DE LAS
B1\ReBL~H\I1\
19021.
I.
-----~~~~~~~~~------
Yarrn.
Yitruvio.
))
))
POETAS
C. Ce.
Ctes.
N. Nep.
SalL
L. 6 Liv.
Van.
Yitr.
Edad
Lucrecio. Abreviatura.
Ctulo.
Yirgilio ..
Horacio.
))
Tbulo.
.Propercio.
Ovidio.
~le
Lucr.
Cato
Y. Yergo
R. Ror.
Tib.
Frop.
0'17.
Plata.
sea
POETAS
Sen.
Q u.
PI. N. H
PIin.
Y. Max.
Ye11.
Tac.
Suet.
FL
Curto
II'!:anilio.
Abreviatura.
Fedro ..
Sneca ..
Lucano.
Persio ..
Silio Itlico.
y Bledo Flaco.
Stlwio . .
J uven,J.
MarciaL.
Man.
Phffid.
Sen. Tr.
Lucan.
Pers.
R n.
\I.FL
Sto
luv.
Mart.
11,
A. Gelio.
Justino .
Apuleyo,
Entropio.
Macrobio,
POETAS
Abreviatura. Gell.
Inst.
))
App.
))
))
Ausonio ..
Claudiano.
Abreviatura, Aus.
Cland,
Eutr.
Macr.
EdMl d HieFli'@.
Comprende desde el siglo v en que Roma fu tomada por los Godo:
hasta la poc:J, del renacimiento restaura,cin te las letras en el si.
glo XIV.
~
Los principBJes escritores de esta edad son los Padres de b, Iglesia
Latina" los Comentadores, los Gramticos y los ltimos representantes de
las letras latinas: Smmaco, Boecio y Cassiodoro.
El latn, considerado en sus formas, lleg su mayor
de desenvolvimiento en la poca de Quintiliano. (Ritschl).
BREVES NOOIONES
BRElOS OR6EN ES LA LE NGUA lA 11 NAYf ORMACI NDE
BRAS.
1. Breves nociones sobre los orgenes
la, Lengua r.latina,
El estudio de las lenguas ha hecho, en este siglo, notables progresos,
y ha constitudo una ciencia nueva, la filologia comparada.
Los fillogos clasifican las lengus,s cientficamente conocidas en cinco
gr,ndes familias:
1. a La familia arya, indo-europea indo-germnica.
2. a La familia semtica, que comprende: el hebreo, el fenicio, el caldeo, el si:raco, la lengua, de una parte de las ins0ripciones de Babilonia
y Nnive, el rabe y el siraco moderno.
3." L,a familia trtara turaniana, que comprende: el turco, la lenguP, de la Finlandia, el hngaro magiar, el tibetano y la mayor parte
de los idioms,s de la regin gangtica.
4."' La familia. china y japonesa.
5. a La familia de las lenguas habladas por los negros de Africa y de.
signad,s con nombres diversos correspondientes las diferentes tribus.
Las lenguas indo"europeas descienden de la familia aryana. El nom.
bre arya, que al principio significaba noble, venerable, designa en los libros sanskritos (1) (Vedas, Leyes de Man) las divers9,s tribus de la raza
(1) Salll:;l<C"'Ho, es una palabra compuesta de !lam (que corresponde al griego crv
s eufnica
Kll.i (de la raz K:<,i, hacer) ~'" (que correspondE!
al participio pasivo latino t-ns, t((.l tmrl.) De suerte que Ranskrito corresponde al latin canfectus y por consiguient.e sanskrito, sClnskrU lengua sanslcrita, quiere decir lengua (( bien formada, perfeca, clsica.)) Vase el lllan,,, de Lengua Sanslrl'ita por el Dr. D. Juan Gelab81,t
y Gordwla, Oatedril.lico de Sanskrit en la Universidad Central. Madrid, 1890,
el
N'
n.
4 muchos dialectos de los qne solamente el latn se ha elevado la categora de lengua literaria, y que, modificado ms tarde, ha engendn,clo la
Lenguas romances Neo-latinas.
El umbrio nos 6S conocido por las Tablas Ettqubinas. El osco por cer
ca de doscientas inscripciones; en cnanto ,l etrusco, no pertenece la
familia indo-europea.
In. Clti<r3.-Ha legado pocos monumentos.
a)-El g3i@, del cual no quedan ms que algunas palabras conocida3
por el latn y algunas inscripciones mutils,das mal interpretadas,
b)-El ~lHiJ!.tigno h'llJl,nd cuya literatura, no es anterior al siglo VIII.
c)-AlgullOS dialectos, tales como el
el erse (Irlanda), el bajo
bretn, hablado an hoy dll"
IV. GeJrlalll'nic3, que comprende:
a)-El gq)UfEO, conocido por una traduccin de la Biblis, (Siglo 11'),
obra dEl obispo Ulfilas.
b)-I:l eCaUUlIll01;V4J (islands, noruego, sueco, dans, etc).
el-El baj-almntll.1!. (dialectos de la Alema.llia septentrional), y el
angl@-ililJ"j@li1l, muy ~terado por la introduccin de palabrl3,s fTancesas.
d)-El 3U-lJl,jem.n (lengua del centro de Alema,ni;;). El monumento ms antiguo del alto-alemn es el poema de los Niebelltl~gen.
V, E'davlJl,,-Se subdivide en dos:
a)-El
cOlloeido por el e mngelio de Ostromir
glo IX); y
b)-EI Utmano.
Esta r8,ma est representada hoy d.a por el rt80, el polaco y las lenguas de los pases esh;vos que confinan con 'furqua fOfman p,ute del
Austria.
IDllilli.ostll.!"u~i6n
H.
1l.c-Fem,lACIN DE PALABRAS.
n.
1I.-FORllIACIN DE PALABRAS.
labra, y la.
el elemento varia.ble qt,e diferencia cada una de
estas formas; la raz,
parte comn todas las palabras de una misma
familia, y los
los elemento e v!uiables que difenmcian cada una ds
estas palabre.s.
II.
AFiJOS.-Si 3,nalizamos tma palabra latina,
por ej-3mplo, distinguiremos fcilmente en elb:
L o Una idea principal expresada por cierta parte de la
scrip ( scrib)-scri.
2. Vari?,s ideas accesorias representadas por las l'esmtes partes de
]a misma pahbrR, in y tLtS.
( scrib )-scri, qua expresa la idea general de escritnra, es lo que
se llama la ?'adical la raz.
In y tWJ manifiestan las ideas ll.ccesorias de lugar y tiempo en que se
hace la accin y de la manera como se hace.
En gtlneral, se les llamlJ, afijos (de affigere, fijar, nnir), porgue se unen
ji la r:J.z; pero en particular se llaman:
Prefijos, cuando estn antes de la raz, ejemplo: imS1fijos, cuando estn despus de 13, raz: ara-tT-um.
Formativas caractersticas, cuando comunic;:l,ll Ulla palabra, la forma, que caracterizl), el tiempo, el modo, la voz, etc., la cual pertenece,
ion-o, la n, que 6S la, aformativa que caracteriza la radical del
forma la l.a serie de los tiempos del verbo lino.
y sobre todo desinencias, cuando estn al final de la
palabra y caracterizan el caso, el nmero, la persona, etc., como en
dominu-s y scrib-o, la s y la o.
En fin, todos estos c~,mbios se llaman fiexiones 6 infiexiolies gr&.maticJes, porque modifican la, raz para h,cerh pasar de Un.9, signi.fic~,cin
vaga otra bien precisa y determinada,
DIFERENOIA ENTREl LA RAZ Y LA RADICAL.-Entre b raz y h rrtilical
se establece un~, diferencia. Ouando la parte invariable CEl,si inva,dable
de la palabra. se presenta simple y breve, cnando es comn todl',S las
pa,labras de una, misma familia, entonces se llam:J, raz. Se llama T'adcal
el elemento comn todas las formas de una misma palabra. Li, es la
r,z comn todas 19,s palabras que expresan la idea de unt2,n; pero
Un es }" radical de la l. n serie de los tiempos del verbo lino; lit es la radical de littls, Uura, etc.
TEMA.-La radical se llama tambin tema, del griego e~tJ.d (thma),
posicin, funds,mento forma primitiva, de la palabra.
OBSERVACIN.-Se ha dado, por mucho tiempo, el nombre de races a
pale,bras completas, pero simples, con el auxilio de las cuales se 8xphca
el origen de otrl),S palabras derivadas compuestas. Los "ntiguos las llam,ban, en griego, 1tpOYc'tU7to: (pr6ttyp~.), yen latn, principalia priRAIZ, RADICAL V
mitiva.
VOCAL EUFNICA DE ENLAOE.-A veces entre la lt.ima consonante
de la, raz y el sufijo entre el snfijo y la terminacin, se sncuentra una
vocal que uo parece que deba formar cuerpo con ningnna de las otras partes de la pala,brs" y qus se llama ordinariamente vocal eufnica de en"
lace; generalmente es la t que Sll sustituye algunas veces por , ejemplo:
de 1, raz TEG, idea de (,cubrir se formau teq-ere y teq-men sin voeal de
enlace; y teg-t-rnen y teg--rnen con las vocales de enlace ' y .
RESUMEN: TEMA, DESINENCfA.-RAz, AFIJo.-Para terminar, repetimos qu . el terna es 12:. parte comn todas las formas de una misma, pa
n.
n.-FORMACIN DE PALABRAS.
ac-dpto, recibo.
Esta i se cambia en e ante dos consonantes, como acceptus, en vez de
accipitus, de accipio.
el cambio de a en u, como en:
calco, pisoteo, que forma, con-culco, conculco.
taberna, tienda,
con-tubernium, alojamiento.
el cambio de e en.i, como en
emo, compro, que forma red-tmo, redimo.
la e liO cambia ante dos ms consonantes,
como redemptus en vez de redimptus.
el cambio de re en i, como en
requos, justo, que forma 1n-'iquus, injusto.
el cambio de au en U, como en
causa, que forma ac-cso, in-cuso, acuso.
el cambio de re en U, como en
mamia, muralla, que forma, mnio, fortifico.
2. 0 LA CONTRACCIN, que se produce:
1. En los compuestos en que el primer trmino acaba en vocal y el
segundo empieza tambien por vocal h, ejemplos: cretus por co-itus,
asamblea, cago por co-ago, reuno, obligo, etc.
2. En algunos compuestos en que E'l segundo componente empieza
por j v, ejemplos: biga; por bi-juga;, rursus por re-versus.
n. CAMBIOS DE LAS CONSONANTES.-Las consonantes tambin sufren cambios; los ms frecuentes son la
ASIMILAOIN.-Por la asimilacin:
ad se convierte en ac, en ac-c1pio en vez de ad-cipio.
,,
af af-ero "
)})} ad-fero.
al
al-liitum ,)
ad-liitum.
"
DICCIONARIO
LA.TINO
ESPANOL
ETIMOLOGICO
A
Ab, Abs y A, prp. [Corrpsponde al
gr. &1t (ap); skr. apaR; ingl., o{; alpmn,
ab; todas estas p"Iabra's exp"psan el pu.. to de
partida.] Parli .. ndo de, de "qul la' siguientes
acepdones: 1. a de; t. a fUf:\ra de; 3, por.
En composicion:
1.0 A b SP "pd uce a- ante m, 8, y v: a-milto,
pi~rdo; a-apernor, de!-prpcio; a~verto, aparlo;
i o .A b 1'6 ~ustiluye por ab~ a_ le e, q, t: ab.~
con do, escondo, abs-que, sin; ab.-tineo, me abstelJ~O;
,t.
r.,
r,
Acle;;;, ie;
.r. :ce la
bata""
"cipiter Aec;piter, tris. m (Sp!'(n
BI'al y Bailly, <ed C"DlpU~8tO de aci, que
correspondA al gr W%~ loks) y al >kr.
a~u', rpi"o. v"Ioz y d" la r. p t, volar. Qua
vuela, rapidl.1me71.te, {le ozmente Miguel y Morallte dicen que proce<1e d" aeeipio, coger j
Gavilan.
A.us. USo r. [de la misma r. que AceD.]
Punt . agl1ja 11 d Y c: 1.' Aruo, i", i. tum, ere,
agllzHr; ra:-acuo, tR, lIguzHr; ucutu~. a. um:
H!;!.udo; 2.,0 acumen. i'1'wJ, 'ti., pUlltli UgUOPZd;
3. 0 aculeu.~. i, m, ng ij n; aculeatus, a, um, lo
qUA
Ilplle
punln O aguijn.
r.
10
AGO
prllpnr: ('fU/1Am,
cifln~ ~.o
m.:lf'.]
sa I hpg;.r), (a,,,a Of' lo.. l1io~e~. lelTIplo. ;1 d.: d!..~dili,<;. i~. '1/1, pdil; cedilil'jf;, ati~, r i
f>rldi:HL II (',: .lEdl~flc1lIm ii, n" prlificio; adi}1.r'o, rJ5I, p 'fiell!'; cedlfivaUo, orli.~. {" euiticob
cio": redifical()/',
orl", m .. , pdifipIIOOi'.
rztaypo;
(aagros)
II. La
r.
LIi:lllO, gua,l,
r.
r,
trHnquilidCld; cequ-{Evu.~,
.AE"'Uhii. i, o ";.'CUIU8 i,
[[E.,.rulu, e,tl!.
pOI' Ed,'ula.'] ere 1M l'. En, ,kl'. Al). l. d~ co-
~U"'1.allli\o
.tE,,) moneda
el Vt-'rb(j (in Iguo timo, .1-lJ)J'f-'('jar] Apre:'iar, t(l~i-II'I vallliH. 11 e: Ear-UlJ.ma, a~, lJeIl~ar,
JUZ!li"ll', 11 d: i Ore tl!HutlO, oTli.~ f., e8t,mett'ion
cia 1I1f".
r. ~~
i1e~lgll!iJ~
r,
lampnttirse, al inm.itodo
--1-
a 1 um, de la mltiffia
ed . d. contempUI aupo.
c<18yp
zar;
11
c:
G"and~a:vus
pt~, lJPIU~1'
alJ!o.
E'1~rlli
y IOTlgCEvu,.sv a, um, de
tura. re,
ro.
ag icul
lurn; 5. I'er-ag"o, r,;, fPCurrer; 6. 0 per eqre,
adv" de It-'jos; pI'reg'finu "1 11, um~ pi que VI/-'Ji-t
lo lPjOs., per'gTillo; 'P,rt',4ri7lita.~! atis,
el f'lS~
ludo y ('ondkion c1f>1 extralljf'i'o f"n un pd.s;
c )f,lurHbI'P~ cie un Bxlrdnje o;p~rl-'gri'nor. ari.'1~
viaj::lr h lo Ipj. s, ppr,"g' intll;peu"grm tlO,ori(,
\ ii:lje por pases f'xtranjHfos, perpgrinacion;
pereyl tnator9 oTi~? m., Vii:1j,HltP por \'llisp. ex-
cO
r.,
Inlos; 1u .. ,grin~buudu.~,
pUl'
~iil:-:PS
AMB
ALU
(1,
al cordpro
Ag@, is, eg;i, actum, aglflFe, [corresponde al gr. &yw (ago" "mpuj~r, llevar, COllduclr; al skr agami, empujar, La r es AG],
l--'erleli.pcj~Hle
ambigwta,
uti~.
r Arnblgl-~dBd;
t:[Cm
o h;--I\'er sali r
prOdi~l"al"
Pi
OdlyU~
Cl
11
(fgO)~
lado
i~
f{:>:ullr, 1OI'Zi1f
",.0
r,
r"
Hfil'llJ8r,
dedr
que s.
Arola Pubablemente es de la misma familia que el gr. /-1&)'"1) (m'8), ala. La 1', es AL. i.
de cosa rnovII.] 1,0 e'palda; 20 sobaco; 3.0 ala
~ d.: lOA {IULS, a, um, altldi'; alu'1'/s, is, e 'Y afu-
r.}
&AAO<;;
(al-los)
cu' a
AHe", era,
('{)HIO
e~'um,
[Es un rompnr"tivo
~nte.
Corresponde al grie-
A.lvu", l,
[del gr
'Q(lo-r;; (o,ms)
rturo~ CI'UP,l,
A.t::pw
&.t7toMi:l (ampolo).
12
ANG
ANT
AltM
r.,
te~a()teceI1er;an,id
Anciana, vieja.
vieja
r.,
r.
r.,
13
{., banco.
AUn
AS'!"
tal', unir]. El ganado mayor.
rI : Armentali"
11
A}l']llu~ i,
m. [r.OI'l'fspCllde Al gt &p~~
(a1'lll{) ). ,ir icuheln. Y al si;;:r. irmas, b-;lZO:
r,
r"
Ilos, brazaleles.
A:R"Q),
[corresponde al gr.
apw
arn),
a~tll{,UL
r,
r.,
BAL
EAO
r.
]lOtO US, i. de
~l
-is,
15
'./b4d10, , Oh1"-t1C'!>CPf; obCIJrlip'nrt, entv,;', adJ'" obeDle n !!?; obC8dientil1, OJ, I bl,(jipfi('i ; 1} o (,u,sru,1io,
al;, pp'('J('bH r; (lu.'lr'ul t'-I/io. oni.'I:,
fln~pu Hacinn;
(};u,rul!o!or. ori.'l, e~eiJ('h:l,i~,r, pI qUA e~eu('h-l_
Aurora, re. f.. [e,:-; prnpiiiml'nlf-', llf'l (t0ietivo fornlUlio como sonorus, df:'('orwi El primitivo es un sustD nli vo ~auso$=ol gr ~Wr.;
au~p('
'os
B
JiJlattle~
Baca, ",e,
fpp,lahra primltlva,
(Bazo)
payado para Hpoyarsp (Hlldilndo () can IIMtIdo) 11 d Y P : f",b6"illu." u. um o im-b cil!i.,. is,
e. dl"bil, pnfprmv; imb,cillitaB, ati", {, debilidad, Imbecilidad.
(a.trptt;;-
cipi'to.
DBHM<e~,
Babaeww, l, ....
"!
lI!lal-
De~,
BJit'[m.Q'lJl;,
n(~ :
brro] H.pln
a, Rn
Balneutor ori,;.
BatSl(;!~
Tepre'~nl-a
a,o bell1,Oxus,
ror'ps
Beo, aill
r, e: (,'u);
A6.
d.: !ielluatu,." a. um
1I
ar'aif'~n
que
b~stinl;
besLls fe-
be~llias;
f.,
bes le-
zu 'la,
JEllibo, i, i, ei'e[de le 1', Pl, Rl, 'ler PA,
Pl, '. d heber. B.b're A"l por IIna antigua
forma Rwere; la v 8.P ha cambiado pn b. como en bubil, pOI' bovileJ. Reber 11 c ; l.' Co'/!biho. hpbPl' en compaia de otro, ahso bpl"
com bibo, oni', 111., pl qltp. aco,mpllla a otro ~
bf'bpr; 2. e b~'bo, br-her f'n1eri::lnlf>nle;:-l o nbUJ') pp,nf'lrart'>p, imprf>g'nart'P-; 4. p8r-bibo,
b:'bf>1' Plltl- ral\lf'nte, Ilb..;orher. nd : 1. 11 Bibam
(.u~i."i, adj , hpbr\dor; -2.0 lJib'lJ,ltl'~l al Mm, que 6111-':
l
JUJ!i@, iI~,
E!&Rdu~~
a um [sf'gn Vos.
vp:r('t~imil_
fflpnte de' gr B!,&;~, (1l1.-x) = nlolI" = deli(';Hln En pte ('bSO la radical tWrJ.Cl BLAr:. L
eh""' balal'1 de "el' fipbil corno t"l Carller , que
halli;. Hunqtl9 sospecha Q'le pUf-'de !4,:,r palahra lormf-lda por imit:lciou pnr el 5011111" SUH
VH de les ,flab"s la. bia,] Bleodo, uulcp.1i
d : 1.0 BlandlOT. t,f'l-S, tlus, .llum, iri. aCHiciarbundimewUl/l l i cHriel<::l. hechizo; 2. Bll/ndt~
t.im, arum, f, ClJrj('iaf'; derivudos en blandi:
bland'i-dl('U~i blandi-'oquus 0, um, blandi loquens, enti adlllaoor; blandiloqu.entiu (E, f.
le"gu.j..> blando oul('e.
~
.'
Bia.t:io, 101, ire, arcaico, y Bl,z/sro, as, [del
gr. BA&~ (Blax,) simple, necio, La radical
es BLAC i. de balar n de co>a dbil como el
carnpro,J Hablar mucho y neciamente 11 e,;
4
ne~blulero, a~.
f [anlogo al
gr, Xo),~
= fel =
al i :-:, brevf'dad; 3 o hret'io, aSI abrp. iar; bl'fl'lriurn ii. j/ brf'\ jario, (,o!1lprondio; LO brtTij
cul tt-<;,
(1;
u-m"
cortito
r.,
VlPf'I
o.
B1i~UtUl
a, um [corresponde al gi'irgo
pfn86<;; (Briths),
pesado, La r. es BRI i de
co;;a l'PR30a. Brutu~ significaba en lo antiguo
p,<ado en lo flSico y eu lo moral] Brulo, gro"
sern
B1lllb@, onil [corresponde al gr f3~o:<;;
(B-"s), buho, La r, es BU onomatopeyacD
del grilo rlel buho] Buba,
Bucea, re, f. (de la misma r. que Eos),
BocH.
17
es -'Cllabr8 imilaLivi1~ "'Y s+-'gull olro~, da la: radical SAL i. de ,'rroj"r, lallzarJ Burbuja que
S" formH f'n el FlgUf.l cuando lluevt;>; &Ilillo de
hollas que lo~ jVPflPS oobl S ROI1\/:Iuo:::! lIeV:ltHIII en pi ('u~1I0 11 1.: 1.0 Bl.tlfatu'. a, unt,
h1nctllldo; el que trae a ilJ polla!':;; 2 o BUl,io, .
ire, hervir'.
Eno [dA lo mismo' radl~"1 qUA Bivere por
Biber,. V BlbooJ d,; Imbuo, impregnar.
Buro [V .Ed"l Qllpma"1I <l y e; Bu'c/um,
tyroll)], La manteca.
Bux'!Jls, i, f. [cnrrE'sponde al gr, noc;
(PXO.', La r, ps PUG, BUG i de cosa .i'r':;t.~
cta. jellsaj Boj. 11 d,: 1,. fluxeu", a, '-'m, de boj,
de eolor dR buj; ~.o bucoetum,i~ n~ el SItio plan""
tado de bojes.
11U~ es
BOI/'U8
CAL
BRE
BIL
Bo;;
por
* B'lFo;; (Bo1l-s,
,~o.
Bp
rad", plateado,
Brewi, rs, e, [La i, dA Brev- j - , es una adi"
cion al terna primitjvtI; en efecto, f.{ref) pst
por Bregu"i-s qllecorresponde al gr. Bpaxc,;,
cabaHuS!, i, m. [del gr. xcx~O:Ahl<; (cabailes), c"ballo. HeSjch Segllll i\JPllnier(MeID' rws de la Sociedarl de LIIlgrstlca de Pars LOS), de XO<:"CCX-pO:),AW (cala-bailo),
~'acu",en ini" [V. Aeu.'J, r.ima el ", monle.
Cadave!', e:i.'is, n, [prubJ. de Cado cael'],
Caoavpl' n d.: CI1...1uVprO!iU8, a, um. GHd.vprit'o.
Cado, il'! cecid!, <'asum, C:u!.<B1'e [del
gr, X(X:to:, de "rriba abjo], Caer 1 e. ell cldo,
t,S, r:idi, r,lere, 10 .Acnido in-cido) acontpcer;
2.0 de-cirio, caer do lo alto; ;_{,o 1::(1) cido. ci::Ipr
dp~ df'~a.)flrp('el'; 'o. i:1.-ci'o, caer ell sohr8,
illcidir; Ruper-incido, caHr de DI'I'lhii, f'obre;
do, escoplear) rebajar; incisto onts, ('J incisin: tI.o oecido, matar; Decidio, onis, matanza
occ1;sio anis, l1omieid1o, (-Jsp~in8to; prCJ3 eido,
('orlar por ddantp;);I o re-cido, cortar; 9. s-uccido, 'tlriar pOI' debajo. 11 d: I o Crede." , ("
matanza; 2 o ccesim, ariv, de cor--'(->; 3 o croSUril)
0\ f 1 c sura; j ,0 ccem'-'n!wn., i, n., CImiento; .o
C'ompues!us dn los dprivados ~n cida, CE~ 1n. y
cliwn, ii, n.) fratri-cid'J,1 tl'a l 1' cida homl~c da.,
CB~ hOllllclda; himi=clium, ii} homicidio; n-ta~
tri-dda, ce, DlI:ltr1c1d(l; parri-cidu, re, parricida;
[lrlyrici,Ji-um, ii. pclrrieldioi 6. 0 an-cile, is n , es~
eudo-.. pe4UPo", sagrado ....
j
5 o oc-cido caer, l>ucumbir; oecidens, enlis, 0<'.cidentf>; O('CIlSU.f.i. US, OCCISO, C'lcldCl J occQ.sio, onis,
f., oea~ion~ Ii o re-cido y reccido reddo\ \ n\vt'['
caer 1I d.: Casu5. US! m, calda, acontecimento; r:aducus, 11, u.nt. Cad uco.
CalhH'.eu"l i, m, y Cad'lllceum, i, n. [del
gr, Xrp'X.tOV ,kenlluion), L r. se ha cam'
biadu PI! d La 1', ~8 \JAL, CAR, CAO, i.de 110IDnr]. Cnducpo, v~r<.:: de lo~ heraldos, embajurto"s, 11 e,; Cuduei{er, a, um, el que lleva el
tad uceo.
Callull, t, m, [del gr x&oo~ (cdosl], TinBja. harriL
Crecus, llI, UID. [i'egn ,id, Vos. dAI gr,
1're"al':l.ePl, iel,
[pl'obl. de (redo, corlar]. Uabpll"ra,
, re"pe, iIle..pe",. itis, m [probL de
Ccesus de CiBdo, COI'larJ El cp'ppd
("'ll'l'tu", .Ul, ni [dp- credo, herir]. El Cesin,
('abmm', i, m [dAI (r, xAo:.to~ calamos), okr. kalam"J C,a, p'ja 11 d; 1 ~ Cal'Lm;/,M, alis,
la dp,tru"."ln de las pajas del
Comp\lt->t-'to~ f'1l
(~ido,
r,
r,
por *ccelul"u'~l
WJ1...
11.,
'wn~
azul
r,
CAL
g'
CAN
O:A'v
(ale). calor del ol.] Estar calienle. ~ d_ Y C.: ~ ,0 ('alor, oris, m calor; '2 o rali,lu-~.
a, um. caliente; 3. 0 cale-fa.do, i5:, feci. C~~If-'ldDr'
~.o incale:sco, is, COlneuzar calent{jlse o elJ~
j
tnil'
PIl
c.,lor.
r ha~
., ,
xa),-t
r,
r,
lI!pllo
Camnli., re,
[Camen" por 'Ca8mena,
de la mi'ma r. que Carmen.] La Mu~a.
Camera, re, f. [proll!. corresponde al
gr. xoc.t&pez (carnra,) La r. es CAM i. de
bveda] Bveda, techo abovedano
Cam~HlIu, i, m Idel gr. x.uVO\; (c~
minos).] H,,<;ar, horno.
Campus, ii, m. [corresponde al gr 'X.r1tO;
(kepos); dA la r CAP i de capacidad 1Campo 11 d.:' a1fl!eslri.,?, is, e, de] campo) carllp Po hlre.
CancelH, IH'um, m. [de canoer, cerradura] En "jado de listones dtO madera o hierro,
celo~a
;1,'
r.
r.,
r,
va por If'a.
r.)
IlIllllllador.
r.,
CAU
CAR
r.,
2.0
tl,po)
apodl-'J'an:;p; ")l're occupo, as) apoderarse antAs, h<::ll'e.rsH clIH'iio; : J prroCipWlS a1J..m,
principal; 5. cafJu1uls) i, 111., frl-'tro; ti capto)
as, tralar d(~ cog~r; captl/,tio J or1is, ac.~in d~
tomar; j () caplivus) a, -u.m , rautivo; crt}Jtivil!(s"
a,tis, cuptividad; 1'.0 derivados en CfPS, cipis;
.
" participante; pl"in-c8ps, prJu .... J,e;
cl-l,is , caza'dor: deri vado~ en -cipium:
liS)
prrecefls, que va
en do de crlbeza; prcedfJi/,o, as} preCipitar.
(larbasus, i, f. y carba,a, orWH, [del gr.
x&p1tXCW';; (crpa,.os), lino.] Lino precioso,
',; an-Cf'1!!., dH '10S r3bAZ~<l;
OH navo
;tdpt
~Tfl('i()n,
r'j
19
lo;;;
rnnj;(rf~s.
C,uu".
{.,1p.rlJurao
Cafla, re,
[elimolo~i" ineier!,,: S8(lI
Perut, de (~a,'W, frp,uentativo de c(ldo. CSRr:
qud c',sre, dPe fa.eile e"danl]. Cabaa n d.: Ca8u[n, ce, cab.a p'qupa
Caseu@!, i. m. [segn Varr. quasi coaxeum,
a COrJ,Cto lur.teJ. El que:-:.o.
~
Ca@s!, idis, [p"labra etrnscaj. Casco.
Csseis [us;Jdo solamr-'nte en el acu8alivo,
caS8em, y fHI el ahlati'Jo casse; ordin~riarnente
se usu Gasscs 'wm, V. Gas.sus, a, umJ. Redes,
lazns.
('a:;u,", a, um [V. Vacuis y Vanu' por
V"cnus]. Vaco, vano n c.: In-cassu"" udv. en
vano,
Cathedra, re,
[del gr, xo:Oopa (Kathp,dra), de la r. ED L de estar sentado] La
silla HRipnto.
('atiuhll, i, m [V. Can']. Cachorro, perro
pequeo, pequeuB'o de algn alJimaL 11 d:
1 () Crllulinus, a, um, df'l per: o, carhorro; ! o
catellus, ' m., perro pequeo; catell{J~ (fJ1 (.,
perra pequena.
, ai
a. 11m [V Argutus, Aeulus]. agudo,
fino, hbiL
Canlis, i, ?n, [corresponde al gr, XO:U<
la'" ,
pen'~tra"te:
Causa, re, [(Cau"a por Catl,','a en las insrripeiollPs). probl. viene de Ca,'eo], Rusa,
prof~pso CHusa. motivo n d.: 1. 0 Cau.')flriu." a,
-um. p] qll'" pUf"d:~ ;iIeg ,runa pxc'usa; pnferr'lo;
2 'C"u"o' aris, prptext:l r, "lpgH l'. 11 compuestos
en cuso, as: A('~Gu.~o in-cu'w, aS J aeusul; eaJ cnSD, eSCUSHr; YBC1MO (J8, rehusar; cuulfi-dic'Us i,
m, causdico, (V. Dieo),
pf-'osco, es('o~10.
