F02 Sem3 Is

KERTAS PENERANGAN
TERHAD
TEKNO
LO
GI
KO
M
PU
TE
R
(R
AN
GK
AI
N)
TERHAD
Cetakan Pertama Julai 2013

Institusi Latihan Jabatan Tenaga Manusia
http ://www.jtm.gov.my/kurikulum
Hak Cipta Terpelihara. Dokumen ini diklasifikasikan sebagai TERHAD. Tidak dibenarkan
mengeluar mana-mana bahagian dalam kandungan Bahan Pembelajaran Bertulis (WIM)
dalam apa jua bentuk tanpa keizinan daripada Jabatan Tenaga Manusia (JTM).
MODUL PEMBELAJARAN: F02 SIJIL TEKNOLOGI KOMPUTER (RANGKAIAN)

disediakan dalam bentuk bahan pengajaran dan pembelajaran bagi kursus sepenuh masa
di Institusi Latihan Jabatan Tenaga Manusia (ILJTM). Modul pembelajaran ini
dibangunkan oleh ahli jawatankuasa pembangunan WIM dan disemak serta diluluskan
oleh Jawatankuasa Pemandu Kurikulum untuk tujuan gunapakai bagi semua ILJTM yang
terlibat.
Kod Pengesahan WIM
: WIM/F02/42013/S03(P1)
Kod Pengesahan Silibus
: SFB/F02/12009(P2)
Tarikh Pengesahan WIM
: 17 Julai 2013
PENGESAHAN JAWATANKUASA PEMANDU KURIKULUM

KLUSTER ICT
Dengan ini adalah dimaklumkan bahawa Bahan Pengajaran Bertulis (WIM) kluster ICT
bagi kursus peringkat Sijil Teknologi Komputer Rangkaian Semester Tiga telah
disemak dan DISAHKAN dalam Mesyuarat Jawatankuasa Pemandu Kurikulum bil.
4/2013 yang diadakan pada 17 Julai 2013 Sehubungan itu, WIM ini hendaklah
digunapakai bermula Januari 2014 di seluruh Institut Latihan Jabatan Tenaga Manusia
(ILJTM).
KANDUNGAN
SENARAI AHLI JAWATANKUASA PEMBANGUNAN WIM....................................................i
SENARAI SINGKATAN.......................................................................................................... ii
KERTAS PENERANGAN MODUL 1.................................................................................... 1
F02-03-01 PROJECT MANAGEMENT.............................................................................1
GROUP CLUSTERING MODULE 1................................................................................. 2
LE1 INTRODUCTION TO PROJECT MANAGEMENT
3
LE2 HUMAN RESOURCES MANAGEMENT
19
LE3 INTERPERSONAL COMMUNICATION SKILL
40
LE4 5S IMPLEMENTATION
50
KERTAS PENERANGAN MODUL 2.................................................................................. 62
F02-03-02 PROCUREMENT MANAGEMENT............................................................... 62
GROUPCLUSTERING MODULE 2................................................................................ 63
LE1 PROCUREMENT PROCESS
64
LE2 RECEIVING ITEMS PROCESS
83
LE3 REGULATE SERVICE AND LEVEL AGREEMENT
92
LE4 WARRANTY CLAIM PROCEDURE
104
KERTAS PENERANGAN MODUL 3................................................................................ 110
F02-03-03 FUNDAMENTAL OF PROGRAMMING...................................................... 110
GROUP CLUSTERING MODULE 3............................................................................. 111
LE5 INTRODUCTION TO PROGRAMMING LANGUAGE
112
LE6 IMPLEMENT PROGRAMMING KNOWLEDGE
143
F02-03-04 COMPUTER NETWORK MAINTENANCE.................................................182
LE1 VERIFY COMPUTER NETWORK PERFORMANCE &
CONNECTIVITY
184
LE2 UPDATE NETWORK SYSTEM & DOCUMENTATION
210
LE3 BACKUP ACTIVITIES NETWORK OPERATING SYSTEM
222
LE4 IMPLEMENT PREVENTIVE MAINTENANCE
235
F02-03-05 LINUX ESSENTIAL.....................................................................................241
LE1 STUDY LINUX OPERATING SYSTEM
LE2 INSTALL AND SETUP LINUX OPERATING SYSTEM
LE3 TEST OPERATING SYSTEM
243
251
300
SENARAI AHLI JAWATANKUASA PEMBANGUNAN WIM

KURSUS SIJIL TEKNOLOGI KOMPUTER (RANGKAIAN)
Ahli Jawatankuasa :
1.
Sofian Bin Mohamad

(Pengerusi Kluster ICT)
ADTEC Melaka
2.
Mohd Khalid Bin Adnan

(Penolong Pengerusi ICT)
ILP Selandar
3.
Rafidah Binti Ab Aziz

(Ketua Penyelaras)
ILP Mersing
4.
Mohd Yazid Bin Hj Ahmad

(Penolong Ketua Penyelaras)
ILP Kuala Langat
5.
Niza Suzaini Binti Mohd Noor
ILP Kangar
6.
Mohd Hairudin Bin Hassan
ILP Selandar
7.
Hafizah Binti Mohamad Deli
ILP AP Nibong Tebal
8.
Norzahafizan Bin Abd Rahman
ILP Kangar
Urusetia :
1.
Cik Norida binti Othman
BKT, Ibu Pejabat
2.
Pn Adila Binti Jaffar
BKT, Ibu Pejabat
Sesi 1 :
Tarikh dibangunkan
Tempat
:
:
3 6 Julai 2012
Pusat Sumber, ILP Kuala Langat
:
:
18 22 Mac 2013
Hotel Grand Continenal, Kuantan, Pahang
:
:
6 Mei 10 Mei 2013

Hotel Permai, Kuala Terengganu
Sesi 2 :
Tarikh dibangunkan
Tempat
Sesi 3 :
Tarikh dibangunkan
Tempat
SENARAI SINGKATAN
IS
INFORMATION SHEET
WS
WORK SHEET
AS
ASSIGNMENT SHEET
KOD KURSUS
SEMESTER
NO. MODUL
NO. LE
JENIS WIM
F02-03-01-LE1-IS
KERTAS PENERANGAN
MODUL 1
F02-03-01 PROJECT MANAGEMENT
GROUP CLUSTERING MODULE 1

F02-03-01-LE1 INTRODUCTION TO PROJECT MANAGEMENT
01.05 Prepare Network Implementation Activity Plan
07.4
Develop Activity Report
F02-03-01-LE2 HUMAN RESOURCES MANAGEMENT

07.03 Prepare Job Schedule
07.05 Monitor Staff Discipline
07.07 Conduct Staff Appraisal
F02-03-01-LE3 INTERPERSONAL COMMUNICATION SKILL
01.06 Coordinate Inter Department and Vendor
F02-03-01-LE4 5S IMPLEMENTATION
07.06 Monitor Work Area Tidiness
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 2
INSTITUSI LATIHAN
JABATAN TENAGA MANUSIA
KEMENTERIAN SUMBER MANUSIA
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA F02 SIJIL TEKNOLOGI KOMPUTER (RANGKAIAN)
KURSUS
KOD DAN NAMA F02-01-01 COMPUTER TECHNOLOGY

MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
LE1
INTRODUCTION TO PROJECT MANAGEMENT
NO.
TUGASAN 01.05 PREPARE NETWORK IMPLEMENTATION ACTIVITY PLAN
BERKAITAN
07.04 DEVELOP ACTIVITY REPORT
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
IDENTIFY NETWORK PROJECT MANAGEMENT USING STANDARD

OPERATING SYSTEM, PROJECT REQUIREMENT MANAGEMENT,
NETWORK IMPLEMENTATION DOCUMENT, STANDARD REPORT
ACTIVITY, COMPUTER NETWORK SECURITY POLICY, INTRUSION
PREVENTION PROCEDURES, ORGANIZATION STRUCTURE,
COMMUNICATION PROCEDURE, COMPANY SAFETY PROCEDURE,
OCCUPATIONAL SAFETY AND HEALTH ACT (OSHA) AND
CHECKLIST SO THAT:1. PROJECT MANAGEMENT REPORT IS PRODUCED,
2. HUMAN RESOURCE MANAGEMENT IS UNDERSTOOD
AND APPLIED,
3. INTERPERSONNAL COMMUNICATION SKILL IS APPLIED
AND
4. 5S IS IMPLEMENTED
ACCORDING TO CASE STUDY GIVEN AND REQUIREMENT,
NETWORK-CLIENT IMPLEMENTATION, NETWORK PLAN AND
NETWORK REQUIREMENT
STUDENT SHOULD BE ABLE TO :UNDERSTAND DOCUMENTATION PREPARATION IN A NETWORK
AND ACTIVITY REPORT PROCEDURE USING STANDARD
OPERATING SYSTEM, NETWORK IMPLEMENTATION DOCUMENT
AND STANDARD REPORT ACTIVITY SO THAT NETWORK
DOCUMENTATION PROJECT IS PRODUCED ACCORDING TO
REQUIREMENT.
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 3
1. PENGENALAN KEPADA PENGURUSAN PROJEK

Pengurusan projek merupakansatu pengurusan yang melibatkan pembangunan,
perubahan dan inovasi dalam kerja operasi. Ia merangkumi aktiviti seperti merancang dan
pengawalan sesuatu projek dengan bergantung kepada kekangan belanjawan supaya
projek dapat disempurnakan dalam tempoh masa yang ditetapkan.
Pengurusan projek merupakan satu disiplin dalam merancang, mengatur, menyelaras
serta mengurus sumber-sumber bagi tujuan mencapai serta menjayakan matlamat serta
objektif yang ditetapkan bagi pelaksanaan sesuatu projek.
1.1. Definasi Projek
Projek didefinasikan sebagai sebagai satu aktiviti operasi yang wujud hanya
sekali-sekala dalam tempoh masa yang tertentu.
Projek adalah satu usaha sementara terdiri

daripada beberapa siri aktiviti dan tugas yang
dibuat untuk mencipta satu produk atau
perkhidmatan yang unik.
PMI(project Management Institute)
Projek merupakan aktiviti yang besar dan akan mempengaruhi masa depan
syarikat. Contohnya seperti projek pembinaan kemudahan, bangunan kilang, pusat
membeli belah dan pemasangan sistem komputer.
1.2. Pengurusan Projek ICT

Pengurusan Projek ICT merupakan proses pengurusan dan prosedur dalam
satu tempoh masa, sumber dan tahap kualiti yang ditetapkan bagi menghasilkan
satu atau lebih produk ICT.
1.3. Kategori Projek ICT

Projek ICT merupakan projek pengkomputeran yang melibatkan salah satu
atau gabungan jenis-jenis projek ICT berikut:
a) Kajian ICT
b) Perancangan strategik ICT;
c) Pembangunan sistem aplikasi;
d) Perolehan perkakasan dan perisian komputer;
e) Peningkatan sistem ICT;
f)
Perluasan sistem ICT; dan
g) Pematuhan dan pengukuhan ICT.
1.4. Komponen Utama Dalam Pelaksanaan Sesuatu Projek ICT

Beberapa komponen utama yang perlu diberi perhatian dalam aspek
pembangunan projek ICT adalah:
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 4
a) Punca Kuasa yang merujuk kepada keputusan rasmi serta kuasa

meluluskan pelaksanaan projek
b) Struktur Tadbir Urus bagi tujuan kawalan dan pemantauan sepanjang
tempoh hayat sesuatu projek termasuk keahlian, Urus Setia, terma
rujukan serta aliran pelaporan; dan
c) Tadbir Urus Pemantauan Projek
i.
Jawatankuasa Pemandu Projek dibentuk bagi memantau dan

mengawal pelaksanaan projek serta menyelesaikan sebarang
pertelingkahan (dispute resolution) yang timbul;
ii. Jawatankuasa
Teknikal
Projek
dibentuk
bagi
mencadang,
membincang dan memberi penyelesaian terhadap sebarang

keperluan teknikal; dan
iii. Pasukan Projek merupakan gabungan pegawai daripada bisnes &
teknikal yang akan melaksanakan projek.
Pasukan projek merupakan sekumpulan individu dari organisasi atau
dari luar organisasi yang mempunyai kemahiran dan pengalaman yang
berkaitan dengan sesuatu projek. Ahli-ahlinya terdiri daripada pengurus
dan staf yang mahir dalam bidang tertentu seperti buruh dan jurutera
yang diperlukan dalam projek pembinaan.
1.5. Mengukur Kejayaan Pelaksanaan Sesuatu Projek ICT

Projek ICT dikatakan berjaya apabila ia dapat diselesaikan dalam tempoh
masa yang ditetapkan, memenuhi kualiti dan mematuhi kehendak pengguna serta
berdasarkan kos yang telah diperuntukkan.
2. ELEMEN-ELEMEN PENGURUSAN PROJEK

Secara umumnya, sesuatu projek biasanya memerlukan komponen-komponen
dan kemahiran untuk memudahkan perjalanan suatu projek supaya dapat
dilaksanakan dengan lebih lancar dan sempurna.Terdapat TIGA peringkat
pengurusan projek yang utama iaitu :2.1 Perancangan
Perancangan projek meliputi aktiviti untuk menentukan objektif projek. Ia
bertujuan untuk memudahkan pengurus projek dan pasukan projek untuk
menjalankan sesuatu projek. Dalam sesetengah keadaan aktiviti perancangan ini
akan disenaraikan dalam bentuk dokumen yang formal yang dikenali sebagai skop
projek (statement of work). Selepas itu , projek akan dibahagikan kepada beberapa
komponen yang lebih terperinci dengan menggunkan kaedah yang dikenali sebagai
Struktur Pembahagian kerja ( work breakdown structure WBS) di mana kaedah ini
akan menyenaraikan setiap aktiviti daripada setiap komponen. Dengan itu, sesuatu
aktiviti dapat dijalankan dengan lebih lancar dan sempurna dengan adanya sumber
tenaga buruh dan masa yang diperlukan oleh penyelia dan bahagian pengawalan
pengurusan.
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 5
2.2 Perancangan Strategi

Pihak atasan/pengurusan perlu menyediakan perancangan strategi yang
mengandungi objektif bagi keseluruhan organisasi dengan skop yang meluas dan
merupakan perancangan untuk jangka panjang seperti 5 hingga 10 tahun.
2.3 Perancangan Operasi.

Bahagian pengurus peringkat pertengahan pula bertanggungjawab
menyediakan tindakan yang diperlukan untuk mencapai objektif tertentu di dalam
perancangan strategik. Skopnya pula lebih kecil dan merupakan perancangan jangka
pendek.
2.4 Kepentingan Perancangan

Perancangan adalah bertujuan untuk
a) Memberi arah dan tujuan sesebuah organisasi
b) Menyelaraskan semua aktiviti dalam organisasi
c) Mengurangkan masalah berterusan yang tidak dijangka

d) Mengelakkan pembaziran kerja yang berulang
2.5 Langkah-langkah Membuat Perancangan

Perancangan boleh dilakukan dengan
a) Menentukan objektif projek
i.
Perlu dinyatakan dalam bentuk tulisan
ii.
Boleh diukur
iii. Hendaklah spesifik dengan masa

iv. Mencabar dan boleh dicapai
b) Pilih strategi asas untuk mencapai objektif
c) Pecahkan projek kepada subunit atau langkah
d) Tentukan piawai(performance standard) untuk setiap subunit
e) Tentukan jangkamasa yang diperlukan untuk setiap unit
f)
Tentukan turutan subunit dan masukkan maklumat ini di dalam jadual

keseluruhan projek.
g) Kirakan kos setiap subunit di dalam belanjawan projek

h) Kirakan keperluan kakitangan, termasuk bilangan, kedudukan, tugas
dan tanggungjawab
i)
Tentukan jenis-jenis latihan yang diperlukan
j)
Bentuk polisi dan prosedur
2.6 Perancangan Dan Penjadualan

Perancangan dan penjadualan saling bergantung antara satu sama lain.
Kedua-duanya melibatkan perancangan sumberuntuk keseluruhan projek serta
dapat menentukan aktiviti-aktiviti, jangka masa, penjadualan untuk tenaga kerja dan
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 6
sumber-sumber lain(bahan dan peralatan) yang diperlukan untuk mencapai tarikh

projek dapat disiapkan.
2.7 Struktur Pecahan Kerja, Work Breakdown Structure(WBS)
Kebanyakan WBS dihasilkan dengan menggunakan struktur hirarki pokok.
Setiap peringkat pada struktur ini akan dipecahkan kepada objektif yang lebih
spesifik dan boleh diukur. WBS akan membuatkan penghantaran lebih tepat dan
kukuh maka pasukan projek akan lebih mengetahui dengan tepat apa yang perlu
dilaksanakan dengan jayanya pada setiap kerja yang dilakukan. Ia juga dapat
menjimatkan kos , risiko dan masa kerana kita boleh bekerja dari tugasan yang kecil
sehingga kepada yang lebih besar ke atas keseluruhan projek.
2.7.1 Tujuan WBS
Tujuan WBS digunakan adalah untuk:

a) menolong menafsirkan dengan lebih tepat dan terperinci
terhadap skop keseluruhan projek.
b) membantu
di
dalam
pembahagian
tugas
dan
tanggungjawab, peruntukkan sumber, pemantauan projek
dan pengawalan projek tersebut.
c) membolehkan kita membuat pemeriksaan sekali lagi
terhadap semua kerja agar memenuhi spesifikasi yang
ditetapkan oleh pelanggan dan memastikan tidak ada
perkara yang tertinggal atau bertindih daripada berlaku.
2.7.2 Ciri-ciri WBS Yang Baik
WBSyang baik mempunyai :

a) Status dan penyudahan aktiviti yang mudah diukur
b) Peristiwa mula dan alamat yang tetap
c) Tugasan yang mudah diurus, boleh diukur dan tidak
bergantung kepada tugasan aktiviti lain
d) Satu bentuk siri aktiviti yang berterusan dari mula hingga
akhir
Perkara lain yg perlu dipertimbangkan adalah :
a) Jadual pembekalan bahan
b) Aktiviti sub-kontraktor yang memberi kesan kepada aktiviti
projek
c) Kebolehsediaan peralatan
d) Latihan dan kakitangan sedia ada
2.7.3 Langkah membuat WBS ( contoh : Perancangan
Persidangan )
Langkah 1 : Bahagikan projek kepada beberapa objektif utama Langkah 2

: Agihkan setiap objektif yang mesti dilaksanakan untuk menyempurnakan
objektif tersebut
Langkah 3 : Untuk setiap aktiviti, bahagikan kpd beberapa sub-aktiviti
kecil
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 7
Langkah 4 : Peringkat terendah sub-aktiviti di dalam hirarki merupakan

pakej kerja asas yang perlu dilaksanakan untuk menyempurnakan projek
LANGKAH-LANGKAH MEMBENTUK WBS UNTUK PERANCANGAN

PERSIDANGAN
1. Bahagikan projek kepada objektif utama
1.1.
Bentuk program
1.2.
Tentukan tarikh dan tempat persidangan
1.3.
Merekebentuk dan melaksanakan rancangan pemasaran
2. Bahagikan objektif utama kepada aktiviti-aktiviti

2.1.
Bentuk program
2.1.1. Tentukan tarikh persidangan
2.1.2. Dapatkan penceramah
2.1.3. Sediakan Nota-nota untuk persidangan
2.2.
Tentukan lokasi dan tarikh persidangan

2.2.1. Tentukan tarikh persidangan
2.2.2. Pilih dan pastikan tempat persidangan
2.2.3. Tentukan dan sahkan penyusunan aturcara
2.3.
Mereka Bentuk dan melaksanakan rancangan pemasaran

2.3.1. Wujudkan dan cetak risalah persidangan
2.3.2. Dapatkan set label untuk mel terus
2.3.3. Hantar risalah persidangan
2.3.4. Terima dan maklumkan pendaftaran
3. Semak setiap aktiviti untuk kesesuaian dengan ciri-ciri aktiviti dan

bahagikan lagi yang mana perlu.
3.1.
Sediakan nota-nota persidangan

3.1.1. Dapatkan bahan-bahan nota dari penceramah
3.1.2. Sediakan dan cetak buku-buku nota persidangan
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 8
RANCANGAN PERSIDANGAN
PROGRAM
TAPAK
PEMASARAN
TEMA
TARIKH
SENARAI NAMA
BAHAN
LOKASI
RISALAH
PENCERAMAH
PENDAFTARAN
DAPATKAN NOTA
REKABENTUK RISALAH
SEDIAKAN NOTA
HANTAR RISALAH
Rajah 2.7.1 Hirarki WBS Untuk Rancangan Persidangan
2.8 Penjadualan
Selepas proses perancangan, proses penjadualan diperlukan untuk
menganggarkan jangkamasa yang diperlukan untuk menyiapkan setiap aktiviti
projek. Anggaran tempoh masa menyiapkan projek ditetapkan dengan membuat
perbandingan dengan objektif projek syarikat. Dengan kata lain Penjadualan adalah
penentuan aktiviti-aktiviti,jangka masa,penjadualan untuk tenaga kerja dan sumbersumber lain (bahan peralatan) yang di perlukan untuk mencapai tarikh siap sesuatu
projek.
Apakah yang akan berlaku sekiranya masa yang ditetapkan melebihi masa
yang dihadkan?
Jika keadaan ini berlaku, tempoh persiapan projek mesti dikurangkan samada
dengan menambah sumber tenaga kerja atau dengan menggunakan cara lain yang
boleh menyiapkan projek dengan cepat.
Selain dari menambah sumber tenaga kerja, salah satu cara yang boleh
digunakan untuk menyiapkan projek dengan cepat ialah dengan kerja lebih masa
(overtime). Dengan cara ini kos menyiapkan projek akan meningkat. Macamana kita
mengatasi masalah peningkatan kos, akan dijelaskan pada unit yang seterusnya.
2.8.1
Kepentingan Penjadualan
Penjadualan perlu dilakukan untuk :a) Menentukan dan menghubungkaitkan antara aktiviti
dengan aktiviti yang lain
b) Mengenalpasti hubungan sebelumnya antara aktiviti.
Hubungan ini akan ditunjukkan melalui teknik
CPM/PERT yang melibatkan graf rangkaian.
Contoh hubungan aktiviti melalui rangkaian ditunjukkan oleh
rajah di bawah :-
P1
F02-03-01-LE1-IS
Mendirikan tiang P2 Memaku dinding

PINDAAN : 1
P3
MUKASURAT 9
Rajah 2.8.1 Hubungan Aktiviti Melalui Rangkaian

c) Menetapkan
jangkamasa
untuk
menyiapkan
penyenggaraan setiap aktiviti. Anggaran tempoh
perlaksanaan projek perlu dibuat untuk mengelak
kerugian dari segi masa dan kos.
d) Mengoptimumkan penggunaan sumber tenaga dan
bahan mentah dengan lebih cekap.
2.9 Carta Gantt
Seterusnya, disini akan diterangkan mengenai Carta Gantt yang merupakan
salah satu teknik penjadualan yang popular. Carta Gantt juga dikenali sebagai carta
bar dimana setiap aktiviti projek akan ditunjukkan bersama tempoh masa
perjalanannya. Rajah 2-3 merupakan contoh carta Gantt.
Carta Ganttmerupakan perwakilan
menunjukkan setiap tugas sebagai jalur
mendatar adalah bersamaan dengan masa
yang telah ditetapkan.
grafik dalam sebuah projek yang

mendatar, yang mana panjang jalur
yang diperuntukan bagi setiap aktiviti
2.9.1 Kepentingan Carta Gantt Dalam Melaksanakan

Projek
Carta Gantt digunakan kerana ia dapat

membantu pengurus mengenalpasti :
a) Semua aktiviti yang telah dirancang.
a) Pelaksanaan
ditunjukkan
b) Anggaran
direkodkan
aktiviti
masa
c) Jangkamasa
dilaksanakan
Tahun
Aktiviti \ Bulan
Kajian Kesauran
pekerjaan
untuk
yang
aktiviti-aktiviti
keseluruhan
projek
2000
5
2001
10
11
12
Pembentukan model
Rekabentuk Terperinci
Penyediaan
Papan
Cerita
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKAS
Membina aturcara
Penilaian
Penulisan
Rajah 2.9.1 Contoh Carta Gantt

Carta Gantt boleh dibentuk samada secara manual atau
menggunakan perisian komputer seperti Microsoft Project. Langkahlangkah pembentukan carta Gantt adalah seperti berikut:
a) Kenalpasti aktiviti-aktiviti yang perlu dilakukan
b) Tentukan masa jangkaan bagi setiap aktiviti
c) Tentukan kebergantungan antara aktiviti-aktiviti
d) Tuliskan aktiviti yang telah dikenalpasti jalur menegak
e) Tuliskan masa jangkaan bagi setiap aktiviti mengikut
kebergantungan
f)
Tentukan tarikh mula dan tarikh tamat bagi setiap aktiviti
2.9.2 Penentuan Masa Jangkaan Bagi Setiap Aktiviti
Penentuan masa jangkaan bagi setiap aktiviti boleh dikira

menggunakan formula seperti berikut:
MASA JANGKAAN
MO + ( 4 X MPM ) + MP
6
dimana;
MO Masa Optimistik
MPM Masa Paling Mungkin
MP Masa Pesimistik
Lihat Jadual 1.1 sebagai contoh pengiraan masa jangkaan.
Aktiviti
MO
MPM
MP
Masa
Jangkaan
A Pengumpulan Keperluan
B Analisis Masalah
C Analisis Keperluan Data
D Analisis Keperluan Proses
F Reka bentuk Antaramuka
G Reka bentuk Aturcara
H Pengkodan dan Ujian
I Pengujian Sistem
J Pemasangan
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
E Reka bentuk Pangkalan Data
MUKASURAT 11
Jadual 2.9.2 Contoh Pengiraan Masa Jangkaan

2.10
Carta PERT
Carta PERT menggambarkan sebuah projek sebagai satu rangkaian aktiviti yang
disusun mengikut urutan logikal. Ia juga dikenali sebagai carta rangkaian. Penggunaan carta
PERT membolehkan pengguna melihat kebergantungan aktiviti dengan begitu ketara
berbanding penggunaan carta Gantt. Penggunaan PERT membolehkan penganggaran
jangkamasa sesebuah projek. Walau bagaimanapun, teknik PERT kurang digunakan
disebabkan banyak masa tambahan yang diperlukan untuk membuat pengiraan.
Penggunaan carta PERT membolehkan pengiraan laluan kritikal dibuat. Laluan kritikal
merupakan satu jujukan aktiviti saling bergantung dan mempunyai nilai terbesar. Laluan
kritikal juga dapat menentukan jangkamasa terawal yang paling mungkin bagi sebuah projek
itu siap. Laluan kritikal boleh diperolehi dengan mengira masa slack. Terdapat dua kaedah
carta PERT iaitu kaedah diagram anak panah dan kaedah diagram mengikut keutamaan.
2.11
Kaedah Diagram Anak Panah
Kaedah diagram anak panah terdiri daripada dua notasi iaitu bulatan dan
anak panah. Bulatan mewakili aktiviti atau peristiwa manakala anak panah
berfungsi sebagai penghubung kepada aktiviti. Anak panah dilabelkan dengan
nama aktiviti dan jangkamasa akvititi tersebut. Panjang anak panah tidak
menggambarkan jangkamasa sesuatu aktiviti. Rajah 1.2 menunjukkan contoh
carta PERT dengan kaedah diagram anak panah.
T1,
T4,
T5,
T6,
4
T2,
T3,
Rajah 2.10.1a Kaedah Diagram Anak Panah

F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 12
Pertimbangkan Jadual 2.10.1 sebagai contoh cara mencari laluan

kritikal bagi sesebuah projek.
Aktiviti
Keutamaan
Masa Jangkaan
Tiada
B Analisis Masalah
B,C
C,D,E
E,F,G
I Pengujian Sistem
J Pemasangan

Jadual 2.10.1a Cara Mencari Jadual Kritikal
Berikut merupakan langkah-langkah pencarian laluan kritikal:

a) Mulakan dengan aktiviti yang tidak mempunyai keutamaan. Bagi
contoh di atas aktiviti A merupakan aktiviti yang tidak mempunyai
keutamaan.
b) Tentukan jujukan aktiviti dan lukiskan anak panah menujukkan jujukan
perhubungan mengikut keutamaan.
MJ = 4
MJ = 3
MJ = 2
MJ = 4
E
D
MJ = 1
H
MJ = 2
C
MJ = 6
MJ = 5
MJ = 2
Rajah 2.10.1b Masa Jangkaan
Proses mengenalpasti laluan kritikal melalui peringkat-peringkat berikut:
MJ = 4
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 13
a) Kirakan masa siap terawal (TE-Time Earlier) untuk setiap aktiviti. Pengiraan
TE bermula dari nod yang pertama hingga nod akhir. Pengiraan TE
bersamaan dengan hasil jumlah nilai TE nod keutamaan dan nilai masa
jangkaan (MJ). Sebagai contoh nilai TE bagi nod B bersamaan nilai TE nod
A (3) ditambah dengan nilai MJ nod B (4) maka nilai TE bagi node B = 7
(3+4). Jika wujud lebih daripada satu nod yang perlu dipertimbangkan maka
pilih nod yang mempunyai nilai TE yang terbesar. Sebagai contoh bagi
pengiraan nilai TE nod D; nod B mempunyai nilai TE = 7 manakala nod C
mempunyai nilai TE = 9, maka nilai TE nod C akan dipilih untuk pengiraan
nod D. Nilai TE bagi nod D ialah 9 + 2 = 11.
MJ = 4
TE = 7
MJ = 3
TE = 3
B
A
MJ = 2
TE = 11
C
MJ = 6
TE = 9
MJ = 4
TE = 15
MJ = 1
TE = 23
MJ = 2
TE = 25
F
MJ = 5
TE = 20
I
G
J
MJ = 2
TE = 22
Rajah 2.10.1c Masa Siap Terawal
MJ = 4
TE = 29
b) Pengiraan masa siap paling lambat tanpa menyebabkan penangguhan

sebuah projek (TL-Time Late). Pengiraan TL adalah berlawanan dengan
pengiraan TE kerana pengiraan bermula dari nod yang terakhir kepada nod
mula. TL adala hasil jumlah ET dan TL. Contohnya bagi mengira TL nod I
bersamaan hasil tolak nilai TL nod I(29) dan nilai MJ nod I (4) iaitu 25 (29
4).
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 14
MJ = 4
MJ = 3
TE = 3
TL = 3
TE = 7
MJ = 4
TE = 15
TL = 15
MJ = 2
TL = 9
TE = 11
TL = 11
MJ = 1
TE = 23
TL = 23
MJ = 2
TE = 25
TL = 25
MJ = 5
TE = 20
TL = 20
MJ = 6
TE = 9
TL = 9
MJ = 2
TE = 22
MJ = 4
TE = 29
TL = 22
TL = 29
Rajah 2.10.1d Masa Siap Paling Lambat
c) Pengiraan masa slack untuk setiap aktiviti.

d) Penentuan laluan kritikal iaitu masa slack bersamaan kosong
(0).
Aktiviti
MJ
TE
TL
Masa
Laluan
Slack
Kritikal
/
B Analisis Masalah
11
11
15
15
20
20
22
22
23
23
I Pengujian Sistem
25
25
J Pemasangan
29
29
Jadual 2.10.1b Masa Slack
Maka, laluan kritikal bagi projek di atas ialah A C D E F G H I J

F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 15
2.12
Kaedah Diagram Mengikut Keutamaan
Kaedah kedua Carta PERT ini merupakan kaedah yang biasa

digunakan kini. Penggunaan Microsoft Project merupakan satu kaedah
melukis carta PERT menggunakan kaedah diagram mengikut
keutamaan. Penggunaan kotak mewakili aktiviti atau peristiwa bagi
sesebuah projek dan maklumat setiap aktiviti adalah terperinci. Rajah
1.3 menunjukkan satu contoh carta PERT dengan kaedah diagram
mengikut keutamaan.
Mereka bentuk borang
1
Khamis 3/3/1999
Menyemak laporan
2 Hari
Jumaat 5/3/1999
2
Isnin
7/3/1999
1 Hari
Isnin 7/3/1999
Meringkaskan laporan
3
Selasa 8/3/1999
2 Hari
Khamis 10/3/1999
Rajah 2.10.1e Kaedah Diagram mengikut keutamaan
2.13
Perbandingan Di Antara Carta Gantt Dan Carta PERT
Carta Gantt secara amnya menunjukkan jangkamasa yang diperlukan bagi

melaksanakan sesuatu aktiviti manakala PERT menunjukan kaitan atau
pergantungan antara aktiviti-aktiviti secara grafik.
Carta Gantt boleh menunjukkan aktiviti bertindih masa secara grafik manakala
PERT hanya menunjukkan aktiviti secara selari.
Carta Gantt boleh menunjukkan masa lembab (masa mula dan masa tamat)
manakala PERT menunujukkan peristiwa ini dengan merujuk data yang
terkandung dalam kotak yang mewakili aktiviti
2.14
PENGAWALAN
Selepas peringkat perancangan dan penjadualan, aktiviti projek akan

dijalankan. Dalam masa itu, pengurus projek akan tertumpu kepada peringkat
pengawalan yang merangkumi pengawalan sumber, kos kualiti dan belanjawan.

2.14.1 Tujuan Pengawalan
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 16
Pengawalan bertujuan untuk :a) Memastikan semua aktiviti dikenalpasti

b) Memastikan semua aktiviti dapat disiapkan dalam masa yang
ditetapkan
c) Memastikan sumber sumber yang diperlukan dikenalpasti
d) Memastikan perubahan dalam jadual akan berlaku sekiranya terdapat
sebarang perubahan atau pembaharuan dalam projek.
2.15
PERANCANGAN DAN KITAR KAWALAN
Tujuan perancangan projek adalah untuk menentukan kaedah yang akan

digunakan untuk merancang sesuatu projek. Walau bagaimanapun, kejayaan
sesuatu perancangan adalah bergantung kepada pengetahuan tentang prosedur
yang sedia ada dan kebolehan untuk memilih kaedah yang paling menguntungkan.
Untuk memastikan kejayaan sesuatu perancangan, ia bergantung kepada keputusan
yang memerlukan pengumpulan sebanyak mungkin maklumat-maklumat tentang
bahan, mesin, tenaga manusia, kewangan dan masa.
2.15.1 Bahan
Di antara aspek-aspek yang perlu dititikberatkan ialah :

a) Kuantiti masa
b) Penghantaran bahan
c) Jenis bahan yang digunakan dan menempatkannya
2.15.2 Tenaga manusia ( pekerja )

Dalam pengurusan dan pelaksanaan sesuatu projek, memerlukan tenaga
kerja yang mencukupi untuk menyiapkan sesuatu projek. Projek mungkin tidak akan
dilaksanakan tanpa tenaga kerja.
2.15.3 Mesin
Mesin atau alat jentera diperlukan dalam melaksanakan sesuatu projek. Ia
diperolehi melalui pembelian peralatan atau penyewaan.
2.15.4 Kewangan
Kewangan adalah penting dan perlu diambil kira dalam melaksanakan sesuatu
projek. Biasanya syarikat yang mempunyai kedudukan kewangan yang kukuh akan
diberi mandat untuk menyiapkan sesuatu projek. Kewangan akan melibatkan kos di
mana, menilai kos dari mula pembinaan hinggalah selesai seperti kos pembinaan,
gaji pekerja, penyewaan mesin dan sebagainya.
2.15.5 Masa
Pemilik biasanya menginginkan tarikh permulaan , tarikh penyiapan dan tarikh
penting yang lain yang terdapat di dalam dokumen tawaran. Had masa juga telah
ditetapkan untuk menyiapkan sesuatu projek.
LATIHAN
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 17
Terangkan tentang pengurusan projek.
Apakah yang dimaksudkan dengan Pengurusan Projek ICT.
3 Mengapakah penjadualan projek perlu dibuat dalam melaksanakan sesuatu

projek?
4
Nyatakan faktor yang menentukan kejayaan sesuatu perancangan.
Berikan perbandingan di antara Carta Gantt dan Carta PERT.
RUJUKAN
1. John wiley (2000), Project management, A Managerial Approach
2. http://www.fsktm.upm.edu.my/~salmi/perancangan.doc, 22/12/2012, 04.36p.m
3. http://www.scribd.com/doc/.../Pengurusan-Projek-bab-1, 28/12/2012 11.46p.m
F02-03-01-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 18
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD
DAN F02 SIJIL TEKNOLOGI KOMPUTER (RANGKAIAN)
KOD
DAN F02-03-01 PROJECT MANAGEMENT
NAMA KURSUS
NAMA MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARA
N
LE2
HUMAN RESOURCES MANAGEMENT
NO.
TUGASAN 07.03 PREPARE JOB SCHEDULE
07.05 MONITOR STAFF DISCIPLINE
BERKAITAN
07.07 CONDUCT STAFF APPRAISAL
IDENTIFY NETWORK PROJECT MANAGEMENT USING
STANDARD OPERATING SYSTEM, PROJECT REQUIREMENT
MANAGEMENT, NETWORK IMPLEMENTATION
DOCUMENT,
STANDARD REPORT ACTIVITY, COMPUTER NETWORK
SECURITY POLICY, INTRUSION PREVENTION PROCEDURES,
ORGANIZATION
STRUCTURE,
COMMUNICATION
PROCEDURE,
COMPANY
SAFETY
PROCEDURE,
OBJEKTIF
CHECKLIST SO THAT:PRESTASI
1. PROJECT MANAGEMENT REPORT IS PRODUCED,
AKHIRAN (TPO)
2. HUMAN
RESOURCE
MANAGEMENT
IS
UNDERSTOOD AND APPLIED,
3. INTERPERSONNAL COMMUNICATION SKILL
IS
APPLIED AND
5.
ACCORDING TO
CASE
STUDY
GIVEN
AND
REQUIREMENT,NETWORK-CLIENTIMPLEMENTATION,
NETWORK PLAN AND NETWORK REQUIREMENT
STUDENT SHOULD BE ABLE TO :-
OBJEKTIF
MEMBOLEH
(EO)
IDENTIFY HUMAN FACTOR THAT AFFECT PROJECT

PROGRESS ACCORDING TO PROGRESS MONITORING
USING USER REQUIREMENT DOCUMENT, MANUFACTURED
AND VENDOR SUPPORT, COMPUTER NETWORK SECURITY
POLICY AND INTRUSION PRENVENTION PROCEDURES SO
THAT JOB SCHEDULE, NETWORK INTRUSION PREVENTION
AND CONTINGENCY ACTION AND REPORT PARALLEL WITH
MANAGEMENT REQUIREMENT RESOURCES IS APPLIED
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 19
1. PENGENALAN PENGURUSAN SUMBER MANUSIA

Program pembanguan dan pentadbiran sumber manusia untuk meningkatkan
prestasi dan kualiti di samping memenuhi keperluan dan kepuasan diri.
1.1 Definasi Pengurusan Sumber Manusia
Suatu sistem yang komprehensif dan bersepadu bagi mengurus tenaga kerja
secara efektif dalam usaha untuk mencapai matlamat organisasi - Courtland 1993
1.2 Peranan Sumber Manusia
Peranan Sumber Manusiadiantaranya adalah:
a) Mendapatkan pekerja dengan kelayakan dan kemahiran yang
diperlukan
b) Memastikan bilangan pekerja dapat dipenuhi dan mampu menarik
pekerja lain untuk menyertai organisasi
c) Menyediakan program latihan dan pembangunan yang diperlukan oleh
kakitangan
d) Bertindak sebagai instrument yang mengawal aktiviti sekerja bagi
penyelesaian masalah contohnya persoalan pampasan dan ganjaran
kakitangan supaya mereka berdaya saing, wakil organisai untuk
menyelesaikan pertikaian industry dengan kesatuan pekerja.
1.3 Objektif Sumber Manusia
Objektif Sumber Manusia diantaranya ialah :
a) Menarik calon yang layak untuk memohon pekerjaan di firma tersebut
b) Membangun tahap kebolehan dan kepakaran
mendapatkan peningkatan prestasi yang tinggi
c) Mengekalkan kakitangan yang berkualiti dan berpotensi
2. AKTIVITI PENGURUSAN SUMBER MANUSIA.

Aktiviti-aktiviti Sumber Manusia ialah :
a) Perancangan ( Specifikasi kerja dan huraian kerja)
b) Pengrekrutan
c) Pemilihan
d) Orientasi dan suai kenal
e) Latihan dan Pembangunan
f)
Penilaian Prestasi
g) Pentadbiran ganjaran dan pampasan

h) Keselamatan dan kesihatan pekerja
2.1 Perancangan Pengurusan Sumber Manusia
pekerja
bagi
Perancang pengurusan sumber manusia adalah melibatkan penganalisa

pekerjaan sekarang dan masa depan serta membentuk strategi untuk memenuhi
keperluan sumber manusia bagi organisasi. Ia melibatkan 2 aktiviti iaitu:
a) Analisis Pekerjaan - iaitu kajian yang mendalam yang dilakukan dalam
mengenalpasti tugas-tugas yang perlu disempurnakan oleh penjawat
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 20
sesuatu jawatan serta syarat-syarat yang mesti ada sebelum

seseorang individu menyandang sesuatu jawatan. Dua perkara yang
akan di perolehi hasil daripada analisis pekerjaan iaitu Huraian kerja
( job describtion) dan Spesifikasi kerja ( job specification).
b) Ramalan Sumber Manusia - melibatkan usaha jangkaan ke atas
keperluan semasa dan masa depan sumber manusia. Unjuran dengan
teknik tertentu dan data sejarah digunakan. Kegagalan membuat
ramalan mengakibatkan berlaku masalah seperti lebihan pekerja pada
masa beban kerja sedikit, ketiadaan kakitangan dengan kemahiran
yang diperlukan dan kakitangan yang ada tiada kemahiran.
2.2 Pengrekrutan
Pada kebiasaannya dikaitkan dengan kemasukan pekerja baru ke dalam
organisasi. Definasi sebenarnya ialah proses menarik individu yang berkelayakan
untuk memohon sesuatu jawatan di sesebuah organisasi. Melalui proses ini
sesebuah organisasi dapat memilih calon yang paling sesuai untuk menjawat
kekosongan jawatan di organisasi mereka. Kebaikannya dapat memilih calonyang
benar-benar layak dan kelemahannya proses ini mengambil masa yang panjang dan
tidak sesuai untuk jawatan yang perlu diisi dengan segera.
2.3 Pemilihan
Proses mengambil pekerja yang terbaik daripada sejumlah calon-calon yang
memohon sesuatu pekerjaan. Pekerja yang dipilih messtilah yang berkelayakkan
berdasarkan spesifikasi kerja. Antara kaedah yang di gunakan untuk membuat
pemilihan pekerja ialah :
2.3.3
Borang permohonan calon yang berminat akan mengisi borang
permohonan dengan menyertakan butiran peribadi (resume) dan
salinan sijil-sijil yang disahkan.
2.3.4
Saringan Tapisan awal keatas boring permohonan bagi memilih
calon yang memenuhi syarat untuk dipilih ke proses seterusnya.
2.3.5
Ujian ujian di lakukan untuk memilih calon yang benar-benar
mempunyai pengetahuan, kebolehan dan keupayaan untuk
memegang jawatan yang di tawarkan.
2.3.6
Temuduga calon yang sesuai dan memenuhi syarat akan di
panggil untuk di temuduga. Tujuannya adalah untuk mendapatkan
maklumat yang terperinci daripada calon berhubung dengan
kelayakan, pengalaman, kemahiran, sikap terhadap pekerjaan,
komunikasi dan idea. Calon akan diberitahu mengenai skop tugas,
hal-hal syarikat sekiranya ditawarkan untuk bekerja disyarikat tersebut.
2.3.7
Semakan rujukan dan latar belakang bertujuan untuk memeriksa
kebenaran dokumen seperti resume calon mengenai diri calon dan
mengetahui pendapat orang lain tentang diri calon. Sumber rujukan
adalah dari syarikat pemohon bekerja terdahulu, nama rujukan perlu
dinyatakan dalam borang permohonan atau resume.
f)
Ujian fizikal dan kesihatan bertujuan untuk memastikan calon tersebut

sihat dan bebas dari penyakit dan merbahaya termasuk ujian dadah.
2.4 Orientasi Dan Suai Kenal

F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 21
Calon yang berjaya dipilih akan menjalankan orientasi iaitu

proses memperkenalkan, menyesuaikan dan membudayakan pekerja
baru dengan suasana pekerjaan dalam organisasi. Selain daripada itu
juga orientasi adalah memperkenalkan pekerja baru dengan tugas
baru, pengurus dan kumpulan kerja yang baru.
2.5 Latihan dan Pembangunan
Latihan adalahusaha organisasi untuk membolehkan pekerja

mempelajari pengetahuan, kemahiran atau gelagat yang berkaiatan
dengan kerja terdiri daripada latihan semasa kerja (on job the training)
dan latihan luar kerja (off job the training). Pembangunan adalah
program yang dijalankan bagi meningkatkan kemahiran konseptual,
analisis dan penyelesaian masalah. Biasanya dijalankan oleh pengurus
atau pakar seperti memberi latihan kepimpinan kepada orang
bawahannya.
Latihan semasa kerja dijalankan semasa pekerja sedang bekerja.
Terdapat 3 bentuk latihan yang digunakan iaitu yang pertama program
perantisan iaitu program yang perlu dilalui oleh calon dalam masa yang
ditentukan dengan mempelajari dengan melakukan tugas-tugas yang
telah ditentukan sebelum diterima sebagai pekerja tetap. Yang kedua
mentor iaitu pekerja baru dibimbing oleh pekerja lama pada waktu
bekerja mengikut jangkamasa yang telah ditetapkan oleh majikan. Yang
ketiga pusingan kerja iaitu latihan kepada pekerja melalui pemindahan
secara sistemetik darisatu bahagian ke bahagian yang lain. Pekerja
dapat memperolehi pelbagai kemahiran dan pengetahuan.
Latihan diluar kerja iaitu latihan yang dijalankan diluar masa

bekerja iatu contohnya dipusat seminar atau dimana saja yang bukan
tempat sebenar tempat kerja. Terdapat jurulatih luar yang member
latihan dan tunjuk ajar.
2.6 Penilaian Prestasi
Penilaian Prestasi adalahpenilaian kakitangan yang perlu

dilakukan kepada kakitangan di bawah seliaan. Ia Merupakan satu
proses yang bersistematik bagi menilai kekuatan dan kelemahan
pekerja dalam melakukan kerjanya.
2.7 Pentadbiran Ganjaran Dan Pampasan
Merupakan bayaran dan imbuhan dalam bentuk ganjaran
kewangan seperti kenaikan gaji, upah, komisen jualan, bonus

tahuhan,elaun. Dan bukan kewangan seperti kemudahan perubatan,
anugerah khidmat cemerlang, cuti bergaji, peluang sambung belajar.
Sebagai pertukaran bagi pelaksanaan tugas atau kerja yang telah
Berjaya dilaksanakan mengikut masa yang telah ditetapkan.Boleh
dilakukan mengikut senioriti atau merit perkerja. Contoh ganjaran ialah
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 22
upah, gaji atau elaun. Contoh pampasan ialah insuran kematian atau
insuran kehilangan/kecacatan anggota semasa bekerja.
2.8 Keselamatan Dan Kesihatan Pekerja
Bertujuan mewujudkan tahap kepuasan serta motivasi yang

tinggi dikalangan pekerja. Langkah menjaga keselatan pekerja ialah:
a) Memberi latihan keselamatan kepada pekerja
b) Menjadiakan alat keselamatan
c) Menubuhkan jawatankuasa keselamatan
2.9 Penerangan dan Spesifikasi Kerja (Job specification and description)
Spesifikasi kerja merupakan satu kenyataan yang menerangkan

dengan khusus kemahiran dan kelayakan yang diperlukan oleh
seseorang pekerja untuk melakukan tugas berkenaan. Contoh
Spesifikasi Kerja adalah seperti di Jadual 2.1.8.
KLASIFIKASI
PENDIDIKAN
KUMPULAN
PENGURUSAN
PERKHIDMATAN
PELAKSANA
DAN
PROFESIONAL,
(SKIM PERKHIDMATAN BERSEPADU)

GRED GAJI/JAWATAN
DL1-1
JADUAL GAJI
DL1-1 T1 : RM2090.00-T20:RM6385.00
SYARAT LANTIKAN
Calon bagi lantikan hendaklah memiliki

kelayakan seperti berikut:KELAYAKAN UNTUK LANTIKAN KE GRED
DL1-1
(i) Ijazah Sarjana Muda Kepujian dalam
bidang berkaitan yang diiktiraf oleh
kerajaan daripada institusi pengajian tinggi
tempatan atau kelayakan yang diiktiraf
setaraf dengannya.
(Gaji permulaan ialah pada Gred DL1-1:
T1); atau
(ii) Ijazah Sarjana Muda Teknologi dalam
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 23

setaraf dengannya.

T1); atau
(iii) Ijazah Sarjana Muda Kejuruteraan dalam
setaraf dengannya.
T1).
SYARAT
KELAYAKAN Calon bagi lantikan hendaklah memiliki
BAHASA MELAYU
Kepujian dalam subjek Bahasa Melayu pada

peringkat Sijil Pelajaran Malaysia atau kelulusan
yang diiktiraf setaraf dengannya oleh kerajaan.
Jadual 2.8.1 Spesifikasi Kerja
Huraian kerja merupakan satu kenyataan bertulis yang

menerangkan ciri-ciri tugas, suasana kerja dan aspek-aspek lain bagi
sesuatu kerja.
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 24
Contoh huraian kerja :

Huraian Kerja
Pembantu Juruteknik Rangkaian Komputer.
Membantu kerja-kerja Juruteknik Rangkaian Komputer
Mahir menggunakan peralatan untuk memeriksa peralatan utk
memeriksa sistemrangkaian seperti Network Analyzer, Cable
Tester, Crimping Tools dan sebagainya.
Berkebolehan mewujudkan system rangkaian setempat dengan
dgn menggunakan peralatan seperti HUB, SWICTH, KABEL
UTP dan juga CONNECTOR jenis RJ-45.
Boleh menjalankan tugas sendiri tanpa pengawasan dari
Juruteknik Rangkaian Komputer.
Berkebolehan di dalam melakukan kerja-kerja yg berkaitan dgn
:-Establish Computer Network System
Trouble Shoot Network Problem
Administrator Computer Network
Perform Administrative Function
Manage Legal And Security Issue
Maklumat utama yang perlu ada diperolehi untuk menghasilkan

job specification and description ialah :
a) Maklumat Pengenalpasti Am maklumat merangkumi
perkara-perkara seperti nama jawatan, gred gaji,
kedudukan di dalam struktur organisasi, di dalam jabatan
tempat jawatan itu berasa, penganalisis, pengesahan dan
tarikh analisis di lakukan
b) Ringkasan kerja Maklumat tersebut merupakan satu
kenyataan ringkas tentang apa yang diperlukan oleh kerja
berkenaan
c) Tanggungjawab, tugas dan tatacara : Menghuraikan
tentang cara tugas dilakukan, bahan, mesin yang
digunakan, penyeliaan dan perkara-perkara lain yang
berkaitan dengan aktiviti kerja
d) Suasana kerja dan persekitaran fizikal Maklumat yang

berkaitan dengan persekitaran iaitu tempat kerja
dijalankan dan pendedahan terdahadp perkara-perkara
seperti bahaya, kepanasan dan keadaan lain di sekitar
tempat kerja
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 25
Dengan Huraian kerja dan spesifikasi kerja yang tepat, jabatan

sumber manusia dapat memperoleh satu gambaran yang baik tentang
sifat pekerja yang diinginkan. Oleh itu maklumat yang terkandung
dalam huraian kerja dan spesifikasi kerja hendaklah sentiasa
diperbaharui untuk menggambarkan perubahan-perubahan yang
mungkin telah berlaku.
3. PERANCANGAN SUMBER MANUSIA
Proses mengkaji keperluan sumber manusia dan organisasi dan seterusnya
menentukan langkah-langkah untuk memenuhi keperluan perancangan ini. Pihak
organisasi harus menetukan keperluan tenaga kerja organisasi pada masa hadapan,
dengan membandingkan keperluan ini dengan bekalan pekerja yang sedia ada dan
seterusnya menentukan bilangan serta jenis pekerja yang harus di ambil berkerja
atau diperhentikan.
3.1 Proses Perancangan Sumber Manusia

Berikut adalah proses yang terlibat dalam perancangan sumber manusia.
3.1.1
Peramalan Keperluan Sumber Manusia
Suatu anggaran dan jenis kerja yang diperlukan oleh organisasi

masa depan.
3.1.2
Peramalan ketersediaan sumber manusia
Bertujuan menentukan sama ada organisasi dapat memperoleh

pekerja dengan kemahiran yang dikehendaki dan dalam jumlah yang
diperlukan atau tidak. Proses ini melibatkan penentuan sumber
penawaran guna tenaga
3.1.3
Perbandingan Keperluan Dan Ketersediaan
Perbandingkan jumlah pekerja yang diperlukan dengan pekerja

yang sedia ada. Perbandingan ini akan menunjukkan sebarang
ketidakseimbangan yang wujud dan membolehkan pihak organisasi
membentuk perancangan dan program untuk memadankan
ketidakseimbangan ini.
3.1.4 Pembentukan
Sumber Manusia
Dan
Pelaksanaan
Rancangan
Sebarang ketidakseimbangan antara keperluan dengan

ketersediaan sumber manusia boleh diselaraskan melalui programprogram sumber manusia yang tertentu
Contoh :
Jika sumber pekerja dalaman tidak dapat memenuhi keperluan
organisai, kekurangan ini harus diatasi melalui program pengambilan
pekerja baru.
Dalam jangka panjang, pihak organisasi harus melatih pekerja
untuk memastikan mereka mempunyai kebolehan dan kemahiran bagi
memenuhi sebarang kekosongan jawatan yang ada pada masa
hadapan.
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 26
3.1.5 Penilaian rancangan
Pihak organisasi mestilah mengawasi perlaksanan segala

rancangan sumber manusia dan menilai keberkesanan rancanganrancangan tersebut. Jika perlu rancangan yang sedia ada perlu
dibentuk semula bagi mengatasi kelemahandan ketidaktepatan yang
wujud.
3.2 Langkah-langkah Perancangan Sumber Manusia :

Perkara utama yang perlu dilakukan adalah memastikan objektif projek
a) Perlu dinyatakan dalam bentuk tulisan.
b) Boleh diukur.
c) Hendaklah spesifik dengan masa.
d) Mencabar
dan
boleh
dicapai.
Seterusnya,
a) Pilih strategi asas untuk mencapai objektif
b) Pecahkan projek kepada subunit atau langkah
c) Tentukan piawai(performance standard) untuk setiap subunit
d) Tentukan jangkamasa yang diperlukan untuk setiap unit
e) Tentukan turutan subunit dan masukkan maklumat ini di dalam jadual
keseluruhan projek.
f)
Kirakan kos setiap subunit di dalam belanjawan projek
g) Kirakan keperluan kakitangan, termasuk bilangan, kedudukan, tugas

dan tanggungjawab
h) Tentukan jenis-jenis latihan yang diperlukan
i)
Bentuk polisi dan prosedur
4. PENJADUALAN KERJA/ JOB SCHEDULE

Penjadualan adalah penentuan aktiviti-aktiviti,jangka masa,penjadualan untuk tenaga
kerja dan sumber-sumber lain (bahan peralatan) yang di perlukan untuk mencapai tarikh
siap sesuatu projek.
4.1 Menyediakan Jadual Kerja

Dalam menyediakan jadual kerja kita terlebih dahulu menyediakan
perancangan mengenai tugas-tugas yang perlu dan akan dilakukan. Pelan
pengurusan hendaklah di buat bagi memudahkan kerja penyediaan jadual kerja.
Antaranya ialah :
a) Fungsi Dan Jenis Tugas - Mengetahui fungsi dan jenis tugas yang
berkaitan dengan seseorang individu serta Mengetahui kemahiran
yang ada pada setiap kakitangannya
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 27
b) Mengenalpasti Tempoh Dan Susunan Kerja - Sebagai seorang

pengurus sesuatu projek, kita hendaklah mengenalpasti susunan kerja
bagi setiap projek yang hendak dijalankan serta Anggaran tempoh
yang diperlukan
c) Membuat jadual Kerja - Dalam membuat jadual kerja pastikan pelan
kerja telah pun di buat. Ini dapat memudahkan kita memantau aktivitiaktiviti kerja yang akan berjalan.
d) Perbincangan jadual kerja- Bagi memastikan setiap perkembangan
tugas mencapai matlamat yang telah ditetapkan. Ini adalah penting
untuk menentukan kejayaan projek yang dijalankan
5. PROSES PENGAMBILAN DAN PEMILIHAN PEKERJA
Sumber dan kaedah pengambilan terbahagi kepada 2 iaitu :
a) Sumber dalaman iaitu sumber dari dalam organisasi itu sendiri iaitu melalui
kenikan pangkat atau pemindahan staff dari organisasi yang sama.
b) Sumber luaran iaitu :
i.
Tenaga kerja yang baru masuk ke pasaran buruh
ii.
Penganggur
iii. Organisasi lain

iv. Pesara yang berpengalaman
5.1 Kaedah Pengambilan

Secara langsung pengambilan dibuat dari kampus kolej, university atau
sekolah, organisasi berintegrasi secara terus dengan calon. Selain daripada itu juga
pengambilan juga boleh dibuat dari pameran kerjaya atau kata lain temuduga
terbuka. Recommed dari rakan-rakan organisasi tersebut juga adalah kaedah
pengamlan secara langsung.
Secara tidak langsung ia adalah pengambilan melalui iklan. Iklan hendaklah
jelas dan lengkap bagi mengelakkan terlalu ramai calon yang memohon tetapi tidak
layakl untuk di terima. Pilih saluran yang tepat seperi akhbar-akhbar tempatan atau
media tempatan.
Melalui pihak ketiga, pengambilan melalui agensi di luar organisasi ia meliputi
tiga sumber utama iaitu agensi pekerjaan awam seperti kementerian sumber
manusia, agensi pekerjaan persendirian dan pengrekrut eksekutif.
5.2 Pemilihan
Pemilihan merupakan satu proses di mana sesebuah jabatan atau organisasi
memilih daripada senarai pemohon. Calon yang paling layak atau berkebolehan
untuk memegang sesuatu jawatan. Matlamat proses pemilihan ini adalah untuk
memadankan calon dengan tugas-tugas yang akan dilaksanakan.Langkah-langkah
pemilihan pekerja bagi sesebuah organisasi ialah

a) Temuduga awal ia digunakan membuat penilaian yang segera
mengenai kesesuaian calon bagi kerja tertentu
b) Borang Permohonan mempunyai 3 tujuan iaitu yang pertama
pemohon berkehendakkan sesuatu jawatan yang kedua menyediakan
maklumat bagi penemuduga maklumat asas yang diperlukannya
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 28
untuk mengendalikan temuduga dan yang ketiga menjadi sebahagian

daripada maklumat personel organisasi sekiranya pemohon itu diambil
pekerja.
c) Semakan pengadil/latar belakang ia merupakan rujukan daripada
majikan lama
d) Ujian kelayakan pekerjaan sesebuah organisasi cuba mengukur
kemahiran-kemahiran kerja yang berkaitan yang dipunyai oleh calon
dan kemampuannya untuk belajar semasa memegang jawatan.
Terdapat beberapa ujian yang perlu dinilai iaitu:
i.
Kebolehan kognitif kecekapan menjawab (IQ Test)
ii.
Kebolehan psikomotor kecekapan pancaindera atau anggota

badan
iii. Personality / minat dari latar belakang calon

iv. Pencapaian individu
e) Temuduga kedua secara amnya memenuhi kekurangan yang terdapat
dalam permohonan atau rekod pekerjaan seseorang calon.
f)
Kelulusan penyelia merupakan pengesahan

samada calon berjaya atau tidak.
oleh penemuduga
g) Pemeiksaan doctor iaitu menentukan keupayaan fizikal dan kesihatan

calon
h) Tawaran pekerjaan selepas didapati calon sememangnya sesuai
maka surat tawaran akan dikeluarkan kepada calon
i)
Tempoh percubaan bertujuan untuk menilai kebolehan dan

kemampuan pekerja berkenaan. Sepanjang tempoh ini pekerja adak
dinilai prestainya dari semasa ke semasa.
5.3 Temuduga
Temuduga pekerjaan adalah proses pemilihan yang berorientasikan perbualan
iaitu penemuduga dan calon-calon bertukar-tukar maklumat. Tujuan utama
temuduga diandakan adalah untuk membolehkan pegawai pemgambilan melihat
aspek-aspek yang tidak dapat diketahui daripada boring permohonan seperti
perwatakan, minat, keyakinan diri dan lain-lain.
5.3.1
Panduan Temuduga
Gunakan temuduga yang berstruktur iaitu penemuduga akan

menggunakan satu kumpulan soalan yang ditetapkan/standard dimana
mereka telah mempunyai set soalan yang telah ditetapkan terlebih
dahulu sama untuk semua calon contoh nya seperti di bawah
Kandungan soalan
a. Situasi pekerjaan
Tujuan
Menduga tindakan yang akan
dilakukan oleh calon dalam situasi

yang tertentu.
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 29
b. Pengetahuan Mengetahui tahap kefahaman

pekerjaan
pemohon tentang jawatan
yang
dipohon.
Pemohon mungkin disuruh untuk
melakukan sesuatu
berkaitan
tugas yang
dengan
jawatan
berkenaan.
c. Pendirian calon
Untuk
menguji pendirian calon
sama ada sanggup atau tidak

untuk
memenuhi
ditetapkan
oleh
syarat yang
pekerjaan
tersebut.
Pastikan penemuduga tahu tentang keperluan kerja iaitu

kefahaman tentang keperluan tugas akan membolehkan penemuduga
menumpukan perhatian kepada soalan-soalan yang relevan.
Adakan latihan bagi penemuduga iaitu dengan melatih
penemuduga ini akan membolehkan mereka menjadi peka terhadap
kesilapan yang mungkin timbul contohnya kesan murah hati, kesan
halo, kecenderungan menengah, kesan perbandingan dan
penstereotaipan (pandangan penemuduga).
Cara pengendalian iaitu penemuduga seharusnya rasa suka dan
hormat kepada calon suka calon dapat berinteraksi dengan
penemuduga. Dan jangan Tanya soalan bertubi-tubi..
Penutupan beri isyarat yang anda kan tamatkan sesi penemudga.
Ucapkan terima kasih dan berikan pernytaan-pernyataan yang positif.
Elakan dari janji-janji kosong.
Penilaian iaitu nilaikan sebaik sahaja calon keluar, nilaian
berdasarkan catatan-catatan yang kita suda buat semasa sesi
temuduga tadi. Penilaian haruslah objektif (bukan subjektif) agar tidak
dipertikaikan.
5.3.2
Kelemahan Sesi Temuduga
Diantara kelemahan sesi temuduga adalah:

1
Ketidakseimbangan kuasa dalam situasi temuduga
Tingkah laku palsu oleh calon
F02-03-01-LE2-IS
Soalan-soalan yang tidak berguna
PINDAAN : 1
MUKASURAT 30
6. DISIPLIN PEKERJA
Disiplin atau tatatertib pekerja merujuk pada kepatuhan pekerja kepada dasar-dasar
peraturan-peraturan dan prosedur oragnisasi bagi tujuan menjaga ketenteraman ditempat
kerja agar piawai-piawai dan objektif organisasi dapat dicapai. Tujuan utama system disiplin
adalah untuk memastikan tingkah laku kerja bagi pekerja tidak bercanggah dengan
matlamat-matlamat organisasi.
6.1 Tindakan Disiplin

Tindakan Disiplin merupakan hukuman majikan yang dikenakan terhadap
pekerja dengan sebab prestasi yang tidak memuaskan atau kerana salah laku.
Dalam keadaan demikian pihak majikan harus mengenalpasti dan menentukan
sebab-sebab berlakunya prestasi yang tidak memuaskan.
Walau bagaimanapun, sebelum sebarang tindakan disiplin diambil pekerja
tersebut harus diberi amaran serta peluang mencukupi untuk memperbaiki
prestasinya.
Pihak majikan harus menyediakan prosedur yang adil dan berkesan untuk
mengendalikan hal-hal disiplin dan memastikan segala peraturan dan prosedur dan
proses didiplin dipatuhi. Prosedur disiplin haruslah ditetapkan bersama-sama
dengan wakil-wakil pekerja atau kesatuan pekerja. Prosedur disiplin hendaklah
memenuhi syarat-syarat yang berikut :
a) Memastikan pekerja diberitahu secara bertulis tentang salah lakunya
b) Menyatakan pihak yang berkuasa untuk mengambil tindakan disiplin
dan jenis tindakan disiplin yang akan diambil
c) Memastikan majikan memebrikan pertimbangan yang segera dan
sepenuhnya terhadap semua fakta yang berkaitan
d) Memberi pekerja peluang untuk menerangkan kesnya serta hak untuk
diwakili oleh wakil pekerja atau pegawai kesatuan pekerja
e) Memperuntukan agar amaran daripada penyelia terdekat diberikan
terlebih dahulu dalam kes salah laku yang kurang serius
f)
Memperuntukan amaran formal secara bertulis menerangkan keadaan

tindakan disiplin yang boleh dikenakan terhadapa pekerja jika pekerja
tersebut melakukan kesalahan berulang.
g) Memberikan hak untuk merayu bagi membantah tindakan disiplin

yang dikenakan terhadapnya kepada peringkat pengurusan tertinggi.
Jenis-jenis tindakan disiplin yang diambil oleh majikan boleh berbentuk ringan,
sederhana atau berat. Amaran lisan dan amaran bertulis merupakan satu contoh
tindakan disiplin yang lebih ringan. Penggantungan kerja dan penahanan kenaikan
gaji adalah tindakan disiplin yang sederhana dan penurunan pangkat dan pemecatan
adalah contok tindakan disiplin yang berat.
6.2 Jenis Hukuman Tindakan Displin
Jenis hukuman yang akan dikenakan bergantung pada

a) Jenis dan seriusnya sesuatu salah laku
b) Bilangan kali pekerja tersebut melakukan kesalahan

c) Rekod selepas tindakan kesalahan yang di ambil sebelum ini.
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 31
6.3 Tujuan Tindakan Displin
Tindakan disiplin bertujuan untuk memperbetulkan tingkah laku

kerja yang tidak betul dan bukan hanya menghukum semata-mata.
Oleh itu pihak majikan harus memastikan proses disiplinnya dijalankan
dengan sebaik-baiknya dari mula sehingga tamat. Beberapa panduan
yang boleh diikuti oleh pihak majikan dalam proses mendisiplinkan
pekerja.
a) Majikan harus menetapkan peraturan-peraturan yang
jelas . Peraturan ini hendaklah ada kaitannya dengan
perjalanan operasi organisasi .
b) Pekerja harus diberitahu awal-awal lagi tentang tingkah
laku kerja yang dibenarkan dan yang tidak dibenarkan
serta akibat melanggar peraturan yang telah ditetapkan.
c) Pihak majikan harus menyiasat dengan teliti setiap kes
salah laku sebelum mengambil sebarang tindakan
disiplin. Penyiasatan yang dijalankan harus mengikut
proses yang wajar
d) Pihak majikan tidak harus bersikap pilih kasih dalam
mengenakan tindakan disiplin
e) Pihak majikan perlu menyediakan proses rayuan yang
membolehkan pekerja merayu atau membuat bantahan
terhadap tindakan disiplin yang akan diambil
6.4 Kaunseling
Kaunseling merupakan suatu proses perhubungan menolong yang sistematik
berasaskan prinsip psikologi yang dilakukan oleh kaunselor profesional bagi menghasilkan
perubahan, perkembangan dan penyesuaian peribadi klien, yang baik dan menyeluruh
secara sukarela sepanjang hayat berlandaskan etika kaunseling.
6.4.1 Objektif Kaunseling
Objektif kaunseling adalah untuk

a) Menolong menganalisa keadaan, sikap, pandangan dan
kelakuan yang menghalang klien bekerja dengan
berkesan.
b) Menolong klien untuk menyesuaikan diri dalam situasi
bekerja melalui proses penyelesaian masalah.
c) Membolehkan klien menganalisa pandangan mereka dan
mencari pelbagai cara dan tingkah laku yang
mengganggu.
d) Menolong klien menyelesaikan masalahnya.
6.4.2 Tujuan Kaunseling
Tujuan kaunseling antaranya ialah :

a) Memberi Maklumat. Masalah klien selalunya berkaitan
dengan kekurangan maklumat .Mendapatkan gambaran
(kefahaman) yang jelas berhubung dengan masalah
daripada kaunselor
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 32
b) Menggalakkan Celik Akal. Membantu klien memahami

lebih lanjut mengenai diri (menyelami diri dan
persekitaran. Membantu klien mengetahui dirinya adalah
kunci kepada masalah yang dihadapinya
c) Memberi Sokongan. Klien memerlukan sokongan emosi
yang tidak berbelah bagi, kemesraan dan pameran
perasaan yang diharapkan dapat mengurangkan bebanan
masalah.
d) Penyelesaian Konflik. Mengurangkan ketegangan dan
permusuhan antara dua individu (pihak) Membantu
mereka menerima perbezaan dan mencari jalan untuk
mencapai penyelesaian yang menguntungkan
e) Membuat keputusan. Membantu klien membuat keputusan
kerana kerap kali menghadapi masalah untuk membuat
keputusan. Kaunselor boleh mengemukakan cadangan
dan berbincang dengan klien sebelum sesuatu keputusan
diambil.
6.4.3
Aktiviti Kaunseling
a) Diantara aktiviti kaunseling ialah :

b) PERKEMBANGAN. Memberikan maklumat mengenai
sumber dan kekuatan seseorang supaya ia mempunyai
azam dan usaha kepada aktiviti sihat, peningkatan sifat
positif.
c)
PENCEGAHAN.
Mengadakan
program-program
pencegahan ke atas perlakuan dan sifat yang negatif dari
segi emosi dan pemikirannya.
d) INTERVENSI. Merubah dan membuka pemikiran, perasaan

dan tingkah laku seseorang yang bermasalah supaya
menerokai, memulih dan mempertingkatkan keyakinan
diri.
e) PEMULIHAN. Penekanan adalah kepada isu-isu dan
permasalahan
peribadi,
mentaliti,
kerjaya
dan
penyesuaian diri agar seseorang itu dapat berfungsi
sepenuhnya.
6.4.4
Rasional Perkhidmatan Kaunseling
Perkhidmatan kaunseling diperlukan di sesebuah organisasi

kerana
a) Kewujudan Ketegangan dan ketidakpuasan ditempat kerja.
b) Ketidakseimbangan emosi.
c) Kebimbangan tentang kemahiran dan kemampuan.
d) Perbezaan individu yang bertentangan dengan imej
korporat.
e) Konflik peranan dengan caragaya pentadbiran pengurus.
f) Perbezaan di antara keperluan personel dengan polisi
jabatan.
g) Prestasi kerja yang tidak memuaskan dan tabiat kerja yang
tidak baik
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 33
h) Masalah peribadi dan keluarga.

i)
Kebosanan kerja dan kekurangan pergerakan kerjaya.
j) Keperluan pertolongan untuk mengembangkan sesuatu

tingkahlaku
k) Keperluan sokongan dalam menghadapi krisis semasa.
6.4.5 Lima Prinsip Kaunseling Pekerja
Prinsip kaunseling pekerja adalah

a) Mendengar dengan sebaiknya sebelum membuat sebarang
pernyataan.
b) Elakkan mengkritik atau nasihat yang terburu-buru.
c) Jangan bertelagah atau berhujah.
d) Menumpukan sepenuhnya perhatian kepada pekerja.
e) Dapatkan sesuatu yang tersirat yang cuba disampaikan.
6.4.6 Fungsi Kaunseling Dalam Organisasi
Kaunseling berfungsi untuk

a) Mengdiagnosis
organisasi
masalah
pekerja
atau
kepincangan
b) Memberi peluang pekerja meluahkan perasaan.

c) Membantu pekerja berfikir dengan jelas dan tidak dikuasai
oleh emosi.
d) Memberi nasihat.
e) Menyokong dan menenangkan pekerja.
f)
Menilai diri.
g) Mempertingkatkan komunikasi dalam organisasi.

h) Memajukan diri.
7. MENGENDALIKAN PENILAIAN KAKITANGAN

Penilaian Kakitangan adalah penilaian prestasi yang perlu dilakukan kepada
kakitangan di bawah seliaan. Ia Merupakan satu proses yang bersistematik bagi menilai
kekuatan dan kelemahan pekerja dalam melakukan kerjanya.
7.1 Definasi Penilaian Prestasi
Penilaian prestasi ialah proses menilai relative seseorang pekerja kepada
syarikat atau jabatan dari segi kebolehan, prestasi kerja dan potensi, melalaui
penilaian organisasi, nilai sumbangan yang diberikan oleh setiap pekerja akan dapat
di tentukan. Walaupun tindakan penilaian yang formal mungkin dilakukan hanya
setahun sekali sahaja. Ia lebih merupakan aktiviti yang berterusan kerana maklumat
yang akan digunakan dalam penilaian ini perlu dikumpul daripada pemerhatian yang
dilakukan sepanjang masa.
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 34
7.1.1 Keperluan Penilaian prestasi
Penilaian prestasi merupakan satu aktiviti bagi perancangan guna

tenaga. Ia berfungsi sebagai maklum balas tentang keberkesanan
aktiviti perancangan guna tenaga dan aktiviti-aktiviti lain yang berkaitan.
Melalui penilaian prestasi akan dapat dilihat sejauh mana jabatan
pengurusan sumber manusia telah Berjaya memenuhi kehendak
tenaga kerja organisasi, secara khususnya dari segi mendapatkan kerja
mengikut mutu yang dikehendaki.
Selain kesan terhadap ganjaran dan kenaikan pangkat bagi
pekerja, maklumat yang diperoleh daripada penilaian prestasi dapat
digunakan untuk memperbaiki aktiviti seperti pengmabilan dan
pemilihan , latihan dan orientasi serta penyeliaan kerja.
7.1.2 Tujuan Penilaian Prestasi
Tujuan Penilaian Prestasi di lakukan kepada kakitangan ialah :

a) Memberi maklumbalas kepada pekerja berhubung prestasi
mereka.
b) Menyediakan
langkah-langkah
meningkatkan prestasi mereka.
tertentu
c) Memberi asas kepada pihak pengurusan

menentukan ganjaran kepada pekerja.
untuk
dalam
d) Memberikan maklumat berhubung dengan keberkesanan

aktiviti-aktiviti pemilihan, latihan dan pembangunan
pekerja.
e) Memberikan maklumat kepada pengurus tentang kualiti
sumber manusia yang ada untuk tujuan pertumbuhan
organisasi.
Syarat Untuk Menjalankan Penilaian Prestasi
Pekerja yang dinilai mestilah boleh mengawal prestasinya.

