Anda di halaman 1dari 27

23/12/2013

1
II.Lesapprochescontemporainesdu
dveloppementetdusous
dveloppement
Desprogrsimportantsdepuislafindesannes80dans
lanalysedudveloppementetdusousdveloppement:
desintuitionsprsentesdanslesthoriestraditionnellesontt
formalises,clarifiesetraffines,
denouvellesperspectivesonttdessines.
Ilenressortqueledveloppementnestpasautomatique,il
estpeuttreplusdifficilemettreenuvrequonnelepensait
traditionnellement,maisilestpossible.
Cesnouveauxmodlesontdoresetdjinfluencerlapratique
dudveloppementetdelaideaudveloppement.
Enrichissementconsidrabledelamaniredemodliserune
conomiedemarchsdansunpaysendveloppement:prise
encomptedesdfautsdecoordinationdesagents,des
rendementsdchellecroissants,desexternalitslies
notammentladiffusiondelaconnaissance,aulearning by
doing,imperfectionsdelaconcurrence.
Onestloindumodledquilibregnralwalrasien o
lquilibreestuniqueetoptimal.
Equilibresmultiplesetsousoptimalitdelquilibrequipeut
lgitimerlinterventiondelEtat.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
2
Limitesdelathorienoclassiquetraditionnelledela
croissance(modledeSolow):
PasdexplicationduprogrstechniqueIncapabledexpliquer
lacroissanceLTenlabsencedechocsextrieursoude
changementstechnologiquesnonexpliqusparlemodle.Le
rsidudeSolowestpourtantresponsabledenviron50%dela
croissancehistoriquedespaysindustrialiss.
Lemodleestincapabledexpliquerlesdiffrencesimportantes
desrsidusdeSolowentrepaysayantdestechnologies
similaires.
lessentieldelacroissanceestimputunprocessus
deprogrstechniquesupposexogneetdonc
totalementindpendantdelatrajectoiredelconomie!
1. La nouvelle thorie de la croissance: la croissance
endogne
Dautrepart,selonlathorieNCL,lesfaiblesratiodecapital
parttedanslesPEDpromettentdestauxderendementde
linvestissementexceptionnellementlevs.
Lemouvementdelibralisationmisenuvredanslespays
trsendettssouslgidedesIFIauraitdoncdsetraduire
danscespaysparuneaugmentationdelinvestissement,une
productivitcroissanteetuneamliorationdesconditionsde
vie.
Oraprslalibralisationducommercedebiensetdecapitaux
prescrite,danslaplupartdescas,lacroissancenapas
augment,elleammesouventdiminu,lesfluxdIDEnont
pasaugmentetlesfuitesdecapitauxnontbiensouventpas
tenrayes.
Ceconstatempiriqueaconduitaurenouvellementdela
thorieNCLdelacroissancesurlabaseduconceptde
croissanceendogne.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
3
Lathoriedelacroissanceendognesestdveloppe
partirdesarticlespionniersde:
Romer (1986):croissanceendogneaveccapital
physique
Lucas(1988):croissanceendogneaveccapitalhumain
Barro(1990):croissanceendogneaveccapitalpublic.
Croissanceendogne=croissancepersistanteduPIB
dtermineparlesystmegouvernantleprocessusde
productionpluttquepardesforcesextrieuresau
systme.
Lesmodlesdecroissanceendognesappuientsurles
outilsdelathorieNCLmaisreposentsurdeshypothses
diffrentesetontdoncdesimplicationsdiffrentesde
cellesdumodledeSolow.
Ladiffrenceessentielleestlaremiseencausede
lhypothsestandarddeproductivitmarginale
dcroissanteducapitaletlintroductiondelhypothsede
rendementsdchellecroissantsauniveaudela
productionagrge,dufaitdelaprsencedexternalits.
LemodledeRomer (1986)
Romer (1986)introduitdanslemodledecroissance
noclassiqueles retombestechnologiques
(technological spillovers ):lesgainsdeproductivit
dunefirmeouduneindustrieamliorentla
productivitdanslesautresfirmesouindustries.
Modleparticulirementintressant/PEDpuisquil
estcentrsurleseffetsdeliaisonpotentiellement
luvreaucoursduprocessusdindustrialisation
(Hirschman,Perroux).
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
4
Hypothses:
Chaquefirmeouindustrieconsidreindividuellementproduit
laidedunetechnologierendementsdchelleconstants (CPPau
niveaudelafirmeoudelindustrie).