Ca,weo, es, .e~vi, caM.tum~ ealFere.
de la r. CU CA U, CA V) , de <,bservar En
gr. hay una forma corresponda'nt" que es
XOEW por xQFew (Koeo por KoYeo) prestar
"tencin]. Precaver, guardaJ'S", recel3". 11 c.
?nU3'JoROCHj
r)
r;
a,
1!tra;
g;..
o. y c.:
i.
e;
Cena, re,
[La antigua forma "tina es
Ce'na, FeRtw;, pago ':;2u5. Ca~mena~ dicebwnt pro
cumenis et uesnas pro cenis. La ortografa COt!ua
e" el'rones].
(,'ens!8o, es, u:!., 1lIDll., ere [Etimologa iu,
cj"rt"]. Tas"r, estill:ar. 11 " :1. 0 Ac-censen, aa.
dir; '~oO pr:rCB1MieO~ pa~ar fevi.stt; 3 il re-cens,o
pn,umerilr_11 d : ,1, v Cen.~ts, US J censo; 2c.ensie:
01H8 l f 1 evalllaClOn, muJla; 3. cen5.'or, OrlJ~ m' J
censor; censura, (139 censura.
Centum, n. [corresponde al gr. Xa:tv
(ecalan) y al skr. vatam]. Ciento. 11 d Y e : 1.'
C~nreSi,f/U8, a, um, centSimo; 2; o D1ltiplos en
u-nti gen ti, re, a.: du-centl, tre . . centi, quadringenli, (Bo a, dos, 1.1'8:"!, cuatrociento8 t etc.; 3.
u/'l/teni, ce, a, de ciento en ciento; 4. /~ent1;e:t
ad~~ cien veces; 5 o compueslo8 en centi, cen~
tu, o nentum: centi-ceps, cifJilis'j adj., de cien ca ..
bc-;,zas; centi-manus} Q" wn, de cien manos'
centuplem, Jis, udj, ceo tuplo; centuna, fE,
ceuturia; cenfU/rn-g81ni1lus, a, um 1 ce~1uplo'
r:
cenLulliviros; centtMn-viralis)
lS, e, de los centllmviros
J
Ce],'''-' re, f. [del gr. X1)p6;; (kers), de la
r. KA(F), i de quemar]. Cera 11 d.: j . Ce
U/H, de eera; 2. 0 ceratus 1 a J 'Unt, cubierto
cf'ntum-viri J oru11l'J
f. cerilla.
Cmasu .. , i, m. [del gr. XpexCJO<;; (kraso,) La r es CER, i. d..- frulo r0j", como la
cereza, etc.} Cerezo. 11 d.: Cera.swm, i, n., C6CPfC:t;
a.ocerulu,
CE,
rt'Z3.
JtS crimr~n,
inis, momen
('6teri, re, a. [Celen es un anitguo c9mpRrHtivlI, prncpde de la r. CI, i de local,,,ctoll. LI-I idf>H de' comparal'in cte opoBiclOn
qUfl encierra Ceteri ."
dehida nI sufijo jpl
eoo1pan.tivo La or,ografa CcetBri con rlip~
tongo
PS
d :
11
X6pOC;
21
CLU
OlE
Cautet, 9 (. [s'f'gn Vos. de Ce/veo prSC'3Vfq'Se~ ut a q'l1ibus cuu,tiu 83se debeat ne impi71ga-
ae . .
a o circulu'~1 i, m'
1IS,
de' rla n
Cla"ll!.o, :I. cllan!il, el .uum, eJaude"e [de lA r eLE i de nav p ] Cerra"ll ('om,
plHlt~tnR en eludo, is, clusi, cl'l.l,8Um_ cludf"i'e: 1.
dis eludo, PlnpPI'I'ar, guardar ~phlte! ~ ecr-cltQ
r,
r,
r.,
f,
rJ r.r
22
COM
Cohors, ti", f [Ca hors probo est compnslo de l;os 'a ces de Campu, y de Hortus,
V P:o;tAS p"]/-IbniSo Si nika prOpian'f'ntp un
ce: cHdo pI patIo de un,., gr<1njn. En f>sti1
ac"prlOn, ha prevtill'rido la fOrllli:l rOllt: arta
chol's ~ CO~S. En pI h-'ngw-ljp mIlitar dJ-'~igno
un~ ~lV Slnll del camIlo Y fin g . . nenJI Ullet
d,.ISH,n de la
le~H,n]
Cohorte. la d'cima
p,lrte cte un.. Ipgioll const,-bii d~ ~(Il hO:1)l?~es.1I d.: Cohort-icttl", ce, t, pequea compaj
nw de soldadus.
Colaphus, i. m .. [del ~r. x6),w;oo<;; (c
laphos)1 Bofpt~da, puada.
('oHl". :i.~, m. [de la misma r. que Ce IZo
subir], Col in"
'
CoUum, :l.. n. [de 19 mismA 1'. qlle C,Uo
sub'rJ. Cuello. 11 d.: ('ollare, is, collar pdra lo~
p"rrog
Colo, is, >1'01 ni, cuHum, coler, [prob"b"m~l1l" de 1" r COL]. ':ultIV"r, hHbiter 11
e: J:o Ea;-colo, cultivar con f->SiIli-'fO; 2.0 in colo,
h,blt;or. 11 n y e : 1.0 n o",brps tII"scul inos pn
cola: uq~colaJ ce, t-'I quP v \ e c. n,,(-I dp algn
lug~'; ~r-c(}lab ce, h~ blttlnte; agri colll, ce, m-.)
agr!cu.tor; 2.
l011Ul,
Q',
f.,
m,:
8f'eite, ptf'.,
oh~1 irHII
ion
su~,
a, ttm.
CRE
CRA
COR
en!lordarse.
V"ater, m."i .. , rn. [del gr. ,tpC<:1:~p (crater) dA la l' [(ER i. d" m,'zclar.] ('rAt,'r, ropa
~r;onde q Ile s n ia para la mezcla del agua
con ,,1 ,ino.
C," te, :ls, {. [d ... la rr,i.ma r que Cmeer.]
O'}'('ado hpCl\o dp mimbrp5 latas.
Credo. s, cl"edid.i, c!'editum, (lll.'eder, [e,l "ornpup,to d .. l anli~tlo Cred, ,,,stantivo llputrO qu' ~igniftl'a: (f(,ol'nzon intaligpu<"iI!, de la misma r. que Cor; y r1l' Jo, dar;
la forma san,krita pS ct'ud.- d,,~hami, preq.];
Crppr, confiar. 11 d. y C. qtle pn,'lprran la slgnifi('acin de creer: 1.0 Cred-ibilis is, el cl't->ble;
in-crpdibilis. is, e, incrpiblpi credihilitl-'T, adv.,
('rPlbl~,
pl"osmil tlPntPj LO Cfl-'dU'US al mI
rticeus
<'TI'dulo; inQclpdulu.'?, a, um, in''fdulo; creduli{a,.'"!:, ali.~, f'fpdulid-:d incredull1ls, Iltis, inf're:duliditd :, o illcredilu8, a. um, no crt"ldo. U do
con}rt :"i!.!nifl('Hcin deconfi;r: l.0 Crl'dilum, i
n'l crdito; 2.0 crt!ditol'~ oris, m 13'fPe.dor.
injlll'lo~o,
r)
tt-' rrogaeion
r,
r,
r,
ll.:Y)p
dla,
~(:u~/"d(!; di.~cors.
r.:
r"
C('bi-U'dn}
f-:
de! corHzon; LO cordalus , a, 1J..m) arcaico; cuerdo, spnsato~ .o COT'culu'fn , 'i, r/..) corazoncLo,
exprpsion de cario).
COll.'iUID, n, n. [del gr. X6pwv (chrion)].
Cuero
C01.nix, ids. m. [del I'r. xopov~ (Coron)]. La rorn'ia.11 l.: lOCo "icor, aris.
grazll~r como _la corneja; 2. cornicula !P, f..
CnrOP]H f1equpna.
CO:l:'.llI.U, u'", n. y VOX'lllUS, u, m. [corresponde al gr. 1<tplX;; (Iepras). La rdical es
KER]: Cuerno, t.romppta; callo quP se cria en
los pi . 11 d Y c.: I ' Corneus, a um: corneolu"
a, U1J1., nA r'UAr'no; 2. corni-ce1l 'cirli8~ pI 1rom~
pf->tH; a. o cor'lliculuffl) 1:) n, cllerno pf'quei'lo;
"S,
r.,
CRU
24
c:rebre,
Crt:sceCTebril<S atis J
cre-
(,'1"uc-iabilitef', adv
r.)
a, um.
grt'do~oJ
abunfl;'-1D1e de grpoa.
Crin,!!!, is, m. [V. Creo] Cabello, ",'.plJera, {'~.bt'lIo~, crines I1 d Y c.: Cr''nuli'~J is, e, C"Hbt lludu; (,Vf'inale, is) 'H ,pPlDado rifO la mujf'r,
peine; '2. 0 cThli-ger, a. 'um, cabe1ludo; il.o crinituS', a, u.m rabf'llllrlo, fron(k~o.
C.jjlUN, a. nll.. frle 1" mismR r. que C"i11is}. CJ'espo, ensortijado, rizadu !! d.: Crispo,
as, rIzar, pn~orllja', hlandl,"
Ci'i"ia. re.
[dp 111 l' '8ma r. nI' Crinis,
Or,'scoJ. Crpsla. penur'ho ~ d : CriSlalUS, a, "111,
adornado de cresla penacho.
C.iit~u, i, m. [del gr. Xp~1:lX<;; (critiCS)]. Cr1l100, cpnsor, el que es capaz dejuz-
cre/OSH8,
CUE
CUL
r,
ddSCO,
l'o,lo.
Sft
r,
CUClubita, re,
[de la r. CUR i
encorvada.] La cHlahaza [! d.: " .. ~",h,.;.,o'.
U7(1"
1
PD
forma de calabaza,
r,
; culpabil"1 is e, clllpablp;
OUE
in~cu.lpatu.<";J
a,
1'0 'OH.
r,
r,
Cum se 981mila anf" 1, ", 'r: col-ligo,i'euO; con-nectoj uno; c01'-l'ipio, <'ojo.
4, Cum se fl:'du('p a CQ- ~nlp voral: co eo, me e: 1. 0 Ac-cuY'ro, ; curri, y c-ucurri, vpnir; 2,
,
se con trap en ccetus por co-itus con curro, curri ellcunlrClrtie corrli">ndo. concogo) reuno, etc.
curTir; cO'fl.CUrS'U8 1 U8, 'm, concur3io orl''!!1 f.,
ante gn da cagrl-, que se pronun- cboqup, COllcurso, 3. de curro l ~:S, curriJ lh. . s
congn: co-g'nosco, Hp"elldo 11 d.: Con-tra, I'endl"'il' corripno; decu'l'sus, Ud~' m,. ij('cin oe
I prep, al frpo[E', ('ontra, al contrario.
descPlldl-"rcofl'ipndo desfHf'; deC'ursio'l oni3 t
,,U", 1, m. [de la r. CU i Jde etar mHi"chn militar, d?~filp; .t o d'ls-curro is curri 1
Cumulo, monfn 11 d. Y c. Cumulo eorrf'r OH Una part~ otra; discursim" ad'i.l.
ac,cU1nulo,f/S, amon tonar; ctLmulale y ac-ct.(,mu~ corriendo Bea y all; ,o eco-curro, is, carril
adf)
ndantemente; 'acC"um1l,lator, oTis, CorrAl" fUf"fa; f'ccc'U'rs'u~, 'Us, m, carre-ra flfupra;
que a(umula.
ea:cursio, anis, f, eXCUr sin, aiaqup: exc,'ursor
all.' .. m, f., [del gr. x'Iew (cneo) oris,7n., ('OrJ'f'dOf explorador, espa; 6 o in~
C"U/fTO, i8 cltrri, corrpr :.-obre COII tr3, iocu
~iar.J Cuna 11 d. Y c. C,mabula i11cunarrir; incursim, adv'J a la carrera, incursus, u.'J
or-um, n., cuna.
'in, inC1.l,TSfo, onis, {. choqup in('ur~in; 'j.o in"
'-"'lIA"~"',:I., m., [ptimolo(a ueiert"] Cua
ter-curro, is, C1.tT'rl, inlervf'nir; intercursus, uS
.]' nJ/ldPra 11 d: 1 C""eo, a", hpodp, fiCCIn de .cnal's?- entre, inUrpo! 'rsf', Cipa-J
. di'p'Jller en forma de cuai' Cu- flCioo 3. iutervlos; g o oc-curro} is, cur'ti, jr~
en forma de cua; '2,0 cuneo UB) i l salir al pOt:upntro; OCCUTSUS, u.s, m., y occursio
.
a.
onis , f.j accin dp ponerse. deIBnh.lo ) agk6Hjo;
i, m., [voz espaola, que co- 9 o pprcurro
is, cUT'I'i, y CUGU1Ti, rpcorrpI"; peT.1 gr. XOUVLX,AO:;; (cuniclos)J eo C'u.s'io, oni.~, r 1 accin dA recorrer; 1t"O prrecuublerrneo, mina. 11 d. ' Ounic"laritls, , Tro is, curri,"y C'ltcurri. Porf er dHla1ltf\ precPldf'r; prreoursus, US, liccion de adelanlar~e; pra;
oi:tdor.
re, f., [de la r. CUP i. de cosa en. cwrsio, onis. 1 aCCln de p,'eepde;; primer
f'l1oqUt\
psearamuztl; prce-cursor, (/T'lS, 'ffk precombada.] CubR, tonel.
s, ivi, n, Uum, eFe (segn cursor, el qu" V1i delunt', "oldaoo dA la van
guardla bHtidol'; JI o pro-cuTro) is! curTi 1 code del hebrpo.J I)esear apasion/l
[[ ~.: Per-cupio, 18, desear 11 d.: C"pi- rrer adelante; procurs'U,s, 1l,S1 m .1JrOcu,rsioj oni.s
dpS6(ISO, vido; cupide, ad'lJ., avida- f, avance; CHrrf'ira precipitHdA; 12 o re-curro,
pasin; cupiditas, ati.r;, f dest-'o, i3, cu"1Ti) ir ('orripnd~'1 fpf'urrir; reC1t.rsus, US,
adv con p slon; 3 o cu.pr'doj C'UpBm m,., }lcrioo de volver con'iendo, ,piorno, 13. 0
In, Cupido, dIOS; oupidineus 1 a, suc-curro, c'U'lTi y cuC'urri, cnrrer por dt'b.jo
; LO corwupisco, is'cupivi, c'Upi1"j lHlcHI; socorn"r; impersonal, acu,~jr al PPOR&desear ardiente, ente, con miento; 1 'f.o supe'/'-cU1'ro, is, correr mucho ms
(.'u]Jiscentfa, ce,
conC'upiscen"a, alla, sobrepasar; l,o tra71s-curro, is. curr y
5 o cupilO'1' oris, 'In'} deseobo, apasio- C'ucurri correr al otro lado, tI anscllrrir; tr'lnscursu~, 1tS, transcur~n, traylPcto rpirio. JI d Y
e : Ctt:~'sus. us, m , cnrrsl'B, f'urso; curso, as) co'Gll"'!!lSI"",l, l., [delgr, %U7t&ptcrcro~ rrer SU) cesar; con curso as. Cnrrf'r de una parCiprs. [! el: JO cupres.'",lS y cu- tp otra, chocvr-; concursatio, O'ni8,
accin
al um,de i!ladpra de cipr"'i C"ltpresse
de correr de una par'le ti otra c?ncursator,
n , clpr~~al, madera de ciprs; cupre- oris, m., el qu P curre de una p(tr1e a otr,l1; di~
al 'u,rn,que pl'oducif" cipr~ses.
CUT.<;O, as, correr de una parte P otra; discu.rsa
re, f., [Cura en lo antiguo cusa pro- tio,o11is. f., carrera camino de ulla partp
bu"car, y de aqui la "ceion de otn;; visi!as; I'wcurso a as, salr ITIPiludo;
a cosa] Cuidado, afiie incurso, as, correr pcharse sobrp.; inter-curd. y c.: lOCura, as CUidar SOl as, correr f'otn:.; oc CUTSO, as, pllnPT~p, deonis, f.~ CUidado? f'U ac'n; C1!.ra.. lail'e, fIlalir al eflcupniro; occu,rsat'io,onis, ti'
f 1 cuidado; Cu.ratoT, OT1"S m l'admirlis~ movirniento dpi pret ndl"nle que anda de
mayordomo; c1Jrabilis, is) e, COSA de aqu para all; agasajo; percurso, as, correr de
1
r!
r,
1'
()nU~,
as, h.rp.r hH"urS onps freculP'.ntefuenle; C'u,rsim, adv I cOITi . . nfio pronhlmeflt p ; C1.wsor. on-s,
1:1 CUr1"t.t8 1
'US,
m_o
~arro, coche;
[corre~pondEl
cu
I'riculu'I1t,'i 91., carro p{'queno~' c~rprli; UTUlis i, pprtenecient" al cano; silla curul
C;~l!'rl!lll, a, mm. [<le la r. CURo skr, <tAR
i. d~ eorlar] Mutilado, corlado, carla Ud,:
Curto as, cortar, di!'\minuir.
!!),;,.vm;, "', Ill!W. [de la r. CUR i. de cosa
r,
r,
eJ gr.
corr.>(ioU'; 2
:Il.s, f,
me
DEU
DEO
DE
ffltiS ~
i
j
re,
ro.
r.,
~ildl"(,f'inc-a' 2
drCUS,
CO r i8)
r.
j!"'A]"&.ti. . . ~,
i, m. [corre.ponde al gr.
:\1 (delphiu) de la radical DELPH, L de
matriz.] Oelllll.
a o dentalia
27
Jo~i"
f,
re, f, [Pfoh!. de la r. DI i. de te
dios;
r.,
r.,
r.,
r.,
DQ
DIE
1JL
r,
r.,
r.,
r,
t.,
r,
r,
r,
r.,
.,.0
n c.~ en
DO
r.
arC4, f'locuente;
etc.
", oris, m, maestro, pr~Cf\pfor doc", Sf"Dum,
CO'fl,. [Dum es de origen pronominal,
doctrina.) G3, en1-~aoza~ GIPneia, doc- corno
quum, numo Dum exprps3 s;mple; 4. documen. ~ mi'l1it j n., are.; documonm mentetum,
u na idea de concomitancia, las ideas de
, n., f'DseanZ3, lecCion; 5. 0 docilis, is, hasta que, mientras que con tal que,; etc. p son
que ~" deja instruir, dcil; docilitas, debida" al subjuntivo que sigue il esta palaf .. aptitlld para aprender, docilidad; in- bra]. 'I1ientras que, basta que, en tanto que.
~s~ e. indcil.
I G. cuya primera portp e. dum: l.' Dum-modo,
elll, -ni, eFe [segn Is. Vos., del con
tal que; dumtallJat, hasta all, ~oiamente.
1:l'YAlV (delein) herir.] Doler, sufrir, l' d. ~lIya segunrta parte eS durn: l.' du.duVlt.
e.: l.' Dolena,,". a, ttm, deplorable; 2,0 j~m-dudum, poco ha, no hace mucho; 2 'in/eradv, con dolor; :) Q dolenCia, (13, f" do- aum, en este tiempo; de tlAmpo en tiempo;
in.dolentia, B, f, ausencia de dolor; 3. ne-dum, lejos de; 4. non-dum, an no, toilidad; 4.' dolor, oris, m., dolor, resen- dava no.
Dl!U!IllUg, i, m. [Dumus por 'Dusmu< en lo
aE!l, [f'timologfa. incierta.] Martillar, anVl(uo, probl. de la r. DRO, J)UR, DUS L da
madera,
rbol y pn p"rticular ellcina] Espie,: E-dolo. as, pulir, desba"!ar.ll d:
no, zaria. n d : Dumosus, a, um, cubierto de
fE, f., azuela, hacha; dolabelta, fE, f,
e~pin3;
dumetum,
i, n., jaral.
equp,ao
f
Duo, re, o. [Duo 11 ambo son los nic(js
R, m., [del gr OOAOr;; (dlos) astu
duales que se han cODservado sn latn. Co~
la r. DEL i. de astucia]. Dolo, engay e: L Dolosus, a, um, engaoso; 2. 0 rrespoUde al gr. OUW (duo), al skr. dua, diJa,'
adverbio, cuidadosamente; s..a"l8, ti, al tendo dM, al gtico tVd1, al ingls two, al
alamim zw@i11 al cimrlco dOt!, do~.l Dos, ~ c.i
: doCliloqu"Us, a, um,
1.. Duotleetm, doce; 2 dIJ-c."fi, "', a. d?SC('Jll'l' ron), leftoJ. Duro. n d.: 10 Duritia, 113, r.
4.08 Hd; Los derivados rorman 110s senes, los ltes, ei, f. y dtritl)".'$~ at-is~ f .. durpza~ '2.
n duo como du(.1J is y los t'n b por cambio de sr:ulus. a, 1,(m un poco ouro; tO duro, a,ets
du f"fl dv~ b, como du~'is~ dvs b ~8. I)p.rivados duro, eildurecl""f. durar; dura bilis, is~ e
en du: 1.0 du ali.(, i8, m. o duale, ~2S, n., el due
blf.l!. 11 (',,: In-duresco, iS endurB('erSf~.
'
lo; 2. 0 du, 11m, i, n., fluelo, guerra; 3 o duhi'M,
Jl]lux duci. m. [,le la rarljoal DUC, Ti
a, -am, dudo:"o; dubilo, a'~1 du al'; duhilatio, an1ilogia ~'I,n el ~tko Her-zo{! cluque,
oni8, (., du 'M, vacil"CiOn; 4. 0 duplem, pli,,; .. , V. Vue.J Gua. jPfe 11 d. y"': 1 o Redux,
adj ~ c1oblp; duplico, as~ duplicar; duplu~. a. U'ln
f"l que p",ta dp vUt'}tf-l; e-duco., as, pon
doble; derivados PO b: 1. bi.<f, udv, dos veee~; SPTJMl'; educatio, oni'<;j f I f>ducarin:
bi'TI.i es. fi 1 de 0013 pn dos etf'.; '2.0 bellum, i, n, oris, m, y educatri{]), ici8, f.) el la que
pOI" duPz.um. ~u"rra; bello, as'i beliO', aTlS, ha'i~. educa.
cer la guerra; bellator, ors~ mo, guerrero; deDuc" :iJ~, dnxi, du~tum, du.eere
bello, os. sometpr por medio de la gUf\rrH; ca pnr Dueo. A duco le corre>ponrt,. pI
de-bellatr,oris. m., conquistador, vencedor; tiuhan tl'aer slicar, t raf 1 y el ~Iemn
re-bello, as, rebelarse; rebellatiu 1 ans, f 1 re- tir.r.]jAlrHer~ conQ'sniar, conrlucir; .
vuelt<:l; 1'pbelUo, emill, f., rebelion; J"ebellis l is, e, estimar. ~ d : Ductio, nis, ~~cibn de con
1'9b~ldp.; belUcufJ~ a,. um, ~uerrero, beJicm;o; cir~ ductor, oris, m., gUla, jf~fp; durtus, U8~
belhc()3US~ a~ um, behcoso; Rellona, {B~ ,!!'., Belo- condurcion, gobierno, m~nl-'joj dueto,
na, diosa de la guerra; im-bellt8, i!'. e, iropro dUClf; ductilis, i,'~ 8, lo que sp puede
pio, inaplo para la guerra, cobarde,
<Judil; duetim" ad., tirando, llevando. ne.:
Jl]lWll'Wl, a, "@:m. [probl. del gr.
(du- hay.eoil ab" ad-, circum-. eum-, de,. des, e-,
a
130upwv
*e,
tn-J
88- 1 S1/;b~l
trans-.
co t
Ur".
reunwD"
comi~
1)
pretor,
or18 1 m,)
error.
n. y lEellla, 1liI'J. (. [Va;:
pltca). O.rro de gu~rra de Jos galos; carro
de dos ruedas.
Bto, conj. y adv. [corresponde al gr. "etc
(Ali), an, y al ~kr. al, ademl~l. Y,hasta no':
Et.i.am J tambin; et-entm, porque~ en efecto;
rnno<; (ipposl
~;'ilO~ lebe
l, m. "J f. [del
no.l]. ballo.
i',
para come!': e.'wal"urn, ii 'll.~ comida; egcufentus. a. unt. COmf}~tlble. ~u("ul'_nto; ~.o esito, os,
ar(1, come," frecul'-'utemf-'nt p ; C.O fsurio. i, le
npf ganas de ('ompr; :suries I iei hambre;
68Ut'io. onis. m,.~ comedor.
:lEge ... , es, ni, ere [!'tmolo,,!" desconocidaJ Tene,. ne('esid"d 11 e.. : rtd.-iyeo. es, lIecpsitHr; irtdig-'nlia, m, f., indigencia; fl el : ~_ge
nus. a. UnI indigente; 2. egestas, ati5'J t indig!'ncia
Ego, me!, mib.i, me, :me, prortom. personal [corresponde al gr. eyW (eg); skr.
ah.. m flor *agham, glico le, yoJ Yo"
Ejuh~. Il!t'!. [prob!. de HEf, aylJ Lamen"
tll"".1I n.: Eju"tu', us, In, larnent~ciu.
lEle~mellllt'HlIi, di, n. [pl'obl de la r. AL i.
\ls crecimiemto, V. Al"]. Principio, elemento.
j
Ufiu
:lEbClIU1U!I,
caballt~T();
vu~lta.
E~edlllm. ~.
r,
a, um~ Pxl
remo;
emlern1.Mj~
al
um.
extnwjero t
Ent""l38
r.,
US,
m'
ga~lo; {lO
e~rHHl1.
reunirsej
reunin,
prob!. pro
segn Vos, del verbo gr. mxro 'pilo),
sr 1 H~ba.11 d : Faba.U', 13. '. fabaginu .
. fubuclus, a, "m, de la- habas.
1'abll'i. m. [de la misma r. qlle FaI'e, artesano, herrpro, fund,dor.1I
~ bra, brum, d~l Hi'Lpsano; {abre adv
artislkam"ntp; rabric.a, re, f. taller, fabrIca;
fabricor, ari~, fahric;r. etc.
F&cetul", a, um. [de la r. fA LIle brillar.J
Brillant", plo>ganlp, jov'al, 11 d. y e: Pucetia,
te, f. y fucct1,m. arum, f'" gral'la; infieelu3 a, um
frio, df'S"llradable, de~corls.
Fade, ieJ., r [~e la misma r que Facio.]
f en !Jener~l: ror~8 ~~I cuerpo, ~~ifa,
.az. n c.: SUllPrfce.,. lel, f. supprfict6.
10'1, i'eci, :factll:nmz" 1'acere; pasiva, fo,
faelu', sum, fieri [corresponde al
gr. 'tt8r..t (ti,hetmi , pon"., colocar, y al skr.
dadhami, poner, hacer) Hacer; (pnsivaJ ser
he. ha ne. en fido, s, feci. (eetum, fic.rp.; ell la
va; lirio', .rj.., feelus sum, fe;: 1.' Af.ficio,
aff'eclu8, 'US, m., afeccin, pasinj aff'ej
ci,
Q18,
3. 6 de-
u.,.
32
FER
FAS
bado; 9. nombres en -(el1!, -fici~m, -fl~, -flc6ntia; ve. bos I'n -fil'O, a.' -ficor, ans; artl-(el1!, atlrtfea:, piJetr, ponti..'ea', carni {eX, pte V. nrs,
auru,m opu~ parls, caro; bClIe-lkwc, a, um. hp.nl>fko~ b",e.'cenlia, m, f. bellpfl,'pnria; mdifi("o a~
1 fi al' Jiflcrifico, CU, sacrificar; 111.6 {io,
fis fi~ctu,s ~um', firri, \ f"lIIf a ser, hacprse
~rex, frecis, (. [segn Faccrol, del griego
7tij~t;; ,pxis), cuajo] La hpz, salmuera. 11
d.: I Fmc<1tu." a, um, rompupsto de hez; '2 o
{meou., a, um, carga,jo de hez;:l o fceculu, ce, f
hpz del, ino; .0 defmco, as, quitar las heces,
limpIar,
FaguliI, 1, m. [corre~ponde al gr. cpry6;;
(fes), encina que producE' bellotas buellas
para l'Qmer; al .Iemn buohe y al ingls
beeeh. La r. I'S FAG i. de comer.1La haya, rbol 11 d.: Faginus, (agineus, y fageus, a, um, de
la haya.
r,
"Februo, as .[~p.gn
r.,
38
Feralia, um, n., fiestas en honor de los dioses
manes.
Ferire, arum.. [l"eritB esta por' F8 .im. de
la "ad,cal FES.] Ferias, das de, eposo O d : 1.0
Feriar, aris, estar de vacacin, OCiON"; descansar,- f'stu . y fe'lit,us, a, um, de fiesla, ft'stivo; (estive, adv., feHJva, alegremente; {estlvt ,8, afj,. f .. Ip!:ra.
Fado, is, ire {segn 1s. Vos, del griego
7ttp(J) (peiro), traspasar]. Herir.
Fer9, :fer;, tuli, latum. :ferre [corre8'
ponde al gr. cpp(J) (fro), al skr. bharami; al
gtIco b'"an, y al IDglps bear. La r, lR FER,
FOR, skr. RHAR i. de llevar. Para las formas
tuli, tatum, V rollo]. Llevar. 11 c.: 1 ANero,
(ers, attuli, al-latum. afferre, llevar, traer' 2. 0
au-fero, (er., abs tUli, ablatum, auferre, quar,
reti rar; a. circum-fero. nevar al rededor; 4."
con(ero, f-rs, elc., co~lutum, amontonar contribuir; collalio, oni." (., compal'acin' 1; o def.ro, deferir, rondescpndpr, denunci;lr; delatia, ans, (., delacin; delalOr. oris, m , delator;
6 o dif-fero, {ers, dis-tud; dilatum, dlf {erre, diferir, ditatio, oni." f" dilacin; 7. e(-fero, (ers,
extuli-latum, e(-ferre, llevar fuera. sacar:
p,latu8, a, 11m, elevado; elafio, onis,
elevadon; 8 in-fero, etc; ,l-/alum. llev3r contra; infprir; of-f8 rO. fers, obtuli, oblatum, ofrecer; ohlat.o, oni', f., ofrenda; U por (ero, etc.,
llevar basta el fin; 10. prm(ero, I,evar del~n
te, preferl'; 11. o profero, llevar delantp, sacar;
U.O re-tero, volver llevar, refArir; 13.0 transo
","o. lrHn'portar; translatio, on., f., traslacin;
translatici'as o tralalieiu., a, um, lo que pu. de
transportarse; J!t o refert, impersonal, importa.
