG), issued
on February 28, 1986 and related laws by then
26 27
President Corazon C. Aquino in the exercise
of her legislative powers under the Freedom
Constitution, including former President Fer-
dinand E. Marcos, spouse Imelda R. Marcos,
their immediate relatives by consanguinity or
affnity, as well as their close relatives, associ-
ates, cronies and subordinates; and
(4) Any person or group/s of persons acting with
the authorization, support or acquiescence of
the State during the Marcos regime.
(e) Torture refers to any act by which severe pain
or suffering, whether physical or mental, is
intentionally inficted on any person under the
custody of persons acting in an offcial capacity
and/or agents of the State, as defned by law,
jurisprudence, international conventions and
Republic Act No. 9745, otherwise known as the
Anti-Torture Act of 2009.
SEC 4. Entitlement to Monetary Reparation.
Any HRVV qualifed under this Act shall receive
reparation from the State, free of tax, as herein
prescribed: Provided, That for a deceased or involuntary
disappeared HRVV, the legal heirs as provided for
in the Civil Code of the Philippines, or such other
person named by the executor or administrator of the
deceased or involuntary disappeared HRVVs estate in
that order, shall be entitled to receive such reparation:
Provided, further, That no special power of attorney
shall be recognized in the actual disbursement of
the award, and only the victim or the aforestated
successor(s)-in-interest shall be entitled to personally
receive said reparation form the Board, unless the
victim involved is shown to be incapacitated to the
satisfaction of the Board: Provided, furthermore, That
the reparation received under this Act shall be without
prejudice to the receipt of any other sum by the HRVV
from any other person or entity in any case involving
violations of human rights as defned in this Act.
SEC. 5. Nonmonetary Reparation. The Depart-
ment of Health (DOH), the Department of Social Wel-
fare and Development (DSWD), the Department of
Education (DepED), the Commission on Higher Edu-
cation (CHED), the Technical Education and Skills
Development Authority (TESDA), and such other gov-
ernment agencies shall render the necessary services
as nonmonetary reparation for HRVVs and/or their
families, as may be determined by the Board pursuant
to the provisions of this Act. The amount necessary for
this purpose shall be sourced from the budget of the
agency concerned in the annual General Appropria-
tions Act (GAA).
28 29
SEC. 6. Amount of Reparation. The amount of
reparation under this Act shall be in proportion to the
gravity of the human rights violation committed on the
HRVV and in accordance with the number of points
assigned to the individual under Section 19 hereof.
SEC. 7. Source of Reparation. The amount of
Ten billion pesos (P10,000,000,000.00) plus accrued in-
terest which form part of the funds transferred to the
government of the Republic of the Philippines by vir-
tue of the December 10, 1997 Order of the Swiss Fed-
eral Supreme Court, adjudged by the Supreme Court
of the Philippines as fnal and executory in Republic
vs. Sandiganbayan on July 15, 2003 (G.R. No. 152154)
as Marcos ill-gotten wealth and forfeited in favor of
the Republic of the Philippines, shall be the principal
source funds for the implementation of this Act.
CHAPTER II
THE HUMAN RIGHTS VICTIMS CLAIMS BOARD
SECTION 8. Creation and Composition of the
Human Rights Victims Claims Board. There is
hereby created an independent and quasi-judicial
body to be known as the Human Rights Victims Claims
Board, hereinafter referred to as the Board. It shall be
composed of nine (9) members, who shall possess the
following qualifcations:
(a) Must be of known probity, competence and
integrity;
(b) Must have a deep and thorough understanding
and knowledge of human rights and involvement
in efforts against human rights violations
committed during the regime of former President
Ferdinand E. Marcos;
(c) At least three (3) of them must be members of
the Philippine Bar who have been engaged in the
practice of law for at least ten (10) years; and
(d) Must have a clear and adequate understanding
and commitment to human rights protection,
promotion and advocacy.
The Human Rights Victims Claims Board shall be
attached to but shall not be under the Commission on
Human Rights (CHR).
The Board shall organize itself within thirty (30)
days from the completion of appointment of all nine (9)
members and shall thereafter organize its Secretariat.
SEC. 9. Appointment to the Board. The President
shall appoint the Chairperson and the other eight (8)
members of the Board: Provided, That human rights
30 31
organizations such as, but not limited to, the Task
Force Detainees of the Philippines (TFDP), the Free
Legal Assistance Group (FLAG), the Movement of
Attorneys for Brotherhood, Integrity and Nationalism
(MABINI), the Families of Victims of Involuntary
Disappearance (FIND) and the Samahan ng mga Ex-
Detainees Laban sa Detensyon at Aresto (SELDA) may
submit nominations to the President.
SEC. 10. Powers and Functions of the Board. The
Board shall have the following powers and functions:
(a) Receive, evaluate, process and investigate appli-
cations for claims under this Act;
(b) Issue subpoena/s ad testifcandum and subpoena/s
duces tecum;
(c) Conduct independent administrative proceedings
and resolve disputes over claims;
(d) Approve with fnality all eligible claims under
this Act;
(e) Deputize appropriate government agencies to
assist it in order to effectively perform its functions;
(f) Promulgate such rules as may be necessary to
carry out the purposes of this Act, including rules
of procedure in the conduct of its proceedings,
with the Revised Rules of Court of the Philippines
having suppletory application;
(g) Exercise administrative control and supervision
over its Secretariat;
(h) The Board, at its discretion, may consult the
human rights organizations mentioned in Section
9 herein; and
(i) Perform such other duties, functions and
responsibilities as may be necessary to effectively
attain the objectives of this Act.
SEC. 11. Resolution, of Claims. The Board shall
be composed of three (3) divisions which shall function
simultaneously and independently of each other in
the resolution of claims for reparation. Each division
shall be composed of one (1) Chairperson, who shall be
a member of the Philippine Bar and two (2) members
to be appointed by the Board en banc.
SEC. 12. Emoluments. The Chairperson
and members of the Board shall have the rank,
salary, emoluments and allowances equivalent to a
Presiding Justice and Associate Justice of the Court
of Appeals, respectively.
SEC. 13. Secretariat of the Board. The Board
shall be assisted by a Secretariat which may come
from the existing personnel of the CHR, without
prejudice to the hiring of additional personnel as
determined by the Board to accommodate the volume
32 33
of required work. The following shall be the functions
of the Secretariat:
(a) Receive, evaluate, process and investigate
applications for claims under this Act;
(b) Recommend to the Board the approval of
applications for claims;
(c) Assist the Board in technical functions; and
(d) Perform other duties that may be assigned by
the Board.
The Chairperson of the Board shall appoint a
Board Secretary who shall head the Secretariat for the
duration of the existence of the Board. There shall be a
Technical Staff Head assisted by fve (5) Legal Offcers
and three (3) Paralegal Offcers; and an Administrative
Staff Head assisted by three (3) Administrative Sup-
port Staff.
When necessary, the Board may hire additional
contractual employees or contract a service provider
to provide services of counselors, psychologists, social
workers and public education specialists, among
others, to augment the services of the Secretariat:
Provided, That the maximum contract amount per year
shall not exceed more than ffteen percent (15%) of
the total annual operating budget of the Board.
SEC. 14. Operating Budget of the Board. The
operating budget of the Board shall be funded from the
Ten billion peso {P10,000,000,000.00) fund, with Ten
million pesos (P10,000,000.00) as its initial operating
budget: Provided, That it shall not exceed Fifty million
pesos (P50,000,000.00) a year
SEC. 15. Proper Disposition of Funds. The Board
shall ensure that funds appropriated or those which
may become available as reparation for HRVVs are
properly disbursed in accordance with the policies
stated by Congress and relevant government rules,
regulations and accounting procedures.
CHAPTER III
CLAIMANTS, REPARATION AND RECOGNITION
SECTION. 16. Claimants. Any person who is an
HRVV may fle a claim with the Board for reparation
and/or recognition in accordance with the provisions
of this Act.
SEC. 17. Conclusive Presumption That One is an
HRVV Under This Act. The claimants in the class
suit and direct action plaintiffs in the Human Rights
Litigation Against the Estate of Ferdinand E. Marcos
34 35
(MDL No. 840, CA No. 88-0390) in the US Federal
District Court of Honolulu, Hawaii wherein a favorable
judgment has been rendered, shall be extended
the conclusive presumption that they are HRVVs:
Provided, That the HRVVs recognized by the Bantayog
Ng Mga Bayani Foundation shall also be accorded the
same conclusive presumption: Provided, further, That
nothing herein shall be construed to deprive the Board
of its original jurisdiction and its inherent power to
determine the extent of the human rights violations
and the corresponding reparation and/or recognition
that may be granted.
SEC. 18. Motu Proprio Recognition. The Board
may take judicial notice motu proprio of individual
persons who suffered human rights violations as
defned herein and grant such persons recognition as
HRVVs and included in the Roll of Victims as provided
for in Section 26 hereof.
SEC. 19. Determination of Award. (a) The Board
shall follow the point system in the determination of
the award. The range shall be one (1) to ten (10) points,
as follows:
(1) Victims who died or who disappeared and are
still missing shall be given ten (10) points;
(2) Victims who were tortured and/or raped or
sexually abused shall he given six (6) to nine
(9) points:
(3) Victims who were detained shall be given
three (3) to fve (5) points; and
(4) Victims whose rights were violated under
Section 3, paragraph (b), nos. (4), (5) and (6)
under this Act shall be given one (1) to two (2)
points.
The Board shall exercise its powers with due
discretion in the determination of points for each
victim, which shall be based on the type of violation
committed against the HRVV, frequently and
duration of the violation. In each category, HRVVs
who had suffered more would receive more points.
In instances where a victim is classifed in more than
one category, one shall be awarded the points in the
higher category: Provided, That in cases where there
are several eligible claims fled for reparation by or
on behalf of a particular HRVV, the Board shall award
only one (1) valid claim which corresponds to the
category obtaining the highest number of points for
each eligible claimant.
(b) The Board shall proceed to determine the award
for each claimant classifed under Sections 16, 17
and 18 of this Act.
36 37
(c) The Board shall then compute the fnal monetary
value of ones award that is equivalent to the
numerical value of one point multiplied by the
number of points that a claimant is entitled to, as
previously determined by the Board.
(d) Within thirty (30) days after the Board has
approved with fnality each eligible claim
pending before it and after due publication of
such legitimate claim, the award of monetary
compensation shall take effect: Provided, that any
pending appeal fled by an aggrieved claimant or
opposite before the Board en banc must resolved
by it sixty (60) days before the Board becomes
functus offcio.
CHAPTER IV
GENERAL- PROVISIONS
SECTION 20. Transfer of Funds. Pursuant to the
judgment mentioned in Section 7 hereof, the amount
of Ten billion pesos (P10,000,000,000.00) plus the
accrued interest are hereby set aside and appropriated
to fund the purposes of this Act.
SEC. 21. Documentation of Human Rights
Violations Committed by the Marcos Regime. In the
implementation of this Act and without prejudice to
any other documentary or other evidence that may
be required for the award of any reparation, any
HRVV seeking reparation shall execute a detailed
sworn statement narrating the circumstances of the
pertinent human rights violation/s committed.
SEC. 22. Publication. Consistent with Section 23
herein, the Board, after having been duly convened,
shall set the period for the commencement and
termination of applications by HRVVs and cause the
publication of the same: Provided, That such period
shall only become operative ffteen (15) days after
its last publication, which shall be once a week for
three (3) consecutive weeks in at least two (2) national
newspapers of general circulation.
SEC. 23. Period for Filing of Claims; Waiver. An
HRVV shall fle an application for reparation with
the Board within six (6) months from the effectivity
of the implementing rules and regulations (IRR) of
this Act: Provided, That failure to fle an application
within said period is deemed a waiver of the right to
fle the same: Provided, further, That for HRVVs who are
deceased, incapacitated, or missing due to enforced
disappearance, their legal heir/s or representatives,
shall be entitled to fle an application for reparation
on their behalf.
38 39
Any opposition to the new application/s pursuant
to Section 16 hereof shall only be entertained if such is
fled within ffteen (15) days from the date of the last
publication of the offcial list of eligible claimants as
may be determined by the Board. The Board shall cause
the publication of the offcial list of eligible claimants
once a week for three (3) consecutive weeks in at least
two (2) national newspapers of general circulation.
SEC. 24 Appeal. Any aggrieved claimant or
oppositor may fle an appeal within ten (10) calendar
days from the receipt of the Resolution of the Division,
to the Board en banc, whose decision shall then
become fnal and executory.
SEC 25. Penalties; Applicability of the Revised Penal
Code. Any claimant who is found by the Board, after
due hearing, to have fled a fraudulent claim, shall be
referred to the appropriate offce for prosecution. If
convicted, he shall suffer the imprisonment of eight
(8) to ten (10) years, shall be disqualifed from public
offce and employment and shall be deprived of the
right to vote and be voted for in any national or local
election, even after the service of sentence unless
granted absolute pardon.
Any member of the Board and its Secretariat,
public offcer, employee of an agency or any private
individual mandated to implement this Act, who shall
misuse, embezzle or misappropriate the funds for
the reparation of HRVVs or who shall commit fraud
in the processing of documents and claims of HRVVs,
or shall conspire with any individual to commit the
same, shall also be prosecuted,
Any member of the Board and its Secretariat,
public offcer, employee of an agency or any private
individual mandated to implement this Act, who may
have been found guilty of committing any or all of the
prohibited acts stated in the preceding paragraph, or
those acts punishable under the Revised Penal Code,
shall be penalized under the pertinent provisions in
the Code and relevant special penal laws.
SEC. 26. Roll of Victims. Persons who are HRVVs,
regardless of whether they opt to seek reparation
or not, shall be given recognition by enshrining
their names in a Roll of Human Rights Victims to be
prepared by the Board.
A Memorial/Museum/Library shall be
established in honor and in memory of the victims
of human rights violations whose names shall be
inscribed in the Roll. A compendium of their sacrifces
shall be prepared and may be readily viewed and
accessed in the internet. The Memorial/Museum/
Library/Compendium shall have an appropriation of
at least Five hundred million pesos (P500,000,000.00)
40 41
from the accrued interest of the Ten billion peso
(P10,000,000,000.00) fund.
The Roll may also be displayed in government
agencies as maybe designated by the HRVV Memorial
Commission as created hereunder.
SEC. 27. Human, Rights Violations Victims Me-
morial Commission. There is hereby created a Com-
mission to be known as the Human Rights Violations
Victims Memorial Commission, hereinafter referred
to as the Commission, primarily for the establishment,
restoration, preservation and conservation of the Me-
morial/Museum/Library/Compendium in honor of
the HRVVs during the Marcos regime.
The powers and functions of the Commission
shall be assumed by the Board of Trustees which shall
be composed of the following; Chairperson of the CHR
as Chairperson; Chairperson of the National Histori-
cal Commission as Co-Chairperson; and Chairpersons
of the CHED, the National Commission on Culture and
the Arts (NCCA), the Secretary of the Department of
Education and the Head of the University of the Philip-
pines Diliman Main Library, as members.
The Board of Trustees shall have the authority to
hire and appoint its offcials and employees, receive
donations and grants for and on its behalf, and gener-
ate revenues for the beneft of the Commission.
The Commission shall be attached to the CHR
solely for budgetary and administrative purposes. The
operating budget of the Commission shall be appro-
priated from the General Appropriations Act.
The Commission shall also coordinate and
collaborate with the DepED and the CHED to ensure
that the teaching of Martial Law atrocities, the lives
and sacrifces of HRVVs in our history are included in
the basic, secondary and tertiary education curricula.
CHAPTER V
FINAL PROVISIONS
SEC 28. Guidelines for the Implementing Rules and
Regulations (1RR). In implementing this Act and in
formulating the corresponding rules and regulations,
and to ensure that all applications are properly screened
for fraudulent claims, the Board must provide for:
(a) Transparency in the processing of the claims;
(b) A procedure that allows any concerned party to
oppose an application or claim on the ground that
it is fraudulent, fctitious or spurious and gives
that party the opportunity to question the same
and to present evidence in support thereof; and
42 43
(c) A procedure that is speedy and expeditious without
sacrifcing any of the parties fundamental rights.
Within ffteen (15) days from the date of its
organization, the Board shall promulgate the necessary
IRR and procedures for the effective implementation
of this Act. The IRR shall be effective ffteen (15) days
after its publication in two (2) national newspapers of
general circulation.
SEC. 29. Work Period; Sunset Clause. The Board
shall complete its work within two (2) years from the
effectivity of the IRR promulgated by it. After such
period, it shall become functus offcio.
SEC. 30. Separability Clause. If, for any reason,
any section or provision of this Act is declared
unconstitutional or invalid, such other sections or
provisions not affected thereby shall remain in full
force and effect.
SEC. 31. Repealing Clause. All laws, decrees,
executive orders, rules and regulations or parts
thereof inconsistent with any of the provisions of this
Act, including Section 63(b) of Republic Act No. 6657,
as amended, otherwise known as the Comprehensive
Agrarian Reform Law of 1988 and Section 40(a) of
Republic Act No. 7160, otherwise known as the Local
Government Code of 1991, are hereby repealed,
amended or modifed accordingly.
SEC. 32. Effectivity Clause. This Act shall take
effect ffteen (15) days after its complete publication
in the Offcial Gazette or in at least two (2) national
newspapers of general circulation.
Approved,
This Act which is a consolidation of House Bill No.
5990 and Senate Bill No. 3334 was fnally passed by the
House of Representatives and the Senate on January
28, 2013.
Approved: FEB 25 2013
(Sgd.) BENIGNO S. AQUINO III
President of the Philippines
(Sgd.) EMMA LIRIO-REYES
Secretary of the Senate
(Sgd.) MARILYN B. BARUA-YAP
Secretary General
House of Representatives
(Sgd.) JUAN PONCE ENRILE
President of the Senate
(Sgd.) FELICIANO BELMONTE JR.
Speaker of the House
of Representatives
ABOUT KARAPATAN
Karapatan Alliance for the Advancement of Peoples
Rights is an alliance of organizations, groups and individuals
working for the promotion and defense of human rights in
the Philippines. Its founders and members have been at the
forefront of human rights struggle in the Philippines since
the time of the Marcos dictatorship.
Founded in 1995, the alliance now has 17 regional
chapters and is closely linked with various peoples and
mass organizations through their human rights desks.
ABOUT SELDA
Samahan ng Ex-Detainees Laban sa Aresto (Society of
Ex-Detainees Against Detention and Arrest or Selda) is an
organization of former political prisoners in the country.
Founded in December 4, 1984, SELDA was initiated by former
political prisoners during the Martial Law period.
It works for the unconditional release of all political
prisoners and humane treatment of those who are still in
detention; for the advocacy on the conditions of political
prisoners, the fundamental reasons for their arrest and
detention, and their struggle for justice; mobilization
of resources for political prisoners and their families;
legislative actions on the indemnifcation and rehabilitation
of political detainees; and promotion of partnerships and
solidarity with organizations for the freedom and welfare of
political prisoners and victims of tyranny.
2nd Floor, Erythrina Bldg.
No. 1 Maaralin corner Matatag Streets,
Barangay Central, Diliman, Quezon City
Philippines 1100
Telefax
(+63 2) 4354146 or 4347486
E-mail
karapatan@karapatan.org
selda_phil@yahoo.com.ph
Website
www.karapatan.org | www.seldapilipinas.wordpress.com
Anti-Enforced or
Involuntary Disappearance
Act of 2012
(Republic Act 10353)
PRIMER
Anti-Enforced or
Involuntary Disappearance
Act of 2012
(Republic Act 10353)
PRIMER
Published by
Karapatan Alliance for the Advancement of Peoples Rights
in cooperation with
Families of the Disappeared for Justice (Desaparecidos)
November 2013
CONTENTS
Introduction 1
Primer on the Anti-Enforced or
Involuntary Disappearance Act of 2012
(Republic Act 10353) 5
An Act Defning and Penalizing Enforced
or Involuntary Disappearance 19
This publication has been produced with the assistance of
the European Union and th Oak Foundation. The contents of
this publication are the sole responsibility of KARAPATAN and
DESAPARECIDOS and can in no way be taken to refect the views of
the European Union or the Oak Foundation.
The views expressed in this publication do not necessarily refect
the views of the OMCT.
Information contained in this publication may be reproduced
and distributed, as long as proper attribution and
acknowledgement is given.
This primer is produced
with the assistance of the
World Organisation
Against Torture (OMCT).
INTRODUCTION
T
he phenomenon of abduction and enforced
disappearances is an atrocious practice meant
to terrorize opposition. Governments and their state
forces use the practice as a tool of state terrorism to
decimate their critics, especially political activists,
who denounce and resist their policies and methods
of governance. There are hundreds of thousands
of politically-motivated enforced disappearances
perpetrated by the military and police in the
developing countries of Africa, Asia and Latin America.
During the Latin American military dictatorships
of the 1960s-1980s, activists from all walks of life went
missing, hence the Spanish term desaparecidos the
disappeared. Similarly, in the Philippines, the practice
of enforced disappearances employed by state security
forces has resulted in 1,860 desaparecidos [based on
Karapatan data] from the military dictatorship of
Ferdinand Marcos up to the present administration of
Benigno Aquino III. The number should be more since
many cases were undocumented and unreported.
2 3
Only in 2006 did the United Nations General
Assembly formally adopt the international convention
which strengthens the 1992 UN Declaration
on the Protection of all Persons from Enforced
Disappearances, thus making governments liable for
any violation of the right to freedom and life. The
convention also echoes the 1992 Rome Statute of
the International Criminal Courts qualifcation that
the widespread or systematic practice of enforced
disappearance constitutes a crime against humanity
(Part 1, Article 5).
The frst bill that sought to criminalise enforced
disappearance was fled on September 4, 1990 by
Rep. Eduardo Nonato Joson Jr. Other bills with the
same intent were fled in the succeeding Congresses.
In 2002, human rights organizations and families of
the disappeared worked with progressive legislators
from the Bayan Muna (People First) party-list to
craft and fle a bill against enforced disappearances.
The succeeding years saw the rise in the numbers of
reported and documented cases of desaparecidos,
with 206 individuals victimised by the counter-
insurgency program of the Gloria Macapagal Arroyo
administration. The commission of these horrendous
acts remain unabated under Benigno Aquino IIIs
administration, while many of the victims during the
past regime remain unsurfaced and the perpetrators
have not been brought to justice. To date, Aquino
has yet to ratify the UN International Convention on
Enforced or Involuntary Disappearance.
The families of the disappeared, while stricken
with pain and uncertainty, have remained steadfast
and persistent in the search for their love ones and the
struggle for justice. Since the time of Martial Law up to
the present, the relentless and tireless struggle of the
families of the desaparecidos have brought to national
and international publics attention the barbaric
practice of the State, the urgent need to surface all
disappeared and for the State to stop and criminalise
such offenses, and the arduous yet meaningful struggle
for the realisation of human rights and justice.