Perkara ini penting ditekankan kerana ada kalanya prestasi seseorang
pekerja bergantung pada faktor-faktor seperti teknologi dan tugas-tugas
yang dijalankan terlebih dahulu oleh pekerja lain. Dalam keadaan ini
pekerja tidak mempunyai kebebasan sepenuhnya untuk mengawal
prestasinya.
a) Wujud kepentingan bagi pekerja menghasilkan kadar yang
melebihi sesuatu kadar minimum. Ada tugas-tugas
tertentu yang dilakukan oleh seseorang pekerja yang
mengeluarkan output yang lebih akhirnya akan
menimbulkan masalah dalam proses pengeluaran.
b) Prestasi mestilah boleh dinilai dengan tepat. Disini perlu
wujud piawai serta pengukur untuk membolehkan prestasi
pekerja diukur.
c) Penilai mestilah di latih menggunakan sistem penilaian.
Secara khususnya beberapa perkara yang perlu wujud
dalam program latihan ialah :
i.
F02-03-01-LE2-IS
Penilaian hendaklah dijelaskan tentang tujuan

latihan
PINDAAN : 1
MUKASURAT 35
ii. Satu garis panduan pelaksanaan hendaklah

disediakan untuk membantu penilai melakukan
penilaian
iii. Semua definasi yang digunakan hendaklah jelas
untuk memastikan kefahaman yang seragam
iv. Penilai hendaklah diberi peluang berlatih dahulu
untuk memastikan sebarang masalah yang mungkin
wujud dapat diatasi sebelum penilain sebenar
dilakukan
v. Kesempatan tentang keperluan prestasi kerja dan
suasana kerja
vi. Pandangan yang munasabah iaitu, mereka tidak
mempunyai sikap yang longgar taua ketat dalam
melakukan penilaian atau dipengaruhi oleh apa-apa
perasaan prejudis.
vii. Wujudkan huraian kerja yang aktif untuk
membolehkan para pekerja dinilai dengan adil,
penilaian hendaklah di dasarkan kepada maklumat
terakhir tentang kerja. Dalam hal ini huraian kerja
perlu di perbaharui kerana huraian yang sentiasa
diperbaharui dari semasa ke semasa atau apabila
saja wujud perubahan dalam sesuatu kerja adalah
huraian kerja yang aktif.
7.1.4
Kaedah-kaedah Penilaian
Kaedah-kaedah penilaian yang boleh di lakukan pada

kakitangan/pekerja adalah:
a) Kaedah skel pengkadaran. Kaedah ini menggunakan
pemberian kadar tertentu berdasarkan satu atau lebih julat
ciri-ciri prestasi. Terdapat 2 cara utama kaedah ini
digunakan ialah :
i.
Pengkadaran sejagat ini merupakan kaedah skel

pengkadaran yang paling mudah dengan penilai
menentukan kadar yang akan diberikan kepada
pekerja berdasarkan skel yang lazimnya antara 1
hingga 10. Contohnya Seorang pekerja yang
diberikan kadar 10 ialah pekerja yang menunjukan
prestasi yang baik dalam semua aspek. Kadar 1
diberikan kepada seorang pekerja yang amat lemah
dan lazimnya ini bererti pekerja berkenaan akan
menghadapi tindakan disiplin.
ii. Skel Pengkadaran berasaskan kelakuan

Pengkadaran
ini
digunakan
sebagai
skel
termasuklah pengetahuan tentang kerja, inisiatif,

mutu kerja dan lain-lain. Setiap skel ini akan
diberikan keterangan berdasarkan kadar yang
diberikan.
b) Kaedah Karangan. Kaedah ini merupakan satu
perbincangan terbuka tentang kekuatan dan kelemahan
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 36
pekerja. Perbicangan ini akan didasarkan pada beberapa

perkara seperti pandangan menyeluruh penilai terhadap
pekerja, kesediaan pekerja untuk dinaikkan pangkat,
aspek-aspek latihan yang diperlukan oleh pekerja .
kelemahan kaedah ini ialah ia bergantung pada kemahiran
mengarang penilai. Antara-antara kaedah karangan ialah :
i.
Kaedah peristiwa genting Dalam pendekatan ini

penyelia atau individu yang bertanggungjawab
untuk melakukan penilaian akan mencatat
kelakuan-kelakuan positif dan negatif yang telah
ditunjukkan oleh pekerja dalam sebuah diari.
ii. Kaedah kajian bidang Kaedah ini memerlukan

pemerhati yang diberikan latihan khas untuk
melakukan penilaian prestasi pekerja. Pemerhati ini
akan menemuduga penyelia pekerja tentang
perkara-perkara
tertentu.
Satu
penilaian
menyeluruh dilakukan berdasarkan temuduga tadi.
c) Kaedah senarai semak. Penggunaan senarai semak satu
pendekatan dengan satu senarai kelakuan yang berkait
dengan prestasi kerja. Setiap pekerja dibandingkan
dengan senarai kelakuan-kelakuan yang paling hamper
tentang seorang pekerja.
d) Kaedah pemeringkatan merupakan antara keadah yang
paling mudah bagi menilai prestasi kerja. Secara kasar
kaedah ini melibatkan perbandingan antara pekerja untuk
menentukan pekerja yang terbaik, kedua terbaik, ketiga
terbaik dan seterusnya.Kelemahan kaedah ini dapat dilihat
sekiranya ia melibatkan jumlah pekerja yang ramai yang
mungkin menyebabkan sukar untuk memastikan sama
ada pemeringkatan ini dapat dilakukan dengan tepat dan
adil.
e) Kaedah menyeluruh kerja. Kaedah ini di ambil dari
pendekatan dan penekanan penyelia sebagai pembimbing
pekerja. Selain melihat kepada kelebihan dan kelemahan
seseorang pekerja, penyelia dalam melakukan penilaian
prestasi juga diminta untuk menentukan satu program
bagi mengatasi kelemahan-kelemahan pekerja.ada
kalanya kedua-duanya akan berbincang dahulu tentang
ciri-ciri utama tugas untuk memastikan tidak wujud
perbezaan tanggapan.
f) Kaedah penilaian berdasarkan objektif. Pendekatan ini
digunakan menilai prestasi di peringkat pengurusan.
Konsep kaedah ini ialah pengukuran prestasi pengurus
hendaklah berdasarkan kejayaan mereka

objektif yang ditentukan melalui perbincangan.
7.1.5
mencapai
Proses-proses Penilaian Prestasi
Proses-proses penilaian prestasi adalah

a) Menentukan matlamat penilaian
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 37
b) Menjalankan analisis kerja

c) Menentukan criteria prestasi
d) Menbentuk format penilaian
e) Menjalankan penilaian prestasi
f)
Menjalankan penilaian prestasi
g) Mengkaji semula maklumat prestasi
7.1.6 Kriteria Penilaian
Kriteria penilaian prestasi

a) Kriteria Prestasi asas pertimbangan untuk menentukan
prestasi kerja harus dipilih dengan sebaik-baiknya supaya
criteria yang berkaitan sahaja digunakan dalam penilaian.
b) Kriteria sifat merujuk ciri-ciri keperibadian seperti
keyakinan diri, inisiatif dan kejujuran, merupakan ukuran
yang subjektif, kurang mempunyai kebolehanpercayaan.
c) Kriteria Hasil berkait rapat dengan ukuran-ukuran
kuantitatif seperti jumlah jualan, untung dan kos. Kesemua
ukuran tersebut adalah petunjuk keberkesanan organisasi
yang baik tetapi kurang berguna apabila digunakan untuk
menentukan keberkesanan kerja seseorang.
d) Kriteria tingkah laku menunjukkan dengan khusus
tindakan yang perlu diambil oleh pekerja sekiranya
mereka hendak mencapai tahap prestasi yang
dikehendaki.
7.1.7 Temuduga penilaian
Organisasi harus menjadualkan sekurang-kurangnya 2 temuduga

penilaian :
a
Bagi tujuan bimbingan dan pembangunan pekerja
b Bagi tujuan penilaian agar pihak organisasi dapat membuat

keputusan tentang kenaikan gaji, kenaikan pangkat dan
sebagainya. Ia haruslah dijadualkan tidak lama sesudah
tempoh penilaian tamat.
Garis panduan yang boleh di ikuti dalam temuduga penilaian
adalah
a) Wujudkan suasana yang tidak mengancam pada
permulaan temuduga agar pekerja tidak merasa tegang
b) Terangkan tujuan temuduga dan turutan perbincangan
yang dicadangkan
c) Mulakan perbincangan dengan memberi pekerja peluang
untuk memberikan pandangan tentang kerjaya
d) Berikan maklumbalas. Harus meliputi kelebihan dan
kelemahan pekerja
e) Beri peluang kepada pekerja untuk mempertahankan diri
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 38
f) Bincangkan
rangcangan-rancangan
tindakan
untuk
meningkatkan prestasi kerja dan tetapkan matlamatmatlamat kerja baru bagi tempoh penilaian seterusnya
g) Tetapkan tarikh susulan untuk menentukan pada peringkat
mana matlamat-matlamat prestasi baru telah dicapai
h) Tamatkan perbincangan dengan membincangkan prospek
pekerja dan pembangunan kerjayanya.
LATIHAN
Nyatakan objektif Pengurusan Sumber Manusia.
Terangkan perbezaan di antara spesifikasi kerja dengan huraian kerja.
Apakah tujuan intervensi dalam aktiviti kaunseling?
Mengapakah penilaian prestasi dilakukan terhadap kakitangan?
5 Pada pendapat anda apakah kaedah penilaian yang terbaik untuk membuat
Penilaian Prestasi? Berikan ulasan untuk menyokong pendapat anda.
RUJUKAN
1. Mohmad Yazam Sharif (2001) Asas Pengurusan Sumber Manusia, Utusan
Publication ISBN 967-61-1130-9 (muka surat 84 hingga 99).
2. Sofian Ibrahim UTM (1999) Prinsip Pengurusan (muka surat; 122 hingga 133).
3. http://www.scribd.com/doc/15680543/Bab-6pengurusan-Sumber-Manusia,
30/12/2012, 10.37a.m.
F02-03-01-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 39
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD
NAMA
KURSUS
DAN
KOD
F02 SIJIL TEKNOLOGI KOMPUTER (RANGKAIAN)
NAMA MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJAR
AN
NO. TUGASAN
BERKAITAN
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN
(TPO)
OBJEKTIF
MEMBOLEH
(EO)
LE3INTERPERSONAL COMMUNICATION SKILL
01.06 COORDINATE INTER DEPARTMENT AND VENDOR

MANAGEMENT, NETWORK IMPLEMENTATION
DOCUMENT,
ORGANIZATION STRUCTURE, COMMUNICATION PROCEDURE,
COMPANY
SAFETY PROCEDURE, OCCUPATIONAL SAFETY
AND HEALTH ACT (OSHA) AND CHECKLIST SO THAT:1. PROJECT MANAGEMENT REPORT IS PRODUCED,
2. HUMAN RESOURCE MANAGEMENT IS UNDERSTOOD
AND APPLIED,
3. INTERPERSONNAL COMMUNICATION
SKILL IS
APPLIED AND
ACCORDING TO CASE STUDY GIVEN AND REQUIREMENT
NETWORK REQUIREMENT
STUDENT SHOULD BE ABLE TO :COORDINATE WITH OTHER RELATED DEPARTMENT AND
VENDORS
USING
ORGANIZATION
STRUCTURE,
COMMUNICATION PROCEDURE AND PROJECT MANAGEMENT
REQUIREMENT SO THAT JOB REQUIREMENTS IS APPLIED
ACCORDING TO STANDARD OPERATING PROCEDURE..
F02-03-01-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 40
1. KOMUNIKASI SECARA EFEKTIF

Antara kaedah utama dalam berkomunikasi adalah :
1.1 MENDENGAR DAN MEMBACA

Mendengar dengan baik penting untuk membantu pemahaman yang lebih
tepat, ia melibatkan gabungan aktiviti fizikal dan mental tetapi ia juga akan
melibatkan halangan fizikal dan mental seperti bahasa, kebisingan, penyampaian .
1.1.1 Kaedah Mendengar yang berkesan
Diantara kaedah mendengar yang berkesan adalah:

a) Bertanya & minta penjelasan
b) Beri maklumbalas
c) Tumpukan perhatian
d) Angguk
e) Bersabung mata
f)
Membongkok ke hadapan
g) Catit/rekod
h) Ringkaskan (paraphrase) dan minta persetujuan
1.1.2 Tiga jenis Pendengaran
Jenis-jenis pendengaran adalah seperti di Jadual 1-1 di bawah.

Mendengar Secara
Pendengar yang Tidak
Efektif
Efektif
(a) Mencari topik yang

berkaitan
Pendengar yang Efektif
Tidak fokus kepada topik
Sentiasa mendengar dengan
yang mungkin berkait
teliti perkara yang mungkin

akan berkait
(b) Menilai kandungan
Tidak
mendengar jika Menilai kandungan dan tidak
dan bukan
penyampaian
penyampaian
kurang baik
(c) Cuba memberi

tumpuan
Tidak
adalah mengendahkan
kesilapan
penyampaian
menunjukkan Aktif
pergerakan atau respon
mendengar,
menunjukkan respon
Jadual 1.1.2 Jenis-jenis Pendengaran
F02-03-01-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 41
1.1.3 Membaca Secara Efektif
Teknik membaca secara efektif adalah seperti berikut :

a) Fokus kepada topik penting yang berkaitan
b) Menilai maklumat yang dibaca
c) Kaitkan struktur maklumat bertulis untuk lebih memahami
kaitan antara topik
d) Scanning - rambang
e) Baca untuk kefahaman guna kamus dll.
f)
Baca secara terperinci untuk dipetik.
g) Pemerhatian yang tajam.
1.2 BERCAKAP DAN MENULIS

Penyampaian lisan dan penulisan yang tidak efektif akan menyebabkan
maklumat tidak disampaikan dengan tepat.
Faktor utama yang mempengaruhi penulisan dan percakapan adalah :
1.2.1 Bahasa
Tahap yang digunakan harus sepadan dengan tahap

mereka yang mendengar.
1.2.2 Pertuturan
Penyampaian harus fasih dalam bahasa tersebut dan

menyampaikan dengan jelas.
1.2.3 Turutan Topik
Topik perlu disampaikan dalam turutan yang mudah difahami

aliran maklumatnya.
1.2.4 Kaitan Topik
Topik yang disampaikan perlu berkait rapat antara satu sama

lain.
1.3 MEREKOD MAKLUMAT

Kaedah untuk merekod maklumat adalah seperti di bawah.
a) Nota, Buku Catitan
Pastikan perkara penting dicatit dan tulisan adalah jelas dan

mudah difahami.
1.3.2 P.D.A (Elektronik)
Kaedah terkini untuk merekod maklumat , seperti mempunyai

komputer mudah alih.
F02-03-01-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 42
1.3.3 Alat Perakam Suara
Dapat merekod penyampaian secara lisan dalam keadaan

dimana penyampai mungkin sukar untuk difahami. Boleh dijadikan
rujukan selepas sesi penyampaian tanpa hilang isi-isi penting.
1.3.4 Peta Minda
Membantu memahami maklumat secara logikal dan dari segi

kaitan antara topik-topik yang disampaikan.
1.3.5 Kamera/Kamera Video
Membantu merekod maklumat yang didapati daripada

pemerhatian
3. PEMERHATIAN
Pemerhatian merupakan kaedah berkomunikasi yang lebih kepada kemahiran
memahami apa yang dilihat , ia berbeza dengan mendengar, kerana kita cuba
memahami sesuatu yang dilakukan tanpa penjelasan secara lisan :
Kaedah memerhati yang efektif :
a) Perhati dengan minat
b) Ambil kedudukan yang terbaik
c) Catat nota bila perlu
d) Kaedah maklumi, tunjuk, buat dan susulan
e) Bertanya untuk ulangan atau ketidakjelasan
4. KEMAHIRAN MEMBERI MAKLUMBALAS
Fokus kepada isu, bukan orang/personalitinya. Di samping itu
a) tujukan kepada perkara yang di dalam kawalannya, yang berkuasa
diubahnya
b) tepat pada waktunya
c) beri cadangan pilihan
d) dengar penjelasannya walaupun tidak bersetuju dengannya.
3.1 Perbezaan Bahasa

Bagi mengatasi masalah perbezaan bahasa, penyampai boleh menggunakan
teknik dibawah :
a) Alat Bantuan Visual
b) Demonstrasi
c) Penterjemah
5. KEMAHIRAN BERKOMUNIKASI
F02-03-01-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 43
Terdapat beberapa jenis komunikasi yang perlu difahami terlebih dahulu iaitu
:
3.2 Komunikasi Intra Personal
Setiap individu atau personal perlu
a) Memperbaiki diri agar dapat berkomunikasi dengan baik
b) Pembangunan diri ( prinsip , akhlak , sikap )
c) Pembangunan fikiran ( kreatif & inovatif )
d) Bermulanya komunikasi berkesan
3.3 Membangunkan Teknik-teknik Berkomunikasi Dalam Diri
Komunkasi dalam diri dapat dibangunkan dengan
a) Pembangunan diri
i.
Akhlak yang baik.
ii. Sikap yang profesional iaitu dapat mengawal perasaan dan

keyakinan diri.
iii. Berfikiran kreatif
Bagi berkomunikasi dengan baik, secara individu perluada pengetahuan
tentang perkara di bawah iaitu :
a) Teknik Komunikasi lisan ( presentation, telefon ) , bukan lisan
( isyarat), tulisan ( surat), elektronik ( emel, faks )
b) Media komunikasi telefon, faks, emel , surat , memo , presentation,
laporan
c) Subject matter perkara yang dibincangkan dalam komunikasi
3.4 Komunikasi Inter Personal
Komunikasi sesorang dengan seorang yang lain atau lebih daripada
seorang.Dibantu oleh alat-alat komunikasi seperti telefon, faks, emel , surat , memo ,
presentation, laporan.
3.5 Jenis-jenis Komunikasi

Komunikasi terbahagi kepada beberapa jenis iaitu :
a) Arahan / Standard Operating Procedures /Manual
b) Menganalisa mesej
c) Mendapatkan maklumat
d) Memikirkan teknik-teknik yang sesuai
Sama ada kita berkomunikasi melalui lisan, penulisan atau

pembacaan , komunikasi merupakan suatu proses yang boleh
dipecahkan kepada 5 fasa seperti di Jadual 4.3.2.
F02-03-01-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 44
.
2
Idea menjadi
mesej
1
Sender
mempunyai
idea
3
Mesej
dihantar
5
Penerima
memberi
maklumbalas
4
Penerima
mendapat
mesej
Jadual 4.3.2 Proses Komunikasi
6. KAEDAH MENDAPATKAN MAKLUMAT

Maklumat boleh diperolehi melalui
a) Pembelajaran
b) Rujukan
c) Perbincangan
d) Pemerhatian
7. BAHAN KOMUNIKASI
Bahan komunikasi mampu membantu dan meningkatkat kelancaran
penyampaian maklumat. Proses persiapan untuk menyediakan bahan berkomunikasi
adalah seperti berikut:
Analisis situasi /
masalah
Dapat maklumat
Rajah 6.0 Proses Penyediaan Bahan Komunikasi
6.1
Jenis Format Bahan Komunikasi

Bahan komunikasi terdiri daripada
Buat persiapan
F02-03-01-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 45
a) Angka & fakta

b) Sampel atau gambarajah
c) Penerangan
d) Visual Aid - Graf , Jadual , gambar
e) Pergerakan badan ( Body Language ) dan tanda ( Signs ) semasa
berkomunikasi,contohnya
i.
ii.
Air muka - Ia menunjukkan perasaan sebenar semasa

berkomunikasi, sama focus, bosan , marah atau suka dan
sebagainya banyak mempengaruhi komunikasi.
Isyarat tangan - Terdapat isyarat tangan tertentu yang
memberikan maksud tertentu , sebagai contoh , Lambaian
tangan menunjukkan tanda mengatakan Hello
iii. Nada suara - Perlulah jelas dan sesuai dengan keadaan .

Contoh : Kita perlu menggunakan suara yang tegas semasa
menyampaikan arahan keselamatan dan disiplin
6.2 Protokol Komunikasi

Kepada siapa kita bercakap dipengaruhi oleh protokol yang perlu diikuti
mengikut pangkat dan status.
6.3 Pekerja bawahan

Komunikasi hendaklah jelas dan boleh disampaikan dalam bentuk arahan dan
memo.
6.4 Penyelia Atasan

Komunikasi perlu dijelaskan dalam bentuk taklimat atau perbincangan serta
penghantaran laporan. Tidak boleh menggunakan memo atau arahan ringkas.
6.5
Memperbaiki Cara Komunikasi

Cara berkomunikasi dapat ditingkatkan dengan
a) Keberkesanan percakapan
b) Meningkatkan perbendaharaan kata dan tatabahasa
c) Bahasa yang sesuai dan jelas
d) Membina keyakinan diri
e) Mentafsirkan maklumat secepat mungkin
6.6 Rintangan rintangan Komunikasi

Rintangan yang wujud dalam komunikasi adalah
a) Tanggapan yang berbeza
b) Perbezaan bahasa
c) Kebisingan
d) Keadaan emosi
F02-03-01-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 46
e) Komunikasi tidak kekal

f)
Tiada keyakinan
6.7 Komunikasi Yang Baik

Komunikasi yang baik adalah
a) Tahu apa yang dibincangkan
b) Berusaha memberi kefahaman
c) Meneliti tujuan sebenar komunikasi
d) Berbincang
e) Befikir sebelum berkomunikasi
f)
Mengambil peluang
g) Komunikasi susulan
h) Menjadi pendengar yang baik
8. KOMUNIKASI DALAM KUMPULAN KECIL
Merangkumi beberapa orang dalam kumpulan yang kecil bagi membincang dan
menyelesaikan masalah. Kaedah yang berkesan adalah seperti
a) Perbincangan
b) Percambahan Fikiran ( Brainstorming )
i.
Merupakan sumbangan idea secara spontan dan menyeluruh

dimana semua ahli kumpulan wajib menyumbang idea . Idea
idea tersebut kemudian dipertimbangkan kebolehlaksanaan dan
justifikasinya.
ii. Semua idea tersebut hendaklah ditulis secara visual agar semua
ahli kumpulan dapat melihat semua sumbangan idea .
c) Mesyuarat. Tujuan dan fungsi mesyuarat adalah seperti dibawah :
i.
Menggerakkan pengurusan dan pentadbiran sesebuah organisasi
ii. Menentukan program berjalan dengan lancar

iii. Menetapkan matlamat kerja
iv. Mempercepatkan persiapan kerja
v.
Menyelesaikan masalah
vi. Menyelaras kegiatan jabatan & kakitangan
7.1 Perlaksanaan Mesyuarat

Rajah di bawah menunjukkan perkara yang perlu dilakukan untuk
melaksanakan mesyuarat.
F02-03-01-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 47
A
Set Objektif
B
Buat Agenda
C
Edar Agenda
D
Adakan
Mesyuarat
F
Ikuti Perkembangan
E
Tangguh
Mesyuarat
Set Objektif
Setiap mesyuarat harus ditetapkan objektif terlebih

dahulu sebelum membuat keptusan bahawa
mesyuarat perlu diadakan. Jika tiada keperluan
untuk mesyuarat maka ia tidak wajib diadakan.
Setiap mesyuarat harus ada agenda untuk
memastikan mesyuarat berjalan mengikut objektif.
Semua hadirin mesyuarat perlu mendapatkan
agenda sebelum mesyuarat dijalankan.
Mesyuarat diadakan di tempat yang sesuai dengan
jenis mesyuarat dan bilangan hadirin.
Buat Agenda
Edar Agenda
Adakan Mesyuarat
Tangguh Mesyuarat
Mesyuarat ditangguhkan ( ditamatkan ) oleh

Pengerusi.
Ikuti Perkembangan
Perkara yang telah diusulkan dan diarahkan di

dalam mesyuarat perlu diikuti perkembangannya
dalam persekitaran kerja.
Rajah 7.1 Perlaksanaan Mesyuarat
F02-03-01-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 48
LATIHAN
Lukis rajah yang menerangkan 5 fasa yang terlibat dalam proses komunikasi Inter
Personal.
Berikan definisi komunikasi Intra Personal dan kaedah pembangunan diri dalam
Memantapkan skil berkomunikasi secara Intra Personal .
Senaraikan aliran proses yang terlibat dalam mengadakan mesyuarat.
Nyatakan situasi yang memerlukan penggunaan nada suara yang tegas dalam
komunikasi.
Pada pendapat anda apakah kaedah merekod maklumat yang terbaik? Berikan
alasan yang menyokong pendapat ini.
RUJUKAN
1. PRITEC (2003), Module 4 : Project Management. Melaka. (m/s 31- 35)
2. Nota Kursus Perlaksanaan National Competency Standard (NCS) Core Abilities,
Train The Trainer Session Kuala Nerang , Kedah.
3. Kumpulan Ramadan . (2004), Communication Procedure T-010-3 (1).Shah
Alam.
4. Heerkens, Gary R. (2002) Project Management. United States of America,
McGraw-Hill.
F02-03-01-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 49
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD
DAN F02 SIJIL TEKNOLOGI KOMPUTER (RANGKAIAN)
KOD
NAMA KURSUS
NAMA MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARA
N
LE45S IMPLEMENTATION
NO.
TUGASAN 07.06 MONITOR WORK AREA TIDINESS
BERKAITAN
MANAGEMENT, NETWORK IMPLEMENTATION DOCUMENT,
ORGANIZATION
STRUCTURE,
COMMUNICATION
PROCEDURE,
COMPANY
SAFETY
PROCEDURE,
OBJEKTIF
CHECKLIST SO THAT:PRESTASI
1. PROJECT MANAGEMENT REPORT IS PRODUCED,
AKHIRAN (TPO)
2. HUMAN
RESOURCE
MANAGEMENT
IS
UNDERSTOOD AND APPLIED,
3. INTERPERSONNAL COMMUNICATION SKILL
IS
APPLIED AND
ACCORDING TO CASE STUDY GIVEN AND REQUIREMENT
NETWORK REQUIREMENT
OBJEKTIF
MEMBOLEH
(EO)
MONITOR AND IMPLEMENTING TIDINESS OF WORK AREA

USING STANDARD OPERATING PROCEDURES, COMPANY
SAFETY PROCEDURE, COMPANY ORGANIZATION CHART,
CHECKLIST SO THAT WORK AREA INFORMATION PREPARED,
WORK AREA TIDINESS CONTROLLED AND ENSURED IS
IMPLEMENTED.
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 50
1. PENGENALAN 5S
Aktiviti-aktiviti 5S telah bermula di Jepun selepas Perang Kedua bertujuan
menghapuskan kekotoran dan mengemaskinikan kilang-kilang mereka. Hampir setiap
syarikat mempraktikkan prinsip-prinsip 5S tanpadisedari. Banyak syarikat pula telah
melaksanakan pengurusan dan kebersihan untuk mengurangkan senarai harta benda
( inventori ), barangan persendirian, peralatan dan lain-lain dari tempat kerja.
Sebelum perlaksanaan 5S, erti kata 5S ialah : SELERAK, SEMAK, SAMPAH-SARAP,
SUSAH dan SAKIT. Amalan 5S merupakan satu alat pengurusan persekitaran berkualiti
bagi meningkatkan produktiviti, inovasi dan kreativiti serta daya saing sesebuah organisasi.
Amalan 5S merupakan teknik yang berkesan bagi mewujudkan budaya peningkatan secara
sedikit demi sedikit tetapi berterusan atau dikenali sebagai KAIZEN dalam bahasa Jepun.
Bagi menjayakannya penyertaan dan komitmen yang tinggi diperlukan daripada semua
peringkat anggota dalam organisasi.
2. PERLAKSANAAN 5S
5S adalah satu pendekatan yang dapat digunakan untuk memperbaiki dan
mengekalkan asas-asas pengurusan.5S adalah asas pengurusan sebagai satu prinsip
pentadbiran dan satu teknik pentadbiran.
Aktiviti-aktiviti 5S adalah bertujuan untuk mengubahkan secara berkualiti ke atas
cara manusia berfikir dan berkelakuan dan melalui perubahan ini mutu penyelenggaraan
peralatan dan suasana kerja dapat diperbaiki dan dipertingkatkan.
2.1 Definisi
5S adalah satu akronim yang lahir daripada lima perkataan Jepun iaitu Seiri,
Seiton, Seiso, Seiketsu dan Shitsuke. Kelima-lima perkataan ini merupakan langkah
utama dalam menjalankan aktiviti 5S iaitu:
3. SISIH (SEIRI)
Menyisih dan membuang barang-barang yang tidak diperlukan di tempat kerja
secara sistematik. Pada asasnya, kaedah Tag Merah (Red-Tag) digunakan semasa proses
menyisihkan barang.
3.1 Panduan untuk melaksanakan SEIRI
Berikut adalah panduan untuk melaksanakan SEIRI:
a) Asingkan barang-barang yang diperlukan dari yang tidak diperlukan.
b) Asingkan barang-barang yang tidak diperlukan dari tempat kerja :c) Barang-barang yang tidak pernah digunakan : perlu dilupuskan
d) Barang-barang yang jarang digunakan : simpan dengan rapi
e) Asingkan semua barang-barang yang berlebihan dari tempat kerja
seperti :i.
barangan pembuatan ( work pieces )
ii.
barangan bekalan
iii. barangan persendirian

iv. Peralatan
f)
Gunakan tag-tag atau penanda seperti TAG MERAH

membuangkan barang-barang yang tidak diperlukan lagi.
untuk
g) Menetapkan seseorang untuk mengemaskan dan menguruskan

tempat penyimpanan am.
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 51
h) Simpankan barangan yang diperlukan sahaja oleh setiap individu

ditempat masing-masing.
i)
Uruskan tempat-tempat kerja / penyimpanan
4. SUSUN (SEITON)
Menyusun barang-barang yang diperlukan secara teratur dan sistematik supaya
ianya mudah dilihat, mudah diambil dan mudah dikembalikan ke tempat asalnya selepas
digunakan.
4.1 Panduan untuk melaksanakan SEITON
Berikut adalah panduan untuk melaksanakan SEITON:
a) Tempat untuk setiap benda dan setiap benda mempunyai tempatnya
sendiri
b) Letakkan atau simpankan semua peralatan dan buku panduan
/rujukan dekat dengan tempat kerja
c) Mencipta tempat penyimpanan seperti rak, supaya ianya lebar dan
tidak jauh ke dalam.
d) Tempat penyimpanan hendaklah diatur sepanjang dinding untuk
menjimatkan ruangan.
e) Simpan sekali benda-benda yang sama, benda-benda yang berlainan
disimpan di barisan yang berasingan.
f)
Jangan menindan barangan, gunakan rak atau para jika perlu.
g) Gunakan bekas-bekas yang kecil untuk mengemas barangan yang

kecil.
h) Gunakan warna untuk mengenal dengan lebih cepat.
i)
Label perlulah jelas untuk setiap barangan dan tempat penyimpanan.
j)
Gunakan pendinding, pintu atau tingkap yang lut sinar untuk

penglihatan.
k) Gunakan troli yang khas untuk menyimpan peralatan, penyukat, alatlat pengukur yang diperlukan.
5. SAPU (SEISO)
Membersihkan dan memeriksa tempat kerja secara berkala dan menyeluruh supaya
tiada habuk/kekotoran dia atas lantai, mesin dan peralatan.
5.1 Panduan untuk melaksanakan SEISO

Berikut adalah panduan untuk melaksanakan SEISO:
a) Alat mengumpul habuk atau lain-lain alat yang sesuai digunakan untuk
menghindar atau mengurangkan habuk.
b) Menyiasat punca kekotoran dan melaksanakan satu pelan tindakan
untuk membasmi punca kekotoran.
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 52
c) Gelungan wayar, kaki mesin dan meja perlu ditutup supaya kekotoran
senang dibersihkan dan dikeluarkan.
d) Pekerja-pekerja harus membersihkan peralatan / mesin, kawasan
kerja
masing-masing
dan
juga
melakukan
asas-asas
penyelenggaraan.
e) Kebersihan perlu dikekalkan sentiasa.
6. SERAGAM (SEIKETSU)
Mengekalkan tahap piawaian penyusunan tempat kerja yang tinggi dengan
menekankan kebersihan dan kekemasan pada setiap masa.
6.1 Panduan untuk melaksanakan SEIKETSU
Berikut adalah panduan untuk melaksanakan SEIKETSU:
a) Punca-punca kekotoran disiasat dan melaksanakan satu pelan untuk
melenyapkan punca kekotoran tersebut.
b) Lindungi objek objek daru habuk-habuk.
c) Kekalkan kesemuanya dalam keadaan bersih.
d) Lakukan pengawasan berjadual atau Audit 5S untuk memastikan
pelaksanaannya dikekalkan.
e) Periksa kawasan-kawasan yang perlu diperbaiki.
7. SENTIASA AMAL (SHITSUKE)
Melatih warga kerja mematuhi sIstem persekitaran berkualiti secara berterusan
supaya ia menjadi amalan dan budaya kerja dalam organisasi.
7.1 Panduan untuk melaksanakan SHITSUKE
Berikut adalah panduan untuk melaksanakan SHITSUKE:
a) Pastikan semua orang mematuhi peraturan-peraturan.
b) Semua orang perlu mendisiplinkan dirinya terhadap 5S.
c) Lakukan 5S sebagai satu tabiat ke arah pengurusan yang baik.
d) Mendidik dan menyediakan latihan.
e) Peranan dan tanggungjawab dikenal pasti.
f)
Didik dan latih rakan sekerja dan pekerja-pekerja anda.
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 53
Jadual 7.1 Istilah 5S

8. JENIS-JENIS TEMPAT KERJA
5S.
Pemahaman tentang jenis-jenis tempat kerja perlu difahami dalam melaksanakan
8.1 Tempat Kerja Kelas 3

Tempat kerja yang baik mempunyai ramai pekerja membuang sampah di
merata-rata tempat tetapi seorang pun tidak membersihkannya.
Tempat kerja yang mempunyai ramai pekerja membuang sampah di meratarata tempat tetapi mempunyai sekumpulan pekerja-pekerja membersihkannya
Tempat kerja di mana tiada seorang pun membuang sampah dimerata-rata
tempat tetapi setiap pekerja menjaga kebersihan persekitaran.
9. SINDROM NIH
Selain daripada jenis-jenis tempat kerja, beberapa jenis sindrom juga perlu di ketahui
dalam melaksanakan 5S.
9.1 Senarai Sindrom Not Invented Here ( NIH )
Sindrom-sindrom yang sering dijumpai dalam melaksanakan 5S.
a) Itu bukannya cara kita
b) Budaya mereka berlainan
c) Kita tidak mempelajari cara begitu
d) Kita telah mencubanya, tetapi tidak berhasil
e) Kita buat apa yang terdaya
9.2 Jenis Sindrom Not Invented Here ( NIH )
Sindrom NIH terbahagi kepada beberapa jenis iaitu :
9.2.1 Jenis A
Menolak Sepenuhnya Terlalu yakin kerana kejayaan yang lalu

atau terlalu memihak kepada budaya atau cara tersendiri.
9.2.2 Jenis B
Meniru tanpa batasan apabila adanya idea-idea yang baru,

perlaksanaan dilakukan secara terbuka dan boleh mengakibatkan
kegagalan dan menyerah kalah pada akhirnya.
9.2.3 Jenis C
Penerimaan secara pemilihan memilih perkara-perkara yang

boleh dilaksanakan pada mulanya dan melaksanakan dengan teliti.
Mempelajari dengan berlatih sehingga perkara-perkara yang sesuai
dilaksanakan dan diperbaiki kemudian.
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 54
9.3 Sindrom NIH

Halangan-halangan yang selalu dihadapi apabila sesuatu idea dicadangkan:
a) Terlalu sibuk untuk mempelajari
b) Masa yang tidak mengizinkan
c) Tiada peruntukan
d) Teori berbeza dari latihan
e) Tidak mematuhi polisi syarikat
f)
Tiada pertalian atau perhubungan
g) Tidak waras atau tidak masuk akal

h) Tiada apa-apa lagi perlu anda lakukan?
i)
Adakah anda tidak berpuas hati dengan kerja anda?
j)
Saya sudah mengetahui akan keputusannya, walaupun kita tidak

melakukannya
k) Saya tidak akan bertanggungjawab

l)
Anda perlu fikir yang lebih baik dari yang ini
9.4 Kepentingan-kepentingan 5S
9.4.1 Kepentingan 1
Kepentingan utama adalah kepada pekerja seperti

a) Manfaat kepada pekerja-pekerja
b) Memupuk sikap berdisiplin dan kesedaran terhadap tempat
kerja
c) Mendorong ke arah kerja yang lebih bersih dan kemas
d) Mempertingkatkan semangat berpasukan
e) Pekerja akan lebih berdisiplin dalam mengikuti prosedur
kerja yang
f)
menghasilkan tempat kerja yang lebih selamat
9.4.2 Kepentingan 2
Kepentingan kedua adalah kepada mesin/ peralatan iaitu

a) Manfaat kepada mesin / peralatan
b) Masalah mesin atau kerosakan boleh dikesan dengan
cepat
c) Memastikan ketetapan pengukuran yang lebih baik
d) Menambahkan
peralatan
9.4.3 Kepentingan 3
kecekapan
dan
ketahanan
mesin
Kepentingan ketiga adalah kepada proses dan produktiviti iaitu

a) Manfaat kepada barangan separa-siap
b) Memastikan pemprosesan yang lancar
c) Memperbaiki dan meningkatkan produktiviti
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 55
d) Bahan mentah atau produk mudah diuruskan

e) Penggunaan sepenuhnya kawasan
9.4.4
Kepentingan 4
Kepentingan keempat adalah kepada produk atau perkhidmatan

yang dihasilkan.
a) Manfaat kepada barangan siap dan pelanggan
b) Menghasilkan imej yang baik dan bersih kepada pelanggan
c) Kualiti barangan yang tinggi
d) Mempromosikan syarikat sebagai salah satu syarikat yang
terbaik
10. AKTIVITI AMALAN 5S
Integrasi PDCA merupakan aktiviti amalan 5S. PDCAdikenali sebagai :a) Plan ( Merancang )
b) Do ( Perlaksanaan ) Action
c) Check ( Pemeriksaan )
d) Action ( Tindakan Susulan )
PDCA adalah proses di mana standard yang baru ditentukan hanya setelah
dikaji dan disemak dan digantikan dengan standard yang lebih baru dan baik.
10.1 Merancang ( PLAN )
Aktiviti yang terlibat dalam merancang adalah
a) Menubuhkan sebuah jawatankuasa 5S
b) Membentuk pelan tindakan untuk setiap aktiviti 5S
10.2 Perlaksanaan ( DO )
Aktiviti yang terlibat dalam perlaksanaan adalah
a) Aktiviti 5S dihebahkan pada secara menyeluruh

b) Menyediakan latihan dan didikan kepada pekerja-pekerja
c) Memilih sehari di mana semua orang membersihkan dan
mengemaskan tempat kerja masing-masing
10.3 Periksa ( CHECK )
Aktiviti yang terlibat adalah menilai hasil daripada perlaksanaan 5S
10.4 Tindakan Susulan ( ACTION )

Aktiviti ini adalah untuk menilai kembali dan mengambil tindakan susulan.
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 56
Rajah 10.4 PDCA Dalam Melaksanakan 5S

11. PERALATAN-PERALATAN UNTUK PERLAKSAAN 5S
Untuk membentuk budaya dan suasana ini, infrastruktur-infrastruktur yang
berikut perlulah digunakan :11.1 Perhubungan Awam
Perhubungan awam adalah terdiri daripada
a) Surat berita ( News Later )
b) Poster poster
c) Slogan slogan
d) Lencana lencana
11.2 Promosi
Promosi adalah terdiri daripada
a) Pertandingan Pendapat
b) Hari 5S
c) Lawatan Kilang
d) Gambar-gambar
11.3 Penilaian
Penilaian adalah terdiri daripada
a) Mengeluarkan surat kesalahan untuk tindakan pembetulan
b) Audit tahunan oleh majikan
c) Kertas-kertas penilaian
d) Pengiktirafan
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 57
11.4 Tugas dan Peranan
Tugas dan peranan setiap peringkat perlu difahami bagi

memastikan kejayaan perlaksanaan 5S.
11.4.1 Peranan Pihak Pengurusan
Terdapat dua peranan yang perlu dilakukan oleh pihak

pengurusan:
a) memberi sokongan dan menyemai minat di dalam 5S
sesama pekerja pelbagai peringkat
b) menyediakan sasaran atau wawasan seperti:
i.
Sasaran kebersihan ditentukan
ii. Menetapkan sasaran untuk hasil pencapaian yang

berkesan seperti :iii. Menambah ruangan yang dikehendaki
iv. Memperbaiki kecekapan
v. Mengurangkan inventori dan masa
11.4.2
Pihak Pengurusan Pertengahan
Terdapat tiga peranan dan tanggungjawab:

a) mengadakan latihan
pekerjapekerja
5S
yang
formal
untuk
b) mengenal pasti kawasan-kawasan yang lemah dalam

penjagaan kebersihan yang memerlukan kerja-kerja
pembaikan dan mengekalkan kawasan-kawasan yang
telah dibersihkan
c) mengekalkan perlaksanaan 5S melalui pemeriksaan
berkala, promosi dan langkah- langkah pencegahan
11.4.3
Pihak Pekerja-Pekerja
Terdapat lima peranan dan tanggungjawab:

a) Sedar akan sikap dan tabiat sendiri
b) Anggap tempat kerja sendiri sebagai rumah kedua
c) Mengambil daya usaha untuk mencantikkan tempat
kerja
d) Mengambil inisiatif menyumbang
cadangan pembaikan
pendapat
dan
e) Lebih bersikap positif terhadap program-program 5S
11.5 Audit Dalaman 5S
Audit Dalaman 5S adalah bahagian yang terbaik untuk membuat Penilaian

Kendiri 5S.Di antara tujuan audit dalaman dijalankan adalah:
a) Mendapatkan maklumat berkenaan status perlaksanaan amalan

5S berbanding dengan keperluan sebenar
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 58
b) Mendapatkan maklumat berkenaan kekuatan dan kelemahan

amalan 5S bagi bahagian yang diaudit
c) Dapatan daripada pelaksanaan Amalan 5S akan digunakan
sebagai asas untuk cadangan penambahbaikkan
d) Digunakan sebagai faktor motivasi untuk melaksanakan
penambahbaikan secara berterusan (KAIZEN) serta meningkatkan
dan menggalakkan aktiviti-aktiviti kreativiti dan inovasi
e) Sebagai medium komunikasi bagi menyampaikan keperluankeperluan Amalan 5S kepada semua di tempat kerja
f)
Memastikan aktiviti 5S dijalankan secara berterusan untuk

memupuk kesedaran dan menjadikannya sebagai satu budaya di
tempat kerja
Rajah 11.5 Kriteria Audit 5S
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 59
11.6 Sudut 5S
Setiap Zon/Program/Bahagian/Kumpulan hendaklah mewujudkan Sudut 5S di
lokasi yang strategik untuk perkongsian maklumat oleh semua ahli dan kakitangan.
Rajah 11.6 Sudut 5S

Maklumat yang perlu dipamerkan pada sudut 5S termasuklah:
a) Polisi/Objektif 5S
b) Carta Organisasi Amalan 5S
c) Peta Lokasi Kawasan/Zon 5S
d) Jadual PDCA (Plan, Do, Check, Action)
e) Pelan Tindakan Aktiviti 5S
f)
Maklumat Kumpulan
g) Rekod aktiviti sebelum dan selepas pelaksanaan sesuatu aktiviti

Amalan 5S (gambar)
h) Maklumat Keputusan Audit
i)
Bahan promosi poster, artikel dan buletin
j)
Jadual perjumpaan kumpulan
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 60
LATIHAN
Terangkan secara ringkas tentang amalan 5S?
Senaraikan elemen-elemen 5S?
Mengapakah konsep PDCA digunakan dalam perlaksanaan 5S?
Promosi merupkan salah satu infrastruktur dalam perlaksanaan 5S, cadangkan

TIGA (3) aktiviti yang boleh dilaksanakan untuk mempromosikan 5S di sesebuah
organisasi.
Apakah tujuan Sudut 5S diwujudkan?
RUJUKAN
1. Mohmad Yazam Sharif (2001) Asas Pengurusan Sumber Manusia, Utusan

Publication ISBN 967-61-1130-9 (muka surat 84 hingga 99).
2. Sofian Ibrahim UTM (1999) Prinsip Pengurusan (muka surat; 122 hingga 133).
3. http://www.scribd.com/doc/15680543/Bab-6pengurusan-Sumber-Manusia,
10/12/2012, 03.11p.m
F02-03-01-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 61
KERTAS PENERANGAN
MODUL 2
F02-03-02 PROCUREMENT MANAGEMENT
GROUPCLUSTERING MODULE 2
F02-03-02-LE1 PROCUREMENT PROCESS
05.03 Produce Computer Network Requisition
F02-03-02-LE2 RECEIVING ITEMS PROCESS

05.04 Verify Computer Network Equipment
F02-03-02-LE3 REGULATE SERVICE AND LEVEL AGREEMENT
05.05 Regulate Service Level Agreement
F02-03-02-LE4 WARRANTY CLAIM PROCEDURE

07.02 Maintain Warranty Document
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
KOD DAN NAMA

MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
NO.TUGASAN
BERKAITAN
LE1PROCUREMENT PROCESS
05.03 PRODUCE COMPUTER NETWORK REQUISITION
IDENTIFY PROCUREMENT MANAGEMENT USING INVENTORY LIST,
INVENTORY DATABASE, REQUISITION FORMS, QUOTATIONS,
SUPPLIERS/VENDOR LIST, NETWORK EQUIPMENT, DOCUMENT
PROCEDURE, POLICY, STANDARD OPERATING PROCEDURE AND
INVENTORY SOFWARE, WARRANTY DOCUMENTATION, SERVICE
REPORTS AND MANUALS SO THAT:-
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
1. PROCUREMENT PROCESS IS PROPERLY DONE.

2. RECEIVED ITEMS PROCESS IS ACHIEVED.
3. SERVICE LEVEL AGREEMENT IS OBTAINED.
4. WARRANTY CLAIM/PROCEDURES, WARRANTY VALIDITY AND
WARRANTY DOCUMENT IS OBTAINED, IDENTIFIED AND
INTERPRETED.
ACCORDING TO COMPANY REQUIREMENT, DELIVERY ORDER
AND SPECIFICATION, COMPANY POLICIES AND ESTABLISHMENT
PROCEDURES.
OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
STUDENT SHOULD BE ABLE TO :UNDERSTAND DOCUMENTATION PREPARATION IN A NETWORK

AND ACTIVITY REPORT PROCEDURE USING STANDARD
OPERATING SYSTEM, NETWORK IMPLEMENTATION DOCUMENT
AND STANDARD REPORT ACTIVITY SO THAT NETWORK
DOCUMENTATION PROJECT IS PRODUCED ACCORDING TO
REQUIREMENT.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 64
PENGURUSAN PEROLEHAN
Perolehan (procurement) adalah satu cara untuk mendapatkan atau membeli peralatan atau
perkhidmatan atau kerja yang dikehendaki daripada sumber luar pada harga yang terbaik bagi
memenuhi keperluan pembeli dari segi kualiti, kuantiti, masa dan lokasi. Proses ini merangkumi
penyediaan dan pemprosesan permintaan serta penerimaan akhir dan kelulusan pembayaran.
Proses perolehan ini adalah sebahagian daripada strategi syarikat kerana keupayaan
membeli bahan-bahan tertentu akan menentukan sama ada operasi syarikat akan diteruskan atau
tidak. Sesebuah perniagaan tidak akan dapat bertahan jika harga perolehan melebihi daripada
keuntungan yang diperolehi.
Perolehan sering dijalankan secara proses tender, dan bukannya pembelian produk terus
daripada penjual. Sebuah syarikat atau organisasi (penganjur, pelanggan atau majikan) yang ingin
mendapatkan barangan atau perkhidmatan pada mulanya akan menentukan keperluannya.
Kemudian, syarikat tersebut akan membuka bidaan dalam proses yang dikenali sebagai tender.
Syarikat yang berminat boleh mengemukakan cadangan mereka kepada pelanggan (selalunya
kerajaan tempatan) untuk memenuhi keperluan tersebut. Organisasi yang menawarkan tender
akan menilai tawaran serta membuat keputusan memilih syarikat mana yang menawarkan
keperluannya yang paling sesuai.
Bagi
sektor
kerajaan
cara
melaksanakan
perolehan
ditetapkan
dalam
Arahan
Perbendaharaan (AP106 hingga 300) dan Surat Pekeliling Perbendaharaan yang berkaitan. Arahan
dan Surat Pekeliling ini dikeluarkan berdasarkan Akta Acara Kewangan 1957.
1.1. PIHAK YANG TERLIBAT DALAM PEROLEHAN
Pihak yang terlibat dalam proses perolehan boleh diiktirafkan sebagai triangle of
actor.
Promoter (Penaja / pelanggan), atau dikenali sebagai majikan, menetapkan,

menguatkuasakan dan membayar untuk kerja-kerja yang dijalankan.
Engineer (Jurutera) bertindak sebagai agen bagi pihak majikan. Tugas Jurutera
termasuk:
i.
Penilaian tender
ii. Penyeliaan kerja-kerja kontraktor

iii. Pengesahan sama ada kerja-kerja dilaksanakan sepertimana spesifikasi
yang dikehendaki
iv. Pengantaraan di antara majikan dan kontraktor dalam kes pertikaian.
Contractor (Kontraktor / penawar) adalah pihak yang berjaya membida sesuatu
kontrak dan menjalankan kerja-kerja yang diperlukan.
1.2. KAJIAN PASARAN DALAM PEROLEHAN

F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 65
Adalah menjadi kewajipan setiap Pegawai yang menguruskan perolehan

membuat kajian pasaran yang berpatutan bahawa barang yang akan dibeli itu adalah
yang paling sesuai dan menguntungkan. Andaian ini dibuat setelah mengambilkira
kualiti, harga kegunaan barang itu dan faktor-faktor lain yang berkaitan.
1.3. PRINSIP PEROLEHAN
Antara prinsip perolehan adalah seperti berikut:

a) Akauntabiliti awam
b) Diuruskan secara telus (transparent)
c) Nilai faedah yang terbaik (best value for money)
d) Saingan terbuka
e) Adil dan saksama
1.4. KONSEP PENGURUSAN PEROLEHAN
Konsep yang diamalkan dalam pengurusan perolehan adalah berasaskan kepada 6B

iaitu:
a) Kualiti yang betul
b) Kuantiti yang betul
c) Masa yang betul
d) Pembekal yang betul
e) Tempat yang betul
f)
Harga yang betul
1.5. OBJEKTIF PENGURUSAN PEROLEHAN
Terdapat beberapa objektif dalam pengurusan perolehan. Antaranya ialah:

a) Nilai faedah terbaik
b) Kualiti yang terjamin
c) Memenuhi kuantiti yang dikehendaki dan berterusan.
d) Sebagai alat untuk mencapai dasar kerajaan.
e) Menggalakkan pertumbuhan industri tempatan.
f)
Pengurusan stor yang cekap dan berkesan
g) Permindahan teknologi
h) Menjimatkan pertukaran wang asing.
1.6. AKTIVITI PROSES PEROLEHAN
Antara aktiviti-aktiviti yang dilaksanakan dalam proses perolehan adalah seperti:

a) Memastikan peruntukan telah diluluskan dan disediakan.
b) Menentukan jenis dan bilangan barang yang dikehendaki.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 66
c) Membuat kajian pasaran mengenai barangan tersebut.

d) Menguruskan proses pembelian.
e) Menandatangani perjanjian.
f)
Membuat pembelian atau pesanan.
g) Menyelia penyerahan dan pelaksanaan kontrak;dan

h) Membuat bayaran.
2
KATEGORI PEROLEHAN
Terdapat 3 kategori dalam perolehan iaitu:

a) Kerja
b) Bekalan
c) Perkhidmatan
2.1 Kerja
Perolehan Kerja melibatkan kerja-kerja pembinaan sivil seperti bangunan,
lapangan terbang, pelabuhan, jalanraya, tapak kawasan dan empangan air serta
kerja
perparitan.
Ianya
juga
merangkumi
kerja-kerja
mekanikal
dan
elektrikal.Kontraktor yang ingin menyertai perolehan kerajaan perlu mempunyai sijil

pendaftaran yang masih berkuatkuasa iaitu berdaftar dengan Pusat Khidmat
Kontraktor (PKK) dan Lembaga Pembangunan Industri Pembinaan Malaysia (CIDB)
dalam kelas yang berkaitan
2.2 Bekalan
Perolehan bekalan merangkumi barangan yang dibekalkan bagi menjalankan
sesuatu program, aktiviti atau projek kerajaan. Ianya merupakan input kepada
sesuatu proses kerja dan perkhidmatan seperti bahan binaan, makanan, pakaian,
kenderaan dan kelengkapan pejabat.
2.3 Perkhidmatan
Perolehan Perkhidmatan adalah ditafsirkan sebagai khidmat tenaga manusia
atau kepakaran untuk melaksanakan dan menyiapkan sesuatu projek tertentu.
Bidang perkhidmatan terbahagi kepada 2 iaitu:a) Perkhidmatan Perunding
b) Perkhidmatan Bukan Perunding
2.3.1
Perolehan perkhidmatan perunding

Bertujuan memaklumkan peraturan bagi perolehan perkhidmatan
perunding yang diperlukan untuk pelaksanaan projek/kajian yang dibiayai
daripada peruntukan kerajaan.Perkhidmatan yang dimaksudkan ialah

perkhidmatan kepakaran yang disediakan oleh firma perunding yang
berdaftar dengan Kementerian Kewangan dan dikategorikan seperti
berikut:-
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 67
2.3.1.1
Perunding Fizikal
Contoh perolehan secara perunding fizikal:

a) Arkitek,
kejuruteraan
awam
dan
struktur,
kejuruteraan
mekanikal dan elektrik, ukur bahan, perancang bandar dan

desa, landskap, hiasan dalaman, akustik, pengurusan projek,
alam
sekitar
dan
lain-lain
perkhidmatan
teknikal
yang
berkaitan dengan kejuruteraan dan/atau pembinaan;

b) Kerja-kerja ukur tanah dan kerja ukur khusus seperti
hydrography, aerial photogrammetry, remote sensing dan lainlain;
c) Perkhidmatan penilaian fizikal seperti penilaian harta, audit &
assessment dan lainlain;
d) Kajian fizikal yang berkaitan dengan kerja-kerja kejuruteraan
dan/atau pembaikan.
2.3.1.2
Perunding Bukan Fizikal
Contoh perolehan secara perunding bukan fizikal:

a) Kajian kemungkinan, kajian ekonomi, kajian penswastaan dan
kajian-kajian lain.
b) Perkhidmantan pengurusan sumber manusia, kewangan dan
perakaunan,percukaian, pengurusan kualiti, kerja-kerja audit
kewangan, kerja-kerja audit pengurusan, teknologi maklumat
dankomunikasi serta bidang-bidang lain
c) Perkhidmatan perundangan
Perkhidmatan perunding lain mengikut kategori yang diperlukan
oleh Agensi dan ditentukan oleh Perbendaharaan dari semasa kesemasa.
2.3.2 Perkhidmatan bukan perunding
a) Perkhidmatan
pengendalian,
Bukan
Perunding
penyenggaraan
dan
meliputi
perkhidmatan
pembaikan,
seperti
pencucian
dan
pembersihan, penyewaan dan pengurusan bangunan, pengiklanan,

pengangkutan dan sebagainya.
b) Kontraktor/syarikat yang ingin menyertai perolehan ini mesti mempunyai
sijil pendaftaran Kementerian Kewangan yang masih berkuatkuasa dan
kod bidang yang berkaitan.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 68
3 KAEDAH PEROLEHAN
Antara beberapa kaedah perolehan yang biasanya dilaksanakan terutamanya dalam
perolehan kerajaan adalah seperti berikut:
a) Perolehan melalui panjar wang runcit.
b) Perolehan melalui kontrak pusat.
c) Pembelian terus
d) Perolehan melalui sebut harga
e) Perolehan melalui tender terhad
f)
Perolehan melalui tender terbuka
g) Perolehan secara gotong royong

h) Perolehan darurat
i)
Perolehan melalui Perkhidmatan Perunding
j)
Perolehan melalui perlanjutan/perubahan kontrak
k) Perolehan melalui penggunaan kontrak jabatan lain (AP 178.2)

l)
Perolehan (kerja) melalui Jabatan Teknik (JKR & JPS)
3.1 Perolehan melalui panjar wang runcit

Perolehan melalui panjar wang runcit adalah untuk:
i.
Kegunaan segera
ii. Harga tidak melebihi RM500.00

iii. Tiada dokumen pembelian diperlukan (cukup dengan resit sahaja)
3.2 Perolehan melalui kontrak pusat
Perolehan melalui kontrak pusat adalah untuk:
i.
Pembelian barang-barang gunasama.
ii. Perlu merujuk kepada Pekeliling Kontrak Perbendaharaan (PKP).

iii. Gunakan pesanan kerajaan sebagai dokumen pembelian.
Berikut adalah contoh item kontrak pusat:
i.
bahan bacaan/alat tulis dan surih
ii. alat kelengkapan pejabat dan kediaman

iii. Alat kawalan kebombaan dan kawalan keselamatan
iv. Alat pandang dengar, semboyan dan penyiaran
v. Pakaian dan peralatan jahitan

vi. Makanan dan minuman
vii. Bahan api, kimia industri dan cat
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 69
viii. Baja dan alat pertanian dan ternakan.

