Anda di halaman 1dari 16

IndianJMedRes.042013137(4):669679.

PMCID:PMC3724247

LavitaminaD,lahipertensinarterialylaenfermedadcerebrovascular
KatharinaKienreich, 1MartinGrbler, 1AndreasTomaschitz, 2JohannesSchmid, 1NicolasVerheyen, 2Femke
Rutters, 3JacquelineM.Dekker, 3yStefanPilz 1,3
1
DepartamentodeMedicinaInterna,DivisindeEndocrinologayMetabolismodelaUniversidaddeMedicinadeGraz,Austria
2
DepartamentodeMedicinaInterna,DivisindeCardiologadelaUniversidaddeMedicinadeGraz,Austria
3
DepartamentodeEpidemiologayBioestadstica,InstitutoEMGOdeSaludycuidadodeInvestigacin,UniversidadVUMedicalCentre,
msterdam,PasesBajos
Lassolicitudesdeseparatas:Dr.StefanPilz,DepartamentodeEpidemiologayBioestadstica,EMGOInstitutoparalaSaludycuidadode
InvestigacinUniversidadVUMedicalCentreAmsterdam,vanderBoechorststraat7,1081BTAmsterdam,PasesBajosemail:s.pilz@vumc.nl
,Email:stefan.pilz@medunigraz.at
Recibido03dediciembre2012
Derechosdeautor:TheIndianJournalofMedicalResearch
EsteesunartculodeaccesoabiertodistribuidobajolostrminosdelalicenciaCreativeCommonsReconocimientoNocomercialCompartir
bajolamismalicencia3.0,quepermiteelusoilimitado,distribucinyreproduccinencualquiermedio,siemprequelaobraoriginales
debidamentecitados.

Abstracto
LavitaminaDsederivaprincipalmentedeultravioletaBsntesisendgenainducidaporlavitaminaDenla
piel,ylacorrientedealtaprevalenciadeladeficienciadevitaminaDpuede,porlotanto,engranparte
atribuirsealestilodevidarelacionadosconlaluzdelsolbajaexposicin.Reglamentodeloshuesosyel
metabolismomineralesunefectoclsicodevitaminaD,perolaidentificacindelreceptordelavitaminaD
(VDR)encasitodaslasclulashumanassugiereunpapelparalavitaminaDtambinenenfermedades
extraesquelticos.Losestudiosexperimentaleshandemostradovariosefectosprotectoresantihipertensivosy
vascularesdelavitaminaD,comolasupresindelsistemareninaangiotensinaaldosterona,lamodulacin
beneficiosadelosfactoresderiesgocardiovascularclsicos,ypropiedadesantiaterosclerticas,incluyendo
mejorasdelafuncinendotelial.Tambinsehanreportadoaccionesneuroprotectorasadicionalesde
vitaminaD.Enlneaconesto,losestudiosepidemiolgicoshandemostradoampliamentequeladeficiencia
devitaminaDesunfactorderiesgoindependienteparalahipertensinarterialyaccidentes
cerebrovasculares.Losdatosdelosensayoscontroladosaleatorios(ECA)son,sinembargo,limitaday
menosprometedor,conlaactualidadnohayconfirmacindequelavitaminaDreducelaincidenciade
accidentecerebrovascular.MientrasquealgunosECAsugierenquelossuplementosdevitaminaDpodra
reducirmodestamentelapresinarterial,estonosehaobservadoconsistentementeentodoslosestudios.
Est,porlotanto,prematurorecomendarsuplementosdevitaminaDparalaprevencinytratamientodela
hipertensinarterialyaccidentecerebrovascular.Sinembargo,elhechodequelospacientescon
hipertensinarterialylasenfermedadescerebrovascularesseencuentranenunriesgorelativamentealtode
deficienciadevitaminaD,yasociadosconlasmismasenfermedadesmusculoesquelticaspuedenservirde
fundamentoparalaevaluacin,prevencinytratamientodeladeficienciadevitaminaDenestospacientes.
Palabrasclave:Hipertensinarterial,lapresinarterial,cerebrovasculares,epidemiologa,accidente
cerebrovascular,lavitaminaD
Introduccin

LavitaminaDesactualmentedegranintersparalasaludpblica,porqueladeficienciadevitaminaDes
comnyestcausalmenteasociadaconenfermedadesmusculoesquelticas1,2,3.Porlotanto,la
administracindesuplementosdevitaminaDes,enmuchospases,recomiendaparaprevenirelraquitismo
enlosniosyestambinuntratamientoestndarparalospacientesconosteoporosisdebidoala
administracindesuplementosdevitaminaDreducelasfracturasycae3,4,5,6.Estosefectosesquelticos
delavitaminaDestnestrechamenterelacionadosconelpapeldelavitaminaDenlaregulacindel
metabolismomineralyseo,asegurandolaabsorcindecalciofisiolgicaenelintestinoyporlotanto
proporcionarsuficientecalcioparalamineralizacinsea7,8.Adems,hahabidouninterscrecienteen
losltimosaosenlarelacindelavitaminaDconenfermedadesextraesquelticos1,2,3,8.Este
aumentofuecausadointersporlaidentificacindereceptoresdevitaminaD(VDR)encasitodaslas
clulashumanas8.Variosestudiosepidemiolgicoshandemostradolasasociacionesdeladeficienciade
vitaminaDconunavariedaddeenfermedadesextraesquelticocrnicas,incluyendoenfermedades
cardiovascularesyrenales,cncer,enfermedadesautoinmunes,neurolgicasylasenfermedadesinfecciosas
1,8,9,10,11,12,13,14,15
.Siguesiendo,sinembargo,noestclarosiladeficienciadevitaminaDesuna
consecuenciaopuedeserlacausadeestasenfermedades.Paraabordarestacuestinenrelacinconla
vitaminaDysuvinculacinconlahipertensinarterialylaenfermedadcerebrovascular,nuestroobjetivoes
resumirelconocimientoactualsobreestetemaenestarevisinenlaquesehaprestadoespecialatencina
losdesarrollosmsrecientes.EstarevisinofreceunavisingeneraldelafisiologadelavitaminaDyla
clasificacinestadodelavitaminaD,yseresumenlosdatossobrelarelacindelavitaminaDconla
hipertensinarterialy,enbreve,tambinconotrosfactoresderiesgocardiovascular.
FisiologavitaminaD
CuandolavitaminaDfuedescubiertaen1922porMcCollum,sedenomina"D"porqueeralacuarta
vitaminaconocida16.Es,sinembargo,hoyendaclaroquelavitaminaDysusmetabolitosdeberanser
msbienclasificadoscomo(pro)hormonasdelasquecomovitaminas1,8.LavitaminaDtieneun
metabolismonicoysufuenteprincipaleslasntesisendgenadevitaminaDenlapiel1,8,17.Este
procesonoenzimticorequiereelespectroultravioletaBdelaluzsolar,parainducirlaconversindel
precursorde7dehidrocolesterolalavitaminaD1,8.Aproximadamentedel80al90porcientodela
vitaminaDsederivaporestaproduccindevitaminaDinducidaporlaluzdelsolenlapiel,mientrasquela
nutricingeneralmentecontieneslocantidadesmenoresdevitaminaD1,8,18.LavitaminaDen
alimentosricossonlospescadosgrasososetas,peroalgunospasescomolosEE.UU.oFinlandiaya
realizanlafortificacindealimentosconvitaminaD,porejemplo.enlalecheojugodenaranja.Paraejercer
susefectosbiolgicos,lavitaminaDtienequeserconvertidoasuformamsactiva,la1,25
dihidroxivitaminaD[1,25(OH)2D=calcitriol]8.Estoimplicadospasosdehidroxilacinconelprimero
quetienelugarenelhgado,dondelavitaminaDseconvierteporlaenzima25hidroxilasaa25
hidroxivitaminaD[25(OH)D].Luego,25(OH)Dsetransportaeneltorrentesanguneoalosrionespor
suprotenatransportadoradevitaminaDvinculante(PAD).Clulasdelostbulosproximalesdelosriones
expresanlaenzima1alfahidroxilasaquecatalizalaconversinde25(OH)Da1,25(OH)2D.Las
concentracionessricasde1,25(OH)2Dsonasdeterminadasprincipalmenteporlaproduccinrenalde
1,25(OH)2D.Esteprocesoestestrechamentecontroladaporlosparmetrosdelmetabolismomineral,que
tratandemantenerlosnivelesdecalcioyfsforodentrodelosrangosfisiolgicos1,8.Endetalle,la
hormonaparatiroidea(PTH)queessecretadaporlasglndulasparatiroidesenrespuestaalosnivelesde
calciosricosbajos,aumentalahidroxilacin1alfa,mientrasqueelfactordecrecimientodefibroblastos23
(FGF23)olosnivelesaltosdefosfatodisminuirhidroxilacin1alfaenlosriones.Durantemuchotiempo
secreyqueslolosrionessoncapacesdesintetizarcantidadessignificativasde1,25(OH)2D8,19.Sin
embargo,durantelasltimasdcadassehadescubiertoqueenmuchostejidosextrarenalestambinson
capacesdesintetizarla1,25(OH)2Danivellocaleintracelular19.Reglamentodela1alfahidroxilasa

