BTINLK DE SAYILARIN ANLAMI

YED (7) SAYISI

NEDEN YED ULU OZAN

Yazan: Sleyman ZAMAN

YED SAYISININ ANLAMI

Saylar matematiin abcsidir. Saylar, esasnda bir dnce aracdrlar. Soyut
dncelerin ortaya konmasnda aracdrlar. Somut olann soyut olarak dnlmesi,
bir azln veya okluun belirlenmesi saylarla yaplr. Saylar dncenin simgesi veya
semboldrler. Byle olunca da saylara kutsallk yklemek veya kutsal olan
saylarla aklamaya almak ok daha kolay olmaktadr. nk her ikisi de soyut
alan iermektedir.
Kutsal olan her ey, sayg duyulan, sevgi beslenen, dokunulmazlk kazanan, tm
deerlerin en stnde bulunan olaanst deerleri ierir. Saylara yklenilen her
kutsal, ona dokunulmazlk ve stn deerlilik kazandrr.
Saylarn kutsall, eski a toplumlarnda gelien pagan inanlar iinde yer
bulmu ve kimi nemli deerleri gizlemek, saklamak ve onlar gelecee aktarmak veya
kendi yandalarna simgelerle, gizlenmi veya srlanm deerleri iletmek ya da
yanstmak amacyla gelimi bir Ezoterik anlaytr.
Ezoterizm, irek anlamna gelmekte ve gizli bilgiler demektir. Trke de
Btnilikin karldr. Btnilik, ekli, biimi, grn nemsemeyen, ze, asl olana,
esasa ve ie nem veren felsefi bir inantr. Ezoterizm dediimizde Btnilik, Btnilik
dediimizde de Ezoterizm anlalmaldr.
Tm Btni retilerde semboller geerlidir ve bunlar hayvanlar (Aslan,Kartal,
Ko,Kurt, Geyik, Turna, Gvercin), geometrik ekiller (Kare, gen, Daire, Kre),
eitli nesneler (Ty, Asa, Kl, Ate, Gne, Ay, Ik, Su.), renkler (Yeil, Krmz,
Sar, Siyah, Mavi..) ve saylar (0,1,3,7,9,12,40,52) olmaktadr.
Alevi-Bektailikte de yukarda sz edilen sembollerden birou kullanlmtr.
Sembollerin banda saylar gelmektedir. 1,3,5,7, 9, 12 ve 40 saylar hemen her alevi
nderi, ozan, inan nderi veya mridi tarafndan kullanlmtr ve kullanlmaktadr.
Neden sembol, nk sembol bir iarettir. Bir deeri tamann yolu ve
yntemidir. Saylarn, bir gr, bir dnceyi veya nemli bir iletiyi, ksa ve kesin bir
konuma sokan ve bunu bakalarna aktaran bir ilevsellii vardr.
Say mistisizmi Msr, Smer, ran, Akad, Hint, Hitit, Roma ve Yunan
inanlarnda nemli bir yere sahipti.
Yedi kat gk, yedi kat yer kavram, Babilde, Smerler de ve Anadoluda vard.
Her gr ve dnce herkese anlatlamaz. Her insan her gr veya her
dnceyi kavrayamaz veya kaldrmaz. Bu da dnceyi aktaranlar ile aktarlanlar
arasnda byk sorunlar yaratr ve yaratmtr. Tarihte bunun birok rnei de vardr.
Dnceleri ve inanlar nedeniyle ldrlen birok bilge ve bilim insan
bulunmaktadr. rnein, Hallac- Mansur (Ene-l Hakk dedii iin bedeni paralanarak;
Seyyid Nesimi, ayn grleri dile getirdii iin derisi yzlerek; bn-i Mukaffa,
Kurana nazire yapt sulamasyla, paralanarak; Pir Sultan Abdal, grlerinden
dn vermedii iin aslarak vs. ldrlmlerdir. Bu bilgelerin ortak zellii ise Btnitasavvufi deerleri savunmalardr. Bu durum Bat da, Hristiyan dnyasnda da
yaanmtr. Orada da birok aydn ve bilge, grleri ve inanlar nedeniyle
Engizisyonlarda yarglanmlar ve kimileri yaklm, kimileri aslm, kimileri yrtc
hayvanlara atlm ve korkun ekillerde ldrlmlerdir.
te tm bu sorunlar yznden ok nemli deerde bilgelerin, aydnlarn,
velilerin ve aykr inanc dile getirenlerin, egemenler ve bilinsiz insanlar tarafndan
ldrld de bir gerektir. Ama var olan bir baak gerek de var ki, bu da insani
deerlerin ve herkes tarafndan bilinmeyen birok gereklerin yaatlmas ve gelecee
tanmas gerektiini var klan gerekliktir. Bu herkes tarafndan bilinmeyen ve ancak

