Llojet, uniteti, koherenca dhe organizimi i

paragrafve. Paragraft hyrs dhe paragraft

mbylls

Ligjerata e shtat: Llojet, uniteti, koherenca dhe organizimi i paragrafve. Paragraft hyrs
dhe paragraft mbylls

Teuta Vinca-Kafexholli

LITERATURA:

LIGJERATAT E AUTORIZUARA - Teuta V-Kafexholli

Literatura shtes: Shkrim akademik , S.Barnet, P. Bellanca, M. Stubbs

Llojet, uniteti, koherenca dhe organizimi i paragrafve.

Paragraft hyrs dhe paragraft mbylls

Llojet, uniteti, koherenca dhe organizimi i paragrafve. Paragraft hyrs dhe paragraft
mbylls : Prmbajtja e ligjerats s shtat: (Shkrim akademik, S.Barnet, P. Bellanca, M.
Stubbs (f.67-88)

Llojet e paragrafve
Uniteti i paragrafve: fjalit-tem, idet-tem
Organizimi i paragrafve
Paragraft induktiv dhe ata deduktiv
T ruajm njsin logjike t paragrafit
Pragraft hyrs
Disa kshilla pr ta br hyrjen tuaj m trheqse te paragraft hyrs
Disa udhzime q mund t jen t frytshme pr paragraft mbylls

Llojet e paragrafve
Paragraft jan katr llojesh:

tregues

prshkrues shpjegues

Binds
(argumentes)

Paragrafi tregues
-

Tregohet nj histori apo ngjarje nga jeta e

shkruesit

Duke gatuar me
gjyshen
Fjalia kryesore

Detajet interesante

Fjalia mbyllse

Gjyshja dhe un knaqeshim

shum kur gatuanim n kopshtin
prapa shtpis. N fillim
mbushnim kutit bosh t kosit me
shkopinj t vegjl dhe me t gjitha
llojet e gjetheve.Keto ishin disa nga
perimet tona. N vend t lakrs
prdornim bar. Pastaj ushqimin e
przienim me shkop dhe e linim n
diell q t ziente. Gjat gjith
kohs shikonim nse ushqimi ishte
gati. Kishte raste kur n vend t
krips dhe piperit, gjithka e
sprkatnim me rr. Dhe n fund,
bnim nj gosti t madhe!
(Paragraf tregues -nje histori ose ngjarje
nga jeta e shkruesit)
5

Mall
Nuk do ta harroj asnjher vajtjen time t
par n Greqi. Ai vend (ishull) i vogl mu duk
i njohur dhe mikprits, sepse aty ishin familja
ime. Prindrit e mi s bashku me vllan kishin
nj vit q ndodheshin atje. Ishte viti 1998,
dhe hera e par q shkoja n at vend. Udhtimi
ishte interesant dhe i qet, por un jo. Mendja
m rrinte tek ata njerz aq t dashur t jets
sime dhe zbraztia e mungess e gzimi i
takimit prziheshin bashk dhe sm linin t
qet. Kur trageti iu afrua brigjeve t
kuqrremta t atij ishulli t vogl, pash mes
turms siluetat e tyre dhe u prlota.
(Paragraf tregues)

Paragrafi prshkrues
- Prshkruan nj person, vend ose send.
Pr t shkruar nj paragraf t till,
prdoren fjal q e ndihmojn lexuesin t
shikoj, dgjoj, ndjej a shijoj objektin e
prshkrimit

Fjalia kryesore

Detaje interesante mbi

qetsin, yjet, ejt

Fjalia mbyllse. Detaji

m i mire sht ruajtur
pr n fund

Pranver
N pranver, akulli e dbora fillojn t
shkrijn e t mbushin lumenjt e
liqenet. Natn kur qielli sht i pastr,
mund t shihen yjet, miliona yje,
krahas vezullimit t drits s hns.
Ndonjher mund t shikoni edhe yje
q bien dhe zhduken para se t
arrijn vijn e horizontit.
(Paragraf prshkrues ku
prshkruhet nj person, vend
ose send).
8