extrarenalesdiferenteencomparacinconlosriones,yestambinsignificativamentedependientedela
disponibilidadde25(OH)D19.Basadoenesto,sepuedesuponerquelosnivelestisulareslocalesdela
1,25(OH)2Dsedeterminanporlasconcentracionescirculantesde25niveles(OH)D19.Estaesunadelas
razonesporlasquelosnivelessricosde25(OH)Dynode1,25(OH)2Dsemidenparaevaluary
clasificarelestadodevitaminaD.Enestecontexto,tambinhayquedestacarquelasconcentracionessricas
de25(OH)Dsonhasta1.000vecesmayorencomparacincon1,25(OH)2D.AffinityalaVDRes,sin
embargo,muchomsaltoparala1,25(OH)2D,queassellamaamenudolavitaminaDactivaaunnivel
molecular,1,25(OH)2DseunealVDRintracelularcasideexpresinubicua,ydespusdeformarun
heterodmeroconelreceptorretinoideX(RXR)Estecomplejosetranslocaalncleo8.All,elVDR/RXR
interactaconvariasprotenasdecorregulacinyseunearegionesespecficasenelADN,loselementos
sensiblesalallamadadevitaminaD.Estoesseguidoporyaseaarribaoregulacinalabajadelaexpresin
gnica,ydeestamaneralaactivacinVDRconducealaregulacindeaproximadamenteeltresporciento
delgenomahumano,incluyendounavariedaddegenesquetambinestninvolucradasenlaregulacinde
lapresinarterial,cerebrovascularyneurolgicofunciones8,20,21.Ladegradacindelosmetabolitosde
lavitaminaDseiniciacon24hydroxlationylosmetabolitosdelavitaminaDresultantes[porejemplo.
1,24,25(OH)3Do24,25(OH)2D]seconviertenposteriormenteacalcitroiccido,queseexcretaporla
orina8.
ClasificacindelestadodevitaminaD
Existeunconsensogeneraldequelasconcentracionessricasde25(OH)Dsedebenmedirparaevaluarel
estadodevitaminaD,yaquelosnivelesde25(OH)DsonelmejorindicadordeestadotodalavitaminaD
cuerpo1,2,3.Noserecomiendanlasmedicionesde1,25(OH)2DparaevaluarelestadodevitaminaD,
peropuedenserdevalorensituacionesparticulares,talescomotrastornoshereditariosdelmetabolismodela
vitaminaD,olaclarificacindehipercalcemiaconporejemplo.aumentodelosnivelesde1,25(OH)2Den
lasarcoidosis.EncuantoalosnivelesdecorteparaladeficienciadevitaminaDylaintoxicacinpor
vitaminaD,hayundebateencurso2,3.Clsicamente,ladefinicindeladeficienciadevitaminaDsebas
enelhechodequepordebajodeciertosnivelesde25(OH)Dseproducenefectosadversosenrelacincon
elmetabolismoseoymineral.Estossepuedencaracterizarporsignosderaquitismouosteomalaciaypor
unaumentodelaPTH,comoconsecuenciadenivelesbajosdecalciodebidoalaabsorcindecalcio
reducidoenelintestino.SehadebatidoampliamentesiellmiteinferiordeunnivelnormaldevitaminaDes
o20ng/ml(50nmol/l)o30ng/ml(75nmol/l)ytodavanoexisteunconsensofinalsobreesta
controversia2,3.Porotraparte,esobvioque,segntodaslasguaspublicadasunaconcentracinde25
(OH)Densueropordebajode20ng/ml(50nmol/l)dehechodebeserevitadoporlasestrategias
preventivasoteraputicas.Losnivelesptimosde25(OH)Dtambinestnsujetosalasdiscusionesen
curso,peroenbasealosdatosdeobservacinsobrelamortalidadyotrosresultadosmltiplesdesalud,se
puedeconcluirquelosptimosnivelesde25(OH)Dvandesdeaproximadamente30a40ng/ml(75a100
nmol/l)22,23.Porltimo,tambinlospuntosdecorteparaellmitesuperiordelanormalidadyde
intoxicacinporvitaminaDnosereportanconsistentementeenlaliteratura.Datosepidemiolgicos
suficientessobrelosresultadosdesaludsignificativosalargoplazoexistensloparalosniveleshasta
aproximadamente50ng/ml(125nmol/l)yporlotantoestosnivelessepuedenconsiderarcomoseguro2,
22
.Tambinsabemosquelahipercalcemia,queeselsignoclsicodeintoxicacinporvitaminaD,porlo
generalnoseproducepordebajodelosnivelesde25(OH)Dde100ng/ml(250nmol/l),exceptoen
circunstanciasespecficas,talescomoenfermedadesgranulomatosas(porejemplo.sarcoidosiso
tuberculosis)1,24,25.Porlotanto,hayunagamade25(OH)Dconcentracionesde50a100ng/ml(125a
250nmol/l)paralosquesabemosquenohayriesgodeintoxicacinagudadevitaminaD,peronotenemos
suficientetiempodatosdelosresultadosTERMdeestudiosepidemiolgicossobreestosniveles.Porotra
parte,variosindividuosygruposdepoblacintienen,presumiblementedebidoalaluzsolarinducidala
26

sntesisdevitaminaDenlapiel,informaron25(OH)D>50ng/ml(125nmol/l)26.Estabrechade
conocimientoparanivelesentre50y100ng/ml(125a250nmol/l)es,porlotanto,undilemaydebeser
abordadoenfuturosestudios.UnasolucinprcticaseranoponerunsellodeintoxicacinporvitaminaD
enlaspersonasquellegananivelesde25(OH)Dhasta100ng/ml(250nmol/l)nicamenteconlasntesis
devitaminaDendgenayalimentosnaturales,peroparareducireldosisdevitaminaDenlospacientesen
lossuplementosdevitaminaDyconnivelesde25(OH)Dsuperioresa50ng/ml(125nmol/l).
LadiscusinsobrelaclasificacindelosnivelesdevitaminaDdebesinembargo,tambintenerencuenta
quelasmedicionesdelaboratoriode25(OH)Dsonunreto,yquelacomparabilidaddelosnivelesde25
(OH)Dentrediferenteslaboratoriosylosdiferentesmtodosdeensayoespobre27,28,29,30.En2004,
Binkleyetal30demostraronquecuandoseenviaronmuestrasallaboratorioA,el90porcientoestabapor
debajodeunumbralarbitrariode32ng/ml(80nmol/l),mientrasquesloel17porcientoestabapor
debajodeestelmiteenellaboratorioB.Mtodosdelaboratoriosindudahanmejoradoenlosltimosaos,
peroalgunosdelosretosdelaboratoriopermanecercomolaextraccinrequeridade25(OH)Ddesu
portadorPADantesdelamedicin.Adems,noesseguroquetodoslosprocedimientosanalticosfuncionan
correctamenteporelaltorendimientoautomatizadode25(OH)Densayos.Estandarizacinde25(OH)D
medicioneses,porlotanto,unobjetivoimportanteparaelfuturoyyahadadolugaralainiciacindel
ProgramadevitaminaDNormalizacin(VDSP)porlaOficinadeNIHdeSuplementosDietticos(ODS),
encolaboracinconlosCDCCentroNacionaldeSaludAmbiental(NCEH),elInstitutoNacionalde
EstndaresyTecnologa(NIST)ylaUniversidaddeGante29.Estosenfoquespueden,sinembargo,
tambinpuedencausarnuevosretosporquelosresultadospasados
deinvestigacindelavitaminaDpueden

aparecerenunanuevaluzdespusdelanormalizacin.Porlotanto,tendremosquereconsiderarlospuntos
decorteparalavitaminaDclasificacindelestadoenelfuturo,sisetieneencuentaquenuestro
conocimientoactualestbasadoprincipalmenteenmtodosdeensayononormalizados,quepodranmostrar
unsesgosistemticosignificativoencomparacinconeloromtododeespectrometrademasasestndar.
LavitaminaDylahipertensinarterial
Losposiblesmecanismos SehanpropuestovariosmecanismossobrecmolavitaminaDpodraestar