Lestockdecapitaldechaquefirmeouindustrieintgresa
connaissance,sonsavoir.Cettefractiondustockdecapitaldela
firmeestunbienpublicquisediffuseinstantanmentauxautres
industriesdelconomie(learning bydoing traitcommedu
learning byinvesting)lestockdecapitalagrgaffecte
positivementlaproductiondunefirmeouduneindustrie
ilpeutyavoirauniveaudelconomiedanssonensembledes
rendementsdchellecroissants.Enfait,laplupartdesmodlesde
croissanceendognepeuventtrercritsentermesdumodle
Y = AK(HarrodDomar)oA reprsentetouslesfacteursqui
affectentlatechnologieetK lecapitalphysiqueethumain.Dans
cettereprsentation,ilestclairquelesrendementsnesontpas
dcroissants croissancedeLTautoentretenue.
t N t K t Y
i i
i i i
g g g
N
N
K
K
Y
Y
N AK Y
N K N AK Y
K i
N K
K N AK Y
i
, , ,
1
1
1
) 1 ( ) (
) 1 ( ) (

agrgs.
travail de et capital de stock le sont et o
: agrg niveau au croissants Rendements
agrg. capital de stock le et firme la par production la dans
utiliss travail le et capital le ment respective sont et o
: firme la internes constants Rendements
o | o
o | o
o | o
o | o
| o o
+ + =
A
+
A
+ =
A

= -
=
-
=
-
+
+

E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
5
| o
|
| o
| o o
| o
o
o | o o | o
o o o

=
(

+
+ +
=
+

=
+ + = + + =
= =

=
A
= = A =
1
g
g
) ( 1
) ( 1 ) 1 (
g g
: au taux crot par tte produit le et
) ( 1
g ) 1 (
g ) 1 ( ) ( g ) 1 ( g ) ( g
: a on re stationnai quilibre d'
re trajectoi la de long le , prcedente expression l' aprs d' Ainsi,
. g g t, : constant
taux croissent et si donc constant, / ssi constant g
K : donc , et constants sont
g et g g re, stationnai quilibre d' re trajectoi la de long Le
N
N N N
N
N N K Y
Kt Yt
K
Nt Kt Yt,
g g
g
g g
g
K Y K Y
K
sY
K
K
K sY K I S I
Sanseffetsderetombes,commedanslemodlede
Solowavecrendementsdchelleconstants,[ = u,et
donclacroissancepartteestnulleenlabsencede
progrstechnique.
Cependant,aveclhypothsedexternalitspositivesdu
capital,[ > u,onag -g
N
> u etleproduitpartte
crot.
lacroissanceestendogne,nonpasexpliquepardes
augmentationsexognesdelaproductivit.
Rledesexternalitsdeconnaissancescomme
dterminantdutauxderendementdesinvestissements.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
6
Lesinvestissementsprivsetpublicencapital
humaingnrentdesconomiesdchelleexternes
etuneamliorationdelaproductivitqui
permettentdecompenserlatendancenaturelleaux
rendementsdcroissants.
Lesthoriesdelacroissanceendogneexpliquent
lexistencederendementsdchellecroissantsau
niveaudelaproductionagrge(lemodleAK)etles
divergencesentrepaysdestrajectoiresdecroissance
deLT.
Mmesilatechnologiecontinueajouerunrle
importantdanscesmodles,unprogrstechnique
exognenestplusncessairepourexpliquerla
croissancedeLT.
Silanouvellethoriedelacroissanceraffirmelerlede
lpargneetdelinvestissement(encapitalphysiqueethumain)
danslacroissance,elleconduitaussidesrsultatsqui
contredisentceuxdumodledeSolow:
IlnyapasdeforceconduisantunegalisationLTdestaux
decroissanceentredesconomiesfermes.
Lestauxdecroissancenationauxrestentconstantset
diffrententrepays,ilsdpendentdestauxdpargneetde
latechnologie.
Ilnyapasdetendanceaurattrapagedesrevenus/ttedes
paysfaibleratiodecapital/tteversceuxdespaysriches
ayantdestauxdpargneetdecroissancedmographique
similaires.Unercessionprolongedansunpayspeut
conduirecreuserdemanirepermanentelcartderevenu
dupays/auxautrespays=effetsdhystrse.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
7
Lesmodlesdecroissanceendogneaident
galementcomprendrelesanomalies/aux
mouvementsdecapitauxinternationauxqui
exacerbentlesdisparitsentreconomiesen
dveloppementetconomiesdveloppes.