Ud: 1.0 Feral1!, acis, adj, feraz; feraeitas, atis,
r., fAftilidad; '1,0 ferealam, ii n , cubiMto, ('onjunto de manjares; litera; (eretrum. i, 'l., fretro, litera !Jara transportar cadavel'es; {erlilis,
i . e, frtil; (ertilit~s, atis, f" ferti IIdad; a. o
compuestos en {m', fera, f.rum: frugi-fer, n'uctifero.
FerrUIu, i. n. [segn Mazoch., de la voz
toscana farrel, hierro]. Hierro. D d:: 1.0 Ferreus,
a, ttm. de h1el'fo; IJ!I o ferrarius, (J., u~. cooeer ...
ni .. nte al h,,~rr(\; . ust., el que trabaja en hierro; ferraria, ril, {, taller de herrero_; mina de
hiMI'O: '\.0 (erratus, IJ, um, guarnec'do dI' hierro; '4. 0 ferramen/tim, i. n., instrumento de
hl .. rro, arma; 5. ferrugo, ginis, f, orin ti.o (
rramen, minis, n ,soldadUra de los metales;
ferrumino, as, soldar.
Ferula. al. f. (prol,l, <lA Fero]. trula
caahpja, planta; baculo- baston.
Ferus, a, um [del gr. e~p (IMr), elico;
r.,
a,
POR
v, Fsndo] Apx'psura!lo, veloz. II d.; Fe8111m,
CM)
r,
r,
r.
r.,
r.,
r,
r.
r.)
35
Frelll.n, a, nm. ["" la misma r. que Freteo]. Feo, torpe. 1 d ,Fredo, as, m:mchar.
Fre'!'o. es. <Blle. [Vos cree qu P, procede
0 .. 1 hebreo,] Tenpf mal olor; hE'dAr 11 d; F03tor~ ori'f~ m' ht>dor; fG3lidu8, a, um. fLido .
FUum, n. n. [det gr, cpAAOV (Iyllon)
de la r, FY, FU i. de nacer, crecer.]lloja. n
d y c.: Foliac.".,. a, um, roliaceo; triIolium,
ii, no, trifolio o trbol, yerba.
lFoUis. s, m. [palabra imitativa.] El fuelle 11 d.' Fullicul"s, i, m., folfcnlo, pelota de
vienlo, odre.
Fo:ns, 1'ontii!l, m. [dA Fundo, derramar,
verter.] Fuenle manantial 11 d.' Fo"tanu8, a,
um, de man"lllial, de [nente.
FOll', ll'arli!i!, :lFatu!i!, !i!1!1Jm., taFi. [de la
r. FA skr. BHA i. de htlbl",.] Il"cir, hablar.
U c., 1." A {-{rri, dirigir la pal;obra; a ffubli.,
is, e, aquel a quen .A pII .. dp hablar, afable;
af{abitit"". atis,
afabilidad; 2. e{r"ri, pxpre"ar pM ""f'oo de la palabra; '(r,blli" is, e, lo
que puede pxpresaf'se; in-Feublli.'J! 18, e, ]0
qlJe no puedH pxprpsal'"; :1.' prre-(ari, hah!ar
el primero; hablar al prinf"ipio; predecir,
anunciAr; f'nE-ratio, onis. f ~ prf>flH'io; prelimloar 1 ex.ordio; ,LO pro-rari expresdl". decir;
prPJrledr, anunciar; profalus. US, m. p.adabra p
discurso. n d. y c.: 1. In-fa n du'. a, um, tlOri'ble; 'l.one{andus, a, um f nefando, crimil.al;.3 o
inf''''', t. m. y {, infante; ,,{antia. re,
infanda; .1.0 (l.1.cundus, a, um, t->Ioeuente; (acufldta 9
re,
p,locuenCla; t o (a-bula, re, {., fhllla, re
jato, novela~ con-fabulatio 9 orlis~
converS8=
J
r,
r,
r.
r.,
noUcia~
r.
FUM
topcp~ (marr). La r. en skI'. e Dhar] For- ' brotha'; al ingls bro/her; yal alemim bruma, belleza. O d. Y D.: 1.0 Formo, a., formar; del'.] Herman() . .!1 d.: l. . Fra.e~1'us. a, um, fr,.
C071~rormoj a~ 8~TPg18r~ dar forma compleja; t-wna};. (ralernUas, atl.o,t.,
rratf>ruHiad n c.~
de-formo, a.'i bosquejar, deformar; de(onnalio, Fratnclda, CE, ra.~ fratnCIda matador de su
onis. f., derormacion~' in-formo, as) in~orm'lf"; hprm::l.no
'"
. .,
informutio onis, f<Hfllt-if)ion, inrormarin; reFl.~anS9 :fxsn.'HiJl~ f. [de ia ml.sma farnJha
{armo, r~formar; t,O (ormosu." a, ~m, hp~moso; que el verbo gr. 8pa6w (thraol, romper.
J. de-{orm .. , 'R, -, feo, deforme; 17l {orrm.~, 's. e, La r. es TeR i. de ~"s'ar por la [rol.cion
mformp; 4 {o~'mula, ce, (., furm~ delicada; perforar] Fraune, f'j,g<o. 11 d. Y C.: l.' Fraud~
forma, r .. gla, fo' mulM; 5. (ormaZ,s,.s, e, que y cle-{raudo a., oefr"udal" 2 ('audulentu.,
tIene un~ forrnii determlnl:Jda, f0I'111al..
um, fraudulpn'to; 3. g fru.~t,.ao. adv) ~n vah~:
!OrmUla, ;e, { [corrp~ponde al gflego en balti .. ; 4.' (!'U.,tor, a.ri", f"u>lr,,1'.
tUP!J.'Yl~ (murmex) homH~a; ,kr valm,lca,
Fll''lImo, js, ni, Uum, "'1"08 [corresponde
hormifluero.] Hormiga .. O d.: Formico, as, hor- al gr. ~ptW (brmo) bromar.] Bramar, ru
M'glopar,
sentir
comezon.
.
lForm.ido dinis f [probl de la m'
gil' "1) c: con con 'n. I1 d " . F"rem,tu., US, rUl'd 0,
. ,
I
.
.
:
ISma estrppl to, rugido.
fam.l,a qU,e Horre.o.] Temor, mIedo. 11 d: y c :
Frenllileo, es, elNI, y FrelUl<lJJ, :i.s; heForm,d~ y .re.{ornuclo, as, tem~r mucho, (or- SUllllI re;mm, :fR'<Il.,delr6 [voz imilati;~!~ab,Z,,,, ,s, e, temIble, formidable; form.do- va.] Orugir, rechinar los dientes, n e.: Inrri;leo {ormodulosus, a, um, temeroso, ho- rendens, enti",_ el que rechina los dienl.!'s.
lF'
[d 1 'FAR' d
'd d]
18'Fenmllm.,~, n. pI. Frena, o Crenlllde
~~@: as. , e a ' .
, e cav] a.
la r. FRE, FER skI'. DHA H i. de pOllerse,
AgUJerear. bal.'eoar. ~ e .. P,r-(o, o, y trans{o,- m"utenerSG nrme, sost~nersp.] Freno. 11 d.:y
ro, as, perF'!ral, atravesar 11 d .. foramen, m,- c: 1 'F,eno as poner el freno' re.ereno as
nls~~ n , aguJero.
refrenar; refre";alio1 onis, {., repre~sin; ef~
. WOlrl!'!, fortis, f [de (ero, Ih'Var 1 Casua- {"eno no' quitar el frello' e{(renatio o71is (
IIdad, forluua, suerte. !I d.: 1." FOIte, ~dv ,por dpse~fr~llo' er-{rem!' aun, sin f/'eno'"' 'i';:
casualldaf1.; '2 o rors~n, jorsltan, (ortusts~ f01"tas- frenis is e in-fren~~ 'a u~ sin frel~~' in~
SB .advs'oAc?80, qUIZ;!t, 3. (ortU/ltus a u."'_ for- (renatus.' a~ urn, des~nf;en'ario.)
- ,
1\lIto; ~ (01 tuna, re, (, suerla, fortuna, {ortu18'll'e
t ' [F
t'
1
no, as, haf'er f8Hz; rOl'tunatus~ a, um. afortun
quen~ ~~li .1l~~ aOJo 1requen~ lene a
nado' infottur'a.tus a um infortunado' in- ro na de un paltlclplO (le pTf'sen! .. , ~ero el
rortu:aiurtl~ ii n,) ifOl'~lunh.
'
vpr~o del CUHl ~P': ~urma ha de'l?parecHio. La
lF&i't:iis i e [~timOIOga incierta' un0S r e. FARG, FREQ l. de encerrar, cercar, escreen que' pro~eoe de fe,'o' y otros ;osppchan trechar, apretar.] Oprrado, apret"do, freque es de la mi.ma familia que hOl'lari' cuente. I1 d.: "LO FI'\qUBnter, adv., frpc~Jellte
F
.
1'1 d'
'F"
d'
. J mente; 2 o frequ,ntw, re, f., frecuenCIa: 3,
. uerle j vQI.er~so. '. _,1. .0.1 ltier, a"li., vale- frequenfo a,<;;, fref'upntar: I'reru8ntatw, onis, f.,
IOSNmpnte, ~ fort~.tudol Jl,ft'tS J f.j ~?Italezao
f~ec,?-~ntacion: frequentatil'tM, a um, io que
, ~OFnm, 1, n, [probl n.e la mI. ma r, .q?6 SlgnllicB frecl/poela, frecuentativo.
F~ .s, foras] Plaza P?~Jca, mercado, 1010,
Jlj'retum, i, n [(.e eneuen'ra lambin
ylfu~al, J~zgado 11 d . - orens.s, IS, e, del foro, Frrtu', us) de la r, PER, PRE i. de atravesar,
(e ti bunal, forense.
ir mas all 11 la otra parle.] Estl'echo, bra
F<IIlveo. e, :f<lllvi, Jl"otum, :lfovere. [se".\ d
. nd 'F"
..
d I
gn Vos, de la misma r. que F'ocus] Oa1e11- !~t:enc"'0s O e mar.
.. re,ensiS, IS,', e
tal', abrigar. 11 c.: Re-(oven, e.', recal.. ntar. I1 d :
' ho.
1.0 Fomenlurn, 'i, n., fomento. 2 o (omP8, ;li."
Fll'etu, a, Mm [de la mi.ma r, que Fre
m., fomento, bosque "eco, materia inflama- num] Sostenido. fiado, copfiado.
ble.
Fri>ll<lll. as, ni :frictum, y hlle.at1!llm,
F!'agF<!I, /Al. [probl. de la misma r. que are. [de la r FRI skr. GHA R i. d" frotar 1
Fl", as, soplar] Exhalar un olor agl'adable
Frotar, rl'strE'gar 11 c. con e{- y pe r nd: Fri:
18'rango, i8, Cregi, "ll'!!'ctum, :fran- eatio, y frictio, oni." f., frOI"don, friceion
Frigl!), is, :II:'ll'ixi, r,:ixum. v i'rictUn1l,
d
1
gere. [corl'espon e a gr p'IJ,,(VUp.' (regnu- t'rigere [d!o la,. FRIG skr BHA R(l, GRAGO
mi ) antigllamehte rpfyvutt (Fregnymi); i. de quemar, tost"l'. Frigo corl'8spollde al
al gtico brikan. ala'e.man brechen, yalingl"'s griego ct'pyw (frygo) tostar, frer.] Freir,
b,euk. La r. es FRA G, FRANG, i. de lampAr.] toslar.
Romper ij e. en -{ringo, -is, -(regi, -fraclum,
Frigul!!, gori.. , n. [corre,ponde al griego
-{ringere; con con-,
in. 1I d. y
1.0 Fragilis, $,( ,
.'
", e, frgil; in-frua'Us, is, e, re.istentp; (ragili- i'" lyO~ l'Igos) frlO.] .!Irio. 1I d.: ! o Frigeo, ss,
las, ala, f, fragilidad; 2,0 {rugmen, mt-n' n, {ricm;, {rigere, s~~ f.rio; 2. friges;co is, fr.fgescer6,
fra~mentol fractura, rotura; (ragmerltum, i
enfnar<".e; 3. frzgldus, a, um, frio.
n., frugmento; 3. (ragor, oris, m, ruido, fra~
18'1'io, IM,l, [de la misma r. que Frango,
ca~o; ~.o (ragosu8, a. tim, rola, lspPro, ruido- romper.] [)p.menuzar, moler I1 d.: Friabilis,
so; 5. an{raclus, US, m., que tir ne vueJta~, is, e, redudble facilmp,nh. polvo.
circuito; 6 o surfragwm, ii. ", sUfra"io; .'ufFJ'iv<IIllns, a, llIm [Fegt" pag 90 Frivolel
{ragor, ari8, votAr por; refragor, aris, votar a~tnt prnprie ,vasa fictiliu quassa.] Frivolo t vano~
eontra; rerractariu.~j a, um, obstInado te! COI SIn SUSlanClao
p~rlinaz; l.. nau-(ragus, a,um. nufrago; nau- . FroJ)l!!l, :frondi.. , {, [voz formada por
(raqium, ii, 11., "9ufragio
ITIlltaclOn del ruuJo que producpn las hojas
FFstell', tris, m. [de la r. FRA i. de hef de I,?" rboles agitados por el viento] Hoja,
mano, compaero. Frat.er corresponde al gr. foll"J8. 11 d : l.' Frondeo, e.,. ,,-e, ser frondoso;
Fnl'l&;'tel'l (phrter); a1 kr. bhratar;- al gtico '1.0 (rondesco, is, ere, ~ubrire de follaje; 3."
T F
frondosu8, a, um, cubierto de follaje.
.r'j
_ro,
c. :
FUR
37
r,
GEM
38
"aao,
misma 1\ que
sombrl0.
r'l
:!F'!]I!lCUS,
ga con el gr.
FUSC'U3 7
Q,"'curpcArse; irrt-fltSCO,
~''i1gen~!UR,
hacer
, hfbi1~ 7.
/t, um,
de nHClffilento hbre 1
ngnuo; inge-iluitf'.'f, al!s, f lihPflad i1 ~ ~nUle
dad l nobl .... zH; 9. Genuinu.<;, a um nHJnlL, ge~
j
r,
r.,
1'.
rp~o,'iial',e. 11 d. Y e : Gaudium,
gaudeo, ale~,.arse mucho.
Gen,,-_
116,
dilla
germinar; Germi'nalio,
onlS
germina-
cinn
Gero, i@, ges;i, gef!ltum, gel'el. [de
la r, GES i. de I"war.] Llevar, pjeeular, hacer U e: 1.0 A!rgero, amontonar; aggdr. er:,
mo, tHrrapln; 8cc-agero, a.'f, amoiltonar, pxa",
ger l1 r; exaggern.,tio, 07lI, v 3lUnn lonamif'nto
f>xage' flcion; :t.\l los hwy l.ambipl1l COYI Con;
di-~ e-; in-, sug~. ~ rt : 1.0 Gesto, as, nevar; Gestus
'U's, ni. ~ aeliL.ud 1.1 el cuerpo, g ... sto~ Gl:Istio, is~
1're, ~alt3r de gozo,' 3. Gf'Tulu,'f a, um, el que
lleva o sirve para Ilev r; 4 o c. en ger, geu.,
-gerulu.f1; con armi-, beZ., li~j corni, elc' 1 etc.
Gigal, anthiJ, m. [del gr '([YCG;; (gigas)
de la r GrA, i. de tiel'ra] Gigante. 11 d.: Gigan-
0.,;
r.,
r,
r.,
,,,a
r.,
r,
r.,
f;I
l.,
40
HER
RON
HYM
Sell'@;, ,.i5, m [del gr. ~pW<;; (hro~)] Hi'oe. tl d,: HeroicUi~1 al 'ttm her6ico.
1!eF1!>., i. m. [de la misma r. que He"".l
eeillor, dueo, BIno. ti d.: Berili8 i~, el del due~
o duea de la casa.
Be.. ! e- heulinJ,rj. [del gr. CPu (pheu)]
Ohl ahl ayl
Ei<e hic, hrec, hoc. genitivo l!Ji1l!ju9.
[Nominativo antiguo: H,:-c., km-ce, hoce. L. r.
f')ll un frAgmento del tema pronominal KJ,
cr, que ha dado en latin Gis, cHra y en gr.
S%,t (ekei:. La furmacin del nominativo Be
explica as: el m. Hi-c, esta por 'hoei-e; el {.,
km-e, por ha.eH; y el no ha-e, es por hod-r.]
Esto, aquel. Ud. y c.: J.' Eje, aqu; 2. hinc, de
3qul; ab-hinc, A partir de aqui; 3. huc, aqul
(con movimiento); ad-huc hasta el presente;
~,0 hac, por aqu; hac-genu.s, hasta aqu; 5.0 hodie, adj., hoy.
lHi!:i.ms. emiIJ, (. [corregponde al griego
HAS
r.,
r.,
r.
(j
guberni1 de.
Gula, !le, [oe lH r. G VOR. VOR, GUL; .kr.
GA 11 I oe IrH!,Hr, engullir.] Gurga,. tao 11 d.:
Gu SU,Q, (1, '/.t/il, goJoo.
Gu.ll.'ge, gh::is, m. [palabra formarla por
imitadn.] Abismo. 11 d.: Ingurgito, as, sunJir- '"
se, preCipitarse, engullir.
GUIS1tu, U!;, m da I r. GUR; skI'. GTTSH,
l. j,. proba r, l/USlar.) Gusto. 11 j y c : Gusto, a.',
gU-Hr; de.gU!110, (l,,~, gU~ll:IJ' probar.
Gutta, ffi, [del gr. XU1:6~ (ghnts) oerr,'mado.] Gola. 11 d.: GUllatim, adu., gota
gota.
GYl1llmasium, H, n. [del gro yU!.iVO:crwv,
(gymllsion) ) Ejercici~, gImnasio, escuela. 11
GUherrnu('ul'um, i, n.) t.lmon
B,be@, e, ni, Hum, <I'lll'e. [Bral y BaiBy creen qUA probl. lcns--jJaremesco con el
germnico Haban, Haf';an, tener. Miguel y
MOfante dicen que procedA de la r. h,b, que
guarda analoga Con el gr.
(apo), &n'tw
(apto), enlazar.] Tener, haber. 11 c. en hibeo,
es, etc.: 1.0 AJ-hibeo, aplicar; 2. ca hibeo, cohib!; :1.0 ex-hib,'o, pxhibir; 4. in-hibeo, dptenAr; ; prohibeo, prohibir, y con contraccin:
debeo, deber: prffibeo, presentar, da,; 6. C. en
habeo:lfaslhl1beo, poner desplli's, posponer 11
d.: 1.0 I1btW~J uS 'In ,.postura, porlp.} cualidad
cnw
r.,
vino
qUA
r.
Basta, ro, [-egn Van, d" aslo pOI ud,to.] Asia, lanza, pica. 11 d.: HalJlat-us, a,
ar-
U""
41
r.
1.0 Horrc8co) l,
erizarse, tener
horrofi ~.o horror) ori:l, m' l encrespadura! horror; 3 horrid'wl, a, um, erizado, horrible; ~.t.;
horrbililJ, is, ~ horrible.
HOll'lrenl1>ll, 1, n. [segn Fest, de farremn,
de (Off; olros suponen que corr".ponde al gr .
wpdov (11or8ion). granero.] Granero.
:mr~n'i",l' y Ad-l!Ji6 ..t@lr, a ....". [probl. del
gr. l!ipo (horo) , excitar.] Exhortar. ft d. Y c.:
Hortatio y Ad-hortatio, oni" (., exhortacin;
horlator, ons, m., el que exhorta; hay ademls
compuestos con ad-, co~, de- elaJ-,
(chin) nieve; Xe:1!LC (chelma) temHO!l'ti!l!, i,m. [corre.ponde al gr. Xp'to<;;
; al sk~. imam, nleve~. y Mma, frio.) (hrtos), cercado al !ltico gards, casa, patio;
stad, IDVlerno. 11 d.: 1:/1b"nu.,, a, ttm, al ingls gorden, Jardll1; y al alemn gario".
verno, tempestuo130; h~'berno, a, io- La r. es KOP, HOR, l. de extensin.) Huerto,
jardn. 11.: Hortalus. i, m., huerteciJlo, jardincito; hort'l1lanu.'lJ iJ rn., hortelano.
]ll!h.9pe>:, piU." m. [est 'por hosti-pos.
HOBti procede de hosts, extranjero, y pe, de la
r. POT, PET, i, de proteger.] Husped, el que
d recibe hospitalidad. d.: 1.0 Ho,piiwm.
ii, n., hospitalidad, hospedera, hospicio; ~.o
haspitalis, i5, e, del husped, hospitalario; 3.
ho,vitor, ud" estar alojado, hosJNdado.
J!l[o!ltia, 100, (. rde H08tia, de hosl;', enemigo.l Vctima hosl1&.
HOI'Btig f i9; 1Jl. [de O.'Jtium, segn Martin;
segn Vos, del gr. Wa[~iJ) (oszo), empujar;
echar fuera. Has/is corresponde al gtlco
gasl(i)" huspeo, extranjero.] Enemigo, extranjero. 11 d.: Hostilis, iB, ',del enemigo, hostil;
hostilita.8. atiB, (., hostilldHd
H,,,,neo mas bien Umreo, NI, [de la r_
HU, U, i. de humedad.] Estar hmedo. U d.:
Humor
umor, oris 'm., agua) lquido, humor;
tIc, dini!l, (. [segn Freund, es
hu,rnidltS, a, um, umiclus, a, um, hmedo; hua ms suave del griego xeAtOwV mecto, Q,8 humedecerse, mojarse.
golondrina.] G0londrlna.
El1Jlm .."", ms bien U.",e.'",". i. m. [la
"",a" ..",,~,,". re, f. [del gr. 1<;'top[o; (11Isto- forma primitiva es*om.o-" mediante la intercalacln de una' eufnica 'omesos y por el
lllIIUr!IH1Cln, investigacin, narracin.]
rotacismo *omero8, U'iJUlTUS. La forma sknL es
d.: H~StOriCH8; a'l Hm, histrico.
amBas y la grao wp.or;; (omos), hombro, espal."...~ .... ~ 'liln>.", m. [voz etrusca.] El comeda.] Hombro, espalda.
0.1"", @llerb. n. [Holu, est por
ElllIm .. ", i, f. [del gr. xcql,X[ (Ilama), en
Legnmbre. 11 d.: Eolito,., oris, el que
tierra. La. r. es XABf, HAlli, skI'. GJlM, i. da
las legumbres.
millilim rn. [de hu-mus, tierra.] Hom- ti"rra.] DA tierra. U d.: Humi, ad"., en tierra;
y c.: 1.0 Ne-mo, nulliu8 J nadie; 2. hu- humilis, ia! J, el que est en tierra, humHde;
humildad.
a, um, humano; in-humanus, a, um in- h"militas. alis,
Hydrop .. , opi, rIl. [del gr. u15pW4 (hyhumanitas, atis, humanidad; 3. 6 hov
momicida, asesiho; homicidium, ii! drops).) Hidropesia, enfermedad.
en de homicidio.
ill:yme.. m .."" l, m. [del gr. 6tf;VOt;OC;;
@1'yMollllo,", @1'i,m. [autiguamente
un n. honu" hon,ri,. La significacin (hymenaios).] Himeneo, matrimonio.
itiva parece haber sido carga. V. Onu,.]
r,
IN
42
INS
JEC
,HIN
excitar. n':1.: Irritativ, onisJ, irritacin excitacin; irrtabilis~ is, e, irritabJe, etc.
'
~!l, Ea, l!d. [Nominativo ant,iguo: .s. Eis,
Eia, I-d. La"r. ~es la misma que la del'pronombre gr. , t~, (i, is,). En la declinncin
d~ este pronombre se distinguen tres lemas
dIFerentes que han eoncurl'do su formacin, j '. del cual se forma" i-d y las formas
arcaicas, ,m o em, el dativoablativo pI. bus
y. los adverbios ibi, item, i-Ia; 2. un tema
..s- que ha dado los nominativos eis, is, ye;(3)dem y la pnmera parte del pronombre is-te,
cuya segunda parte -te procede del mismo
pronomhre qne en griego ha dado el artculo
0, -YJ,'\:, (, , t). 3. un tema *eia-, e-o, qne
da origen las formas eum, ea'm, ea eorum.
elc] El, este, aquel. n d : adj". y adv". Lo dem;
ea~dem. i~de'l11:! ~l mismo, e,t_; ~.o, i-pse, i psa,
lpsurn, el mIsmo, et.c.; de o por SI wismo' S.Q
is-te, ista, is-tud, ese, esa, eso; istic, ah' iSlinc
de ,ah; istuc, ah (co~ movimiento); ist~c) por
ah1 ..11 d: adv".' I o I-br. all; 2. eo, alli (con
movlmlellto); ad-eo, tonto, de tal modo; id-eo.
por esto; 3. ea 1 por all; interea V. -in ter: 4.
iota, aS; itaque, aS, as pues; 00 i-tem as del
mismo modo.
'
,
Iterllllm, ad . [del tema 1-, Vase lS yal
mismo sufijo del comparativo al-ter] De'onev~,. fl d.: 1te1'0, as, repetir; itm'atio~ onis, repeti~
ClOn.
I
Iannb""', i, ID. [del gr la!1O\; (iambos)]
Yanlbo. 11 d.: lamb,u', ", um, yambico.
lI:oeo h, id, ietnn" ice.'e [de la r. IC
L de g~lpear.] Golpear, herir. Ud.: lelus, 11s,
m.) gOllJe.
r.,
ig1lBSCO,
cin.
lloro i ir-
1'UO,
g"ncl3.
"'ere. [est
r.
Jaeeo, es, ui. eFe, [V. Jacia.] Estar ecbaU c. con ad-, circum-, inte'r-, ob-, pr03-, sub-o
Jfaci<Oo, ill, jeei, jact .. rn, jaceFe, [de
r. JA, i, de arrojar, lanzar. Esta r. se encon reduplicaCin en el gr. ?'l'Jf!.t
i) por j[-j'l'J-t( (ji-je-mi), arrojar, lanTir.~r, arrojar, lanzar. ~ c. en -jicio, is,jeci,
~1,cer~: con ab-, ad-, circ'um-, con-~ de-,
e-} !,n-,. znter-., pb-~ pro-\, re-:, sub-: y trans-. 11
tetO, ts: am1clO, 18, am'W'uz, amwere, echar
r.. un vestido, vestir; amictus, U8, m , y
n., vest do. 11 d.: 1.0 lactus, us, m., tiro;
"
as, arrojar, lanzar frecuentemente,
jactan tia, ro, f, jactancia vanidad. n
en -jcla, as: supe,,:-jacto~ echa; enClma, 11
en -Jecto, a~: con-Jecto, poner eH. montn,
ar; e-Jocto, echar fuero, expeler; inal' con fuerza sobre, inyectar; aboponer, objetar; re-jecto, rechazar y
; 3. 0 jaet,ra, m, prdida, sacrificio'
I.,",i"eu,luim. ~', nO dardo, proyectil:jaculof, aris:
r u nardo; j'acnlator, oris~ 'el que lanza
rdo.
adv. [de rgeo pronomiual. V. Is.]
anle, pues. 11 e.: Jamjam, pronto;
jam-dudum, jam-pridem, ad'V., por largo
po; et-iam, an, todava 1 tambin.
1t111l<llS, re,. f. [de Janu.s. V. Dies.] Puerta. n
: Jan'llOr 1 orts, m., portero.
,
, eo ..i .. y CilmOFi, n. [Correspoode
gr. ~'ltap (jepar) y al skl', jalrit, hgado.]
1
r,
JejU11l1Il!l, lit, nm. [esta por 'Se-joun'lls. Ju"''' supone un antiguo sustantivo *juna por
*diurna, designando la comida del da del
mismo modo que vesperna, la de la nocbe' 1 El
que est en ayunas, ayuno. n d.: Jejuniwm, ii,
n., ayuno.
nn~ formacion popular. de in y "oeare ] Chanza, JUPJ~o. d.: Jacor, ans, chancearse;jocosu8,
a, um, JOCOSO.
Jrnba, re, [del gr. cp~~ (Phbi).] Orn,
cresta.
J1llba1', Il.ris, n. [de juba,] Resplandor.
r.,
44
LAU
LAN
LlE
JtlfJUVI1S,
LEV
p~rjUrH.t.m) gt)
LU,
perJ
r.
elisio~ ans.
por
AatF6c;
r.
LantFn!lo y latl!lFlII.a, m, {.
ACGt'lt't~p (lamptr), antcreha. V.
Linterna.
LanJX:, lLaneA", (.
r.,
lavar.
Lax~t'l, a, um (de la misma r. que La",
g",o.] FlOJO, suelto, espacioso. 1 d. Y e: LfUEQ
as~ .afloja~; 'f'e-lC![()o, s?ltar, aflojar, relajar;
r,
45
r., cansancio;
2. la$s, as,
el'!l, rrn., eFe. (de la r. LAT i. de es. Estar oculto ti d.: Latebra, C8, r.,
madrIguera; lategco~ l~ ocultarse,
<!'JEAS, m. [de la misma familia que
Ladrillo ~ d.: Laterculu8, i, m., ladn-
$Ri.i!J,
o mercenario:, Fest. pago hR.] 801lil"r,,,,,,,"Clo; ladraD, bandIdo. n Latrom., latrocinio; latrocirWT l aris \Ser",
mercenario; ejercer el oficIo de
(probablemente del griego
(lactao) ladrar.] Ladrar. 11 d-: La
m., ladrido ti C. con al-, d-,
I!!, a, "'". [del supino latum de (ero
adjetivamente.] Ancho. N d.: lo' Lali. f., latItud, anchura. ti e: Dilato as
,., n...
extender, dilatar; c. en lati co~
!lo!!!,
de
Att-
L.ct..
ro
r,
r.,
r,
, )
r"
allevettio,
r.
r,!
r.,
'r. ,
r.)
LUC
LIS
LIG
LUX
47
L:l!tt6li'a Li1tera, re, r. [probl. segn 1 chaf.! d.: Luclatw, onis, f., y ltlcta~m, US, m.,
~o.nos, de lino; y spgn otro~, (>8 de rigp!o
lucha; 2~o luctator, oris, m. J l,ch~dol' ~ e ~ con
",riego.] Carcter de e"critura, letra; pI. lWe- I al-, col, deo, e-, il-, ob-, re-o
.
