1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
1.6.
1.7.
BAB 2
DETERMINAN
2 4
3.
= (3)(4) (5)(-2) = 12 + 10 = 22
4 1
8 2
4.
= (4)(2) (8)(1) = 8 - 8 = 0
7 2
5.
= (-5)(-2) (-7)(6) = 10 + 42 = 52
2
4
6.
6
3
=(
3
)(
6
) (4)(
6
)=
4 6
-
3 6
=-
a3
a2
7.
a 3 a 2
a 2 5a 6
a 2 5a 21
=(
)(
) (-3)(5) = (
) (-15) =
6 27
2 7
5 1 2 5 1
3 8 4 3 8
8.
9.
10.
11.
12.
(3)( 1)( 4) (0)(5)(1) (0)( 2)(9) (0)( 1)(1) (3)(5)(9) (0)( 2)( 4)
(12) (0) (0) (0) (135) (0)
123
c 4 3 c 4
1
2
1
c2 2
4
c1
4 c1 2
2 c+ ( 16 c 2 ) + ( 6 c 6 )12( c 4 c 3 )(16 )
c 4 +c 316 c 2 +2 c+ 6 c612+1 6
3
c +c 16 c +8 c2
13. Tentukan nilai untuk di mana det(A) = 0
1
2
5 4 ( 2)( 4) (1)( 5)
0 2 2 3
0 ( 1)( 3)
1, 3
a)
4 0
0
0 40
2 0
3 1 0 3
( 4)( )( 1) (0)( 2)(0) (0)( 0)(3) (0)( )(0) ( 4)( 2)(3) (0)( 0)( 1)
(3 52 4 ) (0) (0) (0) (6 24) (0)
(3 52 2 24)
( 2)( 3)( 4)
2, 3, 4
b)
14. ( 1,2,3,4 ) =0=
Genap
15. Gunakan hasil-hasil pada latihan 14 untuk menyusun suatu rumus determinan dari matriks 4 x
4.
16. Gunakan
17. Gunakan definisi determinan untuk menghitung
5
0 0 0
0 3
0 0 0 4 0
0 0 1 0
0
0 2
5 0
a)
0
0
0
0
0
0
b)
5
0
0
0
0 0 0
0 0 4
3 0
0 0 0 1
0 2 0 0
0
0
a11a 25 a33 a 44 a 52
(5)( 4)(3)(1)( 2)
120
||
x 1 =x ( 1x ) (1 ) 3=xx 2+3
3 1x
||
1 0 3
1 0 3 1 0
2 x 6 = 2 x 6 2 x
1 3 x 5 1 3 x5 1 3
2
x 5 x +018+3 x+ 180=x 2 x
2
x + x +3=x 2 x
2
2 x +3 x+3=0
x=
3 33
4
sin
cos
sin cos
cos
sin
sin cos
0
sin
cos
0 cos
sin
1 sin cos sin cos
bergantung
pada
Tidak
(sin )(sin )(1) (cos )(0)(sin cos ) (0)( cos )(sin cos )
(0)(sin )(sin cos ) (sin )(0)(sin cos ) (cos )( cos )1
sin 2 0 0 0 0 cos 2
sin 2 cos 2
1
20. Buktikan bahwa
2.2. Menghitung Determinan dengan Reduksi Baris
2.3. Sifat-Sifat Fungsi Determinan
2.4. Ekspansi Kofakto; Aturan Cramer
BAB 3
VEKTOR PADA RUANG BERDIMENSI 2 DAN RUANG BERDIMENSI 3
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
BAB 4
RUANG VEKTOR EUCLIDEAN