Lestauxderendementspotentiellementlevsde
linvestissementdanslesPEDayantdesratiosde
capitalparttefaiblessontlargementrodspar
lefaibleniveaudesinvestissements
complmentairesencapitalhumain,infrastructure
etR&D.
LesPEDbnficientpeudesexternalitspositives
cresparleurspropresinvestissementscarle
marchconduitunesousaccumulationdecapital
complmentaire.
ContrairementaumodledeSolow,lanouvellethoriedela
croissanceexpliqueleprogrstechniquecommelersultat
endognedesinvestissementspublicsetprivsencapital
humainetdanslesindustriesintensivesenconnaissances.
Quanddesinvestissementscomplmentairesgnrentun
bnficetantprivquesocial,linterventiondesgouvernements
peutamliorerlefficacitdanslallocationdesressources
traversnotammentlafournituredebienspublics
(infrastructures)etenencourageantlesinvestissementsprivs
danslesindustriesintensivesenconnaissances,olecapital
humainpeuttreaccumuletainsirenforcerlesrendements
dchellecroissants.
Cettethoriesuggreunrleactifpourlapolitiquepublique
danslapromotiondudveloppement.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
8
Limitesdelanouvellethoriedelacroissance
Unseulsecteurdeproductionnexpliquepasla
dynamiquedeschangementsstructurelsluvre
dansledveloppement,larallocationdesfacteurs
entresecteursagricoleetindustrielnotamment.
Pasdimperfectionsdesmarchsdesbiensoudes
facteursapplicabilitlimitepourlesPED.
Nexpliquepaslesdiffrencesdesousutilisationdes
facteursdeproduction(chmage).
Nexpliquepaslesproblmesdincitations
linvestissement.
FocussurleLTpeuprdictiveCT.
2.Lesousdveloppementcommechec
decoordination
Onparlededfautdecoordinationquand
lincapacitdesagentscoordonnerleurs
actions,quisontcomplmentaires,conduitun
rsultatsocialementsousoptimal.
Alorsmmequelesagentssaventquune
situationplusfavorableexiste,ellenepeuttre
atteintecar:
Lesagentsformentdesanticipationsdiffrentes;
Ilestprfrablepourchacundattendrequelautre
bougelepremier(problmedufirstmover).
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
9
Enprsencedecomplmentarits,lactiondune
firme,duntravailleur,duneorganisationoudun
gouvernement,accrotlesincitationsdesautres
agentsentreprendrelammeactioneffetsde
rseau,frquentsdanslesconomiesen
dveloppement.
2exemplesimportants:
Modledebigpush(Murphy,Shleifer,Vishny (1989);
Krugman (1995):lesdcisionsdeproductiondesfirmesdu
secteurmoderneserenforcentmutuellementdmontre
formellementlargumentdubig pushdeRosensteinRodan
(1961).
ModleOring (Kremer,1993):lerendementdela
qualificationdpenddunombredagentsquisequalifie.
Modlesquiillustrentlintuitionsimplede
causalitcirculaire(pb delufetdelapoule)
Valeurdunlogicielstandarddpenddunb
dutilisateurs
Implantationdefirmeshightech utilisantdela
maindoeuvre qualifieetdisponibilitenmain
doeuvre qualifie.Unefoislesfirmesinstalles,
incitationslaqualification.
Spcialisationdelagricultureetprsence
dintermdiairescommerciaux:ilfautunnombre
suffisantdeproducteursspcialisspourtre
incitdevenirintermdiaire,maispourtre
incitsespcialiserilfautquilyaitdes
intermdiaires.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
10
Causalitcirculairedetypeufpoule:quivienten1
er
?
Larponseestquelesinvestissementscomplmentaires
doiventsefairesimultanmenttraverslacoordination,
enparticulierquandilyaundlaientrelemomentoles
investissementssontralissetlemomentoilssont
rentables
=problmedufirstmover :mmesichacunespreun
changementversunmeilleurquilibre,chacunestenclin
attendrequelesautresinvestissentavantdinvestir.
Implications:
Phnomnedetrappepauvret:quilibresmultipleset
quilibrestabledfavorable;
Placepourlinterventionextrieuredun leader ,
typiquementlEtat:rleessentieldeltatdansla
coordinationdesinvestissements.
Siltataunrleessentieljouerpourcoordonner
lactiondesagentsdemanireefficace,ilnestpas
videntquiljoueeffectivementcerle.