~re literaJ, arum, f., carta, epstola. g d.: 10
Lud@, f;, l .. si, lo,s .. ..", ]!wDleJr. [segull
Lillpratus, a, um, marcado con lel ras, literalo; Schneid d" A6w (lyo) de"atar; porque en el
~.o l'ltterator, Ort.~ m., gramAtlco, literato. etu-.
~
..
10:"
d
l'b e.
<dito; lit/eratura, re,
escritura, alfabeto, gra- JIJP(oqueda el anImo como de.otn o y I r
mtica; 3. l-itterfl.rius, a.~ um) literario.
.
~e CUI~-Idos] Jugar 11 e: conoaL-" col-, de- 1 e=~
Litt.. Lit ... ", tOl'.'i", n. [de lino.] Onllll !l-, ob-, PTaJ-, 11ro-, reo. 11 d.:.I LU8u.<, ".je m.,
del mar el litoral
jUl:'gO, dlVE'-rslon; ~ o ludus, t, mOl J"Pgo, P!"ICU6Lit!lll~~J 1 'fl1. [probl. es una voz etrusca.] 1M3 lt.td',eer~,. ludicrl1.s :t, 'lfm, d~'l ju~g.oJ 3. ~di
'Cayado augural 'mcorvado, cuerno encorva- d.bnum, ~', n. lud,br'o, Juguete U c .. en u
do en su extremidad. !I ('.: Liti-een, einis, m.~ el con m.ag'l~-ter, fUGw,.el.c, PI.e.
.
que toca el clarn trompeta.
Lne"" ]S,.r [de la r. LU t. de lavor.] . ManLivoJ.' oris m. [N,,'!' incierta. Probl. hay ella, epIdemia, contag'o 11 c: Pol-Iuo,. ts, ~',
algn p8(entes~o enlrp liveo y obliviseore] Fa- ulwn, uere) rnOJtH m~~ehi:'lndo; pollu/w, OntB,
r.,
liVldo, envlolosO.
L@co.", i, m. [del gr. AX 0<;; (Ichos).]
Lugar, puesto, sitio. U d. Y c.: /1,0 Loco, as, poner ~II un lugar, eolocar, ponf"r; ID('atio, onis,
di~posif'in, alquilpr; col-loco, as, colorar,
-establecer; collor:atio onisJ {. clisposicion, eolocaci"n; 2 locarins, i, m., ::tlquilado de 10calidades en el teatro: a.o il-lieo -lico, ad'l$.,
al instante; . 0 loculus; i (muy usado en pl.),
bolsillo, cofrecito; l(.lCt~-ples, pletis, adj., rico.
r,
")
Log,,~,
.la
f.
r,
r,
]ocuclOn
r.}
L@rnm~:i, n.
La:iI~rum, e, n. [OA la r LA V, LUi. de tomar, h,cel' botn] Lucro. 11 d: 1.0 Lucror, aris,
lu.cfCJ r ganar; lu,c'/'alivu8, a, um1 lUCf(j,ti Yo. H
C.: en lucri- con facio, fieu," f'rtgo, 'Pela.
L'Il!cto1l', ari!!, arcaico). LOllC1;@, as [de
la r. LUG, skr. RUG i. de herir, afligir.] Luj
r,
Ll'ltSlI.ll a, um, [de .l~a;j luz y care~, ca.recer] TueTIO 11 d : L'ttseu'lOsus, '''j 'um, mlOpe.
Lntum, x, m. [de la mbma r. que Lues.]
Lodo, barro, cieno. 11 d: 1.0 Lulo"" y l",ulentus, a, um, fan!l:oso, de lodo; 2. Luto, as, enlodar, cubrir de barro.
LU:f.ltu:m., i, n, [de luo, lavar.] La yerba lu~
tea que sirve para teir de amarIllo; aza~
fra~J. I! d,: Luteu'\, aJ um, de color amarino
ti
de azafran.
LUA, ltucis, f, [est. por *LouaJ, de.l~, rOl"
dic"l, LOUC, LUC, LUC 1. declat'idad, VlSlOlL]
Luz, claridad !I d. Y c. en lue-: L7tc~o, f'S, lUX~F
lucere, ser bril1aHte; dr-lueeo, drlucldar; 1'8"1'ikceo, relucir; transluct'.o. tl'flsll1rir~ '.u fucesoc
is ere comenzar 3 bnl1ar; 3 o luc'l fu,,,, a, um~
h.~eido brillantA: di/uddus, 11, urn, brillante,
claro, dilucidvdn; dlueidrl, as, dil'Clflflr; trans
lucidus, a, um, 'J'an~part-'nh'j o o luculentus, a~
u.m, brillante; ?(llUr,U.<i, i ''''O! b!)squp ~'{)nsa
grado; 6 o Luc-'tno, (E, 1 LUCIlln; 7 u IUf'ubr?
as t.rab~!jnr durante 1(1 noche; lucubratlO , onts,
f,' elucubracin, trabajo quP s~ hace de no.,
che; e-lucubro, a,<;, o e-luhror, ar-t.~, !/'.Hht-lJar veliando; componpr fus"za rle v.g.I"'. c. en
, luci: lucifer, a, um, el que. !ley" la I,Z, etc .O
d. en lu (e: 1. 0 Lu-m811'1 m1I1S~ n) luz, d~n=
dad; luminosus, 11" um lurni.t1o:-;o; 't1.~h.rr:~no)
iluminar; 2. o luna, re, f., l~Jn;.; ?un.ans} 'iS, ~,
lunar 11 C. en lustr;", '-', e: .Iutr.", ':', P, lum,o
nos o ilustre' lu.~tro as, 1:l1I1mbrar; 1l/u.litro, aSF
alurr:brar, il~slrar; illustr(Jtio, oni,.;;!
i1us~
I.racin 11 d.: en tuCo: LUG-erna, re, {., lucernll,
lmpara.
j
r.,
MAN
MAT
MAL
LWlXl\@, "MI, m. [del gr. o~6~ (loxs), de
lfQV(\, oblicuo.] ELes.o, lujo. n d.: LUJJt<ria,
"', ('1 "muri." iei,
lujo, superfluidad; 1,.tvur~o,
r,
r.}
r.,
"",,,,.,nm.
r.,
r.,
r.
r}
jl1~gar,
mdip-oj ffi,(Jdwina,
ie,
G,
r., me ..
r,
Men<!lli<ll"s,
lit,
1tev-lxp6.;,
50
MET
MJN
r.,
r.,
Mensis era mens=al gr. P.~ (meis). El sillnilcado primitivo pral,!. fu <<luna;. las
formas correspondipntes mensia son en gr.
I1~V (mn) por f1.~v<; (*mns); en jnico
!.LEt\; (meis), mes; en skr. Mas, luna, mes;"
MIT
(.,
r.,
m;
r.,
:0,
MOR
amenazar; mi.natio~ oni8~ {., amenaZ3 ~.o m;~ lo-millo por"" Obm. itto. onlitir r J00 per-m-if.lo~ deyam. ad8~ adj. amenazador.
j./U" pasar, permitir; permissio, onis,f., pprmi8o;
Mirrn.e6 o *Men0o. [de la miRilla f. que ~<o pro-mUto, is, prom.>h.>r; prom?'ssio Qnis, (.,
Mons.] EJevilrse. ~ C'.: J Emineo, es, elevarse promesa; 9,0 compromtto, comnf'ometPr~e.i
de en medio; emint:.ns , 6nti.~, p,minente~ eminen- C. con 1e- 1 Jub-) trans-. !I d : 1.0 lYlissio, onis J '1
tia., re, f., emillencia; 2. ~mumineo. es, ere, ame- mtssu." lM, m' l miS1n 1.. 0 mis:'iO'r oY'is m" el
Daza r; :~.o prre-mineo, es, estar sobre, tener la quP lanza.
prep!"inencla.
.
. lIDl:dus, i,m. de la r. lIlOD,. NED, i. de
111,llLi1l01", i.}l.~~ U, (cp. de paruu.s\ [por ~:Mtn Juzgar, aprecIar, rpglllar.] MedIda, manera,
.ior, de la r. A-1I i de ,lisminuir, minorar.) Me.. modo. U d. Y c.: 10 Modi,."s, a, um, moderado,
nor1 inferior. O Mnus) adv., mnos n d. y e: 111dico; 'im modicus, a. um, desmesurdo; 2,0:
1. 0 minimus. a, u/n, (sup de parvus) rntly P"'- modi-(icor, aris, medir, rpgular; modificatio
queo, el ms pl-'queo; mmime, adv ~ lo lu.. on-is, (, medida modifil~a('iu; :1 o modulpv,
nos, de uingn modo; minu8culus, a, um, ml- ari.') rnodulHl'j modulrllio, oni.'5,
moiulacjon~
nsculo. bastante menor; 2. minuo ililum~'- 4.0 modo, adv., sOlam p nlf-'!, poco h; o com"""
nuo, is, di~minuir; minutu~, a, um, diRminui modus, u"um, ocomodHdo; com-'lnoJu, adv., jns~
do; minute, mnutum, y minutatum, adt:.; en t<:1mentt'~HH;Ommodo, (t.~, inf'omod<:ll'; accomma~
pequea~ porciones, en detalle POf'O poco;
datio , ons,
couformidCld; 6. m~de1'()r, arj~
m"nutio, onis,
disminucin; ffl/:nutal, alis, n., moderar; im-mode'1'atus, a, um, sin limites;
roellud"'nci8~; oommill'Uu, i8, dIsminUIr, parmoderat.io. vnis r., moder,win; 1.@modius, ii,
lir e11 ("IPdazos; dc-minuo, is) disminuir; de-mi- m., modio. mertida; 8. modfi.~t'U3, a, u~n, mo~
flUtio, on
tiisminucion,' 3.'!mini8ter,lri, m ~ desto; im-morlestu8. a,ym, sin n1o.des.tlH:; mo=
minisl.rv servidor; ad-1nini3ter, tri, m., admi- des tia, re, (., mOdf':I~ClOnl rnydestUl; un-modo~
nistracIor; nH'nisteri-um, ) n.) servicio; ming stia, (E,
orgullo, 10rnode."IHi.
at!,o, ad.mini~tro,a." adm~n~strarjprocur:;~;miJ'V.lrelllia~ ium., n. (de la r.1WUN, MU; skI'.
f!:.1slrllt?r,Ons, m'l admll~ll~tradnr; a0mem.!~ra~ JIU, i. dA ~eil\ rofieal'.j M:ualli::lR, muros. a
tiD, o.n~,~. f I ayud!i' SerV!Clo,.a~mlnlstraclOn.l d.: lIfunio, is, fortificar; munilio, (m'is~ (., fortia4J)t1rll~'trator, ores, m ~ ~d~lnlstrador~ IJ~ml.~ fkaein.!I C.: Circum-muflio , . f;rtifiear t;tll6\.
n1stT"a~tV.ulJ a, um, ?-d.rYl:lolstratlvo, prachco; plflzR; com~mtmio, fortificar juntamente o al
$Ubmm_lslro as, suminIStrar.
migmo tiempo.
:&.Hn'us, a, ~un. [etim. i!lc.l Admirable, mal'iKoles, i, f. [segn Nunes, del griego
ravilloso. I1 d: y e.: J " Mire, adv '. maravillosa- ilOXA:UW (mo"hluo), mover con palancas.)
mente? .2 o mtror.y 0d-rnt:or~ ans, ad~~r<irse: r
'lo
.,
o Molir iris
maraVIllarse; m,ratlO, o"'s, (., admi,"~lon; m- Mole, tlHhao p','noso,.111: C: l~ en m~lior'
rator, oris m., admirador, miru.btli.\, i.~, e, a\- ~f!1prt-'nder Ulld. cosa lfl~l, re' in . 2 o mo~
mirablp' miraculum i n maravllIH milaO'i"o' 'lrtS ron ad-, a-, de-, e~, ob-, r CE-, -, -, . .'
r,,dmirata'o onis ( ad~ir~('in' admir,t,btli;- ir/ lestus. a, uml~mole.sto; rnole~tw, re, 1:, lllolestr&.
' ..'
"' ...
'."
"NX"n, ",",. [dAlar.MAL, 1. de blanc,. admlluble .. 1 l'u~t"pllesto. n,mrum, adv., dura.] /1 d.: 1.0 Molliter, ad) , blanda, HgradaCler'Qarne1Ite, sin dl!da.
'"
blAmpnte. 2.0 mol io, , ire, ablandar; 3. molM1\.~H.~e@, e@;, uJ., mmixtn:m. o m:n.@r'nm, ltia, &, m~llitie~, iei. moll-itudo) dni8, f., molicie.
misee",. [Corresponde al gr .Lt"(-VU-.tt
NI1@lo, lB, ni, itum, <eFe. [de la 1'. M,UL
(migny-mi), .tU7yW (misgo), mezclar.] Mez i. de muela, que ha formado el griego !1~A'1
cIar, ~ c.: Per-misco, mezclar. /1 d. Y c.: P,'O' (ml), muela. Molo corresponde al :otlco
miscuu5, al wn1 mezclado, confuso; 2miscel- mal,n, moler.} Moler. n C'. : E-mulo) rnolf1.f en ...
luso a, u,m, mezclado, comuo, grosero; 3. t ..... ramfoO!I? 1I d.: 11 1) mola, re, (., muelCl, tOl'ta ~n
mElura m (. mezcla mistura.
forma de muela que SA usaba en los sa''''fi",..
7
,
~'
,
M .
cos; moZaris, is, e, molar; immolo, a.~, colocar
Muse:-, Ul1, <e."um. [de la r. 18 !.de co- la torla sa~rada sohre la vctima. inmola,';~.
~a Inste, aborreclble] MI.ser~ble, mlsllz: 11 d.:
_ 1
t
i n emolumento provecho
y c : 1. Irltsena, CE, (., n11sena, desgraCia; 2. e 7!'~). y,m;en um, 1 .,
,
l
mise:et, y..ft, t-um, ~ itu!Y" e.~,t, e~e, compHdece,f- U M~~~~O, tCl" [de la misma f. que rnemini.]
s~ 3. msertor, 81:/8, ~nt'1<;, o mtse~tu.s sum,816' AmOIlf'star. avisar, recordar. 11 d.: 1.0 lrJonitum,
n t.e;ner pl~dadl 4 . . mlserp:-, 0-rtsJ tener como i n monitus 11-5 m., montio, on-is, f., amones~
P~SIO.n, ~eplorari '"!tsera.bal18~ ts,.e. m,.ser~bl~: t~cin, aviSO'; %.omonito1" oris, m., el que avisa;
5. ?ntse~~-oors, cor0 ls , ~~J.: ll!lse~leordlOso, mt
3.0 Moneta, re, (., \1.0 u t-"la , bobre~oillbre de
$e~c9rq~a, ore, ('1 ml~e[ll:Oldla, pIedad.,
Juno monpda; 4.0 moni-lilentwH o mouumenNll.tl.~ ].S, e<>.c~tl~o IDe.] Dulce\ su~ve,. I?8!' tum i monUffiPuto; 5.0 monstl'um , i, n., prodi~
duro. JI.c.: bn.~t~~'~J ~s, e, c.rue\. nd.: ,L ]Utttgo, gio 'rr;onsl ruo; mon8trosw; monstruosus, a, um f
a.s, I?ltlgar; m~h(Jalw, onu, f, aCC10n de 1111- mo'nsl ruoso; mOTlstro "Y demonstro, as, mostra.r,
1.1gal,:
demostrar' monstralor y de~mo'l1st'l"at()r, OTM,
'
I que mueslra expone' de-monslratio
l't.h.tto, Jls.. ~UjJ., ...:>ssum., m.nttex: e
[slglllflco pl'lmltlvamente dejar 11', dCJar m. e d
o t 'acln"
,
parLir.)) Van'. L. L. V 153. E~ta significa- onS, .! ~ em S I .
"in ha Cuoducido la de envial', poner..
lt.i>!lllul, 1s, n. [de moneo.) Collar, adorno
Lll forma pri'lIitiv3 parece haber sidoSmitto. del cupllo
Feslo.41. Miguel y MOfante dicen que es el
MOlll>s, m <!)nill. m. ["e la r. j}fTN, l. de
frecuentativo de meo] Dejar ir, parlir, en- elevilcn.] Monle./I d: 1flo~toSu3,~,um, m~.n
viar.!! c.: 10 Admitto, admitir; admissio, o!,,is, tum~o. n c.: Pro.l/lonlOrtu.m) 'H, n., pl~mOnl?l!O.
f. admisin' ~." a-mitto, perder; ~.o com-mllta,
Hora, re, f. [etlm. toc.) DemOl 3. /1 c .. ReCbnfial'j com~':,'Jsio, ons, (., ("omisio; 4..0 d-n,it- mora, lE, [.1 oh~taculo, tardanZH: n 9-, y C.:
O
to, despedir; dimissio onis, (., dimisin; .
lJ-foror, ans, demorar; c?m-m.or01} ans, que~mitt.o, , emitir; emissio, onis rO) y c1nissus, us, darse, morar com-moratw, oms, (., detencxn,
n., emisin; emsuariUts, ii, mOl emisario; 60 t.ardanza.
1;1
r.,
r.
r..
(.,
r.,
....
o .
MUL
!leia), por
palabra latina m,,i.,:0,ita6.~ MuJer. a d.: 1. Multebns tB, el de mUJer; 2. <mt~_
lierari'u-~1 . a J Utn, de mujer,; 3."" mtJlwoBUZ:) a t
:n~'l'-'deo, e, :mo:moli'di, :'.UIFl"!i!l!lIl, tim. apasIOnado por las mUlere.
llllMH'deli'e [de la r. MORD i. de disolver; sl<r.
HuUa (y no muleta) ro, f., [del seo Mo~"
M.ARD i. de moler, pulverizar.] Morder, pi- y l",,"ta, castigo, enmienda.] Multa. 11 d.: M,,/
car. 11 l.: l.' Mor,u" U" m, mordedura mor- too. as, multar.
disco mordaaJ 1 aci.'J
mordaz; mordacit.as 1
M .. litu8, a, um. [segn Vos, 'maltu<, dI!
"Hs, f., mordacidad. I c.: con ad; corn-; d.-; mol,,; segn Freund, 88 propiamente pfirtiprCfi-; recipio de molerB, aumentar; otros dicen qu"eG
MOFS, ).ti, f. [de la misma!'. que Mo,',
by,.] La Muerte i d. Y c.: o Monor, mor"',,, de la familia del gr. 1.ttl:Aa (milla), .tcD.tcn:a;
mort1ffiM 5um, mori, morir; mortu.wJ 1 a, 'lb-ffi, (mlista).] Mucho, numero~o. 11 d.: M"'!ium,
muerto; c.: con com- de-; e-; im-; prre-; ~,o mo- rnulto, arlv., mucho; mulMtudo, dinis, f. multitud. i c. en muW con form', pls:IJ, etc.
rriblVlld'l.M a tAtn, moribundo; S.o morlaUe, is, e,
morta]~ 'lmrrw'f'talis, inmortal; mortalHa6, atili,
:Mulas, i, m. [probl. del gr. J.6AO<;; (moJos),
mortalidad.
trabajo, labor.] Mulo. 11 d.: 1.- Mula, ro, (,
KOIil, m,n,-ifil, m. [segn unos, de modu."
mula; 2,$ mulio, onis, f., mulatero.
J',Mund1>uJ, &, nm. [.. ti m, inc.] Limpio, a"ea
modo y ~eg1n otr08, del gr. VO.to>;; (nomos),
do.
e,: 1mmuna"., a, um, inmundo. ~ d.: 1.'
ley.] Ootumbre. U d.: 1. 0 MorOl!"', a,um, que Munditia
ce,
y mundifM, ie1, f. 8380; 2,9
.~iene tales cu~l~ cotun1~)I'eS; ~ moralis mundo, aD) limpiar; 8. mtmdu-z: e, m' l el toca15) e, moral; morahtas, atts, f., moralIdad; a.
dor de las mujeres, Ill1iv~rgo, mundo (es la
mm'o;3us a u.m, imp14rtinente; fastidiorso; 4.
traduccin del gr. ')f.6crfLo~ (ksmoB); m""'mongeroT, {!<rif, condescender.
Koveo, es movi, motnJm. m']fVere dantUi) a tlrrn, del cielo; rnundan'lt8, i~ n., ciu[de la j'. MU(iloU, MOV, MU) J}f'JJi, skr. }.{A! da~ano del universo.
lI'A",ngo, lE-mmngo .. S, lilxi, JllI.ct1<lW,
i. de alejar, mudar de ulllugar otro1 Mover,
remover M c. con ad-) a-, com, de-, ,t-, pir-} n;;"oere, [de la r. MUe, MUG, i. de echal' fuera,
expuls,-r.]
Limpuuoe los mocos, sonar, li IDpro-, re+, Sf-! sv,b, tTan,,-. n d.: 1.0 Mot'l..Jra~ tts, m"
movimiento; ~ o 1notio, onis)
llccion de mo~ piar, despojar. i c.: Emunetu8, ", Uln, el qU<5
ver; 3.0 ?l}otor, ons] m' motor; o.o im-motH8~ a) tiene la nariz limpia, que huele bIen. 11 d.: J.'
jl1ucu-8, i, m., el moco; mUC03i.U1, G) um, mocoso~
lYm, inmovjl: 0. mobilis, t J s, movible; mooili
tan, atis, f.11l10vildad; im-mobUl\ is, e, inmvil; 'i. o mucor, oris, m" la lgrima que delE\tiJan las
vides,
corrupcin.
il
. mo-mentum} ij n.) impUlsin, peso) momenHnlIi.ul'l, ne"-';@, n. [de la r. lrlUN, l]fU, i.
to; 1. moto) as, mover 8. m~nodo con fuerde
ceir,
rodear.] Cargo, racompenea, regajo,
za; 8. ml1to, as, (frecuentatlvo de moveo) mudar, cambIar; rnutatio, onis f 1 n1utacion; mu- (propIamente lo que une, liga). 11 d. Y c. con
tabilis, ts! 6) mud~ble; f.'rnmulabilis, , e, in In significacIn de .presente, recompensa:
mutable; comnwto, as, conmutar; com-mutatio, 1. Mune1'o~ (1,8, muneror, aris~ yrc-mune-ro1", aris
ans, (, conmuta.cin; d@f)'l:Uto) aS cambiar, recompensar, remunerar; romuneralio, onis
cambiaI'.8e; de-rrn-ttatio , onis) (., cambio~ alte (,remuneracin. 1 d. Y c. con la ,ignific~
racin; im-?nuto, as, inmutarse: n.rnutatio) cion de ~cargo: 1.0 Mun'ia, ioru.m, n' car~os)
deberes; com-mun] is ~J comn; con-,mumta'il)
oni~, f., iomutacn; pertnuto as; permutar;
comunidad; Gommunio] onitl, (., comuper-mutatio, on~ f., permutacIn: trans-muio, atis)
as, trasferir, mudar de una parte otre; 9. nion) participacin; commu91ico} as, comunicar;
2.
im-munis, iB) e, inmune; irnmwliiCLs f
m-utUtf,S~ a, 'U1n, rntuo: recproco; rnutuo, a6) y
inmunicHld; 3, rrl.uni-ceps; cipi8, m., el
muCuoT, ar prefits.r: muttwtio, ons, f., em- atis 1
que toma parte en los cargos, ciudadano;
prstito, prestamo .
1"J11l'flidpium, ii, n., municipio; mun'icipal.-is, i:;, 6;
JllKox, adv. [de moveo.] Luego, pronto.
Hucll'@, Ol!la~, f. [segun lsid. del griego municipal; 4.' mUlllfic8ntia, (!l, f., munlll.cenciae
RlIl!Il.Jimur, m1l\llt'muriso n. [Corresponde
!J,(x~tp6r;; (makrs) lergo, y segn Vos. del gr.
al skr. Mar-mar, palabra onomatopyaca.l
.tt"pc;; (mikrs) pequeo.] Punta aguda. 11 Murmullo. ~ d.: MU1"mUrO, a$, y -or, ari8~ murmUfar; munnuratio, oru's, murmullo. a c. en
d.: }[ucronatus, a, um, puntiaaudo.
ll"i1lll&'10, b, b.'e. (de la r ]fU5kr.lIIU i. de murmu'f'o ag, y -Of aris con. ad~, com-, d8- im-~
cerrars .. la boca, los ojos.] Mugir. n c. con ob-, "'8-,
Hl!Il.ru~, i, m. [en latin antiguo se eucuenad=, e.. , im, '10-. I! el.: 1.0 lJiugitus, uS p m., mugitra MoifU' del cual proceden )lamm1'ium 1'0do; 2. mugitoT, OT, m, el que muge,
Bllllcea, elij, l~i, 1,nllID., leer. lpro- merium. La r. es MUN, l/fU, i. de ceir, robablemente de la misma r. que molli8.] Aca- dear, abrigar; y por extensin: fuerza, socoriciar, calmar. n c. con com- dl)~, per-, re", ~ d.: rro,] Muro, muralls, pared. ~ d.: Afuralis, i8, "
"fulciber, beri, beri, 711., el dios que ablanda mural.
los metala.: Vulcimo, el fuego.
Bus, m.u]'ii!l, m. [corr~sponde al gr. fLD<;
:J'IoBgeo, ~, Ji, IsuIDlll, IgeF, [de la
r. MULG, skI'. lIARG i. de limpiar, apretar, (ms), gen. fLu6<,; (mus) por *!l-ucr<;; (muIlxpl'imir,] Ordefiar. I c. con . im- ~ d. Y e: S(9), ~I skr. mush y al alemn maus, raton.]
J o Mulct'f'l1, ID, 'inulctrum) i, n., tarro va- Raton.11 d.: MU8culus, i, m., ratoncillo, alm@ja,
so para ordear.
pescado, msculo. I c,: Mus-cipula, 0Ii, r, Y mu}![!llllieJl.', eris, f. [por '}fulies, probl. se scipulum, i n,) la ratonera,
gn Freund. del gr. .wAA<;; (mulIlla). CIJ1Th<!!/!" 00, (. [del gr. MofcrCG (Molsa) por
eeron traduce el gr tnAoyVcto: (philogy- p,OVGIX (monsa). JLa r. es la misma de Memi-
r.)
p'
r.)
(1,
NEC
NAV
MUS
1:
n'.] Musa.
t~<lb56".Mn,
Mu-tIX (MU-l~)
M:1l1'.tUns,
tyJos)
~,
(mi-
.t1:tAOr;;
r
MYFrha, 1Eil,
[del gr. .tppa (myrra) ]
Mirra, goma resina olorosa.
MiFt1lllEl, i, y lllI, f. [del gr. l.l.p1:0~j
.tup'tOV (myrtos, myrton).] Mirto, arbureto.
Ud: Myrt.tmn, i. n.lug~r plantado de mlrios.
]lKyte:a'imm, n, n. [del gr. p,UCl1:~PtO\l1
p,ucr1:~c,; (mystrion, mysts) JLa r. es MU i.
de cerrar la boc~, los ojos.] Ceremonia religiosa secreta' mlsteno. Id: Maste" OIi, f., IUlciado en los x'nisterios; mystious a, Viln, rlavo . los misterios, mstico .
r.)
r.)
r.,
:lIoo ne. [del gr. ved, V~l (nai, ns)] Parde afirmacin; si, ciertamente.
I<r""ill, conj. [de ongen pronominaL] Pues,
en efecto, porque. ~ d. Y c.: 1.0 Namque, y en
erecto~ 2. Bm-ninl., conj. pues;f').empe, adv' J es decir sin duela.
ticul~
AAX
t,
i'~) 71., naufragio; 4,,0 na'vit~ 7.nauta} 0'J 1 tp r.nil.rinero; nauticus, a, "Um) J?-autlCo; nausea, @1
nusea dolor en el estomago consecuencia del ~areo mal de mar; natH'Gabundus, a
11m nauseabundo.
partcula encltica qu~ sirve de. interrogacin. [Esta particula mterrog~tlVa es
idntica en el fondo s la nega\rya ne, pero la
costumbre de colocar la negaclOn?le "n las
locuciones interrogatnras, ~la he~bo que e~
ta partcula. tomara un caracter IOterrogallva. Lo miemo que cuando deCImos en castellano No viene Pedro? en vez de viene Pedro? ] c.: .o Non-ne, por ventura, acaso no?
2. an-ne, por ventura? etc.
Ne, particula negatIva. [Ne corresponde
las particuJa@ uegativa": V"f) (n) del gr.,
na del skr. y ni del gtico.1 No, ~o sea. que,
para que no. U d. Y c.: 1.0 N.e.", qu,d,m, III "u.n,
siquiera; ne-dwm (V, dtum) ne-ql-H,9'uam a.d?,
en vano nequam, ind, malo) br .bon; n~quzha}
'(8, f., maldad; n-umq:u-am, aav nuones) Jams;
n .. usqumn, adv. en I?-]n~Ul~a p~r~a, neaV~, "I11B'!-k,
conj.t no; y nOj fn-nurUln) clelta.me.nle Sl~
duda. UflB forma .las pa~ab~8s Sl;Ulentes .a
las cuales comuDlca la slgl1lficaclOn negat.ltiva' lVeque neo oonj.) ni; nego, as, negar; n~
gati~ on-is IleOacin negito . as, negar obstlnadamente; a~b'flego) a,s, ~ehusar) ~egarj denego, /lO, denegar; neg~ott"Um, neg=ltgo., r:e-ra'~1
ne~qU!o, ne-n!.O por *ne-hemo, ne'Ufe,f'j n~hzl, ~Dn
(por 'ne""um) no. 11 n(e) es enclltlco en:
si -por el contrario; lnas si; qUi-n, que no.
NellmJ.a, i\2, f. [corresponde al gr. VEcpG<;;
(nephos): l skr. nabhas, nube: Y, al ale":"ll
nebel, niebla.] NIebla, nube. 11 doo l\tbulo,
(.,enredador, embrollador.
Neeel!ilie, in~. [ll'Obl. df''''', no, y el verbo
eed,r . ] Necesano. I1 d.: 1.' Nec .... tas, ah., l:
necesidad; ~ rwoess?1'tU-S~ a, u-m, ~eceaflo,
'fI@cessarius} ii, ID, p81',lente; neC'S~(M"88 y ~BWS
sMio, adv ll neces~rlamente; 3. rt~ntu60J
r,
Ne.
,'.-n,
O"'",
1)
NIM
t.~
an-i
a' gr.lJ.dlOV
(meillo), 1-11::1:0\1 (melon).] Demasiado, mu.cho. nd.: Nimius~ a, u'm, excesivo; l1imittm,
adv., dem,gsiadoj flimimta9~ lLti$,
exceso.
r.?
mi~H't!
r que
r.,
um, responsa-
a,.