3.3 Pembelian terus
Keterangan di bawah merujuk kepada perolehan secara pembelian terus:
a) Harga setiap jenis barangan sehingga RM10,000 bagi setiap pesanan dan tidak
melebihi RM50,000 setahun boleh dibuat dari syarikat yang tidak berdaftar
dengan Kementerian Kewangan.
b) Harga setiap jenis barangan yang melebihi RM10,000 sehingga RM50,000 setiap
pesanan dan tidak melebihi RM100,000 setahun boleh dibuat dari syarikat
Bumiputera di dalam daerah berkenaan yang berdaftar dengan Kementerian
Kewangan dalam bidang yang berkenaan. Sekiranya terdapat kekurangan
pembekal/syarikat Bumiputera yang berdaftar di kawasan setempat, Pegawai
Pengawal atau Ketua Jabatan diberi kuasa untuk meluluskan pembelian daripada
mana-mana pembekal/syarikat Bumiputera di daerah berdekatan yang diketahui
sentiasa menawarkan harga yang berpatutan. Keseluruhan perbelanjaan bagi (a)
dan (b) hendaklah tidak melebihi 50% daripada peruntukan tahunan Pusat
Tanggungjawab (PTJ).
c) Bagi perolehan kerja yang bernilai tidak melebihi RM20,000 perolehan boleh
dibuat secara lantikan terus di kalangan kontraktor kelas F yang berdaftar
dengan Pusat Khidmat Kontraktor (PKK) di bawah kepala dan sub kepala yang
berkaitan.
d) Gunakan pesanan kerajaan atau inden sebagai dokumen pembelian/ perolehan
mengikut mana yang berkaitan.
3.4 Perolehan melalui sebut harga
Perolehan melalui sebut harga adalah:
a) Perolehan yang bernilai melebihi RM50, 000.00 hingga RM200, 000.00.
b) Pelawaan dibuat kepada sekurang-kurangnya Lima (5) pembekal/kontraktor.
c) Dokumen Lampiran Q (Arahan Perbendaharaan) digunakan.
d) Diproses seperti tender (AP 171).
e) Setuju terima Jawatankuasa Sebut Harga.
3.5 Perolehan secara tender terhad
Perolehan secara tender terhad adalah:
a) Perolehan bekalan/perkhidmatan/kerja bernilai sehingga RM5 juta.
b) Pemilihan kontraktor hendaklah diluluskan oleh Lembaga Perolehan Agensi di
kalangan sekurang-kurangnya 10 syarikat Bumiputera tempatan bagi kontrak
kerja dan sekurang-kurangnya 5 syarikat Bumiputera tempatan bagi kontrak

bekalan/perkhidmatan. Sekiranya bilangan syarikat Bumiputera tempatan tidak
mencukupi ianya boleh dibuka kepada syarikat Bumiputera di negeri/daerah
berdekatan.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 70
3.6 Perolehan melalui tender terbuka

Perlaksanaan Perolehan melalui tender terbuka adalah seperti berikut:
a) Iklan tender dalam sekurang-kurangnya satu (1) akhbar tempatan berbahasa
Melayu
b) Diiklan dalam tempoh tidak kurang dari 21 hari.
c) Tender diterima dalam sampul berlakri.
d) Peti tender yang berkunci disediakan.
e) Perolehan barangan yang diimport, tawaran harga hendaklah secara FOB.
f)
Tender dibuka oleh Jawatankuasa Pembuka Tender.
g) Tender hendaklah dinilai oleh Jawatankuasa Teknikal dan Jawatankuasa

Kewangan.
h) Tender ditimbang dan diluluskan oleh Lembaga Perolehan.
i)
Setuju terima tender.
3.7 Perolehan secara gotong royong

Gotong royong bermaksud satu konsep kerja beramai-ramai secara bermuafakat
untuk menyempurnakan sesuatu kerja tanpa mengharapkan keuntungan kewangan.
Kerja-kerja secara bergotong royong bukan sahaja dapat mengurangkan perbelanjaan
Kerajaan tetapi juga mengujudkan semangat kerjasama di kalangan anggota
masyarakat disamping mengeratkan hubungan antara Kerajaan dengan rakyat.
Kriteria bagi menentukan projek-projek boleh dilaksanakan secara gotong royong
adalah seperti berikut:
a) Had maksimum kewangan atau peruntukan bagi melaksanakan projek-projek
kecil secara gotong royong adalah sebanyak RM100,000.00 dan peruntukan
disediakan secara pemberian terus kepada pihak yang menerajui projek gotong royong.
b) Tidak banyak memerlukan kemahiran teknik.
c) Projek-projek mestilah diterajui oleh Jawatankuasa Kemajuan dan Keselamatan
Kampung
(JKKK)
atau
Jawatankuasa
Kawasan
atau
Badan/Pertubuhan/Persatuan lain yang melibatkan masyarakat setempat.

d) Projek-projek gotong royong yang hendak dilaksanakan mestilah bebas daripada
semua halangan seperti pemilikan tapak projek dan sebagainya.
e) Melibatkan tenaga penduduk tempatan dan bercorak kemasyarakatan seperti
kerja-kerja pembinaan, pembersihan atau lain-lain kerja bercorak fizikal.
f)
Tempoh pelaksanaan tidak melebihi tujuh (7) hari kerja berturut-turut atau tujuh
hari dalam tempoh maksimum tiga (3) bulan. Projek yang dijangka melebihi
tempoh yang ditetapkan tidak boleh dilaksanakan secara gotong royong.
Projek-projek fizikal yang akan dilaksanakan secara gotong royong hendaklah

tertakluk kepada syarat dan peraturan seperti berikut:
a) Senarai projek yang akan dilaksanakan secara gotong royong hendaklah dikenal
pasti terlebihi dahulu dan dipersetujui oleh Pegawai Pengawal.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 71
b) Pegawai
Pengawal
bertanggungjawab
hendaklah
untuk
menyelia
melantik
setiap
seorang
projek
pegawai
gotong
royong
yang
serta
mengesahkan projek berkenaan telah siap.

c) Di mana berkenaan/perlu, Pegawai yang diberi kuasa hendaklah mendapat
kerjasama Jabatan Teknik tentang jenis-jenis kerja kecil yang boleh dikendalikan
secara gotong royong, anggaran keseluruhan kos projek serta kos bahan-bahan,
peralatan serta kos melaksanakan gotong royong.
d) Diawasi oleh pegawai yang di beri kuasa dengan kerjasama Jabatan Teknik
mengikut mana yang berkaitan.
e) Pihak peneraju hendaklah mempastikan keselamatan bahan-bahan dan
peralatan projek sepanjang tempoh pelaksanaan projek.
f)
Pihak yang menerajui projek gotong royong hendaklah membuka/mempunyai

satu akaun di bank tempatan.
g) Sumbangan kewangan daripada swasta dan dermawan/orang perseorangan

boleh diterima oleh pihak peneraju dengan syarat resit dikeluarkan bagi semua
penerimaan dan sumbangan tersebut hendaklah dimasukkan ke dalam akaun
gotong royong berkenaan.
h) Bagi setiap projek gotong royong, satu penyata kewangan berasingan hendaklah
disediakan oleh pihak peneraju projek. Penyata berkenaan hendaklah disimpan
oleh pihak peneraju dan boleh diperiksa oleh mana-mana pihak pada bila-bila
masa.
i)
Bayaran elaun sagu hati sebanyak 15% daripada peruntukan pemberian

Kerajaan bolehlah diperuntukkan bagi peserta gotong royong. Elaun sagu hati
juga merangkumi perbelanjaan makan minum kepada semua peserta gotong
royong. Hanya peserta yang menjalankan kerja-kerja sebenar sahaja semasa
melaksanakan projek-projek kecil secara gotong royong boleh dibayar elaun sagu
hati. Jumlah bayaran sagu hati kepada peserta hendaklah mengikut kemahiran
dan tahap penglibatan peserta yang ditetapkan oleh pihak peneraju projek
dengan bantuan Jabatan Teknik, mengikut mana yang berkaitan.
j)
Semua Pegawai Pengawal hendaklah mengemukakan laporan pelaksanaan

projek gotong royong secara berkala kepada Kementerian Kewangan bagi setiap
separuh tahun pertama dan kedua.
3.8 Perolehan secara darurat

Perolehan secara darurat adalah seperti berikut:
a) Perolehan tidak melebihi keperluan semasa.
b) Prosidur biasa perolehan (AP 170, 171 dan 172) dikecualikan.

c) Laporan terperinci dikemukakan kepada Perbendaharaan dalam tempoh 1 bulan
dari tarikh perolehan.
3.9 Perolehan melalui khidmat perunding
Perlaksanaan perolehan melalui khidmat perunding:
a) Hendaklah mematuhi pra-syarat keperluan perkhidmatan perunding.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 72
b) Perolehan perkhidmatan perunding bagi perolehan kerja yang kurang daripada

RM30 juta, Lembaga Perolehan Kementerian adalah diberi kuasa untuk melantik
perunding atau melantik perunding pengurusan projek (PMC) yang berdaftar
dengan Kementerian Kewangan.
c) Hendaklah mendapat kelulusan Jawatankuasa Pemilihan dan Pelantikan
Perunding (JPPP) atau Jawatankuasa Pemilihan dan Pelantikan Perunding
Peringkat Agensi (JPPPA) yang berkenaan.
d) Kelulusan
bayaran
perkhidmatan
perunding
hendaklah
diperolehi
dari
Perbendaharaan atau Lembaga Perolehan atau JPPPA mengikut mana yang

berkenaan.
e) Perunding dilantik hendaklah menguruskan perolehan bagi pihak jabatan
berkenaan mengikut tatacara perolehan kerajaan yang berkuatkuasa.
f)
Agensi hendaklah membuat laporan perlantikan perunding mengikut format khas

yang ditetapkan dalam tempoh 1 bulan selepas perlantikan dibuat.
g) Laporan prestasi perunding hendaklah dikemukakan kepada Perbendaharaan

dan Urusetia JPPP yang berkenaan.
3.10 Perolehan melalui perlanjutan/ perubahan kontrak
Bagi perolehan bekalan dan perkhidmatan perlanjutan dan perubahan kontrak boleh
ditimbang dan diluluskan oleh pihak berkuasa yang meluluskan tender asal tersebut
dengan syarat-syarat berikut:a) Kontrak masih berkuatkuasa;
b) Tidak melibatkan kenaikan harga;
c) Perlanjutan hanya untuk sekali sahaja dan tempoh maksimum sehingga dua
(2) tahun;
d) Tambahan kuantiti atau nilai tidak melebihi 50% dari kontrak asal tertakluk
maksimum RM5 juta dengan syarat jumlah tambahan dan kontrak asal tidak
melebihi RM15 juta.
Arahan perubahan kontrak bagi perolehan kerja boleh diluluskan oleh pihak
berkuasa sebagaimana yang ditetapkan di bawah AP 202 dengan syarat:a) Tempoh kontrak masih berjalan semasa arahan perubahan kerja dikeluarkan,
kecuali dibenarkan di bawah syarat-syarat kontrak;
b) Perubahan tidak menukar sebahagian besar skop kerja asal;
c) Bagi kerja tambahan, perubahannya hendaklah ditapak binaan; dan
d) Bagi kerja gantian, perubahan perubahan adalah dalam skop kontrak asal dan
kerja yang ditentukan dalam kontrak asal hendaklah dapat dikenalpasti dalam
kerja-kerja gantian itu.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 73
3.11 Penggunaan kontrak jabatan lain

Porolehan kontrak jabatan lain boleh digunakan apabila:
a) Jabatan ingin memperolehi bekalan barangan yang diperlukan dari Jabatan
yang telah mempunyai kontrak sebagai pengguna utama sesuatu barangan
atau dari kontraktornya di atas syarat-syarat yang sama
Perlaksanaannya hendaklah mendapat kelulusan Perbendaharaan atau Pihak
Berkuasa Kewangan Negeri terlebih dahulu.
3.12 Perolehan melalui jabatan teknik
Perlaksanaan perolehan melalui jabatan teknik:
a) Semua Jabatan bukan teknik boleh mendapatkan perkhidmatan daripada
Jabatan Teknik (Jabatan Kerja Raya dan Jabatan Pengairan dan Saliran) atau
mendapatkan Perkhidmatan Perunding bagi melaksanakan semua projek
kerja tertakluk kepada peraturan yang berkuat kuasa dari semasa ke semasa.
b) Sekiranya Jabatan Teknik tidak berkemampuan untuk melaksanakan kerjakerja tersebut atau tidak memberi jawapan dalam tempoh 14 hari, Jabatan
boleh melaksanakannya dengan menggunakan perkhidmatan perunding
mengikut tatacara semasa yang sedang berkuat kuasa. Sesalinan as built
drawing hendaklah dikemukakan kepada Jabatan Teknik oleh Jabatan untuk
simpanan dan rujukan di masa hadapan.
c) Bagi kerja-kerja yang melibatkan bangunan kerajaan kelulusan Bahagian
Bangunan-Bangunan Kerajaan, Jabatan Perdana Menteri atau Jabatan yang
diberi tanggungjawab untuk menguruskan hal ini hendaklah diperolehi terlebih
dahulu.
d) Bagi bangunan yang disewa, kebenaran tuan punya bangunan hendaklah
diperolehi terlebih dahulu. Jabatan boleh menggunakan perunding yang
bertanggung kepada bangunan tersebut.
e) Kerja-kerja penyelenggaraan dan membaiki kerosakan kecil yang tidak
melibatkan struktur bangunan dan kerja letrik dan bernilai tidak melebihi
RM50,000 bagi satu kali pembaikan boleh diurus sendiri oleh Jabatan tanpa
merujuk Jabatan Teknik.
f)
Pengecualian dari tatacara yang ditetapkan boleh diberikan oleh Ketua

Setiausaha Perbendaharaan atau Pegawai Kewangan Negeri mengikut mana
yang berkaitan.
DOKUMEN-DOKUMEN PEROLEHAN
Dokumen-dokumen seperti di bawah adalah diperlukan dalam penyediaan sesuatu

perolehan:
a) Surat jemputan tender
b) Arahan kepada pembida
c) Lembaran data Bidaan
d) Borang standard bagi cadangan teknikal dan harga
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 74
e) Terma rujukan
f)
Draf kontrak
g) Borang tender
h) Spesifikasi
i)
Lukisan
j)
Senarai kuantiti dan jadual kadar
4.1 Surat jemputan tender

Surat ringkas menjemput organisasi yang berminat untuk mengemukakan
tawaran teknikal dan harga untuk urusan PPP (Purchasing Power Parity).
4.2 Arahan Kepada Pembida
Dokumen ini menyediakan pembida dengan garis panduan umum dan
peraturan rasmi yang mengawal proses tender. Cadangan harga dan teknikal
biasanya dikemukakan dalam sampul surat yang bertutup. Hanya pembida yang
mempunyai kelayakan teknikal sahaja akan dibuat penilaian harga. Proses ini perlu
digariskan dengan jelas dalam arahan kepada pembida.
4.3 Lembaran data Bidaan (bid data sheet)
Bid data sheet disediakan untuk menjelaskan kandungan arahan kepada
pembida mengenai tarikh akhir penyerahan tawaran, jadual kerja, prosedur
penilaian, sokongan logistik, peraturan dan sebagainya.
Pembida dikehendaki juga memasukkan elemen-elemen berikut ke dalam
cadangan teknikal yang ditawarkan iaitu:
i.
Keadaan tempatan (local condition)
ii. Kehendak kontrak;

iii. Maklumat mengenai peralatan dan teknologi yang akan digunakan;
iv. Jadual aktiviti untuk mencapai apa-apa sasaran prestasi;
v. Maklumat mengenai pengalaman dan kemahiran pengurusan dan
kakitangan teknikal
vi. Pelan pembangunan kakitangan
Terdapat beberapa kriteria pemilihan yang boleh digunakan untuk menilai
cadangan harga yang ditawarkan pembida. Antaranya ialah:
i.
Tarif terendah
ii. Nilai pelaburan dibuat oleh pembida
iii. Yuran tetap

iv. Pampasan insentif untuk mencapai sasaran yang telah ditetapkan, atau
v. gabungan di atas.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 75
4.4 Borang standard bagi cadangan teknikal dan harga

Bagi memastikan bahawa kedua-dua tawaran (teknikal dan harga) responsif
kepada terma-terma rujukan (TOR) dan untuk memudahkan perbandingan dan
penilaian dibuat, pembida perlu menggunakan satu set borang standard untuk
membentangkan cadangan mereka yang mengandungi:
i.
borang-borang tawaran dan jadual harga;
ii. Borang tawaran keselamatan;

iii. Borang perjanjian kontrak;
iv. Borang keselamatan prestasi
v. Borang jaminan bank untuk pembayaran
4.5 Terma rujukan
Terma rujukan adalah peruntukan yang terkandung atau peraturan yang
dikenakan dalam sesuatu kontrak. Ia juga menerangkan dengan jelas latar belakang
kawasan kerja dan skop kerja yang diperlukan.
Dokumen ini melindungi kerajaan dengan menghalang pembida dari
mendakwa bahawa mereka tidak mengetahui tentang sesuatu keadaan semasa
tawaran atau fasa rundingan dibuat. Penutupan urus niaga boleh dilakukan dengan
lebih cekap jika maklumat yang diberikan di dalam terma-terma rujukan telah dikaji
dengan betul, dinilai dan secara bertulis.
4.6 Draf kontrak
Draf kontrak adalah dokumen undang-undang yang sangat terperinci yang
memastikan bahawa perlindungan undang-undang ditepati dari segi perwakilan, waranti,
tanggung rugi, terma dan semua undang-undang dan peraturan yang berkaitan. Dokumen
ini dapat memastikan bahawa semua cadangan daripada pembida menawarkan aspek yang
memberikan kepentingan kepada kerajaan, seperti struktur kewangan, jaminan sosial,
jaminan pelaburan dan sebagainya;
4.7 Spesifikasi
Spesifikasi mentakrifkan standard mutu kerja dan bahan-bahan yang
diperlukan oleh organisasi untuk menyiapkan projek tertentu. Ia mungkin
mengandungi penerangan tentang kerja-kerja yang diperlukan, keadaan tapak,
bekalan bahan dan sebagainya. Kontraktor adalah bertanggungjawab untuk
memenuhi spesifikasi yang ditetapkan. Kenyataan spesifikasi mestilah tepat dan
jelas.
4.8 Lukisan
Satu senarai lukisan yang menunjukkan tajuk, bilangan nombor lukisan dan
nombor semakan yang harus disediakan bersama dengan surat jemputan tender
atau spesifikasi. Peta perlu untuk menunjukkan lokasi kerja, laluan saluran paip,
lintasan dan sebagainya.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 76
4.9 Senarai kuantiti dan jadual kadar harga

Senarai kuantiti menentukan kuantiti bahan yang diperlukan. Ia mungkin
hanya dalam satu dokumen atau dibahagikan kepada beberapa dokumen yang
sesuai dengan pembahagian kerja. Ia juga termasuk bahagian mengenai " Kaedah
Pengukuran" atau "Nota Harga ".
5
PROSES DAN PERINGKAT PEROLEHAN

Berikut adalah proses dan peringkat perolehan secara tender:
a) Perancangan
b) Penyediaan spesifikasi
c) Penyediaan dokumen tender
d) Iklan tender
e) Bantahan spesifikasi
f)
Pembuka tender
g) Penilaian tender
h) Taklimat tender
i)
Lembaga Tender
j)
Penerimaan Tender
5.1 Perancangan tender

Perkara-perkara yang perlu dirancang dalam proses perlaksanaan perolehan tender:
a) Tentukan jenis item/perolehan.
b) Menyediakan carta/jadual proses.
c) Peruntukan kewangan
d) Barang gunasama/kontrak/Pusat
e) Pendaftaran Kontraktor
f)
Penggunaan matawang
g) Penyediaan penentuan
h) Kajian pasaran/sumber perolehan/bekalan
i)
Dasar-dasar/peraturan khusus
j)
Penggunaan borang-borang piawai.
5.2 Penyediaan penentuan/spesifikasi

Berikut adalah perkara-perkara yang perlu dipertimbangkan dalam proses penyediaan
penentuan:
a) Jawatankuasa Penentuan Teknikal hendaklah terdiri dari sekurang-kurangnya tiga
pegawai mahir dan berkelayakan.

b) Masa yang mencukupi.
c) Butiran penentuan yang jelas.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 77
d) Tidak mengkhusus kepada jenama atau buatan tertentu, jika tidak dapat dielakan
ungkapan atau persamaan hendaklah digunakan.
e) Rujuk kepada MAMPU jika perolehan berkaitan teknologi maklumat.
f)
Menentukan supaya semua bekalan barangan hendaklah dari buatan tempatan

kecuali tidak boleh diperolehi dari sumber dalam negeri.
g) Mempunyai dua ciri penting iaitu ciri-ciri wajib dan ciri-ciri sampingan.
h) Pembungkusan.
i)
Cara penghantaran.
j)
Nisbah kandungan.
k) Tempoh masa.
l)
Butiran lain yang berkaitan.
5.2.1 Ciri ciri butiran penentuan
Ciri-ciri butiran penentuan adalah seperti berikut:

a) Jenis
b) Warna
c) Saiz
d) Berat
e) Bentuk
f)
Kualiti
g) Mencukupi bilangan yang diperlukan

h) Ambil kira peruntukan yang ada
i)
Pembelian secara pukal
j)
Jumlah tenaga manusia
k) Tahap kepakaran/kelulusan
a) Penyediaan dokumen tender
Proses penyediaan dokumen tender:
a) Penyediaan perincian dokumen teknikal dan harga dalam 2 dokumen yang
berasingan.
b) Bagi tender yang memerlukan lawatan ke luar negeri bagi tujuan pemeriksaan
sebelum penerimaan (PDI) dan kos melebihi RM1 juta, dokumen tender hendaklah
jelas mensyaratkan petender membuat tawaran dengan kos berasingan bagi lawatan
PDI.
c) Bagi tender yang memerlukan lawatan ke luar negara kerana tujuan latihan petender
perlu mengemukakan tawaran tender secara berasingan.
d) Bagi barangan import, tawaran harga perlu secara Free On Board (FOB).
e) Tawaran tender hendaklah dalam 2 sampul surat berlakri berasingan.
f)
Petender tidak dibenarkan mencatat nama syarikat dan harga dalam perincian
teknikal.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 78
g) Bantahan penentuan boleh dibuat oleh pentender dalam tempoh 14 hari bagi tender
tempatan dan 28 hari bagi tender antarabangsa.
5.3.1 Butir-butir dokumen tender
Berikut adalah butir-butir yang terdapat dalam dokumen tender:

a) Arahan kepada petender
b) Penentuan.
c) Borang tender.
d) Surat setuju terima.
e) Syarat tender.
f)
Terma kontrak.
g) Senarai kuantiti/ringkasan tender.

h) Jadual Kadar Harga.
i)
Lukisan teknikal/plan.
j)
Tempat penghantaran.
k) Cadangan pemindahan teknologi.

l)
Prestasi/track record.
m) Profail dan kedudukan kewangan petender.

n) Perkara lain yang berkaitan.
5.4 Iklan tender
Bagi tender tempatan, tender hanya diiklankan dalam sekurang-kurangnya 1 akhbar
harian utama berbahasa Melayu. Manakala bagi tender antarabangsa pula, tender
diiklankan dalam sekurang-kurangnya 2 akhbar utama iaitu satu dalam bahasa Melayu
dan satu lagi berbahasa Inggeris.Tempoh iklan adalah tidak kurang dari 21 hari bagi
tender tempatan dan 56 hari bagi tender antarabangsa. Iklan tender perlu mengandungi
butir-butir berikut:-
a) jabatan berkenaan,
b) tajuk,
c) syarat petender yang layak,
d) tempat, tarikh dan masa dokumen dijual,
e) harga, cara dan kepada siapa bayaran dibuat,
f)
tempat, tarikh dan waktu tender diterima.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 79
5.5 Membuka tender

Tender akan dibuka oleh Jawatankuasa Pembuka Tender yang terdiri daripada dua orang
pegawai yang mana seorang daripadanya hendaklah daripada kumpulan pengurusan
dan profesional. Perlantikan jawatankuasa ini hendaklah dibuat secara bertulis.
Antara tugas Jawatankuasa Pembuka Tender adalah:
a) Buka peti tender pada waktu yang ditetapkan.

b) Nomborkan tiap-tiap lembaran tender.
c) Tandatangan ringkas setiap lembaran yang mengandungi harga dan pindaan.
d) Merekod pada borang jadual berkenaan waktu tawaran dibuka dan
tandatangan borang berkenaan.
e) Memadamkan tanda pengenalan petender pada dokumen tawaran teknikal.
5.6 Penilaian tender
Terdiri daripada penilaian teknikal dan penilaian harga.
5.6.1 Penilaian Teknikal
a) Terdiri daripada pegawai mahir dan berkebolehan.

b) Berasaskan penentuan teknikal yang disediakan semasa memanggil
tender.
c) Dibuat secara mesyuarat.
d) Laporan penilaian hendaklah ditandatangani.
5.6.2 Penilaian Harga
a) Dinilai oleh Jawatankuasa Penilai Harga atau oleh pegawai yang

berpengalaman dan mahir.
b) Perkara yang dinilai ialah seperti syarat bayaran, tempoh bayaran,
diskaun, kadar pembayaran dan lain-lain.
c) Perbandingan yang dibuat hendaklah berdasarkan unsur-unsur yang
sama.
d) Penilaian
bagi
kenderaan,
jentera
berat,
sistem
maklumat
dan
seumpamanya hendaklah berasaskan harga yang menyeluruh seperti

alat
ganti,
latihan,
pentauliahan/pemasangan
dan
harga
penyelenggaraan.
e) Bagi penilaian tender kerja, tempoh siap hendaklah ditentukan dan dinilai
mengikut kepentingannya.
5.7 Perakuan Kepada Lembaga Perolehan tender
Ketua
Jabatan
hendaklah
membuat
perakuan
kepada
Lembaga
Perolehan
berdasarkan kepada Laporan Penilaian Tender. Perakuan tersebut hendaklah berdasarkan

tawaran yang terbaik dari segi harga dan kualiti mengikut keperluan agensi dan hendaklah
mengambil kira prinsip-prinsip perolehan dan dasar-dasar yang ditetapkan. Perakuan
tersebut juga hendaklah menyatakan dengan khusus tawaran petender yang dicadangkan
untuk dipertimbangkan.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 80
Urus Setia yang menguruskan tender sesuatu Agensi hendaklah menyediakan Kertas
Taklimat Tender untuk pertimbangan Lembaga Perolehan.
5.8 Pertimbangan Dan Keputusan Lembaga Perolehan
Keputusan pemilihan tender akan dipertimbangkan oleh Lembaga Perolehan yang
ditubuhkan dengan mendapat kelulusan dari Perbendaharaan. Pertimbangan pemilihan
tender adalah dalam had nilai setuju terima yang dibenarkan.
5.9 Surat Niat dan Surat Setuju Terima Tender
Surat Niat ialah surat yang dihantar kepada petender yang mana kandungannya
meliputi kenyataan hasrat/niat untuk menerima tawaran petender tersebut, tertakluk kepada
persetujuan syarat-syarat Agensi yang dikehendaki dipatuhi oleh petender sama ada melalui
rundingan atau cara-cara lain. Surat Niat ini tidak mengikat kedua-dua pihak kepada satu
kontrak.
Sekiranya Agensi bercadang untuk menerima sesuatu tawaran tetapi dengan
beberapa syarat yang mesti dipatuhi oleh pretender terlebih dahulu, maka Surat Niat
hendaklah dikeluarkan.
Surat Setuju Terima pula ialah surat yang mengesahkan penerimaan sesuatu tawaran
berasaskan kepada syarat yang telah ditetapkan dalam dokumen tender, syarat yang telah
dipersetujui dalam Surat Niat dan apa-apa syarat lain yang telah dipersetujui melalui
rundingan sebelumnya. Sehubungan dengan itu, apa-apa syarat yang telah dipersetujui
sebelumnya hendaklah dinyatakan dengan jelas dan persetujuan tersebut merupakan
sebahagian daripada perjanjian kontrak. Surat Setuju Terima ialah satu dokumen
perundangan yang sah dan merupakan sebahagian daripada perjanjian kontrak.
Apabila semua perkara telah diselesaikan dan tiada rundingan lanjut diperlukan, Surat
Setuju Terima hendaklah dikeluarkan kepada kontraktor yang berjaya secepat mungkin
sebaik sahaja keputusan Lembaga Perolehan diperolehi dan dalam tempoh sah laku tender.
KEGAGALAN KONTRAK
Terdapat beberapa kegagalan kepada seuatu kontrak. Antaranya ialah:
a) Lewat.
b) Tidak cukup kuantiti.
c) Tidak mematuhi penentuan.
d) Tidak bekal.
e) Sub kontrak.
f)
Kehilangan taraf pembuat/Bumiputera.
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 81
LATIHAN
1. Apakah yang dimaksudkan dengan perolehan.

2. Nyatakan prinsip prinsip perolehan?
3. Jelaskan 2 kategori perkhidmatan perunding?
4. Nyatakan bilangan minimum kontraktor/pembekal bagi sebut harga?
5. Apakah yang akan terjadi pada sebut harga yang lewat?
6. Berapakah had nilai untuk tender?
7. Apakah peraturan mengenai pengiklanan tender?
8. Nyatakan tugas jawatankuasa pembuka tender?
9. Nyatakan maklumat-maklumat yang terkandung dalam dokumen tender?
10. Dalam keadaan manakah tender terhad boleh dipelawa dan apakah syarat-syaratnya dan
pihak berkuasa manakah yang boleh menimbang dan memutuskan tender terhad?
RUJUKAN:
1. www.treasury.gov.my/pdf/latihan/pdt_Perolehan_Kerajaan.pdf Prinsip, Dasar dan Kaedah
Perolehan Kerjaaan, 20/3/2013, 10.04
2. http://pppue.undp.2margraf.com/en/16_5.htm, Implementation Tendering
& Procurement, 30 July 2013, 9.03
3. http://pm4id.org/9/6, Project Management for Instructional Designers, 30 July 2013, 9.22
4. http://www.businessdictionary.com/definition, Procurement, 11/9/2013, 12.16
F02-03-02-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 82
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
KOD DAN NAMA

MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
NO.TUGASAN
BERKAITAN
LE2RECEIVING ITEMS PROCESS
05.04 VERIFY COMPUTER NETWORK EQUIPMENT

OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)

INTERPRETED.
PROCEDURES.
OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
STUDENT SHOUD BE ABLE TO :IDENTIFY HUMAN FACTOR THAT AFFECT PROJECT PROGRESS
ACCORDING TO PROGRESS MONITORING USING USER
REQUIREMENT DOCUMENT, MANUFACTURED AND VENDOR
SUPPORT, COMPUTER NETWORK SECURITY POLICY AND
INTRUSION PRENVENTION PROCEDURES SO THAT JOB
SCHEDULE,NETWORKINTRUSIONPREVENTIONAND
CONTINGENCY ACTION AND REPORT PARALLEL WITH
MANAGEMENT REQUIREMENT RESOURCES IS APPLIED.
F02-03-02-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 83
1. DEFINISI PROSES PENERIMAAN PERALATAN

Penerimaan peralatan bermaksud proses yang melibatkan pemeriksaan kualiti, kuantiti dan
keadaan barang-barang yang diterima agar menepati spesifikasi di dalam salinan dokumen
pembelian.
Penghantaran produk atau perkhidmatan yang diminta merupakan satu peralihan dalam
proses Purchase-to-Pay daripada aktiviti membeli kepada aktiviti pemiutang. Semua pembelian
mestilah melaui proses penerimaan supaya pembayaran dapat dibuat kepada pembekal. Setiap
jabatan perlu menentukan sama ada produk atau perkhidmatan yang diterima boleh diterima dan
mematuhi terma-terma dan syarat-syarat dalam proses pembelian.
2. OBJEKTIF PROSES PENERIMAAN

Proses penerimaan dilaksanakan untuk memastikan perkara-perkara berikut dipenuhi:a) Memastikan setiap barang-barang yang diterima menepati spesifikasi yang
ditetapkan
b) Menentukan kualiti dan kuantiti sebenar mengikut pesanan
c) Memastikan barang-barang diterima dalam keadaan yang baik, sempurna dan
selamat untuk digunakan.
3. PEGAWAI PENERIMA PERALATAN
Pegawai yang dilantik untuk menerima dan mengesahkan penerimaan sesuatu peralatan
terdiri daripada pegawai penerima dan pegawai bertauliah.
Pegawai Penerima ialah pegawai yang diberi tanggungjawab untuk menerima dan
mengesahkan aset yang diperolehi. Manakala Pegawai bertauliah ialah pegawai yang memiliki
kepakaran dalam bidang tertentu.
4. PROSES PENERIMAAN PERALATAN

Secara keseluruhannya penerimaan peralatan adalah melibatkan proses-proses berikut:
i.
Receiving ( Menerima )
ii.
Inspecting ( Memeriksa )
iii. Testing ( Menguji )

iv. Acceptance ( Penerimaan )
4.1 RECEIVING ( MENERIMA )

Receiving (menerima) bermaksud suatu tindakan untuk mengambilalih pemilikan
peralatan yang dibeli daripada pembekal.
Pegawai yang bertanggungjawab menerima peralatan, perlu memeriksa dan
memastikan peralatan yang diterima berada dalam keadaan baik dan menepati spesifikasi
yang dikehendaki sebelum menandatangani dokumen penerimaan yang disediakan
pembekal.
Sekiranya pembekal tidak dapat mematuhi arahan yang ditetapkan oleh jabatan atau
sekiranya didapati peralatan yang diterima dalam keadaan rosak jabatan perlulah menolak
daripada menerima peralatan tersebut.
F02-03-02-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 84
Pegawai penerima perlu memastikan peralatan diterima secara fizikal beserta

dokumen yang diperlukan (jika berkenaan) seperti berikut:
i.
Nota atau bil serahan
ii.
Invois
iii. Dokumen Kontrak

iv. Kad Jaminan
v.
Nota/Senarai Pembungkusan
vi. Perakuan Kualiti daripada pembekal

vii. Certificate Of Origin bagi barang import
viii. Surat Jaminan pengambilan balik bagi barang berhad tempoh
ix. Dokumen-dokumen lain yang berkaitan
4.1.1
Nota serahan
Nota serahan adalah dokumen yang mengandungi senarai barangan

dan kuantiti barang yang dihantar oleh penjual kepada pembeli bersama-sama
dengan barang. Dengan adanya nota serahan, pembeli dapat menyemak
barang-barang yang dihantar dan sebagai perakuan bahawa barang-barang
telah dihantar dengan selamat. Nota serahan hanya menyenaraikan jenis
barang dan kuantiti sahaja. Harga barang tidak dinyatakan.
Rajah 4-1 Contoh Nota Serahan

4.1.2 Invois
Setelah penjual menerima pesanan belian daripada pembeli, penjual

akan menghantar barang niaga kepada pembeli bersama dengan nota
serahan.Pembeli akan menyemak barang niaga yang diterima dengan nota
serahan dan menandatanganinya.Penjual pula akan menyediakan invois

berdasarkan nota serahan yang disahkan oleh pembeli.
F02-03-02-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 85
Invois merupakan dokumen perniagaan yang penting dalam urus niaga

jual beli secara kredit.Invois disediakan dalam tiga salinan, satu salinan asal
dihantar kepada pembeli dan dua salinan lain digunakan oleh penjual sebagai
rujukan.
Invois adalah dokumen penting yang digunakan sebagai sumber rekod
perakaunan. Pembeli merekodkan butir-butir invois dalam Jurnal Belian
manakala penjual merekodkan butir-butir invois dalam Jurnal Jualan.
Rajah 4-2 Contoh Invois

4.1.3 Kad Jaminan
Kad jaminan adalah kad yang diberikan oleh sesebuah syarikat kepada
pelanggan sebagai jaminan bahawa sebarang kerosakan yang berlaku pada
barangan yang dijual dalam tempoh tertentu (selepas digunakan) akan dibaiki
(diganti) tanpa sebarang bayaran.
Rajah 4-3 Contoh kad jaminan

4.1.4 Senarai Pembungkusan (Packing List)
Senarai Pembungkusan adalah senarai pada shipping package yang

menyatakan kuantiti, berat kandungan dan penerangan mengenai barang
tersebut. Senarai pembungkusan ini disediakan oleh pembekal dan dihantar

F02-03-02-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 86
kepada penerima supaya penerima dapat memastikan peralatan yang dihantar

adalah tepat sepertimana dalam pesanan.
Rajah 4-4 Contoh Senarai Pembungkusan

4.1.5 Certificate Of Origin
Certificate of Origin (sering disingkatkan kepada C/O atau COO) adalah

dokumen yang digunakan dalam perdagangan antarabangsa. Ia adalah
bercetak, disediakan oleh pengeksport atau ejennya dan disahkan oleh badan
yang mengeluarkan, membuktikan bahawa barang-barang yang dieksport
telah dikeluarkan, dibuat atau diproses di negara tertentu.
Rajah 4-5 Contoh Certificate Of Origin

4.2 INSPECTING ( MEMERIKSA )
Inspecting (memeriksa) bermaksud tindakan memeriksa peralatan yang diterima untuk
menentukan dan memastikan pembekal patuh kepada spesifikasi yang ditetapkan.
F02-03-02-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 87
Pegawai yang bertanggungjawab menerima dan memperakui penghantaran perlu

menjalankan pemeriksaan untuk mengesahkan syarat-syarat minimum berikut ditepati:
i.
ii.
Produk mematuhi keperluan pesanan dan dokumen lain yang berkaitan

(contohnya: nombor yang betul, model, penerangan, saiz, jenis, warna,
penilaian dan lain-lain)
Kuantiti yang betul seperti pesanan
iii. Tiada kerosakan pada peralatan yang diterima

iv. Unit kiraan ukuran yang betul (contohnya jika unit ukuran adalah satu dozen,
perlu ada 12 dalam pakej).
v.
Dokumentasi penghantaran (senarai pembungkusan, sijil, dan lain-lain) diterima

vi. Barang-barang mudah rosak dalam keadaan baik dan tarikh tamat tempoh
tidak melebihi
vii. Peralatan boleh beroperasi atau berfungsi.

Semasa proses pemeriksaan, jabatan perlu membandingkan senarai pembungkusan
(packing list) pembekal dengan pesanan belian (Purchase Order) dan invois untuk
menentukan jika terdapat sebarang percanggahan di dalam dokumen. Sekiranya terdapat
percanggahan, pegawai kewangan haruslah diberitahu supaya bayaran ditangguhkan.
Pegawai penerima perlu memastikan maklumat-maklumat di bawah adalah sama
pada senarai pembungkusan dan pesanan belian semasa menerima peralatan.
i.
Nombor pesanan belian
ii.
Item atau nombor pengeluar
iii. Kuantiti dan unit ukuran

iv. Keterangan produk
Pembekal tidak dibenarkan untuk menggantikan produk atau menghantar lebih
daripada kuantiti yang diminta tanpa kelulusan terlebih dahulu sama ada dari jabatan atau
Agen Pembelian. Ejen Pembelian harus diberitahu oleh Jabatan apabila ini berlaku.
4.3 TESTING ( MENGUJI )

Testing (menguji) adalah suatu tindakan menguji produk yang dihantar bagi
menentukan produk berfungsi pada tahap yang dikehendaki. Proses ini biasanya berkaitan
dengan pembelian peralatan klinikal atau penyelidikan, perisian, dan capital equipment.
Proses pengujian perlu dilakukan oleh Jabatan untuk memastikan bahawa produk
mematuhi spesifikasi dalam dokumen pesanan belian, kontrak, atau cadangan pembekal.
Adalah sangat penting melaksanakan proses pengujian terutamanya melibatkan pembelian
peralatan modal mahal ataupun kompleks, sebelum meluluskan bayaran akhir kepada
pembekal.
Bagi pembelian peralatan modal yang besar, kriteria pengujian tertentu perlu
dibangunkan dan dimasukkan ke dalam kontrak. Jabatan perlu melakukan ujian mengikut
kriteria yang ditetapkan dalam perjanjian untuk keputusan tersebut dianggap sah dan
mengikut undang-undang. Sekiranya produk itu ditolak, bayaran tidak akan dikembalikan .
Jabatan mesti mengakui penerimaan produk dengan mengeluarkan notis bertulis
penerimaan berjaya kepada pembekal dan menyediakan salinan surat penerimaan kepada
Ejen Pembelian.
F02-03-02-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 88
4.4 ACCEPTANCE ( PENERIMAAN )

Acceptance (penerimaan) bermaksud memperakui bahawa produk atau perkhidmatan
mematuhi
syarat-syarat
dalam
pembelian
untuk
membolehkan
pembekal
dibayar.
Penghantaran dianggap "diterima" jika tiada isu berkaitan proses penghantaran dan kualiti
produk disampaikan kepada pembekal atau Ejen Pembelian.
Jabatan dikehendaki untuk menghubungi pembekal dengan cepat apabila menolak
produk yang lebih-penghantaran, rosak atau tidak mematuhi pematuhan yang ditetapkan.
Kegagalan untuk memberitahu pembekal atau Agen Pembelian tepat pada masanya akan
bermakna penghantaran akan dianggap sebagai "diterima."
Peralatan yang telah diterima hendaklah dilabelkan nombor kod dan nama bagi
memudahkan penyimpanan. Barang-barang mudah terbakar atau kimia hendaklah dihantar
terus ke stor barang-barang mudah terbakar atau kimia untuk disimpan.
5. TUNTUTAN
Tuntutan berkaitan penerimaan barang-barang yang rosak, tidak cukup bekal, berkualiti
rendah, kehilangan dan sebagainya hendaklah merujuk kepada syarat-syarat pembelian.
Pembekal hendaklah diberitahu dengan segera melalui telefon dan secara bertulis dalam
tempoh tiga puluh (30) hari dari tarikh penerimaan barangan yang rosak. Surat tuntutan rasmi
hendaklah mengandungi perkara-perkara berikut:
i.
Penerangan mengenai kerosakan
ii.
Tarikh penghantaran
iii. Nama penjual

iv. Salinan resit penghantaran dengan tandatangan pengirim
v.
Anggaran kos menggantikan atau membaiki barang-barang yang rosak
vi. Salinan asal invois

vii. Salinan surat-surat yang berkaitan dengan tuntutan
Pembekal perlu mengakui tuntutan itu dalam tempoh masa tiga puluh (30) hari dan
menawarkan penyelesaian dalam tempoh satu ratus dua puluh ( 120 ) hari dari tarikh tuntutan
dibuat.
Peralatan yang ditolak tidak boleh dipulangkan terlebih dahulu tanpa memberitahu pembekal.
Terdapat beberapa vendor yang memerlukan pembeli untuk mendapatkan nombor kebenaran
pulangan terlebih dahulu selain mempunyai prosedur tertentu tentang bagaimana dan bila
penghantaran pulangan perlu dibuat.
F02-03-02-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 89
Rajah 5-1 Borang Laporan Aset Alih Kerajaan KEW PA-1

Rajah 5-1 di atas menunjukkan Borang Laporan Aset Alih Kerajaan KEW PA-1 yang
digunakan oleh pegawai penerima aset kerajaan sekiranya terdapat kerosakan atau perselisihan
pada peralatan yang diterima. Borang KEW.PA-1 perlu disahkan dan ditandatangani oleh Ketua
Jabatan sebelum dihantar dengan serta merta kepada agen penghantaran atau syarikat pembekal.
6. PROSES PENERIMAAN PERKHIDMATAN

Proses penerimaan perkhidmatan adalah sama seperti proses penerimaan produk. Jabatan
yang menerima perkhidmatan adalah bertanggungjawab untuk:
1. Memberitahu perunding, kontraktor, atau juruteknik perkhidmatan untuk memulakan
kerja.
2. Memantau kemajuan kerja untuk memastikan perkhidmatan dilaksanakan mengikut
kualiti, kuantiti, objektif, jangkamasa dan cara sebagaimana yang dinyatakan dalam
pesanan pembelian dan / atau perjanjian.
3. Mengkaji laporan kemajuan, laporan status, dan jadual kerja, sebagaimana yang
dikehendaki.
4. Memantau perbelanjaan, memastikan ketersediaan pembiayaan apabila perjanjian
melebihi daripada tempoh yang ditetapkan.
5. Memaklumkan kepada Agen Pembelian sekiranya terdapat pindaan, pembaharuan
perjanjian, atau peningkatan dalam jumlah PO (purchase order)
6. Mengesahkan semua kerja siap dilaksanakan dan diterima oleh jabatan sebelum
tarikh tamat tempoh perjanjian dan sebelum pembayaran akhir dibuat.
7. Segera melaporkan sebarang pertikaian atau percanggahan kepada Ajen Pembelian

yang terlibat.
F02-03-02-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 90
8. Memastikan ketepatan pada rekod kewangan dan kualiti kerja yang dilaksanakan
oleh perunding, kontraktor, atau juruteknik perkhidmatan.
Jabatan adalah dilarang untuk:

1. Mengarahkan perunding, kontraktor, atau juruteknik perkhidmatan untuk memulakan
kerja sebelum perjanjian itu dilaksanakan sepenuhnya dan pesanan pembelian
dikeluarkan.
2. Merubah skop perjanjian tanpa mengikut proses pindaan dokumen pembelian.
3. Mengarahkan perunding, kontraktor, atau juruteknik perkhidmatan untuk melakukan
kerja-kerja yang tidak dinyatakan dan dibiayai dalam perjanjian.
4. Melanjutkan tempoh perjanjian tanpa mendapatkan kelulusan pindaan
5. Membenarkan perunding, kontraktor, atau juruteknik perkhidmatan menanggung
apa-apa kos tambahan yang melebihi had yang ditetapkan dalam perjanjian.
6. Menandatangani perjanjian melainkan jika jelas dibenarkan perlembagaan.
LATIHAN:
1. Berikan definisi proses penerimaan?

2. Apakah objektif penerimaan peralatan?
3. Terangkan langkah-langkah yang terlibat dalam penerimaan peralatan?
4. Nyatakan dokumen-dokumen yang perlu disertakan bersama semasa proses penerimaan
peralatan.
5. Apakah syarat-syarat urus niaga yang terdapat di dalam invois?
6. Terangkan bagaimanakah tuntutan peralatan yang rosak dilakukan.
7. Surat tuntutan rasmi perlu mengandungi perkara-perkara berikut. Nyatakan.
RUJUKAN:
1. Pekeliling Perbendaharaan Bil 5 Tahun 2009, Tatacara Pengurusan Stor Kerajaan

2. Pekeliling Perbendaharaan Bil 5 Tahun 2007, Tatacara Pengurusan Aset Alih Kerajaan
3. www.vanderbilt.edu/Receiving_Policy_Procedures.
0ktober 2013, 4.41
F02-03-02-LE2-IS
PINDAAN : 1
pdf,
Receiving
Process,
21
MUKASURAT 91
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
F02 SIJIL TEKNOLOGI KOMPUTER RANGKAIAN
KOD DAN NAMA

MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
NO.TUGASAN
BERKAITAN
LE3REGULATE SERVICE AND LEVEL AGREEMENT

05.05 REGULATE SERVICE LEVEL AGREEMENT
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)

INTERPRETED.
PROCEDURES.
OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
STUDENT SHOUD BE ABLE TO :COORDINATE WITH OTHER RELATED DEPARTMENT AND

VENDORS USING ORGANIZATION STRUCTURE, COMMUNICATION
PROCEDURE AND PROJECT MANAGEMENT REQUIREMENT SO
THAT JOB REQUIREMENTS IS APPLIED ACCORDING TO
STANDARD OPERATING PROCEDURE.
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 92
1. SERVICE LEVEL AGREEMENT (SLA)
SLA atau PTP (Perjanjian Tahap Perkhidmatan) merupakan satu mekanisme

yang menentukan tahap kepuasan pelanggan terhadap produk yang dihasilkan
oleh pemberi perkhidmatan iaitu memenuhi kehendak dan keperluan pelanggan.
Ianya adalah satu dokumen pernyataan mengenai pelbagai peringkat perkhidmatan
yang diperlukan oleh pelanggan atau pengguna di mana merujuk kepada ketentuan
masa, kekerapan, kos dan lain-lain selaras dengan kehendak pengurusan.
2. KONSEP SLA
SLA yang berkesan adalah SLA yang mengandungi dua unsur utama iaitu
unsur perkhidmatan dan unsur pengurusan.
Unsur perkhidmatan adalah melalui komunikasi di mana ianya sepertimana
berikut:a) Persediaan perkhidmatan
b) Perkhidmatan yang telah tersedia
c) Standard
perkhidmatan
seperti
tempoh
atau
jangkamasa
perkhidmatan yang akan disediakan

d) Tanggungjawab kedua-dua pihak
e) Kos berbanding perkhidmatan
f)
Pertambahan prosedur.
Unsur pengurusan adalah lebih menjurus kepada:

a) Bagaimana keberkesanan perkhidmatan akan dikesan
b) Bagaimana makluman tentang keberkesanan perkhidmatan akan
dilaporkan dan diutarakan
c) Bagaimana perkhidmatan yang berkaitan tidak menepati kehendak
pelanggan akan diselesaikan
d) Bagaimana pihak tersebut akan mengkaji semula dan mengolah
perjanjian.
3. FAEDAH PENGGUNAAN SLA
Faedah penggunaan SLA adalah untuk menjelaskan secara padat dan
tepat apakah yang dikehendaki oleh pelanggan dan apakah elemen yang
terpenting dalam memberikan perkhidmatan. PTP dapat membantu di dalam
penumpuan atau fokus kepada keperluan atau kepentingan pelanggan secara
professional. Kelebihan utama SLA adalah untuk menyediakan petunjuk objektif
samada sesebuah organisasi telah menyediakan perkhidmatan yang di tahap
standard iaitu mutu yang diharapkan oleh pelanggan.

Sehubungan dengan itu dengan adanya SLA, ianya dapat :-
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 93
a) Menerapkan nilai-nilai akauntabiliti ke atas individu yang terlibat di

dalam proses keseluruhanya. Ini bermaksud, wujudnya PTP akan
memberikan rasa tanggungjawab antara kedua-dua pihak iaitu
pemberi perkhidmatan dan juga pemilik proses (process owner) di
dalam memantau perlaksanaan sehingga ianya mencapai tahap yang
ditentukan.
b) Membantu pelanggan mengetahui dengan lebih tepat tentang tahap
perkhidmatan yang layak untuk diperolehi berdasarkan perjanjian
yang diwujudkan melalui PTP.
c) Membantu pihak pemberi perkhimatan memahami tahap dan jenis
perkhidmatan yang benar-benar diperlukan oleh pelanggan.
d) Pihak pemberi perkhidmatan jelas dengan perkhidmatan yang perlu
diberikan kepada pelanggan dan secara langsung memahami aspek
yang diberi perhatian dalam memberi perkhidmatan.
e) Mengelak
daripada
berlakunya
percanggahan
pendapat
dan
menyatakan kebenaran di pihak masing-masing atas keperluan

perkhidmatan.
f)
Membantu mewujudkan budaya kerja yang lebih berkualiti di mana

dapat melaksanakan kerja iaitu "response time" dan "down time"
didalam jangkamasa yang ditetapkan.
4. KANDUNGAN PTP
Berikut adalah perkara-perkara yang terkandung dalam Perjanjian Tahap
Perkhidmatan (PTP):
4.1 Pengenalan Tujuan PTP/ Latarbelakang PTP Dan Nama Ke Dua-Dua
Pihak
Perkara utama yang perlu ada di dalam PTP adalah latarbelakang
perjanjian tersebut. Ia mengandungi nama pihak pemberi perkhidmatan dan
juga pelanggan. Di sini juga dijelaskan apakah tujuan perjanjian itu
diwujudkan, visi, misi dan objektif perjanjian.
4.2 Skop Perkhidmatan Dan Spesifikasi
Skop perkhidmatan di dalam dokumen PTP perlu diperjelaskan dengan
betul bagi mengelakkan daripada berlakunya percanggahan pendapat dan
salah anggap pelanggan ke atas perkhidmatan yang ditawarkan. Skop
perkhidmatan yang ditawarkan oleh pihak pemberi perkhidmatan akan
direkodkan bagi permudahkan pemantauan perlaksanaannya di tapak.
4.3 Tanggungjawab Pelanggan

Di dalam dokumen PTP, tanggungjawab pelanggan akan dinyatakan
pada peringkat permulaan proses perlaksanaan PTP sehingga selesai.
Tujuannya adalah untuk melaksanakan pemantauan bersama dan
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 94
memberikan peluang dan kuasa kepada pelanggan yang berhak ke atas

kawasan mereka.
4.4 Masa Perkhidmatan Dan Penyelenggaraan Serta Nombor Aduan
Masa perkhidmatan perlu dinyatakan samada ianya dilaksanakan pada
hari biasa bekerja atau di luar waktu pejabat. Tujuannya adalah untuk
memberitahu kepada pelanggan masa-masa penyelenggaraan yang tertentu
agar pelanggan lebih bersedia dan selamat. Nombor talian perhubungan
sama ada telefon, email dan sebagainya perlu dinyatakan bersama bagi
memudahkan pengurusan perkhidmatan.
4.5 Jaminan Kualiti Dan Pengukuran Prestasi
Tahap perkhidmatan yang disediakan perlu dinyatakan dengan jelas di
dalam PTP. Perkhidmatan akan dinyatakan tahap kepentingannya iaitu
kecemasan, segera dan biasa. Di sini, pencapaian perkhidmatan tersebut
perlu dirujuk kepada kunci petunjuk prestasi tertentu (KPI) agar ia lebih
memberikan ikatan komitmen yang kuat di dalam memberikan perkhidmatan.
Di situ juga pelanggan memainkan peranan yang penting bagi menyokong
kualiti perkhidmatan yang diberikan.
4.6 Polisi Dan Piawaian
Setiap penggunaan polisi dan piawaian yang terlibat dengan jenis kerja
yang akan dilaksanakan perlu dinyatakan di dalam PTP bagi memberikan
penjelasan dan kefahaman semua pihak yang terlibat.
4.7 Kawalan Dan Pemantapan Tahap Perkhidmatan
Di dalam PTP tersebut perlu dinyatakan bentuk kawalan yang akan
dilaksanakan. Kawalan bagi pelaksanaan kerja untuk tujuan pemantapan
adalah seperti melalui mesyuarat-mesyuarat dengan kekerapan yang tetap.
Penanda aras dengan membandingkan dengan organisasi lain yang telah
berjaya, soalselidik pelanggan, pembangunan perancangan strategik dan
serta perancangan untuk pembangunan staf-staf di tahap profesional melalui
latihan.
4.8 Laporan Tahap Perkhidmatan
Penyediaan laporan bagi kerja penyelenggaraan yang telah dibuat
adalah penting untuk dibentangkan kepada pihak-pihak yang terlibat iaitu
pelanggan, pemberi perkhidmatan berserta dan yang berkepentingan
(stakeholder).
4.9 Perbincangan Semula PTP
Perbincangan semula akan di antara pelanggan dan pemberi

perkhidmatan bagi mengkaji keberkesanan perjanjian. Proses ini berlaku
apabila perjanjian yang sedia ada berjalan dengan baik dan pemantapan di
buat dalam tempoh yang ditetapkan mengikut persetujuan bersama.
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 95
4.10
Penamatan Perjanjian - PTP

Di dalam perenggan ini, dokumen perjanjian akan menyenaraikan
punca-punca penamatan kontrak antara ke dua-dua pihak.

4.11
Tandatangan Persetujuan/ Perjanjian

Dokumen perjanjian ini akan diakhiri dengan ruangan tanda tangan
bagi persetujuan bersama iaitu di antara pihak pelanggan dan pemberi

perkhidmatan.
4.12
Penjadualan /Intipati Perjanjian

Penjadualan
atau
intipati
perjanjian
akan
di
jadualkan
bagi
memudahkan rujukan dan sebagai manual kepada pelanggan dan pemberi

perkhidmatan.
5. PEMBANGUNAN PTP
Pelanggan mempunyai tahap jangkaan yang tertentu di dalam menerima
perkhidmatan yang diberikan. Tahap jangkaan tersebut perlu diterjemahkan kepada
bentuk yang lebih formal berserta dengan sasaran yang harus dicapai. Di dalam
membangunkan
sasaran
tersebut
pihak
pemberi
perkhidmatan
perlulah
memainkan peranan di mana ikatan perjanjian perlu dipersetujuikan oleh keduadua belah pihak bagi memantapkan sasaran mengikut kesesuaian dan
keberfungsiannya. Perjanjian tidak akan berlaku sekiranya pelanggan tidak
bersetuju dengan apa yang diwujudkan. Untuk membangunkan PTP ke dua-dua
pihak perlu memberi input yang sama pada setiap tahap pembentukan PTP bagi
mewujudkan perjanjian yang mantap. Sekiranya hanya sebelah pihak sahaja yang
memainkan peranan, pelanggan hanya mendiamkan diri, ianya bukan dinamakan
perjanjian
Di peringkat pembangunan PTP, proses keseluruhan perniagaan atau
pengurusan adalah wujud di antara pemilik proses dan pelanggan. Ia merupakan
asas
kepada
pemilik
bertanggungjawab
di
proses
dalam
dan
proses
memastikan
pembekal.
pihak
Pemilik
pembekal
proses
memberikan
perkhidmatan yang menepati kehendak perniagaan.Proses pembentukan PTP

dapat dijelaskan sepertimana Rajah 5-1 di bawah.
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 96
Rajah 5-1 Model Proses Pembentukan PTP

Keterangan model berkenaan adalah seperti berikut.
5.1 Pembentukan Carta Alir

Pembentukan carta alir adalah perlu disediakan oleh pihak pemilik
proses. Carta alir ini diedarkan kepada semua yang terlibat di dalam proses
ini bagi memastikan semua pihak peka ke atas proses yang dilalui.
5.2 Mengetahui Dan Memahami Kehendak Pelanggan
Apa yang perlu ditekankan di sini adalah kehendak pelanggan adalah
keperluan ke atas fasiliti dan bukannya apa yang diingini. Pemilik proses
perlu memastikan dan menjelaskan kepada pelanggan tentang keperluan
yang benar-benar penting dan tidak. Perundingan adalah amat perlu
diperingkat ini bagi mengelakkan berlakunya percanggahan dan konflik.
5.3 Pemahaman Dan Mengetahui Kemampuan Pembekal
Pada peringkat ini pemilik proses perlu mengetahui kemampuan
pembekal di dalam memenuhi keperluan pelanggan termasuk jumlah kos
yang terlibat. Apakah kemampuan pembekal di dalam memberikan
perkhidmatan berdasarkan masa, kos dan kualiti perkhidmatan yang boleh
diberikan dan apakah yang menghadkan kemampuan mereka.
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 97
5.4 Pemilihan Pembekal Yang Bertepatan Dan Sesuai

Pemilihan pembekal adalah untuk memastikan perkhidmatan dapat
diberikan dengan cemerlang dan berkesan. Oleh itu, adalah menjadi
keutamaan bagi pemilihan pembekal adalah berdasarkan kesesuaian
dengan kehendak pengguna terutamanya dalam aspek kos.
5.5 Perundingan Bersama Pembekal Dan Pelanggan
Perundingan ini adalah penting bagi memastikan ke dua-dua pihak
dapat memberi dan menerima dengan keadaan yang selesa. Pihak pemberi
perkhidmatan perlu berunding dengan pengguna sekiranya perkara yang
diminta tidak dapat dipenuhi. Setiap halangan perlu diperjelaskan dengan
bukti-bukti yang kukuh.
5.6 Mengutarakan Isu-Isu Penting Kepada Pengurusan Atasan
Setiap masalah yang timbul semasa perundingan adalah perlu
dikeutarakan
kepada
pihak
pengurusan
atasan
bagi
memudahkan
perlaksanaan perjanjian.
5.7 Mempersetujui Tahap Perkhidmatan Yang Di Minta
Pada tahap ini, persetujuan bersama adalah langkah yang terakhir bagi
meneruskan
perjanjian
di
antara
pihak
pemberi
perkhidmatan
dan
pelanggan.
5.8 Membuat Draf PTP Oleh Pembekal
Pembekal perlu terlibat di dalam proses pembangunan draf PTP secara
keseluruhannya. Di dalam hal ini pembekal mencadangkan tahap perjanjian
asas yang memenuhi spesifikasi dan kehendak pelanggan. Ia perlu
dibentangkan kepada pelanggan dan juga pemilik proses. Draf ini akan dikaji
semula bagi tujuan pemantapan dan persetujuan tiga pihak yang terlibat iaitu
pembekal, pemilik proses dan pelanggan.
5.9 Draf Proses Perniagaan PTP
Pada peringkat ini, draf proses perniagaan PTP secara keseluruhannya
adalah dibangunkan oleh pihak pemilik proses. Ianya adalah merujuk kepada
kandungan draf PTP yang telah dirangka oleh pihak pembekal dan juga
tahap perkhidmatan yang diminta oleh pihak pelanggan. Ianya digabungkan
dan seterusnya perlu dibincangkan serta dikaji semula bersama pihak
pelanggan dan juga pembekal bagi memperolehi kesepakatan di dalam
membuat perjanjian tersebut. Dalam kajian ini pihak pemilik akan
mengutarakan perkara-perkara yang tidak difahami agar perkhidmatan yang
diberikan bertepatan dengan kehendak pelanggan.

5.10
Mengenalpasti Ukuran Dan Punca Data

Di dalam hal ini, pihak pemilik proses perlu memastikan kaedah
pengukuran ke atas perjanjian perkhidmatan ini adalah merujuk kepada

Kunci Petunjuk Prestasi (Key Performance Indicator-KPI). Dengan adanya
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 98
KPI ini, maka pengurusan akan menyediakan maklumat yang boleh dirujuk
ke atas tahap yang perkhidmatan yang akan diberikan samada mencapai
prestasi yang disasarkan ataupun sebaliknya.
Pengukuran tersebut adalah perlu:a) Menggambarkan
perkara
yang
berkaitan
dengan
permintaan
perkhidmatan pelanggan;
b) Memantau
dan
mengawal
sesuatu
perkara
sekiranya
berlaku
kegagalan yang memberikan kesan yang besar;

c) Memantau perkembangan dan cara hidup semasa di mana ianya
memerlukan tindakan pembetulan;
d) Perlu memandang semua perkara didalam perkhidmatan yang
diberikan dan kaedah penggunaan proses.
5.11
Meluluskan Proses PTP

Di peringkat ini, proses PTP akan ditandatangani oleh pihak pemilik
proses dan pengurus pembekal iaitu pihak yang terlibat secara langsung di
dalam penyediaan PTP. Proses PTP keseluruhannya adakan di tandatangani
oleh pihak tertinggi pengurusan bagi pemilik proses dan pengguna.
Tandatangan ini adalah sebagai tanda penerimaan perjanjian di antara dua
pihak untuk menyediakan sumber berpatutan bagi membolehkan prestasi
dapat dicapai di dalam tempoh perlaksanaan PTP.
5.12
Perlaksanaan Dan Laporan Pengukuran

Penyediaan pengukuran prestasi perlu dirancang ketika proses
pembangunankeseluruhan PTP. Isu yang terlibat adalah:a) Kekerapan laporan

b) Pengukuran dari awal hingga akhir prestasi pembangunan data
daripada pembekal, kandungannya, masa laporan dan penyelarasan
perlu dilakukan bagi membenarkan penambahan data yang dilaporkan.
c) Dalam hal lain, pihak pembekal perlu melaporkan prestasi bagi
keseluruhan proses. Kandungan dan cara pembentukan laporan ini
perlu diselaraskan untuk mudah diedarkan kepada pelanggan pada
kadar keperluan yang minimum untuk disemak dan diperbetulkan oleh
pemilik proses.
Adalah menjadi kewajipan bagi laporan ini mengandungi masalahmasalah dan isu yang timbul dan menyebabkan kegagalan mencapai tahap
kualiti dan permintaan untuk tujuan diperbaiki semula.
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 99
5.13
Mesyuarat Pemantauan Perlaksanaan PTP Secara Berkala

Mesyuarat ini adalah perlu bagi pemilik proses dan pelanggan
membincangkan dan mengutarakan prestasi perlaksanaan perkhidmatan

berdasarkan perjanjian yang telah dibuat. Di dalam perbincangan ini,
tindakan pembetulan akan dibuat dan perlu dipersetujui bersama. Pihak
pembekal adalah dijemput hadir bagi memastikan perlaksanaan sebenar
kerja di tapak dapat dilaksanakan mengikut perjanjian yang dibuat.
Penjadualan bagi kerja-kerja pencegahan perlu dibawa bersama di dalam
perbincangan ini agar perancangan dapat dilihat oleh semua pihak ke atas
kerja-kerja perkhidmatan yang akan dilaksanakan.
5.14
Pelaksanaan Tindakan Pembetulan

Kejayaan perlaksanaan PTP adalah bergantung kepada pengurusan
yang komited di dalam tindakan pembetulan ke atas kegagalan operasi dan

boleh menjatuhkan prestasi. Walaupun besar atau kecil masalah tersebut,
tindakan
pembetulan
harus
dilakukan
oleh
pihak
pengurusan
bagi
memantapkan proses perlaksanaan PTP tersebut.

6. LANGKAH PENGUKUHAN PTP
SLA merupakan alat terbaik bagi membantu dua pihak memperbaiki
komunikasi, menguruskan kehendak dan harapan, menjelaskan atau menentukan
pihak yang bertanggungjawab, dan membentuk jalinan perhubungan yang
memberikan kemenangan kepada kedua-dua belah pihak (win win situation).
Langkah-langkah yang dikeutarakan adalah sepertimana berikut:6.1 Berkongsi maklumat latarbelakang perkhidmatan
Kedua-dua
pihak
perlu
bermula
dengan
berkongsi
maklumat
tentangperkhidmatan sebagai asas yang untuk memulakan perundingan.

Sebelum
mendapatkan
penglibatan
daripada
pemberi
perkhidmatan,
pelanggan perlu menilai dan menjelaskan perkhidmatan yang diperlukan dan

mengikut keutamaan. Manakala pihak pemberi perkhidmatan pulamenyemak
semula rekod perkhidmatan yang telah mampu disediakan. Iniditambah lagi
dengan pemberi perkhidmatan perlu menilai tahap kepuasan pelanggan
dengan jelas bagi mengukuhkan standard untuk penilaian penambahbaikan
perkhidmatan yang diberikan.
6.2 Memastikan wujudnya perjanjian asas bagi membentuk perjanjian.
Di dalam membentuk sebuah perjanjian, ke dua-dua pihak mempunyai
pandangan yang berbeza-beza tentang peranan PTP dan apa yang benar-
benar tercapai. Oleh yang demikian, bagi mengelakkan daripada berlakunya

pertikaian yang terlalu berat, adalah perlu bagi ke dua-dua pihak memulakan
perjanjian di peringkat asas untuk membentuk PTP.
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 100
6.3 Mengukuhkan asas-asas peraturan untuk bekerjasama

Perkara ini adalah penting di mana langkah pembentuk PTP
menumpukan bukan hanya ke atas perjanjian, tetapi proses di mana keduadua pihak akan bekerjasama untuk membentuk perjanjian. Isu yang
dibincangkan adalah termasuk agihan tanggungjawab untuk tugasan
pembangunan, penyenaraian isu dan masalah, dan juga mengambilkira
berkaitan potensi halangan tersebut. Pembentuk PTP akan memperolehi
faedah dari perbincangan tersebut dan seterusnya secara tidak langsung
akan memberikan ruang perhubungan yang baik.
6.4 Membangunkan Perjanjian
Di dalam membentuk perjanjian langkah pertama yang perlu diambil
adalah kedua-dua pihak perlu mewujudkan struktur untuk dokumen PTP dan
disusuli dengan perbincangan, perdebatan, perundingan dan seterusnya
sehingga mencapai tahap pembentukan kandungan yang terdapat di dalam
PTP. Bagi melaksanakannya perlu ada input atau maklumbalas daripada
pihak pelanggan mengikut organisasi masing-masing. Proses ini memakan
masa berminggu-minggu bergantung kepada kepakaran menangani dan
menguruskannya. dan pengalaman pihak pembentuk PTP dalam kefahaman
tentang unsur utama PTP, permintaan atas tanggungjawab dan nilaian
perhubungan antara dua organisasi.
6.5 Membentang draf perjanjian
Hasil daripada langkah ke empat tersebut akan wujud draf perjanjian
yang pertama. Setiap ahli yang memberi input awal di dalam pembentukan
draf PTP tersebut bertanggungjawab bagi mengkaji semula isi kandungan
dan
kesesuaian
mengemukakan
perlaksanaan
soalan-soalan
dengan
dan
perbincangan
memberi
semula
pendapat
iaitu
Melalui
maklumbalas sedemikian maka pembentuk PTP akan dapat menyediakan

lanjutan perundingan, kelulusan yang berpatutan dan menyempurnakan
dokumentasi. Di dalam langkah ini, perakuan draf akhir akan berlaku setelah
proses perundingan berakhir dengan jaya.
6.6 Menyempurnakan arahan tugas pra-perlaksanaan
Langkah ini melibatkan pengenalpastian dan penyempurnaan tugasan
bagi perakuan PTP. Tugasan adalah meliputi pembangunan mekanisma
untuk mengesan perlaksanaan PTP, memperkukuhkan proses laporan,
membangunkan prosedur bagi pihak yang bertanggungjawab, komunikasi di
kalangan pekerja dan menyediakan latihan yang berkaitan.
6.7 Melaksanakan dan menguruskan perjanjian
Sebuah perjanjian, fungsinya tidak hanya terhenti apabila telah

bermulanya perlaksanaan sebenar PTP. Pihak pengurusan wajib dan
bertanggungjawab ke atas keseimbangan kontrak dan perjanjian PTP.
Dokumen perjanjian tersebut akan sentiasa dirujuk, dinilai semula dan
dilaporkan bagi tujuan penambahbaikan pada masa akan datang.
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 101
7. JANGKAMASA UNTUK PEMANTAPAN PTP

Pemantapan PTP adalah dipengaruhi oleh banyak faktor antaranya adalah:
7.1 Suasana persekitaran perkhidmatan
Semakin banyak dan luas skop perjanjian maka ianya akan menjadi
lebih kompleks dan lebih panjang masa yang akan diambil oleh kedua-dua
pihak
untuk
berbincang,
berunding
dan
mendokumentasikan
syarat
pemberian perkhidmatan.
7.2 Jarak kedua-dua pihak
Perundingan di antara pihak yang berdekatan adalah lebih
menjimatkan masa berbanding lokasi yang jauh.
7.3 Impak PTP
Impak pembangunan PTP adalah lebih menonjol dalam masa yang
singkat sekirannya kedua-dua pihak dilakukan di dalam sebuah organisasi
berbanding dengan pembangunan PTP di peringkat sempadan antara
wilayah, negara mahupun antarabangsa.
7.4 Perhubungan di antara kedua-dua pihak
Bila perhubungan telah dimaktubkan dengan rasa hormat dan
kepercayaan, penyelesaian dan progres dapat dilakukan dengan mudah.
Ianya mendorong perlaksanaan perjanjian yang rasmi.
7.5 Ketersediaan Model PTP
Penyediaan
PTPA
Walaubagaimanapun,
di
peringkat
sekiranya
PTP
awal
yang
adalah
pertama
merumitkan.
telah
berjaya
dilaksanakan, maka model itu akan terus digunapakai untuk pembentukan

PTP seterusnya dan ia berkemungkinan besar akan menghasilkan PTP yang
lebih mantap dan berkesan.
7.6 Pengalaman Pembangun PTP
Dalam
pengukuhan
PTP
ini,
ianya
juga
bergantung
kepada
pengalaman pembangun PTP. Sekiranya individu tersebut telah mempunyai

banyak pengalaman yang berjaya di dalam pengendalian pembangunan PTP
maka
tidak
mustahil
sekiranya
beliau
memantapkan PTP bagi agensi yang lain.
dapat
membangunkan
dan
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 102
LATIHAN:
1
Apakah yang dimaksudkan dengan Perjanjian Tahap perkhidmatan?
Nyatakan konsep PTP?
Nyatakan faedah-faedah penggunaan Perjanjian Tahap Perkhidmatan?
Apakah kandungan PTP?
Bagaimana pembentukan Perjanjian Tahap Perkhidmatan dilakukan?
RUJUKAN
1. my.ixarticle.com/articles/603237/, 9 Elemen penting dalam Perjanjian Tahap

Perkhidmatan, 10/3/2013, 4.26
2. www.sla-zone.co.uk,(2007) The Service Level Agreement, 13/10/2011, 11.43
F02-03-02-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 103
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
KOD DAN NAMA

MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
NO.TUGASAN
BERKAITAN
LE4 WARRANTY CLAIM PROCEDURE

07.02 MAINTAIN WARRANTY DOCUMENT
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)

INTERPRETED.
PROCEDURES.
OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
STUDENT SHOUD BE ABLE TO :MONITOR AND IMPLEMENTING TIDINESS OF WORK AREA USING
STANDARD OPERATING PROCEDURES, COMPANY SAFETY
PROCEDURE, COMPANY ORGANIZATION CHART, OCCUPATIONAL
SAFETY AND HEALTH ACT (OSHA) AND CHECKLIST SO THAT WORK
AREA INFORMATION PREPARED, WORK AREA TIDINESS
CONTROLLED AND ENSURED IS IMPLEMENTED.
F02-03-02-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 104
1. TUNTUTAN JAMINAN
Jaminan adalah merupakan jaminan pengeluar untuk membaik pulih atau
menggantikan sesuatu hasil keluaran dalam tempoh tertentu yang ditetapkan sekiranya ia
cacat atau rosak.
Setiap produk yang dijual mestilah mempunyai bukti pengesahan, contohnya seperti
resit. Bukti pengesahan ini penting untuk memastikan barang tersebut tidak rosak dan
dapat berfungsi dalam keadaan baik dan yang terbaru daripada nasihat pembekal. Produk
yang dijual oleh pembekal juga mempunyai tarikh luput selama 15 hari untuk membuat
penukaran jika barang tersebut tidak berfungsi dengan baik, ia dapat ditukar ganti dengan
yang baru. Pelanggan mestilah memeriksa dan menguji barangan yang dibeli terlebih
dahulu sebelum membuat keputusan daripada pembekal.
1.1 Jaminan Sistem Komputer

Selepas membeli komputer peribadi, ia mempunyai tempoh masa 90 hari
daripada syarikat pembekal untuk membaiki atau mengantikan dengan percuma
tanpa sebarang bayaran termasuk bahan dan tenaga pekerja semasa penggunaan
biasa.
Selepas 90 hari, syarikat pembekal akan memberi jaminan kepada bahagian
sistem komputer dengan percuma tanpa sebarang bayaran untuk tempoh setahun
kecuali dalam kes tertentu dimana barang tersebut sudah melebihi tempoh jaminan
setahun. Bahagian produk yang telah diganti dan dibaiki, dibekalkan kepada setiap
pertimbangan bebas oleh pembekal syarikat tersebut. Semua bahagian yang telah
ditukar serta produk yang diganti adalah hak milik daripada syarikat pembekal
tertakluk kepada tarikh produk tersebut dikeluarkan termasuk dengan jaminan oleh
pembekal.
1.2 Jaminan Naik Taraf Perkakasan Dan Perisian

Perisian / perkakasan yang dinaik taraf seperti cpu, hard disk drives, produk
multimedia, pencetak dan sebagainya yang telah dibeli dan dipasang oleh syarikat
pembekal dilindungi oleh jaminan yang telah ditetapkan mengikut kesesuaian
komponen yang digunakan.
Biasanya selama setahun, syarikat pembekal akan membaiki dan membuat
perubahan dengan percuma tanpa sebarang bayaran bagi kerosakan produk yang
dibeli. Ini termasuk bayaran membaikpulih bagi komputer yang diperbaiki. Kecuali
dalam kes tertentu dimana produk tersebut sudah melebihi tempoh jaminan iaitu
setahun.
1.3 Had Jaminan Gantirugi Daripada Pembekal ( Limitation For Warranty Coverage )
Jaminan gantirugi pada sesuatu produk (perkakasan dan perisian komputer)
yang dibeli oleh pengguna akan dinilai terlebih dahulu oleh pembekal produk
tersebut. Bagi menuntut jaminan gantirugi produk (perkakasan dan perisian
komputer) daripada pembekal, pengguna harus mendapatkan khidmat nasihat,

rujukan dan melaporkan kerosakan yang berlaku pada cawangan pembekal produk
tersebut.
Jaminan gantirugi produk komputer adalah terhad, tidak termasuk:i.
F02-03-02-LE4-IS
Paper
PINDAAN : 1
MUKASURAT 105
ii.
Ribbons
iii. Floppy Disk

iv. Ink jet prints head
v.
Toner Catridges
vi. Laser printers drums

vii. Filters
viii. Prints engines
ix. Other operation supplies and consumble items
Jaminan gantirugi pada perkakasan and perisian yang mengalami kerosakan

tersebut akan dikaji semula mengikut tarikh penggunaan dan tarikh tempoh jaminan
yang telah ditetapkan oleh pembekal tersebut:a) Perisian/software yang digunakan hendaklah perisian yang asli dan
mempunyai lesen untuk digunakan. Jika terdapat sebarang penukaran
perisian atau menggunakan perisian yang dicetak rompak, pembekal
tidak akan bertanggungjawab ke atas segala kerosakan yang berlaku.
b) Perkakasan/Hardware yang digunakan adalah keluaran syarikat
pembekal, mempunyai tempoh jaminan yang dikeluarkan oleh syarikat
tersebut.
Ini bermakna dalam membeli produk komputer, pengguna atau pembeli
hendaklah mempunyai tanda pengesahan daripada syarikat pembekal tersebut
supaya produk komputer yang diguna pakai dapat dituntut semula mengikut tempoh
jaminan yang dikeluarkan oleh pembekal tersebut.
Pembekal juga akan bertanggungjawab dalam melakukan pemeriksaan atau
servis pada produk komputer yang diguna pakai oleh pengguna tersebut. Antara
pemeriksaan dan servis yang dilakukan oleh pembekal adalah :i.
Perkakasan komputer dikeluarkan oleh syarikat tersebut.
ii.
Perisian komputer dikeluarkan oleh syarikat tersebut dan mempunyai

lesen.
Pembekal berhak tidak membayar gantirugi terhadap produk komputer

pelanggan dengan syarat yang telah ditetapkan iaitu :a) Tempoh jaminan produk tersebut telah tamat.
b) Berlakunya kecurian terhadap produk tersebut.
c) Berlakunya bencana alam seperti kebakaran, banjir dan sebagainya
yang boleh menyebabkan kerosakan komputer tersebut.
d) Ubahsuai
sebagainya.
barang
komputer
seperti
number
ditukarkan
atau
Setiap jaminan gantirugi yang dituntut oleh pengguna tidak semestinya akan
dipenuhi oleh pihak pembekal. Ini kerana setiap pembelian yang dilakukan terhadap
produk komputer tersebut adalah tertakluk pada syarat syarat yang digunakan
pada dokumen tempoh jaminan yang telah dipersetujui oleh kedua belah pihak yang
terlibat.
F02-03-02-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 106
1.4 Masa & Lokasi Jaminan

Pelanggan boleh menghubungi pihak pembekal dengan beberapa cara untuk
membuat tuntutan:a) Berhubung secara terus dengan pusat bantuan teknikal pihak
pembekal pada waktu pejabat.
b) Berhubung secara terus dengan menggunakan telefon , faxs , dan
surat aduan .
c) Berhubung melalui internet dalam masa 24 jam.
1.5 Had Tanggungan Perkhidmatan Jaminan

Had tanggungan perkhidmatan yang diberi oleh pembekal ke atas sesuatu
perkakasan atau perisian bergantung pada pembekal itu sendiri seperti tertera dalam
polisi perjanjian. Selalunya had tanggungan ini tidak termasuk kerosakan yang di
akibatkan oleh pelanggan sendiri, kerugian masa yang di tanggung oleh pelanggan,
kerugian
pendapatan
pelanggan,
kehilangan
data
semasa
menggunakan
perkakasan perisian yang diakibatkan kegagalan dan ketidakupayaan perkakasan

atau perisian tersebut melakukan tugas.
1.6 Perkara Penting Pada Sijil / Kad Jaminan

Perkara penting yang terdapat pada sijil/ kad jaminan adalah seperti berikut:
i.
Tarikh pembelian.
ii.
Tempoh jaminan.
iii. Nama produk / barangan

iv. Jenis / model produk.
v.
Nombor siri produk / produk.
vi. Nama syarikat / cop pembekal.

vii. Terma dan syarat-syarat.
1.7 Syarat-syarat biasa yang terdapat pada sijil / kad jaminan
Berikut adalah syarat-syarat biasa yang terdapat pada sijil / kad jaminan:
a) Jaminan hanya layak untuk produk baru yang dibeli dari wakil penjual yang
sah untuk kegunaan domestik di Malaysia sahaja.
b) Jaminan meliputi sebarang kerosakan dari segi pembuatan, dan juga
kerosakan yang berlaku berpunca daripada kegunaan biasa semasa
tempoh jaminan.
c) Sijil / kad jaminan ini tidak akan diganti jika hilang.
d) Menyatakan tempoh jaminan yang diberikan ke atas produk yang
dikeluarkan.
1.8 Kejadian / perkara yang menyebabkan jaminan tidak boleh dituntut

Berikut adalah kejadian / perkara yang menyebabkan jaminan tidak boleh
dituntut:
a) Kebakaran
F02-03-02-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 107
b) Panahan kilat
c) Bencana alam (banjir, tanah runtuh)
d) Pencemaran
e) Serangan serangga perosak
f)
Kekuatan voltan / kebocoran arus
g) Penggunaan di luar manual

h) Pengubahsuaian
i)
Penyalahgunaan
j)
Kecuaian
k) Rusuhan
l)
Kemalangan
2. PROSEDUR MEMBUAT TUNTUTAN

Dalam proses untuk membuat tuntutan bagi sesuatu jaminan ke atas perkakasan
atau perisian, kita mestilah mengikut prosedur tertentu seperti yang tertera dalam polisi
perjanjian jaminan. Kita mestilah mengikut langkah berikut apabila ingin membuat tuntutan.
a) Pelanggan mestilah mengenalpasti jenis kerosakan perkakasan atau perisian
dan kemudian memaklumkan kepada pihak pembekal untuk melakukan
langkah selanjutnya iaitu memeriksa perkakasan atau perisian sebagai bukti
kerosakan.
b) Maklumat maklumat seperti berikut perlu disertakan bersama semasa aduan
kerosakan dibuat :i.
Nombor siri perkakasan dan perisian yang rosak.
ii.
Huraian dan gambaran berkaitan kerosakan atau masalah yang

berlaku pada produk tersebut.
iii. Anggaran kos perkakasan dan perisian untuk dibaikpulih atau

menggantikan produk yang baru.
c) Pelanggan perlu menyertakan salinan lesen perkakasan atau perisian yang
mengandungi nombor lesen yang sah serta butiran mengenai produk yang
rosak. Senarai yang disahkan ini merupakan kebenaran untuk membaikpulih
atau menggantikan produk yang mengalami kerosakan.
d) Selepas menerima senarai tersebut yang dilampirkan bersama borang
jaminan kebenaran memulang / mengganti / membaikpulih perkakasan /
peralatan yang perlu diisi oleh pelanggan dengan butir yang betul dan lengkap
, kemudian dikembalikan kepada pihak pembekal. Antara butiran yang perlu ada
dalam dokumen tersebut adalah seperti berikut:
i.
Senarai lengkap jumlah perkakasan dan perisian serta kos untuk

membaikpulih atau mengganti produk yang bermasalah atau rosak.
ii.
Tarikh , hari dan masa pembelian serta kerosakan produk berlaku.
iii. Nombor siri produk yang rosak.

iv. Huraian / gambaran berkaitan kerosakan atau masalah yang
berlaku pada produk tersebut.
v.
Anggaran kos produk membaikpulih atau menggantikan produk

yang rosak atau bermasalah.
F02-03-02-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 108
vi. Tindakan awal yang betul dibuat oleh pelanggan untuk menangani
kerosakan.
vii. Sebarang perkara memulang/ menganti / membaikpulih perkakasan
dan peralatan yang rosak tidak akan dilakukan oleh pihak pembekal
tanpa dokumen tersebut.
viii. Sebarang penggantian / membaikpulih perkakasan / perisian akan
direkodkan oleh pihak pembekal.
ix. Sebarang penggantian / membaikpulih perkakasan / perisian akan
diingatkan dalam invois dan akan diberi oleh pembekal kepada
pelanggan.
3. KESIMPULAN
Setiap bahagian pada perkakasan dan perisian komputer mempunyai lesen
pengeluaran tanggungan jaminan yang disertakan oleh pihak pengeluar melalui pembekal.
Setiap perisian mempunyai had masa dan tanggungan bergantung pada pihak pengeluar
seperti tertera dalam polisi perjanjian . Pelanggan mestilah mematuhi dan mengikuti
prosedur tertentu dalam proses mmebuat tuntutan jaminan untuk mendapatkan
perkhidmatan membaikpulih / menggantikan perkakasan / perisian yang rosak.
LATIHAN:
Apakah yang dimaksudkan dengan jaminan?
Kenapakah anda perlu mengetahui had tanggungan jaminan perkhidmatan?
Bagaimana pelanggan boleh menghubungi pembekal bagi mendapat jaminan ?
Nyatakan syarat umum yang tertera pada kad jaminan ?
Berikan pendapat anda kenapa prosedur membuat tuntutan perlu dilakukan ?
Terangkan langkah-langkah untuk membuat tuntutan gantirugi ?
RUJUKAN:
1. www.ehow.com, How to Manage Warranty Documents, 11/10/2011, 16.14
2. www.projecterp.org/mediawiki/index.php/Warranty/Claims/Flow, Warranty claims
flow, 20/03/2013, 12:25
F02-03-02-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 109
KERTAS PENERANGAN
MODUL 3
F02-03-03 FUNDAMENTAL OF
PROGRAMMING
F02-03-03-LE1 INTRODUCTION TO PROGRAMMING LANGUAGE

07B.01 Understand Programming Language
F02-03-03-LE2
07B.02 Apply Coding Logic
07B.03 Apply System Control Technique
MUKASURAT 111
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
F02 SIJILTEKNOLOGI KOMPUTER (RANGKAIAN)
KOD DAN NAMA

MODUL
F02-03-03 FUNDAMENTAL OF PROGRAMMING
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
LE1
NO. TUGASAN
BERKAITAN
07B.01 UNDERTAND PROGRAMMING LANGUAGE
INTRODUCTION TO PROGRAMMING LANGUAGE
IDENTIFY, APPLY AND DEVELOP BASIC PROGRAMMING LANGUAGE

AND CONCEPT BY USING MATERIAL EQUIPMENT SUCH AS
PROGRAMMING SOFTWARE AND SOURCE CODE SO THAT : OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
1. PROGRAMMING LANGUAGE IS FULLY UNDERSTOOD

2. CONCEPT FOR PROGRAMMING IS FULLY IMPLEMENTED
ACCORDING TO STANDARD REQUIREMENT.
OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
IDENTIFY BASIC PROGRAMMING LANGUAGE AND CONCEPT

USING MATERIAL AND EQUIPMENT SUCH AS PROGRAMMING
SOFTWARE AND REFERENCES SO THAT PROGRAMMING
LANGUAGE IS FULLY UNDERSTOOD
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 112
1. PENGENALAN KEPADA PENGATURCARAAN

Data adalah fakta mentah yang kurang bernilai. Contohnya nama pelajar, no matrik,
jumlah jam kredit.
a) Data Alphanumerik nombor, huruf, lain2 karektor
b) Data imej imej grafik atau gambar
c) Data audio bunyi, ton
d) Data video imej atau gambar bergerak
Maklumat ialah data yang telah dibentuk dan diberi makna dan menjadi berguna
kepada manusia.
Data/maklumat boleh disimpan di dalam ingatan komputer (sementara atau kekal).
Komputer melaksanakan proses pengiraan, arithmetik dan logik. Kawalan ke atas komputer
dilakukan oleh manusia melalui aturcara komputer. Aturcara komputer terdiri daripada satu set
arahan yang diberikan kepada komputer untuk melakukan tugas. Pengaturcaraan adalah
proses membina aturcara. Aturcara dibina untuk menyelesaikan masalah.
Terdapat 3 elemen pengaturcaraan iaitu input, proses dan output.
a) Input Bahagian yang menerima data. Mengandungi maklumat yang diterima
daripada peranti input (papan kekunci, tetikus, mikrofon, scanner....)
b) Proses Bahagian yang memproses data. Menjalankan operasi pengiraan
aritmetik dan keputusan logik.
c) Output Bahagian yang menghantar/mengeluarkan data. Mengambil maklumat
yang diproses oleh komputer dan menghantar data ke peranti output. (screen,
printer, networks...)
INPUT
OUTPUT
PROSES
Rajah 1 : Elemen Pengaturcaraan
1.1 KENALPASTI KEPERLUAN PERKAKASAN DAN PERISIAN
Terdapat pelbagai bahasa pengaturcaraan yang digunakan pada masa kini.