Silpeuttrelasolution,ilpeutaussitrele
problme:undictateurpeutavoirintrt
maintenirsonpaysdansunetrappesous
dveloppementcarilsaitquesilepaysensort,il
perdralepouvoir.
Lemarchestdfaillant,ltataussi :cenesontpas
dessubstitutsmaisdescomplments.
Lesousdveloppementnourritlesous
dveloppement,alorsquunefoisiniti,le
dveloppementsoutientledveloppement.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
11
3.Equilibresmultiples
Gnralement,cesmodlespeuventtretraduits
graphiquementparunefonctionenformedeS.
CourbeenS:lerendementdelinvestissement
individueldpendpositivementduniveaumoyen
delinvestissementdanslconomie.
Equilibresmultiples:
Lquilibreeststablesilafonctioncoupeladroite
45 parledessus(D1etD3);
Lquilibreestinstablesilafonctioncoupeladroite
45 parendessus(D2).
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
12
PourquoilacourbeenS?Elleesttypiquedela
prsencedecomplmentarits.
Desagentspeuventdciderdinvestirmmesiles
autresnelefontpas(secteurimportateur).Sipeu
dagentsinvestissent,ilspeuventtreisolslesuns
desautresetleseffetsdentranementsontfaibles
(pentedelacourbefaible),maispartirduncertain
niveaudinvestissement,effetbouledeneige(la
penteaugmentedeplusenplusvite).Puis,quandla
plupartdesinvestisseurspotentielsontinvestietque
lesgainslespluslevslisauxcomplmentarits
onttraliss,lapentedelacourbecommence
diminuer.
Supposonsquelesfirmesanticipentquaucunenevainvestirmaisque
certaineslefassentnanmoins(ordonneloriginepositive).
Constatantquecertainesontinvesti,lesfirmesrvisentleurs
anticipationslahausseetvontdoncinvestirplus,larentabilitde
linvestissementaugmentantavecleniveaudelinvestissement.
OnconvergeverslquilibreD1olesanticipationsdinvestissement
sontralises.D1estunquilibrecarchacunfaitcequiestlemieux
pourlui,tantdonnlesconjecturesformessurlecomportementdes
autres,conjecturesquisontvrifies.
D3estaussiunquilibrestable.
D2estgalementunquilibre,maisinstable.Eneffet:
sipartirdeD2lesfirmesanticipentunniveaudinvestissementunpeuplus
faible,ellesvontinvestirmoins,linvestissementseraalorsplusfaibleOn
convergeversD1 ;
siellesanticipentunniveaudinvestissementunpeupluslev,elles
investissentplus,cequirendlinvestissementplusrentable,etc.On
convergeversD3.
SilebientresocialestpluslevenD3quenD1,lesforcesdemarch
nesuffisentpasatteindreD3un big push estncessaire.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
13
4.Initierledveloppement:Big Push
Dansdenombreuxcas,lesdfaillancesdemarchsrendent
ncessaireslinterventionpublique:big push.
Argumentdubig pushdveloppinitialementparP.
RosensteinRodan (1961)dmontrpourlapremirefois
formellementparMurphy,Shleifer etVishny (1989).
Initiationdelindustrialisationdansuneconomiede
subsistance:
Limplantationdunindustrieldpenddecelledesautres(car
cotsfixes+dbouchsquidpendentdelexistencedun
salariat);
Lescotsfixessontsupportsdautantplusfacilementquele
salariatestdvelopp(autresindustrielsprsents)etqueles
cotsfixessontfaibles.
Lemodledebig push
Economieferme
Unseulfacteurdeproduction,letravail,disponibleen
quantitfixeI.
Dualismesurlemarchdutravail:lestravailleursdusecteur
traditionnelreoiventunsalairenormalis1etceuxdu
secteurmoderneunsalaireW>1(faitstylisdesPED).
Technologiedeproduction
Danslesecteurtraditionnel,rendementsdchelleconstants.
Danslesecteurmoderne,technologieplusefficaceetrendements
dchellecroissantsdufaitduncotfixe:aucunbiennepeuttre
produitsansquunminimumdeFtravailleurssoitembauch
cotmoyendeproductiondcroissant.
Structuredemarch:secteurtraditionnelparfaitement
concurrentieletsecteurmodernemonopolistique.