ok az bilgelerce bilinen ok deerli bilgilerin saklanmas ve kavrayc zihinlere

tanmas gerekir. Bu bilgiler kozmik bilgilerdir.
Kozmik, evrensel dzen anlamna gelir. Bu anlamda, kozmik bilgi, dnyada tm
insanl ilgilendiren ve genel geer inanlara, grlere ve deerlere uymayan ve tam da
onlarn kart konumunda dnceler, grler, inanlar ve deerler ieren temel
anlaylar ve bilgileri ieren demektir.
Onun iinde kozmik deerde nem ieren bilgiler gizlenmeli ama ayn
zamanda bu bilgiler yaatlmal ve tanmaldr. te Btnilik veya Ezoterizm bu
anlayla ortaya kmtr.
Pythagoras (Pitagor) (..570-500) Evrenin bir say uyumu olduunu ve her eyin
saylardan olutuunu syler. Pitagor, evrenin birle-okluk arasnda ki kartlktan ve
bola-dolunun atmasndan doduunu belirtmitir. Buna gre her varlk belirli bir
saynn toplamndan olumutur. Pitagora gre evrende bulunan tm varlklar Birden
kmtr. Temel olan birdir. Bir noktadr. Nokta devinerek izgi, izgi
devinerek yzey ve yzey devinerek de nesneler meydana gelmitir.
nk saylar nesnelerin tzdr, var edenidir demitir. ERGVEN;
Abdullah Rza; Evren ve Yarat; Gerek Sanat Yay. 1990.S.32)
Pitagora gre madde de, ruh da saylardan olumutur. Tm evrenin temelinin
say olduunu syleyen Pitagor, gizemli bir duru sergilemitir. Bu gryle
kendisinden sonra gelen tm gizemci (Btni) retileri de etkilemitir.
Maddeyi soyut bir kavramla aklayan Pitagor, kendisinden sonra gelen tm
ruhu ve mistik grlerin dayanak noktasn da oluturmutur. nk saylar soyut
kavramlardr. Oysa soyut olan her kavram somut olmadan aklanamaz. nsanln
balangta her eyi somut dnmesi, bebeklerin, ocuklarn soyutu alglayamamas ve
soyut dnceden uzak olmas bize pratik yaamda da bu gerei gstermektedir. Soyut
kavramlar ancak somutun nicelliini ortaya koymakla ve bellee tanp zihinde
tasarlamakla ortaya kmtr. Yani somut alglanmadan soyuta varlamaz. Soyut somut
olann sre iinde kavramsallamasyla olumutur. O halde kavramlar, somut
alglarmzn zihnimizdeki karlklardr.
lk insanlar doay ve dnyay pratik yaam iinde oluan, gelien olgulara
bakarak ve bu olgular arasnda ki bantlar kurarak anlamaya almlardr. lka
insanlar olaylar zmlemeye alrlarken her zaman tmevarm (zelden genele
varan) bir yntem kullanmlardr. Yani somut olaylar ve olgulardan hareket ederek
olup-biteni anlamlandrmaya gitmilerdir.
Say gizemcilii, Hurufilik, kabalizm, Mistisizme... byk bir katk salamtr.
Alevi-Bektai retisinde ozanlarn says neden 7 saysyla snrlandrlmtr.
Bunu kesin olarak aklayacak veriler elimizde yoktur. Bu ilevin tamamen Btni,
Hurufi ve Ezoterik bir yannn bulunduunu belirtmek gerekir. Bu anlayta, evrenin
saylardan olutuunu belirten, say gizemciliinin ve bunu en st aamada savunan
Hurufiliin derin etkisinin grld sylenebilir. Btnilii Ezoterizmin iinde
deerlendirmek gerekir. Ezoterizm gizli reticiliktir. Mistisizm, Kabalizm, Btnilik ve
Hurufilik... gibi retiler Ezoterik retilerdir. Bu retiler, sembollerle, simgelerle,
iaretlerle ve saylarla birok gizli bilgiler aktarrlar ve bunlara gizili anlamlar
yklerler.
Bu retiler, ya bir gurubun, bir topluluun, ya da bir kesimin vs. grlerini ve
durularn yanstr. Alevilik- Bektailikte, Ezoterik deerler bir hayli fazlasyla
bulunmaktadr. nk bu deerlerin iinde gizli bilgiler bulunmaktadr. Bu gizli
bilgiler kimi sembol veya ifrelerle tanmlanrlar. Yani Alevilik-Bektailikte de, baz
gr, dnce ve deerler gizli bilgiler iermektedir. Bu gizli veya kozmik bilgiler,
kimi sembol, iaret, say veya ifrelere tanm ve bu yntemle, kimi gizili bilgiler baz