Nu
O. 11 d.: l.
Nodo, as, ,nudar; enodo.
dl-'sillludar, desalar; t.onodosus, a, ttm., nudo~o;
3,0 .. djt=>livo@ en nodis, is, e: erlOdis) is, e, 'sin nudos, unirlo.
JIllo.'ma, re, {. [del gro
(gn6ma)
yvw.ta
yvwpAw
f-
yt-yvw-crxo
yvw
(ggn6-sko), conocer]
cogno8co, ;-.prender, conocer; re-co(lnosvo. recono!'PI'; ,O (' con el Rupino en ~otum: digno8CO'l
dis('prnlt': i gnosco, pprdon: r; iynuscena. re, f.l
pt'i';10n nd yc: 1 o NOIu,."f ~at um, cono('ldo~ i ..
gnolu.'l. a, UrII, deSCOfJH(',ldo; 71olio, onis, f.~ nocIn; .2.0 notilia, re~
NUX
.NUG
NOS
ti.fict:lr;
nobili.s, is, e~ ilustre, ~~ble; i-gnob'Uis
is, e, innoble) VII; 4-.onome~, mi.rItE, n:, nombre;
as, nombrar; nOllltnatw, m-us, rO) nom~
. (-'nto; rlOmi1lat-ivus a, um, relativo al
nombre, nominativo; a-yrlo"!,erl. y co-gno.men~
, in-is, n., sobr~n.ombre; cognomtno, as, aPt:llldar;
p'rorzom~n~ mt~tS, n., pr.onombre;, de-no"!,ln,o, ~so
donomlnar; t~gnDmtn,U~, re, ro, 19nornlllla;~.
ignoro, as, ignorar; 5. notC1;1 ce,
mar<:-~l nota;
noto as, notar: rlOta~lOt onL'~, df::'Slgna.Clon, notacin; notubiiis, is, e, notable; notan'us, a, 1'r!".,
notario; an-noto, as, notar, anotar; ym-noilltw,
onis o
y annot Ilus~ US, m., anotBcJon; d8~noto~
Q.s denotar: prm-noto, as, marcar ant.es, sellar;
sub .. noto, r1B', e--cribir debajo, suscribir, adJ. o
r,'.
r.,
r,
la madrastra.
Novus, ~, um [corresponde al gr. Vo~
(nos) por vsFor;; (nvos) y al skr n""as,
nuevo], Nuevo U d. Y c.: 1" No~e, nuevamente; ~.o supo rlOViSs1mus. a f 'Um, novisirnll; 3.
r,
1wvitas, atis,
novedad; ~ o novicius, a, um,
novicio; 5 o 7lOvellus" a~ -um, novel, rpcip:nte;
6. novo, as) renovar, C. con in- y re; 7. U den'uo,
adv q de nuevo; !S.O nuper adv.) reciente-
mente.
No:.::, :il\@diS, f. [del gro VU~, 'IIu't't6~;
(nux, Iluctsl; skr. na/eli-s, la nOlhe]. NnchIJ.
~ d. L Nact-u, adv. de noche; 2. nocturnus~ a,
um, nocturno. ~ 1. c. en 71oui con rer~ luca,
etc.; 2. c. Bll noclium con bi-, tri-, crqui-; 3.
c. en noclo? as: }JeT-noclo? perooctRf, etc.
N1llbe .. , it'l, f. [del gr. V'PO~ (nphos),
skI'. V1abhas, nube] Nube n d. y c: J." Nubecula, re, ti nut,ecill.:t; 2 o nubilus. 2, um, nublado; innubilu3,
al Uffl,
Uffl,
,0,
55
dava.
JIllnmerus, i m. [prob!. por 'Numsus, 'Numesus. La r. t1sNEM, NUM, i. de partir, distribuir, regular.] Nmero. 11 d. Y e.: l.' IrI-numerus a, u.m in-numeralis, is, e innumerable;
2. numero8us) a, 'I.tm. numproso; 3 o numero, as,
contar, numerar; numeratio onis, f., numera~
cion; numerabilis, S j e, numerablf~; in~numera
bilis, is, e, innumerable U e en l1umero, as, con
ab" an~, dio, e~l per-, re 1 transo, sup~r-.
N1IlljID_DS, i, rn. [del gr. V!W~, vof"
j
Ulla
ODI
ONU
f.,
{2,
o
0'1>. [carresj)ode al skr api y al gr. &rc[
(epi) sobre, encima.] Delante,..en fr~nte de; I
CAusa de, por ! En composiclOn; 1. ob se ~sl
mila ante e, f. p; oc-curro, o(-fiJro, ap-pono, ~. ob
se reduce algunas v,ces a 0- ante m, p: o-m,tto o-porio 3' ob se sustituye por ob.- en
ob8-linatu.,' y por ltimo ob se reduce a os en
-~~
ObUquul9, R, um [de la r . .LIG o. LIQU
.
que se encuentra tambien;,n Lom,,!, oblicu
V. Mts palabra.] Obltcuo. ~ d.: J.. ~blzqu~,
adv" oblicuamente; ~.o obl"q~ta~i atisll., obllcuidad.
bl"
..
Oblivlio, oniol, f., en poesa. O VlUm, ti,".
[de la misma familia de ob-lmo, bo.nar. Y. el
simple lino, i.,..J. Olvido. 11 d.: Obl ,eor, eru,
oblittJs $um, oblIVU;Ct, olVIdar.
ObobU.i!, i, m. [del gr. d~OA6C;; (obals).]
Obolo moneda. ~ c. con tri y se'qu.
ObSllenmB, a, um.. [etimoloa incierta.]
De mal agero, obsceno! d.: l. Obccene, adv,
obscenamente; obsctln'f,tas f atBs
obscenidad,
Ir,
cede de la r. sciJ. de cubrir, proteiler] Oscuro 11 d.: 1.0 Ob,cul'o, as, osctlrecer; ~.o ob,c.;r'ita" a ti., f., OSCUridad. !I c.: con P"''f' y .ub.
Oceal!lms, i, m. [del griego Q'KZav<;;
(Okean6s).] Ocano. ~ d.: Oceaniti" dd .. , hija
deIOo"ano.
.
O.ji.n', me, <ll.1i!, ep. [El positlV? no eXIste
en latn pero s en gr. WX<;; (61('18), rpido,
or~o,
m .. olor.
dale, carcter.
@Um, adv. [ol-lim, viene del pronombrtl
arc!hico al/u. por [/Z_, aquel, y la palabra ~m,
all
de 8111 Este im ~e encuentra tambin
el cp.,.es WX[WV (kn). La r. es AG, OC j,
en 'In.de]. En aquel tiempo; un da, en otro
de ser agudo. veloz.] Mils .rb'pido. n d.: Oci"" tiempo.
. 1
adv'1 1113.8 rpidalnente; OG~8.nmt~8, a, um~ muy
OHa, A .. JJ.~, re, f. [segn Isld., qua" bu la,rpIdo.
.
quod in ea "bulliat a.qlt.a; segB o,tr03, de oleo,
O<llto, y OciO!}, indo [corresponde al griego crecer.} Olla, marmita. ~ d.: 1. al an" M, <.
cnnw (okt) yal skr. a,htau a,htan, ocho]. que se guarda en ollas de bano.
Olmo, <lH'i, n. V. liol"s.
Ocho. 11 d. Y c.: 1.' Octav"" a,.... m, octavo; 2_
Oma'lum., i [Voz gala]. Tripas de buey_ .
octoginta, oche~ta; oc~ogenanus, a, .ffi, oct?:
Omeillt cmini) 'll. [Segn unos, de 08) Of'~:
genario; 3. octtngenta, ro, al ochoC]ento8; '1.
la
boca' segn llavet, omen es por augmen de
OCti8iJ adv
ocho veces; t.O octoer~ bruJ octubre, bctav~ mes del antiguo calendario 1'0- augeo, que e1'8 un tfl~lino del ritual J Pres1J.~
gio. I d. 7. e : 1." Omlnor,. ar .., augurar; abm,i,n~nl"li!, i, lID>, [tiene la forma de un di- ominor, aTt8 J y -Oy a8, ~bomlnar, detestar, abo ...
minutivo; corresponde al griego 'x,X<;; minabilis) 1s, e, abominable.
OJ:OO.1!l!i, 1m, 0. [l1n esta palabra ,,1 plural
(okks) y al skr. ak,ham ak.,hi, ojo. La r. es
precedido al singular; adems el mascuOK, OP i. de ver.] Ojo ~ d.: 4.Oculatu., a,tim, ha
lino
ha precedido al femel11no yal neutro.
que tien,e ojos.
Odi, :[sii,@deram,odisl!le.[segnVos, Omne., es una forma doble de homlne8; la h se
ha perdido, como 6!l al .... por holus; y la I
del gr. oOacrw, oOU~0f.1aL (udyss, ody- tambin se ha supnmldo como en Vlcesma
zomll.l) enfadarse]. Aborrecer, tener odio. i por vices'ma]. Todo. ! d.: Ommno, adv., totalc.: 1.0 ca-OS'U8 a, um, que ab0cfrec,e; i.e..ptlr... mente, absolutam~mte. i c. en omn. con po
osus, a, um, aborrecid~. JI d.: 1. Od~um ~e, n., I(}rJ,s, 1)agu8, eto
On... ;, oD.eris, n. [Aulo Gellio CIt~ 1" Qrdio, @dio8US a r um, odIOSO.
1
os
ORB
VU.ttpY (nYIll-
aFn HO'YIera, Ronustus. Por otra parte hopresenta formas que lo aproximan
. Probl estas palabras son dos hermagen1f'las como decr y dectl-S'.] f:arga, peso
: 1 u Onero, as, cargar; deonero y ex-oneTO,
Ao"C"1'''"I'', 2,lj onet'OStIS, , lIrn~ oneroso.
, ychi, 711. [del gr. OVU~ (onyx)]
ice; va",o de nice.
i&, llon. [probJ. segn Facciol.,
gr.llax6\; (p3cbs), denso Cal) la O LU, va. La r es P ~ G 1. de endurecer] Espeso.11 e!.: Upaco, as, cubrir de sombra, sorn-
Jjr~~'iNll1n',
ne~
dad
Ops, O!}p!i.,
recurso,
entre ops y opus, trabajo, utilidad.] Protn, socorro; en pi. forluna, poder. 11 d. Y
1.ln-ops, opis, ccdj., sin recursos; inopia,
indigencia; ':2 o copia, ce, f. abundancia;
Li:ld, en pl. tropas; copios'us , a, /u.m, copio-,So, abund~nte; 3. opulentu.s a~ urrt, opulento;
opulenUu, (E,
opulencia; 4. opnus, U l ltm
,abundHnle, gordo: op1no, as, engordarj &.
.'
a, u.m, opt1mo, 6.0 c. en opi con fer,
y paru8, a, v.m.
Opto, as. [Opto es un frecuentativo; el
bo simple se ha conservado en esta glosa
Feslo (pg 201): PrIPdopiont prIPopwnt. La
. prubl es UP i. de ver, tener en cierto modo
ante los ojos. Esta r. ha formado en griego
07t"'CW (optO orc~Ofi()( (opsomai), eonsideEscoger, dpseal', oplar. ~ c.: l ' Ex-opto,
vivamente; 2.' adoopto adoptar; adopta'. , f, adopctn; prw-opto, preferir. 11 d :
onis
opcion; ad-opt-io, on1s, {., adop~
2. optiVv.sJ a um, qHe se ha escogido;
'VUlJ, al 1lm, adopt.ivo.
, "Pel''''', n. [corresponde al skr.
obra (especialmente religiosa), sacrifio
Obra, trabajo 11 d. Y c.: 1.0 Op"., est, es
o; 2 o magnopere, grandemente; tanttanto, en tanlo grado; 3. opusculu/nl, i
lo; 4 o opera, re? {., tr3bajo, obra
{Jrl', t.rabajar
re, f. [de os,
boca.] Borde, mr.
: Orariu8, a,
perteneciente las
110' costas.
OJ{'ii.6, i m. [probl. del antig;lO ur.us, en-
r,
{.,
67
la r OR i. de elevarse.] Levantarse,
Co: con ab-, co) BW-, in-, O-, sub-o ~ d.: 1.0
enis J m., oriente; orientalis is, e, orientalj
oriundus, a, il.'nl, oriundo; 3 o ortus, U8~ m.) na.,
cimiento; 4. origo gims, (., origen.
0:1~n4)9 ~A, [por ord'1:no~ "Aordono de la misma familia de Ordo.] Preparar, adornar. 11 e ;
Ad-orno, y ex-orno. preparar~ exornar. 11 d.:
LO Ornat'Us 'US, m' J adorno ornato; 2, o ornamrntum, i, n., ornamento~ aparato; 3. orna~
tio,onis) f" ornamentacin.
@rn.mll,:I., f. [del gr. rcV6~, (reins)
montaoso.] El olmo, el fresno silvestre.
01i'p:halll"illlll, i, m., [del gr. opcpav<;
(orphans:i La r. es la misma de OrbU8.] Hurfano. 11 d.: Orphanitas, ati,. f.. orfandad.
@:t't;]lodoxlI!S, a, ...n. [del gr. opEl60Q~
j
op86.;;)
(orl.hs) recto, y O~oG, (dxa) opinin, doclrina] Ortodoxo, el que tielle opiniones
doctrint" rectas.
@Etbogll'apllia, re, f. [del gr. pEloypa-
r.,
on,
oracion; orator, m'i<;, 'ln' ora ..
doro o'raculum i, '11.., orculo; f'tX)orabilis, l8, e,
1
qu~ se puede doblegar; n-emorabilis i~l 8, i?exorable; p~roro, as, perorar; peroratw, O'l1:/,S,
(.1 peroraciOll; 4.0 coram, prep., d.elante, en.
oratt'o
pn.'sencja de.
@,
PAR
FAL
PAL
58
d,~
1.
OtiOSlt8
tar ocioso.
11
negolioT~ aTis
negociar etc.
r.,
SO~fecilhJnll,
aL;;
Jlgura de !laco, que se suspenda en los rboles en las casas y que el viento haca
mover: era creencia general, que 1a parte
del campo hacia donde se diriga la mscara
imageu del dios, producira abundantes
frutos II d.: O.<cillo, as, oscilar, balancear; osciUatio) oni~)
oscHacion
Ol!it .. eum, :!., n. y Ostlrea, 100, (. [del gr.
OCl-epeOV (ostreon), de la r. aST, L de cosa
dura]. Ostra, concha. 11 d.: Ostrcosus, a, um,
abu odante en ost.i.'as; oslT'acisnws i 711,j ostracismo sentencia de destierro qU6 los que la
votaban esci'ibiall en una concha.
r.!
PAT
U PaT,
~,o
pa.ns 7
n., par;
59
j,
y e
Fe. [etim. ne.] Ahorrar, perdonar. 11 e.: CompaTeo cornperco~ is, pa,Tsi, economizar, U d.:
Parcus, a, um, parco, SD:'io; parcimonia re, y
parsimonia ClJ, f.) economa,
Pareo, e!O, ",1, H"'Dl, ",,e. [oe la misma
familia que paria en la significacin de "aparecer."] Parecer, obedecer. tl e.: con ad-- y
j
cum-.
Paries, (lti0, (. [segn Vos., de paro
como lacieS de fado.] Pared) IDuro.
Pario J
padre. [La significacin pnmitiva es "procUlar, producir,:IJ] Produejr, dar luz, parir.
tI c.: 1.1) A -pedo) i8, u.i, apertU1n alJerire, abrir;
':2. U o-perio) is, ui, o{lertum operire, cubrir, Deul",
1
tal': :{.o com"'peTio; is, pt'ri pt!rlum, renre, descubrir; i o re perio, is, Te-pt~ri, repperi, pertum$
d,: Pampinos1(.!J, a 1 um, cubierto de peri're, encontrar; repel'toT,oris, ID.) inventor.
11 d.: 1.0 Parem, enli." m.. y
padre, madre;
i", 1'1lt11Hli, pal!l\~u", y :pag- paren tes, um, m., el padre y la madre; 2 o par,,,,~,,','V,,,,,. [de la 1'. PAD i. de estar
tus uS I m. >, parto; pal'turio is, 11'e, parir.
desplegado.] Desplegar. 11 e.: con
Pall':rn.a, re, f. [del gr
(parm).]
, pr(]J~, ~ el: LO Passus, US, m., paso,
iUl1er al'ia; ~o pa.5sum, adv' J aqu y all. Broquel, rodela. ij d.: Parmoltus, a, um, armado
Pand1l1, a, l.H:~ [de panrlo, isJ Inclinado, de broquel.
lado. 11 c.: Repu7/d'tt.'J, ti, 'urn, arremangauo,
F'ar, "'". [de la r. PAR, POR i. de trafido. 11 d.: Pa'lIdo, as, encorvar.
car, dar, transmitir, partir] Comprar. 11 e.:
, :panxR y ]}epigi, pfmctunn, Co'm-paroj as) comprar; f.<l recu-pero, ref'upeliJe la r. PAG, PANG, i. de clavar, raro 11 d : ParabiU." is, e, lo que se puede adestablpcer', sentar soJidamente, COll- qUI rtr f"cilment.e.
Pa~'s, pa"t", f. [de la misma r. que
Clavar en tlel'18, fijar, concluir un
H e en pingo) is, pegi, paclu1/t pinge- Paro, ,amprar.] Parte, pedazo, partldo rolica m", 1'71-. "up-. 11 d Y c.: l." Com-puges, tico. U d, Y e: 100 Pnrtim oc/v J pn partt'; ;!,o extrabazn, juntura; propages, is) f. y pro- pers, pprlis, adj,) exclu do, privfHl0 de; 3. el particeps, ci.pi.<i adj,) parjeipnnte; 4. parti~, is, y ~ior
inl:s, f, mugrn, eSlaca, lnea; p1'OpugO
.1g(lf'; 2" pagina, ro, (, pagina; iLO pa~ iris partir; ~m -pertio, i8) 'ire, coneE'~leT; B.O par',ceris, pactus s'um, pac-isd pactor; pa- t'ldarius, a, um, parUdario; 6. parltcula, CiJ r~
partcula; "Lo porlio 1 onis; f" pOI con,
i, n , pac:tio onis, (., pacto; '[WCl\ pucis,
F'all"Vlll". a, uro. [de la r. PU, PA Ui. de
~ a,~: pacifirhr; puci-7.cus a, U1n pacicesar, carecer, faltar. Corresponde al griego
l a s ) puclficar; paclficaUo onis,
e
rccwPO(; (pamos)] Poco, pequello. 11 ep.: mi
llaao:, 7101', sup mi.nim'Us, !I d.: Parvulus a J '/.f,m, par~
vuJo; parmn, aclv.) poco. un poco.
Paic<p i0 ])21..vi, patlun,
[de la 1. PA i.' de alimento, y de la
incoativa seo] Pacer Ir d : 1.0 Pascor) ens, pastus
j
r,
rl
F'real1li., ~Uil, m, [del gr.llowxv(paian). los primeros tiempos; segn otros, por
La r. es PA, i. de golpear,] Canto en honor de existido un santuario de Palas, diosa
r.,
r.,
8um,
~.o
nuevo.
P",Ua, re, f. [de la misma familia
Pellis.] Vestido tajar de mujer; capa
1
!goalar y aprestar; ceqUl-paro as) 19ualar; comparo, as) compara r; prce-pctro, preparar; separo. aS separar; aparat-us y ap-parattt8, ti.']) 'fJl' 1
aparato, preparativo. 11 c: l." Dis-par, desempjante t diferent0; '2 o im,-par, desigualo
'
"",n,,,,,,~,,', e.";:~,
60
,0
da;
2.
r.)
de parricidio;
J,t (Jitwr.
jHiA;'i.
r.}
p'ulso~ u.~~
r,
r.,
emf-lobre~er,
tGifse.
nado);
s.n pecullUm,
impeler, chocar;
'{wlsutio, ons,
pessu1n.
lI"elr8, re,
[del gr. 71::pex (pera) 1Alforja,
al.
[de la misma familia que el gr.
paW (piraJ] Probar. U c.: JO Experior,
pertu8 su'm, 1)e'Ti'Ti 1 tener experiencia; proexp')rientia., re, experiencia; 2. 0p-pf'rior,
r,
10Rla,
61
PIL
PET
PEN
PEO
62
FUo, alfilo [tal vez, dice Freulld, primlivsmen'8 corno el gr. tj!tAW (psilo), pelaL]
Pelar. despojar, robar, pillar. Ji c.: J o Com-pilo, as, desbalijof, compilar; compilatio] oais,
compilacion; :t.. e expilo robar,
Filum, i, n [por *Pinslu'ffi. La r. es la misma dePin,o,is.] M3n .. de almirez, dardo. Ji
do: Pikttus, (1.1 urn, annado con una lanza
corta; pi/us, i, m., soldado armado denlum.
FU.. , re, f. [del mi,mo origen que Pilum.]
Almirez. pilar, mole 11 d.: Pilalus, a, um, 8n
cnJumna cerrada; denso; Ji e,: Op-pilo, obstruir.
PUus, R, m. [de la r. PrL i, de pelo.] Pelo.
nd.: Pilosus, a, um, peludo; pilo, as, pelar,
depilo, plumar.
Pingo, i, piJiJ.xi, pictum, p:ngeJl."~~
[corresponde al gr. rcmx-DJ,w (poik-ilJo),
variar, pintar, de varios colorps, etc.] Pintar
11 e.: Depingo, i3, describir. 11 d.: Pictor,oris,
r.,
r.,
r.,
POL
PLE
PIU
r.,
'j
r.
POS
r,
63
por subversum.] Valer, poder, ne.: Prf.l3polleo, ser superior. lid.: Palien tia, CE, f. 1'0der, fflcultad
lP~Hx, Hi"is, m. [de polleo] Dedo pulgar.
'"" 11
'
"(
n
-"o U". JI, mldpj gr 1CO"Ot;; plos).] rO'
lo del mundo; el oielo,
11"~}]jlllp!3l~, re, f [del gr. 1CO~t1,~ (pomp'@)]
Procesin, pompa.
F<bmu.lWl. l, n. [eUm. inc.] Fruta de Ull
rbol. 11 d,: Pomos as, a, um, abunfiante en ffUtos; }J01nari-um, ii, n , vergel.
POIil, pOJ!llti@, m, [probJ. significaba al
principio ((ca millO.) Corresponde al grIego
1CO;'to~ (patos) y al skr. palha-, panthan, camiuo] P ent 1 J ,p t
.
b
'
t
.
u. e. (. on o, o'nl.s) rr" ~que u.e
{:;nsJ.'?.rte, puente ,de, un b?-q~:,. n c .. POI1!,f t /GiS\ 1n.) poullflce, gran, acerdote,l ~~R
cerdole (los sacerdotes de Roma, al pI'HlCI)la eran constructores de puentes, celadores vigilantes de .10. s p. esos, n1edidas, etc,,!
etc.) pontifiealis, is, e,pontifieius,
um, pontifica1 pontificio; pontificatus, us)
pontifi=
elido
.
8UrStifn1
rcupXO(
','
..
(poli-
(porkos); al umbno p,,,,ka, marrana; al viejo alto alemill1 farah; al ingls (arrow y al alemn (,rkel.] Puerco. 1 d.: .Por"",
ce, f" la puerca; pore,llus, 1, m" cocJll111llo.
Forta re f- [sianifica propiamente la
" . o
r
,
abertura probl. del gr.tEtpW 'per), atravesar.] La puerta. 1 d.: Portieus, tlS, prtico,
Porto, "'!!l. [de la ,r. l',AR, POR,i ..de dar,
tran.smltlr. Probl. slgmtico al prInCIpIO CO(\
duclr, llevar a puerto, desembarcar ] Ll", ar,
~ranspol'ttlr. U c. con ap+~ as-, oom-, de-, 86C,m-o tmns-,
..
pl[)rt.... , 111.", m [del ,mismo. orIgen que
Porta] Puerto. 11 d.: Partllor, 01'1S, m., el que
cobra .. l flete del tra~sporte; barquero. [1 ~::
Opportu'Y/.us'. a~ um~ opoltuno, opportunttCfsj aHS
(~n~:ortumd8d; .m-por/un"8, a, i1m, Impor-
P@sco, i!!l, popo"ci, IHI>SCillJ.'. [La forIDa primitiva era *Procoscere *poresce-re. La
r, es PREC; ,kl'. PRAC i. de pedir.] Pedir. [1
e : De-poseo, solicitar; ex-posco y re-posco, reclamar. 1 d : Po.,tulo, as, vedir (Jon instanci!l:
p08talCllio, oni."
instancia, peticin.
'
P<!llt. adv. y p1"ep. [por Pastid, poste, que {lO'
r.,
r.,
r, pUlifl1euto.
n.,
rcOAt't;(OG
r.,
PRE
64
PR,m
rresponde al cimbrio Ju.,ti, pos ti. La silaba go:, 1:m-precor, QTis pronunciar ~mpre
pos, significa 'itdespues, tr~, y se eurue.ntra nas; impracatio, on'.'l, f., impreCaC1Oj ~.G.
en. skr ]Ja8-cat, ({des pues) tras, y en el g nego cus, i. rn pretendiente; 3. pl'ocax, aCI.s)
licencioso.
O-ntcr-w (o-ps-) llaci3. aUlls'. La -t final atn~vido)
P.ri5EtllO, i:9 pli~ei, p1l.'e~1Jm.~
es probl. un re.to de la slaba -te. lid.] Detrs,
despus (con la i. de tiempo) He.: 1.0 adv., lJlOl0re, [segn Vos, tal vez del gr.
postea y posthac, en seguida t' conj. jlost- (Brma) = pondus, peso; porqnA
quam y poskaquam, despus lue 11 d : J.O Post,- ait, Perottus proprie est inniti alicui
rus, D, um, (ep. de 'P,0st) lo que viene despus; pondp1"e. V. lambiAn Les j}Iernoire'i de la
postri-de, adv, el dJa despuf's; posterwr, or, de Lingu.;slique de Par." IV, ~:n]. Apf"ta
us (cp. de posterus), posterior; lJostremus, a, trechar. n ~o en primo, is, pr~83i,
Ul~, (sup. de l?Osterus). ]0 ltimo; ~. o pon~, adv. meTe: 1.0 Comprimo, comp['jmir; comp
y prep., deuas despus de; posllCum, l, n. y oniB,
compresion; 2. u im-primo, im
postica, re, (" postigo, puerta falsa trasem, imprrssio, oni!l,
impreslon; 3 o d~-,
P",Us, ilil, m. [etim. nc,] La jamba de la deprimir; depresfI"io, on-is,
080r'''JIO'';
pUNta.
pri1no, is. expri mi r,' expr~8sio, onJs, ., ~x
N"Gt:i.s, m" f. P@1l;ll, adJ" ind, [de la mis- sin; l) o op-pr:mo, is, C?primir; ~pp:e.~.Ho\
opreslOo; 6. T'Ppnmo, reprlr~1Ir; 1.
ma familia que el gr. n6cw;; (psis por *m5~
pTimo, is, suprimir; suppre.'sio, Onl"
supl'e ..
1:,,;; C'ptis), dueo esposo, skl'.pati-s, duco. sion. JI d: L Pressio, 011i3, (., y pressu.'i.
nt.,
La r. es PA, PO i. de poder, ser du"o.] El presion; presso, aS 1 prensar; 2. prelwn , n' f
.
que puede; pote, en la locucin, ut-jJote, visto prensa..
lP].'etiIDum., n, n. [de la r. PRE l. de
que, mientras que. 11 d.: cp. Polior, 01', US,
preferible; potts, adv.) antes bipn supo po- car, y el sufijo -tium, que es el ml~mo rl~
U8simum, adv' con preferencia. IJ c.: 1.0 Cam- i-tium] Precio. 1I d.: Pretiosu8 a, um, preCIOSOj
.
pos) pOt's adj.) el qG8 est en posesin; preNose, adv.] preciosam ente.
P].'li.v"-,,, a, UlID. [pl'obl. del inusit,do Pns,
impos, potis, adj" el que no est el) posesin;
contrar,cin
de
prt8
de
prior}
el
prime.o,
~ o pos-sum, potes, potui, posse poder; 3,Opotens,
ent, adj., dueo de, poderoso, potente; im- V. Pm.] Uno solo, propio. peculiar. ([ d :
as, privar; privatt/,s a, um, privado; ,
poten.~} impotente; omni-potens, todo poderoso;
potentia., ce) t, potencia; potestas, ali8, f.1 po- on'is, ("., privacin. 11 c.: Prwi-IefJiurn, ti, n., p
testad; ..{) polior, iris, itus sum~ ~'ri, entrar vile.gio,
FEO, prep. [es un antigno ablativo.
ser puesto en posesin d,,; apodel'arse de.
.lE"o1tns, M, m, y P@ti@, @IDl;',
[de la ponde al gr. np (pro) y al skI'. pra, ad
r, PO, skI', PA i. de beber]. Bebida. 11 ej. y C.: te.] Adelante, pOI'. 11 En composicion, 1')'0
1 o Poto, as, beber; jJotatio, onis,
y potat'us J
presenta bajo loS tre3 formR~s si~U](~nles:
1SJ m' l accin de beber; (de. *compoto) compoq
prud: pror1~irf!, avan.zar~ 2;.0 pro-: pro.m~lt0'o
talio, ons,
reunin para beber; e-poto, as) meto; 3.' pro: pro-(anus, profano. 11 d.: I
beber enteramentE'-; 2. poc-ulum, , n., copa. or, or, us, el primero (habl'ndo de dos); J
Prre, prep. [Probl. es un antiguo locativo, adv antes prime rOl .2,,0 pnmu.'i)
UIn)
como Romre y rnilitire, V Pro.] Delente, i; cau- ro; l;rimum: adv., al p~'incipjo;
sa de. ([ En composicin: 10 P"re- se abrevia m.,elquetomaelpnmel'pu.
,el
ante vocal: p1Ye-eO, voy adelante; 2. se con- prncipe; prinC'ipium, U, n., priOc.lpic~; o
trae algunas veces ante la vocal siguiente: sc"Us a Uln antIguo, de otro tIempo; 4. '
prre-tor (por *rreo-ito)'), pretol'. ([ d.; 1.0 Prre- n'us,'a,'um prilni.tiyo} antiguo; .o pronus,
ter, prep, anelante; ms all dA; excepto, um inclinado, 113Cla.a r1elant.e; 6. porro, adv.,
fuera de; prCEterea, ad'I:J., adems; 2. prCB~eo. ir adelante, pues; '1 o V. adems, pT-i-d'/,e, pr~d8mJI
adplant.e; prce-dico is, predecir.
pror-:s-us, etc.
PJt'.wf~O, onfts - [es una contraccin de
lP'roblmn.a, ",A;i, n. [del gr. n:po~:A'Y)
prre-voco] Prt\gonel'o,heraldo 11 d.: Prreconius,
a um, del pregonero; prce-00niurn) z'i, n., ofi- (problma)]. Ouestion, propuesta, problema.