Such efforts, including the long years of advocacy
and lobby work for criminalisation of enforced
disappearances, brought forth the enactment of
the Anti-Enforced or Involuntary Disappearance
Act of 2013 the version crafted by the families of
the desaparecidos and Bayan Muna on December
21, 2013, which is the frst of its kind in Asia. The
Implementing Rules and Regulations (IRR) of the law
was fnalised on February 12, 2013.
4
1. What is the Anti-Enforced or Involuntary
Disappearance Act of 2012?
The Act defnes and penalizes the crime of enforced
disappearance. The Philippine government, through
the law, offcially recognises the criminal nature of
enforced disappearance that it is a crime against
persons, and that the perpetrators should be criminally
liable and must be put in jail. More importantly,
the law acknowledges that the said crime can only
be perpetrated by State agents. The law likewise
recognizes that it is the States responsibility to provide
compensation, restitution and rehabilitation to victims
of enforced disappearances and their families.
2. How has the law defned enforced or involuntary
disappearance (EID)?
The law defnes enforced or involuntary
disappearance as having the following elements:
a. Arrest, detention, abduction or any other
form of deprivation of liberty;
PRIMER ON THE
ANTI-ENFORCED OR INVOLUNTARY DISAPPEARANCE
ACT OF 2012
(Republic Act 10353)
This primer on the law aims to provide human
rights workers, families of the missing, paralegals,
lawyers and other human rights advocates with a tool
in advocacy and in their practical work in documenting
cases and providing support service to victims and
families. This primer can also help prepare in fling
charges against state security forces responsible for
the act of enforced disappearance.
6 7
b. Committed by agents of the State or by
persons or groups of persons acting with the
authorization, support or acquiescence of the
State; and
c. The above elements are followed by the refusal
to acknowledge the deprivation of liberty or
by concealment of the fate or whereabouts of
the disappeared person.
The victims of EID refer to those who continue to
be missing, those who have been surfaced alive, and
those found dead.
According to Karapatans Glossary of Human Rights
Violations, a missing person is considered disappeared
if his/her whereabouts remain unknown for more
than seventy two (72) hours. For purposes of its HRV
statistics, Karapatan reports as victims of EID only
those who remain missing. Those who are eventually
surfaced are reported under extrajudicial killing, illegal
detention or arbitrary arrest as the case may be.
Under the law, the crime of enforced or
involuntary disappearance is considered a continuing
offense as long as the perpetrators continue to conceal
the whereabouts of the missing person. There is no
prescription period for the prosecution of persons
responsible for enforced disappearance, which means
at any time from the date of disappearance and to the
time that the person is under circumstances mentioned
above, charges can be fled against the perpetrators,
unless when the victim is surfaced alive. In which case,
the period for prosecution shall be twenty fve (25)
years from the date of such reappearance.
3. Can families of the disappeared fle an EID case
in the courts if their disappeared relative was
abducted before the effectivity of this law?
Because the EID is a continuing offense, the
victims of enforced disappearance who remain
missing up to the effectivity of the R.A. 10353, their
families or persons of interest can fle a case of EID in
the courts. Those EID victims who were surfaced alive
or found dead before the effectivity of the law will not
be covered by R.A. 10353.
4. What was the laws defnition of Agents of the
State? Can paramilitary elements be considered
state agents and can they be criminally liable
for the act of EID? Can other armed groups,
liberation armies, or private individuals be liable
under R.A. 10353, if they committed enforced
disappearance?
The law refers to Agents of State as persons who,
by popular election or appointment by authority, take
8 9
part in the performance of public functions in the
government, or shall perform in the government or
in any of its branches, public duties as an employee,
agent or subordinate offcial, or any rank or class.
The state agents immediate commanding offcer
in their unit or their senior offcial of the Armed
Forces of the Philippines (AFP) or Philippine National
Police (PNP) shall also be held liable for the crime as a
principal perpetrator. Also, AFP or PNP offcers who
have knowledge of incidents being committed or have
been committed within their area of responsibility
but did not take any action before, during and after
the commission of the crime will also be held liable as
principals under the law.
Paramilitaries are considered state actors or
persons acting in authority of the state and can be
liable for EID, including military offcers handling or
supervising them. In the Philippine context, there
were several cases of EID that were perpetrated by
paramilitary elements and goons-for-hire who are
known by the local residents to be working with
and supported by the AFP in combat operations and
counter-insurgency activities.
Only state agents are liable for enforced
disappearance under this law, emphasizing that the
act committed by persons in authority is incomparably
heavier than those committed by civilians or non-
state agents. The State is mandated to utilise all its
resources to protect its citizens against human rights
violations, so if State agents themselves commit the
violations, their culpability is great. Non-state actors
can be liable for the crime of kidnapping under
the Revised Penal Code, but not for enforced or
involuntary disappearance under this Act.
5. What are the rights and remedies of victims and
their families under the Act?
The Act holds the State responsible for the
enactment of measures for the: enhancement of the
right of all people to human dignity; the prohibition
against secret detention places, solitary confnement,
being incommunicado, and other forms of deprivation
of liberty; provision of penal and civil sanctions for
such violations; and compensation and rehabilitation
for victims and their families.
The following rights are more clearly defned:
a. The right against enforced or involuntary
disappearance, and safeguards for its
prevention, which should be protected at
all times, including during times of political
10 11
instability, threat of war, state of war or other
public emergencies;
b. The right of access to communication of any
person deprived of liberty to inform his/her
family, relative, friend, lawyer or any human
rights organisation on his/her whereabouts or
condition;
c. The right against the use of the order of
battle or any order of similar nature to justify
enforced or involuntary disappearance. Any
person who receives such an order has the
right to disobey it;
d. The right of families of disappeared persons to
be accompanied by the Commission on Human
Rights or its authorised representatives to
visit or inspect places of detention;
e. The right of a victim of enforced disappear-
ance and his/her relatives, who is surfaced
alive or those who continue to be disappeared
or are found dead after the passage of the law,
to fle charges and claim remedies under the
law, including restitution of honor and reputa-
tion [i.e. immediate expunging or rectifcation
of any derogatory record, information or pub-
lic declaration/statement on the person etc]
and compensation which will not be less than
PhP10,000.00;
f. The right of families of victims of enforced
disappearance who continue to be missing or has
been found dead to fle claims for compensation;
g. The right of victims of enforced disappearance
who are surfaced alive and their immediate
family, as well as families of EID victims who
remain missing, to access medical care and
rehabilitation free of charge.
All the rights enshrined in the 1987 Constitution
and all international instruments to which the
Philippines is a State party should be adhered to and
protected by the State.
6. What are the duties of government authorities,
individuals and private entities under the law?
a. They should not use the order of battle or
any order of similar nature, as a justifcation
or legal ground for commission of EID;
b. Authorities should respect the right of access
to communication of any person deprived of
liberty to his or her family, friends, relatives,
lawyer or any human rights organisation on
his/her whereabouts;
12 13
c. Any member or offcial of any police or
military detention center, the PNP or any of
its agencies, the AFP or any of its agencies, the
NBI or any other agency of the government,
and any hospital or morgue (public or private)
should immediately issue a certifcation in
writing to any family member, relative, lawyer,
representative of a human rights organisation
or member of media who inquires about the
presence or absence and any information on
the whereabouts of a disappeared person. The
attached inquiry form, as approved through
the IRR, should be fully accomplished by the
institutions where the inquiry was lodged and
such certifcations should be issued within the
following schedules:
ENTITY WHERE INQUIRY
IS FILED
TO WHOM INQUIRY
SHOULD BE
ADDRESSED TO
SCHEDULE OF
ISSUANCE OF
CERTIFICATION
PNP or BJMP provincial
offces
Head of the
provincial offce
Within fve (5)
calendar days from
the date of inquiry
PNP or BJMP regional
offces
Head of the
regional offce
Within seven (7)
calendar days from
the date of inquiry
AFP headquarters/camp/
command post where
AFP unit is located/
based/stationed
Commanding
offcer of the AFP
unit
Within twenty four
(24) hours from the
time of inquiry
Phil. Army (PA) battal-
ions or equivalent units
of Phil. Air Force (PAF)
and Phil. Navy (PN)
Commanding
offcer of the
PA, PAF, PN
battalions or
equivalent units
Within two (2)
calendar days from
the date of inquiry
PA brigades or equiva-
lent units of PAF and PN
Commanding
offcer of the PA,
PAF, PN brigades
or equivalent
units
Within three (3)
calendar days from
the date of inquiry
PA divisions or equiva-
lent units of PAF and PN
Commanding
offcer of the PA,
PAF, PN divisions
or equivalent
units
Within four (4)
calendar days from
the date of inquiry
ENTITY WHERE INQUIRY
IS FILED
TO WHOM INQUIRY
SHOULD BE
ADDRESSED TO
SCHEDULE OF
ISSUANCE OF
CERTIFICATION
PNP precinct, station,
detention centers or
facilities in camps
Head of
detention facility
Not beyond four (4)
hours from time of
inquiry
Jails under the Bureau
of Jail Management and
Penology (BJMP) and
local government units
Head of
detention facility
Not beyond four (4)
hours from time of
inquiry
14 15
ENTITY WHERE INQUIRY
IS FILED
TO WHOM INQUIRY
SHOULD BE
ADDRESSED TO
SCHEDULE OF
ISSUANCE OF
CERTIFICATION
Unifed commands Commanding
offcer of the
unifed command
Within fve (5)
calendar days from
the date of inquiry
General Headquarters,
AFP and major services
of the PA, PAF, and PN
Chief of Staff or
chiefs of PA, PAF
and PN
Within seven (7)
calendar days from
the date of inquiry
Any other AFP
commands/units/offces
including ISG, ISAFP etc
Head of offce Within three (3)
calendar days from
the date of inquiry
Hospitals, medical
clinics, morgues
Head of offce Not beyond four (4)
hours from time of
inquiry
f. Government agencies concerned should
maintain an up-to-date register of all persons
detained or confned in offcially recognised and
controlled places of detention or confnement
and should make the register accessible to
family members, relatives, lawyers, judges,
offcial bodies, the CHR, human rights
organisations and all persons with legitimate
interest in the whereabouts and conditions of
the persons deprived of liberty.
The register should be regularly reported to the
CHR regional offces within the frst fve (5) working
days of the month on a bi-monthly basis. Regional re-
ports should be consolidated by the CHR Main Offce
through its Assistance and Visitorial Offce (AVO), and
by any other agency of government tasked to moni-
tor and protect human rights. The registry should be
made available to the public or those who have legiti-
mate interest.
g. Government agencies concerned should sub-
mit an updated inventory or list of all offcially
recognised and controlled detention or con-
fnement facilities and list of detainees, within
six months of effectivity of the law and within
fve (5) days of every month or as may be re-
quested by the CHR.
d. Any person who has information on a case of
EID shall immediately report in writing the
circumstances and whereabouts of the victim.
e. Any inquest or investigating public
prosecutor, or any offcial or employee who
learns that a person delivered for inquest
or preliminary investigation is a victim of
EID shall immediately disclose the victims
whereabouts to his/her family, relatives,
lawyer/s, or to a human rights organisation
through telephone, SMS, or electronic mail
and other expedient forms and means;
16 17
h. Courts and other concerned agencies of
government should give priority to and thus
expeditiously dispense with all proceedings on
the issuance of writs of habeas corpus, amparo
and habeas data. Any order issued according to
such writs should be executed and immediately
complied with.
i. The CHR and its authorised representative shall
conduct regular, independent, unannounced
and unrestricted visits to or inspections of all
places of detention or confnement.
j. Government agencies shall ensure the
safety of all persons involved in the search,
investigation and prosecution of enforced or
involuntary disappearance.
k. Government agencies shall provide appropriate
medical care and rehabilitation for victims of
EID and their families free of charge.
7. What are the liabilities of government authorities,
individuals and private entities under the law?
a. The immediate commanding offcer of a unit
of the AFP or senior offcial of the PNP and
other law enforcement agencies shall be held
liable for the crime of enforced disappearance
for acts committed by him/her that have led,
assisted, abetted or allowed, whether directly
or indirectly, the commission of the crime by
his/her subordinates.
b. Those who committed the act of enforced
disappearance directly, or directly forced,
instigated, encouraged or induced others
to commit such act, or cooperated in the
commission of another action which led to the
EID, or allowed the EID or abetted it when it
is within their power to stop or uncover the
crime, or cooperated in the execution of the
EID through previous or simultaneous actions,
shall be imposed with the penalty of reclusion
perpetua or 40 years of imprisonment.
c. Those who attempted to commit the crime
of EID, or who have knowledge of the act by
beneftting from or assisting the perpetrator
to beneft from the act, or concealed the EID
and/or destroyed the materials to prevent
the discovery of the act, or who harboured,
concealed or assisted in the escape of the
principals in the EID, shall be imposed with the
penalty of reclusion temporal or 12-20 years of
imprisonment and accessory penalties
18
d. Those who defy, ignore and delay compliance
with any promulgated writs or orders shall be
imposed with the penalty of prision correctional
or 6 months to 6 years of imprisonment
e. Those who violate the stated duties of
government authorities, individuals and
private entities shall be imposed with the
penalty of arresto mayor or 1-6 months of
imprisonment
f. Preventive suspension or summary dismissal
of government offcials and personnel who
are found to be perpetrators of or participants
in the commission of EID as a result of the
preliminary investigation.
Let us all help in stopping enforced or involuntary
disappearance. Lets demand the surfacing of the
desaparecidos and justice for all victims of enforced
or involuntary disappearance and other violations of
human rights. There can be no peace without justice.
S. No. 2817
H. No. 98
Republic of the Philippines
Congress of the Philippines
Metro Manila
Fifteenth Congress
Third Regular Session
Begun and held in Metro Manila, on Monday, the twenty-third of
July, two thousand twelve
[REPUBLIC ACT NO. 10353]
AN ACT
DEFINING AND PENALIZING ENFORCED OR
INVOLUNTARY DISAPPEARANCE
Be it enacted by the Senate and House of Representatives of
the Philippines in Congress assembled:
CHAPTER I
PRELIMINARY PROVISIONS
SECTION 1. Short Title. This Act shall be known
as the Anti-Enforced or Involuntary Disappearance
Act of 2012.
SEC. 2. Declaration of Policy. The State values
the dignity of every human person and guarantees full
respect for human rights for which highest priority
shall be given to the enactment of measures for the
20 21
enhancement of the right of all people to human
dignity, the prohibition against secret detention
places, solitary confnement, incommunicado, or other
similar forms of detention, the provision for penal and
civil sanctions for such violations, and compensation
and rehabilitation for the victims and their families,
particularly with respect to the use of torture, force,
violence, threat, intimidation or any other means
which vitiate the free will of persons abducted,
arrested, detained, disappeared or otherwise removed
from the effective protection of the law.
Furthermore, the State adheres to the principles
and standards on the absolute condemnation of
human rights violations set by the 1987 Philippine
Constitution and various international instruments
such as, but not limited to, the International
Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR), and the
Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman
or Degrading Treatment or Punishment (CAT), to
which the Philippines is a State party.
SEC. 3. Defnition of Terms. The following terms
as used in this Act shall mean:
(a) Agents of the State refer to persons who, by
direct provision of the law, popular election or
appointment by competent authority, shall take
part in the performance of public functions in the
government, or shall perform in the government
or in any of its branches public duties as an
employee, agent or subordinate offcial, of any
rank or class.
(b) Enforced or involuntary disappearance refers to the
arrest, detention, abduction or any other form
of deprivation of liberty committed by agents
of the State or by persons or groups of persons
acting with the authorization, support or
acquiescence of the State, followed by a refusal
to acknowledge the deprivation of liberty or by
concealment of the fate or whereabouts of the
disappeared person, which places such person
outside the protection of the law.
(c) Order of Battle refers to a document made by the
military, police or any law enforcement agency
of the government, listing the names of persons
and organizations that it perceives to be enemies
of the State and which it considers as legitimate
targets as combatants that it could deal with,
through the use of means allowed by domestic
and international law.
(d) Victim refers to the disappeared person and any
individual who has suffered harm as a direct result
22 23
of an enforced or involuntary disappearance as
defned in letter (b) of this Section.
SEC. 4. Nonderogability of the Right Against
Enforced or Involuntary Disappearance. The right
against enforced or involuntary disappearance and
the fundamental safeguards for its prevention shall
not be suspended under any circumstance including
political instability, threat of war, state of war or other
public emergencies.
SEC. 5. Order of Battle or Any Order of Similar
Nature, Not Legal Ground, for Enforced or Involuntary
Disappearance. An Order of Battle or any order of
similar nature, offcial or otherwise, from a superior
offcer or a public authority causing the commission
of enforced or involuntary disappearance is unlawful
and cannot be invoked as a justifying or exempting
circumstance. Any person receiving such an order
shall have the right to disobey it.
SEC. 6. Right of Access to Communication. It
shall be the absolute right of any person deprived
of liberty to have immediate access to any form of
communication available in order for him or her to
inform his or her family, relative, friend, lawyer or any
human rights organization on his or her whereabouts
and condition.
SEC. 7. Duty to Report Victims of Enforced or Invol-
untary Disappearance. Any person, not being a prin-
cipal, accomplice or accessory, who has an information
of a case of enforced or involuntary disappearance or
who shall learn of such information or that a person
is a victim of enforced or involuntary disappearance,
shall immediately report in writing the circumstances
and whereabouts of the victim to any offce, detach-
ment or division of the Department of the Interior and
Local Government (DILG), the Department of National
Defense (DND), the Philippine National Police (PNP),
the Armed Forces of the Philippines (AFP), the Nation-
al Bureau of Investigation (NBI), the City or Provincial
Prosecutor, the Commission on Human Rights (CHR)
or any human rights organization and, if known, the
victims family, relative, or lawyer.
SEC. 8. Duty to Certify in Writing on the Results of
Inquiry into a Reported Disappeared Persons Where-
abouts. In case a family member, relative, lawyer,
representative of a human rights organization or a
member of the media inquires with a member or of-
fcial of any police or military detention center, the
PNP or any of its agencies, the AFP or any of its agen-
cies, the NBI or any other agency or instrumentality
of the government, as well as any hospital or morgue,
public or private, on the presence or whereabouts of a
24 25
reported victim of enforced or involuntary disappear-
ance, such member or offcial shall immediately issue
a certifcation in writing to the inquiring person or en-
tity on the presence or absence and/or information on
the whereabouts of such disappeared person, stating,
among others, in clear and unequivocal manner the
date and time of inquiry, details of the inquiry and the
response to the inquiry.
SEC. 9. Duty of Inquest/Investigating Public
Prosecutor or any Judicial or Quasi-Judicial Offcial
or Employee. Any inquest or investigating public
prosecutor, or any judicial or quasi-judicial offcial
or employee who learns that the person delivered for
inquest or preliminary investigation or for any other
judicial process is a victim of enforced or involuntary
disappearance shall have the duty to immediately dis-
close the victims whereabouts to his or her immedi-
ate family, relatives, lawyer/s or to a human rights
organization by the most expedient means.
SEC. 10. Offcial Up-to-Date Register of All Persons
Detained or Confned. - All persons detained or confned
shall be placed solely in offcially recognized and
controlled places of detention or confnement where
an offcial up-to-date register of such persons shall be
maintained. Relatives, lawyers, judges, offcial bodies
and all persons who have legitimate interest in the
whereabouts and condition of the persons deprived of
liberty shall have free access to the register.
The following details, among others, shall be
recorded, in the register:
(a) The identity or name, description and address of
the person deprived of liberty;
(b) The date, time and location where the person
was deprived of liberty and the identity of the
person who made such deprivation of liberty;
(c) The authority who decided the deprivation of
liberty and the reasons for the deprivation of
liberty or the crime or offense committed;
(d) The authority controlling the deprivation of
liberty;
(e) The place of deprivation of liberty, the date and
time of admission to the place of deprivation
of liberty and the authority responsible for the
place of deprivation of liberty;
(f) Records of physical, mental and psychological
condition of the detained or confned person
before and after the deprivation of liberty and the
name and address of the physician who examined
him or her physically, mentally and medically;
26 27
(g) The date and time of release or transfer of the
detained or confned person to another place
of detention, the destination and the authority
responsible for the transfer;
(h) The date and time of each removal of the detained
or confned person from his or her cell, the reason
or purpose for such removal and the date and
time of his or her return to his or her cell;
(i) A summary of the physical, mental and medical
fndings of the detained or confned person after
each interrogation;
(j) The names and addresses of the persons who
visit the detained or confned person and the
date and time of such visits and the date and
time of each departure;
(k) In the event of death during the deprivation of
liberty, the identity, the circumstances and cause
of death of the victim as well as the destination
of the human remains; and
(l) All other important events bearing on and all
relevant details regarding the treatment of the
detained or confned person.
Provided, That the details required under letters
(a) to (f) shall be entered immediately in the register
upon arrest and/or detention.
All information contained in the register shall be
regularly or upon request reported to the CHR or any
other agency of government tasked to monitor and
protect human rights and shall be made available to
the public.
SEC. 11. Submission of List of Government Detention
Facilities. Within six (6) months from the effectivity of
this Act and as may be requested by the CHR thereafter,
all government agencies concerned shall submit an
updated inventory or list of all offcially recognized and
controlled detention or confnement facilities, and the
list of detainees or persons deprived of liberty under
their respective jurisdictions to the CHR.
SEC. 12. Immediate Issuance and Compliance of
the Writs of Habeas Corpus, Amparo and Habeas Data.
All proceedings pertaining to the issuance of the
writs of habeas corpus, amparo and habeas data shall be
dispensed with expeditiously. As such, all courts and
other concerned agencies of government shall give
priority to such proceedings.
Moreover, any order issued or promulgated
pursuant to such writs or their respective proceedings
shall be executed and complied with immediately.
SEC. 13. Visitation /Inspection of Places of
Detention and, Confnement. The CHR or its duly
28 29
authorized representatives are hereby mandated
and authorized to conduct regular, independent,
unannounced and unrestricted visits to or inspection
of all places of detention and confnement.
SEC. 14. Liability of Commanding Offcer or Supe-
rior. - The immediate commanding offcer of the unit
concerned of the AFP or the immediate senior offcial
of the PNP and other law enforcement agencies shall
be held liable as a principal to the crime of enforced or
involuntary disappearance for acts committed by him
or her that shall have led, assisted, abetted or allowed,
whether directly or indirectly, the commission there-
of by his or her subordinates. If such commanding of-
fcer has knowledge of or, owing to the circumstances
at the time, should have known that an enforced or
involuntary disappearance is being committed, or has
been committed by subordinates or by others within
the offcers area of responsibility and, despite such
knowledge, did not take preventive or coercive action
either before, during or immediately after its commis-
sion, when he or she has the authority to prevent or
investigate allegations of enforced or involuntary dis-
appearance but failed to prevent or investigate such
allegations, whether deliberately or due to negligence,
shall also be held liable as principal.
SEC. 15. Penal Provisions.