Dhurata e ditlindjes
Sapo e mora n dor, e ndjeva q ajo kuti e
vogl e kuqe do t kishte vler t veant pr
mua. Hoqa me kujdes fjongon e bardh q kishte
prsipr dhe hoqa kapakun. Ishte nj unaz n
form luleje, kishte disa petale t hapura, t
mbushura me dhjet gur t vegjl, t shndritshm,
q pr mua donin t thonin shum, dhe n qendr ca
petale t tjera rrethonin nj gur t madh t
shndritshm, imitim diamanti. Punimi mjaf i
veant, e bnte t dukej e mrekullueshme, sidomos
n gishtin tim. Ndoshta bukurin ia shtonte pesha
e veant emocionale q kishte pr mua. Ishte
simboli i dhjet viteve miqsie t sinqert me nj
shoqe t mrekullueshme.
(Paragraf prshkrues objekti)

Paragraf prshkrues vendi:

Shpella antike
Shpella antike n malin e Tomorrit mbart n vete
vlera t paprsritshme kulturore, historike dhe
arkitektonike. Branda saj sht nj errsir
thuajse absolute dhe mbizotron kudo lagshtia.
Natyra i ka gdhendur muret glqerore me nj
mjeshtri t mahnitshme, me larmi formash dhe
ngjyrash. Nga tavani e dyshemeja zgjaten
stalagmite e stalaktite magjepse. Gjithsesi, aty
duket edhe dora njerzore: npr mure jan
gdhendur figura t thjeshta q mendohet se i
prkasin prehistoris. Nga nj banes e njerzve
primitiv, kjo shpell sht kthyer n nj muze me
vlera t mdha.

10

Paragraf prshkrues personi:

Gjyshja ime
Ndonse kan kaluar vite nga ndarja ime
me t, portreti i gjyshes m rri pran, i
freskt, i dashur, sikur t jet ende
gjall. Gjithka e kam t gdhendur n
zemr: syt e qeshur, vshtrimin e
ngroht, flokt e thinjur, fytyrn me
rrudha pleqrie, por gjithmon ermir dhe
duart topolake q sharronin kurr t m
prkdhelnin. Trupvogl, por me zemr t
madhe, ajo dinte t falte vetm dashuri,
dashuri nne, ndaj kujtimet pr t jan
strukur diku n kujtes, si pr t m
treguar se ai vend sht vetm i saj dhe i
askujt tjetr.
11

Paragraf me prshkrim ngjarje (1):

Padrejtsi
Sishte e drejt, po ja q ndodhi. Prej dy
vitesh, ai ishte nj ndr shokt e mi t klass,
por nuk shoqrohej me asnj nga ne. Ishte nga ata
fmij q vijn n shkoll kur kan koh t lir,
sepse pjesn tjetr t kohs e kalojn duke
punuar. Nxnsit e tjer e bnin shpesh objekt
talljeje, me ose pa dashje. Qeshnin kur ai thoshte
se nuk e njihte t atin, nuk e dinte me far
merrej, ku ishte. Megjithat, t gjithve u erdhi
keq ditn kur ai tha se do t linte shkolln.
Arsyet tronditse po ua tregoj m posht...

12

Paragraf me prshkrim ngjarje (2):

Nata e frikshme
Gjithnj m kan plqyer filmat
policor, por kurr se kisha menduar
veten dshmitar t nj krimi. Ishte ora
tet e mbrmjes dhe un po nxitoja pr n
shtpi. Rruga ishte shum e errt; ve
dritave, mungonin edhe yjet n qiell. Disa
metra larg meje, dgjova t brtiturat e
sharjet e dy t rinjve. Njri prej tyre
mbante n dor nj thik. E tmerruar u
fsheha pas nj peme. Nxora celularin dhe i
telefonova policis duke menduar n kok
arsye t ndryshme...
13

Paragrafi shpjegues jepen

shpjegime pr nj send,
ngjarje etj; ose jepen
informacione pr to. N t
prfshihen fakte q i nevojiten
lexuesit pr ta kuptuar
subjektin.