Semuanya bergantung kepada jenis sistem yang akan dibangunkan dan platform yang
digunakan. Oleh itu, anda haruslah mengenalpasti dan memilih perisian dan
perkakasan
yang
sesuai
dan
pengaturcaraan yang digunakan.
berpadanan
dengan
teknologi
serta
bahasa
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 113
1.1.1
Perisian (Software)
Perisian ataupun lebih dikenali sebagai software

merupakan satu set arahan yang boleh dibaca di dalam ingatan
komputer dan dilaksanakan mengikut kehendak pengguna.
Software boleh dibahagikan kepada dua kategori iaitu system
software dan application software. Majoriti software yang berada di
dalam pasaran ialah application software. Walaubagaimanapun
system software diperlukan untuk menulis atau membangunkan
application software. Oleh itu, anda haruslah membiasakan diri
dengan asas-asas dalam system software.
Rajah 1.1: Kategori Perisian

1.2 ARAS BAHASA PENGATURCARAAN KOMPUTER
Bahasa pengaturcaraan dikategorikan kepada 4 jenis :
1. Bahasa Mesin
2. Bahasa Himpunan (Assembly)
3. Bahasa Aras Tinggi
4. Bahasa Pengaturcaraan Pembangun Aplikasi Pantas
(Bahasa RAD)
1.2.1
Bahasa Mesin
Bahasa mesin adalah bahasa asal komputer yang ditentukan

oleh jenis perkakasan yang ada dalam komputer tersebut dan juga
dikenali sebagai bahasa aras rendah. Komputer hanya boleh memahami
bahasa mesinnya sendiri. Ia terdiri daripada himpunan rentetan yang
dikurangkan ke nombor binari iaitu 1 dan 0 yang boleh difahami oleh
komputer secara terus.
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 114
0010 1010 0001 1101

0011 1100 1010 1111
0101 0110 1101 0101
1101 1111 0010 1001
Rajah 1.2 : Contoh kod sumber bahasa mesin
Walaupun bahasa ini difahami oleh komputer tanpa perlu

penterjemah, ia memakan masa untuk menulisnya dan masa yang
diperlukan untuk memahaminya adalah lebih lama. Anda juga
mudah membuat kesilapan ketika menaip kod kerana ia sendiri
terdiri daripada dua nombor sahaja.
1.2.2 Bahasa Himpunan
Pengaturcara mula menggunakan bahasa seakan singkatan
Bahasa Inggeris yang dinamakan Bahasa Himpunan. Penterjemah
bahasa ini ke bahasa mesin dikenali sebagai penghimpun (Assembler).
Antara bahasa himpunan yang digunakan ialah Z80 language, Intel 8086,
Motorola 68000 dan sebagainya. Contoh bahasa himpunan (Z80) yang
membuat operasi pendaraban 4x5 :
lagi:
ld
ld
ld
a,5h
d,a
a,0h
add a,4h
jrnz lagi
end
Rajah 1.3 : Contoh bahasa himpunan (Z80) yang membuat
operasi pendaraban 4x5
Antara kelebihan bahasa himpunan ialah lebih mudah dibaca dan
lebih mudah ditulis. Walau bagaimanapun, bahasa himpunan juga
mempunyai kelemahan iaitu aturcara yang ditulis lebih perlahan untuk
dijalankan dan memakan ruang yang lebih banyak dari Bahasa Mesin.
Anda tidak dapat menggunakan aturcara dalam Bahasa Himpunan dalam
komputer yang lain. Selain itu, menulis aturcara dalam Bahasa Himpunan
juga memakan masa yang lama dan cerewet.
1.2.3
Bahasa Aras Tinggi
Untuk mempercepatkan lagi proses pengaturcara komputer

(programmer), Bahasa Aras Tinggi diperkenalkan. Walaupun hanya
dengan pernyataan yang ringkas, banyak tugas dapat dijalankan.
Perisian penterjemah yang dikenali sebagai pengkompil (compiler)
digunakan untuk menukar aturcara komputer dalam Bahasa Aras Tinggi
ke Bahasa Mesin yang difahami oleh komputer.
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 115
#include <iostream.h>
int main ()
{
cout <<Syabas!;
return 0;
}
Rajah 1.4 : Contoh bahasa pengaturcaraan C++
Antara kelebihan Bahasa Aras Tinggi ialah :
a) Anda berupaya untuk menulis aturcara dengan lebih pantas jika
dibandingkan dengan Bahasa Mesin dan Bahasa Himpunan.
b) Mempelajari serta menguasai Bahasa Pengaturcaraan Aras Tinggi
adalah lebih cepat.
c) Membaca dan menyunting Bahasa Aras Tinggi adalah lebih
mudah.
d) Aturcara yang dihasilkan adalah mudah alih dan boleh digunakan
dalam pelbagai jenis komputer.
Bahasa Aras Tinggi juga mempunyai kelemahan seperti :
a)
Menghasilkan aturcara yang lebih panjang dan perlahan jika

dibandingkan dengan Bahasa Mesin dan Bahasa Himpunan.
b) Seakan-akan Bahasa Inggeris yang menyebabkan menulis

aturcara pengkompil amat sukar.
Contoh Bahasa Aras Tinggi :
a) Pascal
b) BASIC
c) Ada
d) C
e) C++
f) JAVA
Dalam kelas ini, kita akan mempelajari bahasa pengaturcaraan C++
dan menggunakan perisian Microsoft Visual C++.
1.2.4
Bahasa Pengaturcaraan Pembangun Aplikasi Pantas
Kebanyakan bahasa pengaturcaraan yang digunakan tidak lama

dahulu dicipta ketika komputer hanya menggunakan teks. Kini dengan
pengunaan Sistem Pengendalian Windows, perngaturcara perlu
memasukkan perintah untuk mengawal saiz tetingkap, tetikus dan
sebagainya. Windows OS berfungsi menggunakan GUI atau Antara
Muka Pengguna Grafik. GUI adalah singkatan untuk Graphical User
Interface. Oleh itu, pengaturcara memerlukan bahasa aturcara yang
memberi kemudahan untuk menghasilkan aturcara yang mengandungi
GUI. Untuk membantu pengaturcara membina antara muka GUI, bahasa
RAD diperkenalkan (Rapid Application Development).
Tiga contoh bahasa Pengaturcaraan RAD ialah :

a) Visual BASIC (berasal dari bahasa BASIC)
b) Delphi (berasal dari bahasa Pascal)
c) C++ Builder (berasal dari bahasa C++)
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 116
Kelebihan Bahasa Pengaturcaraan RAD ialah :

a) Berupaya menulis aturcara dengan antaramuka GUI dengan
lebih pantas jika dibandingkan dengan bahasa asalnya.
b) RAD memudahkan proses menghasilkan aturcara yang
mengandungi antaramuka GUI. Jadi, anda dapat menumpukan
perhatian terhadap menghasilkan isi kandungan aturcara.
c) Oleh sebab Bahasa RAD berasal daripada Bahasa Aras Tinggi
yang pernah dipelajari, menguasai Bahasa RAD adalah lebih
mudah dan pantas.
1.3 PENYELESAIAN MASALAH
Aturcara ditulis untuk menyelesaikan sesuatu masalah. Pengaturcara
perlu merancang supaya arahan-arahan ditulis secara sistematik supaya masalah
dapat diselesaikan secara cekap oleh pemproses. Penyelesaian masalah
merupakan prosedur untuk menentukan penyelesaian bagi sesuatu masalah dan
menyatakannya kepada bentuk yang lebih jelas. Proses pembangunan perisian
yang menggunakan kaedah penyelesaian kejuruteraan dan sains dipanggil
kejuruteraan perisian.
Ciri-ciri masalah yang boleh diselesaikan oleh komputer :
a)
b)
c)
d)
Boleh diwajarkan mudahkan kerja, jimatkan kos, tambah pengetahuan.

Boleh didefinasikan Penyelesaiannya terhingga, jelas
Berulang masalah rutin (contoh kira gaji pekerja)
Data yang banyak data pekerja
Berikut adalah langkah-langkah bagi penyelesaian masalah oleh kejuruteraan

perisian :
a) Spesifikasi keperluan
b) Analisa masalah
c) Rekabentuk
d) Pengekodan & pelaksanaan
e) Penentusahan & Pengujian
f)
Penyelenggaraan
a) Spesifikasi keperluan
Memahami
masalah
&
persekitaran
masalah
yang
hendak
diselesaikan.
Menentukan keperluannya
Andaian-andaian juga perlu dilakukan untuk memastikan skop

masalah.
Contoh masalah : membuat kopi
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 117
b) Analisa masalah
Mengkaji/menganalisa spesifikasi masalah dengan terperinci.
3 elemen utama yang perlu dikenalpasti:
input masalah
output masalah
proses
Input Masalah
Menentukan data/ maklumat yang diperlukan bagi

menyelesaikan masalah tersebut.
Menentukan formatnya input melalui apa? Keyboard,
fail atau hasil pengiraan.
Output Masalah
Menentukan apakah output/ hasil yang dikehendaki

daripada aturcara.
Menentukan formatnya
Proses
Analisa apakah proses yang dilalui oleh input untuk

menghasilkan output
Kekangan dan andaian
Contoh formula, teknik
c) Rekabentuk
Tugas utama :
memilih struktur yang sesuai untuk menyusun &
menyimpan data dalam proses penyelesaian masalah.
Jujukan, pilihan, gelung

merekabentuk algoritma untuk
memproses
input
&
mengeluarkan output.
Algoritma
set
langkah-langkah/prosedur
bagaimana
proses
untuk
menyelesaikan masalah dilaksanakan

d) Pengekodan & pelaksanaan
melaksanakan algoritma yang direkabentuk ke dalam bahasa
pengaturcaraan tertentu
(dlm kelas ini bahasa C++).
Perlu tahu sintaks sesuatu bahasa
e) Penentusahan & Pengujian
Untuk menentukan aturcara yang dihasilkan adalah betul.

Pengujian perlu dilakukan dengan memberi input & memeriksa
output sama ada output yang betul dikeluarkan dari aturcara yg
ditulis.
3 jenis ralat yang boleh dikenalpasti:

Ralat rekabentuk: berlaku dalam fasa-fasa sebelum
Ralat sintaks: dikesan semasa proses pengkompilan
(compilation)
Ralat masa larian(run-time error): dikesan semasaaturcara
dilaksanakan oleh komputer
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 118
f)
Penyelenggaraan
Melibatkan perubahan/pengubahsuaian aturcara bila sesuatu

keperluan atau syarat berubah.
Terdapat 2 jenis:
Sedikit pengubahsuaian
Banyak pengubahsuaian => perlu aturcara baru => lakukan
semula dari langkah 1.
1.4 PROSES PEMBANGUNAN PERISIAN

Proses adalah satu siri langkah-langkah yang melibatkan aktiviti,
kekangan, dan sumber-sumber yang akan menghasilkan output yang dingini.
Proses pembangunan perisian merupakan aktiviti utama dlm pembangunan
perisian dan ia juga disebut sebagai kita hayat perisian (software life cycle).
Metodologi, paradigma, kaedah, teknik & alatan diperlukan dalam membangunkan
sesuatu perisian.
Fasa ialah peringkat dalam pembangunan projek perisian. Setiap fasa mempunyai
aktiviti tertentu dan ia boleh terdiri daripada fasa yang terpisah atau bertindih.
Batu tanda atau lebih dikenali sebagai milestone. Ia merupakan titik akhir bagi
sesuatu fasa. Milestone menerangkan siri hasilan yang boleh dilihat secara rasmi.
Ia penting bagi penilaian projek iaitu dengan membuat penilaian output bagi setiap
fasa.
Penilaian projek boleh menentukan perkara berikut sama ada :
a) pembangunan perisian boleh diteruskan ke fasa berikutnya
b) perlukan sebarang perubahan
c) keseluruhan projek diberhentikan
Fasa umum kitar hayat pembangunan perisian terdiri daripada :
a) Perancangan Merupakan subset kepada aktiviti pengurusan projek.
Perancangan diperlukan untuk menentukan objektif umum, skop kerja,
sumber (peralatan & kakitangan), kos dan jadual perancangan kerja).
Perancangan yang baik dapat menghasilkan spekulasi kos & jadual kerja
yang rapi & tepat sebagaimana yang dijangkakan
b) Analisa keperluan Menentukan APA yang mesti sistem lakukan.
Diperlukan untuk menyelidiki keperluan perisian dengan mengenalpasti
keperluan pengguna, organisasi dan piawaian. Hasil daripada analisa
keperluan, kita boleh menentukan fungsi yang mesti ada pada sistem.
Merupakan rangka cadangan sistem
c) Rekabentuk sistem - Menentukan BAGAIMANA sistem akan

menyelesaikan masalah. Ia menterjemahkan fungsi kepada komponen
perisian dengan memecahkan masalah kepada modul berstruktur.
Modul ialah pecahan sistem terkecil yang digambarkan dalam bentuk
algoritma/kod pseudo.
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 119
d) Implimentasi - Menterjemah rekabentuk kepada kod aturcara. Ia

biasanya dilakukan oleh pengaturcara. Fasa ini adalah fasa yang paling
mudah jika fasa analisa & rekabentuk dilakukan dengan betul dan
lengkap.
e) Verifikasi & validasi - Penyemakan & penentusahan ke atas spesifikasi
keperluan, rekabentuk sistem dan aturcara. Fasa ini dilakukan untuk
mengenalpasti ralat
f) Operasi & penyelenggaraan Dilakukan setelah perisian diserahkan
kepada pengguna. Operasi meliputi aktiviti latihan kepada pengguna,
manual dan sokongan teknikal. Penyelenggaraan dilakukan apabila
terdapat keperluan untuk perubahan ke atas perisian yang telah
beroperasi samada ralat atau peningkatan keupayaan.
Paradigma ialah keseluruhan proses pembangunan perisian. Ia mengandungi
beberapa fasa tertakrif. Setiap fasa mempunyai matlamat dan produk.
Cth: Fasa Analisa dalam Model Air Terjun
matlamat: menakrifkan keperluan pengguna
produk: model sistem, definisi & spesifikasi keperluan
Teknik ialah tatacara untuk menyelesaikan tugas. Setiap teknik mempunyai :

a) Teknik digunakan untuk membentuk aktiviti-aktiviti pembangunan
perisian spesifik
b) Teknik-teknik yang biasa digunakan seperti:Model Konseptual
Model Entiti-Hubungan
Normalization
Rajah Aliran Data (DFD)
Pokok keputusan dan Jadual keputusan
Spesifikasi proses/English berstruktur
Rajah Struktur
Objek Orientasi
Dan lain-lain
c) Setiap teknik di atas mungkin digunakan pada fasa-fasa tertentu dalam
kitar hayat pembangunan perisian.
Kaedah ialah cara sistematik yang terdiri dari langkah-langkah bersiri
(fasa), dibantu oleh beberapa teknik, peraturan & garis panduan utk menghasilkan
sistem. Setiap fasa mempunyai input, output dan tujuan yang tertakrif. Kaedah
yang berlainan boleh digunakan dalam fasa yang berlainan di dalam paradigma
pembangunan perisian. Kaedah yang sistematik mempunyai panduan tentang
prosedur, dokumentasi, piawaian, batu tanda dan lain-lain.
Cth kaedah : UML, OMT, SADM Teknikteknik dalam SADM : DFD, ERD
Pelbagai teknik digunakan utk menggambarkan perspektif yg berlainan
Metodologi ialah gabungan paradigma, kaedah, polisi, prosedur, peraturan,

piawai, teknik, alatan, bahasa pengaturcaraan & metodologi lain yang digunakan
untuk menganalisa keperluan & rekabentuk sistem.
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 120
1.4.1
Model-Model Proses Pembangunan Perisian
Tujuan :
a) Mewujudkan pemahaman yang sama terhadap
aktiviti, sumber dan kekangan
b) Membantu mencari ketidakkonsistenan , pertindihan
(redundancy) di dalam proses
c) Model
sepatutnya
mencerminkan
matlamat
pembangunan
d) Setiap proses mestilah disesuaikan untuk situasi
khusus di mana ia akan digunakan
Contoh model-model proses:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Model Air Terjun

Model V
Model Prototaip
Model Peningkatan
Model Transformasi
Model Spiral
1. Model Air Terjun
Kebaikan :
a) Mudah dterangkan kepada pelanggan yang tidak biasa dengan
pembangunan perisian
b) Model ini boleh memberikan pembangun perisian pandangan tahap-tinggi
semasa proses pembangunan
c) Kebanyakan model lain adalah ubahsuai dari model air terjun
Kelemahan :
a) Tidak menggambarkan cara kod dihasilkan kecuali sesuatu perisian itu
sudah benar-benar difahami

b) Tidak menyediakan panduan untuk mengendalikan sebarang perubahan
yang berlaku pada produk dan aktiviti
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 121
c)
Gagal untuk mengganggap perisian sebagai satu proses penyelesaian

masalah model air terjun adalah hasil dari proses pembangunan
perkakasan
a. Model V
Rajah 1.4.2 : Gambarajah Model V
Model ini merupakan variasi model air terjun yang menunjukkan

bagaimana aktiviti pengujian yang dijalankan berkait dengan analisa dan
rekabentuk. Pengujian unit dan integrasi merujuk kepada ketepatan program &
mengesahkan rekabentuk program. Ujian penerimaan adalah untuk menilai
keperluan sistem dengan menghubungkaitkan aktiviti pengujian dengan setiap
spesifikasi elemen.
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 122
3. Model Prototaip
Model Prototaip membina rangka sistem yang meliputi keperluan

pengguna pada peringkat awal. Versi perisian dirancang ~ prototaip bagi
mewakili keseluruhan fungsi dan bahagian kritikal (sukar difahami)
Rajah 1.4.3 : Gambarajah Model Prototaip
Pendekatan yang digunakan dalam Model Prototaip:

a) Prototaip penjelajahan
Prototaip yang disahkan (produk teras) akan digunakan
sebagai komponen kepada perisian yang ingin
dibangunkan
Perubahan akan dibuat di peringkat pembangunan
sebenar sistem
b) Prototaip pakai-buang
Prototaip yang
tidak menepati kehendak pengguna
masa & kos untuk memperbaiki tinggi
Kelebihan Model Prototaip:
a) keperluan pengguna yang tidak lengkap
b) tingkatkan peranan pengguna ~ kualiti
Kelemahan Model Prototaip:
a) Menyukarkan aktiviti pengurusan projek kerana terdapat
ulangan pembaikan prototaip
b) Sistem yang dihasilkan kurang berstruktur. Oleh itu, ia
menyukarkan proses penyenggaraan
c) Memerlukan jurutera perisian yg pakar & bermotivasi tinggi
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 123
4. Model Peningkatan
Rajah 1.4.4 Gambarajah Model Peningkatan
Model ini sesuai untuk projek yang besar & kos terhad. Sistem dibahagikan kepada
beberapa peringkat penyerahan (versi). Justifikasi pendekatan :
a) beberapa fungsi perlu disiapkan dulu
b) saiz kumpulan
c) kekangan peruntukan kewangan
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 124
5. Model Transformasi Formal

Model ini mewakilkan keperluan pengguna dalam bentuk spesifikasi formal.
Kebaikan :
tepat, formal & ketat

sesuai untuk sistem yg kritikal
Kelemahan :
masa pembangunan panjang
kurang tenaga mahir
spesifikasi tidak difahami oleh pengguna
Rajah 1.4.5 Gambarajah Model Transformasi

Formal
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 125
6. Model Spiral
Model ini menggabungkan proses pembangunan perisian & analisis risiko.
Setiap gelung wakili fasa pembangunan.
Terdapat 4 sektor utama :
1. Menentukan objektif, alternatif & kekangan
2. Penilaian alternatif, mengenalpasti & menyelesaikan risiko
3. Membangun & mengesahkan produk
4. Merancang fasa berikut
Sektor dalam setiap gelung wakili aktiviti di setiap fasa
Rajah 1.4.6 Gambarajah Model Spiral
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 126
Sektor A
a)
Beberapa peringkat perancangan
b)
Mengkaji
objektif fasa yg dilaksanakan
alternatif untuk mencapai objektif
kekangan yang dihadapi untuk setiap alternatif
Sektor B
a)
Setiap alternatif dinilai
Sektor C
a)
b)
b)
Kenalpasti risiko yang dihadapi
c)
Kenalpasti penyelesaian terhadap risiko
Model pembangunan dipilih

Tidak mewajibkan penggunaan satu model pembangunan
dalam satu kitaran @ keseluruhan pembangunan sistem
Sektor D
a)
Menilai produk yang dihasilkan
b)
Kebenaran untuk meneruskan aktiviti kepada peringkat

seterusnya
A->B B->C C->D D->A ke peringkat yg lebih tinggi
Jadual perancangan & kos berubah menggambarkan status semasa

Kelebihan :
a)
Penyenggaraan sistem untuk meningkatkan keupayaan
b)
Model yang terancang
c)
Mengelakkan kemungkinan masalah
Kelemahan :
a)
Analisis risiko sukar yang perlukan pakar
b)
Ulangan tidak mudah dikawal
c)
Masih belum diterima umum
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 127
2. PENGENALAN KEPADA PENGATURCARAAN C++

Pengaturcaraan C++ terdiri daripada beberapa fungsi. Dalam erti kata yang lain,
fungsi adalah beberapa unit pengaturcaraan yang kecil. Gabungan beberapa fungsi
membentuk satu aturcara. Pertimbangkan analogi yang dapat membantu anda memahami
bagaimana aturcara C diuruskan.
Cuba anda bayangkan sebuah rumah yang mempunyai perkhidmatan yang
automatik seperti apabila anda berjalan ke dapur, anda diberi makan secara automatik.
Apabila anda ke ruang tamu, anda dilayan dan dihiburkan secara automatik. Bilik-bilik yang
terdapat di dalam rumah tersebut dianggap sebagai fungsi dalam aturcara C dan orang di
dalam rumah tersebut dianggap sebagai data. Dalam analogi ini, orang di dalam rumah
tersebut berfungsi mengikut bilik. Bilik-bilik tersebut tidak berhubung antara satu sama lain
tetapi boleh dihubungkan dengan cara yang betul menghasilkan struktur yang berguna.
Begitu juga setiap fungsi di dalam aturcara C melaksanakan tugas masing-masing dan
gabungan beberapa fungsi boleh menghasilkan aturcara yang berguna.
Pengubahsuaian dalam aturcara yang mengandungi fungsi boleh digambarkan
sebagai rumah yang diubahsuai. Jika seorang ahli ditambah dalam keluarga, anda mungkin
hanya memerlukan sebuah katil tambahan untuk diletakkan ke dalam rumah anda. Tetapi
jika anda tambah tiga atau empat orang lagi ahli baru, anda memerlukan ruang tamu,
dapur dan bilik yang lebih besar yang mana memerlukan pengubahsuaian rumah yang
lebih banyak. Begitu juga aturcara yang mengandungi fungsi. Penambahan ciri yang sedikit
kepada fungsi boleh dilakukan dengan sedikit sahaja pengubahsuaian ke atas fungsi yang
sedia ada tetapi penambahan banyak ciri memerlukan anda untuk melakukan
pengubahsuaian dan juga hubungkait antara fungsi yang mungkin menyebabkan anda
perlu mengubah keseluruhan aturcara. Ia akan mengakibatkan banyak ralat/kesalahan
berlaku semasa pengubahsuaian. Seperti yang telah diketahui, apabila aturcara semakin
besar dan perlu diselenggarakan dan diperbaiki dari tahun ke tahun, aturcara C dengan
fungsi mempunyai beberapa masalah/kekangan.
Aturcara C++ juga adalah fungsi tetapi unit primer adalah objek. Menggunakan
analogi yang sama, aturcara C++ diibaratkan sebagai satu ruangan/bahagian untuk
keluarga yang mengandungi beberapa bangunan. Satu bangunan yang mengandungi bilik
tidur untuk tidur, satu bangunan untuk dapur dan ruang makan, dan satu bangunan lagi
mengandungi bililk air untuk mandi. Jika terdapat penambahan ramai ahli keluarga, setiap
bangunan boleh diubahsuai dengan mudah kerana ia terdiri daripada bangunan yang
berasingan. Satu ruangan untuk keluarga ini diibaratkan seperti aturcara C++ dan
bangunan-bangunan tersebut diibaratkan seperti objek C++. Setiap bangunan(objek) terdiri
daripada bilik(fungsi) yang mempunyai orang(data) yang keluar masuk. C++ juga
mengandungi kelas-kelas yang terdiri daripada sekumpulan objek. Contohnya satu ruangan
keluarga yang terdiri daripada beberapa bangunan dibina untuk rekreasi iaitu bangunan
kolam renang, bangunan untuk panggung wayang mini dan bangunan untuk gelanggang
bola keranjang. Kesemua bangunan(objek) ini terdiri dari kelas yang sama iaitu rekreasi.
Konsep yang digunakan di dalam pengaturcaraan C++ dipanggil Pengaturcaraan
Berorientasikan Objek (Object-oriented Programming - OOP).
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 128
Perhatikan Rajah 2 untuk pemahaman yang lebih jelas.
Kelas
Objek
Fungsi
Data
Objek
Fungsi
Data
Objek
Fungsi
Data
Rajah 2 : Ilustrasi skematik bagi hubungan di antara kelas, objek, fungsi dan data.
2.1 SEJARAH RINGKAS C++
1969 Bermula dengan BCPL (Basic Combined Programming Language)

yang ditulis oleh Richards di Universiti Cambridge, Amerika Syarikat.
Bahasa BCPL adalah bahasa aras rendah yang saling berkait dengan
arkitektur komputer.
1970 Thompson menulis bahasa seakan BCPL untuk sistem UNIX yang
awalnya digunakan dalam komputer DEC PDP-7 dan menamakannya
sebagai bahasa B.
1978 Apabila perisian yang lebih mesra pengguna diperlukan, bahasa
BCPL dan B tidak lagi sesuai digunakan kerana pengaturcara perlukan
bahasa berstruktur yang mampu mengendalikan pelbagai struktur data.
C telah dipopularkan oleh Kernighan dan Ritchie dari Makmal Bell di
Amerika Syarikat melalui penerbitan The C Programming Language
dan buku ini telah menjadi piawai untuk semua pengkompil C selama
beberapa dekad. Ia dikenali sebagai K&R C dan ditulis oleh Ritchie
untuk sistem operasi UNIX pada komputer DEC PDP-11. Di peringkat
permulaan, C berkembang bersama UNIX dan kini digunakan dalam
semua sistem komputer.
1983 Banyak pengkompil C yang direka untuk memenuhi kehendak
pengaturcara dan ANSI (American National Standard Institute)
ditugaskan untuk menyelaraskan bahasa C.
1988 Hasil penyelarasan oleh jawatankuasa tersebut, ANSI C
diperkenalkan dan diterima sebagai bahasa piawai. Stroustrup
memperkenalkan bahasa C++ iaitu bahasa yang berorientasikan objek.
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 129
Jadual 1 : Perbezaan di antara aturcara ANSI/ISO C++ dengan standard C++

2.2 PERSEKITARAN PEMBANGUNAN C++
Tujuan utama dalam penulisan aturcara ialah untuk menghasilkan executable
file juga dikenali sebagai fail kod boleh laku. Fail ini mengandungi set arahan dalam
bahasa mesin(format binari) yang tersedia untuk dilaksanakan oleh pengguna.
2.2.1
Pengkompilan
Pengkompil(Compiler) adalah program yang menterjemahkan

kod sumber(source code) ke dalam kod objek(object code). Pengkompil
akan melihat arahan secara keseluruhan, menyusun dan menukarnya
ke dalam bahasa mesin.
Proses di mana penukaran kod sumber aras tinggi kepada kod
boleh laku dikenali sebagai proses pengkompilan. Apabila anda
mengkompil kod sumber, ia akan menghasilkan kod mentah (kod aras
rendah) yang dikenali sebagai kod objek. Anda perlu memautkan
semua kod objek untuk menghasilkan kod boleh laku biasanya dengan
sambungan .exe dan ini akan dilakukan oleh pemaut (Linker). Tugas
utama pemaut adalah menghasilkan sebuah fail kod boleh laku
daripada beberapa modul kod objek.
Proses pengkompilan dilakukan menggunakan pengkompil.
Terdapat banyak pengkompil di pasaran contohya Borland C++ dan
Microsoft Visual C++.
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 130
Fasa dalam proses pengkompilan:

1. Fasa 1 Pengkompil kenalpasti semua arahan dalam kod
sumber dan menyemaknya samaada terdapat kesalahan
atau pepijat dari sudut penulisan dan logik aturcara
(sintaks dan semantik).
2. Fasa 2 Pengkompil menterjemahkan setiap arahan ke
dalam bahasa mesin dan disimpan dalam kod objek.
3. Fasa 3 - Kod objek akan dipaut dan digabungkan dengan
aturcara lain sebelumnya dan aturcara sistem
pengoperasian runtime library.
4. Fasa 4 Fail yang telah selesai dihubungkan (executable
file - *.exe) disimpan secara bersendiri dan bersedia untuk
beroperasi dan digunakan.
Rajah 2.2 : Proses Pengkompilan
2.2.2
Penterjemahan
Proses menterjemah dilakukan oleh penterjemah (interpreter) iaitu

program yang melaksanakan program lain. Ia merupakan kaedah
alternatif untuk menukarkan kod sumber kepada bahasa mesin. Setiap
arahan kod sumber akan diterjemahkan ke dalam bahasa mesin dan
dilancarkan serta merta. Penterjemah harus disediakan bersama-sama
dengan setiap program pada setiap sistem yang akan digunakan.
Kebanyakan penterjemah adalah fail yang diletakkan di dalam direktori
yang sama dengan kod sumber supaya perisian hasil daripada proses
penterjemahan dapat dilancarkan terus seperti perisian yang terhasil dari
proses pengkompilan.
F02-03-03-LE1-IS
Pengkompilan
PINDAAN : 1
Penterjemahan
MUKASURAT 131
Melihat keseluruhan kod sumber,

mengumpul dan menyusunnya
Hasilnya lebih efektif serta mudah

disebarkan
Kurang efektif dan agak sukar

disebarkan
Proses pembetulan sukar dilakukan serta

merta
Lebih cepat utk melarikan program tetapi

masa lama utk mengkompil &
melarikannya
Ambil masa lebih lama utk melarikan

program tapi lebih pantas utk terjemah
Kurang sesuai
Penting dlm kitaran edit-interpretingdebug utk proses prototaip atau ujian.
Lebih cepat untuk melarikan kod yg telah

dikompil terus melaksanakan action
Lambat untuk menterjemah setiap baris

arahan perlu analisis setiap
penyataan
Menganalisa dan
melaksanakan setiap baris
kod secara berturutan.
Memudahkan proses pembetulan

dilakukan serta merta
Jadual 2.2 : Perbezaan di antara Pengkompilan dan Penterjemahan
2.2.3 Istilah Dalam Pengaturcaraan

Berikut adalah istilah yang biasa digunakan dalam
pengaturcaraan:
1. Kata kunci perkataan yang dikhaskan oleh sesebuah
bahasa pengaturcaraan. Jadi, anda tidak dibenarkan untuk
menggunakannya untuk tujuan sendiri.
2. Sintaks peraturan yang mesti dipatuhi apabila menaip
pernyataan dan lain binaa. Untuk elakkan ralat dalam
sesuatu program, sintaks mesti dipatuhi.
3. Semantik merujuk kepada maksud di sebalik peraturan
sintaks.
4. Algoritma penjelasan bagi setiap langkah ketika
menyelesaikan masalah.
5. Fungsi pustaka (library) mengembangkan keupayaan asal
bahasa pengaturcaraan dengan membekalkan banyak
subrutin
untuk
matematik,
pengendalian
rentetan,
pemprosesan fail dan sebagainya.
6. Masa kompil jangka waktu pengkompil membaca fail kod
sumber dan menghasilkan kod objek. Ralat masa-kompil
adalah ralat sintaks yang dikesan ketikan pengkompilan.
7. Masa jalanan (run time) jangka masa perisian dijalankan.

Ralat masa jalanan adalah kesilapan sintaks yang ditemui
dalam logic aturcara.
8. Penyahpepijatan (debug) proses mencari dan mambaiki
ralat masa jalanan (atau pepijat)
F02-03-03-LE1-IS
132
PINDAAN : 1
MUKASURAT
2.3 PROSES MENULIS ATURCARA

Terdapat tiga perkara yang mesti diambil kira sebelum menulis aturcara :
1. Pengguna siapakah yang akan menggunakan aturcara tersebut.
2. Komputer Komputer manakah yang akan dimuatkan dengan aturcara
tersebut. Apakah sistem operasi yang akan digunakan. Adakah komputer
tersebut
berdiri
sendiri
atau
rangkaian
komputer
pelanggan/pelayan(clientserver).
3. Anda Adakah anda akan menulis aturcara sendiri atau mengupah
pengaturcara yang lain. Jika mengupah pengaturcara yang lain, bahagian
manakah dalam aturcara yang akan dihasilkan oleh mereka.
Proses menulis aturcara memakan masa yang lama dan cerewet. Anda perlu
tahu apa yang dikehendaki pelanggan terlebih dahulu untuk mengelakkan berlakunya
perubahan spesifikasi aturcara pada saat-saat akhir yang akan memakan masa untuk
membaiki aturcara tersebut. Sebelum menulis aturcara yang sebenar, perngaturcara
menulis contoh dasar terlebih dahulu untuk ditunjukkan kepada pelanggan. Biasanya
contoh dasar menunjukkan antaramuka perisian seperti tetingkap, kekotak dialog dan
menu jatuh-bawah (window, dialog box, scroll down menu). Apabila pelanggan
berpuas hati dengan contoh dasar yang anda bina, teruskan membina kod
menggunakan contoh dasar sebagai panduan untuk menyiapkan kod aturcara.
Algoritma digunakan untuk menyelesaikan masalah yang diberikan oleh
pelanggan. Ia boleh dikategorikan kepada dua jenis iaitu kod pseudo dan carta alir.
2.3.1
ALGORITMA
Algoritma merupakan cara dan langkah yang perlu dilakukan

bagi menyelesaikan masalah. Ia digunakan dalam fasa rekabentuk.
Jika tiada algoritma, aturcara tidak akan wujud dan tiada juga
penyelesaian. Ia tidak bergantung kepada bahasa pengaturcaraan.
Perkara berikut perlu ada dalam algoritma:
1. input
2. output
3. tidak mengelirukan/ringkas/mudah
4. dalam bentuk umum - boleh difahami semua golongan
pembaca yang berkeperluan
5. tepat untuk menyelesaikan masalah
6. terhingga maksudnya ada kesudahan
7. cekap
Kaedah menghasilkan algoritma :
1. Terdapat banyak kaedah untuk menghasilkan algoritma tetapi
hanya dua cara yang akan dipelajari dalam kelas ini iaitu carta
alir dan kod pseudo.

2. Kaedah Kod Pseudo
F02-03-03-LE1-IS
Merupakan jujukan langkah yang ditulis menggunakan

bahasa tabii
Setiap baris kod pseudo mewakili satu langkah yang

dilaksanakan sekali sahaja.
PINDAAN : 1
MUKASURAT 133
3. Terdapat 2 jenis :
a) Kenyataan bahasa
b) Kenyataan bahasa yg menyerupai bahasa pengaturcaraan.
3.1 Kod Pseudo 1 - Kenyataan bahasa
Ditulis dalam bahasa tabii & tidak mempunyai peraturan
yang khusus.
Nombor diberikan kepada jujukan langkah iaitu tertib
perlaksanaan langkah-langkah mengikut nombor yang
ditulis.
Contoh : algoritma untuk menyediakan secawan kopi
1. masak air
2. masukkan kopi dalam cawan
3. jika perlu gula
3.1 tambahkan gula
4. jika perlu krim
4.1 tambahkan krim
5. masukkan air panas ke dalam cawan
Sesuai untuk masalah yang mudah kerana tiada jujukan dan struktur
yang kompleks.
A) struktur jujukan
1. Mula
2. Langkah_1
:
n. Langkah_n
n+1. tamat
C) struktur ulangan
n. pergi langkah sblm n
B) struktur pilihan
n. jika syarat
n.1. Langkah_n.1
:
n.n. Langkah_n.n
D) struktur lompat
n. pergi langkah slps n
3.2 Kod Pseudo 2 - Kenyataan bahasa yang menyerupai

bahasa pengaturcaraan
Ditulis dalam bahasa Inggeris mudah yang hampir

menyerupai bahasa pengaturcaraan
Tertib perlaksanaan langkah-langkah mengikut aturan
langkah-langkah itu ditulis.
Tertib perlaksanaan langkah-langkah boleh dikawal
dengan menggunakan beberapa struktur kawalan.
Kata-kunci digunakan utk menjelaskan struktur2
kawalan ini.
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 134
A) struktur jujukan
B) struktur pilihan
begin
Langkah_1
:
Langkah_n
end
if syarat then
bahagian benar
else
bahagian tak benar
endif
C) struktur ulangan
While syarat do
bahagian yang perlu diulang
Atau
Repeat n kali
bahagian yang perlu diulang
Kod pseudo menyediakan secawan kopi

masak air
masukkan kopi dalam cawan
if perlu_gula then
tambahkan gula
endif
if perlu_krim then
tambahkan krim
endif
masukkan air panas ke dalam cawan
Algoritma ditulis bermula dari langkah-langkah umum.
Langkah-langkah umum ini dihalusi sedikit demi sedikit
sehingga menghasilkan langkah-langkah yang lebih
spesifik.
Contoh (langkah masak air )
Masak air isi air ke dalam cerek
nyalakan api
repeat
tunggu
until air_mendidih
4. Kaedah Carta Alir (Flow chart)
Carta alir terdiri dari kotak/simbol pelbagai bentuk yang
menunjukkan operasi yang perlu dilakukan dan anak panah
yang menyatakan jujukan operasi tersebut.
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 135
Nama
Terminal
Proses
Simbol
Penerangan
Menandakan permulaan atau penamat
sesuatu algoritma.
Simbol permulaan mesti ditulis Mula
dan titik penamat ditulis Tamat.
Mewakili
operasi seperti operasi
aritmetik dan pemberian nilai awal,
umpuk nilai dan sebarang proses.
Data
Data input/output. Setiap simbol ini

biasanya
mengandungi arahan baca
(input) dan cetak (output).
Keputusan
Simbol ini biasanya mempunyai kata

kunci jika. Aliran untuk benar adalah ke
bucu bahagian bawah dan aliran palsu
adalah dari bucu kanan simbol.
Modul atau fungsi yang telah sedia
tertakrif dalam aturcara
Subrutin/fungsi
Penyambung
Simbol ini mewakili penyambung dalam

halaman yang sama.
Simbol
Penyambung
Halaman
Berbeza
Simbol ini mewakili penyambung dalam

halaman yang berlainan.
Aliran
Terminal
Menunjukkan aliran atau tertib langkah

penyelesaian.
Digunakan untuk gelung for
Cetakan
dokumen
Simbol ini mewakili dokumen atau fail

yang dihasilkan.
Jadual 2.3 : Simbol dan penerangan di sebalik carta alir
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 136
Contoh carta alir membuat kopi
Rajah 2.3 : Simbol dan penerangan di sebalik carta alir
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 137
Kod Pseudo
Struktur jujukan :-
Carta Alir
Begin
Langkah 1
Langkah 2
End
Struktur pemilihan :If syarat then
bahagian_benar
Else
bahagian_salah
endif
Struktur ulangan :while syarat do

bhg_yg_perlu diulang
end while
Struktur ulangan :repeat

bhg_yg_perlu diulang
until syarat
Jadual 2.4 : Perbandingan di antara kod pseudo dan carta alir
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 138
2.3.2
PROSES MENYEDIA ATURCARA
Contoh penyelesaian masalah dan algoritma :

Bina aturcara yg menerima sepasang nombor dan mencetak
mesej SAMA jika dua nombor tersebut mempunyai nilai yang
sama, mesej NO. PERTAMA LEBIH BESAR jika nombor
pertama lebih besar daripada nombor kedua dan mesej NO.
KEDUA LEBIH BESAR, jika nombor kedua lebih besar daripada
nombor pertama.
1. Fasa : Analisa masalah
Input
Media : keyboard
Data : 2 nombor -> no1 dan no2
Output
Media : skrin
Hasil : SAMA, NO PERTAMA LEBIH BESAR, NO
KEDUA LEBIH BESAR.
Proses
bandingkan 2 nombor & tentukan output

2. Fasa : Rekabentuk
Kod Pseudo 1
1. Mula
2. Baca nom1, nom2
3. Jika nom1=nom2
3.1. cetak mesej "SAMA"
3.2. pergi ke langkah 6
4. Jika nom1>nom2
4.1. cetak mesej "NOMBOR PERTAMA LEBIH BESAR"
5. Jika nom1<nom2
5.1. cetak mesej "NOMBOR KEDUA LEBIH BESAR"
6. Tamat
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 139
Kod Pseudo 2
Begin
Baca nom1, nom2 if
nom1=nom2 then
cetak mesej "SAMA"

else
if nom1>nom2 then
cetak mesej "NOMBOR PERTAMA LEBIH BESAR"
else
cetak mesej "NOMBOR KEDUA LEBIH BESAR"
End
Carta Alir
Sebelum ke fasa seterusnya, uji cartalir /algoritma dengan

beberapa contoh data untuk mengelakkan ralat logic.
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 140
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 141
3. Fasa : Pengekodan dan Pelaksanaan
Taip aturcara dan uji aturcara serta lakukan perubahan jika

perlu
LATIHAN :
1. Apakah yang dimaksudkan dengan aturcara komputer?

2. Terdapat 4 aras bahasa pengaturcaraan. Nyatakan aras bahasa tersebut dan
terangkan dengan ringkas.
3. Nyatakan fasa umum bagi kitar hayat pembangunan perisian.
4. Apakah milestone dan nyatakan kepentingannya.
5. Apakah yang dikatakan proses pengkompilan?
6. Bagaimanakah kod pseudo dan carta alir membantu dalam proses penulisan
aturcara?
RUJUKAN :
1. Pengaturcaraan Menggunakan C++, Iskandar Ab Rashid & Zaitun Ismail, Venton
Publishing, ISBN 983-2031-71-0
2. Programming in C++, Lessons and Applications, Timothy B. DOrazio, McGraw-Hill,
International Edition, ISBN 0-07-119453-3
3. http://se.fsksm.utm.my/~dayang/kpspace/page4.html
4. http://www.ftsm.ukm.my/nfmy/
5. http://gmm.fsksm.utm.my/~suriati/dcp2073/
F02-03-03-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 142
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
KOD DAN NAMA

MODUL
F02-03-03 FUNDAMENTAL OF PROGRAMMING
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
LE2
NO. TUGASAN
BERKAITAN
07B.02 APPLY CODING LOGIC

07B.03 APPLY SYSTEM CONTROL TECHNIQUE
IMPLEMENT PROGRAMMING KNOWLEDGE
IDENTIFY, APPLY AND DEVELOP BASIC PROGRAMMING LANGUAGE

AND CONCEPT BY USING MATERIAL EQUIPMENT SUCH AS
PROGRAMMING SOFTWARE AND SOURCE CODE SO THAT : OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
1. PROGRAMMING LANGUAGE IS FULLY UNDERSTOOD

2. CONCEPT FOR PROGRAMMING IS FULLY IMPLEMENTED
ACCORDING TO STANDARD REQUIREMENT.
OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
APPLY AND DEVELOP PROGRAMMING SOURCE CODE AND

CONTROL TECHNIQUE BY USING MATERIAL AND EQUIPMENT
SUCH AS PROGRAMMING SOFTWARE AND REFERENCES SO
THAT CONCEPT OF PROGRAMMING IS FULLY IMPLEMENTED.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 143
1. ASAS PENGATURCARAAN C++
Baca kod sumber(source code) di bawah baris demi baris untuk meneliti struktur
aturcara C++ dan komponen yang terdapat di dalamnya.
1: #include
<iostream.h> 2:
3: //Aturcara ini memaparkan Hello world! pada skrin komputer
4: int main()
5: {
6: cout<<Hello world!<<endl;
7: return 0;
8: }
Rajah 1.1 : Contoh aturcara yang mudah dalam C++
1.1 ARAHAN PRAPEMPROSES (PREPROCESSOR)
Perhatikan Baris 1 dalam Rajah 1.1. Tanda # dalam aturcara mewakili

arahan prapemproses. Biasanya digunakan bersama fail pengepala. Fail
Pengepala (Header Files) ini mengandungi maklumat yang diperlukan untuk
melarikan aturcara. Ia diproses oleh prapemproses (preprocessor) sebelum
aturcara dikompil. Format untuk menggunakan header file ialah dengan
menggunakan arahan #include. Dalam contoh di atas, fail iostream
digunakan. IOSTREAM adalah singkatan bagi Input/Output Stream yang
mengandungi fungsi dan katakunci yang diperlukan untuk fungsi input dan
output. Dalam kes ini, cout.
1.2 KOMEN
Perhatikan Baris 3 dalam Rajah 1.1. Komen digunakan untuk

memasukkan nota ke dalam kod sumber untuk memberitahu apa yang
aturcara buat. Ia boleh digunakan untuk memasukkan butiran mengenai
aturcara atau pengaturcara yang menulis atau mengubah kod sumber
tersebut. Ia penting untuk penyelenggaraan pada masa akan datang (future
maintenance) kerana pengaturcara akan merujuk kepada komen yang
terdapat dalam source code untuk memahami sesuatu aturcara dengan
cepat dan tepat.
Terdapat 2 jenis :
Multi-line comment
Bermula dengan /* dan diakhiri dengan */
Ia boleh digunakan untuk komen yang melebihi satu baris pernyataan.
Contoh :
/* Aturcara saya yang pertama */
Single line comment
Bermula dengan //
Setiap baris komen perlu dimulakan dengan //
Contoh :
// Aturcara saya yang pertama
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 144
1.3 PENAMAT (TERMINATOR)
Perhatikan Baris 6 dan 7 dalam Rajah 1.1. Setiap pernyataan mestilah

diakhiri dengan penamat pernyataan iaitu koma bertindih (;) Jika tidak, anda akan
menerima utusan ralat ketika mengkompil aturcara tersebut. Pernyataan
prapemproses tidak memerlukan tanda penamat.
1.4 FUNGSI
Perhatikan Baris 4 dalam Rajah 1.1. Fungsi ialah satu blok pernyataan yang
juga dikenali sebagai modul atau subrutin. Dalam C++, satu modul atau satu
subrutin dikenali sebagai fungsi. Fungsi ditakrifkan oleh nama fungsi dan badan
fungsi. Dalam contoh di atas, main() ialah nama fungsi. Badan fungsi diletakkan
dalam kurungan { }. Apabila anda ingin menulis sesuatu aturcara, fungsi main
wajib ada dalam aturcara anda.
{ mewakili permulaan bagi badan aturcara
}
mewakili pengakhiran bagi badan aturcara
Terdapat pelbagai cara bagi menakrifkan fungsi.
void main ( )
{
Arahan;
}
void main( )
int main( )
main( )
{
{
{
Arahan;
Arahan;
Arahan;
return;
return 0;
return 0;
}
}
}
Rajah 1.4.1 : Cara menakrifkan fungsi utama, main ()
1.5 ASAS INPUT DAN OUTPUT
Perhatikan Baris 6 dalam Rajah 1.1. Dalam iostream library, operasi input
dan output bagi aturcara disokong oleh dua arus data iaitu cin untuk input
(biasanya dikaitkan dengan keyboard) dan cout untuk output (biasanya terus
kepada skrin). Dengan menggunakan dua arus data ini, anda boleh berinteraksi
dengan pengguna dalam aturcara anda kerana mesej boleh dipaparkan pada skrin
dan mampu untuk menerima data yang dimasukkan daripada keyboard. Tiga aliran
piawai bagi input dan output ialah :
cout //piawai output
cin //piawai input
cerr //piawai ralat

Output cout digunakan bersama pengendali output << yang akan
menghantar nilai ungkapan di sebelah kanan ke objek di sebelah kiri.
Nilai ungkapan dihantar keluar ke arus cout.
cout<<Selamat
Datang; cout<<100;
cout<<variable_name;
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 145
Format pertama digunakan untuk paparkan nilai rentetan aksara kepada

skrin.
Format kedua digunakan untuk paparkan nilai nombor.
Format ketiga digunakan untuk paparkan nilai yang terdapat dalam
variable_name.
Input cin digunakan bersama pengendali input >> dan diikuti oleh
pembolehubah yang akan menyimpan data yang diterima.
cin>>no_matrik;
Pernyataan cout<<Hello world! menyuruh komputer menghantar
rentetan Hello world! Ke objek cout. Objek cout adalah peranti output,
biasanya skrin monitor.
Contoh :
void main()
{
int i;
float x;
cout<< "Taipkan satu nilai perpuluhan:";
cin>> x;
cout<< "Taipkan satu nombor integer
positif:"<<endl;
cin>> i;
if(i<1)
cerr <<"ralat i="<< i
<<endl; cout <<"i * x = "<< i *x;
}
Cuba anda perhatikan, penggunaan cout dan cerr kelihatan serupa tapi
hakikatnya kedua-duanya mempunyai stream yang berbeza. Pengaturcara
boleh menentukan arah tuju cout atau cerr contohnya meletakkan semua
mesej yang normal dalam console atau fail msg.log dan semua mesej
ralat dalam fail error.log. Anda akan mempelajari lebih lanjut mengenai
penggunaan cerr dalam silibus pembelajaran yang lebih advance.
1.6 PERNYATAAN RETURN
Perhatikan Baris 7 dalam Rajah 1.1. Pernyataan return 0; menyebabkan fungsi

main mengembalikan nilai sifar untuk memberitahu sistem pengendalian komputer
bahasa aturcara diberhentikan tanpa sebarang ralat. Apabila aturcara anda
mempunyai void pada nama fungsi, ia bermakna tiada nilai yang akan dipulangkan
kepada Operating System (OS). Pernyataan return mengalih kawalan dari aturcara
kepada OS.
1.7 PERKATAAN SIMPANAN (RESERVED WORDS)
Dalam C++, terdapat satu set perkataan yang mempunyai maksud yang tersendiri
dan tidak boleh digunakan untuk tujuan yang lain. Perkataan simpanan mesti
ditulis dalam huruf kecil. Dalam contoh di atas, return adalah salah satu
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 146
perkataan reserved yang terdapat dalam C++. Ia digunakan untuk memulangkan

satu nilai. Semua perkataan reserved ditaip dalam huruf kecil. Jadual 1 adalah
senarai perkataan reserved.
Jadual 1.7.1 : Perkataan simpanan

1.8 MEMBUAT BARIS BARU
Katakunci endl digunakan untuk mengakhiri cetakan dengan baris baru. Anda juga boleh
menggunakan character escape sequence iaitu \n
Contoh :
cout<< Selamat Datang<<endl;

cout<< Selamat Datang\n;
Kedua-dua contoh di atas akan menghasilkan output yang sama. Rujuk jadual di bawah
untuk character escape sequence yang lain.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 147
Character
ASCII
Representation
ASCII Value
Escape Sequence
Newline
NL (LF)
10 or 0x0a
\n
Horizontal tab
HT
\t
Vertical tab
VT
11 or 0x0b
\v
Backspace
BS
\b
Carriage return
CR
13 or 0x0d
\r
Formfeed
FF
12 or 0x0c
\f
Alert
BEL
\a
Backslash
92 or 0x5c
\\
Question mark
63 or 0x3f
\?
Single quotation mark
'
39 or 0x27
\'
Double quotation mark
"
34 or 0x22
\"
Octal number
ooo
\ooo
Hexadecimal number
hhh
\xhhh
Null character
NUL
\0
Jadual 1.8.1 : Character Escape Sequences

2. JENIS DATA, OPERATOR DAN PERNYATAAN (EXPRESSIONS)
Bahasa C++ menyediakan pelbagai jenis data untuk digunakan dalam

aturcara. Selain itu, ia juga mempunyai jenis data terbitan seperti jenis
tatasusunan, penuding dan struktur iaitu jenis data yang menghimpunkan jenis
data mudah.
Jenis data yang asas terdiri daripada jenis aksara (character), integer, titik
apung (floating point) dan bool. Jenis data membezakan cara atau saiz data
disimpan di dalam ingatan. Jenis data ini penting untuk membolehkan komputer
mengenal pasti jenis data dan dapat melaksanakan pengendalian ke atasnya.
i.
Character
char, signed char, unsigned char
Mewakili nilai bagi character (character code) yang diuruskan oleh
program. Setiap
character mempunyai nilai kod yang tersendiri.
ii. Signed integer
signed char, signed short int, signed int & signed long int
mewakili nilai integer yang boleh menguruskan nilai negatif
iii. Unsigned integer
unsigned char, unsigned short int, unsigned int & unsigned long
int
mewakili nilai integer yang tidak boleh menguruskan nilai negatif
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 148
iv. Floating
float, double & long double
mewakili nombor perpuluhan atau eksponen.
v. Bool
bool
mewakili nilai Boolean. Ia boleh terdiri daripada : Benar(True) or
Salah(False).
Signed bertanda
Unsigned tak bertanda
Jadual 2.1 : Jenis data dan saiz data
Jadual 2.2 : Jenis data dan contoh
2.1 SET AKSARA C++ (CHARACTER SET)

Hampir semua komputer pada masa kini menggunakan set aksara
ASCII (American Standard Code for Information Interchange) atau lebih
dikenali sebagai ASCII code. Rentetan aksara mengandungi satu urutan
aksara dan panjangnya bergantung kepada jumlah aksara yang terdapat
dalam rentetan tersebut.
Case-sensitive language
Huruf besar, Uppercase letters (A-Z) dan huruf kecil, lowercase

letters (a-z)
Nombor/Digit
0-9
Special characters
!, #, {,@,*, %,-,/, ! dan lain-lain
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 149
Panjang rentetan aksara boleh dipaparkan dengan menggunakan fungsi

pratakrif iaitu strlen() yang terdapat dalam header file string.h. Panjang
rentetan aksara bersamaan dengan bilangan aksara ditambah satu
kerana aksara null ditambah pada penghujung rentetan. Aksara null
menggunakan symbol \0. Contoh di bawah akan menghasilkan output 8.
Contoh:
cout<<strlen(Syabas!);
Tanda digunakan untuk mewakili satu aksara dan tanda untuk
mewakili rentetan aksara.
Contoh :
S mewakili aksara S dan menggunakan 1byte memory.
S mewakili satu rentetan aksara dan menggunakan 2byte
memory
(1byte untuk aksara S dan 1byte untuk aksara null)
2.2 PENGECAM (IDENTIFIERS)
Pengecam adalah takrifan pengguna. Ia digunakan untuk menyimpan nilai
atau data dan boleh terdiri daripada pelbagai jenis data.
Peraturan untuk menamakan pengecam :
Maksimum 31 character
Boleh digabungkan dengan huruf, digit dan underscores.
Ruang kosong (blankspace) tidak dibenarkan untuk digunakan
dalam pengecam.
Aksara pertama dalam pengecam mestilah huruf
Huruf besar dan huruf kecil dianggap mempunyai maksud yang
berbeza (case sensitive).
Contoh pengecam yang sah:
Monthly_Salary
Month1
email_add
gaji_tahun_ini
gaji
Contoh pengecam yang tidak sah:
Monthly Salary
1stMonth
email@
gaji tahun
ini -gaji
2.3 PEMBOLEHUBAH (VARIABLE)
Pembolehubah adalah salah satu jenis pengecam. Pembolehubah
adalah pengecam yang nilainya boleh berubah semasa perlaksanaan
aturcara. Ia mesti diisytiharkan sebelum boleh digunakan.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 150
Sintaks :
data_type variable_list;
data_type
variable1,variable2,variable3,..,variableN;
Jadual 2.3 : Jenis data dan nama pembolehubah
Contoh pengisytiharan pembolehubah:

int x;
float balance;
char ch;
int y;
Jika pembolehubah mempunyai jenis data yang sama, anda boleh
menggabungkan kesemuanya dalam satu pengisytharan.
int x, y, z; char
ch, chr; float f,
balance;
Pembolehubah boleh dikategorikan kepada:
Pembolehubah setempat (local)
Pembolehubah sejagat (global)

Pembolehubah statik
Pembolehubah luaran
2.3.1
PEMBOLEHUBAH SETEMPAT(LOCAL VARIABLE)
Pembolehubah stempat merupakan privacy kepada definisi

fungsi. Setiap fungsi mempunyai pembolehubahnya yang tersendiri
dan boleh diubah tanpa mempengaruhi pembolehubah yang
mempunyai nama yang sama di dalam fungsi yang lain. Untuk
mengisytiharkan pemboleh ubah setempat, letakkan pengisytiharan
di dalam definisi fungsi.
Contoh:
#include <math.h>
double Pythagoras (double a, double b)

{
}
2.3.2
PEMBOLEHUBAH SEJAGAT(GLOBAL VARIABLE)
Pembolehubah global mempunnyai skop dan jangka hayat

yang menambah ke seluruh fail.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 151
Pembolehubah
global
membolehkan
fungsi-fungsi
untuk
berkomunikasi dengan berkongsi maklumat. Untuk mengisytiharkan
pembolehubah global, takrifkan ia di luar ke semua fungsi.
Contoh:
#include <math.h>
void pythagoras (void);
void setvars (void);
double a,b,c;
void main( )
{
setvars( );
pythagoras( );
cout << The hypotenus is <<c;
}
void pythagoras (void)
{
c=sqrt (a*a+b*b)
}
void setvars(void)
{
}
2.3.3 PEMBOLEHUBAH STATIK

Pemboleh ubah statik menggabungkan kebolehlihatan
pembolehubah tempatan dengan pembolehubah global. Ini berguna
apabila kita mahukan pemboleh ubah tempatan yang mengekalkan
nilainya di antara panggilan fungsi.
Contoh:
void print_vars (int i, int j, int k)
{
static int count=0;
cout << The value is<<i;
cout <<The value is<<j;
cout <<The value is<<k;
count = count +1;
cout <<Ive been
called<<count<<time(s);
}
2.3.4 PEMBOLEHUBAH LUARAN
Apabila program membesar dari segi saiz, biasanya ia akan
dibahagikan
kepada
beberapa
modul,
dikompilkan
dan
menyambungkan modul-modul tersebut. Setiap fungsi boleh dilihat
secara
automatic
pada
semua
modul
kecuali
kita
mengisytiharkannya sebagai static.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 152
Pembolehubah hanya boleh dilihat di dalam modul di mana

ia diisytiharkan kecuali kita membuatnya sebagai pembolehubah
luaran. Untuk mengisytiharkan pembolehubah luaran, isytiharkan
pembolehubah sebagai global di dalam satu modul. Setiap modul
yang mahu menggunakan pembolehubah ini, perlu memasukkan
extern dalam pengisytiharan. Kita boleh juga memasukkan
kesemua pembolehubah luaran ini ke dalam satu header file yang
kemudiannya dimasukkan ke dalam setiap projek yang
menggunakan pembolehubah tersebut.
2.4 MENGUMPUKKAN NILAI AWAL PEMBOLEHUBAH (INITIALIZATION)
Pembolehubah global secara lalainya (default) akan diberi nilai
sifar. Pembolehubah setempat secara lalainya (default) akan diberi
sebarang nilai.
Cara yang paling lazim digunakan untuk mendapatkan nilai
pembolehubah adalah dengan menggunakan umpukan. Tanda = disebut
pengendali umpukan.
Variable_name = ungkapan;
Sintaks:
Ungkapan dinilai dan hasilnya dikaitkan dengan variable_name.
Pengendali persamaan pula menggunakan simbol ==. Contohnya
pernyataan x==y bermaksud x adalah sama dengan y.
2.5 PEMALAR(CONSTANT)
Pemalar adalah salah satu dari pengecam. Berbeza dari
pembolehubah, pemalar memegang nilai yang
btidak berubah semasa perlaksanaan program. Pengisytiharan boleh
dilakukan bergantung kepada jenis
data yang menyimpan nilai pemalar.
Sintaks :
#define namaPemalar nilaiPemalar
Perhatikan bahawa jenis data bagi pemalar tidak ditentukan
(seperti int, float dan lain-lain). #define menukarkan nilai
namaPemalar kepada nilaiPemalar setiap kali prapemproses
menemuinya. Oleh kerana prapemproses dijalankan sebelum pengkompil,
pengkompil anda hanya dapat mengesan nilaiPemalar setiap kali
anda meletakkan namaPemalar.
Contoh :
#define PI 3.147
Pengisytiharan di atas adalah cara lama yang digunakan dalam C. Dalam
C++, penggunaan const

adalah lebih sesuai.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 153
Sintaks :
const jenisData namaPemalar = nilaiPemalar;
Contoh :
const int maksimum = 100;
Dengan pengisytiharan di atas, pengkompil dapat kuatkuasakan
penggunaan pemalar mengikut jenis data yang diisytiharkan.
2.5.1
PEMALAR ENUM
Pemalar enum digunakan untuk mentakrifkan jenis pemalar

baru yang mana nilainya terhad kepada satu set nilai yang telah
ditetapkan.
Sintaks:
enum namaPemalar{senarai nilai};
Contoh:
enum hari{ahad, isnin, selasa, rabu,
khamis, jumaat, sabtu};
Setiap senarai nilai mempunyai nilai integer. Dalam contoh
di atas, ahad diumpukkan dengan nilai 0, isnin dengan nilai 1,
selasa dengan nilai 2, rabu dengan nilai 3 dan seterusnya.
Programmer boleh juga menggunakan nilai khas dengan
mengisytiharkan seperti berikut. Contohnya anda mahukan ahad
mengembalikan nilai 1, isnin mengembalikan nilai 2 dan
seterusnya.
enum hari{ahad=1, isnin, selasa, rabu,
khamis, jumaat, sabtu};
Pemalar enum ditakrifkan supaya kod lebih mudah dibaca.
Selepas pengisytiharan enum, anda boleh menggunakan
namaPemalar sebagai user-defined type. Di dalam C, keyword
enum diperlukan semasa pengisytiharan tetapi dalam C++, anda
boleh mengabaikan keyword tersebut semasa pengisytiharan.
Contoh:
hari{ahad=1, isnin, selasa, rabu, khamis,
jumaat, sabtu};
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 154
Contoh program :
int main()
{
enum WeekendDay {Saturday, Sunday};
enum Fruit {Apple, Orange, Pear};
WeekendDay w;
Fruit f=Pear;
w=Orange;
w=f;
}
2.6 PERNYATAAN (EXPRESSIONS)
Pernyataan C++ yang paling mudah terdiri mengandungi single
variable, literal constant atau symbolic constant.
Contoh :
Jadual 2.6.1 : Pernyataan dalam C++
Symbolic constant memegang nilai yang diumpukkan kepadanya semasa

anda mengisytiharkan constant.
Literal constant memegang nilainya yang tersendiri.
Variable memegang nilai semasa yang diumpukkan oleh program.
Pernyataan yang kompleks terdiri daripada pernyataan yang mudah yang
dihubungkan dengan operator.
Contoh :
2 + 8
2 dan 8 adalah sub-pernyataan dan + adalah operator tokokan.
Pernyataan C++ yang lebih kompleks adalah seperti berikut:
1.25 / 8 + 5 * rate + rate * rate / cost
Apabila pernyataan mengandungi pelbagai operator, pernyataan ini akan
dinilai bergantung kepada keutamaan dalam operator (precedence)
2.7 PENGENDALI (OPERATORS)
Operator ialah simbol yang mengarahkan C++ untuk melakukan
operasi atau tindakan ke atas satu atau lebih operand. Operand ialah
sesuatu yang diambil tindakan oleh operator. Di dalam C++, semua
operand adalah pernyataan.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 155
Rajah 2.7.1 : Jenis operator dalam C++
2.7.1
Pengendali Umpukan (Assignment Operator)
Pengedali umpukan ialah tanda = . Di dalam bahasa

pengaturcaraan, tanda = tidak sama dengan tanda = di dalam
algebra. Jika anda menulis
x=y;
Di dalam C++ program, ia tidak bermakna x sama dengan
y tetapi membawa maksud nilai y diumpukkan kepada x.
Dalam pernyataan C++, sebelah kanan boleh terdiri daripada apaapa pernyataan tetapi di sebelah kiri mestilah terdiri daripada
pembolehubah. Jadi, ia sepatutnya seperti di bawah.
pembolehubah = pernyataan;
Apabila dilaksanakan, pernyataan dinilai dan hasilnya akan
diumpukkan kepada pembolehubah.
2.7.2
Pengendali Matematik (Mathematical Operators)
Pengendali matematik melakukan operasi matematik seperti

penambahan, penolakan, pendaraban dan sebagainya. C++
mempunyai dua operator unari dan 5 operator binari.
a) Operator Unari
Ia dinamakan sebagai unary kerana hanya melibatkan satu
operand.
Operator
Simbol
Tokokan
++
Susutan
--
Operasi
Tambah operand
dengan 1
Tolak operand dengan 1
Contoh
++x, x++
--x, x--
Jadual 2.7.1 : Simbol operator dan operasi yang dilakukan
Operator tokokan dan susutan hanya boleh digunakan
bersama pembolehubah, tidak boleh digunakan bersama constant.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 156
++x; bersamaan dengan x=x+1;

--y; bersamaan dengan y=y-1;
Operator unari boleh diletakkan sebelum operand(prefix
mode) atau selepas operand(postfix mode). Kedua-dua mod ini
tidak sama. Apa yang membezakan di antara kedua-dua mod ini
ialah bila operasi penambahan atau penolakan dilaksanakan.
Prefix mode - Operator tokokan atau susutan mengubah nilai
operand sebelum digunakan.
Postfix mode - Operator tokokan atau susutan mengubah nilai
operand selepas digunakan.
Contoh:
Prefix
x = 10;
y = ++x;
Selepas perlaksanaan, x=11, y=11
Postfix
x = 10;
y = x++;
Selepas perlaksanaan, x=11, y=10
b) Operator Binari
Ia dinamakan sebagai binari kerana melibatkan dua operand.
Jadual 2.7.2 : Simbol operator matematik dan operasi yang dilakukan serta
contoh
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 157
Keutamaan operator (Operator precendence) ialah urutan

bagi perlaksaan operasi. Setiap operasi ada keutamaan yang
spesifik. Apabila pernyataan dilaksanakan, operator yang
mempunyai keutamaan paling tinggi akan dilaksanakan terlebih
dahulu.
Jadual 2.7.3 : Keutamaan operator matematik
Jika pernyataan mengandungi level keutamaan yang sama,

operator akan dilaksanakan mengikut urutan dari kiri ke kanan.
Anda juga boleh mengubah urutan bagi penilaian dengan
menggunakan parentheses iaitu symbol (). Sub-pernyataan yang
berada di dalam () akan dinilai terlebih dahulu tanpa
mempedulikan keutamaan operator yang lain.
Contoh:
x = (4 + 5) * 3;
2.7.3
Compound Assignment Operators
Compound Assignment Operators ini membolehkan untuk

memendekkan kaedah penulisan dengan menggabungkan
operator binari dengan pengendali umpukan.
Contoh:
x = x + 5;
Dengan menggunakan operator ini, anda boleh menulisnya
seperti di bawah
x += 5;
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 158
Jadual 2.7.4 : Penggunaan compound operators
2.7.4
Pengendali Hubungan (Relational Operators)
Operator ini digunakan untuk membandingkan dua pernyataan.
Jadual 2.7.5 : Penggunaan pengendali hubungan
Pernyataan yang mengandungi relational operator akan dinilai

samada benar(True) atau salah(False).
True diambilkira sama dengan yes, juga dikira s ama
dengan 1.
False diambilkira sama dengan no, juga dikira s ama
dengan 0.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 159
Semua relational operator mempunyai keutamaan yang lebih

rendah berbanding operator matematik.
Contoh :
if (x + 5>y)
Pernyataan di atas membawa maksud, hasil tambah x dan 5
dibandingkan dengan nilai y.
Ia juga boleh ditulis dengan parentheses untuk lebih mudah
dibaca.
if ((x + 5)>y)
Jadual 2.7.6 : Keutamaan pengendali hubungan
2.7.5
Pengendali Logik (Logic Operators)
Pengedali logik bit membuat kira-kira logik dalam 1 bit. Gunakan 0

sebagai false, dan 1 sebagai true.
Anda juga boleh gunakan nilai selain dari 1 dan 0 tetapi
kebiasaanya programmer menggunakan nilai 1
sebagai true.
Jadual 2.7.7 : Simbol pengendali logik
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 160
Jadual 2.7.8 : Penilaian pengendali logik
Jadual 2.7.9 : Keutamaan pengendali logik
Pernyataan yang menggunakan logical operators dinilai samaada

true atau false. Operator ini mempunyai keutamaan yang lebih
rendah daripada relational operators.
3
FUNGSI SUMBER MATEMATIK (MATHEMATICAL LIBRARY)

Fungsi sumber matematik membantu programmer menjalankan pengiraan
matematik. Contoh dasar serta takrif fungsi pengiraan matematik disimpan di
dalam header file math.h dan cmath.h. Antara fungsi matematik yang biasa
digunakan adalah seperti jadual di bawah.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 161
Jadual 2.8.1 : Fungsi matematik yang biasa digunakan
Apabila menulis aturcara yang menggunakan fungsi yang disenaraikan, sertakan

arahan di bawah.
#include <math.h>
Jika arahan tersebut tidak disertakan, pengkompil akan memaparkan mesej ralat.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 162
Contoh:
#include <math.h>
//menentukan nilai sin, cos dan tan x
main()
{
double x;
cout <<Nilai x adalah dalam radian.\n;
for(x=0;x<=1;x+=0.2)
{
cout<<sin <<x<< adalah <<sin(x)<<endl;
cout<<cos <<x<< adalah <<cos(x)<<endl;
cout<<tan <<x<< adalah <<tan(x)<<endl;
}
}
4
MENENTUKAN FORMAT NOMBOR BAGI HASIL AKHIR

Apabila constant dan pembolehubah yang mempunyai jenis data yang
berlainan digabungkan dalam pernyataan, ia akan ditukarkan kepada jenis data
yang sama semasa penilaian dijalankan. Di dalam C++, jenis data atau operand
mempunyai saiz data yang berbeza. Semasa penukaran, jenis data yang bersaiz
lebih kecil akan ditukarkan kepada jenis data yang lebih besar. Hanya selepas
penukaran jenis data dilakukan, penilaian pernyataan akan dijalankan hasil
dikeluarkan.
Contoh:
exp1 = pernyataan1
Langkah 1:
Pada baris 4, exp1 akan dilaksanakan terlebih dahulu. fVar akan ditukarkan
sebagai double dan hasil
bagi exp1 adalah jenis double.
Langkah 2:
Dalam exp2, iVar akan dinilai sebagai float dan hasil bagi exp2 adalah jenis
float.
Langkah 3:
exp3 akan ditukarkan sebagai double. Apabila keseluruhan pernyataan dinilai,
exp2 akan ditukarkan
kepada double dan hasil akhir juga adalah jenis double.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 163
4.1 CASTING
Casting dilakukan untuk memaksa pernyataan ditukarkan kepada
jenis data yang dikehendaki.
Sintaks:
(jenis) pernyataan;
Cast juga adalah sejenis operator dan amat berguna pada masa-masa
tertentu. Anda mungkin ingin kekalkan jenis data yang asal bagi
pembolehubah tetapi dalam masa yang sama ingin membuat pengiraan
menggunakan pembolehubah yang jenis datanya berbeza. Jadi, casting
adalah jalan penyelesaiannya.
Contoh:
1: int iVar;
2: float fVar;
3: hasil = (float)iVar + fVar;
Dalam contoh di atas, semasa penilaian dijalankan iVar dinilai dipaksa
untuk dinilai sebagai float supaya hasil akhir nanti adalah jenis float.
Pada masa yang sama, iVar tetap kekal sebagai jenis int.
5
FUNGSI DIREKTIF PRAPEMPROSES DAN FAIL PENGEPALA

(PREPROCESSOR DIRECTIVES AND HEADER FILES)
5.1 DIREKTIF PRAPEMPROSES
Preprocessor directives adalah arahan yang dimasukkan ke dalam
program bukan untuk program tersebut tetapi untuk prapemproses.
Prapemproses dilaksanakan secara automatik oleh pengkompil apabila
kita mengkompil program C++. Ia bertanggungjawab untuk
menentusahkan(verify) kod program. Semua directives mesti terdiri
daripada satu baris kod dan tidak perlu diakhiri dengan semicolon ;
#define
Digunakan untuk mengisytiharkan constant dan
macro. Sintaks:
#define nama nilai
Fungsinya adalah untuk mentakrifkan macro yang dipanggil nama dan
menggantikan nama yang terdapat di dalam program dengan nilai yang
diberi.
Contoh:
#define MAX_WIDTH 100
int lebar = MAX_WIDTH;
Contoh di atas mengumpukkan nilai 100 kepada lebar.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 164
#undefine
Takrif ini mepunyai fungsi yang sebaliknya berbanding dengan #define.
Apa yang dilakukan ialah mengabaikan #define yang sebelumnya.
Contoh :
#undefine MAX_WIDTH
Dalam contoh di atas, nilai baru bagi lebar ialah 200.