(a) The penalty of reclusion perpetua and its accessory
penalties shall be imposed upon the following
persons:
(1) Those who directly committed the act of
enforced or involuntary disappearance;
(2) Those who directly forced, instigated, encour-
aged or induced others to commit the act of
enforced or involuntary disappearance;
(3) Those who cooperated in the act of
enforced or involuntary disappearance
by committing another act without
which the act of enforced or involuntary
disappearance would not have been
consummated;
(4) Those offcials who allowed the act or
abetted in the consummation of enforced
or involuntary disappearance when it is
within their power to stop or uncover the
commission thereof; and
(5) Those who cooperated in the execution of
the act of enforced or involuntary disap-
pearance by previous or simultaneous acts.
30 31
(b) The penalty of reclusion temporal and its accessory
penalties shall be imposed upon those who
shall commit the act of enforced or involuntary
disappearance in the attempted stage as
provided for and defned under Article 6 of the
Revised Penal Code.
(c) The penalty of reclusion temporal and its accessory
penalties shall also be imposed upon persons
who, having knowledge of the act of enforced
or involuntary disappearance and without
having participated therein, either as principals
or accomplices, took part subsequent to its
commission in any of the following manner:
(1) By themselves profting from or assisting the
offender to proft from the effects of the act
of enforced or involuntary disappearance;
(2) By concealing the act of enforced or invol-
untary disappearance and/or destroying
the effects or instruments thereof in order
to prevent its discovery; or
(3) By harboring, concealing or assisting in
the escape of the principal/s in the act of
enforced or involuntary disappearance,
provided such accessory acts are done with
the abuse of offcial functions.
(d) The penalty of prision correctional and its acces-
sory penalties shall be imposed against persons
who defy, ignore or unduly delay compliance
with any order duly issued or promulgated pur-
suant to the writs of habeas corpus, amparo and
habeas data or their respective proceedings.
(e) The penalty of arresto mayor and its accessory
penalties shall be imposed against any person
who shall violate the provisions of Sections 6, 7,
8, 9 and 10 of this Act.
SEC. 16. Preventive Suspension/Summary
Dismissal. Government offcials and personnel
who are found to be perpetrators of or participants
in any manner in the commission of enforced or
involuntary disappearance as a result of a preliminary
investigation conducted for that purpose shall be
preventively suspended or summarily dismissed from
the service, depending on the strength of the evidence
so presented and gathered in the said preliminary
investigation or as may be recommended by the
investigating authority.
SEC. 17. Civil Liability. The act of enforced
or involuntary disappearance shall render its
perpetrators and the State agencies which organized,
acquiesced in or tolerated such disappearance liable
under civil law.
32 33
SEC. 18. Independent Liability. The criminal
liability of the offender under this Act shall be
independent of or without prejudice to the prosecution
and conviction of the said offender for any violation
of Republic Act No. 7438, otherwise known as An Act
Defning Certain Rights of Person Arrested, Detained
or Under Custodial Investigation as well as the Duties
of the Arresting, Detaining, and Investigating Offcers,
and Providing Penalties for Violations Thereof;
Republic Act No. 9745, otherwise known as An Act
Penalizing Torture and Other Cruel, Inhuman and
Degrading Treatment or Punishment, and Prescribing
Penalties Therefor; and applicable provisions of the
Revised Penal Code.
SEC. 19. Nonexclusivity or Double Jeopardy Under
International Law. Any investigation, trial and
decision in any Philippines court, or body for any
violation of this Act shall; be without prejudice to
any investigation, trial, decision or any other legal
or administrative process before any appropriate
international court or agency under applicable
international human rights and humanitarian law.
SEC. 20. Exemption from Prosecution. Any
offender who volunteers information that leads to
the discovery of the victim of enforced or involuntary
disappearance or the prosecution of the offenders
without the victim being found shall be exempt from
any criminal and/or civil liability under this Act:
Provided, That said offender does not appear to be the
most guilty.
SEC. 21. Continuing Offense. An act constituting
enforced or involuntary disappearance shall be
considered a continuing offense as long as the
perpetrators continue to conceal the fate and
whereabouts of the disappeared person and such
circumstances have not been determined with
certainty.
SEC. 22. Statue of Limitations Exemption. The
prosecution of persons responsible for enforced
or involuntary disappearance shall not prescribe
unless the victim surfaces alive. In which case, the
prescriptive period shall be twenty-fve (25) years
from the date of such reappearance.
SEC. 23. Special Amnesty Law Exclusion.
Persons who are changed with and/or guilty of the
act of enforced or involuntary disappearance shall not
beneft from any special amnesty law or other similar
executive measures that shall exempt them from any
penal proceedings or sanctions.
SEC. 24. State Protection The State, through
its appropriate agencies, shall ensure the safety of
34 35
all persons involved in the search, investigation and
prosecution of enforced or involuntary disappearance
including, but not limited to, the victims, their
families, complainants, witnesses, legal counsel and
representatives of human rights organizations and
media. They shall likewise be protected from any
intimidation or reprisal.
SEC. 25. Applicability of Refouler. No person shall
be expelled, returned or extradited to another State
where there are substantial grounds to believe that
such person shall be in danger of being subjected to
enforced or involuntary disappearance. For purposes
of determining whether such grounds exist, the
Secretary of the Department, of Foreign Affairs (DFA)
and the Secretary of the Department of Justice (DOJ)
in coordination with the Chairperson of the CHR, shall
take into account all relevant considerations including
where applicable and not limited to, the existence in
the requesting State of a consistent pattern of gross,
fagrant or mass violations of human rights.
SEC. 26. Restitution and Compensation to Vic-
tims of Enforced or Involuntary Disappearance and/or
Their Immediate Relatives. The victims of enforced
or involuntary disappearance who surface alive shall
be entitled to monetary compensation, rehabilitation
and restitution of honor and reputation. Such restitu-
tion of honor and reputation shall include immediate
expunging or rectifcation of any derogatory record,
information or public declaration/statement on his
or her person, personal circumstances, status, and/or
organizational affliation by the appropriate govern-
ment or private agency or agencies concerned.
The immediate relatives of a victim of enforced
or involuntary disappearance, within the fourth civil
degree of consanguinity or affnity, may also claim
for compensation as provided for under Republic Act
No. 7309, entitled An Act Creating a Board of Claims
under the Department of Justice for Victims of Unjust
Imprisonment or Detention and Victims of Violent
Crimes and For Other Purposes, and other relief pro-
grams of the government.
The package of indemnifcation for both the
victims and the immediate relatives within the fourth
civil degree of consanguinity or affnity shall be
without prejudice to other legal remedies that may be
available to them.
SEC. 27. Rehabilitation of Victims and/or Their
Immediate Relatives, and Offenders. In order that the
victims of enforced or involuntary disappearance who
surfaced alive and/or their immediate relatives within
the fourth civil degree of consanguinity or affnity,
36 37
may be effectively reintegrated into the mainstream
of society and in the process of development, the
State, through the CHR, in coordination with the
Department of Health, the Department of Social
Welfare and Development (DSWD) and the concerned
nongovernment organization/s, shall provide them
with appropriate medical care and rehabilitation free
of charge.
Toward the attainment of restorative justice, a
parallel rehabilitation program for persons who have
committed enforced or involuntary disappearance
shall likewise be implemented without cost to such
offenders.
SEC. 28. Implementing Rules and Regulations.
Within thirty (30) days from the effectivity of this Act,
the DOJ, the DSWD, the CHR, the Families of Victims
of Involuntary Disappearance (FIND) and the Families
of Desaparecidos for Justice (Desaparecidos), in consul-
tation with other human rights organizations, shall
jointly promulgate the rules and regulations for the
effective implementation of this Act and shall ensure
the full dissemination of the same to the public.
SEC. 29. Suppletory Applications. The applicable
provisions of the Revised Penal Code shall have
suppletory application insofar as they are consistent
with the provisions of this Act.
SEC. 30. Appropriations. The amount of Ten
million pesos (P10,000,000.00) is hereby appropriated
for the initial implementation of this Act by the CHR.
Subsequent fuids for the continuing implementation
of this Act shall be included in the respective budgets
of the CHR and the DOJ in the annual General
Appropriations Act.
SEC. 31. Separability Clause. If for any reason,
any section or provision of this Act is declared
unconstitutional or invalid, such other sections or
provisions not affected thereby shall remain in full
force and effect.
SEC. 32. Repealing Clause. All laws, decrees,
executive orders, rules and regulations and other
issuances or parts thereof inconsistent with the
provisions of this Act are hereby repealed, amended
or modifed accordingly.
SEC. 33. Effectivity Clause. This Act shall take
effect ffteen (15) days after its publication in at least
two (2) newspapers of general circulation or the
Offcial Gazette, which shall not be later than seven (7)
days after the approval thereof.
38
Approved,
This Act which is a consolidation of Senate Bill No.
2817 and House Bill No. 98 was fnally passed by the
Senate and the House of Representatives on October
16, 2012.
Approved: DEC 21 2012
(Sgd.) BENIGNO S. AQUINO III
President of the Philippines
(Sgd.) EMMA LIRIO-REYES
Secretary of the Senate
(Sgd.) MARILYN B. BARUA-YAP
Secretary General
House of Representatives
(Sgd.) JUAN PONCE ENRILE
President of the Senate
(Sgd.) FELICIANO BELMONTE JR.
Speaker of the House
of Representatives
ABOUT DESAPARECIDOS
Desaparecidos or Families of Desaparecidos for Justice is
an association of the families and close friends of victims of
enforced or involuntary disappearance. They came together
in March 1995 to form their own organization. Together
and drawing strength from one another, they search for
their loved ones never giving up hope for justice. They
campaign against abduction and enforced disappearance
which they believe are being perpetrated in line with the
governments political suppression of its critics. Through
advancing human rights, Desaparecidos strives to effect
positive changes in Philippines society.
ABOUT KARAPATAN
Karapatan Alliance for the Advancement of Peoples
Rights is an alliance of organizations, groups and individuals
working for the promotion and defense of human rights in
the Philippines. Its founders and members have been at the
forefront of human rights struggle in the Philippines since
the time of the Marcos dictatorship.
Founded in 1995, the alliance now has 17 regional
chapters and is closely linked with various peoples and
mass organizations through their human rights desks.
2nd Floor, Erythrina Bldg.
No. 1 Maaralin corner Matatag Streets,
Barangay Central, Diliman, Quezon City
Philippines 1100
Telefax
(+63 2) 4354146 or 4347486
E-mail
karapatan@karapatan.org
desap_hr@yahoo.com | desaparecidos2009@gmail.com
Website
www.karapatan.org | www.desaparesidos.wordpress.com
2013 Batas para
sa Bayad-Pinsala
at Pagkilala sa mga
Biktima ng Paglabag
sa Karapatang Pantao
(Batas Republika 10368)
Human Rights Victims Reparation
and Recognition Act of 2013
PRAYMER
2013 Batas para
sa Bayad-Pinsala
at Pagkilala sa mga
Biktima ng Paglabag
sa Karapatang Pantao
(Batas Republika 10368)
Human Rights Victims Reparation
and Recognition Act of 2013
PRAYMER
NILALAMAN
Introduksyon 1
Praymer hinggil sa 2013 Batas para sa
Bayad-Pinsala at Pagkilala sa mga Biktima ng
Paglabag sa Karapatang Pantao
(Batas Republika 10368) 3
Batas para sa Bayad-Pinsala at Pagkilala sa mga
Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao sa
Panahon ng Rehimeng Marcos, Dokumentasyon
ng mga Nasabing Paglabag, Paglalaan ng Pondo
para dito at iba pang Layunin 19
Inilathala ng
Karapatan Alliance for the Advancement of Peoples Rights
sa pakikipagtulungan ng
Samahan ng Ex-Detainees Laban sa Detensyon at Aresto (Selda)
Nobyembre 2013
This publication has been produced with the assistance of the
European Union and th Oak Foundation. The contents of this
publication are the sole responsibility of KARAPATAN and SELDA
and can in no way be taken to refect the views of the European
Union or the Oak Foundation.
Ang mga opinyon o kuro-kuro sa publikasyong ito ay hindi
nangangahulugan ng pagpapahiwatig ng pananaw ng OMCT.
Ang mga impormasyong nasa publikasyong ito ay
maaaring kopyahin at ipamahagi hanggat mayroong
karampatang pagkilala.
Ang praymer na ito ay
inilimbag sa tulong ng
World Organisation
Against Torture (OMCT).
INTRODUKSYON
N
oong Pebrero 25, 2013, apatnaput isang taon
pagkaraang ideklara ng Diktador Ferdinand
Marcos ang Batas Militar, nilagdaan ang Batas na
Nagbibigay ng Bayad-Pinsala at Pagkilala sa mga
Biktima ng Karapatang Pantao.
Para sa mga biktima, kanilang mga kaanak at sa
sambayanang Filipino, ang pagpasa ng batas na ito
ay produkto ng kanilang tuluy-tuloy at matatag na
pakikibaka, sa gitna ng mga maniobra ng pamilyang
Marcos at kanilang mga kroni na umiwas sa
pananagutan, sa kabila ng pagsisikap ng militar na
harangin ang panukalang batas at ng kakulangan ng
suporta ng mga sumunod na administrasyon na ang
paghahari ay kinatangian ng militarisasyon at paggamit
ng kamay na bakal para maghari sa ating bayan.
Dapat ding kilalanin ang naging papel ng mga
progresibong mambabatas sa pangunguna ng Bayan
Muna Partylist at mga alyado nito sa Kongreso, sa
kanilang pagtugon sa panawagan ng taumbayan na
ipasa ang mahalagang batas na ito. Nag-ambag din sa
2
1. Ano ba ang 2013 Batas para sa Bayad-Pinsala
at Pagkilala sa mga Biktima ng Paglabag sa
Karapatang Pantao (Human Rights Victims
Reparation and Recognition Act of 2013)?
Ito ay batas na nagbibigay ng pagkilala at bayad-
pinsala sa mga biktima ng paglabag sa karapatang
pantao, at kanilang mga kaanak, noong paghahari ng
rehimeng US-Marcos. Higit sa lahat, ang pagsasabatas
nito ay nagsilbing opisyal na pagkilala ng Estado na
may naganap na mga paglabag sa karapatang pantao
noong panahon ng Batas Militar at dapat lamang
bigyan ng bayad-pinsala ang mga biktima.
Ang ratipikasyon ng panukalang batas ay bunga
ng matagal na pakikibaka ng mga biktima upang
papanagutin ang diktador na si Marcos sa kanyang mga
kasalanan sa sambayanang Pilipino noong panahon ng
lagim sa kasaysayan ng Pilipinas.
Linawin natin ang tatlong mahahalagang
bahagi ng batas: biktima ng karapatang pantao
(human rights victim), pagkilala (recognition) at
bayad-pinsala (reparation).
kampanya upang kilalanin at bigyang bayad-pinsala
ang mga biktima ng batas militar ang mga solidarity
groups, mga institusyon at mga ilang susing opisyal
ng gobyerno ng Switzerland, Estados Unidos at
Hongkong.
Ang praymer na ito ay isang praktikal na gabay
para sa mga biktima ng batas militar at kanilang mga
pamilya upang matulungan silang makinabang sa
mga probisyon ng Batas. Maaari rin itong gamitin sa
mga diskusyon at pag-aaral para sa ibat ibang sektor
sa lipunan, lalo na sa kabataan, para mapalaganap
ang makasaysayang alaala at mga aral mula sa
pakikibaka para sa katarungan at bayad-pinsala ng
mga biktima ng batas militar at ng lahat ng iba pang
lumaban sa diktadura.
PRAYMER HINGGIL SA 2013 BATAS PARA SA
BAYAD-PINSALA AT PAGKILALA SA MGA BIKTIMA
NG PAGLABAG SA KARAPATANG PANTAO
(Batas Republika 10368)
4 5
a. Biktima ng paglabag sa karapatang pantao mga
indibidwal na nilabag ang karapatang pantao at
dumanas ng paghihirap at pinsala sa kamay ng
mga opisyal at/o ahente ng Estado sa pagitan ng
Setyembre 21, 1972 at Pebrero 25, 1986. Ang mga
biktimang ito ay kikilalanin bilang claimants.
Kabilang sa pinsala at pagpapahirap na dinanas
nila ay ang pagpaslang at sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala (enforced or involuntary disappearance),
gaya ng nakasaad sa Anti-Enforced or Involuntary
Disappearance Act of 2012; tortyur gaya ng nakasaad
sa Anti-Torture Act of 2009; paggahasa o abusong
sekswal; detensyon o pagkapiit; iba pang paglabag sa
karapatang pantao gaya ng iligal na paghahalughog at
pag-aresto, panggigipit, pisikal na pananakit, at iba pa;
pandarahas o pananakot, na naging sanhi upang ang
indibidwal ay mapilitang lisanin ang Pilipinas at pag-
agaw sa negosyo o pagsamsam ng ari-arian.
b. Pagkilala (recognition) kikilalanin ang mga
biktima ng paglabag sa karapatang pantao,
tumanggap man o tumanggi sa bayad-pinsala,
sa pamamagitan ng paglalagay ng kanilang
pangalan sa isang Talaan ng mga Biktima ng
Karapatang Pantao (Roll of Human Rights
Victims) na ihahanda ng Lupon para sa
Kahilingan ng mga Biktima ng Karapatang
Pantao (Human Rights Victims Claims Board).
Isang bantayog/museo/aklatan ang itatayo para
parangalan sila. Ang kanilang mga karanasan
ay titipunin at isasaayos upang matunghayan at
mabilis na maabot sa internet.
Kaugnay nito ay bubuuin ang isang Komisyon
sa Paggunita sa mga Biktima ng Paglabag sa
Karapatang Pantao (Human Rights Violations Victims
Memorial Commission). Makikipag-ugnayan at
makikipagtulungan ang Komisyon sa DepED at CHED
upang tiyaking ang pagtuturo ng mga kabuktutan
ng panahon ng Batas Militar at ng mga buhay at
sakripisyo ng mga biktima ng paglabag sa karapatang
pantao sa ating kasaysayan ay maging bahagi ng mga
aralin sa batayan, sekundaryo at tersyaryo edukasyon.
Dapat ding tiyakin ng publiko na ang PhP500
milyong pondo ng Komisyon ay maayos na ginugugol
sang-ayon sa atas o mandato nito.
k. Bayad-pinsala (Reparation) salapi o di-salaping
kabayarang ipagkakaloob ng estado sa mga
lehitimong claimant o biktima ng paglabag sa
karapatang pantao, o sa kanilang mga ligal na
tagapagmana (legal heirs) kung ang mismong
biktima ay patay na, nawawala pa o hindi na
makapag-aplay dahil sa kapansanan).
6 7
Ang halaga ng salaping bayad-pinsala na
tatanggapin ng kwalipikadong claimant ay ibabatay
sa bigat ng paglabag o sinapit na paghihirap ayon sa
itinakdang sistemang pagpupuntos (point system).
Halimbawa, kung ang biktima ay pinaslang o patuloy
na nawawala: 10 puntos; kung tinortyur, ginahasa at
inabusong sekswal: 6-9 puntos; kung nakulong: 3-5
puntos; kung naging biktima ng pananakot na nauwi
sa kanyang di-kusang paglisan ng bansa, iligal na pag-
agaw sa negosyo, pagsamsam ng ari-arian at iba pang
mga paglabag at pang-aabuso, kasama na ang mga
kinikilala ng batas internasyunal: 1-2 puntos.
Ang pangunahing pagmumulan ng salaping
bayad-pinsala na ipagkakaloob sa mga biktima ay ang
sampung bilyong pisong (PhP10,000,000,000.00) bahagi
ng kayamanang kinulimbat ng pamilyang Marcos, na
idineposito sa mga banko sa Switzerland, kinumpiska
at ngayon ay inilipat na sa gobyerno ng Pilipinas sa
bisa ng kautusan ng Swiss Federal Supreme Court
noong Disyembre 10, 1997.
Nonmonetary reparation mga serbisyong
ipagkakaloob sa mga claimant at/o sa kanilang mga
pamilya ng ibat ibang ahensya ng gobyerno, kabilang
ang Department of Health (DOH), Department of Social
Welfare and Development (DSWD), Department of
Education (DepED), Commission on Higher Education
(CHED) at Technical Education and Skills Development
Authority (TESDA).
2. Paano nabuo at naipasa ang nasabing Batas?
Upang mapanagot si Marcos, ang kanyang
pamilya at mga kroni sa kanilang mga kasalanan sa
bayan sa panahon ng kanyang diktadura, naghapag ng
makasaysayang class action suit laban kay Marcos ang
10,000 biktima sa Pilipinas at ang 24 pang mga biktima
na nasa U.S. at sa iba pang mga lugar, sa pangunguna
ng Samahan ng mga Ex-Detainees Laban sa Detensyon
at Aresto (SELDA o Society of Ex-Detainees Against
Detention and Arrest) noong April 7, 1986 sa U.S. Federal
Court ng Hawaii. Si Marcos at ang kanyang pamilya
ay tumakas papuntang Hawaii pagkatapos ng People
Power I na nagresulta sa pagpapatalsik kay Marcos
bilang pangulo.
Naiulat na ang pamilyang Marcos ay may mga ari-
arian sa U.S., kaya ginamit ng mga naghabla ang Aliens
Tort Act ng U.S. sa kanilang inihaing kaso. Pinag-isa
ang mga kaso bilang Multi District Litigation (MDL)
840, na kilala rin bilang Hilao, et al vs. Marcos, et al.
May tatlong bahagi ito: pagtukoy ng pananagutan
(addressing liability), pambabalang kapinsalaan
(exemplary damages) at kabayarang kapinsalaan
(compensatory damages).
8 9
Naging paborable and hatol ng Korte para sa mga
biktima at tinukoy na ang pagmumulan ng mga bayad-
pinsala sa mga biktima ay alin mang ninakaw na yaman
ng pamilyang Marcos. Tinukoy ng abogadong itinilaga
ng korte para kumatawan sa mga biktima ang Marcos
Swiss deposit bilang isa sa mga panggagalingan.
Ipinag-utos ng Korte Suprema ng Switzerland na
ilipat sa gobyerno ng Pilipinas ang pondong nabanggit
noong 1997 at nagtakda ng dalawang kondisyon para
sa pamamahagi nito:
1.) patunayan ng isang korte ng Pilipinas na nakaw
na yaman ang nasabing depositong Swiso ng
mga Marcos; at,
2.) isaalang-alang ng gobyerno ng Pilipinas ang
mga biktimang nagharap ng kaso laban kay
Marcos sa Hawaii.
Noong 2001, sa mungkahi ng SELDA, isang
kasaping organisasyon ng Karapatan, naghapag
ng panukalang batas ang Bayan Muna Partylist
sa pamamagitan ng kanyang mga kinatawan sa
Mababang Kapulungan ng Kongreso na sina Reps.
Satur Ocampo, Liza Maza at Crispin Beltran, na
naglayong isabatas ang pagkilala ng gobyernong
Pilipino sa kanyang obligasyong magbigay ng bayad-
pinsala sa mga biktima ng paglabag sa karapatang
pantao noong panahon ng Batas Militar. Naglalayon
ding amyendahan ng panukalang batas ang Batas sa
Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) na
nagtatadhanang lahat ng makukuha ng gobyerno na
nakaw-na-yaman ng pamilyang Marcos ay nakatalaga
lamang para sa pagpapatupad ng CARP.