14

Jeta me nj vlla m t vogl

T jetosh me vllan tim t vogl sht
shum e vshtir. (fjalia kryesore) S
pari, ai mundohet t m kopjoj n do
gj. Nse un pi nj got t dyt me
qumsht, kshtu do t bj edhe ai. S
dyti, ai gjithmon do t luaj me shokt e
mi.Nse ne luajm basketboll, ai do t
luaj me ne. Por ai sht shum i vogl.S
treti, ai krkon t qndroj zgjuar sa
un. Gjithmon i thot mamit: Prse ai t
qndroj zgjuar m von se un? (detaje
interesante). Mamaja m thot se ai
dshiron t m ngjaj, dhe pr kt duhet
t jem krenar. Prpiqem t jem, por nuk
sht gjithmon e leht.(fjalia mbyllse)
15

Rnia e ortekut
T gjith ata q nuk e din, mund t mendojn se rnia
e ortekve kushtzohet vetm nga rnia e dbors. Por
gabohen, sepse rnia e ortekve sht dukuri natyrore,
q nuk mund t ndodh pa pranin e shum faktorve t
tjer. Si fillim, e rndsishme sht q sasia e dbors q
bie t formoj nj shtres 0,3-0,5 m. Edhe temperaturat
luajn rol t rndsishm: gjat dimrit, ato tkurrin
dborn dhe n pranver, pjesa e siprme e saj shkrin
dhe bn q dbora e sapo shkrir t deprtoj n shtresat
e poshtme, duke i lvizur ato. S treti, edhe era ndikon n
formimin e oretkve. Kusht i rndsishm sht q ajo t
fryj me shpejtsi 25-30 milje/or. Relievi sht faktor i
rndsishm. Ai ndihmon n rnien e ortekve me formn
karakteristike, ekspozimin, pjerrsin q duhet t jet
22-60 grad,etj. Pra, rnia e ortekve nuk sht nj
dukuri aq e thjesht sa duket.

16

 Paragrafi

argumentues-binds

Shprehet nj opinion n lidhje me

nj send, ngjarje etj. Shkruesi
gjithashtu prpiqet ta bj lexuesin t
jet nj mendje me t, lidhur me
shtjen e parashtruar.

17

Pa trotuare
N rrugt e lagjes son nevoiten
trotuar.(fjalia kryesore shpreh
opinionet). Pa to, kalimi n rrug sht i
rrezikshm dhe i vshtir.Ne nuk mund t
ngasim biikletat, pasi prindrit nuk na
ln q t dalim me to n rrug. Po
kshtu, nuk mund t prdorim as patinat.
N dimr sht e vshtir t shkosh n
shtpit e shokve, sepse dbora
grumbullohet n ant e rrugs. Kshtu jemi
t detyruar t luajm n oborrin e
shtpis.(arsye t shumta). N lagjet e
tjera, rrugt kan trotuare, po tek ne,
prse nuk duhet t ket? (fjalia mbyllse)

18

Jo duhanit
Duhani dmton seriozisht
shndetin. Kjo sht shprehja q
predikojn t gjith, madje dhe vet
prodhuesit e paketave t cigareve.
Jo m kot organizatat e shndetit
dhe qeveria prpiqen t bjn t
ndjeshm prdoruesit pr rrezikun q
vjen nga prdorimi i tij. Sot, sipas
statistikave, duhani sht shkaktari
i nj numri t madh vdekjesh n
vendet e industrializuara. Prej tij,

19

shum fmij lindin jonormal, t

tjer kan probleme frymmarrjeje
ose smundje kronike mushkrish,
vetm e vetm se kan pasur fatin
t lindin n familje duhanpirsish.
E far tjetr duhet t ndodh q
kta njerz t kuptojn se kshtu,
prve vetes, dmtojn edhe
njerzit q duan m shum?

20

Paragrafi hyrs

21

Fillimi i mbar gjysma e puns.

Fjal e urt

Paragrafi hyrs

Paragrafi hyrs sht shum i rndsishm.

Ai sht nj lloj pasaporte q e njeh
lexuesin me iden, me qllimin e shkrimit
dhe far do t shtjelloni m tej. Ndaj dhe
duhet shkruar mir duke treguar kujdes n
formulim n mnyr q t trheq vmendjen
e lexuesit dhe ta mbaj gjall interesin e tij
pr t vazhduar leximin deri n fund.

22

- disa kshilla pr ta br hyrjen tuaj

m trheqse

Me nj citim q ka lidhje me temn.