Lademandedomestique:pasdactifs,doncpasdpargne
lesconsommateursconsacrentunepartgaledeleur
revenuN laconsommationdechaquebien.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
14
Equilibresmultiples
Supposonsuneconomiedesubsistancedanslaquelletous
lessecteurssonttraditionnels.Unproducteurpotentielqui
disposedunetechnologiemodernedcideradentrerdans
unsecteursilestprofitablepourluidelefaire.Sadcision
dentredpend:
1. deladiffrencedeproductivitentreles2secteurs
2. dudiffrentieldesalaire
Lentreestdautantplusprobablequelescotsfixessont
faibles,laproductivitmarginaledutravailleveetles
salairesfaiblesdanslesecteurmoderne.
Surlafigure,lepointAcorrespondauniveaudeproduction
delafirmemodernesielledcidedentrersurlemarch.
Silessalairesdanslesecteurmodernesont
relativementfaibles(W
1
),lesrecettes>aux
cotspourlafirmemodernequipeutdoncpayer
lecotfixeetentrersurlemarch.
Puisqueparhypothse,touslessecteurssont
symtriques,siunefirmemodernedcide
dentrersurunmarch,lconomiedansson
ensemblevasindustrialisersurlabasedesseules
forcesdemarch,lesincitationssontsuffisantes.
Lademandeestsuffisammentleveon
atteintlepointBdanschaquesecteur.Pasde
dfautdecoordination.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
15
PourunsalairepluslevW
2
(lacourbedecotpasse
entreAetB),lafirmemodernenentrerapassurle
marchcarelleferaitdespertes.
Maissilesfirmesmodernesentraientsurchaque
march,lessalairesaugmenteraientauniveauw
2
sur
touslesmarchsetlerevenuaugmenteraitdans
lconomie.Leprixresteraitgal1dufaitdela
concurrencedelatechnologietraditionnelle.Les
firmespourraientvendretoutlesurcrotdeproduction
carellesontunedemandesuffisantemanantdes
travailleursetdesindustrielsdesautressecteurs.
LepointB,unefoislconomieindustrialise,devient
profitable(situaudessusdeladroitdecotdepente
w
2
).
2quilibressontpossiblesausalaireW
2
:
unquilibrehautotouslessecteurssontindustrialisseto
lesprofits,lessalairesetlaproductionsontpluslevs;
unquilibrebasolconomierestetraditionnelle.
PasserdelquilibrebaslquilibrehautseraitPareto
amliorant,maisilnyapasdeforcesspontanesdans
lconomiequipermettentdelefaire.
permetdecomprendrepourquoilindustrialisationnapas
lieualorsmmequelatechnologieestdisponible.
ilnestpasncessairequetouslessecteurssindustrialisent
pourcreuneimpulsionsuffisante,ilfautquunnombre
suffisantdesecteurssemodernisentafindegnrer
suffisammentderevenus(viadessalairespluslevsetles
profitspositifsdusecteurmoderne)pourrendre
lindustrialisationjusteprofitable.
Lesfirmes,individuellement,netiennentpascomptede
limpactpositifdeleurentresurlademandequisadresse
auxautresfirmesdfautdecoordination.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
16
Autrescasole big push peuttre
ncessaire
Effetsintertemporels
Effetsdurbanisation
Effetsdinfrastructure
Effetsdeformation
Pourquoileproblmenepeutpastrersolupar
un superentrepreneur ?
Dfaillancesdumarchducapital
Problmedesupervision
Cotsdecommunication
Limiteslacomptence
Historiquementaucunexemplerestelacoordination.
5.Autresproblmesdquilibresmultiples
1. Lindustrienaissante(nouvellethoriedu
commerceinternational)
=prsencedconomiedchelledynamiques,i.e.rendements
croissantsdynamiques.
Uneindustrienaissantepeuttrsbiendisposedune
technologieplusperformante,i.e.trecapabledeproduire
moindrecot,quelquesoitleniveaudeproduction,maisne
pastrecapabledentrersurlemarchcarnebnficiantpas
deseffetsdapprentissagedontbnficientlesindustriesdj
installessurlemarch=conomiesdchelledynamiques.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
17
Lesrendements croissantsdynamiques
Courbe dapprentissage (cf.figure2)
Lienentrelecot unitaire etloutput cumul.
Pente ngative enraisondeseffets delexprience qui
permettent derduire lecot moyen deproduction.
Rendements croissantsdynamiques lorsque les
cots unitaires diminuent aveclaproduction
cumule dans letemps,plutt quavec leniveau de
productioncourant.
Laprsence dconomies dchelle dynamiques
justifie leprotectionnisme dans lathorie
contemporaine ducommerceinternaonal(du
cadreHOSquiest uncadrestatique):une
protectiontemporaire permet degagner de
lexprience (=argumentdelindustrie naissante).