.ll'lTOiU'llUn, 1, ro. [segn Vos, del hebreo.]
cio de pregonero; elogio.
.lPlire1l.lJo, re, (. [segn Vos, de Prres-]. Pre- Oprobia, reproche, lnfam,a, vergu'"flza. 11 d.:
Probosus,
a, UIn, JgnomlDloso. 1I c.: J?w-pr?,bro,
sa, botn. 11 d. Y e: L' Prredor y deprcedor,
as, reprochar, avergonzar; op-probwm, u) nO
aris, robar; prcedo) onis, m ladrn.
oprobio.
F'ralllul.:ii1!l\M, n, n. [seg n Miguel y MoP>,',pb",,,, a, UlIll. [prob!. del mhl'io Pr"re,
rante, del drico, n:pv (pl'itn) por 1':pW[ bien,
honradamente, y del oseo A m-pru(ia,
(pr) en buena llora. Segn Bral y Railly, malvadamente]. Honrarlo, probo 11 do. Probi
Prandium encierra probL la palabra dies, tasI aMs, {., probidad; probo, as, p~'obarl apropero la formacia es scura]. El almuerzo 6 bar; probabilis, i" e, digno de f o de aprobades~yuno. d. Y c.: Prandeo~ e!~, , pranfium,
don. JI C. (',on ad J cum-, ~n-, re-o
prandere, almorzar; deprandis] is, e, en ayu.lE"ll'ocm.'e, UHU, m.. [probl. es un c. lIe
na~, etc
Pro-.] Los grande>, prcer~s.
FJl.'s.t .. m, Ji, n. [contraccin de pa1'atum].
P.'ocerm~, a, "ID. [prob!. de Proce/lo] .. AIPrado, pradera. "d,: Pratensis, is, >, del pra- to, elevado. (( d.: Procentas, Mis, r" elevaclOn,
do, pratenp.e.
altu ra, longitud, extensin.
JPJi'eee, ~am,
(en sing. soIamAnte se
P,oc"l. adv. les un diminutivo de pro.
usa el da! , ae. y ablat I [de la r, PREe; skr. Significa literalmente "a1elante, mas adeJan-.
PRAC i. de pedir] Spli<'as, ruegos" d. Y c.: te. La desinencia -UIf' (Proculum! se he per1. Precor) aris, rogar; depracar, aris, evitar, dido, como en nihil por nikilum]. A cierta
alejar con splicas un mal de si mismo distancia, I"jos, de ljos.
de otro; deprecatio, onis, f., deprecacin, ruePEreU ..m, i:[, n. [Freund lo supone comj
r,
r.,
r,
r,
r.,
r,
ro,
l'
r.
PUG
PUP
pielas, atis,
n6ptVo;;
n d.: Pruritus,
U8, 'TI1.)
y pr-ut'igo, ginis,
r.) pru~
rito, comezn.
PsaU@,Ji.,i, ere, [del g", tj;aAAW (psaJlo), pulsar la lira.] Pnlsar la lira, tocar la ctara. !l d.: P8alteri'um) ii, n., salterio, ctara,
lir8~ psultes, C8, m.) tocador de lira.
p .. bes Pube>.', Ji}m.'i, adj, [etim. inc.]
Puber, adolescente. (( c.: [mpubes -is, is
eris, adj., que an no ha llegado la adolescencia1I d,: Pt,b8l'tas, atis,
adolE\scencia;
mbeseo, is, entrar en la adolescencia.
Pudet, uit, <!'lre. [etim. inc.] Tener ve\'gu>'oza. 11 d. Y c.: Im-pudens, entis, adJ" desvergonzadcj pudor, oris, f., vergenza) pudor;
pudicus, a, um, pdico; pudicitia, ce, castidad.
]Pu.er, eri, m. [probl, p8l'teoe('e a la misma
familia que el skr. putms, hijo, nio, y que el
lacedemonio n6i:p (pir) correspondiente al
r.,
r.)
gr. no:;l:.; (pais), nio.] Nio, muchacho, criado. 1I d.: 1.0 Puerilis, i:5, e, pueril; GJ,.opueritia, ce,
f.l infanda; 3. puella, (p) f., (por p-uer'-la) nia.
ne,: Puer-pera, re, f., la mujer que est de
parto; puer=perium, i 1 n., el parto.
Pug:nus, il, m, [de la misma familia que
81 gr. nu~ (pux) por '*:n:;uy-~ (pug-s), con el
65
US,
r., purla!.
cj;AAOr,;
),,6<;;
m;:AF6;
(pelVs),
curos de luto.
Pan",,;, i, m. [del gr. nWAO'; (plos).]
Pequeuelo de cualquier animal; particularmente: pollo, potro, renuevo, tallo nuevo, ~
d.: Pullaio, onis,
cra de los pollos; puU,nus, a, wn, que conrjerne . los aoimales jvenes, pollino; pull-ulus, i, m" pimpollo, renuevo, pollino pequeo; pulla/o, as, brotar,
ecbar pimpollos, pulula!'.
Pnbmw, onil'!, m. [pro])!. es una alteracin del gr. nV86-.twv (pnc-m6n), jnico,
r,
nA86-f1wv
QUA
66
QUl
r.)
.o
r.)
r.,
rent(~
cuarenta; quadragesim-us, a, w:n, cuadragsimo; 5. qtw.dril1g~nl. re, a, cuatrocientos; 6. 0 com pus-tos en quadri- y quadru-, et.c, etc.
~'H", eonj. [Es preciso distinguir dos encliticas- que. La primera es una conjuncin copuliiva que significa Y, que COfrespondP, al skr Ka y al gr. 'CE (te). La segunda encltica-que, que se encuentra al fin de
quis-que, uter-que, ub'-que, etc.) DO se coloca
,ino al fin de palabra" de orig<''O pronomin.l
y de significacin interrogativa, cambiando
entonce~ dicha sigldficacin intt't:rogatlva
en positiva. La forma correspondiente en
seo es -pid yen cimbrico -pei teniendo una
aplicacin analoga a la enclftira snskrita
dd. Esta segunda enclitca -quP parece ser
un resto Irozo de quis, quid]. Y, por ejemplo
en al-que, na-que. etc. /i Que, enclit.ica despus
de una palabra interrogativa, por ejemplo:
uter-que, 'U.nrii-que 1 etc.
RAN
RAR
ingls Who y al alemn Wh'r, quin. La dedin3.c1n del proo01nbre qu'i, aUffi quod, es
mUy irl'8gnlar.] Que, cual, qUien. /1 c.: l." Quit2(1,'m qure~damJ quoddam, UBO) un cierto; 2 o
qtt~cH,mque, qui-tibet, 9ui vis, eualquiera que.
R o. y c., l." Qua. aov., donde, adonde (con
movimiento); quoocu1nqu6, cualquier parte
lugar (eou moVim!80Lo); quo-minuJI que no
para que no, quo~H.'\que, quousque hasl cuando; oH-qua J 11 ca alguna parte; 2.
qua, adv., por douoe (con muvimiento); qua(l1.mlque) por cualquier pane; R.o quam, advo,
qne~ cundO, cnuto como (despus de un
omparativ,'); quam-dilf' pOl" e,dlnto tiempo,
btista. cuando; ql~a'm'Vts, aunque, por ms
que; quando, eUllldo. pu,-'\s qUH, y quej alit}v,ando, algu[](i vez, en .:Igun tiempo; quamqtia'"tH, lIunq le; olo Q'l.wJ, conj., porque; 50
q'Hi~ adv., como; n.o qUJis, quU', qnocl (sust. quid)
qu.?, Cul?, quin?; q-uiS . . qwl'm, etc, alguno;
quts-rue) etc.: cadH uno; wi-qu'.':t, etc., alguno'
7. quot , adj.) 'inrI. cuan lOS con i. de pluali 2
dad,; quot/.f~S, adv' cuantas veces; quotus, a,
um, cu~nto! que, .en qu nmero? quolidi8~
cSlda dJa; q-uolW17!'l.'l, cada ao, todos los amos'
ali-quot, alj;!:unos; H o quom con}" cuando,
que , puesto que, como; quon~da?1l, adv., en
8gun tiempo, alguna vez; qtwn-iam, conj., ya
que, pues. que; 9.0 palf-}H(lS invariables; CUT,
oonj., po, que; quid (""Iiguo aellsalivo pI. neutro) conj. porque; quidem, y equdem, adv.,
Ja verdad, ciertame"nte; qtippe, con}., pues;
ya
JEa'ble;;;. ile,
rabo.
pyor;,
11
d : Rae.mos".,
67
f
~s, e,
cual; quanfus, a, unt, cuan gn:lndE'j cuanto; qu,antum, adv., cuantoj quantul'us, a, '11m)
cuan poco, pequeo) corto.
~"'lc",, etils, (. [se~n Vos, del hebreo].
Segn otro. del gr. xc1.to:t (Keimai 1, descansar, reposar.] Descanso, r800SO /1 el.: 1.0 Qaieseo, i.'i, quiev, quietum quescere df'sca osar,
reposar; quietu8, u, 'wn, quieto! pacifico, tran"
quilo I1 c.: Reqtdes, .. etis, -eti, -etem, o -em, -ete,
o -e, f, reposo, descao:,;o; re"qufjSCO, iri, evi
etu/11 , escere, reposar; descansar
QUilllH]'JI, indo [corresponde al gr. 7tV1:E
(pntel. al ,kr. Parkan, al gotico m(, al aleman (n{, al ingls five, al irlands coic, yal
cimbrieo pimp. cinco.J Oinco 11 d. Y e.: 1." QU'!nque.'i, adv., cinco veces; ~.o quintu.s, a um~
quinto; quiTltilis, is, e, el quinto mes romano;
julio; 3.0 quindecim, -,d, quince: 4-.0 qui'rqua=
ginta, ind.) cincuenta; quinquagef)'imus, a utn?
quineuagsimo; 0. quingent-i, (F, a, quinientos; 6.0 compuestos e11 quinque~! qUi-7!qU- l
quinc/k- qu,inc-~ quinu: quinqlM;.rem's, , (1 nava
de cinco rdenes de remos; quinqu-ennium, 'ii
n., quinquenio; q-uineu-plero, plir~i8, adj . quntuplo; quine-una!, unels, m . medida capaz de
1
sonido ra, m.] Rana. n d.: Ramula, re. (. y ramurwvlus, i, m' J Taoacujo.
Raucor @['i, 1n [del ionsHado rarW80,
j
'.0
r.,
REP
68
ROD
ro,
se
r,
t,_
r;
is,
BA3}llO:.
r.}
q ;
r,
'PI,
mal; la l'. es
RHY, RHU i. de manar.]
Fluxin; reUIna. Il d,: Rheumaticus, a, um, reu~
mtico: rheumatsrnus, i) m., reumatismo.
Rli.yihmu, l, m. [del gr pu8[L<;; (rhythms). La r. es la misma de Rhewna.] Ritmo.
R:i.deo, e, Fi,,-, E'jUlllll., rideroo. [del
hebreo ?'ud, segn Mazocl1 J Reir. 11 c.: L' Ar
rideo son reir; 2. de-ridfJD i/'~rideo, burlarse
de; irrisio, ans, f., irr1.sin; 3. .sub-rideo, 8onreir. 1I d.: 1. Ris1.Mj U3, 111., risa, burla; 2. 0 ridicu ..
lt::;, a, Unl, risible, ridculo.
Rgo, es, [del gr. p~yW (rigo), estar
fro.] Estar rgido, helado de rro.1I d.: 1.0 Ri,
gidus, a, U1n, rgIdo; rlgiditas, alis, {., rigidezj
2. rigor, oris, '(n., rigor, ;::Jspereza d.el frio,
.
Rigo, alO, [de la r. RIG (por vng, vngh), ,
de mojar, regar,] !'legar. 11 c.: Ir-rigo, irrigar.
11 d.: Riguus ir-rigt"'" a, um, que riega, regado.
Rima, re, f. [del gr. p'Jyta (regma), rotura.] Rendi.ia, hendidura U d.: Rimar, aTiz,
registrar, escudriar.
Ritil1, ", m. [El ablativo ,'itehace suponer un antiguo sustantivo *ris o 1'itiso] Uso j
cost.umbre, rito. 11 d.: Ritualis, is, e, ritual; rite,
adv segn e1 rilO, I'pgla.
Rivml, B., m. [de la r. SRU. RTV, RU i. de
manar, correr lo~ lquidfls ] Arroyo, riachue1011 d.: Rivalis, , e, el que tiene sobre un
curso de agua ]09 mismos derechos que otro;
rival 11 e.: De-rivo, as, dorivar, etc.
Rixa, !le, f. [segn Vo,., del gr. Ep[~oo
(riz), disputar.] Ria U d.: Rixor, aris, reir; riccos'Us, a, um, pendenciero.
B<;>bur, b>lH'i, n. [por Robtts. La r. es RjJ.
i. de facilidrld, fuerza.] Encina muy fuerte,
roble: fuerza O d : 10 Roboreus, a, um, de roble; 2: 0 roboro y corroboro, fortificar; 3 o ro bustU.'l, a, um, robusw.
Rodo, i, rusi, J-'OIi!1llm, ll:odere. [5egll
Faccil, del gr. 'tpY(W (trg,', roer.J Roer.
SAO
SAC
Il'bdos) vara.]
1orete de gladiador 11 d : Rud,,;ula,
esptula.
Rl.lltlo, i.;,~ i."lTi,
[a.sono, ~ice VG~'1.8ive is pl'opl"i-us t;;it f/sinorum, 8/Ve fu,ntwn l1autU!Q~
rum., gui ir/de rudenles a.ppellantw'o] Rebll.znar.
nd.: Rud'itus, us, m., rebuzno; 1'udoT ons, m'l
brand1io. rugido.
. .,
:llC1uh.s, a ""lIl\~. [La forma primItIva es
,audus. V. Rudis] Bruto, cosa sin labrar. 11 d:
Rudas, eris, n , masa bruta.
lRudus deris, n. [del verbo ruo] Escmbros, mar~a. ~ d : RuJBTo, as, cubrir de grnva.
ll~"ga, re, (. ldel gr. (roo, (rugo) contraer.] Arroga, pliegue. Hd.: Rugosus, a, um,
arrugado; rugo, as, arrugarse, fruncir.
Rugio,
:lre. [dA la r. RU i. de aullido,
rudo a!'(udo 8Ordo.] Rugir. ti d.: Rugitus, w,
m, rugido.
B;u..IDri1e!fl!, m.inis, n. Ruma., (17, f. [de la f.
RU l. de rechazar, repeler.] Primerestm"go
de los animales, estmago, vientre, barr~a.
!I d.: !f'l.'(!no, as, y ruminor y ~ris: rUffiIC:l!; ruminalzs, 1.8, e, rumIante; rumtgo, as? rumliH,
]!tm"",r, oEi", rn [de la misma r.. que
Rugia,] Ruido, rumor. 11 c.: RU1m-fico, dIvulgar.
Rnul.][H>, :il.s, !r@pi, !rUptUllllli, ,'",m]H'~6.
[de la 1'. RUP, RUMP, i, de romper, skI'. LUP
i. de de~tl'Uir.] Romper. ~ c. con o.b-, cor, deo,
dis} e~ intfw, per' l pra-} pr:o-. 11 d. Ruptor} oris., m . ,
el que rompe: rupes, tS, t, ropa.
Ruto, iN, li', 61'<'). [parto fui. )"itu",-, de Il
r. RU i. de rechazar, haecr, retroceder, etc.]
Arruinarse. preClpiarse. 8 c. con.ad-, cor-, .dA/~
di-, ir, ob-, pro"") sub-, su.per-, sem~. Ud: RU~rla~
re, f .. ruina.
R'"", li."mr1l, n. [segn Serv., del griego
CPOUPIX (aroma), por a[presis r ..... ll1., V.
tambin la etimologa dada por Darmesteter inSf'!fta en les 1tJemoires de la Soc~'tf de
Lin'gi.,tique de Pars, tomo IIJ, 56) El campo,
la granja. I! d.: Rur, adv, en el c!,mpo, TUr(!o
lis 1,Si e, rU!'lil; rustlcus, a, 'wn~ rust.lco; 1'USt1,~
cdas, atis,
rusticidad; groseda.
R,,-,,D.~, a, umm. [de la misma familia
que Rab'T.] Rojo, subido. 11 d.: Ru.ssatu8, a, um,
vestido d' colo!' rojo subido.
Ruta, re, f. [del gr {)lJ1:~ (rut)] Ruda,
amargura,
.R-.ihi a, nlll!ll, [de la misma familia
qne Ruber.] 've color rojo, subido; brillante.
ti c.: Sub TUllus, ,a'J u.nt, de,un r~J<? poco encendido. 11 d.: Rul,lo, as, rutl.lar, Drillar.
/1
r'l
r.,
r.,
r'l
69
r.,
s
mlb'''lmru,l, n, [del gr. tjJ.tto<;; (psmms.) La r. es SAM i. de arena.] Arena grue!\ y pesada, sbulo. n d.: Sabulosus, a, um,
lleno de sbulo; sa.bnlo, onis, t., sbulo.
aCC1l!, i, m. ldel gr. O'%~to~ (skkos).]
Saco. U d.: Saceellus, i, m., bolaa, saquillo.
SAN
70
r.,
1l,m
rresponde al grlego
r.,
r.
seo
SClE
dable.
aneli, i, 9a:rmxi., anctllUll auci~
j
to;
(o santidad; sfJ,crosanctuB sacrosanto;
onis, f.) sanciono
~"D.li!.:!.Uu.""" H, >1. [del gr. O'(XVOcXALOV
(sandlion)]. Sanrlalia.
afi~ui, grnirnd.t5 J m. [Hay un antiguo
nominatIvo neUlro Sanguen j Sallgre 11 d.: 1."
Sanguineus, a, 1.[,111" sangninpo) [:anguioario;
con-sanguineus, a~ lHI1, de una misma sangre:
2. sangui7/.olentus, a., 'um, sanguinolento; S.~
ecc-sa.ngm:s i?J e~ sin san~reo
am<es, iei, [de .auguis, sangre] Sangre corrompida, pos.
'.
anu, a, 1!HJl!l [de la 1'. SA, !. de salud.]
SaDO 11 c. J,0 Insunvs, (l'J lm, lnsensatOj tf~3a
nia m, ('., locura; inHl1llio 'l.Sj fre SE'l' u n insen~
sato 2,0 veusanlM, a, urn, loco, 1!lsensatoo lid,:
Sane, Q,d'V. sin dud01; sano, as) sanar.
!"Iap,o,is, ii, ere [rlc la radical ::A(!),
SAPH, BAP, i. de vista clara, conocimiento.]
Tener sabor gusto: tener C0ilOCln118nto; saber. 11 c. con con, de, Te-. !I d : 1 o Sapor, OrlS,
m 1 sabor) gusto; 2.0 !Jupiens, entis adj (COfres"
ponde al gr. aocp6<; (sophos), sabio;' Sabio;
insipien8, ontis adi-, necio; sapientia, re, f., sabidura.
a'Nlrna, re, f. [de SllTCio]. Carga, 11 d.:
Sarcinosas, a, um, cargado con uu fardo muy
pesado; sarcinatus, a, um, cargHdo.
j
i~
aItl:Eio,
1!l1Jl'~il
a:E.~tum, a!'~iR"~~
r.,
SED
r,
nc.
f.:
el.~e,
(6t'~
crimen.
SelBn~, y S <llwna, re, f. [del gr. (J:.r.rV~
(skell), tip.nda, escena] Escena. H d.: Scen-icus, scenarius, a, '/..tm, escnico.
SeeptrillID., i, n. [del gr. crXYj'lt"CpOV
(skBptron). La r es SGAP, (SGOP, SGIP) i. de
golpear, apoyarse.] Cetro.
!"Ie],o],:!!" ID, f. [del gt'. (JXo).~ (sehol),]
Escuela. 11 d.:
nrn, de la escnela; sc/wlastict/.8
retrico, estudiante.
}liS) ~H~idi,
ciS"IDlHID., lScinde-o
SGID (C/ED por SC/EDJ ski'
i. de hender.] Rasgar, hender.
C'iTcum~, con-, dis-) ex-, in ter, per-,
~I d.: 11. 0 Scissio, on'is l [J
rol f.) cortadura, di virotura; ex-scid'ium ex-
(.,
1lffiVlfIS,
por
aspel'eza~
*0':;tCGtF6\;
(sk1.\is)
(skaiVs). La r. es SeA L de
cn!:po, is,
&~lillips:i,
8CDlipt\Uilli SCIDl.I=
j
]!>re. [del gr. yAcpW (gluph), tallar, esculpir.] Esculpir. 11 d.: Seulptar, otis, m, "scultor; sculptura l ce, {., escultura.
eutum, ji, n. [de la r. SGU i de cuhrir,
proteger.] Escndo largo. 11 d.: Scutatus, a, am,
escn<lado.
eclH! ti"", udv. [y Sequu,. Corresponde al griego '~0CiOV (s)sson)
(s)kion).] Menos.
ecrfl; ,
(part. fut
milia que
cum-, con~,
pTO- 1'e- sub-
corte;'
segur.
(s)eks).] Le-
edi~\ eS;nili'IL,
do
scabies iei
etc.
Cl3)lli. ~lug, i
'In)
fE'hene:3; 5.
pos-s~deol
ni, m,
SEP
72
consulere, sentarse juntos, consultar; e071silium, ii, n 1 consf'jo: eX-8.'l~! ewul, m' l desterrad.o eccsiUum emilium~ ti, n.) destierro.
Se!;'",, ge,;, [de sera, segn Vos.] El
campo, la mis. II d.: S6gelalis, is, e, que cree o
entre la mls.
"'gni, i'l, <!'l. [Miguel y MOfante creen
muy verosimil Que proceda de la particula
se, privat.iva y gnavus.] Perezoso, lento. 11
d.: Segniter, adv., pi::'reZOsDment.e; segnitia, ce,
y ies, 'fet', DSr?Za , indolencia.
Semel, adv. [por 'Semelom. La slaba sem,
sim, ;ignifica ( uno)) 1 y se encuentra en
36m-per, sin-guli, etc., etc., probl. tiene parentesco con el gr. sIr;; s)eis) uno.] Una vez.
",,,,,,,,d. [Prefijo partitivo, que corresponde al gr. C~.tt (s)mi) y al ski"o smni mitad,
mediDo] Mitad, medio, 11 e : Ses, reducein de
..mi-s por (Spmi-as) mitad del as; Ses-qU1pfS,
edis, pie y medio, s8stertius, , um, sexlerCto
Semita') re, [de semi, mecHo, iter, camino,] Sellda,
eIm.])eF'9 adv. [de sem, uno, y la encltica
p8f', que es la misma de nu-per.] Siempre. ~
c.: St:rnpi-tern'Us, a, um, sempHerno.
0n.~X, e:eis, udj. [Sen.ec-s cOiTesponde
al gr. EVO<;; [(s)noa] y al skr. sana-s. La ro es
SEN i. de cosa antigua] Vi, jo, anciano, II d.:
1.0 Senesco is, sel1ui, senescere env~jecer)' 2.
senectus, 11,tis, f. , y senecla; m) senectud, ancianidad; a,o senilis, ~s, e, senil; 4. senalts, 1M,
mo, senado (asamblea do andanos); "nator,
o'ris, m., senador.
~enti@'l , eni, emuID, g!BIDitire. [Segun Nunn. probl. por metatesis del
gr. cxtG8&vo.tCGt (astbnomai), G8softa
(stbomai), percibir.] Percibir, sentir. 11 c.:
1. A:h5entio, is , tlsentir; assensuR, US, m , asentimiento; ~.o C017,-sentw, is, consenlir; consen8Us, tlS, m., acuerdo, c'_\nsentim!entu; 3.
dis-sentio. is disentir; di.'!~e!lsio, olli'~j disension.
I1 d.: Sen-sus, 1M, m., sentirlo, sentimiento; senQ
ten tia, a\ opinin, sentencia, mxima; ser.sim~ adv., poco poco.
l'ilepeH, i, i.'i, 1gepult""m, epe.lire. [etim. inc.: segn Freund, tal vez de la
misma f. que spernoj asi primitivamente significaba Sepal'~r, alejar, poner aparteoV. otra
etim. d\~ DHl'nlesteter inserla en Les JlII'moires
de la Sacielti de Linguistique de Pariso lomo IV
pg. 226.] Sepult"r. 11 d : Sfpullura, ce, ,epul.
tura; sepulcrum, i) n., sepulcro; stpulcraris, is,
e, sepulcral. II c : ln-sepu.ltus, a, um, insepu 11.0_
I'ileptem, indo [corresponde DI gr. S1t1:&
[(s)ept], al skr. sctptan; al gtico sibun; al alemn siebfm; al ingls seven; al litllflno septyni;
al irlands seche y al zendo haotan; siete]
Siete 11 d. Y c.: L Septimus, a, um, sptimo;
'!tO Septuagznta, setenttl: sepluagesmus, a, 'um,
septugsimo; a. e Seplingent~, re, al ':OOj septingentess'lnus, l itm, seplingent.Asimo " (LO
compuestos en septem: sBptember, bri,'1, n", septiembre ("'jo mes romano; sf'p~en-l1"io7les, um,
m., las siet.e estrellas dpl Oarro,. sl'pf,entro~
{mis, m., las const6hClOnes llbmBdas Osa mayor y menor; el polo Norte; el viento del
Norte.
SIL
SER
eq(,.loOF', q !:ne:r.ril, @<5CTIl1i;ufSUID, sequi"
[de la r. SEQ, i. de seguir. Sequor corresponde al gr. E1tOLca (sipomai) y al skr. 8Clck,
seguir.] Seguir. 11 c.: 1.' AssequaT, perseguir;
~ o con-sf'quo'r, conseguir; 3 o ppr-sequor, perseguir; 4. pro-8equor, acompaar. pros" gllir; 5.'"
otros compuestos con ex-,in- , ob-, sub-; er.c~
sequicp , arU,nl, f, exequias; ob-sequwm, ii, n.)
obsequio. II d.: ].0 Secundus) a, Hm, segundo,
favorable secundo, as, secundar, favo! ecer;
3. pedi-sequus, a, tI/'JL, que sigue pi; BPfV.idor; :3 ir/sector, aTis, perseguir; 1'nsec~alw,
onis, (, ataqu8; 4. s~ciu,s, ii m,.~socio::mctetas1
atzs, {., socIedad; soew} as, asocIa!', unIr.
Se'JI"etJro, adv. [probl. de la misma familia que Se""s] Aparte. en secuestro 11 d.:
Sequestro) as, secuestrar; sequester, tl't, m , depositarIO, mediador.
eFa, iOO, ( [del gr. c;;p (seir). La r. es
SER, i. de anudar, at.or.] Barra para celTar,
cerrojo, cerradura. 11 "o: Ob-seTo, as, cerrar;
re-sero, as, abrir, lr.3nquear.
S""'l!1l'''', a, U]Jll [de la r. SEL, i. de resplandur, brillo], Sereno. II d.: Sereno, as, serenarSfl,
ell'ins, ~, nm [segn Dderlein, B.O:; una
contraccion de .'~everU8. Entre seTius y severus,
hay la diferencia de que el primero se dice
sobre todo de personas, y el segundo de cosas.] SHrio.1I d,: Se'!'s, adv., seri<>n1ente.
ex~o, i9 91evii, atui1ll? le:n."e1."ee [8tro es
por *8i.10. E,tR verbo viene de una ro que significCl spmbrClI\ lu cua} se encuent.ra <-:-n el
gotico !wian} sembrar, yen el litu:.no s~jn,
~ipmbro.] Sembrar. II c.: (supino silum): ]., insera, plantar en) insertar; consif'4s, a, 'u,m,
planlado rte 11 d.: Sala, orum, n., los sembrados 188 mieses; se-men, minis, m' l shniente.
e:i'O, jo (perf. inusitado), e.tl!l!jJj', !'lel\'ereo [de la r. SER, L de enlazar, atar, encaclenar. La forma grao sp6J, dpttl (s)er,
Is)er).] Enl~zar, encadenar. II CO (con pret.
en seru.i): },O AS-8ero, f:'clay.oar, afirmar; 2. dose10, obandonar; deserta, orum?'J '1L, de8ertos;
a o disseTo, desenvolver, dIsertar; dissertus, al
um, elocuente: 4." in.!eTO, insertar. 11 d.: ]."
Sertu'in, i, n., (gene! almpnte en pI.) guirnal ..
da; '2.0 serus, ~e~, f 1 encadenamiento~ srie;
3. sermo, onis, m., razonamiento, discurso;
~. lJ1'wserlim, adv., sobre todo,
SelI'!>", hl, J]i, pturn, p",wo [de la ro
SERP, (REP); ,,,,.. SA RP, L de andar arrastrando, reptar, deslizarse. Serpa corresponde
al gr. EP1tttl s)erp), arrastrar, y pertenece la Familia del skI'. ,arpas, serpiente.] Des]izarse) arrastrarse. Il c. con de" dis-) in~, pro.
nd.: Sd'pens, enlis, m' l serpiente.
I'ilen'a, re, f. [Voz imitativa.] Sierra. II d.:
Serra, (lS, aserrar; serratim, adv.) en forrn~) de
sierra; f;errarius, , m., fabricante de sierras.
eFus, a, "ID [etim. ille] Tardio.11 d.:
j
gro
(por
SIT
'opFo.;)
(Ol'VOS),
(okurs) y qJpOUp<;'
(phrnfos)
es considerado como el
gu~rdwll de la casa
LesMmoiresde la 80ClBte de LmglllSl!que de Paris. !I, 30n. Es-
73
lJ
d.: SilerU.i'wm,
, n., silencio.
:filex, li~d@1 m.. [etim.
asco. 11 d.: Si/ice"" a,
1I
esclavo;
c.;
r,
'14
sop
SPI
SPE
ID:Iiax~)~;dUi&l
O~t<X,)
faL
r.,
races.
r.,
r.)
75
j,O Aa-Spltw]
r,
8)010s) por *oAFot; s)olVos), y al skr o s[trva-s, todo.] Todo entero, cada. 1I d.: Solidus y
soldu8 a J ll,1n, solido, macizo; solidita8, atis,
solid~z; solido) as] hacer solido. li e,: Solem-nis,
'ls) e sollers , tis; ~olli-citU!J al tml~ etc.)
olooCtlJllJ;', :li, n.) y ~olree.H3HIDl.1ill.,
'rn,
[del gr. crAOtXOV, CioAotXW1r; (soloikon soloikisms).] Solecismo.