(1,9,11,1 )
b) 2u+ 7 v= [ 2 (3,2,1,0 ) +7 ( 4,7,3,2 ) ]
(6,4,2,0 )+ ( 28,49,21,14 )
(6+28, 4 +49, 2+ (21 ) , 0+14 )
( 4,7,3,2 ) (20,8,32, 4 )
( 3,2,1, 0 ) +
( 3,2,1,0 )+(420, 7(8 ) , (3 )32, 24)
( 3,2,1,0 )+(16,15,35,2)
(13,13,36,2)
d) 6 ( u3 v )=6 [(3, 2,1, 0 )3 ( 4,7,3,2 ) ]
6[ (3,2, 1, 0 )( 12, 21,9, 6 ) ]
6(312,221,1 (9 ) , 06)
6(15,19, 10,6)
(30,114, 60,36)
(9,5,5,3)
f) ( 6 v w ) ( 4 u+ v )= [ 6 ( 4,7,3,2 ) (5,2,8,1 ) ][4 (3,2,1,0 )+ ( 4,7,3,2 ) ]
[ ( 24, 42,18, 12 )( 5,2,8,1 ) ] [ (12,8,4,0 ) + ( 4,7,3,2 ) ]
( 245, 42(2 ) , (18 )8,121 )( (12 ) + 4,8+ 7, 4+ (3 ) , 0+2)
( 19, 44,26, 11 )(8,15, 1,2)
(19(8 ) , 4415, (26 ) 1,112)
(27, 29,27, 9)
10
2. Misalkan u, v, dan w adalah vektor-vektor pada latihan 1. Tentukan vektor x yang memenuhi
persamaan 5x-2v=2(w-5x)
Jawab :
5x - 2v = 2 (w - 5x)
5x 2(4, 7, -3, 2) = 2 [(5, -2, 8, 1) 5x]
5x (8, 14, -6, 4) = 2 (5, -2, 8, 1) 10x
5x + 10x = (10, -4, 16, 2) + (8, 14, -6, 4)
15x = (18, 10, 10, 6)
18 10 10 6
, , ,
15 15 15 15
x=
6 2 2 2
, , ,
5 3 3 5
x=
3. Misalkan
c 1 , c 2 , c3 , dan c 4
4. Tunjukkan bahwa tidak terdapat scalar-skalar c1, c2, dan c3 sedemikian rupa sehingga
u= (2 )2+ ( 5 )2 = 4+25= 29
b) (1, 2,2)
c) (3, 4, 0,12)
d) (2,1, 1,3, 4)
u= (2 ) + ( 1 ) + ( 1 ) + (3 ) + ( 4 ) = 4+1+1+9+ 16= 31
2
6. Misalkan u = (4, 1, 2, 3), v = (0, 3, 8, -2) dan w = (3, 1, 2, 2). Hitunglah pernyataan berikut:
Jawab :
u v 4 2 4 2 10 2 12
a.
=
16 16 100 1
133
=
u v 4 1 2 3 0 2 3 2 8 2 ( 2) 2
2
b.
11
16 1 4 9 0 9 64 4
=
30 73
12
c.
64 4 16 36 2 16 1 4 9
120 2 30 2 30 2 30
=
=
4 30
=
3u 5v w 3( 4,1,2,3) 5(0,3,8,2) (3,1,2,2)
d.
(12,3,6,9) (0,15,40,10) (3,1,2,2)
=
(12 0 3), (3 15 1), (6 40 2), (9 10 2)
=
(15,11,32,21)
=
15 2 (11) 2 (32) 2 212
1811
=
e.
1
1
w
(3,1,2,2)
w
3 2 12 2 2 2 2
1
9 1 4 4
1
18
1
3 2
(3,1,2,2)
(3,1,2,2)
(3,1,2,2)
3 2 3 2 3 2 3 2
1
1
w
w
2
3 2
2 3 2 3 2 3 2
2
3 2
3 2
f.