zel deerler iinde gemiten bugne aktarlm ve bir rt ve sembol iinde

saklanarak korunmutur. Bu yntem bir nevi kltrel genetiktir. Genetik nasl bir
canlnn srekliliini var klan kozmik bir ifreyse ve bu ifreyle her canl kendisini var
klan zel bilgileri depo ediyorsa, ayn ilevsellik iinde Kltrel Genetik de bu
deerleri iermektedir.
Kltrel Genetik, kltrel lmszlktr. Yaatlmas gereken ve insanlk var
olduu srece deerini yitirmeyecek olan kltrel eleridir.
Alevilik-Bektailik de gizli deerler ierdiinden, bir Ezoterik retidir. Bu
anlamda, kimi gizli bilgiler baz saylar, iaretler ve kimi sembollerle kendi kltrel
genetik yaps iinde korumakta ve saklanmaktadr.
rnein: Baz dalar, hayvanlar, rmaklar, aa ve bitkiler vs. sembolik olarak
bir takmsimgeleri ierirler. Aslnda bu durum Ezoterik deerlerin yansmasndan
baka bir ey deildir. zelikle saylarn kutsall bir Btni anlay olan Hurufiliin
etkisinin Anadoluda ok nemli bir yer tuttuunun gstergesidir.
Huruf; Arapada harfin oulu anlamna gelir. Hurufilik ise iaretler veya
rakamlarla Tanrsal gereklii zmeye ve evrensel oluumu bu gereklik zerinde
aklamaya almaktr.
Burada dier saylar zerinde deil, konumuz gerei yedi saysnn zerinde
duracaz.
YED SAYISI
Yedi says, birok inanta kutsaldr. Yedi says, eski Smer, Msr, ran, Akad,
Hitit ve Yunan uygarlklarnda da nemli bir yer tutmutur. (smet Zeki EYUBOLU;
Anadolu nanlar; Geit Kit. 1987) . Saylarn kutsall insanla - insan ve insanla - doa
arasndaki ilikilerden kaynaklanmaktadr. Eyupolunun belirttiine gre yedi says
ilk kez Smer inanlarnda kutsallk kazanm ve daha sonra da Msr ve Hititlere ve
oradan da Anadolu inanlarna gemi ve buralarda etkin olmutur.
Aristoda evreni 7 kat olarak dnyordu. Aristo dneminde be gezegen
(Merkr, Vens, Mars, Jpiter ve Satrn), Ay ve Gne olmak zere yedi gk cismi
biliniyordu. Bu yedi gk cismi yer'in etrafnda dnyordu. Ayrca yedi gk cismine bal
olarak grnmeyen yedi kristal kre var olan evreni yedi katmana ayryordu. Bu evren
algs sre iinde tek tanrl dinlerin kutsal kitaplarna da gemitir. Dinlerdeki "yedi
kat gk" kavram buradan gelmektedir. Bugn haftann yedi gn olmas da ayn
kaynakldr. Hatta mzik notalarnn kayna da yedi katl evren modeliyle ilgilidir.
(http://derman.science.ankara.edu.tr)
nsanolu var olduundan bu yana gkyzn hep hayretle, aknlkla, sevgiyle
ve korkuyla izlemitir. Gkyzndeki hareketler insanolunu hayran brakm ve cezp
etmitir. Sre iinde gkyzn, yeryzndeki olaylar etkileyen bir g olarak
grmtr. plak gzle baktnda Gne, Ay ve be gezegeni fark etmi ve zamanla bu
yedi gk cisminin dnyada varlaan tm olaylar ve olgular belirlediine dnk bir
inan olumutur. Bu anlay sre iinde yedi saysna kutsallk yklemitir.
lk uygarlklarda Yedi Gk nanc ok temeldir. Bu inan zaman iinde kart
olan yedi kat yer kavramn da dourmutur. Bir inan olarak yedi kat gk, birok
inanta, retide ve sylemlerde yer bulmutur. yle ki ilk insanlar, evrenin yedi kattan
olutuunu dnmler ve bu temel zerinden birok olgu ve olaylara farkl anlamlar
yklemilerdir. Gk kuann yedi renk olmas, gne nlarnn yedi renkten olumas
da vs. ilk insanlar zerinde byk bir etki brakmtr. Bu etki sre iinde yedi
saysna bir kutsallk yklenmesine neden olmutur. Kimi baka saylar gibi, yedi
says da Alevi-Bektai retisinde ok temel bir yer edinmi ve simgesel bir hal
kazanmtr.

Yedi says, gizemli bir saydr. Birok inanta, retide ve dinlerde simge olarak
kullanlmtr. Yedi says gizemcilii, Budizmde, Mu Tarikatnda, Yahudilikte,
Hristiyanlkta, eski pagan inanlarnda, Msrda, Yunanda vs. kullanlmtr.
Ezoterik retilerde yedi says, Tanrya alan kapy simgeler. Birok ulu
meknlar, yerler, yedi saysnn gizemli anlayna uygun yedili saysn ieren yaplar
gerekletirmilerdir. Doada birok nesne yedili yaplar gstermektedir. rnein gln
yedi ta yapra vardr, gk kua yedi renklidir, ay kendi evresinde ki dngy yedi
gnde tamamlar, ocuklarn dileri genelde yedi ayda kar. ocuklar okula yedi
yanda balar (nk bu ya akl ve kavrama adr), vs. yedi says insan gizemci bir
dnyaya tar. Gizler, srlar dnyasna gtrr.
Yedi, Btni retide tamamlanmlk, olgunluk, ycelik anlamna da
gelmektedir.
On ikinci gezegen olarak kabul gren Marduk Gezegeni, yrngesini 3661 ylda
dner. Maya uygarlna gre dnyada alar 25,625 ylda bir deiime urar. 3661 yl
25,526 yln yedide biridir. Pluton gezegeninden geriye doru srasyla gelindiinde
dnyamz yedinci gezegendir. (Burak Eldem, 2012: Mardukla Randevu; nklap Yay. 3. Bask. s. 553554)