Nj anekdot ose nj rrfim tjetr i shkurtr.
Nj fakt apo detaj interesant ( pr shembull
nj statistik interesante).
Nj prkufizim t nj termi t rndsishm
Me ndonj pyetje provokuese dhe
interesante.
Nj vshtrim pr nj pikpamje t ndryshme
nga e juaja.
Nj pohim se nj problem ekziston.
23

Gjat leximit mund t vrejm se kto

mjete prdoren gjrsisht n paragraft
haps.
Po japim nj shembull t paragrafit haps
me anekdot:

24

Esht nj rrfenj e vjetr popullore

amerikane mbi nj tas druri. Puna ishte se
gjyshja, me duart q i dridheshin, herahers thyente nga nj piat. E zemruar, e
bija i dha nj tas druri duke i thn se
ktej e tutje ajo do t hante n t. Duke
par kt, mbesa e mitur pyeti t mn se
prse gjyshja duhet n hante n nj tas
druri, kurse gjith t tjert n shtpi n
piata porcelani. Sepse sht plak! iu
prgjegj e ma. Fmija u mendua pr nj
ast e pastaj i tha s ms, Kur gjyshja
t vdes, ruaje tasin e drunjt. E ma e
pyeti prse dhe fmija iu prgjegj, q ta
kesh kur t plakesh.

25

- nj detaj interesant

Q bluxhinset ose denimet nuk

gjinden vetm n Teksas nuk na habit
po t kujtojm se xhinset e kan
marr emrin nga Gjenova (Gene),ku u
end s pari kjo rrob, dhe se denimi
sht rrob de Nimes, domethn nga
Nimes-i, nj qytet n Franc.

(Nj informacion i till mund t mirret nga nj fjalor)

26

- Strategjia me ndonj pyetje mbi shtjen nse

sht e lejueshme q doktort ti gnjejn
nganjher pacientt e tyre
A duhet q doktort ti gnjejn
pacientt n dobi t tyre pr t
shpejtuar shrimin ose p t fshehur
afrimin e vdekjes? Ashtu si n
sfern e ligjit, t qeverisjes dhe
n pun t tjera, n mjeksi krkesa
pr ndershmri shpesh zvoglohet pr
hir t nevojave t tjera: t nevojs
pr tiu shmangur lajmeve t kqija
ose pr t respektuar premtimin pr
mbajtjen e nj t fshehte;pr t
ekspozuar korrupsionin ose pr t
ngjallur interesin e publikut.
27

ose

28

E keni menduar ndonjher se

si do t ishte sot jeta pa
kompjuter?..

Paragraft mbylls
Paragraft mbylls sikurse paragraft
haps (hyrs), jan veanrisht t
vshtir ndoshta jo pr gj tjetr, por
se jan shum t spikatur.
N paragrafin mbylls duhet thn
dika interesante.

29

Sdo t kishte kurrfar interesi t thonit Kshtu

shohim ose shprehjen e strnjohur e t
mrzitshme si prfundim dhe pastaj ti bni
jehon titullit dhe paragrafit t par. Kjo n nj
far mnyre sht e justifikueshme n nj ese t
gjat, sepse lexuesi mund t ket harruar disa
nga idet e paraqitura tridhjet faqe m par,
por n nj ese q mbahet mend leht ka nevoj
pr dika m shum.
30

- disa udhzime q mund t jen t

frytshme pr t br paragraft mbylls

Lloji m i zakonshm sht prmbledhja.

E mbyllni esen me nj citim, sidomos me nj citim q
zgjeron ose e modifikon nj citim t prdorur n
paragrafin haps.
E mbyllni me nj pik t re (por t lidhur), q e on
diskutimin tuaj nj hap m tej.
E mbyllni me nj aluzion ta zm me nj figur ose
ngjarje historike ose mitologjike. (p.sh. Nj fitore e arrir me
sakrifica e humbje t mdha, quhet zakonisht fitore e Pirros)

Prdorimi i pyetjeve retorike.