1 1 4 4
2 18 18 18
13
1 1 4 4
2 18 18 18
9 1 4 4
18 18 18 18
18
1 1
18
=
7. Tunjukkan
14
kv 5
4k 2 9k 2 0 36k 2 5
49k 2 5
7k 5
k
5
7
9. a) u= (2,5 ) , v=(4,3)
( 2 (4 )+ 5 3 )= (8+15 )=7
b) u= ( 4, 8,2 ) , v=(0, 1,3)
( 4 0+8 1+2 3 )=( 0+8+ 6 )=14
c) u= (3,1,4,5 ) , v=(2,2,4,3)
3
3 2+1 2+4 (4 )+ (5 ) ()=( 6+ 2+(16)+ 15 )=7
d) u= (1,1,0,4,3 ) , v =(2,2,0,2,1)
1
(1 ) (2 ) +1 (2 )+ 0 0+ 4 2+ (3 ) ( )
( 2+ (2 )+ 8+3 ) =11
10. (a). Tentukan dua vektor
2
2
11. a) d=( u , v )=(12) +(21) = 1+9=10
2
2
2
b) d=( u , v )=(20) +(24 ) +(2+2) = 4+36 +16= 56
2
2
2
2
c) d=( u , v )=(0+3) +(22) +(14) +(14 )
15
9+16+25+ 9= 59
d) d=( u , v )= ( 3+4 ) + (31 ) + (2+1 ) + ( 05 ) + (30 )
2
49+16+1+25+ 9= 100=10
12. Buktikan bagian (b), (e), (f), dan (g) dari Teorema 4.1.1 untuk u = (2, 0, -3, 1), v = (4, 0, 3,
5), w = (1, 6, 2, -1), k = 5, dan l = -3.
16
Jawab :
b. u + (v + w) = (u +v) + w
(2, 0, -3, 1) + [(4, 0, 3, 5) + (1, 6, 2, -1)] = [(2,0,-3,1) + (4,0,3,5)] + (1,6,3,-1)
(2, 0, -3, 1) + (5, 6, 5, 4) = (6, 0, 0, 6) + (1, 6, 3, -1)
(7, 6, 2, 5) = (7, 6, 2, 5)
e. k(lu) = (kl) u
5[-3(2, 0, -3, 1)] = [5(-3)] (2, 0, -3, 1)
5 (-6, 0, 9, -3) = -15 (2, 0, -3, 1)
(-30, 0, 45, -15) = (-30, 0, 45, -15)
f. k (u + v) = ku + kv
5 [(2,0,-3,1) + (4,0,3,5)] = 5 (2, 0, -3, 1) + 5 (4, 0, 3, 5)
5 (6, 0, 0, 6) = (10, 0, -15, 5) + (20, 0, 15, 25)
(30, 0, 0, 30) = (30, 0, 0, 30)
g. (k + l) u = ku + lu
[5 + (-3)] (2,0,-3,1) = 5 (2, 0, -3, 1) + (-3) (2, 0, -3, 1)
2 (2, 0, -3, 1) = (10, 0, -15, 5) + (-6, 0, 9, -3)
(4, 0, -6, 2 ) = (4, 0, -6, 2 )
13. Buktikan bagian (b) dan (c) dari Teorema 4.1.2
(b) (u+ v) . w = ( ( 2,0,3,1 ) + ( 4,0,3,5 ) ) .(1,6,2,1)
= ((2+ 4),(0+ 0) ,(3+3),(1+5) ) . ( 1,6,2,1 )
= ((2+ 4)1,(0+0).6,(3+ 3).2,(1+5).1)
= ( ( 2.1 ) + ( 4.1 ) ) , ( 0.6 ) + ( 0.6 ) , (3.2 )+ ( 3.2 ) , ( 1.1 ) +(5.1)
= u . w+ v . w
(c) ( k u ) . v
14. Pada setiap bagian berikut, tentukan apakah vektor-vektor berikut orthogonal.
a) u = (-1, 3, 2), v = (4, 2, -1)
b) u = (u1, u2, u3), v = (0, 0, 0)
c) u = (0, 3, -2, 1), v = (5, 2, -1, 0)
d) u = (-2, -2, -2), v = (1, 1, -1)
e) u = (-1, 3, 2), v = (2, 1,-2, 9)
f) u = (a , b), v = (-b , a)
Jawab :
a.
b.
c.
d.
e.