Zigguratlar (tapnaklar) yedi kattan olumutur. Her kat bir gezegeni simgeler ve
her katn rengi farkldr. (Eldem, age, s. 554)
Yeni Ahitteki Yuhanna Vahyin de, gkte drt taht ve 7 mhr bulunduundan,
7 kiliseye 7 mhr, 7 bela, 7 tane gazap tas, 7 tane borazan gnderildiinden sz
ediliyor. Tanr'nn 7 ruhu olduu belirtiliyor. 7 says temel bir say olarak beliriyor.
Burada, 7 says Tanrnn tasarm olarak ortaya konuyor. Tanr 6 gnn sonunda
evrenin tmn yaratyor ve evrenin tamamn 7. gn tamamlam oluyor. Demek ki
yedi btnl, dzeni ve ahengi oluturuyor.
Bu durumda, 6 eksiklii belirtirken 7 taml ve mkemmellii belirtiyor. 6
karmaay, 7 ise dzeni ortaya koyuyor ve Tanrnn utkusunu, zaferini simgeliyor.
Tarihsel sre iinde, bugn bile kullandmz kimi kavramlarda toplumsal
yaamda kimi saylar ( birler, ler, beler, yediler, krklar vs.) yerini almtr. yle
ki,
-Yedi gk ( Zhal, Mteri, Merih, Gne, Zhre, Utarit, Ay; ),
-Yedi kat yer(Yeryz, Litosfer, Hidrosfer, Manto, Magma, Kayalar ve ekirdek),
-Yedi gn (Pazartesi, Sal, aramba, Perembe, Cuma, Cumartesi ve Pazar),
- Yedi nota (Do-re-mi-fa-sol-la-si);
-Ay, kendi evresinde yedi gnde dolanr
-Yedi evrimsel oluum: lkel tek hcreli canldan evrilerek insana ulaan gelimeyi,
evrimlemeyi ieriyor. Bu evrimsel oluum ( Tek hcreli canl, bitkiler, srngenler,
kular, memeliler, primatlar (Maymunlar), ve insan olarak beliriyor).
Yedi blm (insan bedeni yedi blmden oluur): (El, ayak, ba, karn, srt, gs
ve i organlar.).
Yedi hayati organ (nsann iyapsnda yedi yaamsal organ bulunur): Kalp,
Akcier, Karacier, Mide, Barsaklar, Bbrekler, Damarlar)
Yedi kat yer (insanda): Ezoterik (gizli bilimlerde) grlerde simgesel olarak insan
bedeninin gbekten yukars yedi kat g ve gbekten aasysa yedi kat yeri simgeler. Bu
anlamda insanda:
- Yedi kat gk (nsan kafasnda bulunan yedi delik): ki gz, iki kulak, iki burun
ve bir az);
-Yedi kat yer (nsan da boazdan aada bulunan yedi delik): ki meme, yemek
borusu, soluk borusu, gbek, ans, sidik borusu);

-Yedi Kta( Asya, Avrupa, Afrika, Antarktika, Kuzey Amerika, Gney Amerika,
Avustralya),
-Yedi Blge (Ege, Marmara, Akdeniz, Dou Anadolu, Gneydou Anadolu,
Karadeniz, Anadolu blgeleri.)
-Yedi iklim (a-) Her ktaya ilikin iklimler. B-) Tm dnya halklar, btn dnya);
-Yedi arka (nsan da bulunan enerji blgeleri): (Kk, Karn, Gbek, Kalp, Boaz, Aln ve
Tepe akralar). (Sleyman Diyarolu, Tanrnn Gizli Dili, iviyazlar yay. 2005.)
-Yedi Derya (Her ktay veya kara paran kapsayan deniz. Btn sular.)
-Yedi uyurlar (Yemliha, Mekselina, Mislina, Mernu, Debernu, azenu,
Kefetatayu ve kpeklerinin ismi Ktmirdir.);
Davutun Yldz: Yahudi kaynaklarnda yedi rakamn simgeler. Davutun Kalkan
veya yldz bugnde srailin bayranda bulunmaktadr. Yahudilerin simgesidir. Bu
simge kart iki genden oluur. Alt keden ve bir orta blmden meydana gelir. Yedi
saysyla gizemli bir ileti sunar. Yahudi inancnda evrenin alt gnde yaratld ve
Tanrnn yedinci gnde dinlendiine dnk temel bir inan vardr. Sz konusu simge, bu
yaratl anlatmaktadr. Davut Yldz ve Kalkannn farkl iletiler ve anlamlar ierdii de
dile getirilmektedir. Burada bizi ilgilendiren yn onun kozmik bir ileti olarak evrenin
yaratlmasna dnk bir anlam ierdiidir. Siyasi yn elbette vardr ama konumuz
ddr.
-Yedi gnde evrenin Tanr tarafndan yaratlmas: Tevrata gre Tanr, birinci
gn gkleri, yeri, gece ve gndz yaratyor; ikinci gn sular gkyznden ayrtryor,
nc gn topra (yeri), sudan ayryor, topraktan aalar, bitkiler kartyor. Drdnc
gn, gk kubbesinde gne, ay ve yldzlar yapyor; Beinci gn, suda yaayan hayvanlarla
kular, altnc gn srlar, srngenler, yerde yaayan btn hayvanlar yaratlyor. Tanr,
tm bu yaratlanlara egemen olmas iin de, insan yaratyor. nsan Tanrnn
grntsyle ortaya kyor. Tanr, tm yaratma ilevini tamamladktan sonra da yedinci
gn dinleniyor.)
-Yedi dou: Alevi teolojisi, varoluu yedi dou olarak aklar: Buna gre, en bata
tek bir noktada her ey bir btnd. Bu tek nokta patlayarak aa kt ve bu aa kla
Samanyolu olutu. Bunu ozanlarmz katreden, ummana dn olarak dile
getirmilerdir. Daha sonra srasyla, gne ve gne sistemi (gezegenler), gne sistemi
iinde bulunan dnyamz, sonra madenler, sonra bitkiler, sonra hayvanlar ve en son da
insan meydana gelmitir. (Yani; Samanyolu, gne, gezegenler, dnya, bitkiler, hayvanlar
ve insan). (Sleyman ahin (Ari Mazn); Aleviliin Anadolu Uygarlklarndaki zleri; Ayd Yay. 2007. S.
14)
- Yedi imamlar ( Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hseyin, Hz. Zeynel Abidin, Hz.
Muhammet Bakr, Hz. Cafer-i Sadk ve Hz. smail.)
-Yedi aama (Nefis aamas, Gnl aamas, Ruhsal aama, Sr aamas, Srr sr
aamas, En gizli aama Tanrya en yakn aama), Mutlak gerekler aamas);
-Yedi renk (Siyah, beyaz, krmz, mavi, sar, mor ve yeil);
-Yedi Nefis:
-Nefs-i Cemadi (maddenin ruhu),
- Nefs-i Nebati (bitkilerin ruhu),
- Nefs-i Hayvan (Hayvanlarn ruhu),
-Nefs-i insani (insanlarn ruhu),
- Nefs-i Natka (bilinli insan ruhu),
-Nefs-i Kutsiye (kutsal ruhu, ermilerin ruhu),
- Nefs-i kl (tm evrenin ruhu).