implicadoenlaregulacindelapresinarterialylafisiopatologadelahipertensinarterial,queesun
importantefactorderiesgoparaelaccidentecerebrovascular(Fig.).EfectosdelavitaminaDsobreel
sistemareninaangiotensinaaldosterona(SRAA)hansidoampliamenteinvestigadoporestudios
experimentales31.VDRratonesknockoutpresentanunaumentodelaexpresinderenina,lahipertensin
arterialylahipertrofiamiocrdica8,31.Estudiosposterioresconfirmaronlosmecanismosmolecularespor
losquelaactivacinVDRregulalaexpresinderenina,peronoestclarosiestosefectossignificativos
observadosinvitrotambinsonderelevanciainvivo,esdecir.enunentornoclnico8,31.Losaltos
nivelesdePTH,quesonunsellodistintivodeladeficienciadevitaminaD,tambinpuedenaumentarla
presinarterial32,33.PTHreceptoresseexpresanatravsdelossistemasydePTHinfusiones
cardiovascularesenvoluntariossanosaumentarlapresinarterial32,33.Losestudiosepidemiolgicos
tienenengranmedida,peronoconfirmaronconsistentementeunacorrelacinpositivadelosnivelesdePTH
ylapresinarterial21,32.Apartedeesto,laPTHseconsideraunfactorderiesgoindependientepara
eventoscardiovasculares,ascomoparalamortalidad8,34,35.Seprestaespecialatencinaestetemaen
nefrologa,porquelavitaminaDseutilizahabitualmenteparaeltratamientodelhiperparatiroidismo
secundarioenpacientesconenfermedadesrenalescrnicas12,36.Variosestudiosindicanqueexisteuna
complejainteraccindemetabolismodelavitaminaDylavitaminaDconefectosfuncinrenal12,36.Los
datosexperimentalessugierenquelaactivacinVDRpuedeejercerefectosantiproteinricoporejemplo.
porlaproteccincontraeldaodepodocitosylainduccindelaexpresinmegalin,queserequierepara
reabsoprtiontubulardelaalbmina,ascomoDBPunido25(OH)D12,36.Variasotrasacciones

nefroprotectoresdevitaminaDtambinsehandescrito,comosehaexaminadoenotrolugarexcelentemente
12,36
.EstosimplicanparcialmentelasaccionesantiinflamatoriasdelavitaminaDporlasupresindel
factornuclearkB(NFkB)8,12,36.Porotrolado,tambinhaydatosqueapoyanlahiptesisdequela
inflamacinenspuedeafectarnegativamenteelmetabolismodelavitaminaD.Estoestenconsonancia
conunestudioquemuestraunadisminucinagudaysignificativade25(OH)Ddespusdelacirugade
rodilla,quepuedeserconsideradocomouninsultoinflamatorio37.Adems,existeevidenciaquesugiere
queperturbalahomeostasisdelcalcioenelentornodeladeficienciadevitaminaD,independientementede
laPTHpuedecontribuiralaregulacindelapresinarterial38.Elcalcioestimplicadoenlaregulacinde
laresistenciavascularperifricamediantelamodulacindelacontractilidaddelasclulasmusculareslisas
vasculares38.Porotraparte,tambinsehademostradoqueelcalcioionizadoextracelularinhibela
secrecindereninaenlasclulasyuxtaglomerularesdelosriones38.Conrespectoalahipertensinyel
calciotambinhayquereconocerqueunaingestaelevadadesodioaumentalaprdidadecalcioenlaorina,
ypuedeenparalelotambintenerunimpactoenelmetabolismodelavitaminaD21,39.Enestecontexto,
algunosdatosexperimentalessugierenqueunadietaaltaensalpodratenerefectosadversosenelestadode
vitaminaDysumetabolismoporelaumentodelaprdidaurinariademetabolitosdelavitaminaD21,39.
OtrosmecanismosdevinculacindelavitaminaDylapresinarterialpuedenestarrelacionadosconefectos
directosdelavitaminaDsobrelavasculatura40,41.Enestudiosexperimentales,laactivacinVDRseha
demostradoqueejercenunavariedaddeefectosantiaterosclerticos40,41.Estosincluyen,entreotros,la
vitaminaDinducidapordisminucindemolculasdeadhesinendoteliales,aumentodexido(NO)yla
inhibicindelaproduccindemacrfagosalaformacindeclulasespumosasntrico40,41,42,43.Los
datosdelosestudiosclnicosqueabordanestostemas,sinembargo,menosclara,perohayalmenosalgunos
estudiosquesugierenunarelacindeladeficienciadevitaminaDyladisfuncinendotelial40,44,45.En
conjunto,existenvariosmecanismosfisiopatolgicosplausiblesquepuedenexplicarlarelacinentrela
deficienciadevitaminaDylahipertensinarterial.
Losestudiosobservacionales Teniendoencuentaquelaluzsolarexposicindelapielserequiereparala

sntesisdevitaminaDendgena,lasespeculacionesinicialessobreunaposiblerelacindelavitaminaDyla
hipertensinarterialsebasanenlaobservacindequelaprevalenciadelahipertensinarterialesbajaen
regionessoleadas,perodisminuyealaumentarladistanciadesdeelEcuador46.Enlneaconesto,la
mayoradelosestudiostransversaleshanreportadounaasociacininversaentrelosnivelesde25(OH)Dy
dosnivelesdepresinarterial,ascomolaprevalenciadehipertensinarterial21,47,48.Losestudios
prospectivosqueabordanestacuestinsonmenosclaras.Algunosestudiosindicanquelosbajosnivelesde
25(OH)predicenaumentodelapresinarterialolaincidenciadehipertensin,mientrasqueotrosno
informansobretalesasociacionessignificativas21,47,48.Teniendoencuentatodoslosdatospublicados
hastanoviembrede2010,Burgazetal49informaronensumetaanlisisqueel25(OH)Dseasoci
inversamenteconlahipertensin.Enresumen,lamayora,peroporelmomentonotodoslosestudios
observacionales,apoyarlaideadequelosbajosnivelesde25(OH)seasocianconunamayorpresin
arterialohipertensinarterial.
Ensayoscontroladosaleatorios(ECA)queabordanespecficamentelos
posiblesefectosantihipertensivosdetratamientoconvitaminaDsonescasos.Krauseetal50evaluadoen18
pacienteshipertensoselefectodetresvecesporsemanadecuerpocompletoultravioletaB(UVB),quese
sabequeinducelasntesisdevitaminaDenlapiel,encomparacinconlaradiacinUVA,quetieneporlo
generalunimpactosignificativosobrelavitaminaDproduccin.Despusde6semanas,nohuboningn
cambiosignificativoenlapresinarterialenelgrupodeUVA,perolapresinarterialsistlicaydiastlica
disminuysignificativamentepor6mmHgenelgrupodeUVB.Estosresultadospodran,sinembargo,no
serconfirmadasporScraggetal51,
querealizunECAquecomparUVBcontralaradiacinUVAen

119vitaminaDhombresymujerescondeficiencia.Despusdedocesemanas,nohuboreduccin
Losestudiosdeintervencin

significativadelapresinarterialenlaUVBencomparacinconelgrupodelosrayosUVAconuna
diferenciade2,2(ICdel95%:7,8a3,3P=0,42)mmHgparalasistlicay2,7(6,5a1,0P=0,12)
mmHgparalapresinarterialdiastlica.Teniendoencuentaquelospacientestratadosparalahipertensin
fueronexcluidosdelestudiodeScraggetal51,
losautoresplantearonlahiptesisdequeunaposible

explicacinparaestosresultadosinconsistentespodraserqueeltratamientoconvitaminaDslopuedeser
beneficiosoenlospacienteshipertensos.
ECAsobrelaadministracindesuplementosdevitaminaDylapresinarterialcomounresultadoprimario
tambinhanproducidoresultadosmixtos,conalgunosestudiosquenomuestranresultadossignificativos,
52,53,54,55,56,