Figure2.Lacourbe dapprentissage
Courbe de cot moyen
CM
Cot
unitaire
Output
cumul
C
*
0
C
1
Q
L
Courbe de cot moyen
CM
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
18
Enprsence dconomies dchelle dynamiques,
lhistoire compte :si parunaccidentdelhistoire,
une industrie sedveloppe dans unpays,peut tre
parce quhistoriquement il disposait dunavantage
comparatif statique,il devient ensuite difficile dela
concurrencer car,enproduisant,lindustrie acquiert
unsavoirfaire,une exprience,quilui permet dede
produire moindre cot,alors mme que son
avantage comparatif statique peut avoir disparu.
lesconomies dchelle dynamiques ont
tendance renforcer lespositionsdominantes
(exemple delindustrie delamontre suisse/
lindustrie delamontyre thalandaise).
Alors que laThalande disposedune technologie
plusperformante ,lesfirmes thalandaises ne
pourront pasrentrer sur lemarch carelles nont
pasaccumul suffisamment dexprience.Ce
serait portant socialement optimal.
Ilest socialement optimaldeprotger lindustrie
thalandaise jusquau niveau deproduction
L
sur lafigure2.
Une fois ce niveau deproductionatteint,la
protectionnesejustifie plus,lindustrie
thalandaise est suffisamment comptitive pour
remporter lemarch =protectiontemporaire.
Ex.Dveloppement delindustrie delamontre en
Thalande.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
19
Atteindreunquilibrehautpeuttreparticulirementdifficile
quandcelaimpliquequelesindividuschangentsimultanmentde
comportement,passentduncomportementderecherchede
renteetdecorruptionuncomportementhonnte.
Ilsepeutquelavaleurassocielaconstructiondunerputation
dhonntetsoitinfrieureauxgainsdelacorruption.Danscecas,
lconomieestpigedansunetrappecorruption.
Silnyariengagnertrehonnte,maisquelquechose
perdre,alorslesindividussontincitstremalhonntes:
Typiquement,lesgainstrehonntepourunindividuserontdautantplus
faiblesquelaplupartdesindividussontmalhonntes.
Quandlaplupartdesindividusrsistentlacorruption,lincitationla
corruptiondiminueetlquilibrehautseralise.
Sicollectivementlesindividusnersistentpas,lquilibrebasseralise.
2.Normessocialesetcorruption
Lathorieconomiquecontemporainemontrequelelibre
marchnegarantitpasquelesbonnesorganisations
prvalentsurlesmauvaisessi lesrglesdujeu
rcompensentlesmauvaisesorganisations.
Ltatdoitjouerunrledanslamiseenplacederglesqui
garantissentquelesbonnesinstitutionssoient
rcompenses(ex.delancessitdunergulationbancaire
etfinancire).
PlusgnralementAkerlof (1997)etAkerlof etKranton (2006)
montrentquelescomportementsrationnelsdesindividus
peuventtrsbienconduireaumaintiendenormessocialesou
culturellescollectivementsousoptimales.
LEtataunrleajoupouraiderlesindividusse
coordonnerdemanirecollectivementefficace=lEtat
commeinstituteurdumarch.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
20
3.Effetsdeliaison(linkages)
Effetsdeliaison(enamont,quandledveloppementde
lindustrieaccrotlademandepourlesautresbiens;enaval,
quandsondveloppementrduitlescotsdeproductiondes
autresbiens)ltatdoitaiderdvelopperlessecteurs
avecleseffetsdeliaisonlesplusfortsetlesmoins
immdiatementrentables (=idedHirschman)
4.Ingalitsetdfaillancesdumarchdecrdit
Traditionnellement,lesconomistesconsidraientqueles
ingalitspouvaientfavoriserlacroissancecarlesriches
pargnentplusquelespauvres.
Cependant,lespauvresontdestauxdpargnebienplus
levsquecequelonpensaittraditionnellementdslorsque
lpargneestcorrectementmesurepourinclureles
dpensesdesant,dducation,damliorationdulogement.
Dautrepart,quandlesingalitssontfortes,lespauvres
nontsouventpasaccsaucrditcarilsnontpasdegaranties
suffisanteoffrirtantdonnleurfaibleniveauderichesse
ilsnepeuventraliserlesinvestissementsncessaires
alorsmmequilsseraientrentables.