-Yedi aama: Alevilikte, insanlarn bulunduklar farkl aamalar belirler.

nsanlar bilin dzeylerine gre yedi aamadan birinde bulunurlar. Buna gre:
-Nefs-i Emmare (Ktlklerin, kinlerin yaand, grld ve eitimsiz
nsanlarn bulunduu aama),
-Nefs-i Levvame (Eitimi en dk seviyede olan insanlarn bulunduu aama.)
-Nefs-i Mlhime (Eitilmi ama olgunlamam insanlarn, bulunduu aama).
-Nefs-i doygun, (Eitilmi, iyilie ve dorulua ynelen insanlarn bulunduu
aama),
-Nefs-i raz (her eyi olgunlukla karlayan insanlarn bulunduu aama),
-Nefs-i Merziye (Tanr sevgisini kazanm insanlarn bulunduu aama),
-Nefs-i olgun (Btnyle olgunlam, arnm ve temiz nefisleri kazanm olan
insanlarn aamas).
-Yedi arnma: Alevilikte ruhsal arnma iin yedi deere uymak gerekir, bunlar:
Nefis, gnl, gizem, sr aamalaryla, gereklik, sz ve davranlardr. (Alkan, age, s. 74)
-Yedi Harika (Rodos Heykeli, Kral Mausoleion Heykeli, Keops Piramidi, Zeus
Heykeli, skenderiye Feneri, Babilin Asma Baheleri, Artemis Tapna);
-Yedi erkn ( Alevilik de, Pir, Rehber, Mrit, bunlara iki musahip iki de ei
eklenince erkn says yedi olur.)
-Yedi bilge (Thales, Solon, Bias, Kleobulos, Pittokas, Priandros, Kilon); Yedi
Melek (Cebrail, Azrail, Mikail, srafil, Mnker, Rdvan, Malik.).
Yedi mamlar (Yedicilik veya Sebiye): iiliin smaililik kolu. (Hz. Ali, Hz. Hasan,
Hz. Hseyin, Zeynelabidin, Muhammed Bakr, Caferi Sadk ve smail.);
-Yedi farz: Buyrukta belirtilen yedi farz. (Mrebbiye gitmek, Musahip olmak, Ta
Giymek, Sr saklamak, Dost ile dost olmak, zn ulu klmak, Hakla sohbet etmek.)
(Erdoan Alkan, Alevi Mitolojisi; Kaynak Yay. 2005, s. 62-63)
-Yedi Kale: Hac Bekta Veli, insan insan yapan yedi kaleden sz etmitir.
Bunlar: (Bilim, cmertlik, Sabr, Marifet, Perhiz, Korku ve Edeptir). (Erdoan Alkan, Alevi
Mitolojisi; Kaynak Yay. 2005, s. 63)

- Yedi Tavaf: Hacca gidenler Kbenin evresinde yedi kez dolanrlar. (Alkan, age,
s. 63)
-Kurann yedi harf zerine indirildii sylenir.
-Yedi tepe: stanbul yedi tepe zerine kurulmutur.
-Yedi yl ile: Ermiler ve Peygamberler yedi yl ile ekerler. (Alkan, age. S. 64)
-Yedi temel gnah: (Adam ldrmek, Zina, hrszlk, yalanc tanklk, baba ve
anneye saygszlk, komuya kaytszlk, dnya malna olan dknlk) (Alkan, age,s. 68),
-Yedi melek: Her gk katnn bir melei vardr.
-Yedi bal canavar: Denizlerde yaadna inanlan efsanevi canavar.
-Yedi imek sesi: imekin kard sesler.
-Yedi lem: Gne, Ay, Burlar, Menzil, Konaklar, Yldzlar, Gezegenler.
-Yedi borazan tutan yedi melek. (vahiyde sz geen, yedi melein her birinin
borozan)
-Yedi Melek: Her lemi yneten melekler. Yedi lemi, yedi melek ynetir. Bunlar:
(Rukyali, Cebrail, Mikail, Semsemail, Sarfyail, Anyail, Kesfiyali)
(http://spiritualistman.blogcu.com/
-Yedi altn tas: ncilde geen yedi altn tas. Tanrnn fkelenerek yeryzne
yamur yadrmas (Alkan, age, s. 68) vurgusu vardr. Buradan kan sonu: Altn Tas,
yamur sularnn tutulduu kap anlamna gelmektedir.
-Yedi tamu kaps: Cehennemde yedi kap olduu inanc vardr.
-Msrda yedi says sonsuzlu simgeler.
-Budann merdiveni yedi renkli ve yedi simgelidir. (Alkan age, s. 69)

-Yedi ced, yedi slale deyimleri vardr.