mientrasqueotrosinformaronefectosantihipertensivosdevitaminaD.21,47,49,50,51,
57
.Unosmetaanlisisyahanabordadoestetemaytambinhanmostradoyaseasinoconunresultado
ligeramentesignificativoapoyoalaideadequelavitaminaDreducelapresinarterialsistlica49,50,51,
52
.Unestudiorecienteha,sinembargo,muestraalgunosresultadosinteresantesquepuedenayudara
aclararestacuestin.Esteestudioserealizen130pacienteshipertensosenDinamarca,quefueron
asignadosalazaraplaceboo3.000UIdevitaminaDpordadurante12semanasduranteelinvierno58.
Usando24hmedicionesdelapresinarterialambulatoria,slohabaunatendenciamoderadaparauna
reduccindelapresinsistlica(3mmHgP=0,26)ydiastlica(1mmHgP=0,18)lapresinarterial
eneltratamientoencomparacinconelplacebogrupo58.Enanlisisrestringidosalospacientescon25
(OH)Dnivelespordebajode32ng/ml(80nmol/l)seobservunareduccindelapresinarterial
sistlicaen4mmHg(P=0,05)ydelapresinarterialdiastlicaen3mmHg(P=0,01)enelgrupode
lossuplementosdevitaminaD58.Porlotanto,estosresultadosjuntoconalgunosotrosECAmuestran
ningnefectosignificativodelapresinarterialdelavitaminaDenindividuosnormotensosengranmedida,
sugierenquesilosefectosantihipertensivosdevitaminaDestnrealmentepresentes,stosslopuedenser
observadosenlosgruposconlosdosnivelesdevitaminaDyaltalapresinarterial58,59.
LavitaminaDyotrosfactoresderiesgocardiovascular
MsalldelasasociacionesdeladeficienciadevitaminaDconlahipertensinarterialylasrelacionescon
ladisfuncinrenalylainflamacin,nohaypruebasconcluyentesdequelosnivelesbajosdevitaminaD
tambinestnasociadosconotrosfactoresderiesgocardiovascularclsicos8,9,34.Enparticular,la
obesidadestestrechamenteasociadoconladeficienciadevitaminaD,ysehaplanteadolahiptesisdeque
ladeposicindelavitaminaDeneltejidoadiposopodraserunaexplicacinparaesteenlace9.Enlnea
conesto,sehademostradoqueloscambiosenelpesocorporalseacompaandecambiosennivelesde25
(OH)Dconincrementosde25(OH)D,comoconsecuenciadelaprdidadepesocorporal60.Ademsde
laobesidad,tambinexisteunaasociacinsignificativade25(OH)Dylaactividadfsica61.Aunqueesta
asociacinprobablementepuedeestarrelacionadoconmsluzsolarexposicindelosindividuosfsicamente
activos,tambinesevidentequelarelacinentrelosnivelesdevitaminaDconlaobesidadylaactividad
fsicaproduceproblemasdeconfusinsignificativosparalosestudiosobservacionales.Adems,nohay
acumulacindepruebasapartirdeestudiosexperimentalesquelaactivacinVDRpuedemejorarla
sensibilidadalainsulinayaumentarlasecrecindeinsulina8,62.Losestudiosobservacionaleshan,porla
mayora,confirmunaasociacindeladeficienciadevitaminaDconladiabetestipo2yperturbadoel
metabolismodelaglucosa.LosdatosdeECAhan,sinembargo,engranpartefalladoendemostrarlos
efectosbeneficiososdelavitaminaDsobreelmetabolismodelaglucosayesporlotantotodavanoest
clarosilavitaminaDesimportanteparalapatognesisdeladiabetestipo262.Apartedeesto,tambinhay
evidenciadequelavitaminaDpodraserrelevanteparalasenfermedadesautoinmunolgicosincluyendola
diabetestipo163.EstahiptesissebasaenelhechodequelavitaminaDsesabequeejercenunavariedad
deefectosenelsistemainmune63,64.Losestudiosclnicoshandemostradoquelasuplementacinde
vitaminaDaumentalasclulasTreguladoras,queseconsideranparalaproteccincontralaautoinmunidad
64

64

.TambinsehaobservadoquelasuplementacindedosisrecomendadadevitaminaDenlainfanciase
asociaconunaincidenciasignificativamentereducidadeladiabetesdetipo165.Apesardeestosdatos
prometedoreshayquesubrayarquetodavasenecesitanmsECAantesdesacarconclusionesdefinitivas
sobrelavitaminaDyladiabetestipo1.LadeficienciadevitaminaDtambinseharelacionadoconla
dislipidemiayelestrsoxidativoenestudiosobservacionales66.Conrespectoaloslpidos,losensayos
existentesnomostraronefectosconsistentesysignificativasdevitaminaDenloslpidossanguneosque
justificanmsestudiosparaaclararestacuestin66.
LavitaminaDylaenfermedadcerebrovascular
LosestudiosobservacionalessobrelavitaminaDyelaccidentecerebrovascular Estbienestablecidoquelos

bajosnivelesde25(OH)Dsonunfactorderiesgodemortalidadenlapoblacingeneral,ascomoen
gruposespecficosdepacientes,comolospacientesconenfermedadrenalcrnica22,67,68.Losdatosde
estudiosobservacionalesprospectivosindicanqueladeficienciadevitaminaDtambinesunfactorde
riesgoindependienteparaelictus69,70.Unmetaanlisisdesieteestudiosqueincluyeron47.809
participantesy926eventoscerebrovascularesmostrquealajustarporfactoresderiesgocardiovascularel
riesgodeenfermedadcerebrovascularseredujosignificativamenteenlosindividuosconaltosnivelesde25
(OH)D70.Endetalle,elriesgorelativo(RR)enelmsaltoencomparacinconel25(OH)Dfuetercil
inferior(ICdel95%:0,48a0,72)0,60.Unmetaanlisisqueincluyeadems1.214accidentes
cerebrovascularesreportresultadossimilaresconunRRenelgrupoaltoDbajavs.25(OH)de1,52(IC
del95%:1,20a1,85)69.Porotraparte,en7935loshombresestadounidensesdeorigenjaponsderivadas
delProgramaCoraznHonolulu,bajaingestadietticadevitaminaDfueunpredictorindependientede
golpesdespusde34aosdeseguimiento,duranteelcualseregistraron960accidentescerebrovasculares71
.
LosestudiosdeintervencinsobrelavitaminaDyelaccidentecerebrovascular Sibienlosdatosdelas

observacionesapoyanfirmementelaideadequeunestadodelavitaminaDenpeligroesunfactorderiesgo
paraelaccidentecerebrovascular,nosonslodedatoslimitadosymenosprometedoresdeECAdisponibles
20
.Dehecho,ningunodelospocosECAdisponibleshademostradoquehayefectosglobalessignificativos
delossuplementosdevitaminaDenlaincidenciadeaccidentecerebrovascular20,72,73,74.Estos
resultadosnegativossedeben,sinembargo,interpretarseconcautela,yaqueningunodeestosestudiosfue
accionadoodiseadoparaevaluarlosefectossobreelaccidentecerebrovascular.EnelmayordeECA,dela
MujerHealthInitiative(WHI),36.282mujeresposmenopusicasfueronasignadosalazarpararecibiryasea
diariamente400unidadesinternacionales(UI)devitaminaDms1.000mgdecalciooplacebodurante7
aos72.Alfinaldelestudio,laraznderiesgo(HR)paralosepisodioscerebrovascularesmortalesenel
tratamientofrentealgrupoplacebo(ICdel95%:0,82a1,10)0,96.Elmalcumplimientoyladosis
relativamentebajadevitaminaDde400UIpordafueronampliamentediscutidoslimitacionesdelestudio
WHI.Adems,lavitaminaDycalcioingestacombinadaestambinunacuestinimportante,yaqueseha
demostradoquelossuplementosdecalcioconysinvitaminaDmodestamenteaumentarelriesgodeeventos
cardiovasculares,enparticular,elinfartodemiocardio75.AlresumirdatosdeECAexistentessobrela
vitaminaDyelaccidentecerebrovascularsepuedeconcluirquelosestudiosanterioresnomostraronefectos
significativossobrelaincidenciadeaccidentecerebrovascular,queespresumiblementedebidoalas
limitacionesanteriormentediscutidos.Nosotros,porlotanto,nopodemossacarconclusionesdefinitivas
sobreestetemaytienenqueesperarparaobtenermsresultadosdelaECAenelfuturo.Enestecontexto,
variosECAgrandesestnactualmenteencursoparaevaluarlosefectosdelavitaminaD(sincalcio)sobre
losprincipalesresultadosclnicos,incluidoelaccidentecerebrovascularenlapoblacingeneraldeedad
avanzada76.LosresultadosdeestosECAsepuedeesperarqueenlosaos2017a202076.Aunqueestos
resultadosdelensayomejorarnsignificativamentenuestroconocimientosobrelaadministracinde

suplementosdevitaminaDengeneralenlaspersonasmayores,ningunodeestosECAeslaseleccindelas
personascondeficienciadevitaminaDmanifiestaquesonmspropensosabeneficiarsedelavitaminaD76
,77
.
LavitaminaDenpacientesconaccidentecerebrovascular Msalldeserunfactorderiesgoparael