#ifdef, #ifndef, #if, #endif, #else dan #elif
#ifdef bermaksud if defined yang membenarkan sebahagian program
dikompil hanya jika constant tersebut sudah ditakrifkan terlebih dahulu.
Sintaks :
#ifdef nama
//arahan
#endif
Contoh :
#ifdef MAX_WIDTH
#endif
Dalam contoh di atas, jika MAX_WIDTH telah ditakrifkan, barulah arahan
int lebar = MAX_WIDTH; akan dilaksanakan. Jika tidak, arahan
tersebut tidak akan dikompil.
#ifndef bermaksud if not defined yang melakukan operasi yang
berlawanan dengan #ifdef. Arahan akan dilaksanakan hanya jika constant
tersebut tidak ditakrifkan.
Contoh :
#ifndef MAX_WIDTH
#endif
Dalam contoh di atas, jika MAX_WIDTH tidak ditakrifkan sebelum ini, ia
akan mentakrifkan dengan nilai 100 tetapi jika sebelumnya memang telah
ditakrifkan dengan satu nilai yang lain contohnya 50, ia akan kekal
dengan nilai 50.
#if, #else dan #elif (elif = else if) pula akan menyebabkan arahan
selepasnya dikompil jika syarat dipenuhi.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 165
Contoh :
#if MAX_WIDTH>200
#undef MAX_WIDTH
#elif MAX_WIDTH<50
#undef MAX_WIDTH
#else
#undef MAX_WIDTH
#endif
Cuba anda perhatikan kod yang berwarna merah. Ia saling berkait
membentuk struktur if.
#include
Takrif ini biasa digunakan seperti yang anda lihat contoh-contoh dalam
tajuk sebelum ini. Apabila prapemproses menemui #include, ia akan
menggantikan kandungan bagi keseluruhan fail tersebut.
Sintaks:
#include file
atau
#include <file>
Apa yang membezakan kedua-dua contoh di atas adalah direktori fail
yang dirujuk. file digunakan untuk dirujuk dalam direktori yang sama
dengan fail yang mengandungi directive ini dan hanya dalam kes jika tidak
dijumpai, pengkompil akan merujuk ke dalam default directory yang telah
dikonfigurasikan untuk mencari standard header files. <file> digunakan
untuk merujuk terus ke dalam default directory yang telah dikonfigurasikan
untuk mencari standard header files.
5.2 FAIL PENGEPALA (HEADER FILES)
Header files adalah fungsi pratakrif yang boleh digunakan untuk
membantu programmer dalam penulisan program yang lebih cepat. Oleh
sebab semua header files telah diuji dan tidak mengandungi ralat,
program yang ditulis oleh programmer juga akan kurang mengandungi
ralat. Untuk menggunakan header files tersebut, anda mestilah
menggunakan arahan prapemproses #include
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 166
Berikut adalah standard header files yang digunakan dalam C++.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 167
STRUKTUR LOGIKAL DAN STRUKTUR LELARAN 6.1

PENGENALAN KEPADA STRUKTUR LOGIKAL
Secara lalai (default), program melaksanakan arahan secara
jujukan (sequentially) atau baris demi baris. Terdapat beberapa
pernyataan C++ yang membolehkan programmer mengawal pernyataan
yang akan dijalankan selain dari baris berikutnya. Ini disebut pertukaran
kawal. Ia terbahagi kepada 3 kategori iaitu :
Selection statements
Iteration statements
Jump statements
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 168
Pertukaran kawal menggunakan simbol berlian yang juga dikenali sebagai

simbol keputusan.
6.1.1
Kenalpasti Kriteria Pilihan

Mengarahkan program untuk membuat pilihan adalah
paling senang dalam C++. Ia boleh dilaksanakan dengan
menggunakan pernyataan pilihan (selection statements).
Terdapat 4 jenis selection statements iaitu :
Pernyataan If
Pernyataan If-else
Pengendali bersyarat ?:
Pernyataan Switch
Pernyataan If dikenali sebagai struktur satu pilihan kerana ia

memilih atau mengabaikan satu pernyataan.
Pernyataan If-else dikenali sebagai struktur dwi pilihan kerana ia
memilih antara dua pernyataan.
Pengendali bersyarat ?: berfungsi seakan-akan struktur pilihan
If-else.
Pernyataan Switch dikenali sebagai struktur pelbagai pilihan
kerana ia memilih tindakan dari banyak pernyataan.
a) Pernyataan if
Struktur pilihan if digunakan untuk memilih tindakan alternatif.
Sintaksnya adalah seperti berikut:
if (syarat)
pernyataan;
Syarat adalah ungkapan integer dan pernyataan adalah manamana pernyataan boleh laku (executable
statements). Pernyataan hanya boleh dijalankan jika syarat
dipenuhi iaitu benar.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 169
Carta alir bagi struktur pilihan if
Rajah 6.1.1 : Carta alir bagi struktur pilhan if
Carta alir bagi perbandingan dua nombor integer
Rajah 6.1.2 : Carta alir bagi perbandingan dua nombor integer
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 170
Contoh program bagi carta alir di atas

1: #include <iostream.h>
2: void main()
3: {
4: int var1;
5: int var2;
6:
7: var1=10;
8: var2=5;
9:
10:
12: }
if(var1>var2)
11:
cout<<var1<<
<<var2;
lebih
besar
dari
Rajah 6.1.3 : Aturcara bagi perbandingan dua nombor integer
Mari kita lihat contoh bagi program di atas.

Baris 4 dan 5 : 2 pemboleh ubah integer iaitu var1 dan var2
diisytiharkan.
Baris 7 dan 8 : var1 dan var2 masing-masing diumpukkan
dengan nilai 10 dan 5.
Baris 10 : pernyataan if membandingkan adakah var1 lebih besar
daripada var2. Dalam kes ini adalah
benar.
Baris 11 : Oleh kerana pernyataan pada baris 10 adalah benar,
maka baris 11 dilaksanakan.
Contoh output bagi program di atas :
10 lebih besar dari 5
b) Pernyataan if-else
Dalam pernyataan ini, C++ menjalankan pernyataan kedua jika
pernyataan pertama tidak dipatuhi.
Sintaks bagi struktur ini adalah :
If (syarat)
Pernyataan1;
else
pernyataan2;
Syarat adalah ungkapan integer. Pernyataan1 dijalankan jika

syarat dipenuhi (true) dan pernyataan2 dijalankan jika syarat tidak
dipenuhi (false).
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 171
Carta alir bagi struktur pilihan if-else
Rajah 6.1.4 : Carta alir bagi struktur pilihan if-else
Aturcara yang dapat membezakan antara nombor ganjil dan

genap:
1: #include <iostream.h>
2: void main()
3: {
4: int nombor;
5:
6: cout<< Masukkan satu nombor :;
7: cin>>nombor;
8: if( (nombor!=0) && (nombor%2)==0 )
9: {
10: cout<< Nombor genap<<endl;
11: }
12: else
13: {
14:cout<< Nombor ganjil atau nombor ialah 0<<endl;
15: }
16:
}
Rajah 6.1.5 : Aturcara bagi membezakan nombor ganjil dan
genap
Contoh output bagi program di atas.

Contoh 1 :
Masukkan satu nombor :5
Nombor ganjil atau nombor adalah 0
Contoh 2 :
Masukkan satu nombor :2
Nombor genap
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 172
Mari kita lihat contoh bagi program di atas.

Baris 4 : pembolehubah nombor diisytiharkan
Baris 6 : mesej dipaparkan meminta satu nombor dimasukkan.
Baris 7 : nilai yang dimasukkan dipegang oleh pembolehubah
nombor
Baris 8 : baris ini mengandungi dua syarat yang perlu dipatuhi iaitu
(nombor !=0) dan (nombor%2) ==0. Jika kedua-dua syarat
dipatuhi iaitu kedua-dua hasil adalah benar, arahan pada
baris 10 akan dilaksanakan.
Baris 10 : baris ini hanya akan dilaksanakan jika hasil dari baris 8
adalah palsu.
c) Struktur pilihan If Bersarang dan Pernyataan Berblok
Anda juga boleh menggunakan struktur pilihan if bersarang.
Sintaks adalah seperti berikut :
1 pair
if (syarat1)
if(syarat2)
pernyataan1;
else
pernyataan2;
else
pernyataan3;
1 pair
Struktur pilihan if bersarang ialah pernyataan if yang ditulis di

dalam pernyataan if yang lain. Dalam
program, ia boleh terdiri daripada banyak pernyataan if bersarang.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 173
Contoh program yang menggunakan struktur pilihan if bersarang

if(jantina = L)
{
if(umur<=12)
{
cout<< Good
}
else
{
cout<< Good
}
}
else if(jantina = P)
{
if(umur<=12)
{
cout<< Good
}
else
{
cout<< Good
}
}
Day Master<<endl;
Day Mister<<endl;
Day Miss<<endl;
Day Madam<<endl;
Rajah 6.1.6 : Aturcara yang menggunakan struktur pilihan if bersarang
Dalam program di atas, terdapat banyak pernyataan berblok. Blok

bagi kod dimulai dengan pembuka curly brace ({) dan diakhiri
dengan penutup curly brace (})
d) Struktur pilihan If-else bersarang
Anda juga boleh menggunakan struktur pilihan if-else bersarang.
Struktur ini menguji pelbagai syarat
dengan meletakkan if-else bagi setiap pilihan struktur. Sebagai
contoh, lihat kod psuedo berikut:
Jika markah 80 atau lebih, paparkan A
Lain
Jika markah 70 atau lebih, paparkan B
Lain
Jika markah 60 atau lebih, paparkan C
Lain
Jika markah 50 atau lebih, paparkan D
Lain
Paparkan E
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 174
Contoh program bagi kod pseudo di atas.

void main()
{
int markah;
cout<<Masukkan markah: \n;
cin>>markah;
if(markah>=80)
cout<<Anda mendapat A<<endl;
else if(markah>=70)
cout<<Anda mendapat B<<endl;
else if(markah>=60)
cout<<Anda mendapat C<<endl;
else if(markah>=50)
cout<<Anda mendapat D<<endl;
else
cout<<Anda mendapat E<<endl;
}
Rajah 6.1.6 : Aturcara yang menggunakan struktur pilihan if -else
e) Pengendali Bersyarat ?:
Pengendali bersyarat adalah singkatan bagi pernyataan struktur ifelse. Simbol yang digunakan adalah ?
dan : dalam format pertigaan (ternary). Pengendali bersyarat
mempunyai tiga kendalian. Sintaksnya adalah seperti berikut :
syarat?
pernyataan1:pernyataan2
;
Jika syarat mengembalikan nilai benar, pernyataan1 dijalankan.
Jika syarat mengembalikan nilai palsu,
pernyataan2 dijalankan.
Contoh :
void main()
{
int markah;
cout<<Masukkan nilai markah: \n;
cin>>markah;
cout<<(markah>=50? Syabas! Anda lulus.\n :
Maaf, anda gagal.\n);
}
Rajah 6.1.7 : Aturcara yang menggunakan pengendali bersyarat
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 175
Pengendali bersyarat lazimnya digunakan apabila syarat dan

pernyataan yang dijalankan adalah ringkas.
f) Struktur Pilihan Switch g)
Struktur pilihan switch selalunya digunakan sebagai alternatif
kepada pernyataan if-else yang banyak dan kompleks. Ia
mempunyai satu siri label case dan satu pilihan case lalai
(default). Pernyataan switch adalah seperti pernyataan majmuk if
dengan pelbagai kemungkinan jawapan. Ia lebih senang dibaca
dan senang difahami berbanding pernyataan if-else.
Sintaks adalah seperti berikut:
switch(ungkapan)
{
case pemalar1: pernyataan1;
break;
case pemalar2: pernyataan2;
break;
case pemalarN: pernyataanN;

break;
default:pernyataan;
}
Pernyataan switch menilai ungkapan dan mencari nilai yang
sepadan dengan pemalar yang disenaraikan. Jika sepadan,
pernyataan yang disenaraikan dalam case tersebut dijalankan.
Perhatikan bahawa ungkapan mesti dinilai dalam integer dan
pemalar mesti terdiri daripada pemalar integer. Char juga adalah
pemalar integer.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 176
Contoh Aturcara:
void main()
{
char gred;
cout<<Sila masukkan gred markah anda (AF) : \n;
cin>>gred;
switch(gred)
{
case A:
cout<<Markah minimum ialah
break;
case B:
break;
case C:
break;
case D:
break;
default:
cout<<Markah ialah di
39<<endl;
}
80<<endl;
60<<endl;
50<<endl;
40<<endl;
antara 0-
}
Rajah 6.1.8 : Aturcara yang menggunakan switch-case
Perhatikan bahawa setiap pernyataan di bawah case terdapat

break. Pernyataan break digunakan untuk
memberhentikan compiler daripada terus melaksanakan arahan
pada setiap case. Jika break tidak digunakan, semua arahan di
bawah case akan dilaksanakan.
6.2 PENGENALAN KEPADA STRUKTUR LELARAN
(Iteration/Repetition Structure) Lelaran adalah pernyataan berulang atau
blok pernyataan dalam sesebuah program. C++ mempunyai tiga
pernyataan lelaran iaitu:
Pernyataan while
Pernyataan do-while
Pengendali for
Pernyataan lelaran juga dikenali sebagai gegelung (loop). Loop akan
diteruskan selagi keadaan adalah true. Apabila loop mengembalikan nilai
false, loop akan ditamatkan.
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 177
6.2.1
Struktur Lelaran while
Sintaks :
while(syarat) pernyataan;
Carta alir :
Rajah 6.2.1 : Carta alir struktur lelaran while
//Aturcara ini akan memberi pilihan kpd user untuk teruskan operasi
tambah atau tidak
void main()
{
char ans;
int num1, num2, hasil;
cout<<Anda ingin mencari hasil tambah dua nombor?(y/n);
cin>>ans;
while(ans==y||ans==Y)
{
cout<<Masukkan nombor pertama:
; cin>>num1;
cout<<Masukkan nombor kedua: ;
cin>>num2;
hasil = num1+num2;
cout<<Hasil tambah bagi <<num1<< dan <<num2<< adalah
<<hasil;
cout<<\nAnda ingin teruskan?
(y/n); cin>>ans;
}
}
Rajah 6.2.2 : Aturcara yang menggunakan lelaran while
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 178
6.2.2
Struktur Lelaran do-while
Sintaks :
do pernyataan while(syarat);
Carta alir :
Rajah 6.2.3 : Carta alir strukur lelaran do-while
//Aturcara ini akan melakukan operasi tambah dan memberi pilihan

kepada user
//untuk meneruskannya atau tidak
void main()
{
char ans;
int num1, num2, hasil;
do
{
cout<<Masukkan nombor pertama: ;
cin>>num1;
cout<<Masukkan nombor kedua: ;
cin>>num2;
hasil = num1+num2;
cout<<Hasil tambah bagi <<num1<< dan <<num2<< adalah
<<hasil;
cout<<\nAnda ingin teruskan?(y/n);
cin>>ans;
}
while(ans==y||ans==Y);
}
Rajah 6.2.4 : Aturcara yang menggunakan lelaran do-while
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 179
6.2.3
Struktur Lelaran for
Sintaks :
for(initialize;condition
test;incrementation);
{
Statements;
}
Carta alir :
Rajah 6.2.5 : Carta alir struktur lelaran for
Contoh Aturcara 1:
void main()
{
int count;
for(count=1; count<=10; count++)
{
cout<<count*count << ;
}
cout<<endl;
}
Rajah 6.2.6 : Aturcara yang menggunakan lelaran for
Output:
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 180
Contoh Aturcara 2:
void main()
{
int count,line;
for(line=1; line<=10; line++)
{
for(count=1;count<=line; count++)
{
cout<<"*";
}
cout<<endl;
}
cout<<endl;
}
Output:
LATIHAN :
1. Apakah perbezaan di antara mod postfix dan prefix?
2. Apakah kebaikan menggunakan pemalar?
3. Apakah kegunaan fungsi sumber matematik (Mathematical Library)?
4. Kenapakah arahan #include <iostream> perlu dimasukkan pada permulaan
aturcara?
5. Mengapakah pernyataan break diperlukan dalam pernyataan switch-case?
6. Apakah perbezaan di antara pernyataan while dan do-while?
RUJUKAN :
1. Pengaturcaraan Menggunakan C++, Iskandar Ab Rashid & Zaitun Ismail, Venton
Publishing, ISBN 983-2031-71-0
2. Theory and Problems of Programming with C++, John R.Hubbard, McGraw-Hill 2
Edition, ISBN 0-07-135346-1
3.
http://gmm.fsksm.utm.my/~suriati/dcp2073/
nd
F02-03-03-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 181
KERTAS PENERANGAN
MODUL 4
F02-03-04 COMPUTER NETWORK
MAINTENANCE
F02-03-04-LE1 VERIFY COMPUTER NETWORK PERFORMANCE & CONNECTIVITY

04.03Inspect Computer Network Performance
02.08Evaluate Computer Network Connectivity
F02-03-04-LE2 UPDATE NETWORK SYSTEM AND DOCUMENTATION

04.04 Optimize Computer Network Operating System
04.05 Update Computer Network System Documentation
F02-03-04-LE3BACKUP ACTIVITIES
04.06Manage Backup Restore
03.06 Produce Computer Network Documentation
F02-03-04-LE4IMPLEMENT PREVENTIVE MAINTENANCE

04.07Lead Computer Network Preventive Maintenance
02.07Produce Computer Network Documentation
MUKASURAT 183
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
KOD DAN NAMA

MODUL
F02-03-04 COMPUTER NETWORK MAINTENANCE
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
LE1
NO. TUGASAN
BERKAITAN
02.08 EVALUATE COMPUTER NETWORK CONNECTIVITY

04.03 INSPECT COMPUTER NETWORK PERFORMANCE
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
VERIFY COMPUTER NETWORK PERFORMANCE &

CONNECTIVITY
IDENTIFY AND UNDERSTAND NETWORK HARDWARE, IDENTIFY,

OBTAIN,PREPARECOMPUTERNETWORKCABLING,
IMPLEMENT, CONNECT, CHECK AND TEST PHYSICAL NETWORK
CABLING AND CHECK, FIX, REMOVE AND ALLOCATE PHYSICAL
NETWORK PERFORMANCE USING TOOLS, MATERIALS AND
EQUIPMENT SUCH AS CATALOGUE, MANUALS, RELATED WEB
SITE, COPPER CABLE, NETWORK CABLING TOOLS, NETWORK
CABLE TESTER CHECKLIST NETWORK ANALYZER AND
STANDARD OPERATING PROCEDURES STATUS SO THAT:1.
2.
3.
4.
NETWORK HARDWARE IS RECOGNIZED

NETWORK STRUCTURED CABLING IS PERFORMED
NETWORK PERFORMANCE CAN BE MAINTAINED
NETWORK CONNECTIVITY CAN BE FIXED
OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
IMPLEMENT, CONNECT, CHECK AND TEST PHYSICAL NETWORK

CABLING BY USING MATERIALS AND EQUIPMENTS SUCH AS
NETWORK CABLING TOOLS, NETWORK CABLING ANALYZER,
CHECKLIST, STANDARD OPERATING PROCEDURE SO THAT
NETWORK CABLING STATUS CAN BE UPDATED AND
ESTABLISHED AND NETWORK STRUCTURE CABLING STATUS IS
MAINTAINED.
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 184
1. PENGENALAN KEPADA ANALISIS PRESTASI RANGKAIAN

Analisis prestasi rangkaian adalah susulan pemantauan dan usaha-usaha lain yang
khusus kepada stesen kerja atau komputer pelayan. Selepas komputer anda telah di uji dan
di optimumkan penggunaan pelanggan atau sumber-sumber sistem pelayan, melihat
prestasi rangkaian.
Apabila anda sudah bersedia untuk memeriksa komponen rangkaian anda, mulakan
dengan memeriksa perkakasan rangkaian anda, termasuk perkakasan seperti hub, kabel,
router, suis dan adapter rangkaian. Untuk maklumat tentang operasi yang betul lihat
dokumentasi (manual) daripada pengilang
1.1. PEMERHATIAN PRESTASI KESELURUHAN
Windows memantau prestasi Microsoft Management Console (MMC) yang

membekalkan peralatan untuk mengkaji prestasi sistem. Dari satu konsol, anda boleh
memantau prestasi permohonan dan perkakasan dalam masa nyata, buat mengikut
tempahan data anda hendak kutip dalam log laporan, mentakrifkan ralat untuk amaran dan
tindakan-tindakan automatik, mengeluarkan laporan-laporan, dan melihat data prestasi lepas
dalam pelbagai cara.
Windows Performance Monitor menggabungkan kefungsian alat-alat berdiri sendiri
sebelumnya termasukPerformance Logs and Alerts (PLA), Server Performance Advisor
(SPA), dan System Monitor.Ia menyediakan satu antara muka bergambar untuk
pengkhususanData Collector Sets and Event Trace Sessions.
1.2. UNTUK MELANCARKAN WINDOWS PERFORMANCE MONITOR :
Klik Start, serasi kotak Start Search, menaip perfrom , dan tekan ENTER.
1.2.1. System Baseline
Wujudnya Sistem Rangkaian Komputer telah memberikan beberapa

manfaat yang besar kepada penguna-penggunanya. Melalui rangkaian ini,
pengguna boleh berkongsi menggunakan perisian serta fail. Perkongsian,
penyalinan serta penghantaran perisian serta fail dapat dilaksanakan secara
talian. Ini bermakna pengguna tidak perlu menghabiskan sumber kewangan
yang besar untuk membelikan perisian untuk setiap unit komputer
mereka.Pengguna hanya perlu membeli sebuah perisian versi rangkaian
contohnya LAN Version sudah memadai untuk semua komputer yang terdapat
di dalam rangkaian tersebut menggunakannya.
Pengguna juga boleh berkongsi data atau perisian pada masa yang
serentak contohnya tiga orang pekerja di dalam suatu jabatan, bekerja dengan
menggunakan hamparan helaian yang sama. Keupayaan ini khususnya
berguna di dalam kes pangkalan data, yang perlu dicapai dan ditukar oleh
beberapa orang di dalam satu organisasi.

Selain daripada itu ialah kemampuan para pengguna rangkaian
berhubung serta berkomunikasi di antara satu sama lain. Pengguna juga
boleh bertukar-tukar mesej atau pesanan melalui komputer melalui proses
yang dikenali sebagai mel eletronik serta perisian chat di dalam persekitaran
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 185
rangkaian turut membolehkan sesebuah pejabat serta

berkomunikasi serta berhubung di antara satu sama lain.
tempat
kerja
Sistem rangkaian komputer turut membenarkan beberapa komputer

berkongsi perkakasan yang sama contohnya mesin pencetak, pengimbas, CD
ROM dan kelengkapan faks yang mahal. Contohnya, sebuah pejabat yang
mempunyai dua puluh buah komputer, tidak perlu mendapatkan dua puluh
buah mesin pencetak untuk membolehkan mereka melakukan tugas cetakan
mereka.
1.2.2. Bottlenecks
Sebab-sebab biasa untuk berlaku bottlenecks rangkaian ialah satu

pelayan terlebih muatan, satu rangkaian terlebih muatan, atau satu kerugian
integriti jaringan. Teknik-teknik berikut boleh membantu menangani beberapa
masalah ini.
Jika berkomunikasi lebih dari 1 Token Ring, FDDI atau bertukar
rangkaian Ethernet, percubaan untuk counting traf ik rangkaian dengan
membahagikan sambungan klien di seluruh adapter rangkaian yang lebih
daripada satu. Apabila menggunakan adapter rangkaian yang lebih daripada
satu, pastikan bahawa penyesuai rangkaian diedarkan dikalangan bas PCI.
Sebagai contoh, jika anda mempunyai empat adapter rangkaian dengan tiga
bas PCI, 64-bit dan dua 32-bit, memperuntukkan dua adapter rangkaian bas
64-bit dan satu adapter untuk setiap bas 32-bit. Membelah adapter merentasi
pelbagai segmen Ethernet adalah satu cara yang berkesan untuk
menghapuskan rangkaian terlebih bebanjika persekitaran fizikal dihidupkan
Ethernet, dan semua adapter kepada segmen fizikal yang sama
a) Gunakan penyesuai dengan jalur lebar tertinggi tersedia untuk prestasi
yang terbaik. Perhatikan bahawa bandwidth meningkatkan bilangan
penghantaran yang sedang berlaku dan seterusnya membuat kerja lebih
untuk sistem anda, termasuk mengganggu lebihan kelajuan yang
dihasilkan. Buang adapter rangkaian yang tidak digunakan untuk
mengurangkan overhed
b) Bahagikan rangkaian anda ke dalam subnets segmen atau pelbagai,
melampirkan pelayan untuk setiap segmen dengan adapter yang
berasingan. Ini akan mengurangkan kesesakan di pelayan dengan
menyebarkan permintaan pelayan.
1.3. PEMERHATIAN PRESTASI MAKMAL
Pemerhatian keatas segala perkakasan dan perisian dalam sesebuah makmal perlu
dilakukan bagi memastikan sesebuah makmal itu dapat berfungsi dengan sebaiknya
terutamanya dari segi kelajuan rangkaian yang sediaada supaya prestasi tidak merosot.
1.4. NETWORK MONITOR
Prestasi Monitor menyediakan paparan visual yang terbina di pengiraan prestasi
Windows, sama ada dalam masa sebenar atau sebagai satu cara untuk mengkaji semula
data sejarah. Anda boleh menambah pengiraan prestasi Monitor Prestasi dengan menarik
dan melepas, atau dengan mewujudkan Set Pemungut Data. Ia mempunyai pelbagai
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 186
paparan graf yang membolehkan anda untuk mengkaji visual data log prestasi. Anda boleh
membuat pandangan peribadi dalam Monitor Prestasi yang boleh dieksport sebagai
Pemungut Data Set untuk kegunaan dengan prestasi dan ciri-ciri log.
1.5. PROTOKOL ANALYSER
Di dalam Seksyen Layer, membenarkan aplikasi yang berlain berfungsi sepenuhnya
dan seterusnya menjalankan operasi aplikasi dengan lancar dari mula hingga tamat.
Seksyen Layer juga merupakan salah sebuah perbualan secara maya. Sebagai contoh,
semua prosedure menghendaki penghantaran data dalam satu sesi, apabila selesai satu
sesi penghantaran, sesi yang baru akan bermula. Dalam rangkaian ini membolehkan
prosedure rangkaian mengenalpasti kata laluan, logon dan network monitoring. Selain
daripada itu ia juga boleh membaik pulih kegagalan rangkaian.
1.6. SIMPLE NETWORK MANAGEMENT PROTOCOL ( SNMP )

Simple Network Management Protocol, merupakan satu set protokol untuk
menguruskan rangkaian kompleks. Versi pertama SNMP telah dibangunkan pada awal
tahun 80-an. SNMP berkerja dengan menghantar mesej, yang dipanggil protokol data unit
(PDUs), ke bahagian-bahagian yang berlainan rangkaian. SNMP-peranti yang mematuhi,
ejen-ejen yang dipanggil, data mengenai diri mereka sendiri kedai di Bes Pengurusan
Maklumat (MIBs) dan mengembalikan data ini kepada requesters SNMP.

F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 187
Rajah : SNMP Flow
2. COMPUTER NETWORK CONNECTIVITY

Sebagai seorang Juruteknik Rangkaian Komputer, terdapat beberapa jenis teknologi
penyambungan rangkaian pada maka kini yang sepatutnya anda mahir.
2.1 CONNECTIVITY & CLIENT OPTION

Dalam matematik dan sains komputer, sambungan merupakan salah satu konsep
asas teori graf, ia meminta bilangan minimum unsur-unsur (nod atau pinggir) yang perlu
dikeluarkan untuk mencabut nod yang tinggal di antara satu sama lain. Ia berkait rapat
dengan teori masalah aliran rangkaian. Sambungan graf adalah satu daripada langkah
penting keteguhan sebagai satu rangkaian.
2.1.1. TCP / IP
TCP / IP (Transfer Control Protocol / Internet Protocol) adalah bahasa

komunikasi asas atau protokol Internet. Ia juga boleh digunakan sebagai
protokol komunikasi dalam rangkaian peribadi (sama ada intranet atau
ekstranet).Apabila anda akses terus ke Internet, komputer anda disediakan
dengan salinan program TCP / IP seperti setiap komputer yang lain yang anda
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 188
boleh menghantar mesej kepada atau mendapatkan maklumat dari juga

mempunyai salinan TCP/IP.
TCP / IP adalah program dua lapisan. Lapisan yang lebih tinggi, Protokol
Kawalan Transmisi, menguruskan pemasangan mesej atau fail ke dalam paket
yang lebih kecil yang dihantar melalui Internet dan diterima oleh lapisan TCP
bahawa menyusun semula paket ke dalam mesej asal. Lapisan yang lebih
rendah, Internet Protocol, mengendalikan bahagian alamat paket setiap
supaya ia sampai ke destinasi yang betul. Setiap komputer pintu masuk
kepada rangkaian cek alamat ini untuk melihat di mana untuk memajukan
mesej. Walaupun beberapa paket dari mesej yang sama dihalakan berbeza
daripada yang lain, mereka akan dipasang semula di destinasi.
2.1.2. ADDRESS RESOLUTION PROTOCOL( ARP )
Alamat resolusi protokol (ARP) adalah protokol yang digunakan oleh

Internet Protocol (IP) [RFC826], khususnya IPv4, untuk memetakan alamat IP
kepada alamat perkakasan yang digunakan oleh protokol data link. Protokol
beroperasi di bawah lapisan rangkaian sebagai sebahagian daripada antara
muka di antara lapisan rangkaian OSI dan OSI link. Ia digunakan apabila IPv4
yang digunakan ke atasEthernet.
Resolusi Long Address merujuk kepada proses mencari alamat
komputer dalam rangkaian. Alamat "diselesaikan" yang menggunakan protokol
di mana set maklumat yang dihantar oleh proses klien melaksanakan pada
komputer tempatan untuk proses pelayan melaksanakan pada komputer jauh.
Maklumat yang diterima oleh pelayan membolehkan pelayan untuk
mengenalpasti secara unik sistem rangkaian yang alamat yang diperlukan dan
oleh itu untuk memberikan alamat yang diperlukan.
Alamat Ethernet merupakan alamat link lapisan dan bergantung pada
network card yang digunakan. IP beroperasi di lapisan rangkaian dan tidak
berkenaan dengan alamat link nod individu yang menjadi alamat resolusi
protokol (ARP) Oleh itu, ia digunakan untuk menterjemahkan antara keduadua jenis alamat. Pelanggan ARP dan proses server beroperasi pada semua
komputer yang menggunakan IP lebihan Ethernet. Proses biasanya
dilaksanakan sebagai sebahagian daripada pemandu perisianyangmemandu
kad antara muka rangkaian.
Terdapat empat jenis mesej ARP yang boleh dihantar melalui protokol
ARP. Ini dikenal pasti oleh empat nilai-nilai dalam medan "operasi" mesej ARP.
Jenismasej
i.
ARPRequest
ii. ARPReply
iii. RARP Request
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 189
iv. RARP Reply

Format mesej ARP yang ditunjukkan di bawah:
2.1.3. INTERNET CONTROL MASSAGE PROTOCOL ( ICMP )
Kawalan Mesej Internet Protocol (ICMP), adalah protokol yang

diperlukan yang ketat yang bersepadu dengan IP. Mesej ICMP, disampaikan
dalam paket IP, digunakan untuk mesej out-of-band yang berkaitan dengan
operasi rangkaian atau tidak. Sudah tentu, kerana ICMP menggunakan IP,
penghantaran paket ICMP yang tidak boleh dipercayai tidak boleh dikira
apabila menerima paket ICMP untuk masalah mana-mana rangkaian.
Sesetengah fungsi ICMP:
Mengumumkan kesilapan rangkaian, seperti local host atau bahagian
seluruh rangkaian yang tidak dapat dicapai, disebabkan oleh beberapa jenis
kegagalan.Sebuah paket TCP atau UDP yang ditujukan kepada nombor port
dengan tiada penerima dilampirkan juga dilaporkan melalui ICMP.
Mengumumkan kesesakan rangkaian. Apabila router bermula buffering
terlalu banyak paket, disebabkan oleh ketidakupayaan untuk menghantar data
secepat mungkin yang mereka sedang diterima, ia akan menjana mesej ICMP
Source Quench. Ditujukan kepada penghantar, mesej ini menyebabkan kadar
penghantaran paket akan diperlambat. Sudah tentu, menjana terlalu banyak
mesej Quench Source akan menyebabkan kesesakan rangkaian lebih banyak,
jadi mereka digunakan dengan berhati-hati.
Membantu Menyelesaikan masalah.ICMP menyokong fungsi echo, yang
hanya menghantar satu paket pada pusingan - perjalanan antara kedua-dua
kumpulan. Ping, alat pengurusan rangkaian yang sama, berdasarkan ciri ini.
Ping akan menghantar satu siri paket, mengukur pusingan purata masa
perjalanan dan peratusan kerugian pengkomputeran.
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 190
Mengumumkan Timeouts. Jika bidang TTL paket IP jatuh kepada sifar,

melalui router paket biasanya akan menjana paket ICMP mengesahkan fakta
ini. Traceroute adalah alat yang route maps rangkaian dengan menghantar
paket dengan nilai TTL yang kecil dan mengeluarkan paparan timeout ICMP.
Rajah 2 :Masej & Error Code
2.1.4. INTERNET PROTOCOL
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 191
Singkatan bagi IP adalah internet protokol, IPmerukapan alamat bagi

sesebuah computer atau peranti rangkaian dengan menggunakan rangkaian
TCP / IP.Sebagai contoh : IP "166.70.10.23" .Alamat ini biasa digunakan bagi
mencapai data atau destinasi yang dikehendaki.
Terdapat 5 kelas dalam ketogeri IP.Julat IP : Kelas A, Kelas B, Kelas C,
Kelas D and Kelas E, hanya kelas A, B dan C yang sering kali di gunakan.
Setiap kelas mempunyai julat IP yang dibenarkan bagi setiap kelas.Jadual
dibawah adalah senarai kelas IP berserta julat yang dibenarkan.
Class
Address Range
Supports
ClassA
1.0.0.1 to
126.255.255.254
Supports 16 million hosts on each of 127 networks.
ClassB
128.1.0.1 to
191.255.255.254
Supports 65,000 hosts on each of 16,000 networks.
ClassC
192.0.1.1 to
223.255.254.254
Supports 254 hosts on each of 2 million networks.
ClassD
224.0.0.0 to
239.255.255.255
Reserved for multicast groups.
ClassE
240.0.0.0 to
254.255.255.254
Reserved for future use, or Research and Development

Purposes.
Julat 127.x.x.x adalah di khaskan untuk loopback or localhost, contoh,

127.0.0.1merupakan
IP
khas
untuk
alamat
loopback.
Julat
255.255.255.255broadcastskepada semua host dalam rangkaian setempat.
2.1.5. TRANSPORT PROTOCOL
Lapisan ini bertanggungjawab untuk menyampaikan mesej akhir di

antara local hostrangkaian. Ia mula-mula membahagikan aliran data ke dalam
paket sebelum penghantaran dan kemudian komputer menerima semula data
tersebut. Ia juga menjamin penghantaran data kesilapan tanpa kehilangan
atau pertindihan.
2.2 CHECK NETWORK PROPERTIES
2.2.1CHECK IPX / SPX
Pengujian sambungan IPX / SPX (nping)

Selepas pemasangan atau konfigurasi, seseorang itu perlu menguji
sambungan kepada LOCAL dan REMOTE dengan menggunakan arahan
nping, yang menghantar paket kepada local yang ditetapkan dan menunggu
untuk mereka dikembalikan oleh local.
Salah satu aspek yang pertama operasi IPX / SPX yang perlu diuji untuk
operasi yang betul pelayan IPX / SPX sendiri. Aspek seterusnya operasi yang
perlu diuji keupayaan pelayan untuk berkomunikasi dengan lain SCO IPX /
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 192
SPX atau Netware UNIX pelayan di rangkaian. nping boleh melakukan keduadua ujian ini.
Untuk menguji LOCAL, jalankan nping, dengan menggunakan perintah:
nping local_host_name
Local_host_name, menggunakan nama mesin seperti yang dilaporkan
oleh uname.
Jika IPX/SPX melaksanakan dengan baik, nping memaparkan output yang
serupa dengan yang berikut:
Untuk menguji host yang jauh dengan menggunakan remote, jalankan

nping, dengan menggunakan perintah berikut:
nping remote_host_name
Remote_host_nameadalah nama pelayan yang diketahui oleh rangkaian.
Perhatikan bahawa local host remote mesti menjadi local host OpenServer
SCO atau local host Netware-untuk-UNIX. nping tidak boleh berkomunikasi
dengan pelayan atau pelanggan Netware.
Tekan <Del> untuk menghentikan ujian.
Jika IPX/SPX boleh berkomunikasi dengan host yang jauh, nping
memaparkan output yang serupa dengan yang berikut :
2.2.2 CHECK NetBEUI& TCP / IP
2.2.2.1 Menambah NetBEUI protocol jika tidak di install

F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 193
BukaNetwork Control paneldan pilihConfiguration tab. Perhatikan

service NetBEUI (seperti dalam bulatan merah).
Jika servis tersebut tidak wujud.Penambahan perlu di lakukan. Caracara penambahan akan di tunjukakn dalam kertas kerja.
2.3 MAXIMIZING SIGNAL STRENGTH

Untuk menguatkan signal penghantaran dan penerimaan data bagi sesebuah
rangkaian, terdapat beberapa kaedah perlu di lakukan. Antaranya adalah :
a) Panjang kabel yang digunakan tidak melebihi 100 meter
b) Kabel rangkaian yang di pasang tidak boleh berkongsi kotak pendawaian kabel
elektrik
c) Penggunaan kabel CAT6 dengan pengulang / repeater yang berkelajuan tinggi
d) Jauhi wireless access point dari frekuansi gelombang yang lain seperti ASTRO
dan radio dll.
2.3.1 DISABLING UNUSED CONNECTION

Windows XPmenyediakan ciri-ciri yang membolehkan pengguna membuat
penyambungan atau sebaliknya dalam sesebuah rangkaian.Ia amat berguna apabila
sesebuah unit host itu tidak diperlukan dalam rangkaian. Dengan menggunakan wireless
network, ciri-ciri yang sama juga di gunakan
Dengan Disabling unused network connectionakan mempertingkatkan tahap
keselamatan bagi sesebuah rangkaian.Ia amat penting jika sistem operasi windows anda
tidak di kemaskini dengan perisian firewall atau antivirus. Tatacara untuk membuat
penyambungan akan disertakan dalam kertas kerja.
2.3.2 CONFIGURING CLIENT OPTION
2.3.2.1
F02-03-04-LE1-IS
Windows Client Software
PINDAAN : 1
MUKASURAT 194
Pakej perisian ini akan memasang bahagian Remote Client Desktop di

mana-mana sistem pengendalian yang berikut: Windows 95, Windows 98 dan
98 Second Edition, Windows Me, Windows NT 4.0, Windows 2000. (Ini adalah
versi yang sama perisian pelanggan seperti dalam Windows XP Service Pack
1.) Apabila berjalan, perisian ini membolehkan lebih dua Windows platform
dari jauh menyambung ke komputer yang menjalankan Windows XP
Professional dengan Remote Desktop dibolehkan.
Pakej ini menyediakan pilihan kerahan fleksibel Terminal Services
Client penuh, termasuk pembaikan automatik melalui teknologi Installer
Windows dan penerbitan permohonan melalui IntelliMirror pengurusan
teknologi atau Microsoft Systems Management Server (SMS).
Perhatikan perisian Remote Desktop Connection pra-dipasang dengan
Windows XP. Untuk menjalankan,tatacara untuk membuat penyambungan
remote akan disertakan dalam kertas kerja.
2.3.2.2 Net Commands
Arahan net command digunakan untuk kemaskini, memperbaiki

kesalahan dan paparan dalam rangkaian atau melakukan tetapan dalam
rangkaian. Senarai di bawah merupakan Syntax bagi setiap net commands.
Operasinet.exeadalah arahanexternal commandyang
dalam operating sistem keluarga windows sahaja.
diguna
pakai
Windows95
Windows98
Windows NT
Windows ME
Windows 2000
Windows XP
Windows Vista
Windows 7
Syntax
Windows XP syntax
Windows 2000 syntax
Windows XP syntax
Berikut merupakan arahan-arahan yang akan digunakan dalam COMMAND PROMPT
NET [ ACCOUNTS | COMPUTER | CONFIG | CONTINUE | FILE | GROUP | HELP | HELPMSG
| LOCALGROUP | NAME | PAUSE | PRINT | SEND | SESSION | SHARE | START |
STATISTICS | STOP | TIME | USE | USER | VIEW ]
Adjust account settings.

NET ACCOUNTS
F02-03-04-LE1-IS
[/FORCELOGOFF:{minutes | NO}] [/MINPWLEN:length]

[/MAXPWAGE:{days | UNLIMITED}] [/MINPWAGE:days]
PINDAAN : 1
MUKASURAT 195
[/UNIQUEPW:number] [/DOMAIN]
Add other networked computers with Windows Domain Controller.
NET COMPUTER
\\computername {/ADD | /DEL}
Displays your current server or workgroup settings.
NET CONFIG
[SERVER | WORKSTATION]
Continues the use of service.
NET CONTINUE
[service]
NET FILE
NET GROUP
NET
LOCALGROU
P
NET NAME
NET PAUSE
NET PRINT
NET SEND
NET SESSION
Display
opened
shared files on
the server.
[id [/CLOSE]]
Add, delete,
view, and
otherwise
manage
network
workgroups.
[groupname
[/COMMENT:"
text"]]
[/DOMAIN]
group
name
{/ADD
[/COM
MENT
:"text"
]|
/DELE
TE}
[/DOM
AIN]
group
name
username [...] {/ADD | /DELETE} [/DOMAIN]
Add, delete, view, and otherwise manage network groups.

[groupname [/COMMENT:"text"]] [/DOMAIN]
groupname {/ADD [/COMMENT:"text"] | /DELETE}
[/DOMAIN] groupname name [...] {/ADD | /DELETE}
[/DOMAIN]
Create or delete name used for messaging.
[name [/ADD | /DELETE]]
Pause the specified network service.
[service]
Manage network print jobs.
\\computername\sharename
[\\computername] job# [/HOLD | /RELEASE | /DELETE]
Sends messages to other users, computers, or messaging names on
the network. The Messenger service must be running to receive
messages.
You can send a message only to an name that is active on the

network. If the message is sent to a username, that user must be
logged on and running the Messenger service to receive the
message.
{name | * | /DOMAIN[:name] | /USERS} message
Display all sessions connected to the computer and deletes
them if specified.
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 196
NET START
NET
SHARE
NET
STATISTICS
NET
STOP
[\\computername] [/DELETE]
Create and manage a local network share.
NET TIME
NET USE
sharename
sharename=drive:path [/USERS:number |
/UNLIMITED] [/REMARK:"text"]
[/CACHE:Manual | Documents| Programs |
None ] sharename [/USERS:number |
/UNLIMITED] [/REMARK:"text"]
[/CACHE:Manual | Documents | Programs |
None] {sharename | devicename |
drive:path} /DELETE
Start the specified network service.
[service]
Display network statistics of the workstation or server.
[WORKSTATION | SERVER]
Stop the specified network service.
NET
USER
NET
VIEW
Service
Display the time and date of another network computer.
[\\computername |
/DOMAIN[:domainname] |
/RTSDOMAIN[:domainname]] [/SET]
[\\computername] /QUERYSNTP
[\\computername] /SETSNTP[:ntp server
list]
Connects or disconnects your computer from a shared resource or

displays information about your connections.
[devicename | *] [\\computername\sharename[\volume]
[password | *]] [/USER:[domainname\]username]
[/USER:[dotted
domain
name\]username]
[/USER:
[username@dotted domain name]
[/SMARTCARD]
[/SAVECRED]
[[/DELETE] | [/PERSISTENT:{YES | NO}]]
NET USE
{devicena
me | *}
[passwor
d | *]
/HOME
NET USE
[/PERSIST
F02-03-04-LE1-IS
ENT:{YES | NO}]
Displays users on the computer or domain.
[username [password | *] [options]]
[/DOMAIN] username {password | *} /ADD
[options] [/DOMAIN] username [/DELETE]
[/DOMAIN]
Displays a list of computers in a specified workgroup or the shared
PINDAAN : 1
MUKASURAT 197
resources available on a specified computer.

[\\computername [/CACHE] | /DOMAIN[:domainname]]
NET VIEW /NETWORK:NW [\\computername]
Windows 2000 syntax

Displays your current workgroup settings.
NET CONFIG [/YES]
NET CONFIG
/YES
Carries out the NET CONFIG command without
first prompting you to provide information or

confirm actions.
Runs the Microsoft Network Diagnostics program to test the
hardware connection between two computers and to display
information about a single computer.
NET
DIAG
NET DIAGNOSTICS [/NAMES | /STATUS]

/NAMES Specifies a diagnostic server name in order to avoid
conflicts
when NET DIAG is used simultaneously by multiple users. This
option works only when the network uses a NetBIOS protocol.
/STATUS Enables you to specify a computer about which you
want
network diagnostics information.
Displays information about NET commands and error
messages.
NET
HELP
command /?
NET HELP
[suffix]
NET HELP
errornum
command Specifies the Microsoft NET command that you
want
/?
information about.
suffix
Specifies the second word of the command you
want
information about. For example, the suffix of NET VIEW is
VI
errornum
EW want
.
NET
INIT
Specifies the number of the error message that you

information about.
Loads protocol and network-adapter drivers without binding

them to Protocol Manager. This command may be required if
you are using a third-party network-adapter driver. You can then
bind the drivers to Protocol Manager by typing NET START
NETBIND.
NET INITIALIZE [/DYNAMIC]
/DYNAMIC Loads the Protocol Manager dynamically. This is
useful with some third-party networks, such as
Banyan(R) VINES(R), to resolve memory
problems.
F02-03-04-LE1-IS
MUKASURAT 198
PINDAAN : 1
Breaks the connection between your computer and the shared resources to
which it is connected.
NET LOGOFF
NET LOGOFF [/YES]

/YES
Carries out the NET LOGOFF command without first prompting

you to provide information or confirm actions.
Identifies you as a member of a workgroup.

NET LOGON [user [password | ?]] [/DOMAIN:name] [/YES]
[/SAVEPW:NO]
user
NET LOGON
Specifies the name that identifies you in your workgroup.

The name you specify can contain up to 20 characters.
password
The unique string of characters that authorizes you to gain
access to your password-list file. The password can contain
up to 14 characters.
?
Specifies that you want to be prompted for your password.
/DOMAIN
Specifies that you want to log on to a Microsoft Windows
NT or LAN Manager domain. name Specifies the Windows
NT or LAN Manager domain you want to log on to.
/YES
Carries out the NET LOGON command without first
prompting you to provide information or confirm actions.
/SAVEPW:NO Carries out the NET LOGON command without prompting
you to create a password-list file.
If you would rather be prompted to type your user name and password
instead of specifying them in the NET LOGON command line, type NET
LOGON without options.
Changes your logon password.
NET
PASSWORD
NET PRINT
NET PASSWORD [oldpassword [newpassword]]

NET PASSWORD \\computer | /DOMAIN:name [user [oldpassword
[newpassword]]]
oldpassword Specifies your current password.
newpassword Specifies your new password. It can have as many as 14
characters.
computer
Specifies the Windows NT or LAN Manager server on which
you want to change your password.
/DOMAIN
Specifies that you want to change your
password on a Windows NT or LAN Manager domain.
Name Specifies the Windows NT or LAN Manager domain
on which
you want to change your password.
user
Specifies
your
Windows
NT or LAN
Manager
user name.
F02-03-04-LE1-IS
199
The first syntax line above is for changing the password for your passwordlist file. The second syntax line above is for changing your password on a
Windows NT or LAN Manager server or domain.
Displays information about print queues and controls print jobs.
PINDAAN : 1
MUKASURAT
NET PRINT \\computer[\printer] | port [/YES]

NET PRINT \\computer | port [job# [/PAUSE | /RESUME | /DELETE]]
[/YES]
computer
printer
port
job#
/PAUSE
/RESUME
/DELETE
/YES
Specifies the name of the computer whose print queue you

want information about.
Specifies the name of the printer you want information
about.
Specifies the name of the parallel (LPT) port on your
computer that is connected to the printer you want
information about.
Specifies the number assigned to a queued print job. You
can specify the below options.
Pauses a print job.
Restarts a print job that has been paused.
Cancels a print job.
Carries out the NET PRINT command without first
prompting you to provide information or confirm actions.
NET START
NET
SEND
NET
SHARE
Whe
n
you
spe
cify
the
nam
e of
a
com
pute
r by
usin
g
the
NET
PRI
NT
com
man
d,
you
rece
ive
infor
mati
on
abo
ut
the
print
que
ues
F02-03-04-LE1-IS
MUKASURAT 200
on each of the shared printers that are connected to the

computer.
NET SEND {name | * | /DOMAIN[:name] | /USERS}
message
Sends messages to other users, computers, or messaging
names on the network. The Messenger service must be
running to receive messages.
You can send a message only to an name that is active

on the network. If the message is sent to a username,
that user must be logged on and running the Messenger
service to receive the message.
name
Is the username, computername, or messaging name to

send the message to. If the name is a computername tha
contains blank characters, enclose the alias in quotation
marks (" ").
*
Sends the message to all the names in your group.
/DOMAIN[:name]Sends the message to all the names in the workstation
domain. If name is specified, the message is sent to all t
names in the specified domain or workgroup.
/USERS
Sends the message to all users connected to the server.
message
Is text to be sent as a message.
NET SHARE sharename
sharename=drive:path
[/USERS:number | /UNLIMITED]
[/REMARK:"text"]
[/CACHE:Manual | Automatic | No
sharename
[/USERS:number | /UNLIMITED]
[/REMARK:"text"]
[/CACHE:Manual | Automatic | No
{sharename | devicename | drive:path} /DELETE
Starts services. NOTE: Services cannot be started from a
command prompt
PINDAAN : 1
within Windows.
NET START [BASIC | NWREDIR |
WORKSTATION | NETBIND | NETBEUI |
NWLINK] [/LIST] [/YES] [/VERBOSE]
NET
STOP
NET
TIME
BASIC
NWREDIR
compatible redirector.
WORKSTATION
NETBIND
drivers.
NETBEUI
NWLINK
interface.
/LIST
running.
/YES
command without first
/VERBOSE
drivers and
Starts the basic redirector.

Starts the Microsoft Novell(R)
Starts the default redirector.
Binds protocols and network-adapter
Starts the NetBIOS interface.
Starts the IPX/SPX-compatible
Displays a list of the services that are
Carries out the NET START
prompting you to provide information
or confirm
actions.
Displays information about device
services as they are loaded.
To start the workgroup redirector you selected during

Setup, type NET START without options. In general,
you don't need to use any of the options.
Stops services. NOTE: Services cannot be stopped
from a command prompt within Windows.
NET STOP [BASIC | NWREDIR | WORKSTATION |
NETBEUI | NWLINK] [/YES]
NET STOP
BASIC
NWREDIR
compatible redirector.
WORKSTATION
NETBEUI
NWLINK
interface.
/YES
without first
Stops the basic redirector.

Stops the basic redirector.
Stops the Microsoft Novell(R)
Stops the default redirector.
Stops the NetBIOS interface.
Stops the IPX/SPX compatible
Carries out the NET STOP command
To
stop
the
work
grou
p
redir
ecto
r,
type
NET
STO
P
with
out
opti
prompting
ons. you
This breaks all your connections to shared
resources and removes the NET commands from your
to provide
computer's
information
or memory.
confirm
Displays the time on or synchronizes your computer's clock
actions.
with the shared clock on a Microsoft Windows for
Workgroups, Windows NT, Windows 95, or NetWare time
server.
NET TIME [\\computer | /WORKGROUP:wgname] [/SET]
[/YES]
computer
(time server)
/WORKGROUP
clock on a
wgname
containing a
F02-03-04-LE1-IS
MUKASURAT 201
NET USE
Specifies the name of the computer

whose time you want to check or
synchronize your
computer's clock with.
Specifies that you want to use the
computer (time server) in another
workgroup.
Specifies the name of the workgroup
PINDAAN : 1
/SET
/YES
Con
nect
s or
disc
onn
ects
your
com
pute
r
from
a
shar
ed
reso
urce
or
displ
ays
infor
mati
on
abo
ut
your
con
nect
ions
.
N
E
T
U
S
E
[drive: | *] [\\computer\directory
[password | ?]] [/SAVEPW:NO] [/YES]
[/NO]
NET USE [port:] [\\computer\printer
[password | ?]] [/SAVEPW:NO]
[/YES] [/NO]
NET USE drive: | \\computer\directory /DELETE [/YES]
NET USE port: | \\computer\printer /DELETE [/YES]
NET USE * /DELETE [/YES]
NET USE drive: | * /HOME
drive
a shared
*
letter. If used with
port
you assign to
computer
sharing the
directory
directory.
printer
printer.
password
resource, if
?
prompted for the
/SAVEPW:NO
should not be
Specifies the drive letter you assign to

directory.
Specifies the next available drive
/DELETE, specifies to disconnect all
of your
connections.
Specifies the parallel (LPT) port name
a shared printer.
resource.
Specifies the name of the shared
Specifies the name of the shared
Specifies the password for the shared
any.
Specifies that you want to be
password of the shared resource. You
don't need to
use this option unless the password is
optional.
Specifies that the password you type
saved in your password-list file. You
need to retype
the password the next time you
connect to this
/YES
Carrie
s out
the
NET
USE
comm
and
witho
ut first
resource.
/DELETE
shared
/NO
responding
/HOME
prompting
you toif one is
directory
F02-03-04-LE1-IS
MUKASURAT 202
provide information or confirm

actions.
Breaks the specified connection to a
resource.
Carries out the NET USE command,
with NO automatically when you are
prompted to
confirm actions.
Makes a connection to your HOME
PINDAAN : 1
specified in your LAN Manager or

Windows NT user account.
To list all of your connections, type NET USE without
options.
NET
VER
Displays the type and version number of the workgroup

redirector you are using.
NET VER
Displays a list of computers in a specified
workgroup or the shared resources available on a
specified computer.
NET VIEW [\\computer] [/YES]
NET VIEW [/WORKGROUP:wgname] [/YES]
NET
VIEW
computer
whose shared
/WORKGROUP
names of the
wgname
whose
/YES
without first

resources you want to see listed.
Specifies that you want to view the
computers in another workgroup that
share
resources.
Specifies the name of the workgroup
computer names you want to view.
Carries out the NET VIEW command
prompting you to provide information
or confirm
To display a list of computers in your
workgroup that share resources, type NET
actions.
VIEW without options.
2.3.3 Netware Client Software
Novell Client 4,91 untuk Windows XP/2000

perisian workstation yang mudah digunakan, selamat,
dan persekitaran rangkaian yang diuruskan untuk
Windows XP dan Windows 2000. Ia membolehkan anda
mengakses perkhidmatan Netware dari Windows XP
atau 2000 melalui stesen kerja atau pelayan dan
mengintegrasikan produk sama ada ke dalam rangkaian
NetWare anda. Sebagai contoh, dengan Novell Client
untuk Windows XP/2000, anda boleh menyemak imbas
melalui direktori yang dibenarkan Netware, pemindahan
fail, dokumen-dokumen cetak dan menggunakan
perkhidmatan terkini Netware secara langsung dari
Windows XP atau 2000 workstation.
2.3.4 TESTING NETWORK CONNECTIVITY
2.3.4.1 Testing Using IPCONFIG
F02-03-04-LE1-IS
MUKASURAT 203
PINDAAN : 1
Configure IP (internet protocol configuration)

Syntax
IPCONFIG /all
Display full configuration information.
IPCONFIG /release [adapter]
Release the IP address for the

specifiedadapter
IPCONFIG /renew [adapter]
Renew the IP address for the

specifiedadapter
IPCONFIG /flushdns
Purge the DNS Resolver cache.
IPCONFIG /registerdns
Refresh all DHCP leases and reregister DNS names
IPCONFIG /displaydns
Display the contents of the DNS

Resolver Cache
IPCONFIG /showclassid adapter Display all the DHCP class IDs

allowed for adapter
IPCONFIG /setclassid
adapter [classid]Modify the dhcp

class id.
For Setclassid, if no ClassId is specified, then the ClassId is removed.
Examples:
>ipconfig ... Show information.
>ipconfig /all
... Show detailed information
>ipconfig /renew
... renew all adapters
>ipconfig /renew EL*
... renew any connection that has its name starting with EL
>ipconfig /release *Con*
... release all matching connections,
eg. "Local Area Connection 1" or "Local Area Connection 2"

>ipconfig /setclassid "Local Area Connection" TEST
... set the DHCP class ID for the named adapter to = TEST
2.3.4.2 Check TCP / IP Connectivity

F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 204
Untuk menguji TCP / IP dengan arahan ping berikut adalah arahan yang
diperlukan.
Untuk menguji sambungan TCP/IP dengan menggunakan arahan ping,
menggunakan paparan arahan ipconfig untuk memastikan bahawa penyesuai
rangkaian anda bukan dalam keadaan Media terputus.
Buka
Command
Prompt,
dan
kemudian
ping
host
dikehendakimenggunakan alamat IP jika arahan ping gagal dengan masej
"Permintaan masa yang ditetapkan", mengesahkan bahawa alamat IP host
adalah betul, bahawa host adalah beroperasi, dan bahawa semua pintu masuk
(router) antara komputer ini dan host adalah beroperasi.
Untuk menguji resolusi hostnama dengan menggunakan arahan ping,
ping tuan host yang dikehendaki menggunakan nama host. Jika arahan ping
gagal dengan "Tidak dapat menyelesaikan sasaran sistem nama" mesej,
mengesahkan bahawa nama host adalah betul dan bahawa nama tuan rumah
boleh diselesaikan oleh pelayan DNS anda
2.3.4.3 Using TRACERT
Tracert (juga dikenali sebagai traceroute) adalah satu alat yang

berasaskan Windows yang membolehkan anda untuk membantu menguji
infrastruktur rangkaian anda. Kita akan melihat bagaimana untuk
menggunakan tracert ketika cuba untuk menyelesaikan masalah dunia
sebenar. Ini akan membantu untuk mengukuhkan kegunaan alat dan
menunjukkan kepada anda cara-cara yang menggunakannya semasa bekerja
di rangkaian anda sendiri.
Utiliti TCP/IP ini membolehkan anda untuk menentukan paket laluan
melalui rangkaian untuk mencapai pelbagai khususnya yang anda
tetapkan.Tracert berfungsi dengan meningkatkan "Time To Live" (TTL) nilai
setiap paket dihantar berturut-turut. Apabila satu paket melalui host, host
tersebut akan mengurangkan nilai TTL satu dan ke depan paket untuk menjadi
host seterusnya. Apabila paket dengan TTL satu sampai, host membuang
paket dan menghantar satu ICMP.Tracert, jika digunakan dengan betul, boleh
membantu anda mencari tempat dalam rangkaian anda yang disalurkan tidak
betul atau tidak wujud sama sekali.
Menggunakan ilustrasi berikut, marilah kita lihat bagaimana tracert akan
berfungsi dalam rangkaian produksi.
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 205
2.3.4.4 Bagaimana untuk Gunakan Tracert
Seperti yang anda lihat dalam contoh di atas, kami akan menghantar
trafik dari workstation ujian dari B Tapak ke pelayan laman web lain (Tapak A).
Paket akan merentasi rangkaian kawasan luas (WAN) yang memisahkan
kedua-dua tapak lebih T1 dengan link sokongan melalui Rangkaian Digital
Perkhidmatan Bersepadu (ISDN). Untuk menggunakan utiliti tracert, anda
hanya perlu mengetahui alamat IP destinasi anda dan bagaimana untuk
menggunakan utiliti tracert betul dan sebagai apa yang perlu mencari di dalam
keputusan.
Tracert berfungsi dengan memanipulasi Time to Live (TTL). Dengan

meningkatkan TTL dan kemudian router setiap decrementing kerana ia
menghantarnya bersama-sama ke router berikutnya, anda akan mempunyai
kiraan hop dari sumber anda ke destinasi anda. Hop router akan menjadi
paket yang dihantar dari satu router ke router lain - itulah hop.
Apabila TTL pada paket mencapai sifar (0), router menghantar ICMP
"Time Exceeded" mesej kembali ke komputer sumber. Anda boleh melihat
contoh rangkaian contoh kami di sini dalam ilustrasi berikutnya dengan alamat
IP sumber dan destinasi. Kita akan menggunakan workstation pada Site B dan
pelayan di Tapak A untuk ujian.
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 206
Dari contoh di atas, anda boleh melihat bahawa sumber IP 10.1.2.4 dan
destinasi (untuk contoh ini) akan menjadi 10.1.1.6. Laluan biasa paket harus
mengambil dari Tapak B ke Tapak A yang mempunyai pautan kapasiti yang
lebih tinggi, T1 (1,544 Mbps). Link ISDN 128 Kbps akan digunakan sebagai
sandaran jika link utama gagal. Tracert sekali dilepaskan dan digunakan akan
dapat menunjukkan kepada anda bahawa paket dihantar akan bermula dari B
Site, PC 10.1.2.4 dan kemudian merentasi T1 untuk 10.1.1.1. Router yang
akan tahu bagaimana untuk menghantar paket kepada LAN tempatan
(10.1.1.0) dan akhirnya 10.1.1.6.
Sebagai paket yang dihantar, tracert akan menggunakan antara muka
pertama pada router bahawa ia melihat melaporkan kembali hop router anda,
jadi mari kita lihat di laluan lengkap kami sebelum kami menghantar paket
ujian
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 207
2.3.4.5 The Tracert Test
Dengan menggunakantracert, anda boleh membuka command prompt.

Ikut arahan di bawah
Start => Run => CMD => tracert
Dalam contoh berikut perintah tracert dan output, paket bergerak melalui
dua router (seperti yang dilihat dalam ilustrasi terakhir) untuk mendapatkan
host 10.1.1.6. Dalam contoh ini, default gateway dari B Tapak 10.1.2.1 dan
alamat IP router di WAN melalui pautan T1 dan ISDN (masing-masing) adalah
192.168.11.1 dan 192.168.10.1.
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 208
Mari kita mula-mula melihat apa yang harus seperti menggunakan T1.
LATIHAN
1. Berikan nama penuh untuk MMC ?