-Yedi Oluk; nsan bedeninde yedi akar vardr. Bunlara yedi oluk da denir. Bunlar,
Yutak, yemek borusu, soluk borusu, damarlar, drar borusu, Barsaklar, Anstr.
Bu kavramlarn kimisi gnlk yaammzda kullanrken, kimisi de
belleklerimizde yer almlardr. u bir gerek ki bu saylara ve kavramlarn her birine,
bu retileri (Gizli reticilik) savunanlar tarafndan ok nemli deerler
yklenmilerdir. yle ki kimi retilerde kozmik (yaratc, dizayn (tasarmlayc) edici
g) bilin, ancak baz sembol ve iaretlerle kimi insanlara bildirilmitir. Dolaysyla bu
sembol veya iaretler kozmik bilinci yanstrlar. Her insan bu bilince ulaamaz.
nk bunlar gizli bilgilerdir. Ama sre iinde bu bilgiler, kimi veliler ve bilginler
tarafndan zmlenip, bilin seviyesine gre baz insanlara yanstlrlar. Bu insanlar
inisiye (seilmi, el verilmi) olmu insanlardr.
NEDEN YED ULU OZAN
Bu durum tamamen Ezoterik (gizli bilgiler ieren) retinin ve Btni nancn
yntemiyle ilgilidir. Btniliin, iletilerini, gizli bilgilerini, srlarn, gemiten getirdii
kendine zg gr ve dncelerini vs. bir takm simgelerle, sembollerle, imgelerle,
remizlerle ve saylarla vermesinden kaynaklanmaktadr. Yedi saysnn batini
inanlarda ve Ezoterik retilerde ok nemli bir karl vardr. Bu say kozmik
(evrensel, dnyasal, genel geer) bir ileti tamaktadr. Bu iletilerin neler olduunu
nceki sayfalarmzda sunduk. Yedi saysyla ilgili bu bilgiler tm bilgileri ierdii
savnda deilim. Eksikler vardr ve herkesin kafasnda yedi saysyla ilgili farkl
anlamlar vardr. Zaten hibir konuda bir insan her eyi syleyemez. nk evrende
mutlak bilgi yoktur. Her ey eksiktir ve eksiklik evrensel yasann en temel olgusudur.
Alevi-Bektailik de Ezoterik bir reti ve Btni bir inan olduundan, gizli
bilgiler ve srlar iermektedir. rnein, bu retide ve inanta, sekahm srr, Bektai
sr, byk Alevi srr, srr mphem vs. gibi, srlar vardr. Bu srlar kozmik (yani her
dnem geerli olan, gemi, bugn ve gelecekte de deimeyecek bulunan) bilgileri
iermektedir. Bu bilgiler herkese anlatlmaz ve verilmez. Bu srlar ve bilgiler, ancak
insiye olmu (seilmi, bilgilenmi, aydnlanm, gvenli) bilinlere verilir. nsiye olmak,
Alevi inancnda ve retisinde el vermek anlammdadr. El vermek, bir ulu insann,
znde tad ok nemli bilgileri ve deerleri, yannda bulunan insanlardan birisine
anlatmas, verilmesi gereken bilgileri sunas; bilgileri verdii insann o deerleri
tayabileceine dnk gvende bulunmas ve o deerleri tamasyla
grevlendirmesidir.
Yedi says da bu tr bir srr iermektedir. Bunun iinde yedi says kozmik bir
iletiyi sunar. Binlerce ozan olmasna karn, ozan saysn yedi saysyla snrlayan
anlay, bu retinin znde bulunan, nemli gizil bilgileri simgelerle, saylarla vermek
dncesinin pekitirilmek istenmesinden dolay olabilir. Bu yolun ulular bir kozmik
ileti sunmak amac tayor olabilirler. Bizim yapmamz gereken bunun nedenselliklerini
ortaya koymamzdr. Bunun bir anlam ve karl vardr. Yoksa bu retiye ve inanca
deer katm binlerce ozan bulunmaktadr.
Bu durumda yedi says, sz konusu kozmik bilinci yanstan bir deeri, bir
sembol iermektedir. Ulu ozanlarn saysnn neden sekiz deil de yedi olduu
sorusunun yant, bu yedi saysna yklenilen kutsallktan dolaydr demek, akla
uygun dmektedir.
Alevi-Bektai edebiyatnda binlerce ozan yaamtr. Anadoluda bu kadar ok
ozan olmasna karn ozanlara bir snr getirilmesi sanrm yukarda sz edilen ve
rnekleri verilen yedi saysnn kutsallndan kaynaklanmtr. Bunun en aklc
aklamas budur. Yoksa ismi saylan ( Nesimi, Fuzuli, Hatayi, Virani, Yemini, Pir Sultan