Mula noong 2001, inilaban ng Selda, Karapatan at
mga biktima, sa tulong ng Bayan Muna, ang hustisya
at indemnipikasyon para sa mga biktima ng Batas
Militar. Nagresulta ang mahabang pakikibakang ito sa
pagkakaroon ng Batas 2013 na Nagbibigay ng Bayad-
Pinsala at Pagkilala sa mga Biktima ng Paglabag sa
Karapatang Pantao (Human Rights Victims Reparation
and Recognition Act of 2013).
3. Kailangan ba ng mga biktima ng batas-militar
ang pagkilala at bayad-pinsala?
Oo. Ang mga biktima ng batas militar ay nakaranas
ng paglabag sa kanilang mga karapatan. Lumaban sila
sa isang tiranikong rehimeng militar na pinagharian
ni Marcos, ng kanyang mga heneral at mga kroni.
Marami sa kanila ang namatay na at marami rin ang
hanggang ngayon ay nawawala pa. Ang mga nakaligtas
nang buhay sa Batas Militar ay nakaranas ng matinding
karahasan. Labis na naapektuhan ang kanilang buhay,
pati ng kanilang mga pamilya, lalo na ang mga naulila.
10 11
Ang kanilang kabataan ay inilaan sa pakikibaka
para sa pambansang kalayaan at demokrasya tungo
sa pundamental na pagbabago ng lipunang Pilipino.
Marami sa kanila ang hindi nakapagtapos ng pag-
aaral, hindi nakapaghanda para sa mas maalwan
na kabuhayan o nakapagpundar para sa kanilang
pansariling yaman.
Sa kasalukuyan, may mga biktima na nagpapatuloy
pa rin sa pagkilos bilang mga aktibistang pulitikal.
Marami ang matatanda na, masasakitin, walang tiyak na
hanapbuhay, at walang panlipunang seguridad (social
security). Ganito rin ang kinasadlakang kalagayan ng
kanilang mga pamilya. Hindi nila ikakayaman ang
halagang kanilang tatanggapin, ngunit maituturing
itong simbolo ng pagkilala sa mga kamaliang ginawa
sa kanila. Maaari rin nilang maibahagi ito bilang
tulong sa mga bilanggong pulitikal at iba pang
biktima ng paglabag sa karapatang pantao ng mga
administrasyong sumunod sa rehimeng Marcos,
kasama na ang kasalukuyang rehimeng Aquino.
4. Bayad-pinsala ba ang tampok na usapin?
Hindi. Ang mga nakipaglaban sa Batas Militar ay
hindi nag-asam ng anumang bayad-pinsala. Sumuong
sila sa pakikibaka para sa makabuluhang pagbabagong
panlipunan. Sa katunayan, wala sila ni katiting na
hinagap na, sa bandang huli, may materyal na bayad-
pinsala silang tatanggapin.
Kung kaya, mali ang makitid na pag-iisip na
matutumbasan ng salapi ang kanilang mga ginawa
at sakripisyo para sa bayan. Hindi dapat ituring na
kabayaran ang salaping kanilang tatanggapin, kundi
bahagi at maliit na bahagi lamang ng pagkamit ng
hustisya; pag-amin na may paglabag sa mga karapatang
pantao at may mga biktima ng mga paglabag na ito; at
pagkilala sa mga biktima at sa kanilang pagtatanggol
sa demokrasya, gayundin sa kanilang ambag sa kilusan
para sa pagbabagong panlipunan.
5. Ayon sa nabanggit na batas, sinu-sino ang
itinuturing na biktima ng paglabag sa karapatang
pantao sa panahon ng Batas Militar na maaaring
mag-aplay at mabigyan ng bayad-pinsala?
a. Lahat ng biktima ng paglabag sa karapatang
pantaong isinagawa ng mga opisyal o ahente ng
gobyerno mula Setyembre 21, 1972 hanggang
Pebrero 25, 1986. Ang mga biktima, isang buwan
bago ang Setyembre 21, 1972 at isang buwan
pagkaraan ng Pebrero 25, 1986 ay itinuturing ding
biktima ayon sa Batas na ito.
b. Lahat ng 9,539 indibidwal na orihinal na naghapag
ng class suit sa US Federal District Court sa Honolulu,
12 13
Hawaii noong 1986; ang 24 na direktang naghabla sa
korte ding iyon; at ang mga biktima na pormal na
kinilala ng Bantayog ng mga Bayani Foundation.
Sila ay ipinalalagay na kapani-paniwala (conclusive
presumption) at itinuturing na kwalipikadong claimants.
Ibig sabihin, hindi na sila dadaan sa prosesong
pagberipika na sila ay biktima dahil nagdaan na sila sa
mahaba at masalimuot na prosesong ito.
c. Ang iba pang mga biktima mula Setyembre 21,
1972 hanggang Pebrero 25, 1986, na hindi kasama
sa nagsampa ng class suit sa Hawaii court, ay
makapag-aaplay din at ituturing na claimant
kung mapapatunayan nila ang kanilang pagiging
biktima ayon sa probisyon ng batas.
Ang aplikasyon ay dapat iharap sa Lupon Para
sa Kahilingan ng mga Biktima ng Karapatang Pantao
(Human Rights Victims Claims Board) sa loob ng
anim (6) na buwan mula magkabisa ang Tuntunin
at Alituntunin sa Pagpapatupad (Implementing
Rules and Regulations, IRR) ng Batas na ito na
ilalabas ng Lupon.
Kung hindi makakapag-aplay sa loob ng nasabing
panahon, ituturing na tinalikdan (waived) na ng
biktima ang kanyang karapatang mag-aplay.
6. Paano kung patay na ang biktima o hanggang sa
ngayon ay nawawala pa o hindi na personal na
makapag-asikaso sa kanyang aplikasyon dahil sa
sakit, kapansanan o sobrang hina ang katawan?
Maaaring mag-aplay para sa kanya ang kanyang
ligal na tagapagmana (legal heir), alinsunod sa
probisyon ng Civil Code of the Philippines: nabubuhay
na asawa o anak na itinuturing na tagapagmana; kung
walang asawa at anak, ang magulang ang ligal na
tagapagmana; kung ulila, ang mga kapatid (ayon sa
nabanggit sa Code na pagkakasunud-sunod). Bilang
panghuli, pinapayagan din ng batas ang iba pang
taong pinangalanang executor o administrador ng ari-
arian ng namatay o nawawalang biktima.
Kaugnay nito, kailangang may isumiteng ligal
na kasulatan. Hindi kikilalanin ang special power
of attorney sa aktwal na pagbibigay ng bayad-
pinsala. Ang biktima lamang o ang mga binanggit na
tagapagmana ang maaaring tumanggap, maliban kung
mapapatunayan, sa pagsusuri ng Lupon, na ito ay
walang kakayanan o baldado.
7. Anu-ano ang mga kailangan sa pag-aaplay
ng claims?
Kailangan ang isang sinumpaang salaysay ng
biktima na detalyadong naglalahad ng buong
14 15
pangyayari kaugnay ng dinanas niyang karahasan
ng estado at paglabag sa kanyang karapatan. Ito
ang magsisilbing pangunahing dokumento na
magpapatunay ng kanyang pagiging biktima.
Makatutulong kung may naitatabi pang
dokumento tulad ng release order o arrest,
search and seizure order at pormal na reklamo o
kasong isinampa sa military commission o korte.
Malaking tulong din ang mga ginupit na balita
o lathalain (news clippings). Maaaring isumite
ang sinumpaang salaysay ng mga nakasama nya
sa pagkakadetine o nakasaksi na magpapatunay
sa nangyaring paglabag ng kanyang karapatan.
8. Paano kung wala ni isa man sa mga nabanggit
na katibayan?
Ang detalyadong sinumpaang salaysay ng biktima
ay dapat sapat na naging katibayan.
9. Kung kasama sa mga biktimang kinilala ng
Hawaii court at kinikilala rin ng Batas na ito,
kailangan pa bang magsumite ng sinumpaang
salaysay?
Oo, dahil ito ang magiging batayan para
mapagpasyahan ang laki at bigat ng paglabag at
dinanas na pahirap noong panahon ng Batas Militar
alinsunod sa itinakdang sistema ng pagpupuntos
(point system). Ito ang magiging batayan ng aktwal na
halaga ng bayad-pinsalang matatanggap.
10. Kung kasama sa orihinal na listahan sa Hawaii
Court pero hindi nakatanggap ng katumbas
ng USD1,000 na bayad-pinsala mula sa
kasunduang pakikipag-ayos sa Marcos kroning
si Jose Y. Campos, may kasiguraduhan bang
makakatanggap ng bayad-pinsala ang mga
biktima ayon sa batas na ito?
Kung pagbabatayan ang orihinal na listahan sa
Hawaii ng 9,539 na biktima, tiyak na makatatanggap
sila. Ngunit kapag ang ginamit ay ang listahan na
mayroon lamang 7,526 na biktima (ang pangalan
ng mahigit 2,000 biktima ay arbitraryong inalis sa
listahan ng abogadong itinalaga ng US Court) maaari
pa rin makatanggap ngunit kailangang mag-aplay
tulad duon sa mga hindi nagsampa ng kaso sa Hawaii.
Ibig sabihin, tatratuhin silang mga bagong aplikante
(new flers).
Iginigiit ng Selda at iba pang biktima ng Batas
Militar na ang gamitin ay ang orihinal na listahan sa
Hawaii Court ng 9,539 biktima.
16 17
11. Kailan at saan maaaring magharap ng aplikasyon?
Maaring magharap ng aplikasyon ang mga
biktima sa Lupon Para sa Kahilingan ng mga Biktima
ng Karapatang Pantao (Human Rights Victims Claims
Board) sa loob ng anim (6) na buwan mula magkabisa
ang Tuntunin at Alituntunin (Implementing Rules and
Regulations, IRR) ng Batas.
Ayon sa batas, hihirangin ng Pangulo ang lahat
ng myembro ng Lupon. Bubuuin ang Lupon sa loob ng
tatlumpung (30) araw upang masimulan ang gawain
nito. Bibigyan ito ng labinglimang (15) araw mula
sa pagka-organisa para gawin, aprubahan at ilabas
ang kinakailangang IRR. Ang IRR ay magkakabisa
labinglimang (15) araw pagkaraang malathala sa
dalawang (2) pambansang pahayagan.
Pansamantala, maaaring lumapit sa Selda para
sa dagdag pang paliwanag at humingi ng tulong
sa pagpipinal ng sinumpaang salaysay at iba pang
hinihingi ng batas.
12. Hanggang kailan ang pagpoproseso ng claims?
Dapat matapos ng Lupon ang kanyang gawain sa
loob ng dalawang (2) taon mula magkabisa ang IRR.
Susundin nito ang sistema ng pagpupuntos
sa pagpapasya sa aktwal na bayad-pinsala na
ipagkakaloob sa bawat biktima /claimant ng
Batas Militar:
10 puntos
para sa mga biktimang pinatay at
nawala at hanggang ngayon ay
nawawala
6 - 9 puntos
para sa mga biktimang tinortyur
at/o ginahasa o inabusong sekswal
3 - 5 puntos para sa mga biktimang ikinulong
1 - 2 puntos
para sa mga biktima ng iba pang
paglabag sa karapatang pantao
Sa bawat indibidwal na kahilingan, itinatakda
ng Batas na ipagkakaloob ang salaping kabayaran sa
loob ng tatlumpung (30) araw pagkaraang pinal na
maaprubahan ito ng Lupon at pagkaraang malathala
ito, sa kondisyong ang anumang nakabinbin na apila
dito ay naresolba na.
13. Sino ang tatanggap ng mga aplikasyon at
magdidisisyon sa mga claims?
Ayon sa batas, itatayo ang isang Lupon para sa
Kahilingan ng mga Biktima ng Karapatang Pantao
(Human Rights Victims Claims Board) para tumanggap
ng mga aplikasyon, magproseso at magdesisyon sa
18
mga claim. Ang independyente at quasi-judicial na
Lupong ito, ay bubuuin ng siyam (9) na myembro, na
sa minimum ay may tatlong (3) abogado.
Lahat ng siyam (9) na myembro ay hihirangin
ng Pangulo. Maaaring maghain ng nominasyon sa
Pangulo ang mga organisasyon sa karapatang pantao.
Kabilang sa kapangyarihan at tungkulin ng Lupon
ang mga sumusunod:
a. Tumanggap, magtasa, magproseso at mag-
imbestiga ng mga aplikasyon para sa kahilingan
sa ilalim ng Batas na ito;
b. Maglabas ng subpoena/s ad testifcandum at
subpoena/s duces tecum;
k. Resolbahin ang mga pagtatalo o hidwaan kaugnay
sa claims;
d. Pinal na aprubahan ang mga karapat-dapat na
claims sa ilalim ng Batas na ito;
e. Maglabas ng mga alituntunin na kinakailangan
para mapatupad ang layunin ng batas na ito.
H. No. 5990
S. No. 3334
Republika ng Pilipinas
Kongreso ng Pilipinas
Kalakhang Maynila
Panglabinglimang Kongreso
Pangatlong Sesyong Regular
Sinimulan at ginanap sa Kalakhang Maynila noong Lunes, ika-
dalawamput tatlong araw ng Hulyo, dalawang libo at labing-dalawa.
[BATAS REPUBLIKA BLG. 10368]
BATAS NA NAGBIBIGAY NG BAYAD-PINSALA AT
PAGKILALA SA MGA BIKTIMA NG PAGLABAG SA
KARAPATANG PANTAO SA PANAHON NG REHIMENG
MARCOS, DOKUMENTASYON NG MGA NASABING
PAGLABAG, PAGLALAAN NG PONDO PARA DITO AT IBA
PANG MGA LAYUNIN
Na pinagtibay ng Senado at ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng
Pilipinas sa nakatipong Kongreso:
TSAPTER I
PANIMULANG MGA PROBISYON
SEKSYON 1. Maikling Pamagat. - Ang Batas
na ito ay tatawaging Bayad-Pinsala at Pagkilala
sa mga Biktima ng Karapatang Pantao Batas 2013
(Human Rights Victims Reparation and Recognition
20 21
o pagpaparusa, na nagtatakda sa bawat Estado
ng obligasyon para magpatibay ng lokal na batas
upang mapairal ang mga kinikilalang karapatang ito
at matiyak ang pagkakaroon ng mabisang lunas o
remedyo para sa mga taong ang karapatan o kalayaan
ay nilabag, kahit pa ang paglabag ay kagagawan ng
mga taong may opisyal na katungkulan. Sa katunayan,
ang karapatan sa remedyo ay ginagarantyahan mismo
sa ilalim ng mga umiiral na mga tratado sa karapatang
pantao at/o kaugaliang batas internasyunal, na may
katangiang di-makakaila (peremptory) (jus cogens) at
sa gayon ay di-mapapasubalian (non-derogable).
Bilang pag-ayon sa nauna, ipinapahayag na
patakaran ng Estado na kilalanin ang kabayanihan
at sakripisyo ng mga Pilipinong biktima ng
pamamaslang (summary execution), tortyur, sapilitan
o di-boluntaryong pagkawala at iba pang mga garapal
na paglabag sa karapatang pantao noong rehimen ng
dating Pangulong Ferdinand Marcos, mula Setyembre
21, 1972 hanggang Pebrero 25, 1986, at ibalik ang
karangalan at dignidad ng mga biktima. Kinikilala
ng Estado ang kanyang moral at ligal na obligasyon
na kilalanin at/o magkaloob ng bayad-pinsala sa mga
biktima at/o sa kanilang pamilya para sa pagkamatay,
pananakit, paghihirap, pagkakait at pinsala na
naranasan nila sa ilalim ng rehimeng Marcos.
Act of 2013).
SEKSYON 2. Pahayag ng Patakaran (Declaration
of Policy). Ang Seksyon 11 ng Artikulo II ng
1987 Konstitusyon ng Republika ng Pilipinas ay
nagpapahayag na pinahahalagahan ng Estado ang
dignidad ng bawat tao at tinitiyak nito ang puspusang
paggalang sa karapatang pantao. Batay sa pahayag
ng patakarang ito, ipinagbabawal ng Seksyon 12 ng
Artikulo III ng Konstitusyon ang paggamit ng tortyur,
pwersa, dahas, pagbabanta, pananakot, at iba pang
pamamaraan na pumipinsala sa malayang pagpapasya
at ipinag-uutos ang angkop na bayad-pinsala at
rehabilitasyon para sa mga biktima ng tortyur o
kahalintulad na kagawian, at sa kanilang mga pamilya.
Sa bisa ng Seksyon 2 ng Artikulo II ng
Konstitusyon, na itinatadhana ang mga prinsipyo ng
mga pandaigdigang batas bilang bahagi ng batas ng
bansa, ang Pilipinas ay umaayon sa internasyunal
na batas sa karapatang pantao at mga kasunduan,
sa Unibersal na Deklarasyon ng Karapatang Pantao
(Universal Declaration of Human Rights), kasama ng
Internasyunal na Kasunduan sa Karapatang Sibil at
Pulitikal (International Covenant on Civil and Political
Rights, ICCPR) at Kumbensyon Laban sa Tortyur
(Convention Against Torture, CAT) at iba pang mga
malupit, di-makatao o mapanghamak na pagtrato
22 23
Kaugnay nito, obligasyon din ng Estado na
kilalanin ang mga paghihirap at pinsalang nalikha sa
mga taong inagawan, inilayo o ginamit ang negosyo,
o nasira ang propesyon, o ginipit ang kalayaang
kumilos at/o iba pang mga paglabag sa Katipunan ng
mga Karapatan (Bill of Rights).
SEKSYON 3. Kahulugan ng mga Termino. Ang mga
sumusunod ay kahulugan ng mga terminong ginamit
sa Batas na ito:
(a) Detensyon ang pagkuha at pagdakip sa isang tao
nang labag sa kanyang kalooban ng mga taong
may opisyal na katungkulan at/o ng mga ahente ng
Estado.
(b) Paglabag sa Karapatang Pantao ano mang
aksyon o di-pag-aksyon ng mga taong may opisyal
na katungkulan at/o ahente ng Estado, na naganap
sa panahon mula Setyembre 21, 1972 hanggang
Pebrero 25, 1986, pero di limitado sa mga
sumusunod:
(1) Ano mang paghalughog, aresto at/o detensyon
nang walang mabisang warant sa paghalughog
o warant sa pagdakip na inilabas ng isang
sibilyang korte, kasama ang kahit ano mang
pag-aresto o detensyon nang walang warant
(warrantless arrest) dahil sa deklarasyon ng
batas militar ng dating Pangulong Ferdinand
Marcos, gayundin ang pag-aresto, detensyon
o pagkait ng kalayaan na ginawa sa panahong
ito batay sa Arrest, Search and Seizure Order
(ASSO), Presidential Commitment Order
(PCO), o Preventive Detention Action (PDA)
at mga kahalintulad na Executive Issuances
na nakapaloob sa mga dekreto ng dating
Pangulong Ferdinand E. Marcos, o ano mang
pamamaraan para isagawa ang pag-aresto,
pagditine o pagkait ng kalayaan;
(2) Ang pisikal na pananakit, tortyur,
pamamaslang, o paglabag sa iba pang mga
karapatang pantao ng taong may opisyal
na katungkulan at/o ng ahente ng Estado sa
taong nagsasagawa ng kanyang karapatang
sibil at pulitikal, kasama ang, pero di limitado
sa, kalayaan sa pagsasalita, pagtitipon o
organisasyon, at/o karapatang magpetisyon
sa gobyerno para maglahad ng kahilingan,
kahit na ang paglabag ay naganap sa panahon
ng o sa paniwala ng mga awtoridad na
iligal ang pagtitipon at demonstrasyon, sa
kalagayang ang tortyur sa anumang porma o
sirkumstansya ay itinuturing na paglabag sa
karapatang pantao;
24 25
(3) Ano mang sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala ng isang taong naaresto, naditine
o dinukot nang labag sa kanyang kagustuhan
o kaya ay pinagkaitan ng kalayaan, batay
sa nakasaad sa Batas Republika Blg. 10350,
na kilala rin sa tawag na Anti-Enforced or
Involuntary Disappearance Act of 2012;
(4) Anumang pamumuwersa o pananakot na
naging dahilan ng di- boluntaryong pag-alis
sa Pilipinas;
(5) Anumang pamumuwersa, pananakot o
panlilinlang upang iligal na kunin ang
negosyo, ilitin ang pag-aari, iditine ang may-
ari at/o ang kanyang pamilya; pagkakait ng
mga ahente ng estado ng kabuhayan sa isang
tao, kasama na ang mga ginawa ni Ferdinand
Marcos, ng kanyang asawang si Imelda R.
Marcos, ng kanilang malapit na kamag-anak
sa dugo o sa matrimonyo, pati na ng mga
taong itinuturing na malapit na kamag-anak,
kasamahan, mga kroni, at tauhan, sa ilalim ng
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 1 (Executive
Order No.1), na inilabas noong Pebrero 28, 1986
ni dating Pangulong Corazon C. Aquino sa bisa
ng kanyang kapangyarihang lehislatura sa
ilalim ng Freedom Constitution;
(6) Anumang aksyon o serye ng mga aksyong
nagiging sanhi, ginagawa o pinamamahalaan,
ang mga sumusunod:
(i) Pagdukot o paggamit sa mga anak ng mga
taong pinagbintangang gumagawa ng
aksyon laban sa rehimeng Marcos;
(ii) Pang-aabusong sekswal sa mga
detenidong biktima ng paglabag sa
karapatang pantao at/o sa panahong may
operasyong militar o ng pulisya; at
(iii) Iba pang mga paglabag o abusong tulad
o may pagkakahawig sa mga nasa itaas,
kasama na ang mga paglabag na kinikilala
ng internasyunal na batas.
(c) Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao
tumutukoy sa taong nilabag ang karapatan ng mga
taong may opisyal na katungkulan at/o ahente
ng estado ang karapatang pantaong binabanggit
dito. Upang maging marapat o kwalipikado sa
bayad-pinsala sa ilalim ng batas na ito, ang naging
paglabag sa karapatang pantao ay dapat naganap
sa pagitan ng Setyembre 21, 1972 at Pebrero 25,
1986; bagaman at may kondisyong, ang mga
biktima ng paglabag sa karapatang pantao isang
buwan bago ang Setyembre 21, 1972 at isang
26 27
buwan pagkaraan ng Pebrero 25, 1986 ay maaari
pa ring tumanggap ng bayad-pinsala sa ilalim ng
batas na ito kung mapapatunayang ang naganap
na paglabag ay isinagawa:
(1) Ng mga ahente ng estado at/o mga taong may
opisyal na katungkulan;
(2) Sa layuning ipreserba, imintini, suportahan o
itaguyod ang nasabing rehimen;
(3) Upang pagtakpan ang mga pang-aabuso
sa panahon ng rehimeng Marcos at/o mga
epekto ng Batas Militar.