2. Senaraiakan tugas yang boleh dilakukan oleh ICMP ?
3. Berikan kaedah kaedah untuk disable network connection yang tidak digunakan ?
4. Nyatakan 5 Net Command yang anda tahu ?
5. Apakah fungsi utama TRACERT ?
RUJUKAN :
1
www.notakom.tripod.com, Penyelenggaraan Rangkaian, 15 Feb 2010, 3.15 pm
John r. Wright dan Larry D. Helsel (1999).Introduction to Material and Processes, Penerbit,
Tempat, ISBN No., Muka Surat 87
F02-03-04-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 209
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA KURSUS
KOD DAN NAMA MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
LE2
NO. TUGASAN
BERKAITAN
04.04 OPTIMIZE COMPUTER NETWORK OPERATING

SYSTEM
04.05 UPDATE COMPUTER NETWORK SYSTEM
DOCUMENTATION
UPDATE NETWORK SYSTEM & DOCUMENTATION
RECOGNIZE, STUDY, PREPARE AND PRODUCE

NETWORK FUNDAMENTAL AND TERMINOLOGY BY
USING MATERIAL AND EQUIPMENT SUCH AS NETWORK
EQUIPMENT, PLAN LAYOUT AND MANUAL
SO THAT:OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
OBJEKTIF MEMBOLEH
(EO)
STUDENT WILL BE ABLE TO UNDERSTAND THE

NETWORKING CONCEPT, TOPOLOGY AND OSI MODEL
1. PLAN LAYOUT
IS PREPARED AND NETWORK
STRUCTURE IS CONFIRMED ACCORDING TO
COMPANY PROCEDURE.
2. NETWORK
HARDWARE SPECIFICATION
CAN BE IDENTIFIED
3. STUDENT WILL ABLE TO PRODUCE COMPUTER
NETWORK DOCUMENTATION AND
COMPLIED
ACCORDING TO COMPANY PROCEDURE
STUDENT SHOULD BE ABLE TO :PRODUCE
COMPUTER
NETWORK
DOCUMENTATION USING TOOLS,
EQUIPMENT
AND MATERIAL SUCH AS REPORT, PERSONAL
COMPUTER AND
DOCUMENTATION SOFTWARE
SO THAT:1.
NETWORK
IMPLEMENTATION
ACTIVITIES
DETERMINED
2.
NETWORK
IMPLEMENTATION
DOCUMENT
PREPARED
AND
COMPLIED IN ACCORDANCE WITH STANDARD
OPERATING PROCEDURES
F02-03-04-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 210
1. INSTALLING AND UPGRADING WINDOWS

Bergantung kepada perkakasan dan versi semasa Windows Vista, anda boleh menaik
taraf windows semasa kepada Windows 7 atau edisi yang lebih tinggi. Untuk maklumat
lanjut anda boleh merujuk kepada spesifikasi keperluan windows 7
Menaik taraf sesebuah windows merupakan salah satu jalan penyelesaian untuk
menggunakan Windows 7 di dalam computer anda, ini adalah kerana Windows 7 lebih
mudah di gunakan dan mesra penggunana dengan pelbagai ciri-ciri terkini.
1.1 Gambaran Installasi Win 7
Jadual di bawah menerangkan edisi Windows Vista yang nama satu yang boleh
dinaiktaraf ke Windows 7. Pilihan naik taraf berfungsi dengan windows sebelumnya atau pun
menaiktaraf sepenuhnya kepada Windows 7
Upgrade to
Windows 7
Home Premium
If you're running:
Upgrade to
Windows 7
Professional
Upgrade to
Windows 7
Ultimate
Windows Vista Home Basic

Windows Vista Home Premium
Windows Vista Business
Windows Vista Ultimate
1.2 Preparing The Hard Disk

1.2.1
Memasang atau Mengeluarkan Cakera Keras
Memasang cakera keras yang baru adalah salah satu tugas yang naik
taraf yang paling biasa. Ia merupakan satu cara yang mudah untuk
memanjangkan hayat komputer yang sedang berjalan keluar dari ruang
penyimpanan. Apabila anda memasang cakera keras dalaman atau luaran
yang baru, anda boleh meningkatkan kali jumlah ruang cakera anda beberapa
lebih kerana cakera keras adalah lebih besar hari ini berbanding hanya dua
atau tiga tahun lalu.
1.2.2
F02-03-04-LE2-IS
Cakera Keras Luaran
PINDAAN : 1
MUKASURAT 211
Cara yang paling mudah untuk menambah lebih banyak ruang cakera
keras adalah untuk memasukkan cakera keras luaran. Jika anda menambah
cakera keras luar, ia tidak dapat berfungsi sebagai cakera keras utama anda di
mana anda memasang Windows, tetapi anda boleh menggunakannya sebagai
cakera menengah untuk menyimpan program dan fail. Menambah cakera
keras luaran adalah cara yang baik untuk mewujudkan banyak ruang
tambahan untuk menyimpan gambar digital, video, muzik, dan fail lain yang
memerlukan sejumlah besar ruang cakera.
Untuk memasang cakera keras luaran, semua yang anda perlu lakukan
adalah palamkan ia ke dalam komputer anda dan menyambungkan kord
kuasa. Kebanyakan ini plag cakera keras ke dalam port USB, tetapi beberapa
plug menjadi Firewire (juga dikenali sebagai IEEE 1394) atau luar Serial ATA
(eSATA) pelabuhan. Untuk arahan-arahan tambahan, menyemak maklumat
yang datang dengan cakera luar keras anda. Anda juga mungkin perlu
memasang apa-apa perisian yang datang dengan cakera keras.
1.2.3
Preparing to use a new hard disk
Jika anda telah memasang cakera keras baru dengan betul, komputer
anda perlu mengenalinya. Apabila anda menghidupkan komputer anda, sistem
asas input/output (BIOS) secara automatik mengesan cakera keras yang baru.
Jika anda merancang untuk menggunakan cakera keras yang baru
sebagai partition utama yang mengandungi Windows, maka anda akan
mempunyai untuk memasang Windows pada cakera sebelum anda boleh
menggunakan komputer anda. Anda akan perlu cakera pemasangan Windows
7 untuk melakukan ini. Untuk maklumat lanjut, search Bantuan dan Sokongan
untuk "Memasang dan install semula Windows."
1.2.4
Disk Partition, Choosing a File System, NTFS, FAT & FAT32
1.2.5
Cipta dan format partition cakera keras
Anda mesti logged sebagai pentadbir untuk melaksanakan langkahlangkah. Untuk mencipta partisyen atau volum (kedua-dua istilah ini sering
digunakan secara bergantian) pada cakera keras, mesti ada sama ada tidak
diperuntukkan (kosong) ruang pada cakera keras atau ruang percuma dalam
partition yang panjang di dalam cakera keras.
Jika tidak ada ruang yang tidak diperuntukkan, anda boleh membuat
beberapa dengan mengecil partition yang sedia ada, membuang partition,
atau dengan menggunakan program pembahagian pihak ketiga. Untuk
F02-03-04-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 212
maklumat lanjut, lihat bolehkah saya repartition cakera keras saya? Untuk
maklumat lebih lanjut mengenai memformat semula cakera keras, lihat "Apa
yang memformat semula?" seksyen di bawah.
1.2.6 Membina dan format partition ( Volume )
Apabila anda membuat partition pada cakera asas menggunakan

Pengurusan Cakera, tiga jilid pertama yang anda buat akan diformat sebagai
partition rendah. Bermula dengan jumlah yang keempat, jumlah dagangan
masing-masing akan dikonfigurasikan sebagai pemacu logik dalam partition
yang panjang. Untuk maklumat lanjut, lihat apakah partition dan pemacu
logik?
a) Buka komputer Managementdengan klik butang Start, klik Control
Panel, klik System and Maintenance, klik Administratif Tools, dan
kemudian double click Computer Management.
b) Dalam anak
Management
tetingkap
Navigation,
under
storage,
klik
Disk
c) Klik kanan unallocated region pada cakera keras anda, dan

kemudian klik New Simple Volume
d) DalamNew Simple Volume klik Next
e) Taip saiz jumlah yang anda mahu untuk mencipta dalam megabait
(MB) atau menerima saiz maksimum asal, dan kemudian klik
Seterusnya.
f)
Menerima secara default drive atau memilih huruf drive yang berbeza
untuk mengenal pasti partition, dan kemudian klik Seterusnya.
g) Dalam kotak dialog Format Partition, lakukan satu daripada yang

berikut:
* Jika anda tidak mahu memformat sekarang, klik Jangan memformat
partition ini, dan
h) Kemudian klik seterusnya.
i)
** Untuk memformat partition dengan tetapan asal, klik Next.
j) Lihat semula pilihan anda, dan kemudian klik selesai.
F02-03-04-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 213
NTFS vs FAT
Criteria
Operating
System
NTFS5
NTFS
Windows 2000
Windows XP
Windows 2003 Server
Windows 2008
Windows Vista
Windows 7
exFAT
Windows NT
Windows 2000
Windows XP
Windows CE 6.0
Windows 2003
Windows Vista SP1
Server
Windows 7
Windows
WinXP+KB955704
2008Windows Vista
Windows 7
FAT32
DOS v7 and
higher
Windows 98
Windows ME
Windows 2000
Windows XP
Windows 2003
Server
Windows Vista
Windows 7
Limitations
64
2
Max Volume Size
Max Files on
Volume
Max File Size
Max Clusters
Number
F02-03-04-LE2-IS
clusters minus 1
cluster
32
4,294,967,295 (2 -1)
2
32
clusters minus 1
cluster
128PB
32GB for all OS.

2TB for some OS
Nearly Unlimited
4194304
16EB
4GB minus 2
Bytes
32
4,294,967,295 (2 1)
44
64
bytes (16 ExaBytes)

minus 1KB
64
clusters minus 1
cluster
2 bytes (16
TeraBytes)
minus 64KB
2
32
clusters minus 1
cluster
PINDAAN : 1
MUKASURAT 214
4294967295
4177918
1.3 Domain or Workgroup Selection
Domain adalah kumpulan akaun dan sumber rangkaian yang berkongsi

pangkalan data direktori biasa dan set dasar keselamatan, dan mungkin mempunyai
hubungan keselamatan dengan domain lain. Kumpulan kerja adalah satu kumpulan
yang lebih asas, yang bertujuan hanya untuk membantu pengguna mencari objek
seperti pencetak dan folder yang dikongsi dalam kumpulan itu.
Dalam workgroup, pengguna mungkin perlu ingat kata laluan alphanumeric,
satu untuk setiap sumber rangkaian. (Di samping itu, pengguna yang berbeza boleh
menggunakan kata laluan yang berbeza untuk setiap sumber.) Dalam domain, kata
laluan dan permision mudah untuk menjejak, kerana domain mempunyai satu
pangkalan data akaun pengguna, permision, dan butir-butir rangkaian lain. Maklumat
dalam pangkalan data ini dicipta secara automatik di kalangan pengawal domain.
Anda menentukan yang pelayan adalah pengawal domain dan yang hanya ahli
domain. Anda boleh menentukan peranan-peranan ini bukan sahaja semasa
Persediaan tetapi selepas itu.
Domain, dan direktori Active Directory sistem yang mereka adalah
sebahagian,menyediakan banyak pilihan untuk membuat sumber mudah didapati
kepada pengguna pada masa yang sama mengekalkan pemantauan dan
keselamatan yang baik.
Domain, dan direktori Active Directory sistem yang mereka adalah
sebahagian, menyediakan banyak pilihan untuk membuat sumber mudah didapati
kepada pengguna pada masa yang sama mengekalkan pemantauan dan
keselamatan yang baik
1.4 Network Address, Jioning a Domain, Joining a Workgroup
Untuk latihan ini, Window XP akan join ke domain TKS.COM

yang telah kita buat konfigurasi dalam nota di atas. ( Perlu buat domain
controller terlebih dahulu dalam Win2K3 ) Penerangan lanjut akan di
terangkan di dalam kertas kerja.
1.5 Upgrade Hardware & Software

1.5.1
Upgrading Hardware
Dari masa ke masa, kelajuan pemproses mengalami perubahan.
Cara-cara baru dan inovatif didapati untuk menghubungkan segalagalanya, atau untuk melihat perkara yang lebih jelas di skrin, atau untuk
mencetak dengan resolusi yang lebih baik dan penuh warna.
F02-03-04-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 215
Anda tidak perlu mempunyai rekacipta terbaru atau produk

terbaru. Tetapi anda akan mendapati bahawa jika anda tidak menaik
taraf peralatan anda pada masa yang betul, ia menjadi nyata lebih
perlahan, walaupun usang. Ia mungkin tidak dapat memuatkan
program perisian baru. Ia mungkin tidak dapat membaca fail yang
ditulis menggunakan program terkini.
Menaik taraf hanya apabila perniagaan anda memerlukan. Tetapi
masih lagi up to date dengan keluaran produk terbaru dan inovasi
terbaru. Bagaimana? Dengan membaca majalah komputer, melayari
laman web yang berkaitan, melayari akhbar perniagaan teknologi
maklumat, dan dengan melawat kedai menjual komputer. Menjual
semula komputer lama lebih baik akan membuat anda up to date dan
memberikan anda demonstrasi bebas daripada inovasi terkini dan
terbaru.
Menaik taraf memori memang berbaloi. Anda juga boleh
menaiktaraf pemacu CD dan DVD dan cakera keras. Anda boleh
menaik taraf monitor, bunyi dan kad video. Kadang kadang dalam
satu masa apabila ia adalah lebih mahal untuk dinaik taraf. Adalah
lebih baik untuk membeli PC terbaru yang siap di lengkapi perkakasan
yang terkini.
1.5.2 Upgrading Software
Umumnya, anda perlu membeli hanya apa keperluan perniagaan

anda, membolehkan anda untuk bajet yang bijaksana dan mengawal
kos dengan berkesan. Perniagaan anda akan berubah mengikut masa.
Jadi, mungkin, apa yang dilakukannya dan alat-alat yang digunakan
untuk melakukannya. Perisian anda pasti akan berubah dengan
kemajuan teknologi dan cara-cara baru mendapat perkara yang
dilakukan dibangunkan.
Bagaimana anda menaik taraf perisian boleh bergantung kepada
bagaimana asalperisian yang dibeli dan jenis lesen anda:
a) Jika anda membeli produk pakej penuh daripada peruncit dan
upgrade baru keluar, anda boleh membeli versi naik taraf
b) Jika perisian itu telah dipasang pada PC baru, anda mempunyai
pilihan. Anda boleh membeli PC baru dengan perisian terkini di
atasnya, atau anda boleh membeli untuk menaik taraf dari
peruncit.
c) Jika anda perlu untuk melesenkan lebih daripada lima PC dalam
perniagaan anda, program Jaminan Perisian Microsoft akan
memberikan anda hak untuk menaik taraf kepada versi terkini

perisian Microsoft selama tempoh perjanjian lesen anda.
1.5.3
F02-03-04-LE2-IS
Product Activition
PINDAAN : 1
MUKASURAT 216
Pengaktifan produk adalah prosedur pengesahan lesen yang

dikehendaki oleh beberapa program proprietarycomputersoftware .
Dalam satu bentuk, pengaktifan produk merujuk kepada kaedah
yangdicipta oleh Ric Richardson dan dipatenkan ($AS 5,490,216) oleh
Uniloc di mana perisian permohonan Hash siri nombor perkakasan dan
nombor ID khusus kepada lesen (kod kunci produk) produk ini menjana
1 ID pemasangan unik . ID pemasangan dihantar kepada pengilang
untuk mengesahkan kesahihan kunci produk dan untuk memastikan
bahawa kunci produk tidak digunakan dan sah digunakan.
Produk yang 'unactivated' biasanya bertindak sebagai percubaan
masa terhad sehingga kunci produk yang dibeli dan digunakan untuk
mengaktifkan perisian. Sesetengah produk membenarkan lesen akan
dipindahkan dari satu mesin yang lain menggunakan alat-alat dalam
talian, tanpa perlu memanggil sokongan teknikal untuk menyahaktifkan
salinan pada mesin lama sebelum mengaktifkan semula pada mesin
baru.
1.6 Services Packs
Servis Pek menyediakan sistem kebolehpercayaan ditambah, keserasian
program, keselamatan dan banyak lagi. Untuk maklumat lebih lanjut mengenai servis
pek untuk produk tertentu, sila klik untuk memilih tab produk.
Microsoft Windows Update pada menu Start menghantar kemas kini perisian
dan pemacu, dan menyediakan automatik mengemaskini pilihan.
i.
Klik Start.
ii.
Klik All Programs.
iii. Klik Windows Update dan ikut arahan prompt untuk memastikan
windows anda dikemaskini
iv. Preparing To Upgrade Hardware & Software
Istilah yang digunakan untuk menggambarkan mengemaskini software
program atau menambah perkakasan baru. Dengan perisian, untuk menaik taraf
membolehkan pengguna untuk mendapatkan versi terbaru program perisian pada
harga diskaun dan tidak perlu membeli produk penuh. Sebagai contoh, pengguna
yang menjalankan Microsoft Windows XP boleh membeli Microsoft Windows 7
upgrade untuk harga yang rendah jika dibandingkan dengan versi penuh Windows 7.
Berikut adalah beberapa sebab dan faedah menaik taraf produk perisian anda
kepada versi terkini:
a) Ciri-ciri baru yang tidak terdapat atau didapati dalam versi
sebelumnya.
b) Biasanya, versi baru program akan mempunyai kestabilan yang lebih

baik dan
c) prestasi yang meningkat.
d) Setelah sekian lama program perisian yang lebih tua akan dihentikan
dan sering tidak dapat menyokong perisian baru.
F02-03-04-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 217
1.7 Network Operating System Documentation

1.7.1
Prepare
Documentation
Network
Operating
System
Upgrading
Topik-topik ini dapat membantu anda merancang untuk menaik

taraf atau memasang sistem Windows Server operasi 2003 dalam
rangkaian dengan 1-5 pelayan dan 100 atau kurang pelanggan. Untuk
bantuan dengan perancangan naik taraf atau pemasangan yang lebih
besar pelayan, lihat Windows Server 2003 Deployment Kit pada
Microsoft Windows Server Sistem laman web. Untuk maklumat tentang
mendapatkan Windows Server 2003 Sumber Kit, lihat menggunakan
Windows Kit Deployment dan Sumber.
Step
Reference
Check system requirements.
System Requirements and Hardware

Compatibility
Read
Relnotes.htm
and
hardware
compatibility information.
Determine whether your current operating
Important files to review

Hardware compatibility
Upgrading or Installing
system is one from which you can upgrade to

Windows Server 2003.
If you have server clusters, review the
Upgrading to Windows Server 2003,
choices for upgrading on cluster nodes.
Enterprise
Edition,
and
Windows
Server 2003, Datacenter Edition on

Cluster Nodes
Checklist: Preparation for upgrading a
cluster
For upgrades in any domain where all domain
Back up files.
controllers run Windows NT 4.0, review the
If upgrading from Windows NT 4.0,
upgrade plan.
prepare mirror sets or other disk sets
Decide whether to upgrade any FAT or FAT32

partitions to NTFS.
Check the system log for errors that could
cause problems during the upgrade.
for upgrade.
Preparing your system for an upgrade
Upgrades in a Windows NT 4.0

Domain

Choosing a File System for the Installation
Working with volume, mirror, or stripe
Partition
sets or stripe sets with parity
Disconnect UPS devices.

F02-03-04-LE2-IS

PINDAAN : 1
MUKASURAT 218
Review hardware and software.
Start Setup, and follow the instructions

provided.
Start Setup on an x86-based

computer
Start
Setup
on an
Itanium
architecture-based computer
Start Setup on an x64-based
computer
If domain controller upgrades are complete,

review concepts about domain functional
levels and, if appropriate, raise the
functional level.
Domain and forest functionality

Upgrading from a Windows NT
domain
1.8 Create Report

Jika anda telah dilakukan analisis rangkaian, anda tahu bahawa
maklumat yang dikumpul semasa sesi analisis boleh menjadi satu tugas
yang penting. Kerana anda mungkin mempunyai beribu-ribu paket dan graf
trend untuk dinilai, anda perlu menjadi selektif dalam maklumat yang hadir
untuk syarikat atau pelanggan anda, dan anda mesti membuat laporan
kelihatan menarik. 10 tips untuk membuat laporan analisis rangkaian.
Andaikan anda mempunyai kebiasaan dengan analisis rangkaian dan
komunikasi paket-peringkat.
1.8.1 Create A Visual Report
Analisis rangkaian adalah

Sebagai contoh, skrin yang
menggambarkan yang paling aktif
bait jumlah masuk atau keluar).
satu bentuk seni visual.

ditembak di Rajah 1
6 host (berdasarkan pada
Alamat yang ditunjukkan
Media Access Control (MAC) alamat melainkan nama dikenali

(dalam kes Michael).
F02-03-04-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 219
Rajah 3 : Laporan diatas enam host pada rangkaian ini, dua pasukan tidak aktif dan
anda perlu menjelaskan isu-isu itu dalam laporan analisis rangkaian anda.
Ini grafik menunjukkan bahawa akaun trafik Michael selama satu

setengah komunikasi rangkaian. Jika faktor-faktor rangkaian lain
(seperti penggunaan bandwidth) menunjukkan rangkaian itu mencapai
status terlebih beban, anda perlu memeriksa "Talkers atas" untuk
menentukan sama ada aktiviti mereka adalah satu proses satu masa
sahaja (seperti membuat sandaran kepada pelayan) atau proses biasa
(seperti muat turun grafik intensif / Gambar).
F02-03-04-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 220
LATIHAN
1. Nyatakan 3 perkakasan yang boleh dinaik taraf.

2. Apakah langkah-langkah yang perlu di ambil kira semasa kerja-kerja naiktaraf ?
3. Nyatakan maksud dan fungsi FAT32 & NTFS ?
4. Apakah fungsi Active Directory ?
5. Apakah beza antar domain dan workgroup ?
RUJUKAN :
1
John r. Wright dan Larry D. Helsel (1999).Introd uction to Material and Processes,
Penerbit, Tempat, ISBN No., Muka Surat
www.notakom.tripod.com, Penyelenggaraan Rangkaian, 15 Feb 2010, 3.15 pm
F02-03-04-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 221
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
KOD DAN NAMA

MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN LE3
NO. TUGASAN
BERKAITAN
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
BACKUP ACTIVITIES NETWORK OPERATING SYSTEM
03.06 PRODUCE COMPUTER NETWORK DOCUMENTATION

04.06 MANAGE BACKUP RESTORE
STUDENT WILL BE ABLE TO PREPARE, IDENTIFY AND SET-UP PC
COMPONENT AND SPESIFICATION HARDWARE AND SOFTWARE
BY USING NETWORK EQUIPMENT, MANUAL, CATALOGUE,
INSTALLATION PROCEDURES AND TOOLS SUCH AS TOOLS KIT SO
THAT :i. SUITABLE COMPONENTS ARE VERIFIED AND INSTALLED
PROPERLY
ii. CLIENT OPERATING SYSTEM ARE INSTALLED PROPERLY
iii. COMPUTER HARDWARE DRIVER CAN BE INSTALLED
iv. BASIC NETWORK CONFIGURATION CAN BE UNDERSTAND
v. DATA AND DRIVER CAN BE RESTORED
STUDENT SHOULD BE ABLE TO :OBJEKTIF

MEMBOLEH (EO) PERFORM BACK-UP FILES / DATA / FOLDER / DRIVER USING TOOLS,
EQUIPMENT AND MATERIALS SUCH AS DISC, TAPE AND THUMB
DRIVE SO THAT DATA CAN BE RESTORED
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 159
1. Pengertian dan Tujuan Back Up:
Backup merupakan suatu proses menyalin semula fail data atau sistem data di
dalam computer dan menyimpannya di tempat lain contohnya floppy disk, magnetic
tape, CD dan lain-lain. Cakera keras (hard disk) merupakan media penyimpanan data
yang paling utama. Sekiranya cakera keras ini rosak, ianya boleh menyebabkan kita
kehilangan data yang telah disimpan. Bagi memastikan data yang sedia ada di dalam
computer tidak hilang kita perlu melakukan backup data. Sekiranya fail data telah
dibuat backup, kita boleh menggunakan kaedah restore data untuk mendapatkan
semula data yang telah hilang.
2. Jenis- jenis Back Up
Back Up Sistem Fail

Backup system fail ialah membuat salinan pendua bagi fail-fail system yang
terdapat di dalam sesuatu windows.Ini mengelakkan dari berlakunya kerosakan
(corrupted) kepada windows yang digunakan. Dengan menggunakan System Backup
yang telah tersedia di dalam Windows, kita boleh backup kepada fail system berikut:
i.
Registery
ii. Files under Windows File Protection,

iii. Boot files.
Back Up Fail Data
Backup data adalah merupakan salah satu proses menyalin sesuatu data yang
terdapat didalam computer kepada suatu tempat yang lain. Data- data yang disalin
adalah seperti nota, data sesebuah organisasi, lagu, cerita, mahupun segala fail
software yang terdapat di dalam sesebuah computer.
Katakanlah anda berkerja didalam sebuah agensi yang mengendalikan urusan
Perundangan. Contohnya anda mengendalikan data berkenaan identiti orang yang
akan disaman. Katakanlah komputer anda diserang Virus dan telah merosakkan Hard
Disk komputer anda. Anda akan kehilangan data yang penting dan ini akan
mendatangkan masaalah dan kerugian bagi agensi berkenaan.
Contoh lain, katakan anda menyimpan kesemua gambar kenangan bersama
keluarga yang diambil dengan DIGITAL CAMERA didalam Komputer anda. Suatu hari
komputer anda mengalami kerosakan kerana lebihan Voltan akibat petir. Kerosakan
hard disk telah menyebabkan anda kehilangan gambar yang pernah diambil 4 @ 5
tahun sebelumnya. Walaupun ia tidak mendatangkan masaalah tetapi ia adalah
kerugian kerana data/gambar berkenaan tidak akan dapat dikembalikan lagi.
Oleh itu, keperluan membuat backup adalah penting dan ia boleh

diumpamakan membeli insurans bagi kenderaan anda sekiranya terjadi perkara
diluar jangkaan.
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 223
3. Media Storan Backup

Semasa melakukan proses back up, data- data yang hendak disimpan mestilah
disalin ke tempat yang lain bagi memastikan keselamatannya terjamin. Alat yang
digunakan untuk menyimpan data mestilah tahan lasak dan selain dari tempat asal
simpanan data. Perkara utama yang perlu diambil perhatian ialah media yang
digunakan untuk menyimpan data secara efektif, selamat, dan tahan lama. Media
yang digunakan bergantung kepada jenis, saiz fizikal, kapasiti, dan cara
pengendalian. Contohnya Disket, Pemacu Pita, CD-R/CD-RW, Cakera keras, Zip Drive
dan Simpanan secara online.
3.1 Medium Untuk Simpanan Data
3.1.1
Disket (Floppy)
a) saiz simpanan adalah kecil (hanya 1.44MB).

b) ianya tidak sesuai untuk menyimpan data yang bersaiz besar
atau banyak.
c) mudah rosak sekiranya tidak disimpan/dijaga dengan betul.
d) Pengendalian adalah mudah.
e) Ketahanan data adalah antara 5-10 tahun bergantung pada
keberkesanan
f)
3.1.2
simpanan.
Pemacu Pita (Tape Drive)
a) murah dan boleh digunakan untuk menyimpan data yang

mempunyai kapasiti yang besar.
b) Proses simpanan adalah rumit dan lambat.
c) Kurang digunakan dalam komputer peribadi.
3.1.3
CD-R/CD-RW
a) saiz simpanan ialah 600-700MB.
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 224
b) Data yang disimpan di dalam CD-R tidak boleh dipadam dan

untuk diguna semula, manakala data dalam CD-RW boleh
dipadam untuk diguna semula.
c) Jangkahayat bagi CD-R dan CD-RW ialad 100 tahun,
bergantung kepada cara dan tempat simpanan.
d) CD-R adalah jauh lebih murah dari CD-RW.
e) Kedua-dua CD-R dan CD-RW memerlukan pemacu CD-Writer,
dan aplikasi perisian (seperti Nero Burning ROM, atau NTI CD
Maker) untuk menyimpan data ke dalamnya.
3.1.4
Cakera Keras
Data dari komputer asal boleh disalin dan disimpan ke dalam

cakera keras yang lain.
3.1.5
Zip Drive / Super Disk
a) media jenis ini menyerupai disket, Cuma saiznya adalah lebih

besar sedikit dan kapasiti simpanan adalah jauh lebih besar
iaitu antara 100-250MB bagi zip drive, dan 120-240MB bagi
super drive.
b) Harga jauh lebih mahal jika dibandingkan dengan disket atau
CD-R/CD-RW.
c) Ia menggunakan alat pemacu khas untuk simpanan data.
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 225
3.1.6
Simpanan Secara On-line
a) data disimpan melalui internet di mana seseorang harus

memasuki sesebuah laman web menggunakan ruang web
untuk simpanan data.
b) Cara ini selalunya dikenakan yuran oleh pemilik laman web.
c) Kebaikan cara ini ialah simpanan boleh dibuat pada bila-bila
masa dan di mana-mana sahaja
4. Cara-cara Backup
Proses untuk melakukan backup bergantung kepada betapa pentingnya sesuatu data
yang telah disimpan. Proses backup dilakukan dengan menggunakan program atau
utility yang telah disediakan di dalam system pengoperasian. Terdapat juga perisian
lain yang digunakan untuk melakukan proses backup seperti EasyOffice backup,
Quicken dan anti-virus. Juga terdapat kemudahan backup yang disediakan melalui
perkhidmatan online seperti Connected Online Backup. Backup dapat dilakukan
samada sehari, seminggu atau sebulan sekali.
4.1 Built-in Backup Software
Bagi windows, backup software telah tersedia ada dimana ia dapat

melaksanakan beberapa jenis kategori backup antaranya:
i.
NORMAL BACKUP @ FULL BACKUP
ii.
COPY BACKUP
iii. DAILY BACKUP
iv. INCREMENTAL BACKUP

v.
F02-03-04-LE3-IS
DIFFERENTIAL BACKUP
PINDAAN : 1
MUKASURAT 226
4.2 Kategori Backup
a)
Normal Backup
Normal Backup menyalin semua fail yang dipilih dan menandakan

file tersebut telah dibuat backup. Dengan Normal Backup, kita
hanya memerlukan salinan backup @ tape
yang terbaru bagi
menjalankan kerja-kerja restore. Normal
Backup adalah
digalakkan semasa kali pertama membuat set backup.
b)
Copy Backup
Copy Backup menyalin semua fail yang dipilih tetapi tidak

menandakan file tersebut telah di backup. Copy backup berguna
apabila ada kerja-kerja backup diantara Normal dan Incremental
backup kerana salinan backup tadi tidak akan memberi kesan
kepada operasi backup lain
c)
Daily Backup
Daily Backup menyalin semua fail yang dipilih dan salinan backup
hanya dibuat untuk file yang telah dimodifikasi pada hari Daily
Backup dijalankan. File yang telah di backup juga tidak ditanda
sebagai sudah dibackup
d)
Incremental
Backup
Incremental backup menyalin fail backup hanya sekiranya

terdapat pertambahan atau perubahan sejak kali terakhir Normal
@ Incremental backup dibuat. Backup jenis ini juga menandakan
file tersebut telah dibuat backup. Incremental backup memerlukan
kombinasi dengan Normal Backup. Ini bermakna, sewaktu kerjakerja Restore semula data, kita memerlukan Normal Backup yang
terakhir pernah dibuat. Begitu juga sekiranya ada set Incremental
Backup yang terdahulu, munkin 2 atau lebih.
e)
Differential
Backup
Differential Backup menyalin fail backup sekiranya ada file baru

atau file yang telah dimodify sejak dari kali terakhir Normal Backup
@ Incremental Backup pernah dibuat. Backup jenis ini juga
menandakan file tersebut telah dibuat backup. Sewaktu kerja-kerja
Restore, kita hanya memerlukan Normal Backup dan Differential
Backup yang terakhir pernah dibuat.
Jadual di atas merupakan penerangan bagi setiap jenis backup
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 227
4.3 Perbezaan Incremental dan Differential Backup.
Incremental Backup
Differential Backup
Kerja menyalin backup lebih

pantas
Tempoh salinan backup lebih panjang kerana
a) kerana backup tertumpu pada file yang
perlu menyalin semua fail.
telah dimodify atau fail baru.
Kapasiti simpanan kecil, bermakna
kita
Kapasiti simpanan besar, memerlukan lebih
b) tidak memerlukan storage device (cth: storage divices.
floopy disk) dalam kuantiti yang banyak
Kerja-kerja RESTORE agak lambat kerana Kerja Restore lebih pantas kerana hanya
c) perlu mengikut
turutan
Incremental memerlukan simpanan differential backup
Backup yang pernah dibuat.
yang terakhir
4.4 Contoh Perbandingan Incremental dan Differential Backup
Table 2 Comparison of Incremental and Differential Backups

Day
Files Updated
Incremental
Backup Contents
Sunday
Full backup
Completed
Monday
FileA, FileB, FileC
FileA, FileB, FileC
Tuesday
FileA, FileD
FileA, FileD
Wednesday
File E
FileE
Thursday
FileA, FileC, FileF
FileA, FileC, FileF
Friday
FileA
FileA
Differential Backup
Contents
FileA, FileB, FileC

FileA, FileB, FileC,
FileD
FileA,FileB,FileC,FileD
FileE
FileE,FileF
FileE,FileF
5. KEKERAPAN MEMBUAT BACKUP
Ia bergantung kepada kepentingan DATA berkenaan kepada anda dan

kekerapan anda menggunakan data-data berkenaan. Sebaik-baiknya seminggu sekali
tetapi jika data itu berkaitan dengan Projek yang penting dan digunakan setiap hari,
adalah lebih baik backup dibuat setiap hari. Samada menggunakan Incremental atau
Differential backup.
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 228
6. PROSES PENYIMPANAN DATA DAN MAKLUMAT
6.1 Access
Access adalah satu perisian pangkalan data yang bersifat RDBMS
(Relational Database Management System). Access dapat menyimpan dan
mencapai data/maklumat berdasarkan perhubungan atau perkaitan yang ditakrif oleh
pengguna.
Melalui Access kita boleh menyusun atur data/maklumat mengikut sesuatu
perkara, supaya data yang kita simpan mudah untuk dikesan. Kita boleh menyimpan
data bagi perkara-perkara yang berbeza, tetapi ada juga yang mempunyai perkaitan
antara satu sama lain, dan data yang berkaitan ini mudah untuk digunakan.
6.2 Pangkalan data

Pangkalan data: Merupakan satu koleksi maklumat atau objek yang digunakan
untuk mengurus angka-angka dan fakta-fakta. Maklumat tersebut dihubungkaitkan
dengan sesuatu perkara atau tujuan.
6.3 Jadual
Jadual (Table): Merupakan satu objek dalam pangkalan data yang mana
angka dan fakta-fakta disimpan dalam bentuk 2-dimensi, dalam baris dan lajur.
6.4 Carian
Carian (Query): Merupakan maklumat yang ingin diketahui oleh pengguna
dari suatu pangkalan data, sama ada tentang nama pelanggan, hasil keluaran yang
tertinggi, atau keputusan peperiksaan yang terbaik.
6.5 Borang
Borang (Forms): Merupakan satu bentuk atau rangka untuk memudahkan
pengguna mengedit, memasukkan, atau melihat data. Bentuk yang telah dibina itu
juga boleh dicetak untuk kegunaan tujuan lain.
6.6 Laporan
Laporan (Report): Merupakan laporan pangkalan data dalam bentuk cetakan.
Laporan ini boleh dibina dengan memasukkan medan-medan tertentu, output dari
pengiraan, tajuk, graf, gambar rajah dan maklumat-maklumat lain yang dirasakan
perlu.
6.7 Makro
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 229
Makro (Macro): Digunakan untuk melakukan tindakan asas secara automatik

dan membolehkan objek-objek berkerja bersama tanpa melibatkan pemprograman,
misalnya MS Access secara automatik akan membuka satu set Form apabila
pangkalan data dibuka, atau klik satu butang untuk mencetak laporan secara
bulanan, atau untuk membuka Form yang lain.
6.8 Modul
Modul (Module): Prosedur dalam bahasa Visual Basic untuk melakukan
operasi-operasi yang lebih kompleks dan tidak disediakan oleh makro.
6.9 Medan
Medan (Field): Merupakan satu kategori maklumat dalam jadual, seperti
alamat, judul buku, identiti pelanggan dsbnya. Medan mewakili lajur daripada jadual.
6.10 Rekod
Rekod: Satu koleksi data pada suatu jadual. Baris mewakili rekod-rekod
daripada jadual.
6.11 Objek
Objek: Suatu unit yang boleh ditakrifkan dalam pangkalan data, seperti table,
report, atau form.
7. MERANCANG PANGKALAN DATA ANDA

Apabila anda ingin mereka bentuk pangkalan data, anda perlu merancang
proses untuk mengenal pasti, apa kegunaan pangkalan data itu nanti, apa maklumat
yang hendak dijejaki. Sebelum anda membina pangkalan data Access, cuba teliti
persoalan di bawah:
a) Apakah maklumat yang ingin saya peroleh daripada pangkalan data
saya?
b) Apakah perkara-perkara berbeza yang ingin saya guna untuk menyimpan
fakta-fakta?
c) Bagaimana perkara-perkara ini berkaitan antara satu sama lain?
d) Apakah fakta yang perlu saya simpan untuk setiap perkara?
Ini kerana pangkalan data boleh melibatkan struktur yang kompleks dan ia
memerlukan pengurusan yang teratur. Cuba ikut peraturan am di bawah apabila anda
mereka bentuk pangkalan data:
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 230
a) Lihat bagaimana cara maklumat semasa akan diurus, dan tentukan

sama ada ia adalah yang terbaik.
b) Takrifkan objektif-objektif baru, dan bina pangkalan data tersebut
supaya memenuhi objektif.
c) Elak daripada meletakkan terlalu banyak maklumat di dalam satu table
(jadual).
Jika anda ditugaskan untuk menjejaki senarai alamat anak murid anda dan
anda ingin pula mencetak senarai alamat itu pada kertas label supaya mudah
digunakan, MS Access adalah pilihan baik untuk mengurus hal ini.
8. RESTORE SISTEM
Jika kita berjalan dipersekitaran yang bukan -domain yang perlu kita lakukan
adalah mengikut restore wizard. Tetapi jika kita hendak restore Domain Controller ia
tidak semudah yang itu. Terdapat tiga restore kaedah yang berbeza :
i.
Primary restore
ii. Normal restore

iii. Authoritative restore
Bergantung kepada apa yang kita adauntuk restore, jika iaperlu direstorekan
kepada Domain Controller lain, atau jika kita mempunyai lebih daripada satu Domain
Controller anda menggunakan kaedah yang berbeza.
8.1 Primary Restore
Ini adalah jenis yang seharusnya kami gunakan apabila semua Domain
Controller hilang dan kita membina domain dari sandaran. Tetapi kita hanya perlu
menggunakan ini apabila mengembalikan set replika pertama (SYSVOL dan
Perkhidmatan Replikasi Fail adalah contoh set data replika). Ini juga jenis yang kita
gunakan apabila mengembalikan Domain Controller standalone
8.2 Normal restore
Apabila melakukan restore biasa, Backup bekerja dalam mod nonauthoritative.
Yang bermaksud bahawa mana-mana data (termasuk objek Active Directory) akan
mempunyai nombor turutan asal mereka. Ini adalah replikasi nombor AD
menggunakan untuk mengesan jika terdapat sebarang objek baru untuk bersamaa
kepada pelayan lain. Jadi, apabila kita menggunakan Normal Restore sebarang data
akan muncul sebagai data lama dan oleh itu tidak akan ditiruoleh pelayan lain. Jika
data baru tersedia, ia sudah tentu akan meniru ke pelayan dipulihkan. Kaedah ini
digunakan apabila mengembalikan semua tetapi set replika pertama dan apabila
mengembalikan domain conroller tunggal dalam persekitaran restore
8.3 Authoritative Rerstore
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 231
Ini adalah kaedah ketiga. Untuk melaksanakan autoritatif restore kita perlu
menjalankan utiliti yang dipanggil Ntdsutil. Ini mesti dijalankan selepas kita restore
Sistem Data, tetapi sebelum kita perlu restartkan semuala server. Apabila kita
melakukan seperti ini restoresequence objek Active Directory diubah supaya ia
mempunyai bilangan yang lebih tinggi. Ini akan memastikan bahawa mana-mana
data yang kita restore akan direplikasi (kerana replikasi Active Directory berpendapat
ia baru). Ini adalah sedikit sukar untuk difahami, tetapi jika kita bandingkan ini untuk
Restore Biasa, Restore Biasa sentiasa akan menandakan objek dahulu, dan restore
berwibawa akan sentiasa menandakan objek sebagai baru. Jadi hanya berkata,
menggunakan restore berwibawa apabila kita telah berubah sesuatu dan perubahan
telah replika kepada semua pelayan lain dan kita mahu membatalkan perubahan.
Peringatan : Kita mestistart Domain Controller dalam Direktori Services
Restore Mode(tekan F8 semasa startup) ia untuk restore System State Data
dalam Domain Controller.
9. BACKUP DATA
Kami akan menggunakan ini skim ini untuk membuat backup kami.
Day
Type of backup
Friday night
Full backup (normal)
Saturday night
Incremental, files and folders only
Sunday night
Monday night
Tuesday night
Wednesday night
Thursday night
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 232
10. USE THE RESTORE AND MANAGE MEDIA TAB

Ini adalah tab dimana anda menggunakan pita format, menandakan pita
sebagai bebas, potong kata log dan lain-lain semuanya sangat mudah untuk
dilakukan, hanya klik kanan objek yang anda mahu melakukan sesuatu, dan memilih
apa yang anda mahu lakukan.
10.1
Recovery Console
Apabila komputer tidak lagi berfungsi, Recovery Console akan menyimpankan

data anda. Kita boleh menggunakan Recovery Console apabila kita tidak boleh boot
ke dalam safe mode untuk membaca dan menulis data (termasuk NTFS) dalam local
drive, enable dan disable services, dan banyak perkara lain.
Kita boleh mulakan Recovery Consolemelalui 2 cara :
i.
Boot ke dalam Windows Server 2003 CD dan mulakan startup.

Kemudian akan muncul text-based setup akan mengeluarkan prompt
untuk recover dengan menekan butang R
ii.
Pilih Recovery Console dari senarai Operating Systems yang di

benarkan. Untuk melakukan proses ini anda perlu menggunakan x86based computer dan install Recovery Console.
Apabila kita telah memulakan Recovery Console, anda perlu untuk memilih
Sistem Operasi untuk recover (jika kita adalah multi-boot). Selepas itu kita akan
digesa untuk kata laluan untuk akaun pentadbir. Apabila kita masuk ke kita akan
mendapatkan konsoldari mana kita melaksanakan segala tugas. Konsol ini adalah
sangat serupa dengan arahan prompt dalam Windows Server 2003.
10.2
Automated System Recovery
Emergency Repair Disk (ERD) digantikan dengan Automated System

Recovery (ASR) dalam Windows Server 2003. ASR adalah langkah terakhir dan
hanya perlu digunakan apabila pilihan sepertiSafe Mode dan Last Known Good
Configuration gagal. ASR terdiri daripada dua bahagian - Backup dan restore.
Bahagian backup boleh diakses melalui Automated System Recovery Preparation
Wizard dalam Utiliti Backup.Ia juga mencipta cakera liut bahawa kita harus
menyimpan di tempat yang selamat. Ini cakera liut mengandungi maklumat contoh
tentang backup
Apabila recovering dengan menggunakan ASR ia akan menggunakan cakera
liut untuk membaca konfigurasi cakera dan restore cakera, jumlah dan partition yang
yang diperlukan untuk memulakan komputer kami. ASR kemudian memasang satu
pemasangan ringkas Windows dan secara automatik mula untuk restore dari ASR
backup yang dicipta dalam wizard. ASR tidak akan backup data file. Ia perlu
menjalani proses yang berasingan.
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 233
10.2.1
BinaSet ASR
a) Mulakan Backup Utility dengan clik Start->Rundan taip

ntbackup
b) Backup atau Restore Wizard akan dimulakan secara default,
klik Advanced mode link
c) Pada Welcome tab, klik Automated System Recovery Wizard
d) Wizard dengan sendiri akan menjalankan proses tersebut
10.2.2
Recover menggunakan ASR
a) Boot dari Windows Server 2003 CD dan mulakan installasi.

b) Jika anda mempunyai mass storage controller dan anda
wajib install driver untuk nya dengan menekan kekunci F6
untuk melaksanakannya
c) Tekan F2 untuk melaksanakan ASR. Anda akan dikehendai
memasukkan cakera liut ASR
d) Ikut arahan wizard
e) PC akan reboot dan jika anda tekan F6 ia akan
melaksanakan proses ASR sekali lagi.
f)
Ikut arahan wizard
LATIHAN
1. Nyatakan cara-cara backup yang biasa digunakan dalam sistem komputer?

2. Apakah tujuan backup?
3. Apakah definisi database?
4. Berikan dua jenis program database dan contoh setiapnya ?
5. Apakah yang dimaksudkan Microsoft Access dan tujuannya?
1. et.2002. Easy Backup. E-Presss-Corp. Overall

2. Windows XP (Help and Support)
3. John Preston, Sally Preston and Robert Ferrett, Learn Access 2000, Prentice
Hall.
4. http://www.tutor.com.my/, Pangkalan Data, 27 Januari 2010.
F02-03-04-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 234
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
KOD DAN NAMA

MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN LE4IMPLEMENT PREVENTIVE MAINTENANCE
NO. TUGASAN
BERKAITAN
02.07 PRODUCE COMPUTER NETWORK DOCUMENTATION

04.07 LEAD COMPUTER NETWORK PREVENTIVE MAINTENANCE
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
STUDENT WILL BE ABLE TO PREPARE, IDENTIFY AND SET-UP PC

COMPONENT AND SPESIFICATION HARDWARE AND SOFTWARE
BY USING NETWORK EQUIPMENT, MANUAL, CATALOGUE,
INSTALLATION PROCEDURES AND TOOLS SUCH AS TOOLS KIT SO
THAT :i. SUITABLE COMPONENTS ARE VERIFIED AND INSTALLED
PROPERLY
ii. CLIENT OPERATING SYSTEM ARE INSTALLED PROPERLY
iii. COMPUTER HARDWARE DRIVER CAN BE INSTALLED
iv. BASIC NETWORK CONFIGURATION CAN BE UNDERSTAND
v. DATA AND DRIVER CAN BE RESTORED
STUDENT SHOULD WILL BE ABLE TO : OBJEKTIF

INSTALL HARDWARE AND HARDWARE DRIVER USING TOOLS
MEMBOLEH (EO) EQUIPMENTSAND MATERIALS SUCH AS CD ROM DRIVER
INSTALLATION DISK SO THATTHE COMPUTER HARDWARE CAN BE
INSTALLED AND FUNCTIONING.
1.
PENGENALAN KEPADA PENYELENGGARAAN KOMPUTER
F02-03-04-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 235
Kertas penerangan bertujuan supaya pelatih-pelatih boleh membuat

penyelenggaraan dengan menggunakan peralatan tangan dan mesin dengan betul.
Disamping itu juga pelatih-pelatih juga akan mengetahui masalah-masalah yang
dihadapi oleh komputer.
Penyelenggaraan komputer ialah satu langkah yang dilakukan ke atas sistem
komputer dan sekitarnya supaya dapat mengurangkan masalah komputer.Komputer
perlu diselenggara kerana ianya merupakan alat yang sensitif terhadap keadaan
sekeliling yang boleh memungkinkan berlaku kerosakan kecil mahupun besar.
2. DEFINISI SENGGARAAN
Penyelenggaraan komputer ialah satu langkah yang dilakukan ke atas sistem
komputer dan sekitarnya supaya dapat mengurangkan karenah-karenah dan masalah
komputer.
2.1 Kebaikan Dan Kepentingan Penyelenggaraan Komputer
a) Menjimatkan kos pembelanjaan untuk membeli perkakasan yang

rosak.
b) Mengurangkan kerosakan kecil
c) Memanjangkan hayat computer
d) Menstabilkan pergerakan komputer.
e) Memanjangkan hayat perkakasan dan aksesori komputer
2.2 Senggaraan Terbahagi Kepada 2 Bahagian:
i.
Senggaraan Cegahan Pasif
ii.
Senggaraan Cegahan Aktif
2.2.1 Senggaraan Cegahan Pasif
Senggaraan ini dilakukan untuk mengelakkan berlakunya

gangguan sekeliling terhadap perjalanan sesebuah komputer. Antara
gangguan sekeliling yang biasa berlaku ialah:
A. Bekalan Kuasa Rendah
Cara mengatasinya ialah dengan menggunakan AVR

(automatic voltage Regulator ). Alat ini dapat melaraskan
voltage keluaran kepada voltage yang tetap seperti 240 volt.
Jika berlakunya masalah bekalan kuasa rendah ianya boleh
F02-03-04-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 236
mengakibatkan kerosakan kepada papan utama dan juga

aksesori komputer yang lain.
B. Spike ( Bekalan Kuasa Meninggi Dengan Tiba-Tiba )
Cara
mengatasi
masalah
ini
ialah
dengan
menggunakan surge protector.Alat ini dapat menstabilkan
voltage walaupun bekalan meninggi dengan secara tibatiba.Jika berlaku spice secara tiba-tiba maka resiko yang
bakal di hadapi ialah kemungkinan kerosakan pada
bahagian bekalan kuasa
C. Kepanasan / Haba
Cara
mengatasi
masalah
ini
ialah
dengan
menggunakan langsir atau memasang penghawa dingin
ataupun kipas angin.Jika berlaku masalah kepanasan yang
berterusan maka ianya menggangu perjalanan sesebuah
komputer.Program sesebuah komputer kemungkinan akan
menjadi terhenti secara tiba-tiba (hang).
D. Bekalan Kuasa Terputus Secara Tiba-Tiba
Cara untuk mengatasi masalah ini ialah dengan

menggunakan UPS (Uninterruptible Power Supply).Bila
bekalan kuasa terputus,maka UPS akan beroperasi dengan
menggantikan
bekalan
kuasa
yang
terputus.Ini
membolehkan komputer beroperasi dalam beberapa minit
sementara menunggu proses menyimpan maklumat atau
shut down dilakukan .Jika berlaku masalah bekalan kuasa
terputus secara tiba-tiba kerap , maka ianya boleh
mengakibatkan
kerosakan
kepada
cakera
keras
(hardisk).Juga kehilangan data yg di taip jika ianya belum di
simpan (save).
E. Wab / Kelembapan
Cara mengatasi masalah ini ialah jangan memasuki

bilik computer dalam keadaan basah dan pastikan tiada
bahagian bangunan ,bilik ,tingkap yang bocor yang
memungkinkan dimasuki air atau tempias dikala
hujan.Papan litar utama dan bekalan kuasa serta aksesori
komputer akan rosak jika dimasuki air.
F. Debu / Habuk
F02-03-04-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 237
Cara mengatasi masalah ini ialah dengan memastikan

bilik komputer selalu berkunci dan di vakum serta
dibersihkan selalu. Pastikan juga kasut, makanan, minuman
tidak dibawa masuk kedalam bilik komputer.
2.2.2 Senggaraan Cegahan Aktif
Senggaraan ini dilakukan dengan menjalankan ujian-ujian yang

telah ditetapkan dan juga pembersihan pada perkakasan dan kad-kad
utama bagi memastikan ketahanan perkakasan disamping akan
memanjangkan jangka hayat komputer. Ianya dijalankan mengikut
jadual yang telah ditetapkan bergantung kepada pemilik komputer itu
sendiri. Penyelenggaraan ini boleh dijalankan samada 2 minggu, 3
bulan, 6 bulan atau 1 tahun sekali. Tempoh penyelenggaraan juga
bergantung kepada jenis perkakasan tersebut seperti pemacu cakera
liut, printer dan sebagainya.
2.3 Peraturan Senggaraan Komputer
Semasa penyelenggaraan di jalankan pastikan perkara berikut dipatuhi agar

tidak mendatangkan risiko kepada anda dan juga perkakasan komputer. Antaranya
ialah :
a) Lokasi penyelenggaraan hendaklah sesuai , jauhi dari kanak-kanak.
b) Sila pakai gelang pengalir bumi (ground strap) utk mengalirkan cas ke
bumi.
c) Jangan letakkan makanan atau
berdekatan tempat kerja anda.
minuman
bersebelahan
atau
d) Pastikan anda mengetahui kedudukan asal perkakasan sebelum dan

selepas dibuka
e) Jika anda baru mencuba ,tandakan kedudukan pin-pin atau kabel bagi
memudahkan pemasangan semula.
f)
Pastikan anda mempunyai manual papan utama (motherboard) untuk

rujukan jika berlaku masalah pemasangan semula.
2.4 Bahagian Komputer Yang Perlu Diselenggara

a)
b)
c)
d)
Paparan ( Monitor )
Papan Kekunci ( Keyboard )
Tetikus ( Mouse )
Pemacu Cakera Liut ( Floppy Disk )
e) Pemacu Cakera Keras ( Hard Disk )

f) Pemacu CDROM
g) Pencetak ( Printer )
h) Kad kad kawalan ( NIC Card, VGA Card, dll )
i) Papan Litar Utama ( MotherBoard )
F02-03-04-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 238
2.5 Bahan Yang Digunakan Untuk Senggaraan Komputer

A. Penyedut Habuk (vakum cleaner)
Ianya
digunakan
untuk
menyedut
kekotoran
seperti
habuk,serpihan kertas dan lain -lain kekotoran di dalam dan luar
bahagian casing komputer mahupun printer.
B. Kain Pengelap Dan Span
Ianya digunakan untuk mengelap kekotoran di sekeliling casing

mahupun dibahagian yang diperlukan seperti di bahagian casing
monitor dan sebagainya.
C. Berus Cat
Ianya digunakan untuk menyapu dan membuang habuk

dibahagian yang sukar dilakukan oleh vakum.
D. Cecair Pencuci
Ianya digunakan sebagai bahan peluntur kotoran dibahagian

luaran seperti casing komputer ,pencetak, monitir , papan
kekunci,tetikus dan pada bahagian lain yang bersesuaian.
E. Putik Kapas
Ianya digunakan untuk membersihkan kekotoran di kepada

pemacu cakera liut jika berlaku kekotoran yang sukar di bersihkan oleh
diskett cleaner.Juga digunakan untuk membersihkan kotoran
dibahagian yang sempit.
F. Pemadam Pensil
Ianya digunakan untuk membersihkan kotoran dibahagian

pengalir arus dibahagian kad-kad kawalan.
G. Pengalir Bumi ( Ground Strap )
Ianya digunakan untuk mengalairkan cas badan kita ke bumi.Jika

cas ini tidak dialirkan kebumi kemungkinan ianya akan merosakkan litar
bersepadu komputer.
H. Disket Pembersih Cakera Liut
F02-03-04-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 239
Ianya digunakan untuk membersihkan pemacu cakera liut ( floppy

disk)
I.
Pembersih pemacu CD-Rom
Ianya digunakan untuk membersihkan pemacu cd-rom.
J. Tool Kit (Multimeter, skrew driver , player )
Alat yang digunakan untuk proses servis dijalankan.
LATIHAN
1. Berikan definisi senggaraan komputer.
2. Nyatakan 2 kebaikan dan kepentingan melakukan penyelenggaraan kepada
perkakasan komputer ?
3. Nyatakan 3 peraturan senggaraan komputer ?
4. Berikan 4 perkakasan komputer yang perlu disenggara ?
5. Apakah kepentingan penyelenggaraan terhadap laptop atau notebook?
6. Nyatakan peraturan-peraturan penyelenggaraan yang melibatkan LCD Display,
keyboard dan touchpad?
7. Apakah yang perlu dilakukan jika penyelenggaraan perlu dilakukan pada
komponen-komponen dalaman laptop ?
RUJUKAN :
1. John r. Wright dan Larry D. Helsel (1999).Intro duction to Material and Processes,
Penerbit, Tempat, ISBN No., Muka Surat
2. http://www.tutor.com.my/, Pangkalan Data, 27 Januari 2010
F02-03-04-LE4-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 240
KERTAS
PENERANGAN
MODUL 5
F02-03-05 LINUX ESSENTIAL
F02-03-05-LE1 STUDY LINUX OPERATING SYSTEM

07F.01 Understand Linux operating System
F02-03-05-LE2 INSTALL AND SETUP LINUX OPERATING SYSTEM

07F.02 Perform Linux Operating System Installation
F02-03-05-LE3 TEST OPERATING SYSTEM

07F.03 Perform Linux Operating System Testing
MUKASURAT 242
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
F02 TEKNOLOGI KOMPUTER (RANGKAIAN)
KOD DAN NAMA

MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
NO.TUGASAN
BERKAITAN
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
LE1STUDY LINUX OPERATING SYSTEM

07F.01 UNDERSTAND LINUX OPERATING SYSTEM
UNDERSTAND, INSTALL, SET-UP AND TEST OPEN SOURCE

OPERATING SYSTEM TO EVALUATE WITH SYSTEM REQUIREMENT
USING TOOLS, EQUIPMENT AND MATERIALS SUCH AS MANUAL,
INSTALLATION DISK AND BACK-UP MEDIA SO THAT:2. LINUX OPERATING SYSTEM IS STUDIED
3. LINUX OPERATING SYSTEM IS INSTALLED
4. LINUX OPERATING SYSTEM IS BEING RUN AND TESTED

MEMBOLEH (EO)
STUDY ON LINUX OPERATING SYSTEM CONCEPT AND IDENTIFYING

LINUX OPERATING SYSTEM REQUIREMENT USING MATERIAL SUCH AS
MANUALS, STANDARD OPERATING PROCEDURES, FILE OPERATING
SYSTEM SO THAT LINUX OPERATING SYSTEM IS STUDIED.
F02-03-05-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 243
1.
Sistem Pengoperasian Linux

1.1. Pengenalan
Dulu, Linux dikatakan merupakan sistem operasi yang sulit dan hanya dikhususkan untuk para
hacker. Namun kini, pandangan ini sebenarnya tidak benar. Linux mudah digunakan dan dapat dikatakan
hampir semudah menggunakan Windows. Hampir semua aplikasi yang terdapat di Windows, telah
terdapat alternatifnya di Linux.
Istilah Linux atau GNU/Linux ( GNU) juga digunakan bagi merujuk kepada keseluruhan edaran
Linux yang selalunya disertakan perisian- perisian lain sekali dengan sistem pengendalian. Contohcontoh perisian adalah seperti pelayan web, bahasa pengaturcaraan, pangkalan data, persekitaran
desktop (seperti GNOME dan KDE), dan set pejabat seperti OpenOffice.org. Edaran-edaran Linux
telah mengalami pertumbuhan yang pesat dari segi kepopularan, sehingga lebih popular daripada versi
UNIX yang merupakan perisian hak milik dan mula mencabar dominasi Microsoft Windows dalam
sesetengah perkara.
Linux menyokong sebahagian besar perkakasan komputer dan telah diguna di dalam pelbagai
peralatan daripada komputer peribadi ke superkomputer dan sistem terbenam (seperti telefon bimbit
dan perakam video peribadi Tivo).
Pada mulanya, ia dibangunkan dan digunakan oleh peminatnya sahaja. Kini Linux telah mendapat
sokongan daripada syarikat-syarikat besar seperti IBM, dan Hewlett-Packard. Para penganalisa
menyatakan kejayaannya ini disebabkan ia tidak bergantung kepada vendor (vendor-independence), kos
perkakasan yang rendah, dan kepantasannya berbanding versi UNIX proprietari, serta faktor
keselamatan dan kestabilannya berbanding dengan Microsoft Windows. Ciri-ciri ini juga menjadi bukti
kepada keberkesanan model pembangunan sumber terbuka.
1.1.1. Sejarah dan Prinsip Linux
Pada tahun 1965, Bell Telephone Laboratories (Bell Labs, a division of AT&T)
berkerjasama dengan General Electric dan Project MAC of MIT untuk menulis sebuah sistem
operasi yang dipanggil Multic. Tidak lama kemudian, menyedari projek itu tidak ke mana Bell Labs
membuat keputusan untuk keluar daripada kumpulan itu. Ini meninggalkan Bell Labs tanpa
sebarang sistem operasi. Ken Thompson, Dennis Ritchie, Doug McIlroy, dan J. F. Ossanna
kemudian merangka sebuah sistem operasi yang sesuai dengan keperluan Bell Labs. Pada tahun
1969, Dennis Ritchie dan Ken Thompson menulis semula sebuah permainan komputer "SPACE
TRAVEL" daripada GE-645 ke DEC PDP-11/20 dan UNIX pun dilahirkan. Seorang penyelidik Bell
Labs, Brian Kernighan, memberikan nama sistem ini UNIX. Untuk layak dipanggil sebagai sistem
operasi yang sebenar, sesebuah sistem operasi sekurang-kurangnya perlu mempunyai dua
kelayakan. Lebih daripada seorang pengguna dapat menggunakan sistem operasi tersebut dalam
satu masa dan ia mampu menjalankan lebih daripada sebuah perisian pada waktu yang sama
(multi-user dan multi-tasking) sejak tahun 1970 UNIX telah memenuhi keperluan ini.
Dengan UNIX, setiap penggunanya mempunyai nama pengguna (login name) mereka
sendiri dan sebaiknya setiap pengguna akan mempunyai kata laluan (password). Dengan
penggunaan nama pengguna dan kata laluan, pengguna dapat dikenal pasti sebagai apa yang
mereka kenalkan diri mereka kepada sistem (login dan password). Setiap komputer UNIX,
pengguna yang memasuki sistem tersebut mempunyai identitinya tersendiri. Sama ada daripada
nama komputer dan sekiranya ia disambungkan kepada rangkaian ia akan mempunyai nombor IP
dan nama domain.
Tahun yang paling penting bagi UNIX adalah pada tahun 1973, apabila UNIX ditulis semula
dalam bahasa C. Dengan bahasa ini, ia memudahkan UNIX dialihkan kepada pelbagai jenis
perkakasan komputer. Kini UNIX telah dijalankan dan dibangunkan kepada hampir
F02-03-05-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 244
kesemua perkakasan komputer yang ada. Daripada Intel, SPARC, Motorola, ARM dan pelbagai
lagi. Pelbagai vendor telah membeli kod asal UNIX dan kemudiannya membangunkan UNIX
sesuai dengan keperluan dan perkakas yang mereka keluarkan. IBM dengan UNIX yang dipanggil
AIX, HP dengan UNIX yang dipanggil HP-UX, SUN dengan UNIX yang dipanggil Sun Solaris dan
pelbagai lagi. Malang sekali tiada pemusatan daripada segi pembangunan UNIX yang
mengakibatkan terdapat pelbagai perbezaan di antara UNIX yang dikeluarkan oleh pelbagai
vendor. Sehinggalah tahun 1990, apabila sebuah standard untuk UNIX dipersetujui. Pada tahun
itu Standard IEEE POSIX 1 diperkenalkan.
Sekitar tahun 1975, Thompson telah membawa kod-kod UNIX ke Universiti California di
Berkeley dan menggalakkan pembangunan UNIX di universiti itu. Di sini lahirlah Unix BSD atau
Berkely Software Distribution. Pada masa ini sistem operasi UNIX mempunyai tiga keluarga yang
besar, yang berasaskan kod-kod UNIX keluarga Sistem V (kod-kod yang dibeli daripada AT&T dan
kemudiannya milik Unix System Laboratories) dan keluarga BSD (kod-kod berasaskan UNIX yang
dibangunkan daripada BSD). Keluarga UNIX yang terakhir, yang kod-kod tiada kaitan dengan kodkod asal UNIX adalah klon UNIX, Linux. UNIX kini adalah tanda niaga milik The Open Group.
Kelemahan utama UNIX adalah kod-kodnya adalah besar (ia dijalankan di dalam sistemsistem mahal dan mempunyai sumber sistem yang tinggi) dan harganya terlalu mahal. Di sinilah
Linux memainkan peranannya. Linux dibangunkan agar ia kecil, pantas dan murah. Setakat ini
pembina Linux masih mengekalkan konsep ini. Linux mampu dijalankan dalam keadaan paling
minimum seperti komputer Intel 286, 386 dan 486, komputer yang mungkin akan dibuang jika ia
masih mahu menjalankan sistem operasi berasaskan Windows.
Linux (Sebutan "LINN-ooks") asalnya dibina oleh Linus Torvalds daripada Universiti Helsinki
di Finland. Linux diasaskan daripada UNIX untuk komputer yang dipanggil Minix. Oleh kerana
Minix hanya dibina untuk tujuan pengajaran sistem operasi dan kekurangan pelbagai perkara yang
ada di dalam Unix, Linus mengambil keputusan menulis semula sistem operasi itu dan ia
dinamakan Linux. Yang ditulis pada masa itu di atas komputer "Sinclair QL" dengan memori hanya
4MB.
Versi terawal bagi Linux adalah versi 0.01 dan dikeluarkan pada September 1991. Pada 5
Oktober 1991, versi 0.02 dikeluarkan dan Linus Torvalds mengirimkan sistem operasinya di
newsgroup comp.os.minix. Beliau mengumumkan bahawa source code Linux tersedia dan
meminta bantuan pengaturcara-pengaturcara lain untuk bersama-samanya mengembangkan
perisian tersebut dan berhubung dengan mereka melalui internet. Ketika itu Linux masih setengah
matang, sistem operasi ini hanya mampu menjalankan sedikit perintah UNIX, seperti bash, gcc
dan gnu-make. Linus Torvalds telah menjadikan kod-kod Linux itu percuma dan menggalakkan
penyebaran dan pembangunan Linux oleh orang lain. Linux adalah klon UNIX. Ia ditulis semula
daripada asal dan asas agar menyerupai UNIX dan mematuhi standard Unix POSIX. Tiada satu
pun kod-kod Linux diambil daripada kod asal Unix. Tiada pihak daripada Unix System
Laboratories dan Universiti California di Berkely yang terlibat dengan pembangunan Linux. Linux
adalah sistem operasi yang pertama dan satu-satunya yang mematuhi standard yang telah
ditetapkan di bawah dokumen POSIX-1 dan POSIX-2.
Linux dilesenkan dibawah hakcipta GNU General Public License (GPL) salah satu jenis
perlesenan dalam Sumber Terbuka. Lesen ini telah ditulis oleh Free Software Foundation (FSF),
bertujuan untuk menghalang mana-mana individu atau syarikat daripada menghadkan
penyebaran kod-kod aplikasi. Secara ringkasnya, walaupun anda boleh mengenakan bayaran
kepada salinan kod-kod yang anda serahkan kepada orang lain, namun anda tidak berhak untuk
menghalang orang yang telah anda jualkan atau serahkan kod-kod itu daripada menjual atau
menyerahkan kod-kod itu kepada orang lain walaupun secara percuma atau dengan harga lain
yang telah mereka telah tetapkan. Ini juga bermaksud kod-kod asal perisian di bawah lesen ini
boleh didapati secara bebas tanpa halangan. Ini satu berita yang baik untuk pembangun aplikasi,
mereka boleh mengubah mana-mana aplikasi di bawah GPL dan masih boleh menyebarkan kodkod yang mereka ubah dan baiki dengan syarat kod-kod itu juga perlu dilesen di bawah lesen
yang sama.
F02-03-05-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 245
Apa yang dibina oleh Linus hanyalah Kernel kepada Linux. Tanpa perisian-perisian lain,
sistem operasi Linux tidak lengkap. Kebanyakan perisian, aplikasi dan utiliti di dalam distribusi
Linux datang daripada FSF dan projek GNU. Projek GNU adalah usaha untuk menulis sistem
operasi mudah alih dan canggih yang menyerupai UNIX. Mudah alih bermaksud ia boleh
dijalankan dipelbagai jenis sistem dan mesin bukan setakat Intel, Macintosh dan pelbagai lagi.
Sistem Operasi di dalam projek ini dipanggil Hurd. Perbezaan di antara Hurd dan Linux bukan
daripada segi antara muka tetapi daripada segi pembangunan. Hurd adalah sistem operasi
moden dan Linux pula banyak meminjam reka bentuknya daripada Unix. Aplikasi daripada projek
ini tidak perlu ditulis semula untuk Linux. Dengan kompiler C, GCC untuk Linux, maka perisian
yang lain dengan mudah dibina semula di dalam Linux tanpa perubahan yang besar.Tanpa GCC
dan perpustakaan Linux C, tidak mungkin perkara ini dilakukan. Penghargaan perlu diberikan
kepada H. J. Lu.
Ketika Linux 1.0 dilancarkan pada 1994, sistem operasi ini telah cukup stabil dan memiliki
ciri-ciri seperti preemptive multitasking (kemampuan untuk membagi sumber daya CPU untuk
banyak aplikasi) dan symmetric multiprocessing (kemampuan untuk membahagi tugas di antara
banyak CPU).
1.1.2. Logo dan Maskot Linux
Logo dan maskot bagi Linux adalah merupakan seekor burung Penguin yang
dinamakan sebagai Tux. Linux adalah tanda dagangan (SN: 1916230) yang dimiliki oleh
Linus Torvalds. Ia didaftar sebagai "Perisian sistem pengendalian komputer bagi
penggunaan komputer dan operasi. Tanda dagangan ini diletak setelah berlaku suatu
kejadian di mana seorang peguam bernama William R Della Croce Jr mula menghantar
surat kepada para pengedar Linux yang mendakwa tanda dagangan Linux adalah
kepunyaannya serta meminta royalti sebanyak 10% daripada mereka. Para pengedar
Linux mula mengumpul sumber serta membuat rayuan agar tanda dagangan yang asal
diberi kepada Linus Torvalds. Perlesenan tanda dagangan Linux sekarang dikendali oleh
Linux Mark Institute.
Gambarajah 1-1 (Logo dan Maskot Rasmi Linux)

1.2. Sumber Terbuka
Sumber terbuka merujuk kepada beberapa prinsip dan amalan tertentu yang
menggalakkan akses kepada reka bentuk dan proses pengeluaran barangan. Istilah ini biasanya
digunakan pada kod sumber bagi sesebuah perisian yang boleh dilihat dan diubah secara bebas
oleh orang ramai tanpa sebarang sekatan undang-undang harta intelek. Amalan ini membolehkan
pengguna membangunkan perisian tersebut melalui sumbangan individu ataupun kerjasama
orang ramai. Sumber terbuka tidak sahaja bermaksud akses kepada kod
F02-03-05-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 246
sumber. Terma pengedaran bagi perisian sumber terbuka harus menepati kriteria-kriteria berikut:
1.2.1. Pengedaran Semula Bebas
Lesen tersebut tidak menghadkan mana-mana pihak dari menjual atau memberi perisian
sebagai komponen daripada satu edaran perisian lengkap yang mengandungi aturcara dari
pelbagai sumber. Lesen ini tidak memerlukan sebarang royalti atau lain-lain bayaran bagi
penjualan tertentu.
1.2.2. Kod Sumber
Aturcara tersebut perlu mengandungi kod sumber, dan membolehkan pengedaran kod
sumber serta pengedaran dalam bentuk kompil. Dimana sesetengah bentuk produk tidak
diedarkan bersama kod sumber, harus terdapat satu cara yang diketahui umum bagi
mendapatkan kod sumber pada kos reproduksi berpatutan atau boleh dimuat turunkan melalui
Internet tanpa sebarang bayaran. Kod sumber haruslah menjadi bentuk utama seorang
pengaturcara membuat pindaan terhadap sesuatu aturcara. Kod sumber yang sengaja
mengelirukan tidak dibenarkan. Bentuk pertengahan seperti output prapemproses atau
penterjemah tidak dibenarkan.
1.2.3.
Kerja Bersumber
Lesen tersebut harus membenarkan modifikasi serta kerja bersumber dan perlu
membenarkan ia diedarkan dibawah terma yang sama dengan lesen perisian asal.
1.2.4.
Keutuhan Kod Pencipta Kod Sumber
Lesen tersebut boleh menghadkan kod sumber daripada diedarkan dalam bentuk
berpinda hanya jika lesen tersebut membenarkan pengedaran fail tampung bersama kod sumber
dengan tujuan meminda aturcara tersebut pada masa pembuatan. Lesen tersebut perlu secara
jelas membenarkan edaran perisian yang dibangunkan dari kod sumber yang telah dipinda. Lesen
tersebut boleh menghendaki kerja bersumber menggunakan nama yang lain atau nombor versi
yang lain daripada perisian asal.
1.2.5.
Tiada Diskriminasi Terhadap Seseorang Atau Kumpulan

Lesen tersebut tidak boleh mendiskriminasi terhadap seseorang atau sekumpulan
orang.
1.2.6.
Tiada Diskriminasi Terhadap Usaha Bidang Lain
Lesen tersebut tidak boleh menghalang sesiapa daripada mengguna semula aturcara
tersebut bagi sebarang usaha dalam bidang lain. Sebagai contoh, lesen tersebut tidak boleh
melarang sesiapa daripada menggunakan aturcara dalam bidang perniagaan ataupun digunakan
dalam kajian genetik.
1.2.7.
Pengedaran Lesen
Hak yang dikaitkan dengan aturcara harus bersabit kepada sesiapa yang mengedar
semula aturcara tersebut tanpa perlu mengeluarkan lesen tambahan.
1.2.8.
Lesen Tidak Boleh Khusus Kepada Satu Produk
Hak yang dikaitkan dengan aturcara tidak boleh bergantung kepada aturcara tersebut
sebagai sebahagian daripada distribusi perisian tertentu. Jika aturcara ini diekstrak daripada
distribusi tersebut atau digunakan atau diedarkan dibawah terma lesen aturcara tersebut,
F02-03-05-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 247
semua pihak yang mana aturcara itu telah diedarkan harus mempunyai hak yang sama dengan
mereka yang mendapat hak bersamaan edaran aturcara asal.
1.2.9.
Lesen Tidak Boleh Menghadkan Perisian Yang Lain
Lesen tersebut tidak boleh meletakkan larangan kepada perisian lain diedarkan bersama
perisian asal. Sebagai contoh, lesen tersebut tidak boleh menghadkan bahawa aturcara yang lain
diedarkan diatas medium sama harus juga perisian sumber terbuka.
1.3. Kelebihan Linux
Dulu, Linux dikatakan merupakan sistem operasi yang sulit dan hanya dikhususkan untuk
para hacker. Namun kini, pandangan ini sebenar tidak benar. Linux mudah digunakan dan dapat
dikatakan hampir semudah menggunakan Windows. Hampir semua aplikasi yang terdapat di
Windows, telah terdapat alternatifnya di Linux.
1.3.1.
Percuma
Ini adalah satu kelebihan kepada Linux. Linux adalah percuma, di mana
pengguna hanya perlu muat turun (download) dari internet. Format fail yang perlu di
muat turun adalah dalam bentuk iso. Contoh adalah seperti CentOS-6.0-i386LiveCD.iso, Fedora-15-i686-Live-Dekstop.iso, ubuntu-10.10-server-i386.iso dan lain-lain.
Fail yang telah dimuat turun itu perlu disalin ke dalam CD ataupun USB bagi tujuan
pemasangan tanpa perlu membayar untuk lesennya. Malah dengan satu CD sahaja
ianya boleh dipasang pada beberapa komputer yang lain.
1.3.2.
Sumber Terbuka
Kelebihan paling utama adalah Linux akan sentiasa menjadi sumber terbuka (open
source) di mana pengguna boleh ubahsuai sistem pengoperasian tersebut mengikut keperluan
dan citarasa masing-masing.
1.3.3.
Keselamatan yang Maksima
Linux menawarkan perlindungan keselamatan yang lebih baik berbanding Windows

daripada ancaman seperti virus, spyware, dan adware. Sekiranya wujud walaupun satu virus pada
perisian linux maka akan muncul beberapa kaedah penyelesaian (patches) bagi menghalang
merebaknya ancaman tersebut. Patches tersebut dihasilkan daripada komuniti Linux yang berada
di seluruh dunia.
1.3.4.
Fleksibiliti
Linux boleh digunakan untuk aplikasi-aplikasi yang berat bagi pelayan (server) ataupun
sekadar penggunaan aplikasi Dekstop. Selain daripada itu, pengguna boleh mengkonfigurasi
sendiri sistem yang sedia ada sebagai contoh pengguna boleh jadikan sesebuah pelayan sebagai
pelayan web atau pelayan email sahaja. Secara tidak langsung ia dapat mengurangkan
penggunaan ruang storan. Kesimpulannya, dengan menggunakan perisian Linux pengguna yang
akan menentukan apa yang dimahukan di dalam sesebuah sistem pengoperasian.
1.3.5.
Penugasan Berbilang (Multitasking)
Pengguna linux boleh melakukan beberapa tugas dalam satu masa. Windows juga
mempunyai keistimewaan ini tetapi keupayaan linux lebih terjamin walaupun dengan
menggunakan komputer lama. Linux merupakan sebuah perisian yang sangat stabil kerana ia
mampu berfungsi tanpa henti. Sekiranya pengguna menggunakan pelbagai aplikasi dalam satu
masa kebarangkalian linux untuk hang adalah sangat rendah. Walaubagaimanapun, ianya juga
F02-03-05-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 248
bergantung kepada beberapa perkara seperti ingatan computer (computer memory), kelajuan unit
pemproses (CPU speed) dan saiz program/aplikasi.
1.3.6.
Berbilang Pengguna (Multiuser)
Linux boleh mengawal beberapa pengguna dalam satu masa. Untuk mengkoordinasi
penggunaannya, setiap pengguna perlu mempunyai nama pengguna dan kata laluan sendiri.
Terdapat juga sejumlah pengguna-pengguna khas, paling penting menjadi pengguna asal yang
merupakan pengendali sistem dengan laluan penuh tanpa had bagi pelayan (server). Akaun
pengguna asal juga dikenali sebagai root cuma digunakan untuk tugas-tugas pentadbiran sistem,
seperti menambah atau membuang akaun-akaun pengguna. Linux dibangunkan sebagai
multiuser, yang mana apabila virus menjangkiti pengguna tertentu ianya sukar untuk menjangkiti
dan menyebarkannya ke pengguna yang lain. Pada Windows, hal ini tidaklah terjadi. Ini
merupakan suatu kelebihan kepada para pengguna yang mana dapat mengurangkan kos
penyelenggaraan sesebuah komputer.
1.4. Kekurangan Linux

Terdapat beberapa kekurangan Linux seperti kekurangan permainan-permainan besar yang
bersedia dijalankan pada platform Linux. Permainan yang boleh dipasang pada Windows tidak
dapat dipasang pada sistem pengoperasian Linux. Kebanyakan pengguna masih berfikir Linux
adalah sistem operasi yang susah, tidak mempunyai sistem grafik yang baik dan tidak mesra
pengguna. Beberapa perkakasan (hardware) yang terdapat dipasaran tidak menyediakan pemacu
(driver) untuk Linux. Tentunya, ini menjadi tugas berat bagi para pengembang kernel Linux, agar
sistem operasi ini dapat berjalan dengan fleksibel.
1.5. Variasi Linux
Gambarajah 1-2 (Logo-logo yang digunakan bagi beberapa variasi linux)
Linux memiliki banyak variasi. Variasi-variasi ini telah melahirkan banyak turunan hingga
cucu dan cicit. Antara yang popular adalah seperti Redhat, Fedora, Ubuntu, Suse, Debian,
CentOS, Slackware, Mandriva, Caldera, PCLinuxOS, Knoppix, Gentoo, Zenwalk dan banyak lagi
yang boleh didapati di laman sesawang secara percuma.
1.6. Keperluan Minima

Bagi penggunaan sistem pengoperasian Linux, ianya tidak memerlukan sebuah server atau
komputer yang mempunyai keupayaan yang tinggi. Ini dapat mengurangkan kos kepada
pengguna yang tidak berkemampuan. Jadual 1.1 di bawah adalah spesifikasi yang sesuai untuk
Linux Desktop.
F02-03-05-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 249
Kriteria
Spesifikasi
CPU
Pentium 3 atau lebih tinggi; 500MHz atau lebih
Memori/RAM
256 MB minimum,
Hardisk
200 MB ruang storan
Kad Grafik dan monitor
800x600
Lain-lain
Pemacu CD/DVD atau USB port

Jadual 1-1 (Spesifikasi minimum bagi linux)
LATIHAN
1. Terangkan secara ringkas mengenai sejarah terhasilnya Linux.