Lesdfaillancesdumarchducrditsonttrslargement
documentesdanslesPED,enparticulierdansleszones
rurales.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
21
Sileniveaudingalitesttelque,danslconomie,ilyaune
majoritdetrspauvresetuneminoritdetrsriches,
lconomiepeutrestercoincedansuneconomiede
subsistance=trappepauvret,commelontmontr
formellementBanerjee etNewman(1993)ouGalor etZeira
(1993).
RemisesencausethoriquedelacourbedeKuznetsquiat
galementempiriquementtrslargementinfirmepuisque
depuis1980,larelationentreingalitsetcroissanceapparat
ngative.
Lesmodesdeproductionmodernes(/production
artisanale)requirentqueplusieursactivitsaientlieu
simultanmentpourquechacunedentreelles
acquireunvaleurleve.
Formedecomplmentaritforte (Oring enrfrence
laccidentdelanavetteChallenger en1986).
Modleintressantcarexpliquenonseulement
lexistencedetrappespauvretmaisaussilesraisons
pourlesquelleslespayspigsdanslatrappeontdes
niveauxderevenusexceptionnellementfaibles/pays
revenulev.
6.ModledeOring deKremer (1993)
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
22
Lemodle
Caractristiquecldumodle:hypothsede
complmentaritfortedesfacteursdeproduction
Dcritcequisepasselintrieurdelafirme,maispeut
tregnralisauxcomplmentaritsentrefirmeset
entresecteurs.
Onsupposequeleprocessusdeproductionestdivisen
n tchesquirequirentdiffrentsniveauxde
comptenceq classsparordrecroissant:u q 1.
Plusqestgrand,pluslaprobabilitquelatchesoit
ralisecorrectementestgrande.Onsupposepour
simplifierquelaprobabilitderreursestdistribuede
manireindpendanteentrelestravailleurs
Fonctiondeproduction:Q = B F q
1
, , q
n
oq

est
lavaleurdelatchei etB dpenddescaractristiquesde
lafirme.
OnsupposepoursimplifierB = 1 etque
chaquefirmeembaucheseulement2
travailleurs,lafonctiondeproductionOring
scrit:
= q

q
]
Autreshyp simplificatrices:
1. Lesfirmessontrisquesneutres
2. Lesmarchssontconcurrentiels
3. Loffredetravailestinlastique
4. conomieferme.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
23
Caractristiqueprincipale=positiveassortative
matching (appariementparslectionoles
semblablessassemblent),i.e.lestravailleurslesplus
qualifisvonttravaillerensembleetlesmoins
qualifisvonttravaillerensemble.
lesproduitshautevaleurajouteseront
concentrsdanslespaysmaindoeuvre qualifie.
Danscemodle,chacunaimeraittravailleravecles
travailleurslesplusproductifscarsivotreeffortest
multipliparceluidesautres,vousserezdautantplus
productifquelesautressontproductifs:
o
oq

= q
]
Orsurunmarchconcurrentiel,larmunration
dunsalariestbasesursaproductivit.Une
firmeavecdestravailleursproductifspeutpayer
dessalairespluslevsetauneincitationlefaire
pourattirerlesplusproductifs
fortetendancecequelessalarislesplus
productifstravaillentensemblelestravailleurs
vonttretrisparniveaudecomptence=
processusencascade.
Ex.conomie4agents:2travailleursqualifis
q
H
,et 2travailleurnonqualifisq
L
: q
H
2
+q
L
2
>
2 q
H
q
L
.
Ex.delorchestreoudunjazzband,lesmeilleurs
musiciensontintrtseregrouperpluttquede
jouerchacunavecdemauvaismusiciens.Autreex.
dugrandrestaurant/Fast Food.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
24
Leshypothsesncessairespourobtenirce
rsultatdassortative matching positif:
1. Lestravailleursdoiventtresuffisamment
imparfaitementsubstituables
2. Lacomplmentaritdestchesdoittre
suffisante.
ImplicationsdumodleOring
Lesfirmestendentemployerdestravailleursdecomptences
similairespourraliserleursdiffrentestches.
Lestravailleursquiralisentlammetchegagnentdessalaires
pluslevsdanslesfirmeshautequalificationquedansles
firmesbassequalification.
Parcequelessalairesaugmententavecq untauxcroissant,
lcartdesalaireentrepaysdveloppsetlesPVDseraplus
importantquelcartdesqualifications.
Lincitationindividuellesequalifierdpendduniveaude
qualificationdesautres,i.e.leniveaudequalificationmoyen=
conditiondquilibresmultiples(courbeenS/auxchoix
dinvestissementdanslaqualification).