(d) Mga Taong May Opisyal na Katungkulan at/o Ahente
ng Estado. - Ang mga sumusunod ay mga taong
gumagampan ng opisyal na katungkulan at/o
ahente ng Estado sa ilalim ng Batas na ito:
(1) Sino mang miyembro ng dating Philippine
Constabulary (PC), ang dating Integrated
National Police (INP), ng Armed Forces of
the Philippines (AFP), at ng Civilian Home
Defense Force (CHDF) mula Setyembre 21,
1972 hanggang Pebrero 25, 1986, gayundin
ang sino mang ahenteng sibilyan na may
kaugnayan sa mga ito; at sino mang miyembro
ng grupong paramilitar, kahit na ito ay di-likas
o organikong bahagi ng PC, INP, AFP at CHDF,
kung maipapakitang ang grupo ay binuo,
pinondohan, sinusuplayan ng mga gamit,
pasilidad at/o rekurso, at/o indoktrinado o may
pag-aaral ng kanilang doktrina, kontrolado
at/o pinamamahalaan ng kahit sinong
gumagampan ng opisyal na katungkulan at/o
ahente ng Estado gaya sa pakahulugan dito;
(2) Sino mang miyembro ng serbisyo sibil, kasama
na ang nahalal o nahirang sa pampublikong
opisina, ano mang petsa mula Setyembre 21,
1972 hanggang Pebrero 25, 1986;
(3) Ang mga taong nabanggit sa Seksyon 2(a) ng
Kautusang Tagapagpaganap Bldg. 1 (Executive
Order No. 1), na lumikha sa Presidential
Commission on Good Government (PCGG),
at inilabas noong Pebrero 28, 1986 at sa mga
kaugnay na batas ng dating Pangulong Corazon
Aquino sa kanyang kapangyarihang lehislatura
sa ilalim ng Freedom Constitution, kasama
ang dating Pangulong Ferdinand E. Marcos,
asawang si Imelda R. Marcos, ang kanilang
malapit na kamag-anak sa dugo o matrimonyo,
kasamahan, mga kroni at tauhan; at
(4) Sino mang tao o grupo na gumampan nang
may awtorisasyon, suporta, pagsang-ayon ng
Estado noong panahon ng rehimeng Marcos.
28 29
(e) Tortyur anumang aksyong nagdulot ng matinding
sakit o paghihirap, pisikal man o pangkaisipan, na
sinadyang gawin sa mga taong nasa pag-iingat ng
mga taong may opisyal na katungkulan at/o mga
ahente ng Estado, ayon sa pakahulugan sa batas,
jurisprudence, mga kumbensyong internasyunal
at Batas Republika Blg. 9745, na kilala rin sa tawag
na Anti-Torture Act of 2009.
SEKSYON 4. Karapatan sa Salaping Bayad-Pinsala.
Sino mang biktima ng paglabag sa karapatang pantao
na karapat-dapat o kwalipikado sa ilalim ng Batas na
ito ay tatanggap ng bayad-pinsalang walang buwis,
ayon sa itinatadhana dito: sa kondisyong, kung ang
biktima ay namatay o di-boluntaryong nawala, ang
maaaring tumanggap ay ang kanyang mga ligal na
tagapagmana alinsunod sa Civil Code of the Philippines,
o sino mang iba pang taong papangalanan ng executor
o administrador ng kanyang ari-arian, sa ganong
pagkakasunod: sa karagdagang kondisyong, di-
kikilalanin ang Special Power of Attorney sa aktwal na
pagbibigay ng bayad-pinsala, at tanging ang biktima o
ang tagapagmanang nabanggit ang maaring personal
na tumanggap ng bayad-pinsala mula sa Lupon, maliban
kung maipapakita, sa pagsusuri ng Lupon, na ang
biktima ay baldado o walang kakayanan: Karagdagan
pang kondisyon, na ang matatanggap na bayad-
pinsala sa ilalim ng Batas na ito ay di makakasagabal sa
pagtanggap ng biktima ng iba pang halaga mula sa iba
pang tao o ibang pangkat para sa ano mang kasong may
kaugnayan sa paglabag sa karapatang pantao gaya ng
pakahulugan sa Batas na ito.
SEKSYON 5. Di-Salaping Bayad-Pinsala. Ang
Department of Health (DoH), Department of Social
Welfare and Development (DSWD), Department of
Education (DepEd), Commission on Higher Educa-
tion (CHEd), Technical Education and Skills Develop-
ment Authority (TESDA) at iba pang mga ahensya ng
gobyerno ay magbibigay ng kinakailangang serbisyo
sa mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao at/o
sa kanilang pamilya bilang bayad-pinsala, na pagpa-
pasyahan ng Lupon alinsunod sa mga probisyon ng Ba-
tas na ito. Ang halagang kailangan para sa layuning ito
ay magmumula sa badyet ng kinauukulang ahensya na
nasa taunang General Appropriations Act (GAA).
SEKSYON 6. Halaga ng Bayad-Pinsala. Ang halaga
ng bayad-pinsala, sa ilalim ng Batas, na ito ay katimbang
ng tindi ng palabag sa karapatang pantaong ginawa sa
biktima at alinsunod sa bilang ng puntos na maitatalaga
sa kanya batay sa Seksyon 19 dito.
SEKSYON 7. Pagmumulan ng Bayad-Pinsala.
- Ang pangunahing pagmumulan ng pondo para
30 31
sa pagpapatupad ng Batas na ito ay ang halagang
sampung bilyong piso (P10,000,000,000.00) at
karagdagang natipong interes, na bahagi ng pondong
inilipat sa gobyerno ng Republika ng Pilipinas sa bisa
ng Kautusan ng Swiss Federal Supreme Court noong
Disyembre 10, 1997, at pinagpasiyahan ng Korte
Suprema ng Pilipinas noong Hulyo 15, 2003, bilang
pinal at dapat nang ipatupad (fnal and executory) sa
Republic vs. Sandiganbayan (G.R. No. 152154) bilang
kinulimbat-na-yaman ng mga Marcos at kinuha pabor
sa Republika ng Pilipinas.
TSAPTER II
ANG LUPON PARA SA CLAIMS NG MGA
BIKTIMA NG KARAPATANG PANTAO
(THE HUMAN RIGHTS VICTIMS CLAIMS BOARD)
Seksyon 8. Pagbubuo at Komposisyon ng Lupon
para sa Claims ng mga Biktima ng Karapatang Pantao. -
Binubuo ang isang may-pagsasarili at quasi-judicial na
istruktura na makikilala bilang Lupon para sa Claims
ng mga Biktima ng Karapatang Pantao at tutukuyin
dito bilang Lupon. Bubuuin ito ng siyam (9) na
miyembro na may mga sumusunod na kwalipikasyon:
(a) Dapat ay kilala sa kanyang katapatan, kakayahan
at integridad;
(b) Dapat ay may malalim at lubos na pag-unawa
at kaalaman sa karapatang pantao at bahagi ng
mga pagpupunyagi laban sa mga paglabag sa
karapatang pantao noong panahon ng rehimen
ng dating Pangulong Ferdinand E. Marcos;
(c) Dapat ay di-bababa sa tatlong (3) miyembro ang
abogado o kasapi sa Philippine Bar at nagpraktis
ng propesyon sa batas nang di-bababa sa sampung
(10) taon; at
(d) Dapat ay may malinaw at sapat na pang-unawa
at komitment sa proteksyon, pagpapalaganap at
pagtaguyod sa karapatang pantao.
Ang Lupon Para sa Claims ng mga Biktima
ng Karapatang Pantao ay nakaugnay pero hindi
nakapailalim sa Komisyon sa Karapatang Pantao
(Commission on Human Rights, CHR).
Ang mga miyembro ng Lupon ang mag-oorganisa
ng Lupon sa loob ng tatlumpung (30) araw pagkaraang
makumpleto ang paghirang sa siyam (9) miyembro nito
at pagkatapos ay oorganisahin ang Kalihiman nito.
SEKSYON 9. Paghirang sa Lupon. Maghihirang
ang Pangulo ng Pilipinas ng Tagapangulo at walong
(8) miyembro ng Lupon: sa kondisyong ang mga
organisasyon ng karapatang pantao, tulad ng, ngunit
32 33
di-limitado sa, Task Force Detainees of the Philippines
(TFD), Free Legal Assistance Group (FLAG), Movement
of Attorneys for Brotherhood, Integrity and
Nationalism (MABINI), Samahan ng mga Ex-Detainees
Laban sa Detensyon at Aresto (SELDA) ay maghahain
ng nominasyon sa Pangulo.
SEKSYON 10. Kapangyarihan at mga Gawain
ng Lupon. Ang Lupon ay mayroong sumusunod na
kapangyarihan at gawain::
(a) Tumanggap, magtasa, magproseso at mag-
imbestiga ng mga aplikasyon para sa claims sa
ilalim ng Batas na ito;
(b) Maglabas ng subpoena/mga subpoena ad
testifcandum at mga subpoena duces tecum;
(c) Magkondukta ng sariling administratibong
paglilitis at magresolba ng mga hidwaan kaugnay
ng mga claims;
(d) Pinal na aprubahan ang mga karapat-dapat na
claims sa ilalim ng Batas na ito;
(e) Magbigay-kapangyarihan sa mga angkop na
ahensya ng gobyerno upang mapahusay ang
mga gawain;
(f) Gumawa ng mga alituntunin na kinakailangan
upang maisagawa ang layunin ng Batas na ito,
kasama na ang mga alituntunin sa pagsasagawa
ng mga paglilitis, gamit din ang Revised Rules
of Court of the Philippines upang pumuno sa
kakulangan;
(g) Magsagawa ng administratibong kontrol at
superbisyon sa Kalihiman;
(h) Ang Lupon, kung nanaisin, ay maaaring
kumonsulta sa mga organisasyon sa karapatang
pantaong nabanggit sa Seksyon 9 nito; at
(i) Magsagawa ng iba pang mga tungkulin, gawain at
pananagutan na kinakailangan upang mabisang
makamit ang mga layunin ng Batas.
SEKSYON 11. Resolusyon ng mga Claims. Ang
Lupon ay bubuuin ng tatlong (3) dibisyon na sabay-
sabay pero gagampan nang may-pagsasarili para
pagpasyahan ang mga kahilingan sa bayad-pinsala. Ang
bawat dibisyon ay bubuuin ng isang (1) Tagapangulo,
na miyembro ng Philippine Bar (abogado) at dalawang
(2) miyembro na hinirang ng Lupon en banc.
SEKSYON 12. Kabayaran sa Gawain (Emoluments):
Ang Tagapangulo at miyembro ng Lupon ay magkakaroon
ng ranggo, suweldo, emoluments at panggastos na
katumbas ng sa Presiding Justice at Associate Justice ng
Court of Appeals, alinsunod sa pagkakabanggit.
34 35
SEKSYON 13. Kalihiman ng Lupon. Ang Lupon
ay tutulungan ng isang Kalihiman, na maaring
magmula sa mga kasalukuyang tauhan ng CHR,
bagaman at di pipigilan sa pagkuha ng karagdagan
tauhan na pagpapasyahan ng Lupon, para matugunan
ang bulto ng trabahong kailangang harapin. Ang mga
sumusunod ang magiging gawain ng Kalihiman:
(a) Tumanggap, magtasa, magproseso at mag-
imbestiga ng mga aplikasyon sa claims;
(b) Irekomenda sa Lupon ang pag-apruba sa mga
aplikasyon sa claims;
(c) Tumulong sa Lupon sa mga teknikal na gawain;
(d) Gumampan ng iba pang mga tungkuling itatakda
ng Lupon.
Ang Tagapangulo ng Lupon ay maghihirang ng
Kalihim ng Lupon na siyang mamumuno sa Kali-
himan sa buong panahon ng pananatili ng Lupon.
Magkakaroon ng Technical Staff Head na tutulun-
gan ng limang (5) Legal Officers at tatlong (3) Para-
legal Officers; at isang Administrative Staff Head,
na tinutulungan ng tatlong (3) Administrative Sup-
port Staff.
Kung kinakailangan, ang Lupon ay kukuha ng
karagdagang empleyadong kontraktwal o kokontrata
sa mga nagbibigay-serbisyo tulad ng psychologists,
social workers at public education specialists,
kasama ng iba pa, upang punan ang serbisyo ng
Kalihiman: sa kondisyong ang pinakamataas na
halaga ng kontrata bawat taon ay di-hihigit sa
labinglimang porsiyento (15%) ng kabuuang badyet
sa operasyon ng Lupon.
SEKSYON 14. Badyet para sa Operasyon ng
Lupon. Ang badyet para sa operasyon ng Lupon
ay popondohan mula sa Sampung bilyong pisong
(P10,000,000,000.00) pondo, kung saan sampung
milyon piso (P10,000,000.00) ang magiging paunang
pang-operasyong badyet nito: sa kondisyong hindi
ito hihigit sa Limampung milyon piso (P50,000,000.00)
bawat taon.
SEKSYON 15. Wastong Disposisyon ng Pondo.
Dapat tiyakin ng Lupon na ang pondong nakalaan
o ang magagamit sa pambayad-pinsala para sa mga
biktima ng paglabag sa karapatang pantao ay maayos
na maibayad o magastos alinsunod sa mga patakarang
itinakda ng Kongreso at sa mga kaugnay na Tuntunin
at Alituntunin at pamamaraan sa pagkuwenta
(accounting) ng gobyerno.
36 37
TSAPTER III
MGA CLAIMANTS, BAYAD-PINSALA AT PAGKILALA
Seksyon 16. Mga Claimants Sino mang tao na
biktima ng paglabag sa karapatang pantao ay maaring
magharap ng claims sa Lupon para sa bayad-pinsala at/o
pagkilala alinsunod sa mga probisyon ng Batas na ito.
Seksyon 17. Conclusive Presumption na ang Isang Tao
ay Biktima ng Paglabag sa Karapatang Pantao sa Ilalim ng
Batas na Ito. - Ang mga claimants sa class suit at iyong
mga direktang nagdemanda (direct action plaintiffs) sa
kasong Human Rights Litigation Against the Estate of
Ferdinand E. Marcos (MDL No. 840, CA No. 88-0390) sa
US Federal District Court of Honolulu, Hawaii kung saan
naging paborable ang hatol, ay agad na ipinagpapalagay
na mga biktima ng paglabag sa karapatang pantao:
sa kondisyong ang mga kinilala ng Bantayog ng mga
Bayani Foundation ay pagkakalooban din ng ganoong
pagpapalagay: sa kondisyon ding hindi nito aalisin sa
Lupon ang orihinal na awtoridad (jurisdiction) at likas
na kapangyarihan nito upang pagpasyahan ang laki ng
paglabag sa karapatang pantao at ang kaukulang bayad-
pinsala at/o pagkilalang ipagkakaloob.
Seksyon 18. Motu Propriong Pagkilala. Ang
Lupon ay maaaring magbigay ng judicial notice motu
proprio sa mga indibidwal na dumanas ng paglabag
sa karapatang pantao, gaya ng pakahulugan sa Batas
na ito, at magkaloob sa mga nasabing indibidwal ng
pagkilala bilang biktima ng paglabag sa karapatang
pantao ayon sa probisyon ng Seksyon 26 dito.
Seksyon 19. Pagpapasiya ng Gawad: (a)
Susundin ng Lupon ang sistemang pagpupuntos
(point system) sa pagpapasiya sa magiging gawad.
Ang agwat ng mga puntos ay mula isa (1) hanggang
sampu (10), gaya ng sumusunod:
(1) Ang mga biktimang namatay o nawala at
hanggang sa kasalukuyan ay nawawala pa ay
bibigyan ng sampung (10) puntos;
(2) Ang mga biktimang tinortyur at/o ginahasa
o inabusong sekswal ay bibigyan ng anim (6)
hanggang siyam (9) na puntos;
(3) Ang mga biktimang ikinulong ay bibigyan ng
tatlo (3) hanggang limang (5) puntos; at
(4) Ang mga biktimang nalabag ang karapatan
ayon sa Seksyon 3, parapo 3(b), blg. (4), (5), at
(6) sa ilalim ng batas na ito ay bibigyan ng isa
(1) hanggang dalawang (2) puntos.
Ipapatupad ng Lupon, nang may lubos na pag-
iingat, ang kanyang kapangyarihan na magpasiya
38 39
sa mga puntos na ibibigay sa bawat biktima, na
ibabatay sa tipo ng paglabag na ginawa sa biktima
ng karapatang pantao, sa dalas at haba ng paglabag.
Sa bawat kategorya, ang mga biktimang higit na
napahirapan ay tatanggap ng mas maraming puntos:
sa kondisyong kung di lang isa ang karapat-dapat sa
mga claims na isinumite ng biktima o isinumite para
sa biktima para sa bayad-pinsala, isang balidong claim
lamang sa bawat claimant ang gagawaran ng Lupon,
ang kategoryang may pinakamataas na puntos.
(b) Isusunod ng Lupon ang pagpapasya sa gawad sa
bawat claimant na nauri alinsunod sa Seksyon 16,
17 at 18 ng Batas na ito.
(c) Kukuwentahin ng Lupon ang pinal na halaga
ng salapi ng gawad ng bawat claimant sa
pamamagitan ng pagmultiplika sa katumbas
na halaga ng isang punto sa bilang ng puntos
na nakuha ng isang claimant na nauna nang
napagpasyahan ng Lupon.
(d) Sa loob ng tatlumpung (30) araw matapos pinal na
aprubahan ng Lupon ang bawat karapat-dapat na
claim na iniharap dito at pagkaraang mailathala
ang mga lehitimong claim na ito, ang paggawad
ng salaping kabayaran ay magkakabisa: sa
kondisyong ano mang nakabinbing apila na
iniharap ng isang argabyadong claimant o oppositor
ay reresolbahin ng Lupon en banc animnapung
(60) araw bago ito maging functus offcio.
TSAPTER IV
MGA PANGKALAHATANG PROBISYON
SEKSYON 20. Paglipat ng Pondo. - Alinsunod sa
hatol na nabanggit sa Seksyon 7 nito, ang halagang
Sampung bilyong piso (P10,000,000,000.00) kasama ang
natipong interes ay itatabi at ilalaan para pondohan
ang layunin ng Batas na ito.
SEKSYON 21. Dokumentasyon ng mga Paglabag sa
Karapatang Pantao sa Panahon ng Rehimeng Marcos.
Sa implementasyon ng Batas na ito, at di-pipigilan
ang ano mang iba pang dokumento o ebidensya na
maaaring kailanganin para sa paggawad ng bayad-
pinsala, sino mang biktima ng paglabag sa karapatang
pantao na humihiling ng bayad-pinsala ay gagawa ng
isang detalyadong sinumpaang salaysay na naglalahad
ng mga sirkumstansya hinggil sa naganap na paglabag
sa karapatang pantao.
SEKSYON 22. Paglalathala. Kaayon sa Seksyon
23 nito, ang Lupon, pagkaraang mabuo, ay magtatakda
40 41
ng panahon para sa pagsisimula at pagtatapos
ng paghahapag ng aplikasyon ng mga biktima ng
paglabag sa karapatang pantao, at ilalathala ito: sa
kondisyong ang panahong ito ay magkakabisa lamang
labinlimang (15) araw pagkaraang mailathala minsan
isang linggo sa tatlong (3) magkakasunod na linggo sa
di-bababa sa dalawang (2) pambansang pahayagang
may pangkalahatang sirkulasyon.
SEKSYON 23. Panahon para sa Paghaharap ng mga
Claims; Pagtalikod (Waiver). Ang isang biktima ng
paglabag sa karapatang pantao ay dapat maghapag sa
Lupon ng aplikasyon para sa bayad-pinsala sa loob ng
anim (6) na buwan mula magkabisa ang mga Tuntunin
at Alituntunin sa Pagpapatupad (Implementing Rules
and regulations,IRR) ng Batas na ito: sa kondisyong
kapag nakaligtaang maghapag ng aplikasyon
sa itinakdang panahon ay mangangahulugang
pagtalikod (waiver) sa karapatang maghapag nito: sa
kondisyon ding para sa mga biktima ng paglabag sa
karapatang pantao na namatay, baldado, o nawawala
dahil sa sapilitang pagkawala, ang kanilang ligal
na tagapagmana o kinatawan ang maghahapag ng
aplikasyon para sa bayad-pinsala para sa kanila.
Ano mang oposisyon sa bagong aplikasyon
o mga aplikasyon alinsunod sa Seksyon 16 nito
ay isasaalang-alang lamang kung ito ay iniharap
sa loob ng labinlimang (15) araw mula sa petsa
ng pagkalathala ng opisyal na listahan ng mga
kwalipikadong claimants na pinagpasyahan ng Lupon.
Ilalathala ng Lupon ang opisyal na listahan ng mga
karapat-dapat o kwalipikadong claimants minsan
isang linggo sa tatlong magkakasunod na linggo sa di-
bababa sa dalawang (2) pambansang pahayagang may
pangkalahatang sirkulasyon.
SEKSYON 24. Apila. Sino mang argabyadong
claimant o oppositor ay maaaring magharap ng apila sa
loob ng sampung (10) araw pangkalendaryo mula sa
pagkatanggap ng Resolusyon ng Dibisyon, sa Lupon en
banc, na ang magiging desisyon ay pinal at ipatutupad
(executory).
SEKSYON 25. Mga Kaparusahan; Gamit sa Revised
Penal Code. - Sino mang claimant, na matutuklasan ng
Lupon pagkaraan ng kaukulang pagdinig, na nagharap
ng dinayang claim, ay ihaharap sa angkop na opisina
para sa pag-uusig. Kung mahatulang may sala,
makukulong siya ng walo (8) hanggang sampung (10)
taon, madidiskwalipika o mawawalan ng karapatan sa
opisinang pampubliko at empleyo at matatanggal ang
karapatang bumoto at maboto sa anumang pambansa
o lokal na eleksyon, kahit na matapos pagsilbihan ang
sentensya, maliban kung mabigyan ng absolutong
kapatawaran.
42 43
Sino mang miyembro ng Lupon at ng kanyang
Kalihiman, publikong opisyal, empleyado ng isang
ahensya, o ano mang pribadong indibidwal na
naatasang magpatupad ng Batas na ito, na gagamit
sa mali, lulustay o gugugol sa mali ng pondong ito na
para sa bayad-pinsala ng mga biktima ng paglabag sa
karapatang pantao o mandaraya sa pagproseso ng mga
dokumento at claims ng mga biktima ng paglabag sa
karapatang pantao o makikipagsabwatan sa sino mang
indibidwal upang gawin ang mga ito ay uusigin din.