2. Senaraikan kelebihan-kelebihan menggunakan Linux.
3. Nyatakan keperluan minimum yang diperlukan bagi penggunaan Linux.
4. Apakah yang dimaksudkan dengan sumber terbuka?
5. Nyatakan dan terangkan salah satu kriteria bagi terma pengedaran untuk perisian sumber terbuka.
RUJUKAN :
1.
Mark G. Sobell A Practical Guide to Linux Comm ands, Editors, and Shell Programming,
Prentice Hall PTR, ISBN 0-13-147823-0 , Chapter 1: Welcome to Linux.
2.
Michael W. Graves Fedora 11 and Red Hat Enterpr ise Linux Bible, Wiley Publishing,
Canada, ISBN 978-0-470-48504-0, Muka Surat 3-14
3.
http://en.wikipedia.org/wiki, History of Linux, 27/6/2012, 2.30pm
F02-03-05-LE1-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 250
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
KOD DAN NAMA

MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
NO.TUGASAN
BERKAITAN
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
LE2
INSTALL AND SETUP LINUX OPERATING SYSTEM
07F.02 PERFORM LINUX OPERATING SYSTEM INSTALLATION

INSTALLATION DISK AND BACK-UP MEDIA SO THAT:1.
2.
3.
LINUX OPERATING SYSTEM IS STUDIED

LINUX OPERATING SYSTEM IS INSTALLED
LINUX OPERATING SYSTEM IS BEING RUN AND TESTED

MEMBOLEH (EO)
STUDY ON LINUX OPERATING SYSTEM CONCEPT AND IDENTIFYING

F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 251
1.
PEMASANGAN LINUX
Bagi mereka yang tidak mampu untuk membeli sistem operasi Microsoft, maka Linux dapat
menjadi alternatif sistem operasi yang digunakan di komputer peribadi secara sah dan tidak
memerlukan lesen yang berbayar. Biasanya perkara yang membebankan pengguna dalam penggunaan
perisian adalah ketidakmampuan dalam proses menginstalasi sistem operasi.
Dalam bab ini, anda akan belajar bagaimana untuk memasang Linux dengan mudah dan
mengikut prosedur pemasangan langkah demi langkah. Kebanyakan pengguna akan dapat menyiapkan
prosedur pemasangan tanpa kesukaran, bagaimanapun pengguna boleh mendapatkan bantuan jika
bertemu masalah-masalah pemasangan melalui internet.
1.7. Prosedur Pemasangan
Untuk memasang Linux, anda perlu mengikut langkah demi langkah proses pemasangan yang
mempunyai tiga peringkat-peringkat utama iaitu:
Memasang kernel sistem pengendalian dan sistem pusat (base system)
mengkonfigurasi sistem Linux baru
Memasang aplikasi-aplikasi yang diperlukan
1.8. Langkah-langkah Pemasangan Sistem Pengoperasian Linux

Ada beberapa cara instalasi berdasarkan sumber seperti DVD-ROM, harddisk dan server (NFS,
FTP, HTTP) di jaringan. Nota ini akan menggunakan instalasi dari DVD-ROM. Bagi anda yang tidak
memiliki DVD Drive, anda dapat menggunakan media CD-ROM. Instalasi menggunakan DVD-ROM
dilakukan dengan booting komputer melalui CD-ROM/DVD-ROM drive, dengan mengubah boot
sequence BIOS dengan prioriti pertama pada CD- ROM/DVD-ROM. Setelah booting komputer dari DVDROM, akan muncul tulisan seperti gambarajah di bawah.
Gambarajah 1-1 (Proses Booting)
Setelah menekan [Enter], tunggu sehingga skrin menu seperti gambarajah 1.2 dipaparkan.
Dengan menggunakan anak panah naik dan turun pada papan kekunci, pilih menu pemasangan seperti
yang dipaparkan. Pilih sama ada anda hendak membuat instalasi yang baru atau menaiktaraf sistem.
Tekan [Enter] untuk memulakan pemasangan. Gambarajah 1.3 menunjukkan sistem sedang mengimbas
sistem pengoperasian daripada DVDROM/CDROM.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 252
Gambarajah 1-2 (Welcome Screen)
Gambarajah 1-3 (Mengimbas dari DVDROM/CDROM)

Seterusnya, sistem akan memberi pilihan samada untuk melakukan pengujian pada CD/DVD yang
digunakan dalam keadaan baik atau tidak. Sekiranya tidak perlu pilih [Skip].
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 253
Gambarajah 1-4 (Uji media sebelum pemasangan)
Skrin menu seperti gambarajah 1.5 akan muncul setelah selesai proses pengujian media
pemasangan atau anda pilih butang [skip].
Gambarajah 1-5 (Welcome to Fedora)
Apabila skrin ini terpapar, ini menunjukkan permulaan proses pemasangan Fedora 13 secara
bergambar. Mulai dari skrin ini dan seterusnya, anda boleh menggunakan tetikus klik butang skrin.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 254
Sila perhatikan bahawa anda tidak perlu buat apa-apa di sini, hanya klik butang 'Next' bagi meneruskan
proses pemasangan.
Gambarajah 1-6 (Permulaan pemasangan Fedora)
Pilih papan kekunci yang sesuai untuk sistem pengoperasian dengan memilih dari senarai susun
atur papan kekunci dengan menggunakan scroll bar. Pilih layout papan kekunci yang bersesuaian.
Contoh di bawah menunjukan layout papan kekunci yang dipilih adalah U.S. English.
Bahasa Malaysia,
Bahasa Perancis,
Bahasa Sepanyol
dan lain-lain lagi.
Seterusnya
klik
Butang 1.8.
1-7
Papan Kekunci untuk sistem
pengoperasian)
Bahasa apakah yang anda mahu gunakan semasa
melakukan pengoperasian linux? Anda boleh pilih dari senarai
bahasa yang telah pilihan bahasa yang boleh digunakan seperti
Gambaraja
h
(Pilihan
proses
pemasangan
sistem
disediakan.
Terdapat banyak Tamil,
Bahasa
Cina,
Bahasa
Next
seperti
di
Gambarajah
F02-03-05-LE2-IS
255
PINDAAN : 1
MUKASURAT
Gambarajah 1-8 (Pilihan Bahasa)

Proses seterusnya adalah memilih jenis peranti yang ada pada sistem. Bagi penggunaan
pembelajaran ini anda hanya perlu pilih Basic Storage Devices di mana ianya hanya untuk penggunaan
komputer peribadi atau kegunaan dalam skala yang kecil.
jenis peranti yang sedia ada)
Gambarajah 1(Pemilihan
Anda perlu melakukan konfigurasi hostname yang bakal digunakan untuk mengenalpasti pelayan
ini di dalam rangkaian. Hostname yang lengkap mestilah mempunyai nama sistem (machine name) dan
nama domain seperti fedora13.labtestproject.com di mana hostname bagi sistem ini adalah fedora13
dan nama domain adalah labtestproject.com. Anda juga boleh menukar hostname ini selepas selesai
semua proses pemasangan linux ini.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 256
Gambarajah 1-10 (Konfigurasi Hostname)

Untuk setkan zon masa (time zone) bagi Fedora 13 ini, anda hanya perlu klik bandar yang
berhampiran dalam kotak peta dunia yang telah disediakan atau gunakan scroll bar untuk memilih zon
masa (time zone) anda.
Gambarajah 1-11 (Zon Masa (Time Zone))
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 257
Hasilkan satu kata laluan bagi root. Buatkan kata laluan yang sesuai dan sukar disalahgunakan
oleh pihak tertentu. Pastikan anda ingat kata laluan tersebut. Apabila anda hendak masuk ke dalam
sistem, gunakan nama pengguna (username) root dan masukkan kata laluan yang telah anda hasilkan.
Log masuk sebagai root sekiranya anda perlu melakukan konfigurasi pada sistem dan sekiranya untuk
penggunaan biasa log masuk dengan akaun pengguna sahaja.
Gambarajah 1-12 (Akaun Root)
Langkah seterusnya adalah memilih tempat untuk menyimpan sistem Linux ini dan bagaimana
untuk membuat partion pada cakera keras. Gambarajah 1.13 menunjukkan senarai pilihan untuk
membuat partition.
Gambarajah 1-13 (Pilihan untuk membuat partition)
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 258
Gambarajah 1.14 menunjukkan amaran yang menyatakan bahawa data-data yang berada di dalam
cakera keras (disk) akan hilang sekiranya anda telah memastikan pilihan partition yang sepatutnya. Klik
pada write changes to disk untuk proses seterusnya.
Gambarajah 1-14 (Amaran kehilangan data)

Langkah seterusnya adalah mengkonfigurasi pakej perisian yang akan digunakan oleh pengguna.
Anda boleh tambah atau buang pakej tersebut mengikut keperluan. Bagi pembelajaran ini, anda
dikehendaki memilih perisian Graphical Desktop. Walaubagaimanapun, anda boleh install perisian yang
lain setelah selesai pemasangan ini. Pastikan anda klik pada Customize Now untuk menginstall pakejpakej lain.
Gambarajah 1-15 (Install Perisian)

Langkah ini hanya akan terpapar sekiranya anda telah klik pada Customize Now seperti di atas.
Untuk menambah pakej perisian yang disediakan, klik kotak di sebelah kiri yang menunjukkan
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 259
Desktop Environments, Applications, Development, Servers, Base System and Languages.

Tandakan pada checkbox
di sebelah kanan untuk menambah dan memasukkan pakej yang anda
ingin gunakan.
Gambarajah 1-16 (Pakej-pakej Perisian yang disediakan)
Untuk memilih pakej-pakej perisian dengan lebih terperinci, klik pada Optional Packages. Seperti
contoh yang ditunjukkan pada Gambarajah 1.17, tandakan pada Office/Productivity dan klik Optional
packages dan paparan seterusnya seperti gambarajah 1.18 adalah pilihan perisian dengan lebih
terperinci lagi yang ingin anda masukkan pada sistem pengoperasian
Gambarajah 1-17 (Pakej-pakej yang disediakan)
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 260
Gambarajah 1-18 (Perincian pakej)

Proses pemasangan berikut diteruskan dengan transaksi dari sumber pemasangan ke cakera keras
(hard disk) anda. Tiada tindakan selanjutnya pada ketika ini, hanya perlu menunggu sehingga proses
transaksi perisian pemasangan lengkap.
Gambarajah 1-19 (Transaksi pemasangan ke cakera keras)

Gambarajah 1.20 menunjukkan pemasangan pakej perisian ke dalam cakera keras (hard disk)
anda. Proses ini mengambil sedikit masa sebelum ianya selesai. Setelah selesai pemasangan ini klik
Next untuk proses seterusnya.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 261
Gambarajah 1-20 (Pemasangan Pakej Perisian)
Skrin berikut menunjukkan pemasangan yang dilakukan telah selesai. Untuk menyiapkan proses
ini, anda perlu klik pada butang Reboot.
Gambarajah 1-21 (Pemasangan Fedora Selesai)
Skrin FirstBoot Configuration dipaparkan kepada anda ketika pertama kali sistem pengoperasian
di boot. Beberapa perkara asas perlu dilakukan bagi langkah ini sebelum anda boleh menggunakan
perisian ini sepenuhnya. Klik butang Forward untuk proses seterusnya.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 262
Gambarajah 1-22 (Firstboot Configuration)
Skrin ini memaparkan maklumat tentang penggunaan lesen Fedora. Baca maklumat tersebut.
Untuk keterangan lanjut anda boleh lawati Fedora 13 License Agreement di laman web rasmi Fedora.
Tiada konfigurasi diperlukan pada skrin ini. Klik butang Forward untuk proses seterusnya.
Gambarajah 1-23 (Maklumat Perlesenan)

Konfigurasi pemasangan diteruskan dengan membuat User bagi Fedora. Akaun user ini adalah
untuk kegunaan pengguna biasa yang tidak melakukan kerja-kerja pentadbiran. Untuk menghasilkan
akaun pengguna ini anda hanya perlu isikan maklumat pada ruangan Username, Full Name, Password
dan Confirm Password tetapi jangan lupa maklumat yang anda masukkan tadi.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 263
Gambarajah 1-24 (Hasilkan Pengguna (User))
Lakukan konfigurasi tarikh dan masa pada sistem pengoperasian anda. Untuk meneruskan proses
ini klik butang Forward.
Gambarajah 1-25 (Konfigurasi Tarikh dan Masa)

Skrin hardware profile mengesan perkakasan pada sistem anda dan membuat satu profil
daripadanya. Profil perkakasan ini mengandungi semua maklumat sistem perkakasan anda dan
maklumat tentang sistem pengoperasian Linux. Untuk melengkapkan konfigurasi ini klik pada butang
Finish.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 264
Gambarajah 1-26 (Profil Perkakasan yang dikenali sebagi Smolt)
Selepas anda klik butang finish, skrin grafik untuk login dipaparkan. Anda dikehendaki login
dengan menggunakan username dan kata laluan yang dihasilkan sebelum ini.
Gambarajah 1-27 (GUI untuk Login)

Masukkan kata laluan pengguna dan tekan Enter atau klik pada butang Log in bagi memulakan
sistem pengoperasian ini.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 265
Gambarajah
1-28 (Kata Laluan (Password))
Gambarajah 1.29 memaparkan skrin untuk Gnome desktop bagi sistem pengoperasian Linux anda.
Secara asalnya, pada desktop hanya mempunyai ikon bagi Computer, Home User dan Trash.
Gambarajah
1-29 (Gnome Desktop)
Untuk menggunakan aplikasi yang telah anda install sebelum ini seperti openoffice.org, Games,
Calculator, Internet dan lain-lain, ianya boleh dicari pada Applications.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 266
Gambarajah
1-30 (Perkhidmatan Aplikasi)
Gambarajah 1.31, menunjukkan kepada anda bagaimana cara untuk shutdown atau restart sistem
pengoperasian ini.
Gambarajah 1-31 (Shutdown atau restart sistem pengoperasian)
2.
Linux Desktop
2.1 X Window System
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 267
X Window System, X11, atau sekadar X, ialah sebuah sistem tetingkap yang membekalkan
khidmat peningkapan dalam paparan bitmap. X membekalkan rangka kerja asas untuk membina antara
muka grafik pengguna dalam sistem-sistem pengendalian ala UNIX, dan telah dialihkan ke dalam
sistem-sistem pengendalian yang lain. X dicetuskan di Institut Teknologi Massachusetts (MIT) pada
tahun 1984. Pada hari ini, projek ini dikendalikan oleh Yayasan X.Org. Mereka juga membangunkan
Pelayan X.Org sebagai sebuah perisian pelaksanaan rujukan rasmi bagi X. Pelayan X.Org
diedarkan dengan Lesen MIT. Lesen MIT ialah sebuah lesen perisian bebas yang berasal dari
Institut Teknologi Massachusetts. Berbeza dengan Lesen Awam Am GNU, lesen ini membenarkan
perisian yang diedarkan dengannya digunakan dalam perisian hak milik, dengan syarat bahawa lesen
tersebut dikekalkan bersama perisian itu. Lesen ini juga dikenali dengan nama lesen X11 kerana asalnya
ia dirangka untuk pengedaran X Window System.
2.2 GNOME
GNOME ialah desktop environment dan graphical user interface yang digunakan pada sistem
operasi komputer. GNOME merupakan sebahagian daripada Projek GNU, iaitu sebuah projek yang
mempunyai wawasan membangunkan sebuah sistem pengendalian yang terdiri daripada 100%
perisian bebas. GNOME menyediakan antara muka pengguna grafik dan biasanya dipasang pada
Linux atau sistem-sistem pengendalian ala UNIX yang lain. Nama GNOME merupakan akronim bagi
GNU Network Object Model Environment (terjemahan: persekitaran model objek rangkaian GNU). GIMP
ialah satu contoh perisian penggunaan popular yang dicipta khusus untuk GNOME. Namun begitu,
dengan bantuan pustaka GTK yang silang pelantar, GIMP boleh juga dipasang pada sistem-sistem
pengendalian yang lain seperti Windows dan Mac OS X.
2.2.1 Persaingan dengan KDE
KDE juga sebuah desktop environment merupakan pesaing ketat GNOME dan
sering digunakan sebagai alternatif kepada GNOME. Terdapat berbilang edaran Linux
yang menawarkan GNOME sebagai free desktop environment, dan terdapat banyak juga
yang menawarkan KDE, dan terdapat edaran yang menawarkan kedua-duanya sekali.
Sebagai contoh, Ubuntu yang menggunakan GNOME sebagai desktop environment
mempunyai terbitan lain, iaitu Kubuntu yang menawarkan KDE. Masing-masing
mempunyai pro dan kontra dan kesesuaian penggunaannya adalah bergantung kepada
cita rasa pengguna sendiri.
2.2.2 Sejarah keluaran
Versi keluaran sebelum ini ialah versi 2.32 yang dikeluarkan pada bulan
September 2010. Keluaran ini menaiktaraf pelanggan IM Empathy, Evince, dan
pengurus fail Nautilus. Versi 2.32 merupakan keluaran besar terakhir yang dirancang
sebelum versi 3.0. Apabila diuji, GNOME 2 (versi 2.29) menunjukkan penggunaan
ingatan yang lebih rendah berbanding KDE 4.4, tetapi lebih tinggi berbanding Xfce 4.6
dan LXDE 0.5 (yang juga berasaskan GTK+ seperti mana GNOME).
Versi 3.0 desktop environment ini dikeluarkan pada tanggal 6 April 2011.
Pengumuman tentangnya telah dibuat di persidangan GUADEC Julai 2008 di Istanbul.
Walaupun falsafah sekitar GNOME memandatkan perubahan dengan menambah baik,

namun desktop environment ini menerima pembaikpulihan besar dengan GNOME Shell.
Versi 3.2 adalah versi terkini bagi Gnome yang dilancarkan pada 28 September 2011.
2.2.3 Perisian-perisian penggunaan
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 268
Beberapa aplikasi yang disediakan adalah seperti berikut:

Aplikasi
Kegunaan
Alacarte
Penyunting Menu
Brasero
Untuk membuat salinan data ke CD/DVD
Cheese
Mengambil gambar dan video melalui webcam
Ekiga
VoIP, persidangan video
Epiphany
Pelayar Laman Web
Evince
Peninjau Dokumen
Eye of GNOME
Digunakan untuk melihat gambar
Empathy
Pelanggan mesej pantas
Drivel
Pelanggan blog
gcalctool
Kalkulator
gedit
Penyunting Text
gnome-search-tool
Digunakan untuk mencari fail
gnome-sound-recorder
Perakam suara
gnome-screensaver
Konfigurasi screensaver
gnome-system-monitor
Untuk pemantauan proses
gnome-system-tools
Untuk konfigurasi sistem
gnome-utils
Utiliti untuk Gnome
Nautilus
Pengurus fail
Evolution
Pelanggan E-mail
Print Manager
menguruskan kerja-kerja percetakan
Vinagre
Pelanggan VNC
Vino
Pelayan VNC
Tomboy
Perisian untuk mengambil nota
sabayon
Penyunting profil pengguna
gok
Papan kekunci pada skrin
Terminal
Konfigurasi menggunakan command mode
gnome-dictionary
Kamus
Jadual 2-1 (Aplikasi dan penggunaannya)
2.3 KDE
KDE atau nama penuhnya K Desktop Environment, ialah sebuah projek perisian desktop
environment untuk sistem pengendalian Linux . Matlamat utama projek ini ialah menyediakan sebuah
desktop environment yang mudah digunakan.
2.3.1 Sejarah
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 269
Projek KDE diasaskan pada tahun 1996 oleh Matthias Ettrich, yang mana ketika
itu seorang pelajar di Eberhand Karis University of Tubingen. Pada masa itu, beliau tidak
berpuas hati dengan beberapa sudut pada ruang atas meja UNIX. Antara rungutan
beliau ialah perisian-perisian penggunaan yang terdapat dalam UNIX tidak nampak
serupa. Beliau mencadangkan pembangunan bukan setakat set perisian penggunaan,
malah sebuah desktop environment yang lengkap, yang mana pengguna boleh
menjangka bahawa semua perisian penggunaan nampak dan berfungsi secara
konsisten. Beliau juga mahukan desktop environment ini mudah digunakan. Kiriman
beliau dalam Usenet yang membicarakan perkara ini membuahkan minat orang lain,
justeru lahirlah projek KDE. Nama KDE lahir daripada mainan terhadap kata Common
Desktop Environment yang sedia ada dalam sistem UNIX. Pada asalnya, K dicadangkan
supaya menjadi singkatan kepada Kool, tapi akhirnya komuniti pembangun KDE
memutuskan supaya ia tidak membawa apa-apa maksud. Matthias memilih peralatan Qt
(dimiliki oleh Trolltech) untuk membangunkan KDE. Pengatur cara lain mula
membangunkan perisian-perisian penggunaan KDE/Qt dengan pesat sekali, dan pada
awal tahun 1997, terdapat banyak perisian-perisian penggunaan yang besar dan
kompleks mula dilepaskan untuk kegunaan umum. Pada masa tersebut, Qt belum lagi
menggunakan lesen perisian bebas dan ahli Projek GNU mempersoalkan penggunaan
peralatan tersebut untuk membina perisian-perisian penggunaan bebas. Dua projek lain
pula dimulakan, iaitu Harmony untuk menggantikan perpustakaan Qt, dan GNOME
untuk mencipta desktop environment baru tanpa menggunakan Qt dan dibina
sepenuhnya menggunakan perisian bebas.
2.3.2 Versi 1.x
KDE dilancarkan dengan nombor versi 1.0 pada 12 Julai 1998. Pada sekitar
November 1998, alatan Qt mula diedarkan secara dwilesen. Pembangun sumber
terbuka boleh menggunakan versi Lesen Awam Q (QPL), manakala pembangun perisian
hak milik perlu membeli lesen dagangan daripada Trolltech. Pada tahun yang sama,
yayasan KDE Free QT ditubuhkan untuk menjamin bahawa Qt akan diedarkan dengan
Lesen BSD sekiranya Trolltech ditutup atau Qt versi bebas/sumber dihentikan dalam
tempoh 12 bulan. Yayasan Perisian Bebas telah bersuara mengenai keserasian antara
lesen QPL dan Lesen Awam Am GNU. Maka, pada bulan September 2000, Trolltech
mengumumkan bahawa pustaka QT versi UNIX dilepaskan dengan lesen tambahan,
Lesen Awam Am GNU.
2.3.3 Versi 2.x
KDE versi 2 memperkenalkan beberapa pembaikan teknologi-teknologi dalaman.

Antaranya ialah DCOP, sebuah protokol komunikasi desktop, KIO, sebuah pustaka I/O,
KParts, sebuah model objek komponen yang membolehkan sesebuah perisian
penggunaan dijadikan sebagai modul dalam perisian yang lain, dan KHTML, iaitu
sebuah enjin susun atur untuk HTML.
2.3.4 Versi 3.x
KDE versi 3 adalah lebih luas daripada versi-versi sebelumnya. Terdapat enam
lepasan besar dalam siri ini. Walau bagaimanapun, perubahan-perubahan antara muka
pengaturcaraaan penggunaan antara KDE 2 dan KDE 3 adalah sedikit, oleh itu, ia boleh
dilihat sebagai kesinambungan bagi KDE 2. Semua lepasan KDE 3 dibina menggunakan
pustaka Qt 3.
2.3.5 Versi 4.x
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 270
KDE 4 dibina berdasarkan pustaka Qt versi 4 yang baru. Pengedaran Qt 4 dengan

Lesen Awam Am GNU untuk Windows dan Mac OS X membolehkan perisian-perisian
penggunaan KDE 4 dikompil dan dijalankan secara natif dalam kedua-dua sistem
pengendalian tersebut.
Terdapat banyak perubahan dan teknologi-teknologi baru yang diperkenalkan
dalam KDE 4. Paparan desktop telah diubah suai sepenuhnya dengan penambahan
perisian Plasma sebagai penggabung dan pengganti Kicker, KDesktop dan
SuperKaramba. Beberapa teknologi lain yang diperkenalkan ialah Phonon sebagai
antaramuka multimedia baru, Solid sebagai antara muka pengaturcaraan penggunaan
untuk rangkaian dan peranti mudah alih, dan Decibel sebagai rangka kerja komunikasi
baru untuk menyepadukan semua komunikasi protokol di atas meja. KDE 4 menerima
banyak pujian dan kritikan daripada orang ramai. Ramai yang memujinya kerana
perubahan-perubahan yang mantap dan merupakan 'jawapan' kepada Windows Vista.
Namun begitu, KDE 4 juga dikritik kerana kekurangan dalam segi kestabilan dan
kesempurnaan. Pasukan pembangun KDE memaklum balas dengan mengatakan
bahawa versi 4.0 adalah titik tolak bagi pembangunan yang akan datang, dan
kelemahan-kelemahan KDE 4 diperbaiki dan ditujukan untuk pengguna utama dalam
versi-versi berikutnya. Versi KDE yang terkini adalah KDE 4.3 yang diumumkan
pelancarannya pada 4 Ogos 2009.
2.3.6 Pengurusan projek KDE
Seperti kebanyakan projek perisian bebas/sumber terbuka, KDE adalah hasil

daripada usaha sukarela, namun begitu terdapat juga beberapa syarikat seperti Novell,
Trolltech dan Mandriva yang mengupah para pembangun untuk menyertai projek
tersebut. Kerana ramai individu menyumbang dalam projek tersebut melalui cara yang
berbeza (kod, penterjemahan, hasil seni) pengurusan projek tersebut adalah sangat
kompleks. Kebanyakan masalah dibincangkan dalam senarai-senarai mel.
Keputusan penting seperti tarikh lepasan dan kemasukan perisian penggunaan
baru dibuat pada senarai kde-core-devel oleh sekumpulan individu yang digelar
pembangun teras (core developer). Mereka adalah pembangun yang telah membuat
sumbangan besar dalam KDE pada tempoh yang lama. Keputusan tidak dibuat
menggunakan proses pengundian, tetapi sekadar dibincangkan pada senarai mel.
Dalam kebanyakan kes, kaedah ini sudah mencukupi, dan perbincangan yang
melibatkan perubahan drastik (seperti keperluan untuk membuang API bagi KDE 2
dalam KDE 3) amat jarang berlaku.
Walaupun KDE mempunyai pembangun dan pengguna dari seluruh dunia,
projek tersebut mempunyai pusat yang kuat di Jerman. Pelayan-pelayan web terletak di
beberapa buah universiti di Tubingen dan Kaiserslautern, sebuah pertubuhan bukan
untung Jerman (KDE e.V.) memiliki tanda dagangan KDE, dan seminar-seminar
mengenai KDE biasanya diadakan di Jerman.
2.3.7 Perisian-perisian penggunaan
Berikut ialah antara perisian-perisian penggunaan utama yang dibangunkan untuk

KDE:
Aplikasi
F02-03-05-LE2-IS
Kegunaan
Amarok
Pemain audio yang serasi dengan podcast dan iPod
Akregator
Pengutip suapan RSS dan Atom

PINDAAN : 1
MUKASURAT 271
Dolphin
Pengurus fail (untuk KDE 4 ke atas)
K3b
Perisian penulis cakera optik (CD-R dan sebagainya)
Kate
Penyunting teks
KDevelop
Persekitaran Pembangunan Bersepadu (IDE)
KMail
A
m KNode
a Konsole
Pelanggan e-mel
r Kopete
Konqueror
Pelanggan mesej pantas
Pelanggan berita Internet

Pelagak terminal
Pengurus fail dan pelayar web
KPresenter
Persembahan
KSpread
Hamparan elektronik
KWord
Pemproses perkataan
KWrite
Penyunting teks ringkas dengan penonjolan sintaks

dan ciri-ciri lain.
Jadual 2-2 (Aplikasi dan penggunannya)

2.3.8 Penajaan
Projek KDE dan majlis-majlis yang berkaitan lazimnya ditaja oleh individu,
universiti, dan syarikat perniagaan seperti Dell dan IBM. Pada 15 Oktober 2006, Mark
Shuttleworth, pengasas Ubuntu, diumumkan sebagai patron KDE yang pertama, iaitu
penaja terbesar. Pada 7 Julai 2007, Intel dan Novell pula diumumkan sebagai patron
KDE.
2.4 OpenOffice
OpenOffice.org ialah sebuah set perisian produktiviti pejabat seperti Microsoft Office. Ia
merupakan perisian sumber terbuka yang ditaja oleh Sun Microsystems. Pada asalnya ia merupakan
perisian komersial yang dipanggil StarOffice. OpenOffice.org boleh digunakan dalam pelbagai sistem
pengendalian seperti Windows, Linux, Solaris, Mac OS dan FreeBSD. Ia boleh membuka,
menyunting dan menyimpan format dokumen Microsoft Office dengan baik terutamanya versi yang
terbaru. OpenOffice.org mempunyai antara muka yang seragam walaupun berada di dalam sistem
pengendalian yang berbeza. Selain itu, kekunci pintas adalah serasi dengan kekunci pintas yang
terdapat di dalam sistem Windows. Sebagai contoh untuk salin CTRL+C, tampal CTRL+V dan potong
CTRL+X. Semua fungsi-fungsi yang dibina adalah untuk memudahkan pengguna membawa atau
membuat kerja di mana-mana komputer walaupun mempunyai sistem pengendalian yang berlainan. Ia
juga boleh menghasilkan format PDF tanpa memerlukan perisian tambahan seperti Adobe Acrobat.
Pengguna hanya perlu menekan arca "eksport terus ke PDF" atau arahan Fail "eksport ke PDF" untuk
menghasilkan format tersebut. OpenOffice.org terdiri daripada beberapa perisian penggunaan seperti:
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 272
2.4.1
Writer
Perisian yang digunakan untuk mencipta dokumen teks yang mengandungi

grafik, jadual, gambar dan graf. Anda boleh menyimpan dokumen yang dihasilkan
menggunakan writer dengan format .odt (format default), format Microsoft word
(.doc/.docx), format laman web (html) ataupun pdf dengan mudah.
Gambarajah 2-1 (Perisian Writer)

2.4.2
Calc
Calc adalah salah satu komponen OpenOffice yang digunakan untuk

spreadsheet. Kita dapat memasukkan data, biasanya data numeric, kemudian data ini
diproses dengan tujuan memperoleh keluaran/hasil tertentu. Fungsi OpenOffice Calc
sama dengan fungsi Excel pada Microsoft Office di Windows. Data yang kita olah dapat
menggunakan beberapa formula dan membuat grafik, sama seperti yang pernah kita
pelajari pada Excel. Format yang digunakan untuk menyimpan fail ialah .ods (format
default), .xls atau .xlsx (format Microsoft Excel).
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 273
Gambarajah 2-2 (Perisian Calc)
2.4.3 Impress
Impress merupakan aplikasi yang sungguh canggih untuk membuat

persembahan multimedia yang efektif. Persembahan anda akan nampak lebih luar biasa
dengan clip art 2D dan 3D, efek khusus dan animasi. Aplikasi Impress serupa dengan
Microsoft PowerPoint jadi jika anda sebelumnya telah membuat dokumen dengan
menggunakan PowerPoint anda masih tetap dapat membukanya di OpenOffice Impress.
Anda boleh menyimpan dokumen yang dihasilkan menggunakan Impress dengan format
.odp (format default) atau format Microsoft PowerPoint (.ppt/.pptx).
Gambarajah 2-3 (Perisian Impress)

2.4.4 Draw
OpenOffice.org Draw merupakan program OpenOffice.org untuk menghasilkan

gambar-gambar dalam bentuk 3D. Fungsi dan toolbarnya hampir sama dengan
OpenOffice.org yang lain, hanya terdapat sedikit perbezaan pada format lembaran
kerjanya yang menggunakan lembaran kerja kertas gambar. Format simpanan fail
adalah seperti bmp, dxf, emf, eps, jpg, tif, pcd, psd dan wmf.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 274
Gambarajah 2-4 (Perisian Draw)

2.4.5 Math - perisian editor matematik berdasarkan MathML
Aplikasi ini memberikan pengguna kemampuan untuk membuat dan merancang

dokumen berorientasi matematik. Ada fungsi khusus di sini yang memberikan
kemampuan membuat formula matematik dan table tatanama yang tidak mudah untuk
dibuat dengan aplikasi Writer biasa.
Gambarajah 2-5 (Perisian Math)

2.4.6 Base - perisian pangkalan data seperti MS Access (versi 2 sahaja)
Aplikasi ini digunakan untuk membuat sistem yang berunsurkan pangkalan data
(database). Fungsi penggunaannya adalah sama seperti Microsoft Access. Anda boleh
menyimpan pangkalan data yang dihasilkan menggunakan format .odb (format default),
format Microsoft Access 2003 (.mdb) atau format Microsoft Access 2007 (.accdb).
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 275
Gambarajah 2-6 (Perisian Base)
2.5 Aplikasi Multimedia

Sejak 10 tahun kebelakangan ini, Linux telah berkembang dengan pesat. Linux ketika ini telah
menyediakan dengan lengkap penyelesaian terhadap masalah yang berkaitan dengan multimedia di
mana kita dapat menghasilkan atau berupaya untuk menyunting video, audio dan grafik. Berikut
disenaraikan 20 aplikasi multimedia bagi Linux yang boleh diperolehi secara percuma.
Aplikasi
Fungsi
Kino
tangkap, kawal VTR dan rakam semula ke dalam kamera
CinePaint
Memproses imej dan manipulasi warna dengan lebih

terperinci
Blender
Menghasilkan animasi 3D
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 276
Cinelerra
Menyunitng audio dan video
Synfig
Menghasilkan animasi 2D
Stopmotion
Menghasilkan video animasi
FFmpeg
Merakam, mengubah dan stream audio dan video
K-3D
Menghasilkan pergerakan gambar untuk animasi
Ardour Digital Audio

Workstation
Digunakan untuk merakam, sunting dan mix multi-track

audio
Hydrogen
Mesin dram
LMMS
Aplikasi audio
Audacity
Perisian untuk merakam dan menyunting suara
Mixxx
Perisian terbuka untuk DJ
Rezound
Aplikasi audio
Gimp
Pakej untuk manipulasi gambar
InkScape
Sama seperti Illustrator, CorelDraw
Scribus
Aplikasi grafik
Image Magick
Sesuai untuk membuat, menyunting imej bitmap
Skencil
Aplikasi melukis yang interaktif
F-Spot
Digunakan untuk menguruskan gambar-gambar anda

Jadual 2-3 (Aplikasi multimedia dan fungsinya)
3.
GUI (GRAPHICAL USER INTERFACE), KUMPULAN DAN KEBENARAN (PERMISSIONS)

3.1 Kenalpasti pengguna, kumpulan dan root user
Dalam persekitaran sistem pengendalian berbilang-pengguna, terdapat sebilangan pengguna
pada masa yang sama memasuki pelayan (server) untuk menjalankan tugas-tugas mereka. Kesemua
pengguna berkongsi sumber pada pelayan (server), seperti cakera keras (hard disk), memori, dan alatalat yang disambung pada pelayan (server). Pengguna-pengguna boleh diklasifikasikan kepada kategorikategori berikut:
i.
Pengguna Akhir (End Users): Melakukan kerja pada pelbagai utiliti atau aplikasi yang dipasang pada
pelayan (server). Utiliti-utiliti ini boleh terdiri daripada single line utilities, shell scripts atau program.
Pengguna akhir (end users) untuk sesuatu sistem tidak terlibat di dalam tugas-tugas
penyelenggaraan sistem tersebut.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 277
ii.
Pengguna Kuasa (Power Users): Melaksanakan semua aktiviti yang dilakukan oleh pengguna akhir
(end users) dan juga bertanggungjawab untuk menentukan giliran dokumen untuk dicetak pada
pencetak, membuat salinan sokongan (back up) pada fail secara tetap, dan melakukan tugas-tugas
pengemasan (housekeeping), seperti membersihkan fail-fail yang tidak digunakan. Pengguna Kuasa
(Power Users) untuk sesuatu sistem boleh dianggap sebagai pengguna akhir (end users) untuk
sistem tersebut, dengan mempunyai keistimewaan tambahan yang ditentukan kepada mereka.
iii. Pentadbir Sistem (System Administrator): Mengawal sistem pengendalian yang ditetapkan pada
mesin dan menetapkan semua aplikasi yang dipasang padanya. Mereka juga bertanggungjawab
untuk mengendalikan peralatan perkakasan yang bersambung pada sistem tersebut. Berikut adalah
pelbagai tanggungjawab Pentadbir Sistem (System Administrator):
a.
Memasang dan menaiktaraf aplikasi-aplikasi pada sistem.
b.
Menguruskan pengguna-pengguna atau kumpulan-kumpulan.
c.
Menguruskan kebenaran-kebenaran untuk pengguna-pengguna.
d.
Mengekalkan peralatan perkakasan yang disambung pada sistem.
e.
Melaksanakan tugas-tugas pembersihan, seperti mengosongkan ruang pada cakera keras.
f.
Memeriksa dan mengesan butir-butir dan aktiviti yang telah dilakukan pada sistem.
g.
Mengoptimumkan sistem pengendalian.
h.
Mengekalkan salinan sokongan (back up) secara tetap.
Menguruskan pengguna-pengguna dan kumpulan-kumpulan ialah satu aktiviti berterusan.

Lantaran, dengan mempunyai strategi pengurusan pengguna yang efektif, ia adalah merupakan faktor
terpenting untuk pengurusan yang berjaya. Sistem pengendalian Linux menyokong 2 jenis kumpulan
sistem iaitu:
i.
Kumpulan pengguna persendirian (User private groups)
ii. Kumpulan terbina dalam (Built-in groups)

Kumpulan pengguna persendirian (user private groups) diwujudkan setiap kali pengguna baru
ditambahkan ke dalam sistem. Setiap pengguna mempunyai kumpulan persendirian tersendiri dan hanya
dia merupakan ahli bagi kumpulan tersebut. Kumpulan persendirian bagi seorang pengguna akan
mempunyai nama yang sama dengan pengguna yang telah menghasilkannya.
Program pemasangan Linux menghasilkan pelbagai kumpulan built-in pada komputer Linux.
Kumpulan built-in juga dikenali sebagai kumpulanstandard. Kumpulan-kumpulan built-in ini terdiri
daripada pengguna-pengguna standard yang terhasil semasa pemasangan sistem. Sebagai contoh,
kumpulan standard, bin, mempunyai root, bin, dan daemon sebagai ahli. Setiap kumpulan built-in
digunakan oleh ahli pengguna built-in untuk melaksanakan tugas yang perlu mereka lakukan. Sebagai
contoh, kesemua pengguna untuk kumpulan floppy built-in boleh mengakses floppy drive di dalam
sistem.
Setiap kumpulan, built-in atau user-defined, telah ditetapkan dengan ID yang unik, dipanggil ID
kumpulan ( Group ID GID). GID bagi root ialah 0. Berikut adalah jadual bagi kumpulan standard
beserta GID dan ahli-ahlinya:
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 278
Group (Kumpulan)
root
bin
daemon
sys
adm
tty
disk
lp
mem
kmem
wheel
mail
news
uucp
man
games
gopher
dip
ftp
nobody
users
floppy
GID (ID kumpulan)

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
12
13
14
15
20
30
40
50
99
100
19
Members (Ahli-ahli)
Root
root,bin,daemon
root,bin,daemon
root,bin,adm
root,adm,daemon
Root
daemon,lp
Root
mail,and/orpostfix
news
Uucp
Jadual 3-1 (Kumpulan standard yang dihasilkan semasa pemasangan Linux)
Seorang pengguna boleh terdiri daripada pelbagai kumpulan tetapi mempunyai satu kumpulan
utama, yang mana dia merupakan pemilik kumpulan bagi fail-fail yang telah dihasilkan oleh nya. Selain
daripada kumpulan utama, kumpulan-kumpulan lain dikenali sebagai kumpulan tambahan. ID pengguna
dan ID kumpulan digunakan oleh sistem untuk menggabungkan proses-proses, fail-fail dan sumbersumber lain dengan pengguna. Beikut adalah merupakan jadual pengguna standard dengan UID
mereka, home directory dan informasi shell:
User (Pengguna)
UID
Home Directory
Shell
daemon
Adm
lp
sync
shutdown
halt
mail
news
uucp
2
3
4
5
6
7
8
9
10
/sbin
/var/adm
/var/spool/lpd
/sbin
/sbin
/sbin
/var/spool/mail
/etc/news
/var/spool/uucp
/sbin/nologin
/sbin/nologin
/sbin/nologin
_/bin/sync
/sbin/shutdown
/sbin/halt
/sbin/nologin
/sbin/nologin
/sbin/nologin
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 279
operator
games
gopher
ftp
nobody
11
/root
/sbin/nologin
12
13
14
99
/usr/games
/var/gopher
/var/ftp
/
/sbin/nologin
/sbin/nologin
/sbin/nologin
/sbin/nologin
Jadual 3-2 (Default User dihasilkan semasa pemasangan Linux)

3.2 Kenalpasti Model Keselamatan Linux: Fail dan Proses Keselamatan.
Sebelum anda menghasilkan dan menguruskan pengguna-pengguna dan kumpulan-kumpulan
pada sesuatu sistem, anda harus mengetahui berkenaan kesemua fail-fail yang digunakan untuk
menyimpan informasi berkaitan pengguna. Berikut adalah merupakan jadual senarai fail-fail dan
direktori-direktori yang digunakan oleh Linux untuk menguruskan informasi akaun pengguna dan
kumpulan:
Fail
/etc/psswd
/etc/shadow
/etc/group
Kegunaan
Menyelenggara informasi akaun pengguna.
Menyelenggara informasi berkaitan katalaluan pengguna di
dalam bentuk yang selamat dan telah dikodkan.
Menyelenggara informasi kumpulan.
/etc/gshadow
Menyelenggara katalaluan kumpulan di dalam bentuk yang

telah dikodkan.
/etc/skel
Mengandungi fail default yang disalin pada homedirectory

pengguna setiap kali pengguna baru diwujudkan.
/etc/default/useradd
/etc/login.defs
Menyelenggara informasi sedia ada (default) yang digunakan

setiap kali pengguna baru dihasilkan.
Mengandungi setting untuk seluruh sistem yang digunakan
semasa mewujudkan pengguna baru dan akaun pengguna.
Jadual 3-3 (Informasi Fail Pengguna dan Kumpulan)

3.2.1
Fail /etc/psswd
Fail katalaluan (password) di bawah direktori /etc adalah fail yang paling penting,
yang mana ia menyimpan semua informasi pengguna. Ia mempunyai rekod one-line
record untuk setiap pengguna sistem Linux. Format bagi setiap rekod di dalam
fail /etc/passwd ialah seperti berikut:
username:password:user ID:group ID:comment:HOME directory:login shell
Noktah bertindih (:) mengasingkan bahagian-bahagian bagi setiap rekod. Dalam
konfigurasi asal, setiap pengguna sistem hanya mempunyai kebenaran membaca (read
permission) untuk fail /etc/passwd. Walaubagaimanapun, pengguna rootjuga telah
menulis kebenaran pada fail tersebut. Jadual berikut menerangkan bahagian-bahagian
yang termasuk di dalam format bagi setiap rekod di dalam fail /etc/passwd:
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 280
Field
(Bahagian)
username
Description
(Penerangan)
Menyimpan login name pengguna pada sistem Linux
password
Menyimpan kata laluan pengguna.
user ID
Menentukan ID pengguna yang dikaitkan dengan

setiap pengguna. Semua proses-proses dan fail-fail
dikaitkan dengan UID. UID yang mempunyai julat 0
sehingga 99 digunakan untuk akaun sistem. Linux
menggunakan nilai UID melebihi 500 untuk akaun
pengguna biasa.
group ID
Menentukan ID kumpulan bagi kumpulan utama

(primary) yang mana dimiliki oleh penggunapengguna. Fail untuk kebenaran kumpulan dikaitkan
dengan GID.
comment
Menyimpan nama penuh pengguna. Ia digunakan

beberapa utiliti untuk mengenalpasti pengguna.
Sebagai contoh, sendmail dapat mengakses
bahagian ini untuk menentukan penghantar mail
tersebut.
home directory
Menyimpan laluan untuk home directory pengguna.

Dalam konfigurasi asal, bahagian ini akan
mengandungi
kemasukan
(entry)
seperti
kerana
home
directory
/home/login_name
kebiasaannya mempunyai nama yang sama dengan
login name pengguna.
login shell
Menentukan login shell atau command yang

dilaksanakan sejurus selepas pengguna daftar masuk
(logs on) pada komputer Linux.
Kebiasaannya,
bahagian ini menentukan nama fail yang telah
dilaksanakan untuk shell yang digunakan.
Jadual 3-4 (Bahagian-bahagian fail /etc/passwd)
Berikut adalah command yang boleh digunakan untuk melihat kandungan fail
/etc/passwd:# cat /etc/passwd
3.2.2 Fail /etc/shadow
Mekanisma katalaluan shadow menyimpan katalaluan pengguna di dalam fail

yang berasingan dalam bentuk enkripsi. Fail shadow di bawah direktori /etc menyimpan
satu rekod untuk setiap pengguna sistem Linux. Pengguna root hanya mempunyai
kebenaran untuk membaca fail /etc/passwd. Walaubagaimanapun, sebagai pemilik fail
shadow, pengguna root boleh mengubah kebenaran pada fail untuk mengubah-suai
fail tersebut. Pengguna-pengguna lain tidak mendapat kebenaran-kebenaran untuk
mengubah fail tersebut. Format untuk fail shadow adalah seperti berikut:
username:passwd:last:may:must:warn:expire:disable:reserved
Jadual di bawah menerangkan pelbagai bahagian untuk fail shadow:
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 281
Field
(Bahagian)
Penerangan
username
Menentukan login name pengguna.
passwd
Menentukan katalaluan yang telah dikodkan. Nilai bagi

bahagian ini ialah (*) atau !! untuk pengguna standard,
yang dihasilkan semasa pemasangan.
last
Menentukan hari-hari di antara 1 Januari 1970 dan

tarikh terakhir katalaluan ditukarkan.
may
Menentukan hari sebelum kemungkinan berlaku

perubahan katalaluan.
must
Menentukan hari selepas katalaluan perlu diubah.
warn
Menentukan baki hari untuk tamat tempoh katalaluan.

Maklumat ini digunakan oleh sistem untuk
mengingatkan pengguna supaya mengubah katalaluan
sebelum tarikh tamat tempoh.
expire
Menentukan hari selepas katalaluan tamat tempoh dan

akaun tidak boleh digunakan.
disable
Menentukan hari di antara 1 Januari 1970 dan tarikh di

mana akaun tidak boleh digunakan.
Jadual 3-5 (Bahagian-bahagian fail /etc/shadow)
Sistem katalaluan shadow menjadikan sesuatu sistem selamat daripada

dicerobohi. Masalah pencerobohan sistem oleh pengguna yang tidak diberi kebenaran
hampir menjadi tidak penting. Kandungan bagi fail /etc/shadow boleh dilihat
menggunakan command berikut: # cat / etc / shadow
3.2.3
Fail /etc/group
Fail /etc/group menyimpan informasi mengenai kumpulan-kumpulan yang

terdapat di dalam sistem. Format bagi fail kumpulan adalah seperti berikut:
group_name:password:group_ID:users
Setiap kumpulan mempunyai satu rekod bagi empat bahagian, dipisahkan oleh
noktah bertindih. Jadual berikut menyediakan penerangan mengenai bahagian-bahagian
di dalam fail kumpulan:
Field
(Bahagian)
Description (Penerangan)
group_name
Menentukan nama yang unik bagi kumpulan.
password
Menentukan katalaluan untuk kumpulan.
Kebiasaannya,
bahagian bagi katalaluan kumpulan adalah kosong,

menunjukkan bahawa kumpulan tidak mempunyai
katalaluan. Anda juga boleh menentukan katalaluan
untuk kumpulan, kes di mana katalaluan akan disimpan di
bahagian ini dalam format yang telah dikodkan. Jika
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 282
anda menggunakan sistem fail shadow, bahagian

katalaluan akan dipindahkan ke /etc/gshadow dan karakter
x akan ditentukan pada bahagian.
group_ID Menentukan nombor unik bagi mengenalpasti kumpulan. Sistem
pengendalian menggunakan nombor untuk menetapkan
kebenaran kumpulan.
Menentukan senarai nama pengguna di dalam kumpulan,
users
dipisahkan oleh noktah bertindih.

Jadual 3-6 (Bahagian-bahagian fail /etc/group)
Logon sebagai pengguna root dan paparkan kandungan fail /etc/group,

menggunakan command berikut: # cat /etc/group
3.2.4
Fail /etc/gshadow
Fail gshadow mengekalkan informasi berkaitan katalaluan untuk kumpulan di

dalam bentuk yang selamat dan telah dikodkan. Fail ini hanya dihasilkan apabila
mekanisma katalaluan shadow telah dibolehkan (enabled). Di dalam kes ini, nilai yang
ditempatkan pada bahagian katalaluan untuk fail /etc/group ialah x. Katalaluan sebenar
yang telah dikodkan disimpan di dalam fail /etc/gshadow. Berikut adalah format untuk fail
gshadow:
group_name:encrypted_password:group_administrators:group_members
Setiap kumpulan mempunyai rekod untuk empat bahagian, diasingkan dengan
noktah bertindih. Jadual berikut menyediakan penerangan berkenaan bahagianbahagian bagi fail gshadow:
Field (Bahagian)
Penerangan
group_name
Menentukan nama yang unik untuk kumpulan.
encrypted_password
Menentukan katalaluan yang telah dikodkan untuk

kumpulan.
Jika katalaluan tersebut disetkan, maka
pengguna yang bukan ahli boleh menyertai kumpulan
dengan menaip katalaluan untuk kumpulan tersebut dengan
menggunakan command newgrp. Jika nilai pada bahagian
ini ialah !, maka tiada pengguna dibenarkan untuk
memasuki kumpulan tersebut dengan menggunakan
command newgrp. Jika katalaluan tidak pernah disetkan,
maka nilai pada bahagian ialah !!.
group_administrators
Menentukan ahli-ahli kumpulan yang boleh menambah dan

membuang ahli-ahli kumpulan yang lain denagn
menggunakan command gpasswd. Ahli-ahli kumpulan
dipisahkan dengan tanda koma.
group_members
Menentukan senarai nama pengguna, yang merupakan ahli

kumpulan. Nama-nama pengguna dipisahkan dengan
tanda koma.
Jadual 3-7 (Bahagian-bahagian fail /etc/gshadow)
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 283
3.2.5
Fail /etc/default/useradd
Fail /etc/default/useradd menyimpan informasi konfigurasi awal untuk penggunapengguna baru yang dihasilkan menggunakan command useradd. Contoh kandungan
bagi fail useradd adalah seperti berikut:
# useradd defaults file
GROUP=100
HOME=/home
INACTIVE=-1
EXPIRE=
SHELL=/bin/bash
SKEL=/etc/skel
Jadual berikut menerangkan pembolehubah (variables) yang boleh dikonfigurasi

di dalam fail useradd:
Variables
(Pembolehubah)
GROUP
Menentukan kumpulan default untuk pengguna.

ialah 100, menunjukkan pengguna
HOME
Menentukan direktori
directory pengguna.
INACTIVE
Menentukan hari-hari
dimana akaun sepatutnya dihilangkan
(disabled) selepas tarikh tamat katalaluannya. Nilai default ialah
1, menunjukkan ciri tersebut telah dihilangkan. Nilai kosong
menunjukkan katalaluan akan ditamatkan dengan segera.
EXPIRE
Menandakan hari-hari selepas katalaluan sepatutnya tamat

tempoh. Secara default, bahagian tersebut akan kosong,
menandakan katalaluan tidak akan tamat tempoh.
SHELL
Menentukan default shell untuk pengguna. Nilai default ialah

/bin/bash.
SKEL
Menentukan direktori skeleton yang disalin pada home directory

pengguna. Nilai default ialah direktori /etc/skel.
yang telah dihasilkan di
Nilai default
bawah home
Jadual 3-8 (Pembolehubah yang boleh dikonfigurasi di dalam fail useradd)
Anda boleh mengedit nilai-nilai di dalam fail /etc/default secara terus.

Walaubagaimanapun, untuk memastikan anda tidak mengubah kandungan secara
sengaja, anda disyorkan untuk menggunakan command useraddD untuk menukar nilainilainya.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 284
3.2.6
Direktori /etc/skel
Direktori skel yang terdapat di bawah direktori /etc bertindak sebagai skeleton
home directory untuk semua pengguna baru yang telah ditambah dengan menggunakan
command useradd. Anda boleh mengubah direktori skel supaya semua penggunapengguna baru bagi sistem memperolehi satu set fail di dalam home directory mereka.
Sebagai contoh, anda boleh membuat perubahan di dalam fail .bash_profile supaya
setiap pengguna baru bagi sistem memperolehi fail baru dengan setting yang telah
diubah suai. Anda boleh memaparkan kandungan /etc/skel menggunakan command
berikut:# ls -la / etc/ skel
Direktori /etc/skel membolehkan pentadbir sistem untuk menyediakan default
environment untuk pengguna. Apabila pengguna baru diwujudkan, home directory bagi
pengguna tersebut dimulakan dengan fail-fail yang terkandung di dalam direktori
/etc/skel.
3.2.7 Fail /etc/login.defs
Fail /etc/login.defs mengandungi setting system-wide yang digunakan semasa

mewujudkan pengguna baru dan akaun pengguna. Ia menyimpan informasi seperti
laluan untuk direktori mel, informasi password aging dan nilai minimum dan maksimum
bagi UID dan GID. Fail tersebut mempunyai masukan komen (comment entries) yang
menerangkan kepada pengguna setiap nilai yang terdapat di dalam fail. Jadual berikut
menerangkan sebahagian parameter yang berguna dijelaskan di dalam fail
/etc/login.defs :
Variables
(Pembolehubah)
MAIL_DIR
Menentukan laluan direktori dimana mailbox
pengguna
ditetapkan.
Nilai
default
ialah
/var/spool/mail.
PASS_MAX_DAYS
Menentukan jumlah hari maksimum dimana

katalaluan mungkin telah digunakan. Nilai default
disetkan pada 99999.
PASS_MIN_DAYS
Menentukan linkungan jumlah hari minimum di mana

pengguna tidak boleh menukarkan katalaluan
mereka. Nilai default ialah 0.
PASS_MIN_LEN
Menentukan panjang minimum bagi katalaluan. Nilai

default ialah 5.
PASS_WARN_AGE
Menentukan jumlah hari sebelum amaran mengenai

katalaluan yang tamat tempoh dipaparkan kepada
pengguna. Nilai default ialah 7.
UID_MIN
Menentukan secara automatik penetapan jumlah
minimum UID kepada pengguna yang diwujudkan

dengan menggunakan command useradd. Nilai
default ialah 500.
UID_MAX
F02-03-05-LE2-IS

maksimum UID kepada pengguna yang diwujudkan
PINDAAN : 1
MUKASURAT 285
dengan menggunakan command useradd. Nilai

default ialah 60000.
GID_MIN

minimum GID kepada pengguna yang diwujudkan
dengan menggunakan command groupadd. Nilai
default ialah 500.
GID_MAX

maksimum GID kepada pengguna yang diwujudkan
dengan menggunakan command groupadd. Nilai
default ialah 60000.
CREATE_HOME
Menentukan samada command useradd perlu atau

tidak mewujudkan home directory pengguna secara
automatik. Nilai default ialah yes.
Jadual 3-9 (Pembolehubah yang ditentukan di dalam fail /etc/login.defs)
3.3 Kenalpasti Examining Permissions

Jika anda tidak dapat mengakses sesetengah fail menggunakan sistem Linux anda sendiri, ini
kebiasaannya disebabkan kesalahan semasa anda membuat konfigurasi kebenaran untuk mengakses
fail. Jika anda merupakan pengguna tunggal di dalam Linux box anda, anda akan tertanya-tanya
kenapa perlu diwujudkan kebenaran-kebenaran yang menyekat anda untuk mengakses sistem
pengendalian anda sendiri. Walaubagaimanapun, anda perlu tahu bahawa Linux direka untuk kegunaan
pelbagai-pengguna. Oleh itu, adalah penting bagi anda mempunyai sistem yang selamat untuk
menentukan fail-fail kepunyaan anda dan siapa yang boleh mengaksesnya. Walaupun anda merupakan
pengguna tunggal bagi sistem desktop yang biasa, kebenaran fail dapat membantu anda untuk
mengekalkan keselamatan fail-fail yang penting, dari pengguna-pengguna luar dan kesalahan anda
sendiri. Semua fail dalam sistem Linux, termasuk direktori-direktori, adalah dimiliki oleh pengguna dan
kumpulan tertentu. Oleh itu, kebenaran-kebenaran fail ditetapkan secara berasingan untuk pengguna,
kumpulan dan lain-lain.
3.3.1 Pengguna (User)
Username bagi pengguna yang memiliki fail. Secara default, pengguna yang
mewujudkan sesuatu fail akan menjadi pemilik fail tersebut.
3.3.2 Kumpulan (Group)
Usergroup yang memiliki fail. Semua pengguna yang termasuk dalam

kumpulan yang merupakan pemilik fail akan mempunyai kebenaran yang sama untuk
mengakses fail tersebut. Ini berguna jika, sebagai contoh, anda mempunyai projek yang
memerlukan beberapa pengguna berlainan untuk mengakses fail tertentu, dan tidak
kepada pengguna yang lain. Di dalam kes ini, anda perlu menambahkan semua
pengguna yang diperlukan untuk menjalankan projek tersebut ke dalam satu kumpulan
yang sama, serta pastikan fail yang diperlukan adalah milik kumpulan tersebut, dan
setkan kebenaran fail kumpulan sewajarnya.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 286
3.3.3 Lain-lain (Others)
Pengguna yang bukan merupakan pemilik fail dan tidak termasuk dalam
kumpulan yang sama dengan fail. Dalam kata lain, kalau anda setkan kebenaran untuk
kategori other, ia akan memberi kesan terhadap default kepada semua pengguna.
Diatas sebab ini, orang sering bercakap mengenai setting untuk bit kebenaran world
pada hakikatnya ia bermaksud setting kebenaran untuk other.
3.4 Kenalpasti Jenis-Jenis Kebenaran Fail

Terdapat tiga jenis kebenaran akses di dalam Linux: baca (read), tulis (write) dan laksana
(execute). Kebenaran-kebenaran ini ditetapkan secara berasingan bagi pemilik fail, kumpulan dan semua
pengguna yang lain.
3.4.1
Kebenaran read
Di dalam fail biasa, bit kebenaran read bermaksud fail boleh dibuka dan
dibaca. Di dalam direktori, kebenaran read bermaksud anda boleh menyenaraikan
kandungan di dalam direktori.
3.4.2
Kebenaran write
Di dalam fail biasa, ini bermaksud anda boleh mengubah suai fail, iaitu menulis
data baru ke dalam fail. Di dalam kes direktori, kebenaran write bermaksud anda boleh
menambah, membuang, dan menukar nama fail di dalam direktori tersebut. Ini
bermaksud, jika fail mempunyai bit kebenaran write, anda dibenarkan untuk
mengubahsuai kandungan fail tersebut, tetapi anda hanya dibenarkan untuk menukar
nama atau memadam fail jika terdapat kebenaran dari direktori fail tersebut.
3.4.3
Kebenaran execute
Bagi fail biasa, ini bermaksud anda boleh laksanakan fail sebagai program atau
shell script. Di dalam direktori, kebenaran execute (juga dikenali sebagai search bit)
membenarkan anda untuk mengakses fail di dalam direktori dan memasukinya, sebagai
contoh, dengan menggunakan command cd. Walaubagaimanapun, anda diingatkan
bahawa anda tidak dibenarkan untuk menyenaraikan kandungan fail, kecuali anda juga
mendapat kebenaran read bagi direktori tersebut. Anda boleh melihat kebenaran akses
bagi fail dengan membuat senarai direktori yang panjang dengan menggunakan
command ls l.
3.5 Kenalpasti kebenaran untuk mengubah (Changing Permission): Mod Simbolik dan
Numerik.
3.5.1 Mod Simbolik (Symbolic Mode)
Anda boleh menetapkan kebenaran fail dengan menggunakan command

chmod. Kedua-dua pengguna root dan pemilik fail dapat menetapkan kebenaran pada
fail. chmod mempunyai dua mod, iaitu mod simbolik dan mod numerik. Mod
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 287
simbolik agak senang untuk diingat. Pertama, anda perlu membuat keputusan jika anda
perlu menetapkan kebenaran untuk user (u), group (g), others (o), atau all (a).
Kemudian, samada anda manambah kebenaran baru (+), membuangnya (-), atau
menghapuskan kebenaran sebelumnya dan menambah kebenaran baru (=). Seterusnya,
anda perlu membuat keputusan jika anda hendak menetapkan kebenaran read (r),
kebenaran write (w), atau kebenaran execute (x). Akhir sekali, anda perlu maklumkan
kepada chmod kebenaran fail yang mana yang hendak anda ubah. Sebagai contoh, anda
mempunyai fail biasa dinamakan testfile, dan fail tersebut mempunyai kebenaran akses
penuh bagi semua kumpulan (senarai panjang direktori akan menunjukkan rwxrwxrwx
sebagai kebenaran fail). Hapuskan semua kebenaran tetapi tambahkan kebenaran read
untuk semua pengguna: $ chmod a=r testfile. Selepas command diatas dimasukkan,
kebenaran fail akan menunjukkan rrr
Tambahkan kebenaran execute pada kumpulan: $ chmod g+x testfile
Sekarang, kebenaran fail menunjukkan rrxr
Tambahkan kedua-dua kebenaran write dan execute pada pemilik fail. Lihat
bagaimana anda boleh setkan lebih daripada satu kebenaran pada masa yang sama: $
chmod u+wx testfile. Selepas ini, kebenaran fail akan menunjukkan rwxrxr
Buang kebenaran execute dari kedua-dua pemilik fail dan kumpulan fail. Lihat,
sekali lagi, bagaimana anda boleh setkan lebih daripada satu kebenaran pada
masa yang sama: $
chmod ug-x testfile. Sekarang, kebenaran menunjukkan rwr
r
Jadual berikut menunjukkan rujukan untuk menetapkan kebenaran fail di
dalam mod simbolik:
u
g
o
a
+
=
r
w
x
Which user?
user/owner
Group
Other
All
What to do?
addthispermission
removethispermission
setexactlythispermission
Which permissions?
Read
Write
Execute
Jadual 3-10 (Arahan dalam mod simbolik)
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 288
3.5.2
Mod Numerik (Mode Numeric)
Di dalam mod numeric, kebenaran fail tidak diwakili dengan karakter.