31

- Shembull i mbylljes me prmbledhje

Po, pr mua nata e Vitit t Ri sht

nj nat shum e veant, pr shkak t
njerzve shum t veant t cilt m kan
dhuruar shum kujtime t bukura.
Kngtart , grupet muzikore, krcimtart,
madje edhe aktort e estrads i kan dhn
jets sime gzim e hare. Kt vit, me
fillimin e prgatitjes s koncertit t
Vitit t Ri, mendoj se far befasie t
mrekullueshme do t na ofroj mesnata e
ndrrimit t viteve. Do t jet qetsi apo
nj kaos i furishm npr rrug, apo nj
festim me t vrtet gazmor? Pres me
padurim ta zbuloj!

32

-prfundim me pyetje retorike (pohim

q bhet n form pyetje)

Sikurse paraqita dhe u mundova t

ilustroj m lart, kurr nuk do t
arrij t kuptoj aftsin e njerzve
pr t folur m shum se pr t
ecur. Prse na duket m e leht t
diskutojm pr djegien e plehrave,
se sa t veprojm dhe ti djegim
ato? Prse na duket m e leht t
diskutojm pr shrbimet komunitare,
se sa t shrbejm? Kt nuk do ta
kuptoj kurr.

33

Nj prmbledhje mendimesh t
rndsishme pr paragrafet
Paragrafi sht njsia m themelore e
tekstit.
Nj grup fjalish me lidhje t ngushta midis
tyre.
Gjykimet dhe arsyetimet q shprehim kan
lidhje logjike me njra tjetrn.

34

Sa i prket ans logjike, paragraft

mund t tregojn

detaje q zhvillohen si analiz, prshkrim ose

numrim i hollsishm i veorive.

ilustrim- pr t konkretizuar diskutimin

krahasim t dikaje me gjra t ngjajshme ose
t ndryshme
prsritje- me qllim t prforcimit t ides
kryesore

prkufizim - t nj koncepti apo dukurie

35

do paragraf trajton nj ide t vetme q shprehet

me nj varg fjalish
Rndsi t veant ka zgjedhja e fjalis q do t
shrbej si brtham organizuese e paragrafit
(fjalia- tem ose fjalia bosht)
Fjalit tjera t paragrafit merren me shtjellimin e
mendimit q prmban fjalia-tem.
P.sh.
36

Muzika t knaq.
Olimpiada Botrore e Atletiks filloi.
Fjalt knaq dhe filloi q dalin si fjal kye
vshtir se mund t shtjellohen m tej
Duke i formuluar ndryshe, kto fjali mund
t shrbejn si fjali tem(bosht) pr
paragrafin:

37

Muzika ngjall emocione t forta.

Olimpiada Botrore e Atletiks pati t papritura t shumta.
Grupi emror emocione t forta dhe t papritura t shumta
lejojn t shtjellohet m tej me fjali t tjera, t cilat do t
sqarojn se emocione shkakton muzika, ose t
paprtitura pati Kampionati
Tema dhe drejtimi i fjalis (fjalia tem) prmban rrjedhn
logjike t paragrafit.

38

Fjalia-tem (fjalia bosht) mund t ndodhet n fillim n

mes apo n fund.
Kur nisim me shembuj, pr t dal tek fjalia q prmban
iden kryesore t paragrafit themi se ky paragraf sht
INDUKTIV.
P.sh. Nse kjo sht hera e tret q motra juaj smuret
pasi ha pjeshka, ju mund t nxirrni nj prfundim se ajo
ka alergji nga ato.

39

Paragrafi induktiv pra fillon me t veantat- nj numr

binds shembujsh, rastesh, eksperimentesh, detajesh.
T trajtuara s bashku kto t veanta, prbyllen me nj
konstatim t prgjithshm.
Procesi i shkrimit me induksion nuk funksionon kur
shembujt jan t pakt n numr ose t dobt n
rndsin e tyre pr t mbshtetur nj aargument t
prgjithshm.

40

Nse paragrafi sht DEDUKTIV, do t

nisim me fjalin q prmban iden
kryesore pr t vijuar me ilustrimin e saj
me shembuj.

41

Disa kshilla pr t ruajtur njsin

logjike t paragrafit
1.

2.

3.

N nj paragraf duhet trajtuar nj ide t

vetme.
Kur kalohet nga nj ide n tjetrn, nis nj
paragraf t ri.
Dy mendime t lidhura ngusht midis
tyre nuk ndahen n dy paragraf t
ndryshm.
42