accidentecerebrovascular,sehademostradoen386pacientesconaccidentecerebrovascularquelosniveles
de25(OH)Denelingresohospitalarioseasociancongravedaddelaccidentecerebrovascular,ascomo
conlospobresresultadosfuncionalesprimeros78.Teniendoencuentaquelaasociacindebajosde25
(OH)Dconpobresresultadosalaltasiguisiendosignificativainclusodespusdelosajustesporfactoresde
confusinincluyendogravedaddelaccidentecerebrovascular,losautoresplantearonlahiptesisdequela
vitaminaDpodrapromovercambiosneuroplsticosqueasuvezpuedemejorarlarecuperacinclnica78.
Desde25(OH)DpuedecruzarlabarrerasangrecerebroyRDTsehanidentificadoenelcerebro,hasido
posteriormentesugeridoquelavitaminaDpuedeejerceraccionesneuroprotectoras20,79.Enunmodelode
ratadelaisquemiacerebral,eltamaodelinfartosepodrareducirsignificativamenteportratamientode1,25
(OH)2D80.Enapoyodeestosdatos,tambinsedemostrqueladeficienciadevitaminaDenratasse
asociaconunaumentodelvolumendelinfarto81.Evaluacionesmsdetalladasdemostraronquela
deficienciadevitaminaDcausunadisregulacinenlarespuestainflamatoriayladisminucindelos
factoresneuroprotectorestalescomoelfactordecrecimientodeinsulina1(IGF1)81.Ademsdeestos
datosexperimentalessobreaccionesneuroprotectorasdelavitaminaD,losdatosdeobservacinsugieren
queladeficienciadevitaminaDseasociaconlafuncincognitivareducida,queesunacuestinimportante
paralospacientesconictus13.ECAestn,porlotanto,necesarioparahacerfrenteaunposibleefectodela
vitaminaDenlacognicin.Apartedeesto,hayquesubrayarquelospacientesconictustienenunalto
riesgodecomplicacionesmusculoesquelticas,incluyendofracturasycadasqueestnclsicamente
relacionadosconladeficienciadevitaminaD.AunquelosmetanlisisdeECAmuestranunareduccinde
fracturasycadasenlaspersonasmayoresconlossuplementosdevitaminaD,existenestudiospequeos
quedocumentarestosefectostambinenpacientesconaccidentecerebrovascular3,4,82,83.Porotraparte,
laexposicinalsolenpacientesconictusseasociaconunamejordensidadmineralseayreducela
incidenciadefracturas84.Porlotanto,msalldelaevitacindelainmovilizacin,quepuedeconducira
lamovilizacindelcalciodesdeelhueso,conlaconsiguientehipercalcemiayaumentodelrecambioseo,
existeevidenciaconvincentedequelasuplementacinconvitaminaDpuedeprevenireficazmente
complicacionesmusculoesquelticasenpacientesconaccidentecerebrovascular20,82,83,84.Yaseaque
lossuplementosdevitaminaDtambinpuedemejorarelriesgocardiovascular,comosugiereunpequeo
estudioquemuestralamejoradelafuncinendotelialdespusdelaadministracindesuplementosde
vitaminaDenpacientesconaccidentecerebrovascular,merecemsestudiosenprofundidad45.
EltratamientoconvitaminaD
Aunquelaevidenciaesinsuficienteparahacerrecomendacionesgeneralesparalaadministracinde
suplementosdevitaminaDparalaprevencinytratamientodelahipertensinarterialylaenfermedad
cerebrovascular,hayquesubrayarqueladeficienciadevitaminaDesdefinitivamentecomunesentrelos
pacientesquesufrendeestaspatologas.ConsecuenciasperjudicialesdeladeficienciadevitaminaDen
relacinconlasaludmusculoesquelticason,porlotanto,laraznprincipalparalaevaluacin,prevenciny
tratamientodeladeficienciadevitaminaDenpacientesconhipertensinarterialyaccidente
cerebrovascular.Mientrasquelascontroversiasestnpresentesenlaliteraturasobrelasindicacionesprecisas
paralaspruebasdevitaminaD,esdecir.medicionesde25(OH)D,existeunamplioconsensoenquela25
(OH)Dinferioresa20ng/ml(50nmol/l)soninsuficientesydebenserprevenidasytratadasdeestemodo
1,2,3,11
.TeniendoencuentaqueeltratamientoconvitaminaDsejustificafundamentalmentedebidoalos
efectosbeneficiosossobrelasaluddeloshuesos,parecerazonableutilizardosisdevitaminaDquevan

desde800hasta2000UIporda,debidoaqueestasdosissehandemostradoreducirsignificativamentelas
fracturas4.Sehademostradoquetodoslosdas,losregmenessemanalesomensualesdedosisdevitamina
Dtambinpuedenelevarlosnivelesde25(OH)Dperolaliteraturaexistentenoadmiteelusodedosis
nicassuperioresaaprox.100000UIdevitaminaD85,86.Elcumplimientoylaeficaciadeltratamiento
convitaminaDpuedenserevaluadosmediantelamedicindenivelesde25(OH)D,peroestonosedebe
hacerantesdetresmesesdespusdeiniciarlaadministracindesuplementosdevitaminaD,yaquellegara
unestadoestacionarioennivelesde25(OH)Dllevaalgntiempo11.Considerandoqueesconsiderado
comoelobjetivomnimoparaalcanzarnivelesde25(OH)Ddealmenos20ng/ml(50nmol/l),hayms
pruebasdequelosptimosde25(OH)Dpuedenvariardeaproximadamente30a40ng/ml(de75a100
nmol/l)22,23.AlelegirladosisdevitaminaDparaunpacientequetambinsedebeconsiderarqueel
aumentoprevistode25(OH)Dseasociinversamenteconelndicedemasacorporal(IMC)87,88.Los
pacientesobesospuedenporlotantorequierenunadosismuchomsaltasdevitaminaDquelaspersonas
delgadasparaalcanzarlosmismosnivelesde25(OH).Enestecontexto,cabesealarquedeacuerdoconla
AutoridadEuropeadeSeguridadAlimentaria(EFSA)yelInstitutodeMedicina(IOM)enlosEE.UU.,el
nivelmximotolerableseguralaingestadevitaminaDesde4000UIpordaenadultos2,89.Aunquela
mayoradelaspersonasnorequerirndosissuperioresaestenivelde4.000UIporda,algunaspersonascon
problemasdeobesidadovitaminaDdeabsorcinmrbida,comoenlaenfermedadinflamatoriaintestinal
puedenrequerirdosismsaltas.Paraestetipodepacientesespecficosconaninsuficientes25(OH)D
despusdelasuplementacincon4.000UIporda,dosisdehasta10.000UIpordapuedeserutilizado.
TalesenfoquestambinsonapoyadosporlasdirectricesdelaSociedaddeEndocrinologa,ascomopor
algunosotrosgruposdeexpertos,queconsiderandosisdehasta10.000UIpordacomoseguro3,24.Otro
temaimportanteeselhechodequelavitaminaDsedaconfrecuenciaencombinacinconelcalcio.En
lneaconlasconclusionesdeunrecientemetaanlisis,cabesealarquelossuplementosdecalcio
concomitantepuedereducirelcumplimientodelossuplementosdevitaminaD90.Tambinhayque
subrayarqueunapartesignificativadenuestroconocimientosobrelosefectosbenficosdelavitaminaDse
basaenlosestudiosqueutilizanlavitaminaDconcomitantemssuplementacindecalcio.Mientrasquelos
metanlisisdeECAhandemostradoquelavitaminaDreducesignificativamentelamortalidaden
comparacinconplacebo,elimpactodeladosisvariablesdelaingestadecalcioconcomitantedeestos
resultadosquedaclaro91,92.Nosotros,porlotanto,tenemosquereconocerquelasposiblesinteracciones
deefectoscalcioyvitaminaDansepreguntanporelmomentoyserunretoparaabordarestascuestiones
enelfuturo91,92,93.
Conclusiones
LamayoradelosestudiosepidemiolgicoshandemostradoqueladeficienciadevitaminaDesunfactorde
riesgoparalahipertensinarterialylaenfermedadcerebrovascular.Losestudiosexperimentalesapoyanla
ideadequelavitaminaDejerceefectosantihipertensivosytieneunimpactobeneficiososobreelperfil
generalderiesgocerebrovascularyenelresultadodelaccidentecerebrovascular.AlgunaspequeasECAya
hanmostradounareduccindelapresinarterialmodestaporeltratamientoconvitaminaD,peroestonose
haobservadoconsistentementeentodoslosestudios.ECApublicadosnodocumentunefectosignificativo
delavitaminaDenlaincidenciadeaccidentecerebrovascular,peroestosestudiosnohansido
adecuadamentediseadosparaabordarestacuestin.Sibienlosdatosprometedoressobrelosefectos
potencialmentebeneficiososdelavitaminaDsobrelahipertensinarterialylaenfermedadcerebrovascular
esnecesarioabordarconmsdetalleenECAgrandes,tambinhayquesealarquelospacientescon
hipertensinarterialylosaccidentescerebrovascularessonunriesgorelativamentealtodedeficienciade
vitaminaDyasociadoconelmismoenfermedadesdelaparatolocomotor.Estaltimaconsideracinpuede
servirdefundamentoparalaevaluacin,prevencinytratamientodeladeficienciadevitaminaDenlas
personasconhipertensinarterialyaccidentecerebrovascular.