Abdal, Kul Himmet) yedi ozan dnda da nice ozanlar bu topraklarda isim brakm ve
toplumda etkili olmulardr. Bugn, yaayan Alevilie baktmzda da, ritellerde,
semahlarda ve uygulamalarda bu ozanlarn eserleri (zellikle, Pir Sultan Abdal, Hatayi,
Virani, Nesimi vs.) en ok dile getirilmektedir.
Anadoluya zellikle 12. -14 yzyllarda Horasandan gelen ulu erenler bu yolu,
bu retiyi yaymlardr. O dnemlerde, bu retinin ve inancn yaylmas ve halkn
belleine yerlemesinde, bu ulu ozanlarn eserleri ok nemli bir ilev grmtr. Ad
geen bu ozanlar, gerek bilgileri, gerek cesaretleri ve gerekse halk zerinde braktklar
etkileri, bugn bile halen ok youm bir ekilde devam etmektedir. Bu ozanlarn
yzyllar aan etkileri, onlar nemli klm ve gerek bu yolun srdrcleri ve gerekse
nderleri bu ozanlar ulu konumuna sokmulardr.
Yukarda belirtilen ve isimleri verilen yedi ulu ozann yaadklar dnemlere
baktmzda, 1200 ila 1650 yllar arasnda olduklarn hemen grebiliriz. Bu dnem
Anadoluda gelien ok farkl toplumsal olaylarn meydana geldii dnemdir.
Youn olarak, 900l yllardan balayarak Anadoluya gelen konar ger
Trkmenler 1200l yllardan itibaren yerleik dzene gemeye zorlanmlar, gerek
Seluklu ve gerekse Osmanl mparatorluu tarafndan bu Trkmen guruplar, yerleik
dzenin getirmi olduu yaama koullarna uzun sre direnmilerdir. Trkmenler,
atalarndan tayp getirdikleri kltrlerini, inanlarn ve toplumsal deerlerini
(zellikle dillerini ve inanlarn) dn vermeden yaatmaya almlar bu anlamda
egemen inan ve siyasi iradeyle byk savam iine girmilerdir. Tarihsel olarak
bakldnda bu savamn en youn olduu dnemler, Seluklular dnemiyle,
Osmanlnn gelime dneminin sonlarn kapsamaktadr. Sz konusu tarihsel srete
birok olaylar ve bakaldrlar yaanmtr.
Bu bakaldrlar:
-1240 ylnda, Babailer bakaldrs,
-1420 ylnda, eyh Bedrettin bakaldrs,
-15101511 yllarnda, ah Kulu bakaldrs,
-1512 ylnda, Nur Ali Halife bakaldrs,
-15171522 yllarnda, Celali bakaldrs,
-1526 ylnda, Atmaca bakaldrs,
-1527 ylnda, Znnunolu bakaldrs,
-1527 ylnda, Kalender elebi bakaldrs ve yine 1500l yllarn ortalarnda
Pir Sultan Abdaln aslmas vs. olduu grlr. Tm bu bakaldrlar dnda birok
bireysel ve kk ayaklanmalar da yaanmtr.
Bu bakaldrlarn ve ayaklanmalarn ounun belki de tamamnn nedeni,
yoksul Anadolu Halknn hak arama ve daha iyi yaama isteinin bir sonucu olduudur.
Ama yneten egemen kesim, bu mcadelenin gerek ynn znden uzaklatrmasn
bilmi ve bu kavgay inan ayrlklarna ve mezhep farkllklarna indirgemesini
baararak, halklarn birbirine dman olmalarn salamlardr. Bu anlamda bu
dnemler, Alevilerin zorla inanlarndan koparlmaya, basklarla egemenlik altna
alnmaya alld bir dnemdir. Bu dnemler (12001650 yllar) Alevilerin asimile
edildikleri en arlkl bir dnemdir. Osmanl mparatorluu d dnyaya kar
hogrl olurken, Anadoludaki Alevilere en korkun basklar uygulamtr. Aleviler
her dnem hem iddete ve hem de psikolojik basklara uramlardr. Tarihsel anlamda
en byk iddeti ve kym Yavuz Sultan Selim dneminde yaamlardr. Yine Kuyucu
Murat paann (1521-1611) on binlerce Aleviyi kuyulara atarak kym yapmas da
tarihin sayfalarnda yazldr. Bu kymlarda on binlerce (kimi kaynaklar 30.000
Celalinin ldrldn yazmaktadr. Byk Larousse, Cilt 12) Alevi-Bektai
ldrlmtr. Bunlarn amalar Alevileri Snniletirmek ve kendi zlerinden

koparmaktr. Ama bu konuda tam bir baar salayamamlardr. Snnileen Aleviler

olmutur. Buna karn dn vermeyen, kendi inan ve retilerinden vazgemeyen
Aleviler de ounlukta kalmtr. Yaanan tm bu basklar ve iddeti ozanlar
iirletirmiler ve basklara, iddete kar direnilerin simgesi ve bu yolun (AleviBektai) ulular olmulardr.
te bu yedi ulu ozan, sz konusu bu alkantl ve zor dnemde, bu Alevi
asimilasyonuna kar durarak, Anadoluda bulunan Alevilerin kendi dillerini,
kltrlerini ve yaama baklarn vs. srekli ayakta tutmaya almlar ve bu dilin, bu
inancn yaamasn salayan bir katalizr grevi stlenmilerdir. Alevi-Bektailiin,
retisini, inansal deerlerini, ibadetlerini, korkusuzca ileyerek bu retinin ve
inancn yaatlmasn salamlardr. Bu ozanlar, sz sanatn ustaca kullanmlar ve
hem edebi olarak estetik eserler retirlerken, dier yandan Alevi-Bektai felsefesini de
yaatmay salamlardr. Bu ilevi sadece bu ozanlarmz deil, kendilerinden sonra
gelen birok ozanlarmz da devam ettirmilerdir. Yedi Ulu Ozanlarn bu dnemlerde
yaayan ozanlardan seilmesinin de bir anlam vardr. Bu ozanlar o kadar basklara,
kymlara ve zorlamalara kar direnmiler ve bu yolun retisini ve inancnn zn ve
temelini oluturmulardr.
Yedi ulu ozan dnda kalan: Kaygusuz Abdal, Teslim Abdal, Kazak Abdal, Kul
Nesimi, Fedayi, Haim Baba, Gedai, Kemteri, Hilmi Dede Baba, Edip Harabi, k
Veysel, k Ali zzet, breti, Davut Sulari, k Dimi, Mahzuni erif, Adil Atalay
(Vaktidolu) vs.; bu sereme kaynandan beslenmi, zelerinden sapmam ve bu
zengin kaynak bu topraklarda ismini anamadmz binlerce ozan yaratmtr. nsanlk
var olduu srece de bu pnar, bu kaynak hi bitmeyecek ve srekli akacaktr. Daha
nice ozan doacak, bu seremeye katk sunacak ve bu seremeyi besin salayacaktr.
Yedi Ulu ozanlarn iirleri incelendiinde, bu ozanlarn dizelerinde: Hz.
Muhammet, Hz. Ali, Ehlibeyt, Kerbela, On iki mamlar, vs. gibi konular ok fazlaca
yer almlardr. Ama Yunus Emre ve ondan nceki iir geleneinde bu kavramlarn ya
daha az ya da hi ilenmedii de grlr. Bu da bize, Anadolu Aleviliinde, ah
smailin byk bir etki braktn gstermektedir. zellikle 15. yzyldan itibaren
Anadoluda iiliin etkisi aka grlr. O dnemde iilik bugnk gibi koyu slamc
bir duru gstermiyordu. Yine ah smail (Hatayi) dneminde, iilik bir muhalif
hareket olarak dodu. Balangta iilik slam iinde Heterodoks bir anlay olarak
ortaya kt ve sre iinde de merkezileerek tutuculat.
Hatayi, Fuzuli, Virani, vs. gibi iilik yanls ozanlarn da etkisiyle, yukarda sz
edilen kavramlar, hemen hemen tm yedi ulu ozanlar tarafndan en temel konular
olarak ilenmi ve bu durum gnmze kadar srmtr. Bugn de, Alevi-Bektai
inan ve retisinde, bu ozanlar etkisini srdrmektedir. Sz konusu bu ozanlar,
kendilerinden sonra gelen birok Alevi-Bektai ozanlarn da, ayn kavramlar (Hz.
Muhammet, Hz. Ali, On ki mam, Ehlibeyt, Teberra, Tevella ) zerine eserler
retmelerine kaynaklk etmilerdir. Yedi ulu ozann, eserleri derinlemesine
irdelendiinde, aka dile getirilen kavramlar yannda, gizli anlamlar, derin ierikler
tayan Btni ve tasavvufi (Tanr, vahdet, tenash, hulul, devriye, anasr- Erbaa,
mekn, lmekn, Hakk, arap, bade, vuslat, trap, hikmet) kavramlarnda ska
kullanld grlmektedir.
Ozanlar, Alevi-Bektailerin Telli Kurandr. Telli Kuran, ozann sazyla,
balamasyla, sznn birlikte ortaya koyduu; saz-sz uyumunun belirli bir ekilde
yaama geirildii ve sylenen szlerin ibadet sayld bir anlam ierir. Ozan dili sert
ve evik olur. Alevi ozanlar ayn zamanda inan nderidirler. Onlarn dile getirdii her
sz, nemli deerler ierir ve ibadet saylr. Balama, mziin dili, sz ise ozann dilidir.
Mzik, evrenin dili, sz ozann gr ve dnceleridir. Mzikte evrenin ahengi,