:~]{l:!r') a~ig\ .. [Solar signific.aba al pdncipio
"restaurar. Probl. es un derivado de sol/us,
entero.] Coasular, confortar. 11 c.: Con-salol',
c~rLs consolar; co'nsolatio ons (., consolacon;
conslolc~biUSl 1S, e, consolable, 11 d.: SoluC'ium' l {i,
n. consuelo; solator, oris, 'm." consoJa~ior.
luw., l, n. [de la r. SOL: skr. SAD, i. de
ir, caminar, marchar.] Suelo. 11 c.: Bienes
il ?:
SQU
(skp-tomai) examinar.] i-
ei";B.
Ratn.
S~HAte,re, m. [del gr. crwpe.h:"IJ\;
tes).] Sorites, especie de argumentacin.
(j)1rOlf, @IrS
nermano.
r.,
um, de esparto.
1lipj,]jjH~, ati@, n. y P';'S:>nIll>l, R, m. [
'wrn, espacioso,
*Sp~cio"
ver.
r,
!llano
denso, segn
s espesar; sp'sesco,
atis, f., densidad.
;ple'!ll.ii., m. [del griego
es SP LA i. de vscera.] El bazo.
a, 'l.bm en fermo del bazo.
""''''''''''IlJ''"'' il, ere, [probl. es un derivado del gr. ClTIA)v (sp1n). Los antigu03,
confundiendo loS funciones del bazo con
las del hgado, vean en el primero de estos
rganos el asiento de la ictericia 6 clrosis.
"'Splenidv.,s 'Splendu.\ el que est enfermo
de ictericia o clorosis.)) ha dado el verbo
s1'/endeo,
amarillo. Ms adelante la sigl1ificacion
splendr:o ha torr.ado un carcter
ms general. Para ."as detalles V. Les Memoi-
plendldo.
.
])U"Lm, H, n. [del gr. mtUAOY (sk.Ion).] Despojo presa, botn. il d. Y c: SpoUo
dp~spolio (lS,
Cl1tO<;; (spos).]
c,
Q )
STR
STO
ST1
!l11tlVO, segu~
es stirid. y
goto)
destilar;
si ti llrJ., l'un,
Udus, a, ttm, psculido, scio. sombro.
got.a a gota; de-stillo) desU13J', caer gota'
",,,alillu,, re, f. [V. Squaleo.] La escama. 11
ta;
deslillatio,
o/lis)
(.,
de5tilacion;
hay
d.: Squu,rnt.u8 y 8qU(1m.o.~.usJ a, v.m,;> cubierto de
escamas; sqv.amt/.lr.1, ce} f. escama pequea. n con1puestos en stillo, as., con eX- in-,
c,: De-squanw uS J escamar~ qutar las esca*tiIDlg"'iR0, i. [corresponde al gr.
ro"s al pescado.
(stiz6) por *Cl'dyjw '(stigj), al skI'. tig
tI'Aliml!ll, j, n. [del gr. cr'C:OWV (staleman stechen.) picar, pu nzar. La l'. es S
oon), en drico cr7t:OWV (spdion), medida L marca seaLJ Picar, punzar) pinchar.
de longitud, ms adelante signific car~ en sling~oj iB) aJi, ctltm, gu~!,\ 1. .
rera, La r. eC' STA b SPA i. de alargar) salpicar con ill30chBS de dIstinto
estirar.] Estadio, carrera 11 d.: StC\diatus, a, riar, distinguir; disUnctio, o.nIs, [. y
u~, m., distincin, diferencia; 1.,1)
'l.tm~ convertldc} en estadJO.
exti'nguo) elTIbot.n', a pagar (propulInen
Stll~gn\lUn, .i, no [de sto] Estanque. 11 do:
botar la luz); in-sti'l1.r/,uo, excitar; 3.
St~g.noj as) estar (nundado; stagnosus, al ttm,
apagar: restinclio, onis. (., Clcci6n d
cubIerto de "(uas eslancadas.
StalllklliHlln, ]l, n. [segn Pero, de Sta.] d.: Btirrtulus~ i, m' J estimulo] B2.uij' ,
as, aguijonear, estimular,l ,excitar;. s"'IUlato
Estao. 11 d,: S/armeI18, a, 'I1m, de estao,
*Sta,",o o *ti,,. [de la r, STA: skI'. onis, (.I estmulo; stilus, tI m l ~stllete,
STHA i. de e,tar eu pi, eSlablecer, etc.] Fi- zn; 'in-8tigo, as, picar) excitar, Instigar
jar. 11 e.: Des-tino, as, eSlabh'cer, fijar; obs-tino.1S ti lles, :;eti;;;, m. [del gr.
tus, a 'Ion, resl1plto, obstinadoj ob-stinatio
phos(] Estaca, palo.
,
.
onl. j'., obstiuacin
Stllpo . .,-,s. [de la r. STrp J, de hacer
* i;t",uo, as, [de la misma r. que Stllno.] pacto, clido.] Aprelar, esper,ar, hacer
Fijar. 11 c.: rn-stUllo) 0,8, establecer, restablecer; pacto i: c.: Con-st-ipo) est.rechar, e
'/'e-stau"/'o, as, restaurar.
d : SU]Ja,t'io onis: r,~ condensacin;
St<\;ila, re, r [POl' Sterla, 'Sterula., que es
un diminutivo de "ster) que corresponde ti) concurso.
1tip, ;;;tipi, f.. [de
skI', Stm'; al gr (&)cr'C~p (a)str); al arm- eobre de poco valor. 11 d.:
...
Eslrella.11 d: Steliatus, a, um, estre- ga militar, e~tipendi(); s
sueldo' servir; sl'ipend'iarius, a) 'UJJ1., tri
en sll'lN con ter y ger, a, um,
{':oJlij n. [I:orresponde al gr. que recibe el sueldo.
tip.da. re,
[diminutivo de stipa, de
(,kor), X,IX';<; (8ka\08) por *0XlXp- misma 1'. que Slipa.] Paja, 11 d : Stip"lo/",
1:<; (slurls) y al skr. qaTcrit, fiemo, estir- estipular: Slip"lat,", anis, estipulacin.
tirps, rpil, f. [probl. del gr. 'CEp
col, basur8.] El estircol. 11 d.: Stercoreus, G,
U1n, de e.stircol, porquera; ~tercorosu.sl 11" v/;/'t"
(steres), firme slido.l Raiz, tronco,
]]eno de estircol; s!l:rcoro, as) abonar con es- pe. 11 c.: Ecc-.<tirJO, as, extirpar.
tirc.ol , estercolar; sterqui2int~m y sterquilito, as, l!Jtetii,
sia:n.'e. [de
nium , ii l n., estercolero.
STA; su. sta i. de pstar
pi, establ
terl.Us, is, 030 [verosmilmente de la ra- Estar derecho, maotenerse en pi. 11 e.:
dical STER i de privar; Bral y Bail!y supo- sto, as, stiti, stlu1n, stLtre: 1. Adslo) estar
nen que probl. e3 nn derivado de la r.STER, pi cerca; 2. ante-sto anti-sto, sobresalir;
que ha dedo -'terno, tender por el suelo. Ste- circ"Uln-sto estar en pi, al Tededor; .
nlis signifiear3 en este caso lo que es bue- stantia, w t"l asamblea, reunion; 4,,0
no para ser ecbado en el estircol cama tar firme1 o cierto; estar formado de,
de los "nimales."] Estril. 11 d.: Sterilitas, atis, consistir, costar; f;on,<;;lans antis, adj.;
esterilidad.
constante; conslantifl, (8, ('.1 constancia;
1teJ.'no, ij, s-;;X'av", "tratillm, s&erne- sto~ estar alejado, distar; dislanla, re,
Fe. [de la r. STOR, sk,. STAR i. de lender, tanei,,; 6. e1X'islo, levantarse fuera de,
extender, derramar, esparcir] Tender en el 1.0 in-sto, levantarse sobre, de donde:
suelo o sobre el suelo, cubrir, 11 e: 1.0 Con- mir apremiar, ser amenazador, instar;
J
sterno eclu),r n el suelo confundidos; cons- slantia,
(El f., veeindad, asd uidarl, insisten
t~rnar, sembrar, cubrir;e_ con-sternatio, onis~
8.0 ob3tn, levantnr~e delante, obsttli'
consternacin; prostenlO, echar abajo, aba- obstacttlum i, n obstaculo; 9. pers
tir, prosternar; hey adems compuest.os con ti!'; lO." prrosto (part, fut. .
.
ud-o di-} f!(1)-, in~, sHper-, i?IJ1'-, ob, per~, sub-, U
tenerse firme y en pi delante;
d.: Straf(!entum, i, n., la paja, la cama de paja moslrar: 11. re-sto, detenerse, qu
para las bestias, etc, etc.
super-sto~ estar encima: s-upe't-stillo,
tm."JIlIDlG, h;, ni, u.tnm., IDlre. [corres- supersticion (literalmente exceso.); 13.
ponde al gr.n,;pvuo8a:~ (ptruustbai), es- sto, estar debajo, re'"\istir; S'ubslanlia, CE (.,
tornudar.] Estoroudar, n d.: Sternumentum, i, tanela, existencia. !l d.: 1.~ Status, 'U8, m.,
n" estornudo; sternulo, as, estornudar me- tud, estado; slatuo, is , ,~tatut1~m, sta
tablecer; compuestos en sUtuo; -is, ,
nudo.
'
teFto, s, .. l, er<\;. [del gr. .
uep
W (d!'- tUffi, stituere; con-stituo, constituir,
de-stiluo, destituir; inastituo, instituir;
1M), OlXp8V!Jl (darthantl), dormir.] Ron- restituir, 1festablecer: statua, ce, f~
statura, a3 1 f.1 estatura: talla; 2. statio,
car, dormir. 11 c.: D8sterlo, cesar de soar.
tillla, 118, (. [es un diminutivo cuyo l'ri- estacion, postura; 3. .tatim, adv., pronto;
':
SUE
r.
r,
r,
1J!.ad0-
r,
ruido agudo.
i s, t"1l.ilTIl.:K.].,
"t,'ill.1l.;,,;re. [Corresponde al gr.
'i;RjlIL,g'.u;"
ji~, gtR~taxi,
77
de eSe
al gr.
SegIi
stli'llii ;ctml. m
s,-tJl~nlle:t'"e.
r,
r.:
t.,
80
'
se
JO, debaJO,
",l''''']l'
n. [etim. i!Jc.] Alcornoqne,
arJ)ol
'
IDlblimli, is, e. [por 'SlIblimen,
compuesto de sub, debajo y hnen, el
de la pUArta. Los esclflvos castigados con azotes eran susppodid?s en el umhral de la puettu: Esta significaciOfl 88 pel'dio y pas sjg~
n~ficar elevado) sublime,))] Que est Euspenddo en el aire: elevaclo, sublime. n d.: SubHmitas, alis) {., s1.1blimidod.
thrH.~'Cu Wi.CU7 i~ tn. [del gr
(~)opos) La r. es (S)OP i. de jugo; abuudancra,] Jugo, 11 d,: SUCOS1.1S, a, um~ jugoso.
Smilo, as [col'r8spondeal gr. tO[W ((s)iiliO)
por
crFt[w (sVidi)
TAR
TAB
TAB
~ c., As-suesco y con-suesco, acostumbrarse' con-suetudo, cll11H~ f.l co...,tu mbre; de-
78
soler.
3UOSCO,
desacostumbrarse;
h'wetns) al urn,
no
*aFoI;
*aFe;; ('sVou, *sVoi, *sV), yal skr. SVB,
pronombre reflexivo de tercera persona.] De
Vlra s, se~ s. d.; Suus, a, 'urn, suyo,
suya, suyo.
li'hdcl!ll, i, llllll.. [del gr. 6A,W~ (slolkils)J.
Surco, rastro del arado. 11 d,: Sulco, as, sur-
si,
r,
Symph{bllliia, re,
f-
[del
(symphona), compuesto de
i J m. [0.::-1 griego
f.,
y u~ i9 m. [del griegO'
a6v
T
'lI'abI\'lTna, re, r. (probl de la misma l. que \ carpaa, contubernaZ,s, !s, m., camalada, comfabula.] HabIta,.ciou hecha de tablas, caballa, paero.
taller, tlenda 11 d . Taberna,wl/hm, i, 'l., t&b8>'Ta1i}l/ls, ilg, { (de la r TA i. de
nculo. 11 e: Con-tubermum, li, n, tlflncla de rretlf, hqtlldar.] CorrllpclOn, conhgw.
TEN
79
corromperse; 'in-tao
n,y sangre CDrrom~
, cOfrupclOll.
ebtw (akM,)
callar.] Callarse; ca11 c.: Re-t'iceo, callarse, disimular; reticenre, f, silencio, reticencia. 11 d.: Tacit-us, a
SIlencioso; tacitU'rr1t~s) a, um, tacitun.lo.
Treda,2e, (. [prob!. del gr ooor:;;j
(das, dads).] Tea, antorcha de re"ina.
T"""det, ll'e.-tooun>. t, toodere. [se~un Vos. del gr. (X"t)Ost (aedo,) &:OEW
(ado,).dar pena:] Dar pena, tedio, fastidio.
fado. 11 eL: Tced,u.m, ii, n., tedio, fastidio_
.
Treter o te.te]:, "ira, t!J."IDim" [segun unos,
de ater, negro; y segun otros) de lcedet estar
triste.] Negro, stnro; feo, horroroso. '
Talent",w, ft, n. (del gr, 't&:AOGV'1:0V
(tlanton), balallza, peso.] Talento, peso y
moneda.
T"U,,, i, e. [verosimilmente del griego
'T~I.ht,m(' (tlikos), elico 'tO:A[xor:;; (talikos,)
tan grande.] TaL 11 d.: Talio, onis,
pena del TallOn.
i, m. (del gr 'CocA&:t (tal,) so. La ~,es TAL i. de sufrir, soportar.]
claVJ)3, tobillo, dado para jugar. U d.:
lS. e, que llega hasta los talones.
'I'am, adv. (es un derivado del pronombre
griego de tel'cen.1. pen:oDDj segn Freund
tam es una f~:H'ma de acusativo, anloga
quam, como am, clam, etc.] U d. Y c. 1.' paJabras lnvanables: tan-quam) con). como, as
como; tandem J advo, en fin; lamen, conj' sin
embargo, tametsl, conj., aunque, bien que;
i,O tantu8, tt) um) tan grn ncle) tanto: tantum,
adv. t~nto, solamente; tantulus 1 a,,' 1.l1n, tan
pequeno, tan poco.
T2l. .1l:igG~ i~, ,t~tig:i, t.&ctll.11n, tang'ere.
[de la r. TAIt con inserci\lll de n.,. TANG i,
de tocar.] Tocar. 11 C. en tingo, '-s, tigi, tact'um,
Mngere: 1.0 Attzngo, esperar, tocar, alcanzar; 20
conu:ngo,t.ocar)coger, suceder; contact-us, tM,m.
um, ii., '11 , Y conlag'io) o-nis l f., conta'ctoP
; contagiosu.s, a'J um, contagioso; 3.o~'n~
a., "''', adj., intacto. 11 d: L Tactus us
, t&~to; acc~n de t?car; .2. 0 in~eger,
gru'ffl, wtecto, Integro; 'lntegntas, atts, r integridad; integro~ as) integrar; red-integ/o as
ren
r; &.0 compuestos en -ta-mino.', as;
poner ell contacto, contamll13rin-tamino,o
r; 4.0 dum-laroa,t, conJ , sola:
mente; . laxo, as, tocar fuerte o frecuentej
r,
gra;
!l"
nm.
[del griego
por mettesis
corresponde al gr.
garantir, proteger. 11 c.
descubnr;. 2. pro-tego, cubrir, proteger; a o
~1ay ademas compuestos con. circum-~ con-;
tn- o~-'j per-, 1JrCfJ~, 8'ub-, sttper-.I!d.: 1.0 Te
ctum, ~J 'n., H?l'lgO) techo; 2. tegmen, mhlis, nO
tegumentum, '1. n., tegumento cubierta abrigo; 3. tugul'um, il) n, cabaa; 4~ o togd. ce. f.
9
toga.
'
r.,
r,
TER
80
T0;:><'!>, <!'Os,
"ii,
TON
THE
r'l
1:Zp..to:
r
r [pOI' *TerBQ.) es el emen
c ,
IJr~Jl'r21, re,
de un antiguo adjeLivoj sigoifica.l.iterulmente;'
el camino viB. seca por OposiCIn <11 cUluiHa hmedo sea mare. La r. es TORS, TORR'
skr. TA.RH i. de ser seco, sequeddd,] Tierra:
1I d.: Terrestris, 'is, e, terrestre; t{]rl'enu~, a 1
significacin primitiva ru (tendBr, extender . Es de la misma familia que Tendo.] Te- de tierra, terrestre; terro.'Hls, a, 'U,m ter
ner.!J c.: en tir~eo, as, tinL~i, tentttm~ linere: /1. 0
: 1. 0 lliedi~ler'rwletl,S, a., 'l.tm, situaclo en .
Ab8~tineo, abstenerse; abstinentia) ce, f.) absti~
las tiprras, J11sc1itarl'neo; ;8,0
nencia- 2. at-ti'neo, tocar; 3, continao, conteterritorio; 3. ea>lorris, is 8)
ner co'ntinens 1 entis, adj., continente; conti~
e~~ "[iR, itulll, {':Jl.'e. [Terr8re
nuu,,;, a 'n/nj continuo; continuo, a,dv, con ti- po!'
La r. es TERS o TRJ:S; skr. T
nuamenLe' contentus c&, 'um, contento; 4. i. de temblar. Corresponde al gr. ,pw
ob-tineo. oc'uparl obtener; 5. 're-lineo, retener;
6. 0 .<fus.neo 1 sostener; F-J.o hay olros compues- por ''CpG'W (tl's) y al skr. tras.ami,
tos con de-, d;-. 11 d : 1. Teno1'loris, t, conti~
Aterrar, atemorizar. 11 r, con
unidad" 2. tenax) aC'is, adj.) tenaz; per~tinf/aJ,
pro-, 11 d.: TtrtOT, oJ'tS, rn ,
acis })ertinaz; tcnacitas atis) (, tenaciuad:
e, terrible. 11 compuestos en
1Jer-tfnaC'ia re, f.) obstinacin, pf'lrt!nacia; 3.0
u) UnI, im p.:.:rtrrito.
tenu8) prep., hasta; hac-tjnus~ hasta aqu; prQre, f- [probl. es una abreviac
l'inns, adv., pronto.
Tene:R\ IDl..e1i~S!'1 :lULli"'lll.JFm. [segn Cu l'tius, del gr. 'tsaalXpcZWvo<;; (tessargnos)
pertenece la f.amilia de Tenuis, y segn otros, dl'ad()~ de la mi~nna man.eru que decimos
procede del gr. 'l;ipyv (trn), tierno, por castellano un kilo por un kilogramo.] Da
cubo, pieza cuadrada. 11 (l,: Te88erm'us, ii, m.
mettesis] Tierno 11 e\.: Tenere, adv., tier!la- soldado
que transl!'ite la consigna al
n1:3nte; teneritct8, atis, (., delicadeza, terneza; ral; te"sella,
w, f-, pieza cuadrada para
tenellu8, a, urn, un poco tierno,
vi
mento;
tessello, as: pavimentar con
Ten11" 6 t",,:ii, i", e. [de la r. TEN sa1co.
i. de extender. Corresponde al gr' 'I;<XVl)Tet$.., re, f. [segun COl'ssen, est por
(t.auu-), usado en composicin; al skI'. tanu-s, ta, qne significa tierra cocida.) Sera
01 ingls thin y al alemn t1iinn) delgado, de", una doble orma de tost"" de la misma r.
licado,] Delgado, tnue, delicado. li el. y c : Te1'/'a y Torreo.] VasIja de barro ca
coo
TenuUas, Mis, tenuidad, delicadeza, pobreza; eha, cabeza. 11 d.: Tesludo, dil-ds,
tentM3, as, adelgazar, extenuar; al-torluo, ate- tortuga tortugfl; tesludinat-us~ y tes!U,imealus,
nuar: atteTl:Uatio, orl'is, (., atenuacin; ex-tem.to, a 1..t1n, abovedado.
T01;R, i, m. y
[etim. ine.] Testigo.
0xtenual'; exlerlUatio, oni8, f.\ extenuacin.
'lI'ell'<frr, ",dUo, m. [de la r. TEP i. de cosa d y c.: L Testnoni'um, 'j n., testmonio;
testo1',
ari-s,
atestiguar,
de-testar; detestar;
tibia. (V Tempu,) 1 Calor templado, modemdo' tibieza. 11 d.: TepeD, es, estar tibio; tepidus, testo?', tomar por testigo; testamentw"i1, 1:,
te8-tamento; testlficor, aris, testificar.
a, '~})1, tibio; tepido 1 as, hacer entihial'~ etc., etc
"1l'CXG, i8, t<8xni, textu.lll..~ t0X0K'e.
T;;lI.'e, ;;ti.. , adjo, [de la r. TER i. de frotar, gaslar, pulir, por la frotacin.] Redondo la r. TEIJ i. de prouucir; slio". taks i de
ca!'.] Tejer, hacer, construir. 11 C. ad-,
por la frotacin, pulirlo.
in-, ifJtpr-, .ab.." peT-) prce, Te",) s/l,~):. !I
Tfer:~;eo, lBS, t.eFi t tJi'Q1J.m. te]?g'eR"e,
, ,~, textIl; tf'Xtl1'S, u'?, nt. 1 teJido,
y T",~_"go, is, e.,e. [segn Freund, PS u na
fonna pi'olongada de tel'o; seg n Bral y Bai- narracin; teO'Jtura, lB) f, aecln de tejer;
tela; 8"Ubtilis, is, e, stil.
Uy, tergeo PlO])J. perdi una s i[licia! (s)lergeo (13,
en cuyo caso debe pertenece,' la misma
'[']",',larums, li, m. [del gl'iego 8&AO:
familia que St-inge-e y Strigtlis.] Enjugar,
limpiar 11 c.: con a.bs-, cire",n-, de-, ex-, per-. 11 (thillamos), La r. es EJE, THE i. de pone
d.: TtJrsus~ "US, 1'11, ) accion de enjugar.
colocar.] Tlamo, cmara nupcial.
Tel\"!Il,'llllill, i, n. [pro])1. de Tego] Espalda,
Theah'1lI.1I1lI, i, n. [del griego
Jomo. 11 c.: 1, Tergi-versor, arls, tergiversar;
t,'rgiveJ'satio, onis, (, tergiversacin. 11 d,: Ter- (thatron). La r. <)8 EJA(F) (TRAV) i.
g'U8 , OrIS, n.) espalda, pieJ~ escudo; tergoro, as,
templacion, admiracin.] Teatro. nd.:
cubrir la espalda: cubrirse con una coraza.
tro,li8. iS f.'.) teatral. ~ c.: Amphi~teatr'Urn, i,
'JrlBllnliIDLllS, :ii~ 'Jn. [en latn antiguo hay
tambin el masculino termo y el neutro ter- anfiteatro.
The~u"lJ.UB) i 1n. [del gr.
meno La forma grao es
(trmn), (the2am's) monton, lugar en donde se
l
r,
r.
r,
tona~
TRA
81
depsito tesoro. La r. es
Tesoro.
n'
y e>lJl, f.[de! gr.lJ;:dt~ thesis).]
j
T1i..nft1~ ].,
'BiS,
ta].~i,
campanillaj t-innltus,
timh~.
vacilacin.
TU",lus, i, m. [Segn Bral y Dailly, Tit""us designaba propiamente el c8l'telo pla~a
destinado )8fO reclbn' una lnscnpclon; mas
StH7n
rebu.<;
Torqnere;
Las.]eoHar.
collar.
'1'0:0.'''-';;0,
[Torreo es por
TA RSH i. de eslal' seco, secarse
grao correspondiente es ,pcr'~O-LlXt (trs-
TO]:'VGJla,
@ull.
a;
ToH.o, is) usnl;r:U, ubl1atn:IOO., toUeR'e [El su pino laturn est formado por
mettesis (t)/atnm. La r. es TOL, TUL!. ele 50El presente tollo debe probl. sus dos
una antigua forma *toluo.] L19var) elevnr}
recoger destruir. 11 c con al y ex-o ~ d.: Tolero. OJS 'tolerar, soportar; tolera.bilis, ?:s el tolenlble) soportsbJe; tolel'atio, onis, accin de
soporla'r' ioleranl'ia) (1J, l'1 tolerancia,
'!r>!>:ru,~@l, il., m. [del gr. 1:0t~ ([oms,)
'1''''',
TRO
82
TUN
as;
rehusar; ob-treclo oponerse) den,lgrar,; re-tracto, y r~trectoJ retractar; relraclatw, oms J ( . , r:tractaclOn
'['r~ma, :re,{. [es propiamente el femenino
ne un adjetivo * trarrws el que v al travs;
de Ira",.] Tejido. trama.
TJriln'nh,,,, ", [lim. [significa propiamente <transparente. La i. de transparencia
ha conducido la de serenidad. Tranquillu8
es pl'obl. un diminutIvo tran-(li)"quillus de
tres veces~
terli'Us,
Q.,
um,
terce-
ep(Xf1~O,;(thrambos), La r. es SP A) THRA,
i. de asiento majestuoso, solio, trono J Triunfo, 11 d.: TriumphaliJ, is, e, triunfal; tr-iumpho,
as, tdunfar.
T,,op;renm, ii, n. [del griego -;pn:Q(tQV
(lrpaion),] Trofeo.
[probablemente compuesto
de Ti''Uncu8 tronco y credo cortar] Matar con
crueldad; destruir. 11 d: Trucidatio. ani." {',
accin de cortar; matanza, carnceria.
j
tus'[[m,
tUtllHlli:.
t11lRll!I]Jj]].,
ULU
UND
es
THU i. de exhalacin, humareda.] 1uciemo. n d.:
11 c.:
T:nnrgeo, e, tn:rrS:R,
tlfii]."~iHe~
[de le ra-
dical TU i. de estar hinchado.] Estar hinchado, II d.: Turgesco, i8, hincharse; tUTgidus, a,
'U,m" hinchado.
'[' .. nma, re, f. [de la misma r. que TurblL.]
Campa na , escuadrn de soldados. 11 d,: Tu/"matim adv' por compaas} escuadrones.
T'J!:!.']llif, , . [segn NunD, por mettesis
del gr. mxnpc;; Isapr5), podrido, gast3do.]
Torpe, clesl1on~sto, vergonzoso. 11 d : Turpiter,
adv) vergonzosamente; turpitudo, dinis, f.,
torpez.a; turpo, as, manchar, deshonrar.
Tm'd., "", f. [del gr. 't6pcrtC;;, -;ppt<;;
trsis, trris).] Torre. n d.: TurTitus, a, u.m,
fortificado con torres, elevado.
TUI!1, tllLri, n. [del gr. 86o~ (thos). La r.
j
"Uber,
o8ap
um, ulceroso,
83
sr,
TUTi-(er, a,
tos.
T\U~il,
II d.:
pe-
Tussi,
queo acceso
tensin perder, hacer perecer, haberse perdido,. etc.] Aullar, clamar. 11 d.: Ulultus, "'s,
m' aullido; ul-nla, (8, ro, el autillo, ave noc=
j
turna.
84
VEN
VAS
VAD
VAC
85
V.
as,
a, un~)
Woo, interj. [corresponde al gr. Oual (liai).]
Exclamacin de dolor; Ay!
Vagina, 00,
[probl. tiene afin;dad con
Vacuus y Vaco.] Vaina. 11 d.: Vagil1ula., ce, f'"
vainilla del trigo.
Vagio, i~ ].11'6. [voz formada por onomatopeya.] Llorar los nios, chIllar. n d.: Vagitus, 'Us, ?n., lloro de los nios, balido.
r,
ponti-, areni-,
- V:Iklle<>, es, uil, m.oe. [etim. inc.) Estar
bueno, sano. ~ c. con peT- y prC8-. H d.: Valens,
enIis,
vaHente) fuertf"j valet't~~o, dinis, f.,
bu~na o mala salud; valulus, a, um, fuerte;
l-vaJidus invlido; valdR, adv.) fuertemente;
valesco j , convalecer, reforzarse; c{)mpues~
t.OS' (loo cor.-; e-) in-, prre-, r8=,
ValE", Vali.e, i, f. [de la' r. VEL i.
r.).
nullus, a,
'Uli/
n:1die, ninguno,
r.
.sub; en gr,
-[f,o"", "",bi.s,
[probl. de orbis.) Ciudad,
urbe. 11 d.: Urbu""s, ", um o urbano, corts
'
,
[probl. del gro
(orle"), vaso de barro.] Orza, vaso, cantara.
d.: Urceatim, adv., cntaros.
UJ.":~;eo~ es, illi'i\ n:R~g6R~e. [de la 1'. URG
i. Techt~zar) empujar) hacer retroceder.] Em.
.
I
.
.
pUJar) lmpe Bl'j lnsistu , .empujar, urgir) esUJrcen~ ~--', nn~.
'I.lSUrpO,
r,
facw (rucluari1.t8.
capio,
U--va, re,
[prob\. de la r. UG (l1gu,
'u/u),i. de ser? estar hITIPdo,] La uva.
UV1,-re~l rera, terum, que produce uvas. ~
UVUlaR", Y IDfIu, :11" "<l!llll. [probl. Os
miS1Da 1'. que UV(1, J Mojado-U d.: Uvens,
hmedo, m0jado; 1tvesco) iS humedecerse;
u'vidultt8 a, wn, un poco rr.ojado.
r,
SlHU!ro
'iJ]l:'UUl,
debaio,
r.,
"
Segn Facciol, del inusitado gripgo
(oderos) de OOW (oda) por otOW
hincbarse.) tero, vientre, iI d.:
rH .. pequeo' vientre.
UtOJl.';, eil'ji., ~Hm f'lum, l!l1ti. [Segn Vos,
del gr. E8w (elh), aeostumbrar.] Servirse,
d
A
ORar el
b-utor, a])llSfi~; abu81/,S,
, abuso;
D, um, aJHlslvo 11 d.:
us, m.) u~o;
u8itatu8 u, tm, usado;
~r. v...
c1UO pOi
(h
UJ ,'H!. S o 1 encendp.r; J' al skr< Ush, quemar.) :S:acerquemar
guemar. n c. con ad- amb=, ctl'cun~-j de-, ex-,
1,n-,. ob-, 13fT-, prm-, 8'ub-. 1\ d.: Ustw, ons, {"
accI~n de quemar; 1.tstulo (J,s, quemar, con-
urco
tUXOli\ Off'].,,,
r"
esposa.
nc.
r.,
r,
r.)
r.;
v
'Wa>E,o, 1&15. [Segn Vos, del
vaco vacante. 11 d.: Vacatio, Dn,.,
cion; VacUU8)
um , vaCo; vacuo,
de baccillurn, bculo,]
onis , f, vacilacin.
vacnitas, aUs,
W.ado,.i'1,
GA 1. de r.]
as;
vaco, exencin.