Sino mang miyembro ng Lupon at kanyang
Kalihiman, publikong opisyal, empleyado ng
isang ahensya o sino mang pribadong indibidwal
na naatasang magpatupad ng Batas na ito, na
mapapatunayang nagkasala sa paggawa ng ano man o
lahat ng mga ipinagbabawal na gawain na nabanggit
sa nakaraang talata, o mga gawaing may kaparusahan
sa ilalim ng Revised Penal Code, ay parurusahan sa
ilalim ng nauukol na probisyon ng Code at sa mga may
kaugnayang espesyal na batas sa pagpaparusa.
Seksyon 26. Talaan ng mga Biktima. Ang mga
biktima ng paglabag sa karapatang pantao, nagharap
man ng kahilingan para sa bayad-pinsala o hindi,
ay pagkakalooban ng pagkilala sa pamamagitan ng
pagdambana sa kanilang mga pangalan sa Talaan ng mga
Biktima ng Karapatang Pantao na ihahanda ng Lupon.
Isang Bantayog/Museo/Aklatan ang itatayo
upang parangalan at kilalanin ang mga biktima ng
paglabag sa karapatang pantao na ang mga pangalan
ay nakaukit sa Talaan. Ang maikling kabuuan
(Compendium) ng kanilang mga sakripisyo ay ihahanda
at madaling makikita at maaabot ito sa internet. Ang
Bantayog/Museo/Aklatan/Compendium ay may
laang-guguling di bababa sa Limang daang milyong
piso (P500,000,000.00) mula sa natipong interes ng
Sampung bilyong pisong (P10,000,000,000.00) pondo.
Ang Talaan ay maaari ring matanghal sa mga
ahensya ng gobyerno na itatalaga ng Human Rights
Violations Victims Memorial Commission na bubuuin.
Seksyon 27. Human Rights Violations Victims
Memorial Commission. Bubuuin ang isang Komisyong
tatawaging Human Rights Violations Victims Memorial
Commission, pangunahin para sa pagtatatag, pagbabalik
sa dati, pag-iingat at pangangalaga ng Bantayog/Museo/
Aklatan/Compendium sa karangalan ng mga biktima ng
paglabag sa karapatang pantao noong rehimeng Marcos.
Ang kapangyarihan at gawain ng Komisyon ay
gagampanan ng Board of Trustees na bubuuin ng mga
sumusunod: Tagapangulo ng CHR bilang Tagapangulo;
Tagapangulo ng National Historical Commission bilang
katuwang na Tagapangulo; at mga Tagapangulo ng
CHEd, National Commission on Culture and the Arts
44 45
(NCCA); Kalihim ng Department of Education at ng
Punong Tagapangasiwa ng Main Library ng University
of the Philippines Diliman, bilang mga miyembro.
Ang Board of Trustees ay may kapangyarihang
mag-empleyo at maghirang ng mga opisyal at
kawani, tumanggap ng mga donasyon at grants para
sa Komisyon, at sa kapakanan nito, at maghanap ng
dagdag na pondo para sa Komisyon.
Ang Komisyon ay iuugnay sa CHR para lamang sa
layuning pagbabadyet at administratibo. Ang badyet
sa operasyon ng komisyon ay magmumula sa sa
General Appropriations Act.
Ang Komisyon ay makikipag-ugnayan at
makikipagtulungan sa DepEd at CHEd upang tiyaking
ang pagtuturo sa ating kasaysayan ng mga kabuktutan
noong panahon ng Batas Militar at ang mga buhay
at sakripisyo ng biktima ng paglabag sa karapatang
pantao ay magiging bahagi ng batayan, sekundaryo at
tersyaryong mga kurikulum sa edukasyon.
TSAPTER V
MGA PINAL NA PROBISYON
SEKSYON 28. Gabay sa Tuntunin at Alituntunin
sa Implementasyon (Implementing Rules and
Regulations, IRR). Sa pagpapatupad ng Batas na
ito at sa pagbalangkas ng kaukulang tuntunin at
alituntunin, at upang matiyak na wastong nasasala
ang mga aplikasyon mula sa mga madayang claims
(fraudulent claims), dapat paghandaan ng Lupon ang
mga sumusunod:
(a) Bukas-sa-publikong (transparency) pagpoproseso
ng claims;
(b) Isang pamamaraang magbibigay daan sa sinumang
kokontra sa aplikasyon o claim sa kadahilanang
ito ay madaya, gawa-gawa lamang o huwad, at
magbigay ng pagkakataong kwestiyunin ito at
magharap ng mga ebidensyang susuporta rito; at
(c) Isang pamamaraang mabilis at madali nang hindi
nasasakripisyo ang pundamental na karapatan ng
mga kinauukulan.
Sa loob ng labinlimang (15) araw mula
sa pagkaorganisa, ipahahayag ng Lupon ang
kinakailangang IRR at ang mga pamamaraan para sa
mabisang pagpapatupad nito. Ang IRR ay magkakabisa
labinlimang (15) araw pagkaraang mailathala ito
sa dalawang (2) pambansang pahayagang may
pangkalahatang sirkulasyon.
Seksyon 29. Tagal ng Panahon para sa
Gawain; Sugnay sa Pamamaalam (Sunset Clause).
46 47
Kukumpletuhin ng Lupon ang kanyang gawain sa loob
ng dalawang (2) taon mula magkabisa ang inilabas na
IRR. Paglipas ng panahong iyon ang Lupon ay magiging
functus offcio.
Seksyon 30. Sugnay sa Pagbubukod (Separability
Clause).- Kung, sa ano mang kadahilanan, ang
ano mang seksyon o probisyon ng Batas na ito ay
madeklarang taliwas sa Konstitusyon o walang bisa,
ang iba pang mga seksyon at probisyon na hindi
apektado ay mananatiling umiiral at may bisa.
Seksyon 31. Sugnay sa Pagpapawalang-bisa
(Repealing Clause). Lahat ng batas, dekreto,
executive orders, tuntunin at alituntunin o bahagi
nito na hindi naaayon sa ano mang probisyon
ng Batas na ito, kasama ang Seksyon 63(b) ng
nasusugang Batas Republika Blg. 6657 na kilala rin
sa tawag na Comprehensive Reform Law of 1988 at
ang Seksyon 40(a) ng Batas Republika Blg. 7160, na
kilala rin sa tawag na Local Government Code of
1991, ay pinawawalang-bisa, sinusugan o binabago
nang naaalinsunod dito.
Seksyon 32. Sugnay sa Pagkakaroon ng Bisa
(Effectivity Clause). Ang Batas na ito ay magkakabisa
labinglimang (15) araw pagkaraang makumpleto
ang paglalathala sa Offcial Gazette o sa di-bababa
sa dalawang (2) pambansang pahayagang may
pangkalahatang sirkulasyon..
Pinagtibay,
Ang Batas na ito, na pinagsamang Panukalang Batas
Blg. 5990 ng Mababang Kapulungan at Panukalang
Batas Blg. 3334 ng Senado, ay naipasa ng Mababang
Kapulungan at ng Senado noong Enero 28, 2013.
Pinagtibay: ika-25 ng PEBRERO, 2013
(Sgd.) BENIGNO S. AQUINO III
Pangulo ng Pilipinas
(Sgd.) JUAN PONCE ENRILE
Pangulo ng Senado
(Sgd.) FELICIANO BELMONTE JR.
Ispiker ng Mababang Kapulungan
(Sgd.) EMMA LIRIO-REYES
Kalihim ng Senado
(Sgd.) MARILYN B. BARUA-YAP
Pangkalahatang Kalihim
Mababang Kapulungan
HINGGIL SA KARAPATAN
Ang Karapatan Alliance for the Advancement of
Peoples Rights ay isang alyansa ng mga organisasyon, grupo
at indibidwal na nagtataguyod at nagtatanggol sa karapatang
pantao sa Pilipinas. Ang mga miyembro at tagapagtatag nito
ay nanguna sa pakikibaka para sa karapatan ng mamamayan
noong panahon ng diktaduryang Marcos. Itinatag noong
1995, ang Karapatan ay may 17 panrehiyong balangay
at mahigpit na kaugnay ng mga organisasyong masa sa
pamamagitan ng kanilang mga human rights desks.
HINGGIL SA SELDA
Ang Samahan ng Ex-Detainees Laban sa Aresto
ay organisasyon ng mga dating bilanggong pulitikal sa
bansa. Itinatag ito noong Disyembre 4, 1984 ng mga dating
bilanggong pulitikal noong panahon ng Batas Militar.
Itinataguyod nito ang pagpapalaya sa lahat ng
bilanggong pulitikal at ang makataong pagtrato sa mga
nakakulong; ang adbokasiya para sa kalagayan ng mga
bilanggong pulitikal, ang mga pangunahing dahilan ng iligal
na pag-aresto at pagdetine sa kanila, at kanilang pakikibaka
para sa hustisya; ang aksyon para sa indemnipikasyon at
rehabilitasyon nila; at ang pagbubuo ng mga pagkakaisa sa
iba pang mga organisasyon na nagtataguyod ng kalayaan
at kagalingan ng mga bilanggong pulitikal at biktima ng
tiraniya sa bansa.
2nd Floor, Erythrina Bldg.
No. 1 Maaralin corner Matatag Streets,
Barangay Central, Diliman, Quezon City
Philippines 1100
Telefax
(+63 2) 4354146 or 4347486
E-mail
karapatan@karapatan.org
selda_phil@yahoo.com.ph
Website
www.karapatan.org | www.seldapilipinas.wordpress.com
2012 Batas Laban sa
Sapilitang Pagkawala
(Batas Republika 10353)
Anti Enforced or Involuntary
Disappearance Act of 2012
PRAYMER
2012 Batas Laban sa
Sapilitang Pagkawala
(Batas Republika 10353)
Anti Enforced or Involuntary
Disappearance Act of 2012
PRAYMER
NILALAMAN
Introduksyon 1
Praymer hinggil sa 2012 Batas Laban sa
Sapilitang Pagkawala 5
2012 Batas Laban sa Sapilitan
o Di-Boluntaryong Pagkawala 21
Inilathala ng
Karapatan Alliance for the Advancement of Peoples Rights
sa pakikipagtulungan ng
Pamilya ng Desaparesidos para sa Katarungan (Desaparecidos)
Nobyembre 2013
This publication has been produced with the assistance of
the European Union and th Oak Foundation. The contents of
this publication are the sole responsibility of KARAPATAN and
DESAPARECIDOS and can in no way be taken to refect the views of
the European Union or the Oak Foundation.
Ang mga opinyon o kuro-kuro sa publikasyong ito ay hindi
nangangahulugan ng pagpapahiwatig ng pananaw ng OMCT.
Ang mga impormasyong nasa publikasyong ito ay
maaaring kopyahin at ipamahagi hanggat mayroong
karampatang pagkilala.
Ang praymer na ito ay
inilimbag sa tulong ng
World Organisation
Against Torture (OMCT).
INTRODUKSYON
A
ng pagdukot at sapilitang pagkawala ay isang
malupit na paraan para takutin ang oposisyon.
Ginagamit ito ng mga pamahalaan at mga pwersa
nito bilang isang porma ng terorismo ng estado para
wasakin ang kanilang mga kritiko, lalo na ang mga
aktibista na tumutuligsa at lumalaban sa kanilang
mga patakaran at paraan ng pamumuno na taliwas
sa interes ng mamamayan. Daan-daang libo ang mga
kaso ng sapilitang pagkawala na isinagawa ng mga
militar at pulis sa mga mahihirap na bansa sa Africa,
Asya at Latin America.
Noong panahon ng mga batas militar sa Latin
America nang taong 1960-1980, sapilitang nawala
ang mga aktibista, na tinagurian sa Kastila na mga
desaparecidos - ang mga nawawala. Sa Pilipinas,
nagsagawa ng sapilitang pagkawala ang mga
pwersang panseguridad ng estado na nagresulta sa
1,860 na desaparecidos (batay sa datos ng Karapatan)
mula sa batas militar ni Ferdinand Marcos hanggang
sa kasalukuyang administrasyong Benigno Aquino III.
2 3
Ang aktwal na bilang ng desaparecidos ay mas mataas
pa, dahil sa dami ng mga kaso na hindi nadokumento
o naiulat.
Noong 2006 lamang napagtibay ng United Nations
General Assembly ang pandaigdigang kumbensyon na
sumusuporta sa 1992 UN Declaration on the Protection
of all Persons from Enforced Disappearances na
magpapanagot sa mga pamahalaan sa paglabag sa mga
karapatan sa kalayaan at buhay. Ang kumbensyong ito
ay nagpatibay sa isinaad ng 1992 Rome Statute of the
International Criminal Courts na ang malawakan at
sistematikong sapilitang pagkawala ay maituturing na
krimen laban sa sangkatauhan.
Noong ika-4 ng Setyembre 1990, unang hinapag
ang panukalang batas ni Rep. Eduardo Nonato Joson
Jr. na magtuturing sa sapilitang pagkawala bilang
krimen. May mga naihapag ding mga panukalang
batas na may katulad na layunin noong mga sumunod
na Kongreso. Noong 2002, nakipagtulungan ang mga
organisasyong nagsusulong ng karapatang pantao at
mga pamilya ng desaparecidos sa mga progresibong
mambabatas mula sa Bayan Muna partylist sa
pagsulat at paghapag ng panukalang batas laban
sa sapilitang pagkawala. Sa mga sumunod na taon,
tumaas ang bilang ng mga naiulat at nadokumentong
kaso ng sapilitang pagkawala. Umabot sa 206 na mga
indibidwal ang dinukot, nawala at nabiktima ng
kontra-insurhensiyang programa ng administrasyong
Gloria Macapagal Arroyo. Nagpapatuloy ang karumal-
dumal na krimen sa ilalim ng administrasyon ni
Benigno Aquino III, habang hindi pa rin inililitaw
ang mga biktimang nawala noong nakaraang mga
rehimen at wala pa ring napaparusahan sa mga may-
sala. Hindi pa rin niraratipika ni Aquino ang UN
International Convention on Enforced or Involuntary
Disappearance.
Sa gitna ng nararamdamang sakit sa kalooban
at kawalang katiyakan, ang mga pamilya ng
desaparecidos ay nanatiling matibay at walang
sawa sa paghahanap sa kanilang mga kaanak at sa
pakikipaglaban para sa katarungan. Mula noong
panahon ng batas militar hanggang sa kasalukuyan,
ang patuloy na pakikibaka ng mga pamilya ng
desaparecidos ay naghayag sa publiko, sa loob at
labas ng bansa, ng karumal-dumal na gawaing ito
ng Estado, ng kagyat na pangangailangang ilitaw
ang lahat ng mga nawala at para itigil ng Estado at
krimilisahin ang gawaing ito, at ang mahaba ngunit
makabuluhang pakikibaka para sa pagtatanggol sa
karapatang pantao at pagkamit ng katarungan.

4
1. Ano ang Anti-Enforced or Involuntary
Disappearance Act of 2012 o 2012 Batas Laban
sa Sapilitan o Di-Boluntaryong Pagkawala?
Ang batas na ito ay nagbibigay-kahulugan at
nagpapataw ng parusa sa krimen ng sapilitang
pagkawala. Ang pamahalaan ng Pilipinas, sa
pamamagitan nitong batas, ay opisyal na kumikilala
sa kriminal na katangian ng sapilitang pagkawala - na
ito ay isang krimen laban sa mga tao at dapat ang mga
may kagagawan nito ay may kriminal na pananagutan
at dapat na makulong. Mas mahalaga pa, kinikilala
ng batas na ang krimeng ito ay magagawa lamang
ng mga ahente ng Estado. Gayundin, kinikilala ng
batas ang pananagutan ng Estado na magbigay ng
kumpensasyon, pagpapanumbalik ng karangalan at
rehabilitasyon sa mga biktima ng sapilitang pagkawala
at kanilang pamilya.
PRAYMER HINGGIL SA
2012 BATAS LABAN SA SAPILITANG PAGKAWALA
(Republic Act 10353)
Ang mga hakbang na ito, kasama ang
mahabang panahon ng adbokasiya at lobby work
para kriminalisahin ang sapilitang pagkawala,
ang nagresulta sa pagpapasa ng Anti-Enforced or
Involuntary Disappearance Act of 2012 noong ika-
21 ng Disyembre, 2012 - ang kauna-unahang batas
hinggil sa sapilitang pagkawala sa Asya. Napinal ang
Implementing Rules and Regulations ng batas noong
ika-12 ng Pebrero, 2013.
Layunin ng praymer na ito na maging gabay sa
mga human rights workers, pamilya ng mga nawawala,
paralegal, mga abugado at human rights advocates sa
pagsusulong ng karapatang pantao at sa praktikal na
gawain sa pagdodokumento ng mga kaso at pagbibigay
ng serbisyong suporta sa mga biktima at mga pamilya.
Maaari ring makatulong ang praymer sa paghahanda
sa pagsampa ng mga kaso laban sa mga pwersa ng
Estado na responsable sa sapilitang pagkawala.
6 7
2. Paano binigyang kahulugan ng batas ang
sapilitan o di-boluntaryong pagkawala?
Ayon sa batas, ang sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala ay may sumusunod na elemento:
a. Pag-aresto, detensyon, pagdukot o iba pang
porma ng pagkakait ng kalayaan;
b. Isinagawa ng mga ahente ng Estado o ng mga
tao o grupo ng mga tao nang may awtorisasyon,
suporta o pagsang-ayon ng Estado
c. At kasunod ng nabanggit na mga elemento, ang
pagtanggi sa ginawang pagkakait ng kalayaan
o pagtatago sa kinahinatnan o kinalalagyan
ng nawawalang tao na naglalagay sa biktima
labas sa proteksyon ng batas.
Ang mga biktima ng sapilitang pagkawala ay
tumutukoy sa mga taong patuloy na nawawala,
mga taong nailitaw nang buhay at/o natagpuang
patay. Batay sa Glossary of Human Rights Violations ng
Karapatan, ang isang nawawalang tao ay itinuturing
na biktima ng sapilitang pagkawala kung ang kanyang
kinaroroonan ay hindi nalalaman sa loob ng pitumput
dalawang (72) oras. Para sa layunin ng pagtatala ng mga
kaso ng paglabag sa karapatang pantao, ang iniuulat
lamang ng Karapatan na mga biktima ng sapilitang
pagkawala ay ang mga taong nananatiling nawawala.
Ang mga nailitaw na biktima ay iniuulat bilang biktima
ng extrajudicial killing, illegal detention o arbitrary arrest,
kung ano man ang kasong kinahinatnan.
Ayon sa batas, ang krimen ng sapilitang
pagkawala ay itinuturing na nagpapatuloy na
pagkakasala (continuing offense) hanggat ang
mga may sala ay nagpapatuloy na itinatago ang
kinaroroonan ng mga biktima. Walang taning ang
pag-uusig sa mga taong sangkot sa pagkawala. Ibig
sabihin, sa anumang panahon ay maaring isampa
ang kaso laban sa responsable sa krimen, mula sa
petsa ng pagkawala at sa panahon na ang tao ay
nasa ilalim ng mga sirkumstansya na nabanggit,
maliban kapag ang biktima ay nailitaw ng buhay. Sa
ganitong sitwasyon, ang panahon para sa pag-uusig
ay magiging dalawamput limang (25) taon mula sa
petsa ng muling paglitaw.
3. Maari bang magsampa ng kaso ng sapilitang
pagkawala sa mga korte ang kaanak ng biktima
kung ang nawawala ay dinukot bago magkabisa
ang batas?
Dahil ang krimen ng sapilitang pagkawala ay
nagpapatuloy na pagkakasala, ang mga biktima na
nananatiling nawawala hanggang magkabisa ang
batas, maaaring magsampa ng kaso sa korte ang mga
8 9
kaanak o mga taong may interes sa kaso. Ang mga
biktima na nailitaw ng buhay o natagpuang patay bago
magkabisa ang batas ay hindi makakademanda gamit
ang batas na ito.
4. Ayon sa batas, ano ang kahulugan ng mga
Ahente ng Estado? Maaari bang ituring na
ahente ng estado ang mga paramilitar at maari
ba silang managot sa krimeng sapilitang pag-
kawala? Maari rin bang managot ang ibang ar-
madong grupo, hukbong mapagpalaya, o mga
pribadong indibidwal sa ilalim ng R.A. 10353?
Ang batas ay nagsasaad na ang mga Ahente ng
Estado ay mga tao, sa pamamagitan ng eleksyon o
pagtatalaga, na gumagampan ng pampublikong ga-
wain sa gubyerno, o gagampan sa gubyerno o sa mga
sanga nito ng mga tungkulin bilang empleyado, ahente
o nakabababang opisyal o kahit anong ranggo o klase.
Ang kagyat na namumunong opisyal ng isang
ahente ng estado ng isang kinauukulang yunit ng
Armed Forces of the Philippines (AFP) o ng Philippine
National Police (PNP) ay dapat mananagot sa krimen
ng sapilitang pagkawala bilang may prinsipal na pana-
nagutan. Gayundin, ang opisyal ng AFP o PNP na may
kaalaman sa pangyayari sa loob ng kanyang respon-
sibilidad at walang ginawang hakbang para maiwasan
ang sapilitang pagkawala ay maituturing din na may
prinsipal na pananagutan sa ilalim ng batas.
Ang mga paramilitar ay maituturing na ahente
ng Estado o mga tao na kumikilos sa awtoridad ng Es-
tado at maaring panagutin para sa krimen ng sapili-
tang pagkawala, kabilang ang mga opisyal ng militar
na humahawak o nangangasiwa sa kanila. Sa Pilipinas,
may mga kaso ng sapilitang pagkawala na ginawa ng
mga paramilitar o mga goons-for-hire na kilala ng mga
lokal na residente na nagtatrabaho at suportado ng
AFP at kasama sa mga operasyong militar at kontra-
insurhensiyang gawain.
Ang estado lamang at mga ahente nito ang may
pananagutan sa ilalim ng batas, na nagbibigay-diin
na ang krimeng ginawa ng estado ay mas mabigat
kumpara sa krimeng ginawa ng sibilyan. Ang Estado
ay may kapangyarihang gamitin ang lahat ng rekurso
nito para protektahan ang mga mamamayan nito
laban sa paglabag sa karapatang pantao. Kaya kung
Estado o ahente ng Estado ang lumabag sa karapatang
pantao, ang kanilang pananagutan ay mas mabigat.
Ang mga non-state actors ay maaring managot sa ilalim
ng krimeng kidnapping sa ilalim ng Revised Penal
Code pero hindi sa krimeng sapilitang pagkawala sa
ilalim ng batas na ito.
10 11
5. Ano ang mga karapatan ng mga biktima at
kanilang mga kaanak sa ilalim ng R.A. 10353?
Ayon sa batas na ito, ang Estado ay may pananagutan
na tuparin ang mga sumusunod: pagyamanin ang
karapatan ng lahat para sa makataong dignidad;
ipagbawal ang mga lihim na piitan; pagba-bartolina,
o incommunicado at ibang porma ng pagkakait ng
kalayaan; pagtatakda ng penal at sibil na kaparusahan
sa gayong paglabag; at kumpensasyon at rehabilitasyon
para sa mga biktima at kanilang mga pamilya.