Referencias
1.HolickMF.LadeficienciadevitaminaD.NEnglJMed.2007357:26681.[PubMed:17634462]
2.RossAC,MansonJE,AbramsSA,AloiaJF,BrannonPM,ClintonSK,etal.Elinformede2011sobre
lasingestasdietticasdereferenciaparaelcalcioylavitaminaDenelInstitutodeMedicina:loquelos
mdicosnecesitansaber.JClinEndocrinolMetab.201196:.538[PMCID:PMC3046611]
[PubMed:21118827]
3.HolickMF,BinkleyNC,BischoffFerrariHA,GordonCM,HanleyDA,HeaneyRP,etal.Evaluacin,
tratamientoyprevencindeladeficienciadevitaminaD:.UnaguadeprcticaclnicaEndocrineSociety.J
ClinEndocrinolMetab201196.:19111930[PubMed:21646368]
4.BischoffFerrariHA,WillettWC,OravEJ,LabiosP,MeunierPJ,LyonsRA,etal.Unanlisisconjunto
derequerimientosdedosisdevitaminaDparalaprevencindefracturas.NEnglJMed.2012367:409.
[PubMed:22762317]
.5JainV,GuptaN,KalaivaniM,JainA,SinhaA,deficienciadevitaminaDAgarwalR.enrecinnacidos
atrminosanosalimentadosconlechematernaalos3mesesysusmadresenlaIndia:lavariacinestacional
ydeterminantes.IndianJMedRes.2011133:26773.[PMCID:PMC3103150][PubMed:21441679]
.6deficienciaBalasubramanianS.LavitaminaDenloslactantesalimentadosconlechematernayla
necesidaddequelaadministracindesuplementosdevitaminaDrutina.IndianJMedRes.2011133:.
2502[PMCID:PMC3103147][PubMed:21441676]
.7LabiosP.LadeficienciadevitaminaDyelhiperparatiroidismosecundarioenlosancianos:
consecuenciasparalaprdidayfracturasdehuesoylasimplicacionesteraputicas.EndocrRev.200122:
477501.[PubMed:11493580]
8.BouillonR,CarmelietG,LVerlinden,vanEttenE,VerstuyfA,LudererHF,etal.LavitaminaDyla
saludhumana:leccionesdelosreceptoresdelavitaminaDratonesnulos.EndocrRev.200829:.72676
[PMCID:PMC2583388][PubMed:18694980]
9.MuscogiuriG,SoriceGP,AjjanR,MezzaT,PilzS,PriolettaA,etal.PuedelavitaminaDdiabetes
causaladeficienciaylasenfermedadescardiovasculares?Presentarevidenciayperspectivasdefuturo.Nutr
MetabCardiovascDis.201222:817.[PubMed:22265795]
.10PilzS,TomaschitzA,CDrechsler,DekkerJM,MrzW.vitaminaDenfermedadescarencialesy
miocardio.MolNutrFoodRes.201054:11031113.[PubMed:20352623]
11.SouberbielleJC,CuerpoJJ,LappeJM,PlebaniM,ShoenfeldY,WangTJ,etal.LavitaminaDyla
saludmsculoesqueltico,enfermedadescardiovasculares,laautoinmunidadycncer:recomendaciones
paralaprcticaclnica.AutoimmunRev.20109:70915.[PubMed:20601202]
12.MirkoviK,vandenBornJ,NavisG,deBorstMH.LavitaminaDenlaenfermedadrenalcrnica:
nuevopotencialparalaintervencin.dianasfarmacolgicasCurr.201112:4253.[PubMed:20795938]
13.SoniM,KosK,LangIA,JonesK,MelzerD,LlewellynDJ.LavitaminaDylafuncincognitiva.
ScandJClinLabInvest.2012243(Suppl):7982.
14.HewisonM.LavitaminaDylafuncininmune:autocrina,paracrinaoendocrina?ScandJClinLab
Invest.2012243(Suppl):92102.
15.PilzS,TomaschitzA,ObermayerPietschB,DobnigH,PieberTR.Epidemiologadelainsuficienciade
vitaminaDylamortalidadporcncer.AnticancerRes.200929:.3699704[PubMed:19667167]

16.HolickMF.McCollumLectureAward1994:lavitaminaDnuevoshorizontesparaelsiglo21.AmJ
ClinNutr.199460:.61930[PubMed:8092101]
17.KochupillaiN.LafisiologadelavitaminaD:conceptosactuales.IndianJMedRes.2008127:.25662
[PubMed:18497440]
18.MacdonaldHM.AportesdelaluzsolaryladietaaniveldevitaminaD.IntCalciftejidos.201392:.
16376[PubMed:23001438]
19.PeterlikM,CruzHS.LavitaminaDyelcalcioinsuficienciarelacionadosconlasenfermedades
crnicas:.Fisiopatologamolecularycelular.EurJClinNutr200963.:13771386[PubMed:19724293]
.20PilzS,TomaschitzA,CDrechsler,ZittermannA,DekkerJM,MrzsuplementacinW.VitaminaD:un
enfoqueprometedorparalaprevencinyeltratamientodelosaccidentescerebrovasculares.ObjetivosCurr
droga.201112:8896.[PubMed:20795935]
21.PilzS,TomaschitzA,ERitz,PieberTR.ElestadoylahipertensinarterialVitaminaD:unarevisin
sistemtica.NatRevCardiol.20096:62130.[PubMed:19687790]
.22ZittermannA,IodiceS,PilzS,GrantWB,BagnardiV,GandiniS.DeficienciadevitaminaDyel
riesgodemortalidadenlapoblacingeneral:unmetaanlisisdeestudiosdecohorteprospectivos.AmJ
ClinNutr.201295:91.100[PubMed:22170374]
23.BischoffFerrariHA.Losnivelesptimosdesuerode25hidroxivitaminaDparavariosresultadosde
salud.AdvExpMedBiol.2008624:5571.[PubMed:18348447]
.24HathcockJN,ShaoA,ViethR,evaluacinderiesgosHeaneyR.devitaminaD.AmJClinNutr.2007
85:618.[PubMed:17209171]
25.DavidsonMB,DuranP,LeeML,FriedmanTC.SuplementacincondosisaltasdevitaminaDenlas
personasconprediabetesylahipovitaminosisD.DiabetesCare.201336:.2606[PMCID:PMC3554269]
[PubMed:23033239]
26.LuxwoldaMF,KuipersRS,KemaIP,JannekeDijckBrouwerDA,MuskietFA.Tradicionalmentelas
poblacionesquevivenenelestedefricatienenunaconcentracinsricade25hidroxivitaminaDmedia
de115nmol/l.BrJNutr.2012108:.15571561[PubMed:22264449]
27.HerrmannM.Lamedicindela25hidroxivitaminaDundesafoanaltico.ClinChemLabMed.
201250:.18735[PubMed:23113976]
28.CarterGD.Laprecisindelaspruebasde25hidroxivitaminaD:hacerfrentealosproblemas.Objetivos
Currdroga.201112:.1928[PubMed:20795940]
29.SemposCT,VesperHW,PhinneyKW,ThienpontLM,CoatesPM.LavitaminaDProgramade
Normalizacin(VDSP)ElestadodevitaminaDcomounasuntointernacional:.Encuestasnacionalesyel
problemadelanormalizacin.ScandJClinLabInvest2012243(Suppl):3240.
30.BinkleyN,KruegerD,CowgillCS,CiruelaL,LagoE,KEHansen,etal.VariacinEnsayoconfunde
eldiagnsticodeladeficienciadevitaminaD:unllamadoalaestandarizacin.JClinEndocrinolMetab.
200489:.31527[PubMed:15240586]
31.LiYC.MecanismomoleculardelavitaminaDenelsistemacardiovascular.JInvestigMed.201159:.
86871[PMCID:PMC3645939]
32.FitzpatrickLA,BilezikianJP,SilverbergSJ.Lahormonaparatiroideayelsistemacardiovascular.Curr
OsteoporosRep.20086:7783.[PubMed:18778568]