u= (2,1,3 ) , v=(1,7, k )
b) u= ( k , k ,1 ) , v=(k , 5,6)
u . v=0
u . v=0
( k k+ k 5+1 6 )=0
2
9+3 k =0
k +5 k +6=0
k =3
k =2, k =3
16. Tentukan dua vektor dengan norma 1 yang orthogonal terhadap tiga vektor u = (2, 1, -4, 0),
v = (-1, -1, 2, 2), dan w = (3, 2, 5, 4)
17. Pada setiap bagian berikut, buktikan bahwa ketidaksamaan Cauchy-Schwarz berlaku
(a) u = (3, 2), v = (4, -1)
(u v) uv
(3 4 + 2 (-1))
(10)
32 +22 4 2 +(1)2
2
(-3 2 + 1 (-1) + 0 3) 2 +(1)2 +3 2
(-7)
18. Pada setiap bagian berikut, buktikan bahwa rumus (8) dan (9) berlaku
18
2 1
,u
3 4
A
a)
b)
3
2
1 , v 6
1 2 4
1
0
A 3
1 0 , u 2 , v 2
5 2 3
5
4
19
19. Selesaikan
x 1 , x 2, dan x 3
uv 5
dan
u v 5
(u v) 2 1
(u v ) 2 5
u v 1
u v5
u+v=1
uv=5+
2u = 6
u=3
u+v=1
3+v=1
v = -2
Proja u =
4
(1,1,2,3)
15
( 2,1,4,1) (
=
(
4 4 8 12
, , , )
15 15 15 15
34 11 52 27
, , ,
)
15 15 15 15
1
(34,11,52,27)
15
=
23. Tentukan apakah dua garis
r=( 3,2,3,1 )+ t(4,6,4,2) dan r=( 0,3,5,4 ) +t (1,3,4,2) berpotongan pada
R4
v1
v2
. v3
( 32 ) 2 ( 2 2 ) 2 ( 4 2 ) 2
32 2 2 4 2 32 2 2 4 2
9 4 16 9 4 16
29 29
v1 v 2 ... v r
v1
v2
... v r
Terbukti
25. Buktikan: jika u dan v adalah matriks-matriks
T
n 1
n n , maka
v A Au
26. Gunakan ketidaksamaan Cauchy-Schwarz untuk membuktikan bahwa untuk semua nilai real
dari a, b, dan
Jawab :
(a cos
+ b sin
(a cos
+ b sin
2
2
a b
2
2
a b
21
27. Buktikan bahwa jika u, v, dan w adalah vektor-vektor pada Rn dan k adalah suatu skalar
sebarang, maka
a) u (kv) = (u1, u2, u3) (kv1,kv2,kv3)
= (ku1v1, ku2v2, ku3v3)
= k(u1v2, u2 v2, u3v3)
= k(u v)
b) u (v + w) = (u1, u2, u3) {(v1, v2, v3) + (w1, w2, w3)}
= (u1v1, u2v2, u3v3) + (u1w1, u2w2, u3w3)
=uv+uw
22
= k(l(u1,u2,u3))
= (kl)u
= 1(u1,u2,u3)
=u
u 0
(b)
u=0
Misal u = (u1,u2,u3)
u= u12+ u22+ u32
u=0
32. Buktikan bagian (a), (b), dan (c) dari Teorema 4.1.5
33. M
34. (a). Misalkan u dan v adalah vektor-vektor pada Rn. Tunjukkan bahwa
(b). Hasil pada bagian (a) nyatakan suatu teorema mengenai parallelogram pada R 2. Teorema
apakah ini
35. (a)
23
36. Pada gambar terlampir vektor-vektor u, v, dan u-v membentuk suatu segitiga pada R 2, dan
nyatakan sudut antara u dan v. sesuai hukum cosines dalam trigonometri bahwa
uv
2 u v cos
Apakah menurut anda rumus ini masih berlakujika u dan v adalah vektor-vektor pada R n ?
Berikan alasan anda.
Jawab :
37. N
24
BAB 5
RUANG VEKTOR UMUM
5.1.
5.2.
5.3.
5.4.
5.5.
5.6.
25
BAB 6
RUANG HASILKALI DALAM
6.1.
6.2.
6.3.
6.4.
6.5.
Hasilkali Dalam.
Sudut dan Ortogonalitas di dalam Ruang Hasilkali Dalam.
Basis Ortonormal; Proses Gram-Schmidt; Dekomposisi QR.
Aproksimasi Terbaik; Kuadrat Terkecil.
Matriks Ortogonal; Perubahan Basis.
26
BAB 7
NILAI EIGEN DAN VEKTOR EIGEN
27
BAB 8
TRANSFORMASI LINEAR
8.1.
8.2.
8.3.
8.4.
28