Uneconomiepeuttrepigedansunetrappeproduction
demauvaisequalit.Dautantplusprobablequelonades
effetsOring lintrieuretentrelesfirmes.
Parcequilyauneexternalit,placepourlactionpublique,
pourunepolitiqueindustrielleencourageantlamliorationde
laqualit(ex.Dragonsasiatiques).
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
25
LeseffetsOring amplifientlimpactdesgoulets
dtranglementcardetelsgouletsontdeseffets
multiplicatifssurlesautresproductions.
Lesgouletsdtranglementrduisentlincitationdes
travailleurssequalifiercarrduisentlerendement
anticipdeleurcomptence.
lconomiepeuttremaintenuedansunquilibrebas
niveaudequalification:baissedelinvestissementen
qualificationbaisseduniveaumoyendequalification
baissedelincitationsequalifier.
Louvertureverslextrieurpeuttreunesolutionpour
obtenirlesinputsmanquantspermetdecomprendre
pourquoisilouverturenerglepastouslesproblmesde
lindustrialisation,ellepeutjouerunrleclefdansles
stratgiesdindustrialisation(ex.Inde/CoreduSud).
Choixdestechniques
Quandlescomptencessontrares,unefirmechoisira
probablementmoinsvolontiersunetechnologiehaute
valeurajoutequincessitedesprocessuscomplexesmulti
tches carlecotquunetchesoitmalaccomplieest
magnifi.
permetdexpliquerpourquoilespaysrichesavecunemain
duvrequalifieonttendanceavoirdesfirmesplusgrandes
etspcialisesdansdesprocessusdeproductioncomplexes.
expliqueaussipourquoilatailledesfirmesetlessalairessont
souventcorrlspositivementlintrieuretentrepays.
Brain drain
LemodleOring peutaussiexpliquerlebrain drain.On
observesouventquequanduntravailleurdunecertaine
comptencequitteunpaysendveloppementpourunpays
dvelopp,ilreoitunsalairepluslevpourunecomptence
identique.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
26
CCL:quilibremultiplesetdfautsde
coordination
Desdcisionsinefficacessocialementpeuvent
treindividuellementrationnelles(pas
dincitationtrefirstmover pourensortir)
Parfoislesfirmesetlesagentsconomiques
serontcapablesdesecoordonnerpouratteindre
unmeilleurquilibremaisdansdenombreuxcas,
linterventionpubliqueetlaideinternationale
serontncessairepoursurmonterlescercles
vicieuxdusousdveloppementetamener
lquilibrehaut.
Leproposdelconomiedudveloppementest
nonseulementdecomprendrelesous
dveloppementmaisdedessinerdespolitiques
appropriespourensortir.
Lanalysemontrequelesdfaillancesdemarch
sontbienplusimportantesquelanalyse
traditionnelleneleconsidrait,ellesnese
limitentpasauxcasdemonopolenatureletaux
externalits.Lesdfautsdecoordinationpeuvent
avoirdeseffetsconsidrablesetdescotsbien
pluslevs,cequirendlactiongouvernementale
etsesbnficespotentielsplusimportants.
CONCLUSIONGENERALE
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e
23/12/2013
27
Lesproblmesdecoordinationquipeuventapparatre
enprsencedecomplmentaritsmontrentquedes
interventionsfortespeuventfairepasserdunquilibre
baslquilibrehaut,linterventionnestalorsplus
ncessaire,lemarchpeutsoutenirleprocessus
dindustrialisation.Legouvernementpeutalorsse
concentrersurdautresproblmes.Lecotdemiseen
placedecesinterventionspeuttrerduitenles
ciblant.Lesmesuresciblespeuventavoirdesrsultats
plusprobantsetplusefficaces.
LesdfaillancesdelEtatetdumarchsont2ralits,
maislacontributiondeces2entitsestfondamentale
etvitaledansleprocessusdedveloppement.
Ilsdoiventtravaillerensemblepourcrerlesconditions
ncessaireslasortiedunetrappepauvret.Rlede
lacommunautinternationalecommecatalyseurdu
changementtraversdesidesetdesmodleset
commefournisseurdefonds.
Governments fail,even indemocracies,just
asmarkets do.Butapositivedevelopment of
recent years is totry morelimited
interventionstoharness thespillovers among
agents,andtotry tosequence policy reforms
inaway that makes it morelikely forgood
equilibria toemerge .
KarlaHoff,1999.
E
.

C
u
d
e
v
i
l
l
e

Anda mungkin juga menyukai