33.FliserD,EFranek,FodeP,StefanskiA,SchmittCP,LyonsM,etal.Subagudainfusindedosis
fisiolgicasdelahormonaparatiroideaaumentalapresinarterialenlossereshumanos.NephrolDial
Transplant.199712:.9338[PubMed:9175045]
34.PilzS,TomaschitzA,MrzW,DrechslerC,RitzE,ZittermannA,etal.LavitaminaD,laenfermedad
cardiovascularylamortalidad.ClinEndocrinol(Oxf)201175:.57584[PubMed:21682758]
35.PilzS,TomaschitzA,DrechslerC,ERitz,BoehmBO,GrammerTB,etal.Niveldehormona
paratiroideaseasociaconeventosdemortalidadycardiovascularesenpacientessometidosaangiografa
coronaria.EurHeartJ201031:.15918[PubMed:20439261]
.36DussoAS,mantenimientorenaldefectuosaTokumotoM.delsistemaendocrinodelavitaminaDafecta
renoproteccinvitaminaD:unaespiraldescendenteenlaenfermedadrenal.KidneyInt.201179:.71529
[PubMed:21270766]
37.ReidD,TooleBJ,KnoxS,TalwarD,JHarten,O'ReillyDS,etal.Larelacinentreloscambiosagudos
enlarespuestainflamatoriasistmicaylasconcentracionesde25hidroxivitaminaDenplasmadespusdela
artroplastiaderodillaprogramada.AmJClinNutr.201193:.10061011[PubMed:21411617]
.38GuessousI,BochudM,BonnyO,M.BurnierElcalcio,lavitaminaDylaenfermedadcardiovascular.
KidneyBloodPressRes.201134:40417.[PubMed:21677437]
39.ThierryPalmerM,Tewoldeconocimientostradicionales,EmmettNL,BayorhMA.Salenladietaalta
noafectasignificativamenteplasmade25hidroxivitaminaDconcentracionesderatasSpragueDawley.
BMCResNotes.20103:.332[PMCID:PMC3018403][PubMed:21143930]
40.BrewerLC,MichosED,ReisJP.LavitaminaDenlaaterosclerosis,enfermedadvascularylafuncin
endotelial.ObjetivosCurrdroga.201112:5460.[PubMed:20795937]
41.TaraM,EmmettSJ,ColemanHA,SkordilisC,EylesDW,MorleyR,etal.Lainsuficienciadevitamina
Dseasociaconendotelialvascularylafuncindelmsculolisoylahipertensinenratasjvenes.JPhysiol.
2011589:.477786[PMCID:PMC3213423][PubMed:21807617]
42.MolinariC,UbertiF,GrossiniE,GVacca,CardaS,InvernizziM,etal.1,25dihidroxicolecalciferol
inducelaproduccindexidontricoenlasclulasendotelialescultivadas.CellPhysiolBiochem.201127
:.6618[PubMed:21691084]
43.OhJ,WengS,FeltonSK,BhandareS,RiekA,ButlerB,etal.1,25(OH)2vitaminaDinhibela
formacindeclulasespumosasysuprimemacrfagoscolesterolabsorcinenpacientescondiabetes
mellitustipo2.Circulation.2009120:.68798[PMCID:PMC3099646][PubMed:19667238]
44.HarrisRA,PedersenWhiteJ,GuoDH,StallmannJrgensen,KeetonD,HuangY,etal.Los
suplementosdevitaminaD3durante16semanasmejoraladilatacinmediadaporflujoenadultos
afroamericanosconsobrepeso.AmJHypertens.201124:.55762[PMCID:PMC3812921]
[PubMed:21311504]
45.WithamMD,DoveFJ,SugdenJA,DoneyAS,StruthersAD.Elefectodelasustitucindelavitamina
Dsobrelosmarcadoresdelasaludvascularenpacientesconaccidentecerebrovascularunensayo
controladoaleatorio.NutrMetabCardiovascDis.201222:86470.[PubMed:21194910]
46.
SGRostand.Laluzultravioletapuedecontribuiralasdiferenciasdepresinarterialgeogrficasy

raciales.Hipertensin.199730:.1506[PubMed:9260973]
47.TamezH,ThadhaniRI.LavitaminaDylahipertensin:unaactualizacinyrevisin.CurrOpin
NephrolHypertens.201221:4929.[PubMed:22820371]

.48JordeR,FigenschauY,EmausN,HutchinsonM,GrimnesG.Losnivelessricosde25
hidroxivitaminaDestnfuertementerelacionadosconlapresinarterialsistlica,peronopredicen
hipertensinfuturo.Hipertensin.201055:7928.[PubMed:20065152]
49.BurgazA,OrsiniN,LarssonSC,WolkA.Sangreconcentracinde25hidroxivitaminaDyla
hipertensin:.unmetaanlisis.JHypertens201129:.63645[PubMed:21191311]
50.KrauseR,BhringM,HopfenmllerW,HolickMF,SharmaAM.UltravioletaBylapresinarterial.
Lancet.1998352:70910.[PubMed:9728997]
51.ScraggR,WishartJ,StewartA,OfanoaM,KerseN,DyallL,etal.Sinefectodelaradiacin
ultravioletasobrelapresinarterialyotrosfactoresderiesgocardiovascular.JHypertens.201129:.1749
1756[PubMed:21720260]
52.WithamMD,NadirMA,StruthersAD.EfectodelavitaminaDsobrelapresinarterial:.Unarevisiny
metaanlisissistemtico.JHypertens200927.:19481954[PubMed:19587609]
53.PitasAG,ChungM,TrikalinosT,MitriJ,BrendelM,PatelK,etal.Revisinsistemtica:lavitaminaD
ylosresultadoscardiometablico.AnnInternMed.2010152:.30714[PMCID:PMC3211092]
[PubMed:20194237]
.54WuSH,HoSC,ZhongL.EfectosdelasuplementacindevitaminaDenlapresinarterial.SurMedJ.
2010103:.72937[PubMed:20622727]
55.ElaminMB,AbuElnourNO,ElaminKB,FatourechiMM,AlkatibAA,AlmandozJP,etal.La
vitaminaDylosresultadoscardiovasculares:.Unarevisinsistemticaymetaanlisis.JClinEndocrinol
Metab201196.:19311942[PubMed:21677037]
56.MargolisKL,RayRM,VanHornL,MansonJE,AllisonMA,NegroHR,etal.Efectodela
suplementacinconcalcioyvitaminaDenlapresinarterial:delaMujerIniciativadeSaludensayo
aleatorizado.Hipertensin.200852:.84755[PMCID:PMC2791957][PubMed:18824662]
.57PfeiferM,BegerowB,MinneHW,NachtigallD,HansenC.EfectosdelavitaminaDacortoplazo(3)
ylossuplementosdecalcioenlapresinarterialylosnivelesdehormonaparatiroideaenmujeresdeedad
avanzada.JClinEndocrinolMetab.200186:16337.[PubMed:11297596]
58.LarsenT,MoseFH,BechJN,HansenAB,PedersenEB.Efectodelasuplementacincolecalciferol
durantelosmesesdeinviernoenlospacientesconhipertensin:.Unensayoaleatorizado,controladocon
placebo.AmJHypertens201225.:12151222[PubMed:22854639]
59.LamaderaAD,SecombesKR,ThiesF,AucottL,NegroAJ,MavroeidiA,etal.laadministracinde
suplementosdevitaminaD3tieneefectosobrelosfactoresderiesgocardiovascularconvencionales:Un
grupoparalelo,dobleciego,controladoconplacebo,ECA.JClinEndocrinolMetab.201297:.355768
[PubMed:22865902]
60.RocaCL,EmondJA,FlattSW,HeathDD,KaranjaN,pakizB,etal.Laprdidadepesoseasociacon
unaumentodelosnivelesde25hidroxivitaminaDenmujeresconsobrepesouobesos.Laobesidad(Silver
Spring)201220:.2296301[PMCID:PMC3849029][PubMed:22402737]
61.WichertsES,vanSchoorNM,BoekeAJ,VisserM,DeegDJ,SmitJ,etal.ElestadodevitaminaD
prediceelrendimientofsicoysudecliveenlaspersonasmayores.JClinEndocrinolMetab.200792:.
205865[PubMed:17341569]
62.MitriJ,MuraruMD,pitasAG.LavitaminaDyladiabetestipo2:unarevisinsistemtica.EurJClin
Nutr.201165:.10051015[PMCID:PMC4066381][PubMed:21731035]