dzenlilii ve olumluluu dile gelir, ozann szlerinde de insann btnsel yaps ve bu

btnsel yapnn birlikte oluturduu dzenli yap anlatlr. Mzik, evrensel eitliliin
oluturduu ortak deerin sesini ve uyumunu, ozan ise, toplumsal eitliin oluturduu
ortak uyumun szcln yapar. Telli Kuran, bu her iki olguyu birletiren bir ilevi
yerine getirir. Mzikte evrensel uyum yedi sesle ortaya kmtr. O halde bu yedi sese
yedi ozan gerekmektedir.
O halde neden yedi ulu ozan? Sorununun yantn biraz da bu derinliklerde
aramak gerekir.
Yoksa ozan saysn snrlamak, evrensel eitlilie de, toplumsal geliim
yasalarnda da, yaanlan gereklie de uygun deildir.
Burada yedi says bir simge ve bir semboldr.

KAYNAKA
BEYDL, Celal; Trk Mitolojisi, Ansiklopedik Szlk; Yurt Yay. 2005
BRDOA Nejat; Anadolunun Gizli Kltr, Alevilik; Berfin Yay. 3. Bs. 1995
BORATAV, Pertev Naili;100 Soruda Trk Halk Edebiyat, ; 4. Bask. Gerek Yay.
Byk Larousse 1. Cilt
Byk Larousse 13. Cilt.
CANDAN, Ergun; Gizli Srlar retisi; Snr tesi Yay. 1998
DYAROLU, Sleyman; Tanrnn Gizli Dili, iviyazlar yay. 2005.
ELDEM, Burak; 2012: Mardukla Randevu, 3. Bask.
EYUBOLU, smet Zeki;Anadolu nanlar, Anadolu Mitologisi; Geit Yay. 1987
EYUBOLU, smet Zeki; Alevi-Bektai Edebiyat, Der Yay. 1991
EYUBOLU, smet Zeki; Alevilik- Snnilik, -slam Dncesi-; Der Yay.1989
EYUBOLU, smet zeki; Btn Ynleriyle Tasavvuf, Tarikatlar ve Mezhepler Tarihi; Der Yay. 1993
EYUBOLU, smet Zeki; Tanr Yaratan Toprak; Der Yay. 1990
KORKMAZ, Esat; Alevilik ve Bektailik Terimler Szl; Anahtar Kit. 2005
Z, Baki; Osmanlda Alevi Ayaklanmalar; Can Yay. 3. Bask. 2003
ZKIRIMLI, Atilla; Trk edebiyat tarihi; Cilt 1; nklp yay. 2004
ZKIRIMLI, Atilla; Trk edebiyat tarihi; Cilt 11. nklp yay. 2004
AHN, Sleyman (Ari Mazn); Aleviliin Anadolu Uygarlklarndaki zleri; Ayd Yay. 2007

MEK, Mehmet; Dede Korkut ve Ahmet Yeseviden Gnmze Uzanan nl Alevi

Ozanlar; Can Yay.1. Bask. 1995
ULUSOY, Mslm, Direnen Trkler, Tan Yay. 2006
www.alevihaber.org
www.hermetics.org
www.turkdiliveedebiyati.com/
ZAMAN, Sleyman, Yedi Ulu Ozan, Can Yay. 2009