Malinaw na tinukoy ang mga sumusunod na
karapatan ng mga biktima at kanilang mga kaanak:
a. Karapatan laban sa sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala, at mga pundamental na
pananggalang para maiwasan ito, na dapat
ay protektado sa lahat ng panahon kahit sa
mga oras ng pampulitikang kaguluhan, banta
ng digma, estado ng digma o iba pang mga
pampublikong kagipitan.
b. Absolutong karapatan ng sinumang pinagkai-
tan ng kalayaan na magkaroon kaagad ng pak-
ikipagtalastasan sa pamamagitan ng ano mang
porma ng komunikasyon para maipaalam niya
sa kanyang pamilya, kamag-anak, kaibigan,
abogado o sa ano mang organisasyon para sa
karapatang pantao ang kanyang kinalalagyan
at kalagayan.
c. Karapatan laban sa paggamit ng order of battle
o anumang kautusan na kahalintulad nito
upang bigyang-katwiran ang pagsasagawa ng
sapilitang pagkawala. Ang sinumang tao ang
makatanggap ng gayong kautusan ay may
karapatan na sumuway rito;
d. Ang karapatan ng mga kaanak ng nawawala
na samahan ng Commission on Human Rights
o awtorisadong kinatawan nito na bisitahin o
siyasatin ang mga kulungan;
e. Ang karapatan ng biktima ng sapilitang pag-
kawala, na nailitaw ng buhay, o mga taong
patuloy na nawawala pa rin o natagpuang
patay, matapos ang pagpasa ng mga batas, na
magsampa ng kaso at kumuha ng remedyo sa
ilalim ng batas, kabilang ang pagbabalik ng ka-
rangalan at reputasyon [halimbawa: agarang
pag-aalis o pagtutuwid ng anumang nakasisir-
ang sulatin hinggil sa biktima, impormasyon
o pampublikong pahayag/ statement sa mga
tao atbp] at kumpensasyon na hindi bababa sa
PhP10,000.00;
12 13
f. Karapatan ng mga pamilya ng biktima na
patuloy na nawawala o natagpuang patay na
kumuha ng bayad-pinsala;
g. Karapatan ng mga biktima na nailitaw ng
buhay, at ang kanilang mga agarang pamilya,
pati na rin ang mga pamilya ng biktima na
nananatiling nawawala, na makakuha ng
libreng tulong medikal at rehabilitasyon.
Ang lahat ng mga karapatan na nakasaad sa
Saligang Batas 1987 ng Pilipinas at lahat ng mga
pandaigdigang kasunduan, kung saan nakapirma ang
Pilipinas, ay dapat na ipinapatupad at pinoprotektahan
ng gobyerno ng Pilipinas.
6. Ano ang mga tungkulin ng mga awtoridad ng
pamahalaan, mga indibidwal at mga pribadong
nilalang sa ilalim ng batas?
a. Hindi dapat gamitin ang order of battle o
anumang mga katulad na kautusan, bilang
pagbibigay-katwiran o ligal na batayan para sa
sapilitang pagkawala;
b. Dapat igalang ng mga awtoridad ang karapatan
ng sinumang tao sa komunikasyon sa kanyang
pamilya, mga kaibigan, kamag-anak, abogado
o karapatang pantao organisasyon tungkol sa
kanyang kinaroroonan at kalagayan;
c. Sinumang miyembro o opisyal na pulis o mili-
tar sa kulungan, ang PNP o anumang sa mga
ahensya nito, ang AFP o anuman sa mga ahen-
sya nito, ang NBI o anumang iba pang mga
ahensya ng gobyerno, at kahit anong ospital
o morge (publiko o pribado) ay dapat na aga-
rang magbigay ng sertipikasyon sa mga miy-
embro ng pamilya ng biktima, kamag-anak,
abogado, kinatawan ng isang organisasyong
pangkarapatang pantao o miyembro ng media
na nagsisiyasat, kung nasa kanilang kustodiya
o wala at anumang impormasyon sa kinaro-
roonan ng isang taong nawala. Ang nakalakip
na form ay dapat na punan ng mga institusy-
ong siyasatan at maibigay ito sa loob ng mga
sumusunod na mga iskedyul:
PINAGHAHANAPANG
OPISINA
SINO DAPAT ANG
PAGTANUNGAN
KAILAN DAPAT IBIGAY
ANG SERTIPIKASYON
Presinto ng pulis, ista-
syon, kulungan, o mga
pasilidad sa mga kampo
Opisyal ng
kulungan
Hindi lalagpas ng
apat (4) na oras
mula sa oras nang
nagsiyasat
14 15
PINAGHAHANAPANG
OPISINA
SINO DAPAT ANG
PAGTANUNGAN
KAILAN DAPAT IBIGAY
ANG SERTIPIKASYON
Dibisyon ng PA o kaantas
na yunit PAF at PN
Commanding
offcer ng
dibisyon ng PA o
kaantas ng yunit
ng PAF, PN
Sa loob ng apat (4)
na araw mula sa
araw ng pagsisiyasat
Unifed Command Commanding
offcer ng unifed
command
Sa loob ng limang
(5) na araw mula sa
araw ng pagsisiyasat
General Headquarters,
AFP at iba pang serbisyo
ng PA, PAF, at PN
Chief of Staff o
chiefs of PA, PAF
and PN
Sa loob ng pitong (7)
araw mula sa araw
ng pagsisiyasat
Iba pang command/
yunit/opisina ng AFP
kasama ang ISG, ISAFP
Opisyal ng tang-
gapan
Sa loob ng tatlo (3)
araw mula sa araw
ng pagsisiyasat
Mga ospital, klinika,
morge
Pinuno ng
opisina
Hindi lalampas sa
apat (4) na oras
mula sa oras ng
pagsisiyasat
PINAGHAHANAPANG
OPISINA
SINO DAPAT ANG
PAGTANUNGAN
KAILAN DAPAT IBIGAY
ANG SERTIPIKASYON
Mga kulungan sa
ilalim ng Bureau of
Jail Management and
Penology (BJMP) at
pamahalaang lokal
Opisyal ng
kulungan
Hindi lalagpas ng
apat (4) na oras
mula sa oras nang
nagsiyasat
Mga opisina sa probinsya
ng PNP o BJMP
Opisyal ng
opisina sa
probinsya
Sa loob ng limang (5)
araw mula sa araw
na nagsiyasat
Mga opisina sa rehiyon
ng PNP o BJMP
Opisyal ng
opisina sa
rehiyon
Sa loob ng pitong (7)
araw mula sa araw
na nagsiyasat
Headquarters/kampo/
poste ng command ng
AFP kung saan ang isang
yunit ay nakabase/
nakaistasyon
Commanding
offcer ng yunit
ng AFP
Sa loob ng
dalawamput apat
(24) na oras mula sa
oras ng pagsisiyasat
Batalyon ng Phil. Army
(PA) o kaantas na yunit
ng Phil. Air Force (PAF)
at Phil. Navy (PN)
Commanding
offcer ng
batalyon ng PA,
o kaantas na
yunit sa PAF, PN
Sa loob ng dalawang
(2) araw mula sa
araw ng pagsisiyasat
Brigada ng PA o kaantas
na yunit ng PAF at PN
Commanding
offcer ng
brigada ng PA, o
mga kaantas na
yunit sa PAF, PN
Sa loob ng tatlong
(3) araw mula sa
araw ng pagsisiyasat
d. Dapat kagyat na mag-ulat ang sinumang tao
na may impormasyon sa kaso ng sapilitang
pagkawala, sa pamamagitan ng pagsulat
hinggil sa kalagayan at kinaroroonan ng
biktima.
e. Ang anumang inquest ng nag-iimbestigang
piskal o anumang opisyal o empleyado na
16 17
nalaman na ang taong naiharap para ma-
inquest o paunang imbestigasyon (preliminary
investigation) ay isang biktima ng sapilitang
pagkawala ay dapat kagyat na makipag-ugnayan
sa pamilya, kamag-anak, abogado ng biktima,
o sa isang organisasyon para sa karapatang
pantao sa pamamagitan ng telepono, SMS, o
electronic mail at iba pang mga madaliang porma
at pamamaraan ng komunikasyon;
f. Ang mga kinauukulang ahensya ng gobyerno
na may piitan ay dapat magpanatili ng
pinakabagong rehistro (up-to-date register)
ng lahat ng mga tao na nakakulong sa opisyal
na kinikilalang kulungan ng gobyerno. Dapat
makita at makakuha ng kopya ng sertipikasyon
ang mga miyembro ng pamilya, kamag-anak,
abogado ng taong pinagkaitan ng kalayaan,
mga hukom, opisyal na mga kinatawan
ng CHR, organisasyon para sa karapatang
pantao organisasyon at lahat ng mga tao na
may lehitimong interes sa kinaroroonan at
kundisyon ng tao pinagkaitan ng kalayaan.
Ang rehistro ay dapat regular na iniuulat sa mga
opisina sa rehiyon ng CHR sa loob ng unang limang (5)
araw ng trabaho ng buwan kada makalawang buwan.
Dapat regular na isumite ang ulat sa pambansang
tanggapan ng CHR sa pamamagitan ng kanyang
Assistance and Visitorial Offce (AVO), at sa pamamagitan
ng anumang iba pang mga ahensya ng pamahalaang
nakatalaga para subaybayan at protektahan ang
karapatang pantao. Ang rehistro ay dapat maging
pampublikong dokumento at pwedeng makuha ng
sinumang may lehitimong interes.
g. Dapat magsumite ang mga kinauukulang
ahensya ng gobyerno ng pinakabagong
imbentaryo o listahan ng lahat ng mga opisyal
na kulungan at ng mga nakapiit dito, sa loob
ng anim (6) na buwan pagkapasa ng batas at
sa loob ng limang (5) araw ng bawat buwan o
sa tuwing hilingin ng mga kinatawan ng CHR.
h. Dapat bigyang prayoridad ng mga korte
at iba pang mga kinauukulang ahensya ng
pamahalaan ang mga pagdinig sa kahilingan
para sa writ of habeas corpus, amparo at habeas
data. Dapat kagyat na maisakatuparan ang
anumang desisyon sa mga naturang writ.
i. Dapat magsagawa ng regular, independiyente,
biglaan (unannounced) at walang hadlang (un-
restricted) na pagbisita o inspeksyon sa lahat
ng mga bilangguan ang CHR at awtorisadong
kinatawan nito.
18 19
j. Dapat na tiyakin ng mga ahensya ng gobyerno
ang kaligtasan ng lahat ng mga tao na kasama
sa paghahanap, pagsisiyasat at pag-uusig ng
kaso ng sapilitang pagkawala.
k. Dapat magbigay ng naaangkop na panganga-
lagang medikal at rehabilitasyon para sa mga
biktima ng sapilitang pagkawala at sa kanilang
mga pamilya na walang bayad ang mga ahen-
sya ng gobyerno.
7. Ano ang mga pananagutan ng mga awtoridad ng
pamahalaan, mga indibidwal at mga pribadong
entidad sa ilalim ng batas?
a. Dapat managot ang kagyat na namumunong
opisyal ng isang yunit ng AFP o PNP at iba
pang mga ahensya sa pagpapatupad ng batas
sa krimen ng sapilitang pagkawala kapag
may mga ginawa o di nagawang bagay na
humantong sa pagsasagawa, pagtutulak o
pagpapahintulot, tuwiran man o di-tuwiran,
sa mga kaso ng sapilitang pagkawala.
b. Ipapataw ang parusa ng reclusion perpetua
o apatnapung (40) taong pagkabilanggo sa
(1) Mga tuwirang nagsagawa ng sapilitang
pagkawala, (2) Mga tuwirang namuwersa,
nanulsol, nanghimok o nagtulak sa iba upang
magsagawa ng sapilitang pagkawala; (3) Mga
tumulong, sa pamamagitan ng isa pang aksyon,
na kung wala ito, ay di magagawa ang sapilitang
pagkawala; (4) Mga opisyal na nagpahintulot
o tumulong upang maganap ang sapilitang
pagkawala gayong nasa kanila namang
kapangyarihan ang pagpigil o paglalantad
nito; at (5) Mga tumulong sa pagsasagawa ng
sapilitang pagkawala sa pamamagitan ng dati
na o kaalinsabay na gawain.
c. Papatawan ng parusang reclusion temporal o
anim (6) hanggang labindalawang (12) taong
pagkabilanggo at iba pang kaparusahan
ang mga (1) Nakinabang o tumulong sa
mga nagkasala na makinabang sa mga
epekto ng sapilitang pagkawala; (2) Nagtago
ng ginawang sapilitang pagkawala at/o
pagsira sa mga instrumentong ginamit
upang maiwasan ang pagkatuklas dito; (3)
Kumupkop, nagtago, o tumulong sa pagtakas
ng mga prinsipal na gumawa ng sapilitang
pagkawala, sa pasubaling ang kaakibat na
aksyong ito ay pag-abuso sa opisyal na
tungkulin; (4) Mga taong sumalungat, di
pumansin o labis na bumalam sa pagtupad sa
ano mang kautusang inilabas batay sa writs
20
of habeas corpus, amparo at habeas data o sa
kaniya-kanyang paglilitis.
d. Papatawan ng parusang arresto mayor o isa (1)
hanggang anim (6) na buwang pagkabilanggo
ang mga lumalabag sa mga ipinahayag na mga
tungkulin ng mga awtoridad ng pamahalaan
mga indibidwal at pribadong entidad, sa ilalim
ng batas na ito.
e. Papatawan ng preventive suspension o summary
dismissal ang mga tauhan ng pamahalaan na
napatunayang may-sala o mga kalahok sa pag-
gawa ng sapilitang pagkawala bilang isang re-
sulta ng paunang imbestigasyon.
Makiisa tayo sa pagwawakas ng sapilitang
pagkawala.Ipinawagan natin na ilitaw ang lahat ng
desaparecidos at hustisya para sa lahat ng biktima
ng sapilitang pagkawala at iba pang paglabag sa
karapatang pantao. Walang kapayapaan kung walang
katarungan.
S. No. 2817
H. No. 98
Republika ng Pilipinas
Kongreso ng Pilipinas
Metro Manila
Panglabinglimang Kongreso
Pangatlong Sesyong Regular
Sinimulan at ginanap sa Metro Manila, noong Lunes,
ikadalawamput tatlong araw ng Hulyo, dalawang libot
labindalawa.
[BATAS REPUBLIKA BLG. 10353]
BATAS NA NAGBIBIGAY PAKAHULUGAN AT
NAGTATAKDA NG PARUSA SA SAPILITAN
O DI-BOLUNTARYONG PAGKAWALA (ANTI-ENFORCED
AND INVOLUNTARY DISAPPEARANCE ACT OF 2012)
Na pinagtibay ng Senado at Kapulungan ng mga Kinatawan
ng Pilipinas sa nakatipong Kongreso:
SEKSYON 1. Maikling Pamagat. Ang batas
na ito ay tatawaging 2012 Batas Laban sa Sapilitan
o Di-Boluntaryong Pagkawala (Anti-Enforced and
Involuntary Disappearance Act of 2012).
SEKSYON 2. Pahayag ng Patakaran.
Pinapahalagahan ng Estado ang dignidad ng bawat tao
at ginagarantyahan nito ang puspusang paggalang
22 23
sa karapatang pantao kung saan ang pinakamataas
na prayoridad ay ibinibigay sa pagpapatibay ng mga
batas upang pagyamanin ang karapatan ng lahat
sa makataong dignidad, ipagbawal ang mga lihim
na piitan, mag-isang pagkabilanggo, kawalang-
komunikasyon (incommunicado), o iba pang mga
kahalintulad na anyo ng detensyon, ang pagtatakda
ng penal at sibil na kaparusahan para sa gayong
paglabag, at bayad-pinsala at rehabilitasyon para
sa mga biktima at sa kanilang pamilya, partikular
kaugnay ng paggamit ng tortyur, pwersa, dahas,
pagbabanta, pananakot o iba pang pamamaraan na
pipinsala sa malayang pagpapasya ng taong dinukot,
inaresto, ikinulong, nawala o inialis sa mabisang
proteksyon ng batas.
Dagdag dito, ang Estado ay umaayon sa mga
prinsipyo at pamantayan sa absolutong pagkondena
sa mga paglabag sa karapatang pantao na itinakda
ng 1987 Konstitusyon ng Pilipinas at iba pang mga
internasyunal na instrumento tulad ng, pero
di-limitado sa, Internasyunal na Kasunduan sa
Karapatang Sibil at Pulitikal (International Covenant
on Civil and Political Rights, ICCPR) at Kumbensyon
Laban sa Tortyur (Convention Against Torture, CAT)
na pinirmahan ng gobyerno ng Pilipinas.
SEKSYON 3: Mga Pakahulugan. - Para sa layunin
ng Batas na ito, ang mga sumusunod na termino ay
ipapaliwanag gaya nang sumusunod:
(a) Ahente ng Estado tumutukoy sa mga taong, dahil
tuwirang itinalaga ng Batas, eleksyong popular
o paghirang ng awtoridad, ay nagiging bahagi
sa gawaing publiko ng gobyerno o gumagampan
ng gawaing publiko sa gobyerno o sa alin mang
sangay nito bilang kawani, ahente o katulong na
opisyal, ano mang ranggo o klasipikasyon.
(b) Sapilitan o di-boluntaryong pagkawala tumutukoy
sa pag-aresto, detensyon, pagdukot o ano mang
anyo ng pagkakait ng kalayaan na isinagawa
ng mga ahente ng Estado o ng mga tao o grupo
ng mga tao nang may awtorisasyon, suporta o
pagsang-ayon ng Estado, kasunod ng kanilang
pagtanggi sa ginawang pagkakait ng kalayaan
o pagtatago sa kinahinatnan o kinalalagyan ng
nawawalang tao na naglalagay sa taong ito labas
sa proteksyon ng batas.
(c) Order of Battle tumutukoy sa dokumentong
nilikha ng militar, pulis o ano mang ahensya
ng gobyernong nagpapatupad ng batas na
naglalaman ng pangalan ng mga tao at mga
organisasyong iniisip nilang kaaway ng Estado at
24 25
itinuturing na lehitimong target bilang kaaway sa
gera (combatants) at sa gayon ay maaari na nilang
tratuhin sa pamamaraang pinahihintulutan ng
lokal at internasyunal na batas.
(d) Biktima - tumutukoy sa mga nawawalang
indibidwal na dumanas ng pahirap bilang
tuwirang resulta ng sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala gaya ng pakahulugan sa letrang (b)
ng Seksyon ito.
SEKSYON 4. - Hindi Mapasusubalian ang Karapatan
Laban sa Sapilitan o Di-boluntaryong Pagkawala.
Ang karapatan laban sa sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala at ang pundamental na pananggalang
upang maiwasan ito ay hindi dapat suspindihin sa
ano mang sirkumstansya, kabilang ang mabuway na
pampulitikang sitwasyon, banta ng gera, panahon ng
gera o iba pang mga pulitikal na kagipitan.
SEKSYON 5. Order of Battle o Anumang Katulad
na Kautusan ay Hindi Ligal na Batayan para sa
Sapilitan o Di Boluntaryong Pagkawala. AngOrder
of Battle o ano mang katulad na kautusan, opisyal
man o hindi, mula sa isang nakatataas na opisyal o
publikong awtoridad na nag-uutos ng pagsasagawa
ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala ay labag
sa batas at hindi maaaring sabihing makatuwiran
o ituring na kakaibang sirkumstansya. Sino mang
taong makatatanggap ng gayong kautusan ay may
karapatang sumuway dito.
SEKSYON 6. Karapatan sa komunikasyon.
Absolutong karapatan ng sino mang pinagkaitan ng
kalayaan na magkaroon kaagad ng pakikipagtalastasan,
sa ano mang anyo ng komunikasyong maaring
magamit, para maipaalam niya sa kanyang pamilya,
kamag-anak, kaibigan, abogado o sa ano mang
organisasyon para sa karapatang pantao ang kanyang
kinalalagyan at kalagayan.
SEKSYON 7. Katungkulang Iulat ang mga Biktima
ng Sapilitan o Di-Boluntaryong Pagkawala. - Sino
mang tao, na hindi prinsipal, kasabwat, o katulong
sa sapilitan o di-boluntaryong pagkawala na may
impormasyon sa kaso o makakaalam sa ganoong
impormasyon o na ang isang tao ay biktima ng
sapilitan o di-boluntaryong pagkawala, ay dapat agad
na mag-ulat, sa pamamagitan ng nakasulat na ulat, ng
mga sirkumstansya at kinalalagyan ng biktima sa alin
mang opisina, detachment o dibisyon ng Department
of Interior and Local Government (DILG), Department
of National Defense (DND), Philippine National
Police (PNP) , Armed Forces of the Philippines (AFP),
National Bureau of Investigation (NBI), Commission
26 27
on Human Rights (CHR), o sa ano mang organisasyon
para sa karapatang pantao at sa pamilya, kamag-anak
o abogado ng biktima.
SEKSYON 8. Katungkulang Patotohanan nang
Nakasulat ang Resulta ng Pagsisiyasat sa Naiulat
na Kinalalagyan ng Nawawalang Tao. Sakaling
ang miyembro ng pamilya, kamag-anak, abogado,
kinatawan ng organisasyon para sa karapatang
pantao o miyembro ng midya ang magtanong sa
miyembro o opisyal ng ano mang kulungan ng
pulisya o militar, sa PNP o ano mang ahensya nito,
sa AFP o ano mang ahensya nito, sa NBI o ano mang
iba pang ahensya o instrumentalidad ng gobyerno,
gayundin sa ano mang ospital o morgue, publiko
man o pribado, hinggil sa presensya o kinalalagyan
ng naiulat na biktima ng sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala, ang nasabing miyembro o opisyal na
natanong ay dapat magbigay ng nakasulat na
sertipikasyon sa tao o sa entidad na nagsisiyasat
kung naroon o wala ang nasabing nawawalang
tao at/o impormasyon sa kinalalagyan nito, na
nagsasaad, kasama ng iba pa, sa malinaw at tiyak
na petsa at oras ng pagsisiyasat, detalye ng mga
tanong at kasagutan dito.
SEKSYONG 9. Katungkulan ng Inquest/Nag-iimb-
estigang Pampublikong Taga-usig o Mala-Panghukuman
(quasi-judicial) na Opisyal o Empleyado. Katungkulan
ng sino mang inquest o nag-iimbestigang pampub-
likong taga-usig, o sino mang panghukuman (judicial)
o mala-panghukuman (quasi-judicial) na opisyal o em-
pleyado na makaalam na ang taong dinala para ma-
siyasat (inquest) o para sa paunang pagsisiyasat (pre-
liminary investigation) o para sa iba pang hukumang
proseso ay biktima ng sapilitan o di-boluntaryong pag-
kawala na agad ipaalam ang kinalalagyan ng biktima
sa kanyang malapit na pamilya, kamag-anak, abogado/
o mga abogado o sa isang organisasyon ng karapatang
pantao sa pamamaraang kinakailangan.