.63BadenhoopK,KahlesH,PennaMartnezM.LavitaminaD,latoleranciainmune,ylaprevencindela
diabetestipo1.CurrDiabRep.201212:63542.[PubMed:22976537]
64.BockG,PrietlB,MaderJK,HllerE,WolfM,PilzS,etal.ElefectodelossuplementosdevitaminaD
enlaperifricadeclulasTreguladorasyfuncindelasclulasenhumanossanos:unensayocontrolado
aleatorio.DiabetesMetabResRev.201127:9425.[PubMed:22069289]
65.HyppnenE,LrE,ReunanenA,JrvelinMR,VirtanenSM.LaingestadevitaminaDyelriesgode
diabetestipo1:.Unestudiodecohortedenacimiento.Lancet2001358:15003.[PubMed:11705562]
66.ZittermannA,GummertJF,BrgermannJ.ElpapeldelavitaminaDenladislipemiayenfermedad
cardiovascular.CurrPharmDes.201117:.93342[PubMed:21418036]
.67PilzS,IodiceS,ZittermannA,GrantWB,GandiniS.LavitaminaDriesgodeestadoylamortalidaden
laERC:unmetaanlisisdeestudiosprospectivos.AmJKidneyDis.201158:.37482
[PubMed:21636193]
68.PilzS,TomaschitzA,CFriedl,AmreinK,DrechslerC,RitzE,etal.EstadodelavitaminaDyla
mortalidadenlaenfermedadrenalcrnica.DialTransplantNephrol.201126:.36039
[PubMed:21378153]
69.SunQ,PanA,HuFB,MansonJE,RexrodeKM.25hidroxivitaminaDnivelesyelriesgodeaccidente
cerebrovascular:unestudioprospectivoymetaanlisis.Trazo.201243:.14707[PMCID:PMC3361562]
[PubMed:22442173]
70.ChowdhuryR,SStevens,salaH,SChowdhury,SajjadA,FrancoOH.CirculantesdevitaminaD,el
calcioyelriesgodeenfermedadcerebrovascular:unarevisinsistemticaymetaanlisis.EurJEpidemiol.
201227:.58191[PubMed:22961293]
71.KojimaG,BellC,AbbottRD,LaunerL,ChenR,MotonagaH,etal.BajosdevitaminaDenladieta
predicegolpeincidentede34aos:elHonoluluHeartProgram.Trazo.201243:.21637
[PMCID:PMC3404239][PubMed:22627988]
72.HsiaJ,GHeiss,RenH,AllisonM,DolanNC,GroenlandiaP,etal..Elcalcio/vitaminaD
suplementacinyeventoscardiovasculares.Circulacin2007115:.84654[PubMed:17309935]
73.TrivediDP,MuecaR,KhawKT.EfectodecuatromensualoraldevitaminaD3(colecalciferol)la
suplementacinsobrelasfracturasylamortalidadenloshombresylasmujeresquevivenenlacomunidad:
ensayocontroladoaleatoriodobleciego.BMJ.2003326:.469[PMCID:PMC150177]
[PubMed:12609940]
74.AvenellA,MacLennanGS,JenkinsonDJ,McPhersonGC,McDonaldAM,PantPR,etal.El
seguimientoalargoplazoparalamortalidadyelcncerenunensayoaleatoriocontroladoconplacebode
vitaminaD(3)y/ocalcio(ensayoRECORD)JClinEndocrinolMetab.201297:61422.
[PubMed:22112804]
75.BollandMJ,GrisA,AvenellA,GambleGD,ReidIR.LossuplementosdecalcioconosinvitaminaD
yelriesgodeeventoscardiovasculares:reanlisisdelaIniciativadeSaluddelaMujerlimitanelaccesode
datosymetaanlisis.BMJ.2011342:.d2040[PMCID:PMC3079822][PubMed:21505219]
.76KupferschmidtK.InciertoveredictocomovitaminaDvaajuicio.Ciencia.2012337:14768.
[PubMed:22997323]
77.PilzS,RuttersF,DekkerJM..Laprevencindeenfermedades:ensayosdevitaminaD.Ciencia2012
338:883.[PubMed:23161977]

78.DaubailB,JacquinA,GuillandJC,HervieuM,OssebyGV,RouaudO,etal.Serum25hidroxivitamina
Dpredicelagravedadyelpronsticoenpacientesconaccidentecerebrovascular.EurJNeurol.201320:.
5761[PubMed:22632854]
.79?BuellJS,DawsonHughesB.LavitaminaDyladisfuncinneurocognitiva:prevenirecline"D".
AspectosMolMed200829:.41522[PMCID:PMC2829975][PubMed:18579197]
80.WangY,ChiangYH,SuTP,HayashiT,MoralesM,HofferBJ,etal.LavitaminaD(3)atenainfarto
corticalinducidaporligaduraarterialcerebralmediaenratas.Neurofarmacologa.200039:.87380
[PubMed:10699453]
.81deficienciaBaldenR,SelvamaniA,SohrabjiF.LavitaminaDexacerbalesinderramecerebral
experimentalydysregulatesinflamacininducidaporisquemiaenratasadultas.Endocrinologa.2012153:.
242035[PMCID:PMC3339639][PubMed:22408173]
.82YSato,IwamotoJ,KanokoT,SatohK.bajadosisdevitaminaDprevienelaatrofiamuscularyreduce
lascadasyfracturasdecaderaenmujeresdespusdelaccidentecerebrovascular:unensayocontrolado
aleatorio.CerebrovascDis.200520:18792.[PubMed:16088114]
83.DhesiJK,JacksonSH,BearneLM,MonizC,HurleyMV,SwiftCG,etal.Lossuplementosde
vitaminaDmejoralafuncinneuromuscularenpersonasmayoresquesecaen.EdadEnvejecimiento.2004
33:.58995[PubMed:15501836]
.84IwamotoJ,TakedaT,MatsumotoH.Laexposicinalsolesimportanteparaprevenirlasfracturasde
caderaenpacientesconlaenfermedaddeAlzheimer,enfermedaddeParkinson,ounderramecerebral.Acta
NeurolScand.2012125:27984.[PubMed:21682695]
85.IshShalomS,ESegal,SalganikT,RazB,BrombergIL,ViethR.Comparacindeformadiaria,
semanal,mensualyvitaminaD3enlosprotocolosdedosificacindeetanoldurantedosmesesenlos
pacientesancianosconfracturadecadera.JClinEndocrinolMetab.200893:.34305
[PubMed:18544622]
86.SandersKM,StuartAL,WilliamsonEJ,SimpsonJA,KotowiczMA,YoungD,etal.Altasdosisde
vitaminaAnualoralesDycadasyfracturasenmujeresmayores:unensayocontroladoaleatorio.JAMA.
2010303:.18151822[PubMed:20460620]
.87vanGroningenL,OpdenoordtS,vanSorgeA,TeltingD,GiesenA,deBoerH.colecalciferoldirectriz
dosisdecargaparaadultosdeficientesenvitaminaD.EurJEndocrinol.2010162:.80511
[PubMed:20139241]
.88GallagherJC,SaiA,TemplinT,segundo,larespuestadeSmithL.dosisalossuplementosdevitamina
Denmujeresposmenopusicas:unensayoaleatorio.AnnInternMed.2012156:42537.
[PubMed:22431675]
89.ComisinTcnicadeProductosDietticos,NutricinyAlergias(NDA).Dictamencientficosobreel
niveldeconsumomximotolerabledevitaminaD.EFSAJ.201210(2813):45.
.90.AutierP,SGandini,MullieP.Unarevisinsistemtica:influenciadelossuplementosdevitaminaD
enlaconcentracinde25hidroxivitaminaDensuero.JClinEndocrinolMetab201297:260613.
[PubMed:22701014]
91.BjelakovicG,GluudLL,NikolovaD,WhitfieldK,JWetterslev,SimonettiRG,etal.Laadministracin
desuplementosdevitaminaDparalaprevencindelamortalidadenlosadultos.CochraneDatabaseSyst
Rev.20117:.CD007470[PubMed:21735411]

92.RejnmarkL,AvenellA,MasudT,AndersonF,MeyerHE,SandersKM,etal.LavitaminaDconcalcio
reducelamortalidad:elanlisisanivelagrupadopacientede70528pacientesdeochograndesensayosde
vitaminaD.JClinEndocrinolMetab.201297:.267081[PMCID:PMC3410276][PubMed:22605432]
.93LabiosP.LainteraccinentrelavitaminaDycalcio.ScandJClinLabInvest.2012243(Suppl):604.
FigurasyTablas
Higo

EfectosantihipertensivospotencialesdelavitaminaD.
ArtculosdeTheIndianJournalofMedicalResearchseproporcionanaqucortesadeMedknow
Publicaciones

Anda mungkin juga menyukai