Sebaliknya, ia diwakili dengan nombor oktal tiga-digit.
4 = read (r)
2 = write (w)
1 = execute (x)
0 = no permission (-)
Bagi mendapatkan bit kebenaran yang dikehendaki, anda perlu menambah
nombor-nombor dengan sewajarnya. Sebagai contoh, kebenaran rwx ialah 4+2+1=7, rx
ialah 4+1=5, dan rw ialah 4+2=6. Disebabkan anda perlu menetapkan kebenarankebenaran yang berasingan untuk pemlik, kumpulan dan lain-lain, anda perlukan tigadigit nombor bagi mewakili kebenaran-kebenaran untuk setiap kumpulan-kumpulan ini.
Contoh 1:
$chmod755testfile
Ini akan mengubah kebenaran testfile kepada rwxrxrx. Pemilik akan mendapat
kebenaran penuh iaitu read, write dan execute (7=4+2+1), kumpulan akan mendapat
kebenaran read dan write (5=4+1), dan dunia juga akan mendapat kebenaran read
dan write (5=4+1).
Contoh 2:
$ chmod 640 testfile
Di dalam kes ini, kebenaran testfile akan menunjukkan -rw-r-----. Pemilik akan mendapat
kebenaran read dan write (6=4+2), kumpulan akan mendapat kebenaran read (4)
sahaja, dan pengguna lain tidak akan mempunyai kebenaran akses.
Mod numerik mungkin tidak semudah mod simbolik, tetapi dengan mod
numerik, anda boleh menetapkan kebenaran fail dengan lebih cepat dan lebih cekap.
Jadual dibawah menunjukkan penetapan kebenaran fail di dalam mod numerik:
Which Number?
0
1
x
2
w
3
wx
4
r
5
rx
6
rw
7
Rwx
Jadual 3-11 (Mod Numerik)
3.6 Kenalpasti Sistem Fail Linux

Sistem fail adalah terdiri daripada komponen built-in bagi sesuatu sistem operasi dan digunakan
untuk menyimpan fail dan folder di dalam bentuk hirarki logik.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 289
3.6.1 Kenalpasti partitions dan filesystems
Proses pemasangan sistem operasi membabitkan tugas memformat partition

untuk menghasilkan sistem fail pada partition. Proses memformat mewujudkan blok-blok
berikut yang bertujuan untuk menyimpan maklumat tertentu bagi sistem fail pada
partition tersebut:
i. Boot block
ii. Super block
iii. Inode block
iv. Data block
Gambarajah berikut menunjukkan bagaimana blok-blok disusun pada disk
partition.
Gambarajah 3-1 (Blok-blok bagi sistem fail)
Blok pertama bagi sistem blok ialah boot block, diikuti dengan pelbagai
kumpulan blok. Setiap kumpulan blok seterusnya dibahagikan kepada tiga blok, iaitu
super, inode dan data yang mana ia menyimpan metadata dan juga datanya sendiri,
yang berkaitan dengan sistem fail.
A. Boot Block
Boot block merupakan blok yang pertama di dalam istem fail Linux yang
bertanggungjawab untuk boot sistem. Blok ini mengandungi program yang dikenali
sebagai bootstrap loader, juga dikenali sebagai Master Boot Record (MBR). Bootstrap
loader mengandungi arahan booting yang dimuatkan di dalam memori utama. Secara
bergilir-gilir, arahan-arahan ini memuatkan kernel ke dalam memori utama pada
komputer semasa proses booting Linux. Apabila kernel telah dimuatkan secara
keseluruhan ke dalam memori utama, ia mengawal operasi input/output (I/O) yang
dilakukan keatas komputer.
B. Super Block
Super block merupakan blok kedua bagi sistem fail Linux. Ia menyimpan
informasi global mengenai sistem fail, seperti blok inodes dan blok data, saiz sistem fail,
dan disk dan saiz blok yang digunakan oleh sistem fail. Jika super block rosak, sistem
operasi Linux tidak akan boot. Oleh itu, Linux mengekalkan pelbagai salinan super
block pada kawasan-kawasan yang berbeza pad disk. Jika satu salinan super block
rosak, sistem akan diarah untuk menggunakan salinan super block yang lain. Salinan
super block dikekalkan di dalam memori oleh kernel. Salinan ini digunakan semasa
memperuntukkan blok inode baru dan blok data pada sistem fail.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 290
Kernel juga mengemaskini salinan berikut dengan kandungan salinan memori super
block.
C. Inode Block
Inode block merupakan blok ketiga pada sistem fail Linux. Ia mengandungi
informasi mengenai kesemua inodes yang diwujudkanuntuk setiap fail dalam sistem fail.
Inode diwujudkan dan diperuntukkan di dalam blok inode apabila sesuatu fail
dihasilkan. Ia adalah merupakan jadual yang mengandungi informasi berikut untuk setiap
fail yang dihasilkan di dalam Linux;
i. Jenis fail, seperti regular, direktori, dan perkakasan
ii. Jenis kebenaran
iii. Saiz fail
iv. Tarikh dan masa bagi perubahan terakhir
v.
Tarikh dan masa bagi akses terakhir
Inode block mengandungi pointer kepada blok data dimana fail-fail bagi sistem
fail Linux disimpan. Apabila pengguna membuka fail, kernel menyalin inode bagi fail ke
dalam memori dan melaksanakan semua operasi pada salinan memori. Salinan memori
bagi fail dikekalkan di dalam struktur yang dikenali sebagai vnode. Struktur ini disimpan di
dalam memori (RAM).
D. Data Block
Data block merupakan blok terakhir di dalam sistem fail Linux. Data yang
dihasilkan oleh pengguna di dalam fail disimpan di dalam blok data pada sistem fail
Linux. Saiz bagi setiap blok data di dalam Linux ialah 1024 bytes. Ini merupakan kawasan
memori addressable yang terkecil di dalamLinux. Walaubagaimanapun, terdapat
beberapa pertimbangan pada saiz blok data. Jika anda hanya mahu menulis 100 bytes
data di dalam 1024 bytes blok data, hanya 100 bytes akan memenuhi ruang memori.
Ruang yang selebihnya akan kekal kosong. Berikutnya, jika anda menulis 500 bytes data,
data tersebut akan ditulis pada blok data yang baru bagi saiz 1024 bytes. Sekali lagi, 524
bytes ruang memori tidak digunakan. Buffers digunakan untuk mengatasi masalah ini.
Buffers ialah ruang penyimpanan sementara di dalam komputer, yang diselenggarakan
oleh kernel pada Linux. Buffers membaca jumlah bytes yang besar daripada disk dan
sekaligus melaksanakan I/O, tanpa membazirkan ruang memori. Konsep disk
fragmentation digunaka apabila anda perlu menulis lebih banyak data di dalam fail dan
kernel tidakdapat menjumpai blok adjacent yang kosong. Di dalam kes berikut, data
akan ditulis pada mana-mana blok kosong seterusnya.
3.6.2 Kenalpasti pelbagai sistem fail.
Linux menyokong sistem fail berikut:

i. ext2 : Pernah menjadi sistem fail standard pada Linux. Ia menggunakan
pelbagai blok super dan symbolic links.

ii. ext3 : Sistem fail standard Linux dan merupakan perlanjutan bagi sistem fail
ext2. Ia menyokong journaling yang mana memastikan kesemua fail di
dalam sistem fail sentiasa berada di dalam keadaan yang konsisten.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 291
iii. iso 9660 : Merupakan sistem fail standard yang digunakan oleh CD-ROM.
Sistem fail ini menyokong konvensyen penamaan fail DOS-style 8.3,
RockRidge, dan Joliet.
iv. msdos : Biasa digunakan pada floppy diskette untuk membolehkan
pemindahan fail daripada sistem Linux kepada floppy diskettes.
v.
nfs : Membolehkan computer mengakses fail dari rangkaian.
vi. proc : Merupakan sistem fail palsu yang dikekalkan di dalam memori yang
menyimpan data bagi setiap proses yang dijalankan.
3.7 Kenalpasti symbolic links dan hard links.
Inodes secara tepatnya dikaitkan dengan kemasukan satu direktori pada satu masa.
Walaubagaimanapun, dengan hard links adalah tidak mustahil untuk mengaitkan kemasukan pelbagai
direktori dengan inode tunggal. Untuk menghasilkan hard link, command ln berikut boleh digunakan:
#
ln /root/file1 /root/file2
ls l
Command diatas menghasilkan pautan pada file1.Symbolic links merujuk kepada: Laluan
simbolik menunjukkan lokasi abstrak bagi fail yang lain. Hard links merujuk kepada:Lokasi spesifik bagi
data fizikal.
3.7.1 Hard links vs. Soft links dalam Linux.
i.
Hard links tidak dapat menghasilkan pautan pada direktori-direktori.
ii. Tidak boleh merentasi sempadan-sempadan sistem fail.

Symbolic links sama seperti hard links. Ia membenarkan pelbagai filenames
bergabung dengan fail tunggal. Walaubagaimanapun, symbolic links membenarkan:
i.
Menghasilkan pautan diantara direktori.
ii. Boleh merentasi sempadan-sempadan sistem fail.

Pautan-pautan mempunyai tindakan berlainan apabila sumber bagi pautan
diubah atau dibuang.
i. Symbolic links tidak dikemaskini.
ii. Hard links sentiasa merujuk pada sumber, walaupun diubah atau dibuang.
Anda boleh menghasilkan symbolic links dengan command ln:
$ ln -s /path/to/file1.txt /path/to/file2.txt
$ ls -ali
Command diatas akan menghasilkan pautan simbolik pada file1.txt.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 292
3.8
Kenalpasti tujuh jenis fail asas.
Simbol ls -l
Jenis Fail
regular file
directory
symbolic link
block special file
character special file
named pipe
socket
Jadual 3-12 (Simbol
ls-l dan jenis fail)
Di dalam topik sebelum ini, kita telah mempelajari berkenaan tiga jenis fail : regular files,
directories dan symbolic links. Berikut adalah penerangan ringkas mengenai fail-fail yang selebihnya.
3.8.1 c
character special file: Digunakan untuk berkomunikasi dengan hardware secara

satu karakter pada satu masa.
3.8.2
block special file: Digunakan untuk berkomunikasi dengan hardware secara

satu blok data pada satu masa: 512 bytes, 1024 bytes, 2048 bytes: mengikut kesesuaian
dengan jenis hardware. Secara umumnya, fail istimewa bagi blok dan karakter
diletakkan di dalam direktori /dev. Untuk melihat senarai berikut, taipkan command
berikut: [student@stationX ~1 $ ls -1 /dev | less . . .output omitted. .
..
3.8.3
named pipe: Merupakan sejenis fail yang memindahkan data diantara prosesproses. Ia tidak menyimpan data pada dirinya sendiri tetapi memindahkan data diantara
satu proses penulisan data ke dalam namedpipe dan proses pembacaan data dari
named pipe. Named pipe boleh dihasilkan dengan menggunakan command mknod:
[student@stationX ~l $ mknod mypipe p
3.8.4
socket: Satu mekanisma stylized bagi perhubungan inter-process. Sangat luar

biasa untuk seorang pengguna ataupun system administator untuk menghasilkan soket
dengan jelas.
3.9 Mengenalpasti cara memeriksa free space.
Anda boleh menggunakan command df dan du untuk memeriksa ruang kosong atau ruang yang
telah digunakan di dalam disk. Command df menyediakan maklumat bagi setiap satu sistem fail. Jika
anda tidak menentukan nama sistem fail yang anda kehendaki,maka maklumat berkaitan dengan semua
sistem fail yang dilancarkan akan dipaparkan. Secara default, ruang disk dipaparkan di dalam blok 1K.
Anda boleh mengubah nilai default dengan menetapkan POSIXLY_CORRECT
pada pembolehubah environment. Sintaks bagi command df ialah : $ df
[option] [file system]
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 293
Secara default, command df juga memaparkan maklumat mengenai sistem fail yang terasing.
Dalam kata lain, jika komputer anda bersambung dengan komputer yang lain yang mempunyai sistem
fail yang berbeza, atau jika komputer anda mengakses peralatan lain, seperti floppy disk, command df
juga akan menunjukkan maklumat mengenai sistem fail terasing yang bersambung pada komputer
tersebut atau sistem fail bagi peralatan yang sedang dipasang pada komputer anda.
Jadual berikut menyenaraikan opsyen yang terdapat pada command df:
Option
aor
all
Description
Memaparkan semua maklumat mengenai sistem fail
yang dimuatkan di dalam Linux, termasuk sistem fail
yang mempunyai blok bersaiz 0, seperti fail sistem /proc.
Bsizeor
blocksize=size
Memaparkan ruang disk kosong yang dinyatakan di

dalam saiz blok tertentu, seperti yag ditunjukkan oleh
argumen size.
hor
humanreadable
Memaparkan saiz ruang disk, samada kosong atau telah

digunakan, di dalam unit MB atau GB.
Walaubagaimanapun, jika opsyen h tidak digunakan
maka ruang disk akan ditunjukkan dalam unit KB.
Ior
inodes
Memaparkan maklumat inode.
Memaparkan maklumat dalam blok 1024-bit.
lor
local
Hanya memaparkan maklumat sistem fail local.
tTypeor
type=Type
Memaparkan maklumat mengenai sistem fail tertentu.
xTypeor
excludetype=Type
Memaparkan maklumat mengenai sistem fail, tidak

termasuk sistem fail tertentu.
Jadual 3-13 (Opsyen bagi command df)
Command du memaparkan maklumat mengenai ruang pada disk yang telah digunakan untuk
menyimpan fail. Jika fail-fail tersebut adalah dalam bentuk direktori, maklumat yang akan dipaparkan
adalah dalam bentuk rumus. Jika tiada opsyen yang ditetapkan, maklumat mengenai direktori semasa
akan dipaparkan. Sintaks bagi command du ialah: $ du [option] [file]. command du menyediakan
opsyen yang sama seperti command df.
3.10 Kenalpasti pencarian dan pemprosesan fail.
locate meminta pangkalan data bagi fail untuk mancari fail-fail yang dikehendaki menggunakan
search criteria. Pangkalan data ini mesti dihasilkan oleh administrator yang menjalankan command
updatedb. Disebabkan pangkalan data yang telah luput tarikh boleh menjadi lebih teruk daripada tidak
boleh digunakan, updates bagi pangkalan data boleh juga di automated oleh administrator dengan
membolehkan opsyen DAILY_UPDATE pada /etc/updated.conf. Pangkalan data locate hanya
menyimpan nama fail dan informasi laluan (path) supaya commands locate and locatehanya membuat
pencarian berpandukan nama fail. Walaubagaimanapun, locate and locate boleh menggunakan
penyataan biasa apabila membuat pencarian pangkalan data untuk menyediakan informasi bagi
membuat pencarian fuzzy.
Contoh locate:
i.
locatefooMencari fail yang mempunyai nama atau laluan foo
ii. locater\.foo$Pancarian regex bagi fail yang berakhir dengan foo

F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 294
bi. Opsyen yang berguna :

a. imelakukan pencarian case-insensitive
b. nxsenarai yang mempunyai padanan x pada permulaan
Tidak seperti locate, find akan membuat pencarian real time pada sistem fail mesin untuk mencari
fail-fail yang sepadan dengan criteria pada command line arguments. Tapi perlu disedari oleh kerana find
mencari fail pada sistem fail sebagai akaun pengguna anda, anda perlu membaca dan melaksanakan
kebenaran pada direktori untuk memeriksa kandungannya. find memerlukan argumen mengenai direktori
mana yang diperlukan untuk mula mencari fail yang dikehendaki. Oleh itu, jika anda hanya ingin mencari
fail di dalam direktori students home anda perlu member find direktori permulaan /home/student.
3.11 Mengenalpasti cara pemasangan media mudah alih.
Anda perlu menggunakan command mount untuk memasang peralatan atau sistem fail. Sintaks
yang digunakan dalam command mount untuk memasang peralatan ialah: mount <[-t type]
[options]> <device> [directory]
Argumen yang terdapat di dalam sintaks diatas adalah seperti berikut:
[directory] : Menunjukkan laluan mutlak bagi mount point. Sebelum memasang sistem fail, anda perlu
mewujudkan direktori kosong di dalam sumber sistem fail, juga dikenali sebagai sistem fail local.
Direktori kosong, di mana pemasangan sistem fail dilakukan, dipanggil mount point.
<device> : Menunjukkan laluan mutlak bagi fail device driver yang perlu dipasang, seperti /dev/hda3.
Linux berinteraksi dengan jenis fail tertentu pada sistem fail local, di mana masukan data dibuat di
dalam direktori peralatan, /dev, atau sistem fail yang terasing, seperti nfs, dan memasang sistem fail
pada mount point yang ditentukan.
[-t type] : Menunjukkan jenis sistem fail yang perlu dipasang.
[options]
: Menunjukkan pelbagai opsyen yang boleh digunakan bersama command mount.
Argumen di dalam command mount yang menggunakan braket segiempat [] adalah opsional.
Untuk memasang CD-ROM, anda boleh menggunakan command berikut: # mount /mnt/cdrom
Opsyen
r
w
Diskripsi
Pasang sistem fail sebagai read-only.
Pasang sistem fail sebagai read/write. Ini adalah opsyen defaut.
Anda perlu menggunakan opsyen w semasa memasang floppy
disk untuk menyimpan fail di dalamnya.
Tentukan jenis fail sistem.
Memaparkan versi commandmount.
Cetak help bagi commandmount.
Pasang semua sistem fail yang disebutkan di dalam fail /etc/fstab.
Pasang tanpa menulis di dalam fail /etc/mtab. Ini berguna apabila

/etc termasuk di dalam sistem fail read-only.
Jadual 3-14 (Opsyen bagi command mount)
3.12 Menentukan cara memformat floppy disk.

Command fdformat digunakan untuk memformat floppy disk. Command fdformat sentiasa
melaksanakan verifikasi selepas operasi memformat selesai dijalankan. Verifikasi tersebut
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 295
menyediakan rumusan mengenai keadaan sistem fail, seperti jumlah blok di dalam fail sistem atau jumlah
blok yang rosak, juga dikenali sebagai blok jahat (bad block). Sintaks bagi command fdformat ialah:
fdformat [-n] device
Opsyen n menghentikan verifikasi yang dilaksanakan selepas operasi memformat. Anda boleh
menggunakan command berikut untuk memformat floppy 3.5 inci: # fdformat /dev/fd0H1440
Di dalam contoh sebelumnya, /dev/fd0H1440 ialah merupakan fail device driver bagi floppy disk
bersaiz 1.44 MB. Device driver membolehkan komputer untuk mengenalpasti floppy disk yang perlu
diformat. Anda memerlukan keistimewaan pengguna root untuk menggunakan command fdformat. Anda
juga dikehendaki untuk mewujudkan satu fail sistem pada floppy disk sebelummenggunakannya untuk
menyimpan fail. Commandmkfs digunakan untuk mewujudkan sistem fail. Sintaks bagi command mkfs
ialah: Mkfs [ -v ] [ -t fstype ] [ fs-options ] filesys [ blocks ]
Di dalam sintaks sebelumnya, opsyen v digunakan untuk menghasilkan keluaran yang panjang
lebar. Argumen tfstype merujuk kepada jenis sistem fail yang akan dibinakan pada floppy disk. Ini
bermaksud hasil keluaran mengandungi laporan yang terperinci mengenai perkembangan command
tersebut. Opsyen filesys ialah nama peralatan tersebut, seperti /dev/hdal. Anda juga dapat menentukan
mount point di dalam opsyen filesys. Argumen blocks menentukan jumlah blok yang perlu digunakanb
untuk sistem fail.
Opsyen untuk command mkfs adalah: c : Membolehkan anda untuk membuat pemeriksaan pada
peralatan bagi mengesan blok jahat (bad blocks). lfilename : Membolehkan anda mengakses senarai
bad block daripada fail yang telah ditentukan. Secara default, command mkfs menghasilkan sistem fail
ext3 pada floppy.
3.13 Menentukan fail archiving dan compressing.
Fail archiving ialah proses menggabungkan salinan fail-fail ke dalam arkib fail yang tunggal. Ini
membenarkan anda untuk mudah mengedarkan fail-fail dengan hanya mengedarkan arkib fail tunggal.
Fail archiving boleh digunakan untuk membuat back up beberapa direktori atau memindahkan banyak
fail melalui rangkaian. Asalnya, tar digunakan untuk menghasilkan arkib pada tape devices. Walaupun
tar jarang digunakan pada masa kini untuk membuat salinan kesluruhan sistem fail, ia sering digunakan
untuk mengumpulkan bersama-sama fail-fail berkaitan sebelum membuat pemindahan atau
compressing. tar archives filenames selalunya dihasilkan dengan .tar filename extension, walaupun
tidak diperlukan. Archives yang kecil lebih mudah untuk dibahagikan daripada archives yang besar,
oleh itu adalah menjadi kebiasaan untuk menggunakan compression algorithms untuk memampatkan
arkib. Command tar boleh secara automatik compress dan uncompress fail, dengan memilih opsyen
yang sesuai. Peralatan compression yang biasa adalah termasuk command gzip dan gunzip, dan
command yang terbaru iaitu bzip2 dan bunzip2.
3.14
Kenalpasti Sistem Pentadbiran Linux
Fedora digunakan oleh lebih daripada satu orang pada satu-satu masa. Ciri multiuser
membolehkan
ramai
orang
untuk
mempunyai
akaun
dalam
Linux,
dengan
data
mereka
disimpan
dengan
selamat
daripada
orang
lain.
Multitasking
membolehkan
ramai orang untuk
menggunakan komputer pada masa yang sama.
Protokol rangkaian
dan aplikasi yang canggih
memungkinkan
sistem Linux
untuk
melanjutkan keupayaan
kepada
pengguna rangkaian
dan
komputer
di
seluruh
dunia. Orang
yang
ditugaskan
untuk
menguruskan
semua
barangan
ini
dirujuk
sebagai sistem pentadbir.

Walaupun anda adalah satu-satunya orang yang menggunakan sistem Linux, sistem pentadbiran
masih ditubuhkan untuk berasingan daripada penggunaan komputer lain. Untuk melakukan kebanyakan
tugas pentadbiran, anda perlu log sebagai pengguna akar (root) atau mendapat keistimewaan akar (root)
sementara. Pengguna yang lain tidak boleh berubah, atau dalam sesetengah kes, walaupun melihat
beberapa maklumat tatarajah
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 296
bagi sistem Linux. Khususnya, ciri-ciri keselamatan seperti kata laluan selamat dilindungi dari
pandangan umum.
3.15 Kenalpasti Sokongan (Backup) Linux

Strategi backup menentukan jenis backup yang anda boleh gunakan, seperti full backup atau
incremental backup. Full backup bermaksud anda menggunakan backup sepenuhnya terhadap fail
yang diperlukan. Incremental backup bermaksud anda hanya membuat backup pada fail-fail yang
mempunyai perubahan selepas melakukan backup sebelumnya. Anda boleh memilih pelbagai strategi
backup. Pemilihan diantara strategi backup bergantung kepada tahap kritikal sesuatu data dan secepat
mana sesuatu sistem perlu beroperasi jika ia rosak atau tidak berfungsi. Semua organisasi mempunyai
strategi backup tersendiri. Adalah penting bagi anda untuk mematuhi strategi backup yang telah dipilih.
Jika anda sering mengubah perancangan backup anda, ia akan menyebabkan berlakunya banyak
kekeliruan. Adalah penting untuk mengekalkan dokumentasi yang sesuai untuk sistem backup.
3.15.1
Jenis-jenis strategi backup.
Strategi backup yang ringkas boleh terjadi dengan membuat full backup ke
atas semua fail yang dikehendaki pada sistem pada setiap hari, atau pada masa yang
ditetapkan. Jika berlaku sebarang kerosakan pada fail asal, pemulihan sistem
merupakan proses yang ringkas. Anda cuma perlu membuat pemulihan ke atas semua
backup yang terkini. Di sini, perancangannya adalah ringkas namun syarat-syarat
media adalah besar, kerana setiap kali anda membuat backup pada sesuatu sistem,
anda memerlukan ruang yang besar. Sebagai tambahan, anda memerlukan pelbagai
versi backup supaya, jika terdapat satu medium atau version yang rosak, anda boleh
menggunakan versi yang lain. Masa yang panjang diperlukan untuk membuat backup,
tetapi masa untuk membuat pemulihan fail adalah lebih cepat.
Incremental backup sering menjadi pilihan. Dengan menggunakan incremental
backup, mula-mula anda dikehendaki untuk membuat full backup pada sistem dan
seterusnya anda perlu sering membuat backups bagi fail-fail yang telah diubah setelah
melakukan backup yang terakhir. Incremental backup memerlukan ruang yang kurang
daripada full backup. Jika anda menggunakan strategi incremental backup, masa yang
diperlukan untuk membuat pemulihan backup adalah pendek tetapi masa yang
diperlukan untuk pemulihan sistem yang lengkap adalah panjang. Ini kerana, jika berlaku
kehilangan data, anda perlu membuat pemulihan bagi full backup terlebih dahulu dan
seterusnya membuat pemulihan bagi kesemua incremental backup secara berturutturut.
Anda boleh menggunakan konsep bagi peringkat-peringkat backup untuk
mengesan kesemua backups di dalam strategi incremental. Peringkat backup
menunjukkan jenis backup yang dibuat pada sesuatu sistem. Kebiasaannya, backup
peringkat 0 dibuat sejurus selepas sistem dipasang dan dikonfigurasi. Selepas itu, anda
hanya membuat full backup semasa menaiktaraf sistem atau apabila anda membuat
perubahan konfigurasi yang besar. Anda perlu sering membuat incremental backup
bagi memastikan backup tersebut adalah yang terkini dan sekaligus bagi memastikan
keadaan fail di dalam backup konsisten dengan fail asal yang terdapat di dalam sistem.
3.15.2
F02-03-05-LE2-IS
Konfigurasi Linux Desktop Environment

PINDAAN : 1
MUKASURAT 297
GNOME dan KDE adalah persekitaran desktop untuk memudahkan

penggunaan Linux. Fedora dan RHEL dipakej dengan persekitaran GNOME dan KDE
desktop. GNOME dipasang secara default dan menawarkan beberapa ciri-ciri baik yang
termasuk protokol drag-and-drop dan alat untuk mengkonfigurasi rupa desktop. KDE
merupakan satu lagi pengurus desktop popular yang merangkumi pelbagai alat yang
khusus bagi persekitaran KDE, seperti pelayar web Konqueror. Anda boleh mencuba CD
Fedora hidup berasingan untuk GNOME dan KDE, dan kemudian memasang perisian
daripada mereka CD terus ke cakera keras anda.
GNOME (dieja sebagai guh-nome) menyediakan persekitaran desktop yang
anda dapat secara asal apabila anda memasang Fedora atau RHEL. GNOME adalah
persekitaran desktop yang stabil dan boleh dipercayai, dengan beberapa ciri-ciri yang
menarik di dalamnya.
Gambarajah 3-2 (Fedora GNOME desktop)
GNOME Desktop mempunyai 3 area iaitu dari atas ke bawah :

i. Top Menu Panel (bar kelabu pada atas).
ii. Desktop Area (ruang kerja yang memenuhi seleuruh ruang skrin).
iii. Window List Panel (bar kelabu dibawah).
Nota : Konfigurasi desktop GNOME selanjutnya boleh merujuk kertas kerja LE2.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 298
LATIHAN
1. Nyatakan tiga peringkat utama proses pemasangan Linux.

2. Terangkan dengan ringkas fungsi dan kegunaan GNOME dan KDE.
3. Senaraikan tiga jenis kebenaran akses di dalam Linux.
4. Nyatakan dan terangkan dengan ringkas tiga jenis fail yang menyokong sistem Linux.
5. Lukiskan satu gambarajah susunan blok-blok pada disk partition.
6. Apakah sintaks bagi command mount?
RUJUKAN :
1.
Fedora 13 Installation Guide Installing Fedora 13 on x86, AMD64, and Intel 64 architectures, Fedora
Documentation Project, 2010 Red Hat Inc, E-book, Muka Surat 27-58
2.
Fedora 13 Installation Guide, Fultus Books, Fedora Project Documentation Team, Chapter 4: Steps to
Get You Started, E-book, Muka Surat 43-49
3. get.fedoraproject.org, Fedora Project, 28/6/2012, 11.00am

4. http://www.labtestproject.com/fedora_screenshot, Fedora Installation, 30/6/2012, 4.00pm.
F02-03-05-LE2-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 299
INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
KURSUS
KOD DAN NAMA

MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
NO.TUGASAN
BERKAITAN
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
LE3TEST OPERATING SYSTEM

07F.03 PERFORM LINUX OPERATING SYSTEM TESTING

INSTALLATION DISK AND BACK-UP MEDIA SO THAT:5. LINUX OPERATING SYSTEM IS STUDIED
6. LINUX OPERATING SYSTEM IS INSTALLED
7. LINUX OPERATING SYSTEM IS BEING RUN AND TESTED
STUDENT SHOULD BE ABLE TO :STUDY ON LINUX OPERATING SYSTEM CONCEPT AND IDENTIFYING
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 300
1.
Masalah-masalah yang terdapat semasa bekerja dengan sistem Linux

Dalam seksyen ini, kita akan bincangkan tentang masalah-masalah yang terdapat semasa bekerja
dengan menggunakan perisian LINUX.
1.1 Booting
Masalah-masalah ini mungkin timbul pada masa booting disebabkan, seperti menutup PC
(improper shutdown) dan mengatasi (overriding) Master Boot Record (MBR) oleh LILO. Sebagai
tambahan, ia menggariskan masalah booting dengan LILO and GRUB boot loaders.
i.
Masalah berkaitan dengan booting akan berlaku apabila shutdown atau reboot
PC dengan arahan berikut :
a. Reboot
b. Halt
c. shutdown r now
d. shutdown h now
ii. Firmware gagal untuk reboot sistem

iii. Program instalasi Linux cuba untuk menulis informasi LILO pada MBR, semasa:
a. MBR write-protected oleh BIOS
b. Perlindungan virus diaktifkan.
c. Informasi boot loader yang lain telah sedia ada pada MBR.
iv. Proses booting LILO boot loader boleh dibahagikan kepada beberapa peringkat iaitu
Peringkat 1, Peringkat 1.5 dan Peringkat 2.
v.
Kehadiran karakter LILO pada skrin pada masa booting menunjukkan kesemua
peringkat LILO boot loader dimuatkan ke dalam memori.
vi. Masalah-masalah berikut boleh berlaku semasa booting LILO:

a. No character appears on the screen
b. L from LILO appears on the screen
c. LI from LILO appears on the screen
d. LIL from LILO appears on the screen
e. LIL? appears on the screen
f.
LIL-- appears on the screen
vii. Perlu install kembali LILO untuk troubleshoot setiap situasi tersebut.
viii. GRUB muat ke dalam sistem memori pada tiga peringkat Peringkat 1, Peringkat 1.5
dan Peringkat 2.
ix. Semasa booting system operasi masalah berikut boleh dijumpai dalam GRUB boot
loader:
Kesilapan yang mungkin berlaku pada Peringkat 1 :
a. Floppy Error
b. Hard Disk Error
c. Geom Error
d. Read Error
Kesilapan yang mungkin berlaku pada Peringkat 2 dikendalikan oleh system dengan
membatalkan operasi yang menyebabkan error.
x. Untuk menyelesaikan masalah booting system GRUB boot loader, gunakan GRUB
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 301
shell.
1.2 File system
Masalah ini berkaitan dengan pemasangan dan seperti memadam direktori, melaksanakan
arahan dengan multiword arguments, mengakses sistem fail DOS / Windows, bekerja dengan cakera
liut, dan mounting direktori yang dieksport.
i.
Masalah semasa bekerja dengan fail Linux dan fail sistem :

a. Memadam fail atau direktori:
i.
ii.
Masalah berlaku jika tidak ada kebenaran untuk padam fail atau direktori tertentu.
Masalah berlaku semasa memadam direktori yang mempunyai data.
iii. Masalah berlaku semasa memadam fail yang mempunyai nama fail yang bermula
dengan tanda minus, (-)
b. Melaksanakan arahan multiword arguments:
i.
Masalah berlaku kerana Linux shell menggunakan tempat kosong dan tab untuk
membezakan arahan, option dan argument.
ai. Mengakses DOS dan sistem fail Windows:

a. Menggunakan floppy disk
i.
Masalah berlaku jika cuba untuk unmount floppy disk tetapi direktori wujud pada
floppy disk pada direktori yang sedang digunakan.
ii. Masalah timbul jika proses menggunakan fail daripada floppy disk.
iii. Menjalankan pemeriksaan utiliti sistem fail:
b. Masalah timbul kerana menutup PC dengan tanpa mengikut prosedur (improper
shutdown)
c. Masalah mungkin timbul jika sistem fail tidak diturunkan sebelum proses penutupan
bermula.
1.2. NFS
Masalah ini berkaitan dengan NFS, seperti mounting dan mengakses sistem fail menggunakan
NFS. Seksyen ini menerangkan kaedah mounting direktori yang dieksport, penempatan fail pada
mounted sistem fail, dan memindahkan fail besar menggunakan NFS.
i. Linux boleh menimbulkan pelbagai kesilapan-kesilapan berkaitan denganNFS,

apabila anda:
a. Mounting system fail dengan menggunakan masalah NFS boleh terjadi jika: i.
Direktori tidak dieksportkan oleh sistem di mana ia disimpan.
ii.
Mount
Error: Mount:
RPC: Program tidak
didaftar:
Mount
ralat berlaku.
iii. Name Resolution tidak padan the /etc/exports / File error berlaku.
iv. Perbezaan tarikh pada dua komputer berlaku error.
Error
v.
F02-03-05-LE3-IS
Pengguna yang lebih daripada lapan kumpulan, error akan berlaku.
PINDAAN : 1
MUKASURAT 302
ai. Menempatkan fail-fail pada masalah filesystem berkuda boleh terjadi jika:
a. Satu lagi sistem fail dipasang di atas mount point sama dengan sistem fail yang
anda mahu akses
b. Anda tidak perlu membaca kebenaran-kebenaran untuk fail yang anda
mahu akses.
c. Anda boleh menyelesaikan masalah ini dengan mengesahkan dan memperoleh
filesystem membaca kebenaran-kebenaran pada pelayan dan mount
point pelanggan.
d. Memindahkan fail-fail yang besar dengan menggunakan masalah NFS boleh
terjadi jika:
i.
Nilai-nilai rsize= atau wsize= parameter pelanggan banyak daripada nilai

nilai sepadan pelayan.
ii. Peranti keselamatan pelanggan dan pelayan tidak membenarkan

penghantaran paket-paket data berpecah-pecah.
1.3. Users
Masalah ini berkaitan dengan pengguna, contohnya masalah kata laluan root user.
i.
Anda boleh log masuk kepada satu sistem dengan menyediakan satu nama log
masuk atau satu nama pengguna dan satu kata laluan di log masuk penggesa.
ii.
Langkah-langkah logging kepada sistem itu membuatnya rentan menghadapi

masalah berikut:
a. Lupa kata laluan asal (root)
iii. Untuk menyelesaikan masalah masalah berkaitan dengan User Login proses:
a. Memulakan sistem dalam mod pengguna tunggal dan mengubah kata
laluan asal.
b. Boot system secara terus kepada shell.
1.4. Services
Masalah ini berkaitan dengan servis yang diberi pada run levels yang berbeza. Masalah ini juga
berkaitan dengan servis printing.
i.
Anda boleh mengkonfigurasi sistem memulakan dan menghentikan

perkhidmatan tertentu di pelbagai runlevels.
ii. Setiap servis maintain satu log of the event yang berlaku pada masa yang
berbeza.
iii. Anda kena periksa catatan-catatan dalam fail log perkhidmatan tertentu
mencari punca masalah jika perkhidmatan tidak berfungsi dengan betul.
iv. Anda hendaklah mengguna perkhidmatan rangkaian semasa bekerja
dalam satu persekitaran di mana komputer-komputer berhubungan antara satu sama lain
menggunakan jaringan-jaringan dalaman.

v.
Perkhidmatan rangkaian mendatangkan masalah jika resolusi nama hos tidak

berlaku dengan betul atau reverse lookup tidak berfungsi dengan baik.
vi. Masalah-masalah berkaitan dengan log masuk perkhidmatan boleh

dikawal dan diurus oleh Pluggable Authentication Module (PAM).
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 303
vii. Jadual simptom boleh digunakan untuk memantau sebab-sebab satu masalah
tertentu berkaitan dengan pencetak-pencetak.
viii. Masalah cetakan dapat dikategorikan ke dalam berikut:
a. Masalah perkakasan :
i.
Printer tidak diinstall
ii. Printer offline

iii. Paper jam atau paper tidak diletakkan pada tray
iv. Printer cable contact loose
b. Masalah perisian :
i.
Print daemon service not started.
ii. Printer does not accept print jobs.

iii. Printer is disabled.
iv. Printing permissions are denied.
v.
Print job has been deleted
vi. Staircase effect

vii. Printing is not proper
1.5. Networking
Masalah berkaitan rangkaian dalam sistem Linux, contohnya resolusi nama host dan masalah
DHCP.
i. DHCP ialah digunakan untuk menentukan alamat-alamat IP dinamik bagi komputer pada
rangkaian. Masalah-masalah boleh berlaku dalam tatarajah DHCP disebabkan oleh
berbeza faktor-faktor, seperti:
a. Tidak boleh route : Sistem meningkatkan satu kesilapan menyatakan broadcast:
Unknown Host. Masalah ini berlaku apabila nama sistem hos untuk yang mana
anda mahu menambah sebuah route dari sistem anda tidak ditentukan dalam
fail /etc/hosts pada sistem anda.
b. Permintaan pelanggan untuk alamat IP tidak dibenarkan : Masalah ini
berlaku apabila maklumat dalam fail etc/dhcpd.conf tidak betul.
c. Pelanggan mempunyai alamat IP tetapi fail /etc/leases tidak menunjukkan
informasi yang sama.
d. Pelanggan DHCP menyiarkan (broadcast) tetapi tidak mendapat mana-mana
alamat IP.
1.3 X Window System :
Masalah berkaitan X Windows System seperti display font, kegagalan sistem X Window untuk
beroperasi dan masalah resolusi.
i.
Masalah yang selalu berlaku berkaitan X Window System ialah:

a. X fails to start:
i. /home is full
ii. /tmp is full
iii. Fail /etc/X11/XF86config mempunyai error
b. X Window System tidak boleh bermula jika resolusi tidak ditingkatkan.
c. Tetikus tidak berfungsi pada X Window System jika tetikus ditukar daripada serial
ke PS/2.
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 304
2.
User dan Group dalam perisian LINUX

Dalam seksyen seterusnya, kita akan bincangkan tentang user dan group dalam perisian LINUX.
Antara subtopik yang akan diterangkan ialah:
i.
Pohon dasar pengguna dan kata laluan dasar (Apply user and password policies)
ii. Mengurus Akaun Pengguna (Manage user accounts)

iii. Mengurus Kumpulan (Manage groups)
iv. Pengguna yang dah (Authenticate users)
v.
Mengurus Pengizinan Fail (Manage file permissions)
a. Pohon dasar pengguna dan kata laluan dasar (Apply user and password policies)
i.
Satu pengendali sistem (system administrator) menyediakan dasar-dasar mengawal hakhak dan kebenaran ditentukan kepada pengguna.
ii. Pertimbangkan faktor-faktor berikut ketika mencipta dasar (policy):

a. Login ID dan kata laluan yang disetkan untuk pengguna (user)
b. Kumpulan mana pengguna tersebut dimiliki
c. Servis yang boleh diakses oleh pengguna
iii. Berikut adalah dua jenis cara mencipta akaun pengguna:
a. User account policies
b. Password aging policies
i.
Dasar-dasar Akaun Pengguna (User Account Policies)
i.
Faktor-faktor yang dipertimbangkan semasa mencipta satu akaun pengguna:

a. Takat di mana pengguna-pengguna akan mempunyai
akses bagi sistem fail dan sumber sumber.
b. Takat di mana perubahan kata laluan berkala akan dikehendaki oleh
pengguna-pengguna untuk sebab-sebab keselamatan.
c. Takat di mana login akan kekal aktif.
d. Takat di mana CPU dan had-had ingatan patut diperuntukkan.
e. Takat di mana kuota cakera harus diberi kesempatan.
ai. Faktor-faktor yang dipertimbangkan apabila memberikan ID

pengguna dan kata laluan adalah:
a. Login ID mestilah unik.
b. Kata laluan perlu panjang yang mencukupi.
c. Kata laluan tidak harus mudah untuk mentafsirkan.
b.
Dasar Penuaan Katalaluan (Password Aging Policies)
i.
F02-03-05-LE3-IS
Dasar penuaan kata laluan digunakan untuk menetapkan tempoh yang bagi suatu
password masih sah.
a. Pertimbangkan factor-faktor berikut apabila menetapkan umur
password:
PINDAAN : 1
MUKASURAT 305
i. Keselamatan (Security)
ii. Kemudahan pengguna (User Convenience)
b. Boleh menggunakan arahan change untuk konfigurasi kata laluan
c. Boleh menggunakan arahan change untuk tukar kata laluan pengguna lain, jika anda
bukan root user.
c.
Mengurus Akaun Pengguna (Manage user accounts)
i. Pelbagai baris arahan dan alat grafik digunakan untuk mewujudkan dan menguruskan
akaun pengguna.
ii. Terdapat dua jenis pengguna:
a. System users (Pengguna Sistem)
b. Nonsystem users (Bukan Pengguna Sistem)
iii. Arahan useradd digunakan untuk mencipta akaun pengguna yang baru.
iv. Akaun pengguna baru dikunci secara default.
v. Arahan passwd digunakan untuk membuka akaun pengguna.
vi.Maklumat mengenai pengguna dan kumpulan yang disimpan dalam fail teks yang
berbeza /etc directory.
vii. Senarai User ID semua pengguna dalam sistem disimpan dalam fail /etc/passwd.
viii. Arahan usermod digunakan untuk mengubah akaun pengguna yang sedia ada.
ix.Arahan userdel digunakan untuk memadam akaun pengguna yang sedia ada.
i. Memberikan Keistimewaan Pengguna Lain-lain (Assigning the Other Users Privileges)
i.
Anda boleh menetapkan keistimewaan satu pengguna kepada pengguna lain.
ii. Menggunakan perintah sudo membolehkan pengguna untuk beralih kepada akaun
pengguna yang lain termasuk root.
iii. Menggunakan arahan sudo membolehkan pengguna bukan root untuk
menggunakan hak keistimewaan root.
iv. Anda boleh memberikan keistimewaan root untuk arahan tertentu kepada
pengguna bukan root dengan mengedit /etc/sudoers file.
v.
Arahan sudo log maklumat, sebagai pengguna dan arahan nama, cap waktu, dan
sesi sudo, log fail /var/log/messages mesej yang
mengandungi mesej ralat sistem yang standard.
ii. Mengurus persekitaran pengguna (Managing the User Environment)
i.
Persekitaran Pengguna terdiri daripada dua jenis:

a. persekitaran global
b. persekitaran tempatan
ii. Menetapkan persekitaran global termasuk tugas, seperti menetapkan rumah
direktori untuk pengguna.
iii. Fail yang digunakan untuk menetapkan persekitaran global yang hadir dalam / etc /
skel direktori.
iv. Pengguna boleh menetapkan persekitaran tempatan akaun mereka dengan
mengedit shell fail skrip konfigurasi yang hadir dalam direktori rumah (home
directory) mereka.
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 306
v.
d.
Skrip konfigurasi Shell yang dilaksanakan apabila pengguna log kepada

komputer adalah:
a. /etc/profile
b. ~/.bash_profile
c. ~/.bashrc
d. /etc/bashrc
e. /etc/profile.d
Mengurus Kumpulan (Manage groups)
i.
Anda boleh membuat kumpulan untuk memberikan keizinan untuk beberapa

pengguna yang kepadanya anda mahu memberi hak yang sama.
ii. Kumpulan-kumpulan yang berbeza yang dicipta secara default, mengikut

konfigurasi pilihan yang dipilih semasa pemasangan. Kumpulan-kumpulan ini dipanggil
kumpulan standard.
iii. Anda boleh membuat kumpulan baru dengan menggunakan arahan groupadd.
iv. Arahan id boleh digunakan untuk memaparkan UID dan GID bagi pengguna atau
kumpulan.
v.
Arahan groupmod digunakan untuk mengubah ciri-ciri yang sedia ada kumpulan.
vi. Anda boleh mengubah pengenalpastian kumpulan untuk pengguna dengan

menggunakan arahan newgrp.
vii. Arahan groupdel digunakan untuk memadam akaun kumpulan yang sedia ada dari
sistem.
e.
Pengguna yang dah (Authenticate users)

i. Menggunakan Pengesahan Tempatan (Using Local Authentication)
i.
Linux menyediakan pilihan kata laluan berikut:

a. Shadow Password
b. MD5 Password
ii. Anda boleh menyembunyikan kata laluan dengan menggunakan skim

Password Shadow.
iii. Anda boleh menggunakan arahan authconfig ntuk membolehkan kata laluan
shadow pada sistem Linux.
iv. Anda boleh menggunakan kata laluan shadow hanya jika pakej shadow-utils
dipasang pada sistem anda.
v.
Kata laluan MD5 menggunakan algoritma MD5 untuk menyulitkan kata laluan
vi. MD5 membolehkan kata laluan sehingga 256 aksara yang sukar dipecahkan.
vii. --enablemd5 dan disablemd5 pilihan digunakan dengan arahan authconfig untuk
enable dan disable penyulitan MD5, masing-masing. Sebagai contoh: #authconfig
enablemd5
ii.
Menggunakan Pengesahan Rangkaian (Using Network Authentication)
i.
F02-03-05-LE3-IS
Perkhidmatan yang disediakan di Linux untuk pengesahan rangkaian adalah

seperti berikut :
PINDAAN : 1
MUKASURAT 307
a. NIS
i. Penggunaan satu atau lebih pelayan NIS untuk berkongsi fail di
kalangan NIS pelanggan.
ii. Pelanggan dikonfigurasikan untuk mengesahkan pengguna dengan
memeriksa fail /etc/passwd dan /etc/shadow yang akan dikongsi bersama
berdasarkan NIS pelayan.
b. LDAP
i. Digunakan untuk mengesahkan akaun pengguna pada rangkaian.
ii. Pelanggan memerlukan pakej berikut untuk dipasang
menyambung
ke pelayan LDAP:
c. Openldap
d. openldap-clients
e. nss_ldap
f.
Mengurus Pengizinan Fail (Manage file permissions)

i. Mengenalpasti Pengizinan Fail (Identifying the File Permissions)
i.
Kebenaran akses fail yang ditakrifkan dengan merujuk kepada faktor-faktor

yang berikut:
a. Pemilik Fail (The file owner)
b. Pemilik Kumpulan (The group owner)
c. Pengguna Lain (Other users)
ii. Arahan ls -l boleh digunakan untuk melihat FAP untuk fail.

iii. Arahan chmod digunakan untuk menukar kebenaran akses fail.
iv. Keizinan dipratentukan, dipanggil keizinan fail default, yang diberikan
kepadanya fail, apabila pengguna mencipta fail baru.
v.
Arahan umask digunakan untuk menentukan dan menukar kebenaran

fail default yang diberikan kepada fail.
ii. Menukar Hak Milik Fail (Changing the File Ownership)
i.
Menggunakan arahan chown

a. Anda boleh menukar pemilikan untuk fail atau direktori.
b. Anda boleh menukar pemilikan kumpulan untuk fail.
c. Anda boleh menentukan kedua-dua pemilik baru dan kumpulan itu untuk fail.
d. Anda boleh menentukan hanya pemilik fail baru, di mana, pemilik kumpulan
fail masih tidak berubah.
e. Anda boleh menentukan hanya pemilik kumpulan fail, di mana,
pemilik fail masih tidak berubah.
f. Anda hanya boleh menentukan tempoh dan tidak ada nama kumpulan
supaya kumpulan ID ditukar kepada kumpulan login ID.
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 308
bi. Memberikan Kebenaran Khas (Assigning Special Permissions)
i.
Anda boleh memberikan kebenaran khas kepada pengguna yang membolehkan

pengguna untuk melaksanakan proses yang mengikut kebenaran yang diberikan
kepada pemilik fail atau pemilik kumpulan proses.
ii. Anda boleh menggunakan kebenaran fail khas yang berikut:

a. setUID
b. setGID
iii. Anda boleh menetapkan sedikit melekit direktori menggunakan sintaks berikut :
chmod + t <directory>
3.
Setup rangkaian pelanggan (network client setup) dan mengurus percetakan

rangkaian (manage network printing).
Dalam seksyen ini, kita akan bincangkan tentang setup rangkaian pelanggan (network client
setup) dan mengurus percetakan rangkaian (manage network printing). Antara subtopik yang akan
diterangkan ialah:
i.
Membuat laluan statik dan default (Create static and default routes)
ii. Membolehkan penghantaran IP (Enable IP forwarding)

iii. Konfigurasi antara muka rangkaian (Configure network interfaces)
iv. Konfigurasi pelanggan Dynamic Host Configuration Protocol (DHCP)
v.
Konfigurasi pelanggan Perkhidmatan pelanggan Domain Name Service (DNS)
vi. Konfigurasi Sistem Unix Bersama Percetakan (CUPS) (Configure the Common Unix Printing
System (CUPS))
vii. Menguruskan CUPS (Manage the CUPS)
viii. Set Network Printer menggunakan CUPS (Set Network Printer using CUPS)
a. Memahami Asas Rangkaian
i. Setiap komputer dalam rangkaian:

a. Mempunyai alamat IP yang unik yang diberikan kepadanya untuk bertukartukar maklumat mengenai rangkaian.
b. Mengandungi data yang dihantar pada rangkaian dalam bentuk kepingan kecil,
dikenali sebagai paket atau datagram.
ai. Setiap packet :
a. Mengandungi alamat IP penerima dan mengikuti jalan yang khusus untuk mencapai
destinasi.
b. Mengikuti jalan yang khusus daripada penghantar kepada penerima, yang
disebut sebagai route.
i.
Memperkenalkan Antaramuka Rangkaian
i. Antara muka rangkaian membantu:

a. Sambungkan komputer dan peranti pada rangkaian.
b. Mewujudkan
komunikasi
antara
antara
muka
perisian
yang
perisian
dikonfigurasikan dan peranti rangkaian yang disambungkan kepada sistem.

F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 309
ii. Antara muka rangkaian menggunakan tiga jenis fail konfigurasi yang terletak di
direktori /etc/sysconfig/network-scripts:
a. Skrip kawalan Interface
b. Fail fungsi Rangkaian
c. Fail konfigurasi Antara Muka
iii. Linux kernel menugaskan nama untuk setiap antara muka.
iv. Antara muka rangkaian yang mengandungi maklumat mengenai NIC Ethernet
komputer dikenali sebagai antara muka Ethernet.
v. Antara
muka rangkaian yang
menyediakan sambungan titik-ke-titik
sepanjang siri
link untuk komunikasi
antara dua komputer yang
dikenali
sebagai antara muka PPP.
vi. Setiap antara muka rangkaian yang
diberikan alamat IP yang
digunakan
untuk unik mengenal pasti antara muka.
vii. Alamat IP yang terdiri daripada octet diwakili sebagai empat nombor dipisahkan
dengan titik, yang secara kolektif dikenali sebagai notasi quad bertitik.
viii. Setiap alamat IP terdiri daripada dua bahagian:
a. Network Id: Mengenal pasti rangkaian.
b. Host Id: Mengenal pasti komputer tertentu pada rangkaian.
ix. Mengenalpasti Kelas Alamat IP
a. Satu kelas alamat IP adalah julat alamat IP yang boleh diberikan kepada
komputer.
b. Pihak berkuasa yang bertanggungjawab untuk memberikan alamat
IP dipanggil Internet Ditugaskan Bilangan Pihak Berkuasa (IANA).
c. IANA menyediakan pelbagai alamat IP yang diberikan kepada kelaskelas yang berbeza rangkaian seperti berikut:
i.
Kelas A: Terdiri daripada alamat IP dengan julat 1.0.0.0 hingga

127.255.255.255.
ii. Kelas B: Terdiri daripada alamat IP dengan julat 128.0.0.0 hingga

191.255.255.255.
iii. Kelas C: Terdiri daripada alamat IP dengan julat 192.0.0.0 hingga
223.255.255.255.
iv. Kelas D: Terdiri daripada alamat IP dengan julat 224.0.0.0 hingga
239.255.255.255.
v.
Kelas E: Terdiri daripada alamat IP dengan julat 240.0.0.0 hingga

255.255.255.255.
x. Pemetaan Alamat IP kepada Alamat Perkakasan

a. Alamat perkakasan adalah:
i.
Alamat fizikal komputer perlu untuk berkomunikasi dengan
komputer lain di rangkaian.

ii. Juga dipanggil Akses Media Control (MAC) alamat.
iii. Ditugaskan kepada kad adapter rangkaian computer
iv. Sepadan dengan satu atau lebih alamat IP yang dikaitkan dengan
penyesuai kad rangkaian komputer.
v.
F02-03-05-LE3-IS
Mengenal pasti alamat destinasi dengan unik.

PINDAAN : 1
MUKASURAT 310
vi. Address Resolution Protocol (ARP) membantu mendapatkan alamat

MAC sesuatu komputer dengan menukar alamat IP komputer yang
sepadan alamat MAC.
vii.Anda boleh melihat, menambah, atau memadam maklumat dari
cache ARP dengan menggunakan perintah arp.
viii. sintaks perintah ARP: arp [options]
b. Mengenalpasti Laluan IP (IP Route)
i. Penghala (Router):
a. Membolehkan sambungan di antara rangkaian yang berbeza.
b. Membolehkan pelbagai rangkaian untuk berkomunikasi antara satu sama lain.
c. Menetapkan jalan yang harus mengambil data.
d. Membolehkan data paket untuk sampai ke destinasi dengan menghantarnya
melalui rangkaian yang berlainan.
ii. Jadual Routing menyimpan maklumat mengenai semua laluan boleh dilakukan daripada
satu sumber kepada rangkaian destinasi.
iii. Arahan yang digunakan untuk melihat dan mengubah suai kandungan
daripada routing jadual adalah laluan.
iv. Syntax arahan route: route [-CFVnee]
v.
Static route adalah:

a. Laluan dari sumber ke destinasi yang tidak berubah pada kes kegagalan rangkaian
atau mana-mana laluan alternatif hadir.
b. Digunakan apabila terdapat hanya satu jalan yang boleh diperolehi daripada sumber
destinasi, dan tiada laluan alternatif lain yang boleh didapati untuk mencapai
komputer destinasi.
c. Boleh ditambah kepada rangkaian menggunakan arahan:
route add [-net | -host] target [netmask value] [gw value] [[dev] if] interface
vi. Default Route adalah:
a. Laluan statik yang menentukan laluan melalui mana satu paket dihantar jika
tiada laluan khusus untuk paket ditakrifkan.
b. Syntax untuk menetapkan laluan statik sebagai laluan default menggunakan perintah
route :
route add default [gw value] [dev] interface
c.
Ciri-ciri Penghantaran IP (IP Forwarding) adalah :
i.
Ciri kernel Linux yang membolehkan paket laluan dari satu rangkaian yang lain.
ii. Dinyahaktifkan dengan default, tetapi anda boleh mengaktifkan dan menyahaktifkan
feature ini, seperti yang dikehendaki.
iii. Digunakan apabila lebih daripada satu antara muka rangkaian.

iv. Boleh enable dan disable menggunakan fail /proc/sys/net/ipv4/ip_forward.
v.
Boleh juga enable dan disable menggunakan fail /etc/sysctl.conf.
vi. Nilai parameter net.ipv4.ip_forward adalah ditetapkan kepada 1 dan 0 hingga

enable dan disable penghantaran IP.
d.
Konfigurasi Antaramuka Rangkaian
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 311
i. Rangkaian antara muka perlu dikonfigurasikan untuk membolehkan peranti rangkaian

berkomunikasi dengan rangkaian.
a. Arahan ifconfig digunakan untuk:
i.
Konfigurasi antara muka rangkaian.
ii. Memaparkan maklumat konfigurasi mengenai antara muka rangkaian.

e.
Mengenalasti Konfigurasi Fail Antara Muka
i. Fail konfigurasi internet:

a. Simpan maklumat konfigurasi rangkaian untuk peranti rangkaian.
b. Digunakan oleh kernel untuk menentukan antara muka yang akan bermula pada
boot atau kemudian dan bagaimana untuk mengkonfigurasi antara muka tersebut.
c. Parameter yang hadir dalam fail konfigurasi antara muka Ethernet adalah seperti
berikut:
i.
BOOTPROTO=<protocol>
ii. BROADCAST=<address>
iii. DEVICE=<name>
iv. DNS{1,2}=<address>
v.
IPADDR=<address>
vi. MACADDR=<MAC-address>
vii.MASTER=<bond-interface>
viii. NETMASK=<mask>
ix. NETWORK=<address>
x. ONBOOT=<answer>
xi. PEERDNS=<answer>
xii.SLAVE=<bond-interface>
xiii. SRCADDR=<address>
xiv. USERCTL=<answer>
f.
Menggunakan Utiliti Konfigurasi
i. Perintah-perintah yang boleh digunakan untuk menetapkan parameter rangkaian adalah

seperti berikut:
a. Ifconfig
b. ifup and ifdown
c. mii-tool
d. netconfig
e. neat
ii. Arahan ifconfig digunakan untuk memaparkan dan menetapkan konfigurasi
nilai-nilai untuk antara muka rangkaian.
iii. Syntax dengan menggunakan arahan ifconfig:

ifconfig [interface <IP address> ] [ netmask <netmask address> ] [
broadcast <broadcast address> ]
iv. Arahan ifup digunakan untuk mengaktifkan antara muka rangkaian.
v.
F02-03-05-LE3-IS
Syntax arahan ifup: ifup <interface>

PINDAAN : 1
MUKASURAT 312
vi. Arahan ifdown digunakan untuk menyahaktifkan antara muka rangkaian.

vii. Syntax arahan ifdown: ifdown <interface>
viii. Arahan mii-tool menentukan dan memanipulasi status Media Independent Interface (MII)
Unit.
ix. Syntax menggunakan arahan mii-tool:
mii-tool [options] [interface]
x. Arahan netconfig alat konfigurasi berasaskan teks untuk mengkonfigurasi rangkaian
antara muka untuk alamat IP dinamik dan statik.
xi. Arahan neat alat konfigurasi rangkaian pentadbiran grafik digunakan untuk
mengkonfigurasi antara muka rangkaian.
g.
Dengan menggunakan DHCP dan BOOTP
i. Protokol Bootstrap (BOOTP) digunakan jika host mahu mengkonfigurasi sendiri

dinamik semasa sistem boot up.
ii. Perkhidmatan yang disediakan oleh BOOTP adalah seperti berikut:
a. Menetapkan alamat IP.
b. Menentukan alamat IP pelayan BOOTP.
c. Menentukan nama fail boot yanag dimuatkan (load)
iii. Kedua-dua fasa dalam proses BOOTP adalah seperti berikut:
a. Menentukan alamat pelanggan dan pelayan BOOTP .
b. Memindahkan fail yang perlu dimuatkan.
iv. DHCP membolehkan peruntukan yang dinamik alamat IP kepada pelanggan DHCPenabled pada rangkaian.
a. Pelanggan DHCP komputer lain di rangkaian yang menghantar permintaan
DHCP .
b. Pelayan DHCP komputer di rangkaian yang memberi respons kepada permintaan
DHCP yang diterima daripada pelanggan DHCP.
c. Manfaat menggunakan DHCP adalah seperti berikut:
i.
Mengurangkan kesilapan konfigurasi yang disebabkan oleh pengguna

konfigurasi alamat IP.
ii. Mengurangkan kemungkinan memberikan alamat IP salinan tuan rumah.

iii. Tetapkan nilai konfigurasi centrally.
iv. Menghapuskan keperluan untuk mengekalkan rekod semua alamat IP.
h.
Konfigurasi DNS
i. Nama Domain (DNS) memberikan nama-nama unik yang sepadan dengan

alamat IP yang diberikan kepada komputer.
ii. DNS mempunyai pangkalan data hierarki dan diagihkan yang mengandungi
pemetaan nama host dengan alamat IP yang sepadan.

iii. Nama host di dalam pangkalan data DNS yang dianjurkan menjadi pokok yang logic
struktur yang dikenali sebagai ruang nama domain (domain namespace).
iv. Pelbagai kategori domain top-level:
a. arp - Digunakan untuk menukar alamat IP komputer kepada bentuk yang pengguna
boleh difahami.
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 313
b. Three letter code mewakili jenis organisasi. Ada tujuh three letter codes :
i. com: Commercial organization
ii.edu: Educational institution
iii. gov: Government institution
iv. mil: Military group
v.net: Major network organization
vi. int: International organization
vii. org: Organizations other than those mentioned above
viii.
Two letter code Mewakili country codes, contoh my, us dan uk. v.
Komponen DNS adalah :
a. DNS server
b. DNS client
c. DNS resource records
vi. DNS klien perlu dikonfigurasikan untuk menggunakan perkhidmatan DNS.
vii. Fail /etc/resolv.conf digunakan untuk mengkonfigurasi klien DNS.
viii. Parameter dalam fail /etc/resolv.conf ialah:
a. Nameserver: Menetapkan alamat IP nameserver DNS.
b. Domain: Menetapkan nama domain tempatan, contohnya
bluemoon.smartdevelopers.com
c. Search: Menetapkan nama pelayan DNS melampirkan kepada domain.
i.
Mengenapasti Network Diagnostics Tools
i.
Arahan berikut boleh digunakan untuk mendapatkan maklumat tentang network:

a. ping: Membolehkan anda untuk menguji sambungan di seluruh rangkaian.
Sintaks arahan ping adalah : ping <target_computer_name>
b. traceroute : Membolehkan anda untuk melihat bagaimana paket rangkaian
bergerak melalui rangkaian.
Sintaks arahan traceroute adalah :traceroute hostname/IP address
c. netstat: Membolehkan anda untuk melihat semua sambungan aktif semasa
konfigurasi dan aktiviti.
4.
Mentadbir Perkhidmatan Percetakan
i.
Pencetak boleh disambungkan ke pelayan Linux, remote Linux / UNIX

komputer, komputer Windows, atau Server Novell Netware.
ii. Daemon cetak (printing daemon) adalah satu program yang menyimpan gambargambar yang mencetak pada cakera keras dan menghantar fail ke pencetak.
iii. Proses menyimpan gambar-gambar yang cetak pada cakera keras dan
menghantar mereka ke pencetak dipanggil spooling.
iv. Kedua-dua jenis daemon percetakan yang mengendalikan spooling:

a. Common Unix Printing Sistem Daemon (cupsd): Menguruskan spooling fail pada pelayan.
b. Line Printer Daemon (lpd): Bertindak sebagai spooler satu dengan menerima fail
daripada pelanggan dan menyimpan mereka pada pelayan sehingga pencetak sudah
bersedia untuk percetakan.
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 314
a.
Mengkonfigurasi Pencetak
i. Anda perlu mengkonfigurasi pencetak dalam Linux memulakan perkhidmatan.

ii. Arahan redhat-config-printer-tui digunakan untuk mengkonfigurasi pencetak
melalui antara muka baris arahan.
iii. Jenis giliran yang berlainan didapati untuk pencetak ialah:
a. Local Printer Device - digunakan untuk melampirkan pencetak terus ke computer
melalui port selari atau USB.
b. Unix Print Queue - yang digunakan untuk melampirkan pencetak untuk sistem UNIX
yang boleh diakses pada rangkaian TCP / IP.
c. Windows Print Queue - digunakan untuk melampirkan pencetak kepada
sistem yang berlainan yang berkongsi pencetak rangkaian Samba (SMB).
d. Novell Print Queue digunakan untuk melampirkan pencetak kepada sistem yang
berlainan yang menggunakan teknologi rangkaian Novell Netware.
e. Jetdirect Printer - Digunakan untuk melampirkan pencetak secara langsung kepada
rangkaian melalui antara muka HP JetDirect .
b.
Percetakan Antaramuka
i.
Linux menyediakan dua perkhidmatan percetakan seperti berikut:

a. CUPS
b. LPRng
ii. Perkhidmatan cetak bekerja melalui antara muka percetakan seperti Berkeley
iii. Software Distribution (BSD) dan System V interface
iv. Antara muka BSD digunakan untuk melaksanakan alat percetakan selaras arahan.
Antara muka BSD menyokong pengagihan pelbagai Unix dan Linux, seperti:
a. FreeBSD
b. OpenBSD
c. NetBSD
v.
BSD antara muka mengendalikan tugas-tugas percetakan yang menggunakan perintahperintah berikut:
a. lpr: Mencetak fail-fail tempatan atau pencetak rangkaian.
b. Sintaks arahan lpr adalah: lpr [Options] [filename1] [filename2]
c. lpq: Permintaan status baris gilir cetakan semasa pada pencetak yang dinyatakan.
d. Sintaks arahan lpq adalah: lpq [options] [printer name]
vi. Sistem V Interface antara muka baris arahan yang membolehkan anda
Menggunakan perkhidmatan percetakan.
vii.Sistem V Interface mengendalikan tugas-tugas pencetakan yang
menggunakan arahan berikut:
a. lp: Menghantar gambar untuk mencetak atau mengubah cetak kerja yang belum
selesai.
b. Sintaks arahan lp adalah: lp [options] [filename]
c. lpstat: Memaparkan maklumat status pencetak semasa dan pekerjaan.
d.
Sintaks arahan lpstat adalah: lpstat [options] [printer(s)] [ [job(s)] c.

Menggunakan CUPS
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 315
i.
CUPS adalah sistem percetakan utama dengan Red Hat Enterprise Linux System Ia
menyokong Percetakan Internet Protocol (IPP) yang berasaskan pada HTTP/1.1.
ii. CUPS menawarkan ciri-ciri berikut:

a. Menyokong kedua-dua antara muka BSD dan Sistem V.
b. Menyokong redirection automatik pekerjaan cetak.
c. Menyokong pooling pencetak.
d. Menyokong pentadbiran berasaskan web pencetak dan pekerjaan cetak.
e. Menyokong konfigurasi rangkaian secara automatik pencetak.
f.
Menyediakan keserasian dengan sistem pelanggan LPRng.
iii. CUPS memerlukan fail-fail berikut untuk konfigurasi:

a. /etc/cups/cupsd.conf: Fail konfigurasi pelayan yang mengandungi maklumat yang
diperlukan untuk mengakses pencetak.
b. /etc/cups/printers.conf : fail konfigurasi pencetak yang mengandungi maklumat
mengenai semua pencetak tempatan yang disediakan.
iv. Baris cetakan spool bergilir dalam kes CUPS dirujuk sebagai giliran CUPS, yang
mengandungi maklumat berikut tentang setiap permintaan cetak:
a. Nama pengguna yang hantar
b. Status permintaan percetakan
c. Nama host sistem yang telah meminta percetakan
d. Nombor Kerja permintaan percetakan
v.
Anda boleh menguruskan giliran CUPS menggunakan arahan lpadmin dan antara muka
Web.
a. Sintaks arahan lpadmin adalah :
lpadmin [ -E ] [ -h server ] -d destination
lpadmin [ -E ] [ -h server ] -p printer option(s)
lpadmin [ -E ] [ -h server ] -x destination
b. Pilihan yang tersedia dengan arahan lpadmin adalah seperti berikut:
-d: Menetapkan pencetak default untuk komputer.
-p: Mengkonfigur pencetak yang dinamakan.
-x: Memadam semua kerja-kerja yang belum selesai dan kerja semasa.
vi. Antara muka Web adalah antara muka berasaskan web di Linux yang digunakan untuk
mengkonfigurasi pencetak dan pekerjaan cetak pada rangkaian.
vii. Anda boleh menguruskan giliran CUPS menggunakan mana-mana pelayar web, seperti
Mozilla.
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 316
LATIHAN
1. Senaraikan tujuh (7) masalah yang terdapat semasa bekerja dengan menggunakan perisian LINUX.
2. Apakah faktor-faktor yang perlu dipertimbangkan semasa mencipta satu akaun pengguna?
3. Nyatakan dua jenis pilihan kata laluan dalam sistem Linux.
4. Nyatakan dua kegunaan command ifconfig.
5. Terangkan mengenai penggunaan arahan berikut : ping, traceroute, netstat
RUJUKAN :
1.
NIIT Group Linux Essential, NIIT, India, Lesso n 1 A
2.
Michael Jang, Red Hat Certified Engineer Linux Study Guide, Fifth Editon, McGraw Hill/Osborne 2007,
ISBN 9780072264548, Chapter 11
3. Lesson: 1A, Managing a user profile, NIIT

4.
Michael Jang, Red Hat Certified Engineer Linux Study Guide, Fifth Editon, McGraw Hill/Osborne 2007,
ISBN 9780072264548, Chapter 6
5. Lesson 2A, Troubleshooting the Linux System, NIIT

6. Michael Jang, Red Hat Certified Engineer Linux Study Guide, Fifth Editon, McGraw Hill/Osborne
2007, ISBN 9780072264548, Chapter 3
F02-03-05-LE3-IS
PINDAAN : 1
MUKASURAT 317
Disediakan Oleh :
Unit Kurikulum
Bahagian Kawalan Teknikal
Jabatan Tenaga Manusia

F02 Sem3 Is

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

F02 Sem3 Is

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

KERTAS PENERANGAN

Cetakan Pertama Julai 2013

MODUL PEMBELAJARAN: F02 SIJIL TEKNOLOGI KOMPUTER (RANGKAIAN)

Kod Pengesahan WIM

Kod Pengesahan Silibus

Tarikh Pengesahan WIM

PENGESAHAN JAWATANKUASA PEMANDU KURIKULUM

SENARAI AHLI JAWATANKUASA PEMBANGUNAN WIM

Sofian Bin Mohamad

Mohd Khalid Bin Adnan

Rafidah Binti Ab Aziz

Mohd Yazid Bin Hj Ahmad

ILP Kuala Langat

Niza Suzaini Binti Mohd Noor

Mohd Hairudin Bin Hassan

Hafizah Binti Mohamad Deli

ILP AP Nibong Tebal

Norzahafizan Bin Abd Rahman

Cik Norida binti Othman

BKT, Ibu Pejabat

Pn Adila Binti Jaffar

BKT, Ibu Pejabat

6 Mei 10 Mei 2013

GROUP CLUSTERING MODULE 1

Develop Activity Report

F02-03-01-LE2 HUMAN RESOURCES MANAGEMENT

KOD DAN NAMA F02-01-01 COMPUTER TECHNOLOGY

INTRODUCTION TO PROJECT MANAGEMENT

IDENTIFY NETWORK PROJECT MANAGEMENT USING STANDARD

1. PENGENALAN KEPADA PENGURUSAN PROJEK

Projek adalah satu usaha sementara terdiri

1.2. Pengurusan Projek ICT

1.3. Kategori Projek ICT

Perluasan sistem ICT; dan

g) Pematuhan dan pengukuhan ICT.

1.4. Komponen Utama Dalam Pelaksanaan Sesuatu Projek ICT

a) Punca Kuasa yang merujuk kepada keputusan rasmi serta kuasa

Jawatankuasa Pemandu Projek dibentuk bagi memantau dan

membincang dan memberi penyelesaian terhadap sebarang

1.5. Mengukur Kejayaan Pelaksanaan Sesuatu Projek ICT

2. ELEMEN-ELEMEN PENGURUSAN PROJEK

2.2 Perancangan Strategi

2.3 Perancangan Operasi.

2.4 Kepentingan Perancangan

c) Mengurangkan masalah berterusan yang tidak dijangka

2.5 Langkah-langkah Membuat Perancangan

Perlu dinyatakan dalam bentuk tulisan

iii. Hendaklah spesifik dengan masa

Tentukan turutan subunit dan masukkan maklumat ini di dalam jadual

g) Kirakan kos setiap subunit di dalam belanjawan projek

Tentukan jenis-jenis latihan yang diperlukan

Bentuk polisi dan prosedur

2.6 Perancangan Dan Penjadualan

sumber-sumber lain(bahan dan peralatan) yang diperlukan untuk mencapai tarikh

Tujuan WBS digunakan adalah untuk:

WBSyang baik mempunyai :

Langkah 1 : Bahagikan projek kepada beberapa objektif utama Langkah 2

Langkah 4 : Peringkat terendah sub-aktiviti di dalam hirarki merupakan

LANGKAH-LANGKAH MEMBENTUK WBS UNTUK PERANCANGAN

Tentukan tarikh dan tempat persidangan

Merekebentuk dan melaksanakan rancangan pemasaran

2. Bahagikan objektif utama kepada aktiviti-aktiviti

Tentukan lokasi dan tarikh persidangan