SEKSYON 10. Opisyal na Pinakabagong Talaan ng
Lahat ng mga Taong Nakadetini o Nakakulong. - Dapat
ang lahat ng mga taong nakadetini o nakakulong
ay inilalagay lamang sa mga kinikilalang opisyal at
kontroladong lugar ng detensyon o kulungan kung
saan may minimintining opisyal at pinakabagong
talaan ng mga ito. Ang talaang ito ay dapat malayang
makita ng mga kamag-anak, abogado, hukom, offcial
bodies at lahat ng mga taong may lehitimong interes sa
kinalalagyan at kalagayan ng mga taong pinagkaitan
ng kalayaan.
28 29
Dapat nakatala ang mga sumusunod na detalye,
kasama ng iba pa, sa talaan:
(a) Ang pagkakakilalan o pangalan, paglalarawan
at tirahan ng taong pinagkaitan ng kalayaan;
(b) Ang petsa, oras at lugar kung saan siya
pinagkaitan ng kalayaan at ang pagkakakilalan
ng taong nagkait sa kanya ng kalayaan;
(c) Ang opisyal na nagpasya na pagkaitan siya ng
kalayaan at ang mga dahilan sa pagkakait ng
kalayaan o ang krimeng nagawa niya;
(d) Ang opisyal na may kontrol sa pagkakait sa
kanya ng kalayaan;
(e) Ang lugar kung saan pinagkait ang kalayaan
niya, ang petsa ng pagkatanggap sa lugar na
itong nagkakait sa kanya ng kalayaan at ang
awtoridad na responsable sa lugar na nagkakait
sa kanya ng kalayaan;
(f) Mga rekord ng pisikal, mental at sikolohikal na
kalagayan ng taong nakadetini o nakakulong,
bago at makaraang pagkaitan ito ng kalayaan
at ang pangalan at tirahan ng manggagamot na
sumuri sa kanyang pisikal, mental at medikal
na kalagayan;
(g) Ang petsa at oras ng pagpapalabas o paglipat sa
taong nakadetini o nakakulong sa ibang lugar
ng detensyon, patutunguhan at ang opisyal na
responsable sa paglipat;
(h) Ang petsa at oras ng bawat pag-aalis sa kanyang
selda ng taong nakadetini o nakakulong, ang
dahilan o pakay ng gayong pag-aalis at ang
petsa at oras ng pagbalik niya sa kanyang selda;
(i) Ang buod ng resulta ng pisikal, mental at medikal
na pagsusuri sa nakadetini o nakakulong
pagkatapos ng bawat interogasyon;
(j) Ang mga pangalan at tirahan ng mga taong
dumalaw sa nakadetine o nakakulong at ang
petsa at oras ng gayong pagdalaw at ang petsa at
oras ng kanilang paglisan;
(k) Kung namatay ang biktima sa panahong
pinagkakaitan ng kalayaan, ang
pagkakakilanlan, sirkumstansya at dahilan
ng pagkamatay, gayundin ang pagdadalhan ng
kanyang labi; at
(l) Lahat ng iba pang mahahalagang pangyayari
sa taong nakadetini o nakakulong at lahat ng
kaugnay na detalye tungkol sa pagtrato sa kanya.
30 31
Sa kondisyong ang mga detalyeng kinakailangan
sa letrang (a) hanggang (f) ay naipasok agad sa talaan
pagkaraang maaresto at /o madetini.
Lahat ng impormasyong nasa talaan ay dapat
regular na inuulat sa CHR o kapag hiningi nito o sa
ano pa mang ibang ahensya ng gobyernong naatasang
sumubaybay at nagtatanggol sa karapatang pantao at
dapat maging bukas din sa publiko.
Seksyon 11. Pagsusumite ng Listahan ng mga
Pasilidad ng Gobyerno para sa Detensyon. Sa loob
ng anim (6) na buwan pagkaraang magkabisa ang
Batas na ito at maaaring pagkaraan pa lahat ng
kinauukulang ahensya ng gobyerno, sa kahilingan ng
CHR, ay dapat magsumite sa CHR ng pinakabagong
imbentaryo o listahan ng lahat ng opisyal na
kinikilala at kontroladong pasilidad para sa detensyon
at kulungan, at ng listahan ng mga detenido o mga
taong pinagkaitan ng kalayaan na nasa ilalim ng
kani-kanilang nasasakupan.
Seksyon 12. Agarang Paglalabas at Pagsunod
sa Writs of Habeas Corpus, Amparo at Habeas Data.
Lahat ng mga paglilitis kaugnay sa paglalabas ng
writs of habeas corpus, amparo at habeas data ay dapat
mabilis na tapusin. Dahil dito, lahat ng iba pang
kinauukulang ahensya ng gobyerno ay dapat bigyang
prayoridad ang nasabing mga paglilitis.
Dagdag dito, dapat isagawa at tupdin agad ang
ano mang kautusan o batas na inilabas, alinsunod sa
nasabing writs o ng kani-kaniyang paglilitis.
Ang CHR o ang awtorisadong kinatawan nito
ay inaatasan at binibigyan ng kapangyarihan na
magsagawa ng regular, malaya, hindi ipinahahayag at
hindi nililimitahang mga pagdalaw o pag-inspeksyon
sa lahat ng mga lugar ng detensyon at kulungan.
SEKSYON 14. Pananagutan ng Commanding offcer
o Superyor. Ang kagyat na commanding offcer ng
kinauukulang yunit ng AFP o kagyat na nakatataas
na opisyal ng PNP at ng iba pang mga ahensyang
nagpapatupad ng batas, ay dapat managot bilang
prinsipal sa krimeng sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala sa kanyang mga aksyong naging sanhi
upang ang kanyang mga tauhan ay mamuno,
tumulong, magtulak o magpahintulot, tuwiran man
o di-tuwiran, sa paggawa nito. Kung ang nasabing
namumunong opisyal ay may nalalaman, o dahil sa
mga sirkumstansya sa panahong iyon, ay dapat niyang
nalaman, na may naganap o may isinagawang sapilitan
o di-boluntaryong pagkawala ang kanyang mga tauhan
o ang iba pang nasa erya ng kanyang responsabilidad
at, sa kabila ng kaalamang ito ay wala siyang ginawang
aksyong pagpigil o pag-uutos bago, habang o kaagad
pagkatapos mangyari ito, gayong mayroon siyang
32 33
kapangyarihan upang pigilan o imbestigahan ang
alegasyong may sapilitan o di-boluntaryong pagkawala,
sadya man o dahil sa kapabayaan, ay dapat rin siyang
managot bilang prinsipal.
SEKSYON 15. Probisyon sa Kaparusahan. (a)
Ang kaparusahang reclusion perpetua at mga kaakibat
nitong parusa ay ipapataw sa mga sumusunod:
(1) Sa mga tuwirang nagsagawa ng sapilitan o
di-boluntaryong pagkawala;
(2) Sa mga tuwirang namuwersa, nanulsol,
nanghimok o nagtulak sa iba upang mag-
sagawa ng sapilitan o di-boluntaryong pag-
kawala;
(3) Sa mga tumulong, sa pamamagitan ng
isa pangaksyon, na kung wala ito, ay di
magagawa ang sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala;
(4) Sa mga opisyal na nagpahintulot o
tumulong upang maganap ang sapilitan o
di-boluntaryong pagkawala gayong nasa
kanila namang kapangyarihan ang pagpigil
o paglalantad nito;
(5) Sa mga tumulong sa pagsasagawa ng
sapilitan o di-boluntaryong pagkawala
sa pamamagitan ng dati na o kaalinsabay
na gawain;
(b) Ang kaparusahang reclusion temporal at mga
kaakibat nitong parusa ay ipapataw sa mga
gumawa ng sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala sa yugto ng pagtatangka (attempted
stage) gaya ng nasasaad at ipinaliliwanag sa
Artikulo 6 ng Revised Penal Code.
(c) Ang kaparusahang reclusion temporal at mga
kaakibat nitong parusa ay ipapataw din sa
mga taong may kaalaman sa sapilitan o di-
boluntaryong pagkawala at hindi nakilahok
dito, bilang prinsipal o kasabwat, pero lumahok
matapos itong magawa sa pamamagitan ng mga
sumusunod:
(1) Nakinabang sila o tumulong sa mga
nagkasala na makinabang sa mga epekto ng
sapilitan o di-boluntaryong pagkawala;
(2) Sa pagtatago ng ginawang sapilitan o di-
bolunaryon pagkawala at/o pagsira sa mga
epekto o instrumentong ginamit upang di
ito matuklasan;
(3) Sa pagkupkop, pagtatago o pagtulong sa
pagtakas ng mga prinsipal na gumawa ng
sapilitan o di-boluntaryong pagkawala, sa
34 35
pasubaling ang kaakibat na aksyong ito ay
pag-abuso ng opisyal na tungkulin.
(d) Ang kaparusahang prision correctional at mga
kaakibat nitong parusa ay ipapataw sa mga
taong sumalungat, di pumansin o labis na
bumalam sa pagtupad sa ano mang kautusang
inilabas o ipinahayag batay sa writs of habeas
corpus, amparo at habeas data o sa kaniya-
kanyang paglilitis;
(e) Ang kaparusahang arresto mayor at mga kaakibat
nitong parusa ay ipapataw laban sa sino mang
taong lalabag sa mga probisyon ng Seksyon 6, 7,
8, 9, at 10 ng Batas na ito.
SEKSYON 16. Preventive Suspension/Summary
Dismissal. - Ang mga opisyal at tauhan ng gobyerno
na napatunayang nagkasala o lumahok sa ano
mang kaparaanan sa paggawa ng sapilitan o di-
boluntaryong pagkawala batay sa resulta ng paunang
imbestigasyon (preliminary investigation) isinagawa
para sa layuning ito ay sususpendihin (preventively
suspended) o ititiwalag (summarily dismissed) sa
serbisyo, batay sa tibay ng ebidensyang iniharap at
nakalap sa nasabing paunang imbestigasyon o sa
rekomendasyon ng nag-iimbestigang awtoridad.
SEKSYON 17. Pananagutang Sibil (Civil Liability).
Ang pagsasagawa ng sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala ay maglalagay sa mga nagkasala at ang mga
ahensya ng Estado na nag-organisa, sumang-ayon at
nagpaubaya sa gayong pagkawala, ng pananagutan sa
ilalim ng Batas Sibil.
SEKSYON 18. Independyenteng Pananagutan.
Ang kriminal na pananagutan ng maysala sa ilalim
ng Batas na ito ay independyente at di-makahahad-
lang sa pag-uusig at paghatol sa kanya sa ano mang
paglabag sa Batas Republika Blg. 7438, na kilala rin sa
tawag na An Act Defning Certain Rights of Persons
Arrested, Detained or Under Custodial Invesigation as
well as the Duties of the Arresting, Detaining and In-
vestigating Offcers and Providing Penalties Thereof;
Batas Republika Bldg. 9745, na kilala rin sa tawag na
An Act Penalizing Torture and Other Cruel, Inhuman
and Degrading Treatment or Punishment, and Pre-
scribing Penalties Therefor; at iba pang naaangkop
na probisyon sa Revised Penal Code.
SEKSYON 19. Nonexclusivity or Double Jeopardy
sa Ilalim ng Batas Internasyunal. - Anumang
imbestigasyon, paglilitis at desisyon ng anumang
Korte sa Pilipinas, o body sa ano mang paglabag
sa Batas na ito ay di makahahadlang sa anumang
36 37
imbestigasyon, paglilitis, desisyon o anumang ligal
o administratibong proseso na ihaharap sa angkop
na internasyunal na korte o ahensya sa ilalim ng
aplikableng batas hinggil sa karapatang pantao at
internasyunal na makataong batas.
SEKSYON 20. Iksemsyon sa Pag-uusig. Sino
mang nagkasala na boluntaryong nagbigay ng
impormasyon na humantong sa pagkahanap sa
biktima ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala o sa
pag-usig sa mga nagkasala nang hindi pa natatagpuan
ang biktima ay maliligtas sa ano mang kriminal at/o
sibil na pananagutan sa ilalim ng Batas na ito, sa
kondisyong ang nasabing nagkasala ay lumalabas na
hindi siyang may pinakamalaking pagkakasala.
SEKSYON 21. Nagpapatuloy na Pagkakasala.
Ang aksyon na kinapapalooban ng sapilitan o di-
boluntaryong pagkawala ay itinuturing na tuluy-tuloy
na pagkakasala habang ang mga nagkasala ay patuloy
na naglilihim sa kinahinatnan at kinalalagyan ng
taong nawawala at hindi pa nababatid nang may
katiyakan ang mga sirkumstansya.
SEKSYON 22. Batas sa Limitasyon ng Iksemsyon
(Statute of Limitations Exemption). Ang pag-usig sa
taong responsable sa sapilitan o di-boluntaryong
pagkawala ay hindi mawawalan ng bisa maliban kung
ang biktima ay limitaw nang buhay. Sa kasong ito, ang
prescription period ay dalawamput limang (25) taon
mula sa petsa ng paglitaw ng biktima ng sapilitan o
di-boluntaryong pagkawala.
SEKSYON 23. Di-Pagsasama sa Espesyal na Batas
sa Amnestiya (Special Amnesty Law Exclusion). Ang
mga taong nakasuhan at/o napatunayang nagkasala
sa sapilitan o di-boluntaryong pagkawala ay hindi
makikinabang sa ano mang espesyal na batas sa
amnestiya o iba pang kahalintulad na executive
measures na magliligtas sa kanila sa ano mang penal
na pag-uusig o parusa.
SEKSYON 24. Proteksyon ng Estado. Ang Estado,
sa pamamagitan ng kanyang angkop na ahensya,
ay magtitiyak ng kaligtasan ng lahat ng mga taong
sangkot sa paghahanap, pag-iimbestiga at pag-uusig
kaugnay ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala,
kabilang pero hindi limitado, sa mga biktima, kanilang
pamilya, nagreklamo, testigo, abogado at kinatawan
ng mga organisasyon sa karapatang pantao at midya.
Nararapata din silang bigyan ng proteksyon laban sa
pananakot at paghihiganti.
SEKSYON 25. Applicability of Refouler Walang
taong maaaring itiwalag, ibalik o pabalikin sa
ibang Estado kung mayroon sapat na batayan para
38 39
paniwalaang ang taong ito ay malalagay sa panganib
ng sapilitan o di-boluntaryong pagkawala. Para
alamin kung may ganoong batayan, ang Kalihim ng
Department of Foreign Affairs (DFA) at Department of
Justice (DOJ) sa pakikipagtulungan sa Tagapangulo ng
CHR, ay dapat magsaalang-alang ng lahat ng angkop
na konsiderasyon kabilang, kung saan aplikable at
di- limitado, ang pag-iral sa Estadong humihiling
ng tuluy-tuloy na kaso ng matitindi, walang
pakundangan o malawakang paglabag sa karapatang
pantao.
SEKSYON 26. Restitusyon at Bayad-Pinsala
sa mga Biktima ng Sapilitan at Di-Boluntaryong
Pagkawala at/o sa Kanilang Malapit na Kamag-anak.
Ang mga biktima ng sapilitan at di-boluntaryong
pagkawala na lumitaw nang buhay ay may karapatan
sa salaping bayad-pinsala, rehabilitasyon at
pagpapabalik (restitution) ng kanyang karangalan
at dangal. Ang gayong pagpapabalik ng karangalan
at dangal ay kinabibilangan ng agarang pagpawi
o pagwawasto ng angkop na ahensya ng gobyerno
o pribado o ng mga kinauukulang ahensya sa ano
mang mapanirang-puring rekord, impormasyon o
publikong deklarasyon o pahayag tungkol sa kanyang
pagkatao, personal na sirkumstansya, katayuan, at/o
organisasyong kinabibilangan.
Ang malapit na kamag-anak ng biktima ng
sapilitan o di-boluntaryong pagkawala, hanggang sa
ika-apat na saklaw sibil ng pagkakamag-anak o sa
matrimonyo, ay maaari ring mabigyan ng kabayaran
gaya ng itinadhana sa ilalim ng Batas Republika Blg.
7309, na may pamagat na An Act Creating a Board of
Claims under the Department of Justice for Victims
of Unjust Imprisonment or Detention and Victims of
Violent Crimes and for Other Purposes at sa iba pang
relief o pantulong na programa ng gobyerno.
Ang pakete ng pagbabayad-pinsala (indemnifca-
tion) kapwa sa biktima at sa kanyang malapit na ka-
mag-anak sa loob ng ika-apat na saklaw sibil pagka-
kamag-anak o sa matrimonyo ay di makahahadlang
sa iba pang mga ligal na hakbangin na maaari nilang
magamit.
SEKSYON 27. Rehabilitasyon ng mga Biktima at/o
ng Kanilang mga Malapit na Kamag-anak, at ng mga
Nagkasala. Upang ang mga biktima ng sapilitan o di-
boluntaryong pagkawala na lumitaw nang buhay at/o
ang kanilang malapit na mga kamag-anak sa ika-apat
na saklaw ng pagkakamag-anak o sa matrimonyo, ay
mabisang maisama sa normal na agos ng lipunan at
sa proseso ng pag-unlad, ang Estado, sa pamamagitan
ng CHR, sa pakikipagtulungan sa Department
40 41
of Health (DoH), Department Social Welfare and
Development (DSWD) at sa mga kinauukulang
nongovernment organizations (NGO) ay magkakaloob sa
kanila ng kinakailangang pangangalagang medikal at
rehabilitasyong nang walang bayad.
Para sa pagkakaroon ng restorative na hustisya,
isang katapat na programang rehabilitasyon ang
isasagawa rin para sa mga nagkasala sa sapilitan o di-
boluntaryong pagkawala nang walang gastos sa kanila.
SEKSYON 28. Tuntunin at Alituntunin sa Pagpa-
patupad (Implementing Rules and Regulations). Sa
loob ng tatlumpung (30) araw mula magkabisa ang
Batas na ito, ang DOJ, DSWD, CHR, Families of Victims
of Involuntary Disappearance (FIND) at Families of
Desaparecidos for Justice (Desaparecidos), sa pakikip-
agkoordina sa iba pang organisasyon para sa karapa-
tang pantao, ay sama-samang magbubuo ng tuntunin
at alituntunin para sa mabisang pagpapatupad ng
Batas na ito at magtitiyak ng puspusang pagpapalaga-
nap nito sa publiko.
SEKSYON 29. Suppletory Applications. - Ang
naaangkop na mga probisyon sa Revised Penal Code
ay may aplikasyong suppletory hanggat ang mga ito
ay ayon sa mga probisyon ng Batas na ito.
SEKSYON 30. Laang-gugulin (Appropriations).
Inilalaan ang halagang Sampung milyong piso
(P10,000,000.00) para sa inisyal na pagpapatupad ng
CHR sa Batas na ito. Ang susunod na mga pondo para
sa pagpapatuloy ng implementasyon ng Batas na ito
ay isasama na sa kanya-kanyang badyet ng CHR at DOJ
na nasa taunang General Appropriations Act.
SEKYON 31. Sugnay sa Pagbubukod. (Separability
Clause). - Kung sa anumang kadahilanan ay
nadeklarang hindi ayon sa Konstitusyon o hindi
balido ang ano mang seksyon o probisyon ng Batas
na ito, ang ibang mga seksyon o probisyon na hindi
apektado nito ay mananatiling puspusang ipatutupad
at may bisa.
SEKSYON 32. Sugnay sa Pagpapawalang-Bisa
(Repealing Clause). Lahat ng mga batas, dekreto,
executive orders, tuntunin at alituntunin, at iba pang
mga pahayag o bahagi ng mga ito na di-kaayon sa
mga probisyon ng Batas na ito ay pinapawalang-bisa,
sinususugan o binabago kaalinsunod dito.
SEKSYON 33. Sugnay sa Pagkakaroong-Bisa
(Effectivity Clause). Ang Batas na ito ay magkakabisa
labinglimang (15) araw pagkaraang malathala
sa di-bababa sa dalawang (2) pahayagang may
pangkalahatang sirkulasyon o sa Offcial Gazette, na
42
ilalathala di-lalampas sa pitong (7) araw pagkaraan
itong mapagtibay.
Pinagtibay,
Ang Batas na ito na pinag-isang Panukalang
Batas ng Senado Blg. 2817 at ng Panukalang Batas ng
Mababang Kapulungan Blg. 98 ay pinal na ipinasa ng
Senado at ng Kapulungan ng mga Kinatawan noong
Oktubre 16, 2012.
Pinagtibay: ika-21 ng DISYEMBRE, 2012
(Sgd.) BENIGNO S. AQUINO III
Pangulo ng Pilipinas
(Lgd.) MARILYN B. BARUA-YAP
Pangkalahatang Kalihim
ng Mababang Kapulungan
(Sgd.) EMMA LIRIO-REYES
Kalihim ng Senado
(Lgd.) FELICIANO BELMONTE JR.
Ispiker ng Mababang Kapulungan
(Lgd.) JUAN PONCE ENRILE
Pangulo ng Senado
HINGGIL SA KARAPATAN
Ang Karapatan Alliance for the Advancement of Peoples
Rights ay isang alyansa ng mga organisasyon, grupo at
indibidwal na nagtataguyod at nagtatanggol sa karapatang
pantao sa Pilipinas. Ang mga miyembro at tagapagtatag
nito ay nanguna sa pakikibaka para sa karapatan ng mama-
mayan noong panahon ng diktaduryang Marcos. Itinatag
noong 1995, ang Karapatan ay may 17 panrehiyong balan-
gay at mahigpit na kaugnay ng mga organisasyong masa sa
pamamagitan ng kanilang mga human rights desks.
HINGGIL SA DESAPARECIDOS
Ang Desaparecidos o ang Pamilya ng mga Desaparecidos
para sa Hustisya ay isang asosasyon ng mga pamilya at
malalapit na kaibigan ng mga biktima ng mga sapilitang
pagkawala na nagsama-sama noong Marso 1995 para buuin
ang organisasyon. Kolektibong pinakbigkis ang lakas ng
bawat isa, sama-sama nilang hinahanap ang kanilang mga
nawawalang mahal sa buhay at sama-sama ring nakikibaka
para sa hustisya. Naglulunsad sila ng kampanya laban sa
pagdukot at sapilitang pagkawala, na pinaniniwalaan nilang
isinasagawa ayon sa programa ng pampulitikang panunupil ng
mga estado sa mga kritiko nito. Sa pagsusulong ng karapatang
pantao, nilalayon ng Desaparecidos na mabago ang lipunang
Pilipino kakapit-bisig ang mga aping mamamayan.
2nd Floor, Erythrina Bldg.
No. 1 Maaralin corner Matatag Streets,
Barangay Central, Diliman, Quezon City
Philippines 1100
Telefax
(+63 2) 4354146 or 4347486
E-mail
karapatan@karapatan.org
desap_hr@yahoo.com | desaparecidos2009@gmail.com
Website
www.karapatan.org | www.desaparesidos.wordpress.com