[d9 la r. BA, BE,
marchar, caminar.
skI'.
n&,
m..
adivino., segnn.
n d.: Vaticir,us.
ii] 'n., vaticinio;
vaticinar,
\Ve, encltica.
[corresponde
tica, que se encuentra al final
juncion homrica 1(e l, por"
~;)) en skr. -va como en pitliTam-vay mata'atfJ1'va, qUf' cor~esp?nden a pctirem-v&" malrem--ve.]
0.1\ c.: .Ceu \por "'ce-ve)) COflJO; ne-l.'e l/eu., no,
y no; $1-,/)e, seu (por Irse-ve) O, ya, 'lB ::H?a qU6.
V"-'-. [de origen dudoso.] Pr~6jhl privativa,
!!
r:.: Ve-cors)
d'lS!
Weneme1ll8 y VemelTh
adj. [segn unos, de 'peho; y sf'gun otros,
mens.]
Violento, vehemente, I1 d.: Vehel1,""ler ael'v.
con vehemencia; vehenrentia, {E vt:--h~mencia~
Vel!o9 i~ wexll v0etUEn.~ ve.h0.!~e" [co-
VER
86
VER
es un derivado de
W~]1e:i"@Jr~
como tempero
te1npus, onero qe onus.
formacion elel verbo se remonta a una poca en que Venus conservaba a,n su SigD.ificacin primitiva de ((g?ZO~) O de gra<:!~.ll
Venerorba debido puPs sgnl]ca~ (regocIJar,
festejar, agradecer, ~ar gfoclas.))] Ven~
Tar: saludar; rogar l slJpllcar.!I d.: Veneratw l
veneracin;, v'8f1,erab:ilis 18, e' venerable.
rl
W'enia~
r.,
r"
VIB
VIL
en la r10r de la edad.
00, probL.-::g por tvel'bes-na y
viene
tverbtMI, 1Jerber, varilla.] Verbena,
planta, rama sagrada.)1 d.: Verbenatus, a, um
coronado con verbena.
VeFb0~'f >B.1ri 'n. [La signLficacin prim.i.
tiva es ram a, t de donde procede ((vara y
pOi' exl.ension (golpe.})] Vilra~ azote) golpe~
d.: Verbero, as, azot8f, gOlpear; compuestos
en verbero, as, con ad-, cum~~ con-) deo) cli~, e- J
j
v8nnen~
i@j
(.,
r.,
f.:
{.,
proverbIo,
'11.,
87
m. y
por *vesperos, correspondiente al gr. "r'7r~ fl IV
v) espero,), tarde.) T8rde. ~ d. Y c.:
nus a, 'Uln~ de}a. tarde~ ve,:;pertino; '".'mem ..,cd
HJeSperasc-it, se hace tarde.
V",sta, 1)1'), f. [del gr. scrdex (v) esUa) del
hogar, de la casa, domstico.) Vesta, eliosa
del hogar dOGlslico. 11 d.: Vestali" is, e, de
vesta; s",l. f, vestal.
Ve";igi,l\ln., n, n. [compuesto elel prefijo
ve- y de "st-igium, que probl. expresa la i. (le
ir) andar, marchar apoyar. *Stl,giu.m l tiene
parentesco
el skr. stigh) ir, lnarchal'j y
con el gr.
(steic116), que ha dado
j
vetal.i.e~
[prob!. de vetv.<, antiguo; propiamente relegar por viPjo, retirar entre las cosas antiguas.) No permitir, veelar, prohibir.ll c.:PrmvetitwJ, al tH'V/', prohibido de antemano; in-vetitus, a, 'um t DO vedado.
W'etu, tell'is, por '",,,,;tes-i,,, adj. [En
latn anti~uo se encuentra tambin l? forma
Veter. Adems del aeljetivo vetus, ha debielo
existir alltiguamente un sustantivo neutro
"/vetus, *,vetes'ls'j +veteris tiempo, edad. Este sustantivo ha formado vetustus del mismo modo
que onus ha producido onus-Ius. Este sustantivo existe en gr. bajo la forma "CO\:; (atas)
F'tor;; (Vtos), ao,) Viejo, antiguo. II el.: Vetus tus, a, U1n, vetusto, viejo, antiguo; vetustas,
atis, (01 an.tigedad; vetcranus J a, um, veterano,
viejo; invete'ro, as inveterar; veter-inus, a, um,
que no es bueno parllllevar, conducir los
fardos (refirindose las bestias de carga);
veterinarius, a, um, de las bestias de carga,
veterinario, etc' 1 etc.
W:i!bi'o, a. [etIm, i!lc. Prob!. egpalabraimi,
aliva.) Vibrar. ~ d.: Vibratio, onio,f., vibracin.
j
r.,
r.,
adj.~
vigilante; vigilantia~
(eikosi); beocio, FlXIX1:t (Vicati); y skl'. vincaN, veinte.] Veinte. ~ (1.: Vice8imus, a, um.,
vigsimo; vicerd) lB) al veinte pOI' veinte; vicies]
adv., veillte veoes.
Vili", ii., e. [por ve-U., ves-li. La F. 'vases la misma de ve(s)nun, compra. Vo V6nun
b~io
VIX
VIR
88
iS
ZEP
envilecerse; vili-
ZON
E-v-s<;;
r,.,
r,
r.,
r.,
r.)
'j
a:, (.,
r.,
'EAll
esperar;
Ehtt<;
r,
[probl. (le
'V01l1O;
qtwd terram
del arado;
w~mit!ffir.ll]J ~ro:nli.e~
,",T@WO,
re. [de la
~A11J
i. de vomitar.
(emU), por
*Fe:.tW (Vel1l) 'j al skI'. vam, vomitar,]
Vomitar. 11 c. c~" con-, de- .. e, pro, 1'e-, 11 d ,: Vomzttf.s, 'US, m' vOlTnlo; '/:011l'1to, as, vomitar.
Vnr'ill, as. [de la r. GV()R (TroI! y GUL);
skr, GAR 1. de !.ragar Bl1gulllr. Vor'o corresponde al gl. p'!3Ptcrxw (bibrsk), comer,
d~vol'r.J COH1Pi' con avidez, devorar 1 el1gu~
JI],r. 11 e,; De-voro, devC;l'ar. 11 d:: V01'Ga!, aeis,
r.
~olTes~onde
al gnego
E.t"W
aOJ.,
voraz;
SIma., Elbertura
r:
ro,
r.,
r.,
gr'l secalles
ej~rcitabau l.o~ atletas rn el.i1l1del'l.1O; las
de un Jaldm. n do. X"tWl, O/U1Jl, m., 3'-
i:
..
letas, gImnastas.
'ln,-, ob~!
89
ICE ALF
En el presente ndice no se encontrarn:
1. o Las pal;,bras latinas colocadas ya por rden alfabtico en el
anterior Diccionario Latino-Espaol Etimolgico.
2. 0 Todas aquellas otras, que pueden @ncontrarse fcilmente,
necesidad de recurrir a ningn ndice clave especiaL
A.
Abaleo - pagina 56.
Vase el trmino
@leo~ ({crecen), y
l!iU explicacin.
absurdus.-78. V. SU,"
dus.
abundo,-83. V, Unda.
!le-H. V. At
acerbus.-9, V. Aceo.
, acidus.-9. y, Aceo,
acipiter.-6L Y. Peto.
'acnus.-'2. V, inanis
actutum,-l1, V, Ago.
adipiscor.-13, V, Apiscor.
adultero,-l1. V. Alter.
pitora.
amputo-M. V. Pu,to.
anceps. -19 V. Cap"t,
ancile.-l1, V. C(J!do.
ancus,-12 y 83, V. An
cil/a 11 Uneu",
anfractus. - 36. Y.
Frungo.
anguis. -1~. y, Ango,
angulus-12. y, Ango.
angustus. -12. Y. An
go.
anhelus.-40. V. Halo,
eL
aptus,-l~.
V, Apiscor,
arbiter.-l1. V. B(J!to
arbutus. -13, V. Arbar.
aretus.-13, y, Arcee.
ardeo,-13. Y. Areo.
armilJa.-1< Y. Armus.
artus (adj.)-13. Y. Ar
ceo.
arvum -l. V. Aro.
asa.-13. V. Ara,
assevero.-73. Y. Severus.
auceps,-15, V, Avis.
aucupoL-I5. Y. Avi,.
audio,-lr.. V, A uris,
augur.-15. Y. Avis.
augustuS.-15, V. Avis.
8Ilsculto,-15, Y. Att't;.
auspex,-15. Y. Avis.
auxilium,-H!, V. Au
geo.
avarus.- 15. V.
avuncuJus, - 15,
Avus.
aXilla.-1L V. Ala.
cm/us.-So, y, Ea
cogito.-l1. y. Ag~,
cogo,-I1. V. Ago.
coJJegium.-~6. V.Lex.
columis,-i'2. V, [ncolumis.
columna,-22, y, Ca.,
lumen,
callidus,-18. Y. Callu,m.
canalis -18. V. Can-
na"
capillus.-19, V, Caputo
carnifex,-19. V. Caro.
castigo. - 19. V. Ca
stus,
cautus,-20, V. Cae"o.
celo.-W. V. ''Calo.
celsus,-21J. V. *Cello,
censor -20. V. Censeo
cenluria,-88. V, Vir
certus-20. V. Cerno.
CeSSO.-20. V. Cedo,
cetle -20 V. Cedo.
ceu.-85 V, Ve,
chors -22. y, Cohors.
Ccero.-'21. v. Cicer.
Cincinnatus.-2L V.
CillC1iUS,
lo.
concutio,~6(t
V. QIl,a
tio,
condio.-'28.
~l. Dio.
confertus -,32,1'.1"",
cia.
confeslim.-33. Y. Fer,do,
confuto,-3T V. Fm
do,
conniveo.-54. Y. Ni~
ca,
considero .- n. Y. Siaus,
consilium -12, Y. Se
deo,
consobrinus,-1Li,
Soror.
consuJ -72, Y
contagio.-'i9.
go.
contamino. - rg.
Tango.
conlio.,-86, V, Venia,
contra,-25. Y. Ctlm.
conlubernium. - 78.,
V. Taberna.
convicium. - 89
Voco,
DOSSUARIUS
FECUNDUS
eopia.-51. y, Ops.
copula.-H. y, Ap;scor',
eoram,-51. V. 0,\
cors,-2~. y, Cohors
cotdie.-28. y, Dies y
dubius-30. V. Duo.
duco.-:lO, V. Duco.
dudum,-2&, V. D'es.
dumlaxa, .. ~9. V, Du",
y 19, V. Tctl1go,
67 V, Qui,
creber.-2L V. Cresco.
E.
0"'.
C\cU.-43. V. Jungo.
cur,-51. Y. Qui.
curia,-88, Y. V,:r.
curulis.-:26, V. Onrro.
D.
BSCil.-30. y, Edo.
esito.-30, VEdo,
esurio.-3Q. V, Eclo.
examen.-l1. V Aqo.
excutio .. 06. Y. Qualio
exemplum.-ClO. Y E'l/lO.
V. Deus,
,dictator.-2r. V, Dieo.
dimico.-oO, V, filieo.
dimidius.-'9. y, Med-i'u,s.
dirimo.-30,
tI:mo.
Direg.
dis ditis.--~8.
discutio,-66,
Qua
tio.
disertus,-n. V,
disputo,-66. V.
distinguo,16. y,
gua,
y, Dies,
dius -21. Y. Deu" ,
divido.-87, V, Vid,,,,s,
divus.-27. Y. Dws.
dominus.-29. Y. Do
mus.
donum.-29. y, Do.
dos,-29, V. Do.
dssuarius, - ~g. V.
[)orsum.
du.-~8.
F.
Fnbula,-05, Y. "'For.
facilis.-31. V. Pucio.
fa~unc1ns,-;:HL
V. ~For
y, Fallo,
fama.-35. 'l. *For.
famila.--32. V. Fumulus,
fas.-35. V, .llor.
fastidium,-32. y, Fa
fa.Jsus,-:~,
a[us.
fatum.-3;';. Y. For
Fauni.-J~,
V. F1lveo.
faustus.-Wz. V. PlJ,veo
fautor.-32, y, Faveo.
Favonius.-32, V. Fa'veo.
februarius,-3J, V. 'Februo.
fecundus,-:l(', V. Fetus.
HABITO
INSTIGO
91
ferax.-33. v, Fero.
habitus.-M, Y. Habe'>
rf'rculum.-33, Y. Fe- hactenus.-80. Y. Tero,
neD.
feretrum,-33, y, Fero, hmsito.-&O. y, H(J!reo.
fefIne -3i. v, Firmu.3. hariolUS.-40 Y. *Hafermenlum. - 33. Y.
ru
Ferveo.
hamndo, -14, V. A
ferox,-3:L y, Fem.,.
rund0.
ferlilis,-33, V. Fe/'o.
haruspex,-4.0, y, 'Ba
fessus -32 V.Fatisco.
ru,
[estn8,-3:\. Y. Feriro, hisco.-H. Y. Hio.
fibnla.-:l4 Y. Figo,
hodie.-28. V. Di" y
fictilis.-3L V. Fingo,
41. V, Hic,
Ficlius -21. y, Deus,
holitor,-41. V. Ha/u .
fidus -3. V. Fides.
fimenluffi. - 3L Y.
Finga.
I.
figul us,-34. Y. Fingo,
fignra.-34. V Fi71go.
fissilis.-3i. Y. Findo, lbL-li3. V, k
Flaminius .. 35, V. Fla- ictus,-li2, V. Jea.
meno
ideo.-<i3. V. [s.
fligo,-35, Y. Flagrum ignaro,-SS, Y. Agnafluxus.-S5 Y.Fluo.
rUJI. y-04. V. NOSCQ,
focale.-32, y, Fa"co,
ilico, illico. - 47. y,
fcedus . -31. V. Fides,
Locus.
fomentum.-36, y, 1"0- iIlecebrffi.-4i. V. 'La.
veo,
cia.
fomes.-36 V, POlleo,
ilJimis.-', V. Limus,
formus-35, V. For- imbuo,-l1. V. Buo.
ceps.
imtor.-io2, V, [mago.
frnax.-38. V, F1Lr1"'s. mmanis.-'-S. V. Maforsan,-12.V An,?
nes,
fOl te ,-36 V. Fors.
immenslls.-50. V.lYlefossa.-:J~, V, Podio,
tior.
frugi.-3'7. V. Fruor.
immo.-!.i-2:. Vo Jm,u.']
frumenlum. - 37, y, immolo.-5L V, II'Iolo.
Ji'nlo1'.
impedio.-6L V, Pe",
frustra -36, y, Fral" , impertio,-59, Y. Pars.
frux -3>7. V. Prnar
impetro. - 60. V, Pafulcrnm-31. V. Fultro.
cia.
impetus,-81. V. Peto.
Calmen.-3l. V, Fulgeo, impingo,-59. y, Pango.
imlloS -64. V, Potis.
inclitus inclutus.U. V, Clueo,
Gemellus.-38 y, Ge- incohare -42. V. In1ninu8.
gena,-39. V. Gigno.
geuerosus.-38. V. Gigno.
genius.-38 Y. Gigno.
gens,-38. y, Oig11o,
genninus,-39. V. Gigno,
gent!s, '-.;~' y, Gigno,
gestlO,-ao. ". Gero.
glomus,-39. V, Globus,
gnictOl',-54. Y.Nitor.
grassor.-39. V, Gm-
chao.
ineuUo,--Sa. V Quatio,
inclago,-lJ, V, Ago,
inclex -28, V. Dieo.
indigete,-39, V. Gi
gno.
indoles,-5()' V, Oleo.
inedia.-30 V, Edo,
iners -14. V, An.
iMans.-35. y, *1"01'.
infensus,-33. V, "Fe,,
do,
infestus.-33. V. *Fendo,
gralus.-:\9. V, Gmtus, inrm,-!i.2. V, "fel"IH.
!lca tuitus.-39. Y. Gra initium -31. Y. Ea,
[,uso
inordia Ordia.-57,
gratuloT.-39. V, OraV.OnUol".
tus.
inquilinus. - 2~,
Colo.
inquiro.-6G,
QUGIlro
insidie,-ll.
Sedeo.
instaurO,-78,
'StLl'UHabRnu -40, Y. Habeo
ro.
habilis,-411, V. Baheo, ir,stigo.-'16, y, *8tinh~bito,-"O. y, Hubeo.
gno
dus.
NASUS
92 LUlIIEN
intamino.-7D. V. Tan
go.
integer.-i9. V Tango
intellego inlelligo.
-=15. V. Lego
.luter.-B. V. In.
inlerdnm. - 2~. V.
Dum.
inl.erim -!i2 V, In.
lnterimo -:10. V Emo
intervallum .- 85. V.
Vallus.
inteslillus.-\2. V. In.
intimus.-4/1. V. In
intra,--'d~.
V. In.
J.
Jactura -,3. V Jacio.
jaculum .-\3 V, Jacio
laniculllm. - '27. V.
Dens.
jannarius. - 21, V
De-u.s.
Janus.-2i V. D,us.
jucundus.-fJi V.
JlflUO
judex.-'<S V DIGo,
jugulum.-i.:I. V Jan
go.
jugum -43. V. Ju-ngo.
jnmelltum. - 13, V.
Jrmgo.
Juno.-21. V. Deus.
Jupiter.-2'1. V. Den,.
y 60. V. Pater,
juro -44, V, Jus.
juvencus.-i4:, V. }uvenis.
juxta.-1,3. V. Junga,
Labium.-4'. V, Lambo
labo.-H, V. Labor.
lacesso,-41i. V *Lircio.
laculla.-4. V Lacus.
arua.-45 V, Lar.
18se5.-4.). V. L,,,-.
!autus.-!:5. V Lavo.
lerona.-r,1 V. Leo.
legio,-15. V. Lego.
!evigo.-.o, V. Vv';s
liberi -\(l. V. Libera,
a , ll,m.
lictOf.-Hi. V. Ligo.
ligurio,-46. V. Linqo,
loclllus.-4i. V, LOW8
locllples,-41. V. Locus.
10\io.-45, V. Lavo.
Lucerna,-", V Luce.
Lucina,-,'J V, Luce.
luculentus -47. V.
Luce.
lncos,-il.V LI/.m.
ludus -.7. V. Ludo,
Jumeu.-1. V. Lux,
luna.-i7. V. Dux.
luo (desatar).-14. V.
Salvo.
lusLrum.-41. V. Luo,
OPMUS
POCULUM
PUNIO
natio,-53 V.
nalo.-i4, V.
naufragus. -
optirnus.-51. V.
opulentus, - 51.
Do11en.-65. V. Pulvis,
polliceor.-\6 V. Liceo.
polluo.-'i. V. Lues.
pomoorinm, - 52. V.
Frango, y 53,
0[,8.
VlS.
lVI.
o.
J.~fur'j},s.
pondus.-60. V. Pendo.
none.-M. V. P08t.
pono,-'i3. V. Sino,
pontifex.-fi3 V. Pons,
populol',-' 63, V. Po-
SEDULO
pllpllla puilla.-66.
V. Pupas.
purgo.-66 V, Purus.
Q.
Qurostor.--61J. y, Qucero.
qualis.-67. V. Qu;
quando-G7 V. Qui,
quantlls -61. V. Qi.
JUl.,s.
porgo porrigo.-68. quasi.-61. V. Qui y 73,
Y. Si.
V. Rego.
quasso.-66. V, Quatio
norro.-r,,, V. Pro.
pOf'tentum, - 80. V. quidam,-61. V. Qui
quin.-53. V Ne y 61.
Tenda.
Qrt,l.
portio.-59. V, Par".
possideo -11. V. Sedeo. quom -1l1. V, Q"I.
possum.-U4. V. Potis, quominus.-61. V Qu/.
posticul1l.6 . V. Post. quondam.-67. V. Qui.
pl'ffiDeo.-40, V. Habeo. quoniam. -67. V Qui.
prrocipuus , - 19, V. quot.-67. V. Qui.
Capio,
pf:eCOX.-n. V. Cog"o.
prreditus.-29. V. Do.
prrodium.-85. V. Vas. Rapidus.-61 V. Rarlo,
rastrum.-In, V R"do.
pr:epes.-61. V, Peto.
ratio. -u8. V. Rel)r
prffis,-85 V, Vas.
prreserlim-n, V,Se/'o, ralus,-68. V. Reor,
raucus.-Ge, V Ravis.
pl'resto.-/6 V. Sto,
prrosto (adv.) ,-'13. V. recipero recupero.
-5U Y. Paro,
Sino.
re[erlus.- 32. V, Farprreter.-M. V. P),{f!,
cia.
prrolor .-31. V, Ea.
prrovaricor, - 85. V. regio.-63, V. Rego.
relgio.-45. V. Lego.
Var'us,
reminiscor. - 50. V,
pravus.- 61. V. PeTo
}!ens.
prehendo, prendo.4.(1. Y. *Hendo.
reperio,-5G. V.Pario.
rel um .-6". V. Premo. restauro.-16. V Stau
'pridie.-~8, Y. Dies.
ro.
ret1'o.-68. V. Re.
primus.-64. V. Pro,
princep~~-64.:- Pro. rex,-68 V, Rego.
rivalis,-8. V, [uus.
nnor.-til. V. ,ro.
rostrnm-611. V, Roda.
priscus.-64. V. Pro.
pristinus - 6~ V. Pro, rotnndus -69, Y Rota.
procax.-4. V. p.reces. rubigo.-9. V. Ruber,
procella -20. V, Cello. rufus.-69. V. Rube}',
procus.-61 V. Preces. runligo.~69. V. Ritmen.
prodigiul1l. - 11, V. rupes,-H9, V. Rnmpo.
rUl'Sllm ,-86. V, Verto.
Ail o.
,lfofecto -31. V. Facio.
proficiscor.--31. V, Facia.
progenies.-38. V. Gi Sagas:,-70. Y. Sagus.
Salns --10. V. Salvu,.
gno,
sanctus'lO. V. Sancio.
pI'0Ies.-o6. V, Oleo.
prolixus.-\6, V. Liquet. snrmentuffi. -70 V.
Sarpo.
promo,-30, V. Emo.
sarte,-10. V. Sarcia.
pron uS.-M. V, Pro.
pl'opages.-59. V, Pan- 8ala.-1'2. V. S"ro.
satius,-'iO. V. Salis.
go.
propjtills.--'l, V, Pelo. salur.-10, V. Salis.
propter.-55 V.Prope. scaher.-1i!. V. 8cabo
prorsus-86. V. Verto. scala-1J. Vo Scanclo.
scilicet-l.6o V Licet,
m'osa -g. V Verlo,
protinlls.-80, V. Teneo, sciscitor.-11. V. Seio
proximus -65. V. Pro secundus,-12, V. Se
quo'r.
pe.
publicus.-63, V. Po- securis -11. V, Seco.
secnrlls.-~5 V Cura.
pulus.
mgiJ.-5. V. Pugn1t" p,editio,-31 V, Ea
pullulo-65, V, Pallu". sedo.-1,1. V. Sedeo,
sedulo.-29. y, Dolus,
punio,-6S, V. Pa;na.
SUPLEX
segmentun1. - 11. V
Seco.
88i.-13. V. Si,
~ella.-1J. V Sedeo.
semen,-12, 11, Sero
semestris.-50. V. BIen
siso
Sepe8,-70, V. Smpes.
septen trio. - 72. V.
Septem.
spquestGr.-12. V. Sequestro,
series.- ~2. V. Seto.
sermo.-~2. V. Sera.
sescunx,-83, V. Uncia.
sexterlius.-14 V. As,
setius,-71. V. Seei", ,
seu,-n. V, Si.
similis,-13 V, Simul,
simplex.-63, V. PlICa.
simulo,-13, V, Simulo
sin-73, V. Si.
sinciput.--19. V, Calmt,
soboles.- 56, Y. Oleo,
sobrinu8,-14. V. Sororo
sobrius ... 30, V.Ebrius.
socius,-'2. V. Sequar,
socors.-:l2. V. Cm'.
sodalis,-30. V. Edo.
solidus.-l, V. Sollu,.
sollemnis -H. V. An
nus, y '1 . V, Sol/uso
80Ile1's.-14. V. Aj-s. y
74 V. Sol/u""
solJicitns,-21. V, Cieo
y 74.. V. Sol/uso
somnus,-1', V.SopoP.
sospes.-'i5. V. *S}JBcio.
spic111um.-J5. V. Spi.
ca.
sponte.-15. V, Spon
deo,
stalim .-76, V. Sto.
statna.-16. V. Sto
8tatno,-16. V. Sto,
slerqnilinum.-16. V.
Stercus.
sl.imulus.--16. Y. *Stin
gr,o.
stipendium. -76. V.
Stips,
stramentum,-76. V.
Slerno.
strigilis,-77 V. Slrin
o
ga.
stullus.-1'. V. Stoli
dus.
subitllS.-31. V. Ea,
sllbsidium, - 71, V.
Sedeo.
snbtilis.-80. V, Teroo.
subulcllS -78 V Sus.
suffmgil1m. - 36.
VORTEX
93
sUTgo,-68.
snrsum --86.
8nspicio -15.
cio.
Tamen.-79. Y.
tandem. ~",;u. V.
taxo.-19. V, Tango.
tela.-80. v, Texa,
tempero.-1H. V. Tsmpus.
tento,-80,
tenus.-SO.
ler,-82 Y.
toga.-/9 Y
tolero,-8'1,
tormenturn.
Torqueo.
tribnnus.-S2. y, Trib'/..ts.
tl'ibuo.-8.2. V. T'ribtJ.s~
triplex,-o:!. V. Plica,
tutus.-82. V. Tueor.
U.
Udns,-8~
V. [Jvidu,.
ullus.-S". V
ultimus. ,83.
umbilicus. Umbo,
llndique --Si. V,
nniversus, - 86,
Verto.
USUl'pO,-S,. V, Utor.
V.
Vecors,-2%. V. COI'.
vectigal.-85, V, Veho,
vegao.-M. V, Vigeo.
vsl.-89. Y. Volo.
vela.-85, V. Vele,.
vellico.-85. V. Vello,
velum.- (vela) ba. V.
Veho.
vendo.-~9. y, Do, y
86 V. Venwm.
Yeneo,~n31. V, En. y
81l, V, Venum.
versulus,-8. V.
verlebra.-87. V,
vesanus-71J. Y.
nu,s.
vexilJum.-8'. y, Ve
ha.
V,
Fl'ango,
sumo.- 30. V.
supellex.,-4o.
supe1'bus.~J8.
virgultun1, - 88.
per,
Virga.
superste3.-17. V. Sto. virtus -88.
suppingo.-59, V. Pan vortex.-81
go.
FIN,
supplex,-6!. V. Placeo
V,
94
CLAsICO.
DIALECTO UMBRIO
El documento ms importante que se conserva escrito en este dialecto son las 'Tablas liJu(jubinas encontradas en Gubbio (I<>'uvium). Estas ta.
bh>,s son un cdigo de ceremonias relgiosas, escrito uOna pa:rte en letras
de un alfB,beto de Etruria y el resto en carcter es romanos. La parte escrita. en letras etrn~cas encierra formas dialectales ms antiguas que las
consIgnadas en caractnes romanos, por lo que se consideran dos clases
de umbro: umbrio antiguo y umbro moderno.
El umb-r;io ~ntiguo carece ~e las letras o, g, d, q, x, las que se suplan
de~ modo sIgmente: o por t; a por una especie peculiar de r, que eu UillbrIO moderno se representa por rs.
El umbrio antigllo tiene la k, pero la e tiene siempre Un sonido suave,
que en umbrio moderno se transcribe por s.
UlvIBRIO MODERNO
Los diptongos latinos corresponden en umbrio vocales largas, ejem"
p10: quresior=al umbro questur.
))
pis=quis.
'.),rveitu=advehito; rere=dedit,
nO.
pihaner por pihander=piandi; panuDei
por pandupei=qllandoque. x
B ''
V
benest=venet.
P
kabrn=kapru=caprum.
R
))
S
~ru, (erom). por esum=esse; totar=tntas.
S
R
Iusc=fuerlt, etc.
l,a m y la s finp..l eu umbro son ms atenuadas que en latino y generalmente se pierden, como en kapnt kabrtt=caprum; puplu (poplo) =
P
l'
equivale
rs
qu:
d
nn u;
95
VOCALES OSeAS
En oseo los diptongos concuerdan generalmente con los latinos: al=
ae (antiguamente ai); ei=ei; iu=oe, antiguamente oi.
La atenuacin de las vocales es menos frecuente que en latn: como
fefacust=fecerit. La sncopa y la apcope tienen lllgll,r menudo, especialmente en la declinacin, ejemplo: tuvtiks = tuticns; Bantins =
Bantinus; Pump.ians=Pompeianus; cevs=clvis; hurs=hortusi Mutil=
Mutilus, etc. Del mismo modo Heirennis corresponde al latn Herennius;
Puntiis al latn Pontius, etc. En osco se lnsert8, frecuentemente una vocal entre una lquida y otra consonante: tere-mniss que corresponde al
latn terminos; ar-a-getud=allatn argento.
CONSONANTES OSCAS
Las consonantes oscas presentan mucha auaJoga con las umbrias,
eomo: p=q; pam=qnami Pmpties=Qnintius; ben=ven; kumbenet=con'venit; nn=nd; upsannam=operandam, ht=ct; saahtum=san (e) tum; ehtrad=extra; (t-pt; scriftas=scriptrei multas (moltas)=multre, L~, t no se
pierde despus de ns: censtur=censor; ti ante una vocal se convierte en
s, !hmsfe=Bantife, S entre dos vocales no cambia: asa=ara; pero en el
genitivo plural azum=arum, en esta palabra y en azet por uerit la z es
igual una s suave; pero en hurz=hortus, la z es igual ts; en (zicolom)
=dieculwrn, la z es= ds.
M, s, t finales no se pierden tan frecuente como en umbdo. Se en
cuentra la fin,jJ d en el ablativo del singular como en el latn antiguo:
sttvad=suai dol'ud=dol; de la misma manera, en algiJ.na tercers, persona
de los verbos, como dedecl=dedit; en el imperativo: likitnd=liceto; estud
=esto; yen adverbios, como en amprufid=improbe; eht?'ad=extra,
96
v.
ORTOGRAFA Y PRONUNOIAOIN
DEL LATlN SEGN LAS MODERNAS INVESTIGACIONES DE
PALMER Y MUNRO I
CATEDRTICOS
P ALMER
Y MUNRO
cure.
.
U, como la u italiana sin acento; como en la segunda u de tumulo, la
primera de tumulto la u de la palabra inglesa fruition.
97
r,
ii
FIN DE LA INTRODUCCIN.