Matemtica Aplicada
Unidad I
NMEROS COMPLEJOS
1.
INTRODUCCIN
En el mundo de las matemticas se utilizan diferentes grupos de nmeros como
son los nmeros naturales, los enteros, los racionales o los reales. Pero algunas
ecuaciones algebraicas, concretamente las ecuaciones en las que hay que
calcular las races cuadradas de nmeros negativos es donde aparecen los
nmeros complejos, que nos ayudan a resolverlas.
Ejemplo:
Al resolver la ecuacin x2+1=0; observamos que para encontrar las soluciones
tenemos que definir la raz cuadrada de un nmero negativo, cuyo resultado no
es un nmero real.
Luego al nmero j se le llama la unidad imaginaria
1.1
j = 1
DEFINICIN
Un nmero complejo z es un par ordenado de nmeros reales x e y,
escrito como:
z = ( x; y )
Donde:
x se llama la parte real de z :
y se llama la parte imaginaria de z :
Re(z) = x
Im(z) = y
2
;
3
Re(z1) = 5 , Im(z1) = 2
7 ) Re(z2) =
2
, Im(z2) =
3
Matemtica Aplicada
1.2
TECSUP - PFR
NOTACIN
Un nmero complejo z = ( x; y ) se escribe comnmente como:
z = x + jy
Notacin algebraica o
binmica
Ejemplo:
z1 = (5;2)
z2 = (
1.3
2
;
3
7 )
z2 =
z1 = 5 j2
2
+j 7
3
z = 2 + j3
TECSUP - PFR
Matemtica Aplicada
a) z1 = 5 + j2
b) z 2 = 4 + j3
c) z 3 = 3 j2
d) z 4 = 1 j5
e) z 5 = j4
1.4
OPUESTO Y CONJUGADO
z = x + jy
Opuesto de z
z = x jy
Conjugado de z
z * = x jy
Matemtica Aplicada
TECSUP - PFR
Ejemplo:
Nmero
complejo
z = 2 + j4
Opuesto
Conjugado
z = 2 j4
z * = 2 j4
Ejercicio:
Determine grficamente el opuesto y conjugado de:
a) z1 = 3 j5
b) z 2 = 5 + j2
c) z 3 = 1 j2
d) z 4 = 2 + j3
e) z 5 = j5
1.5
LAS POTENCIAS DE J
j1 = 1 = j
j5 = j 4 .j = (1).j = j
j2 = ( 1 ) 2 = 1
j6 = j 4 .j2 = (1).(1) = 1
j3 = j2 .j = ( 1).j = j
j7 = j 4 .j3 = (1).( j) = j
j 4 = j2 .j2 = (1).(1) = 1
j 8 = j 4 .j 4 = (1).(1) = 1
TECSUP - PFR
Matemtica Aplicada
j 2 = 1
j0 = j 4 = 1
Calcule j323
Ejemplo:
z1 = x 1 + jy 1
z 2 = x 2 + jy 2
z1 + z 2 = x 1 + x 2 + j( y 1 + y 2 )
Matemtica Aplicada
TECSUP - PFR
Luego: z1 + z 2 = x 1 + x 2 + jy 1 + jy 2
z1 z 2 = x 1 x 2 + jy 1 jy 2
z1 z 2 = x1 x 2 + j( y1 y 2 )
Ejemplo:
Dado z1 = 2 j3 y z 2 = 3 + j5 . Calcule z1 + z 2 y z1 z 2
z1 + z 2 = 2 + (3) + j[( 3) + 5] z1 + z 2 = 1 + j2
z1 z 2 = [2 (3)] + j[( 3) 5] z1 z 2 = 5 j8
Ejercicios:
Efecte las siguientes operaciones:
a) (3 + j) + (1 j3)
b) (5 + j3) (6 + j4)
c) (0,5 j4) + (1,5 j)
d) (3,8 + j2,4) (1,3 + j0,5)
b) Multiplicacin de nmeros complejos
z1 = x 1 + jy 1
z 2 = x 2 + jy 2
z1 .z2 = ( x1 .x 2 y1.y 2 ) + j( x1 y 2 + x 2 y1 )
Luego: z1 .z 2 = ( x 1 + jy 1 ).( x 2 + jy 2 )
Ejemplo:
Dado z1 = 4 j5 y z 2 = 2 + j3 . Calcule z1 .z 2
z1 .z 2 = (4 j5).(2 + j3) = [4.2 + ( j5).( j3)] + [4.j3 + ( j5).2]
= (8 + 15) + j(12 10) = 23 + j2
TECSUP - PFR
Matemtica Aplicada
Ejercicios:
Efecte las siguientes operaciones:
a) (2 j2).(1 + j3)
b) (2 + j3).(5 j6)
c) (4 + j5).(4 j5)
d) (1 j2).(1 + j2)
c) Divisin de nmeros complejos
z1 = x 1 + jy 1
z 2 = x 2 + jy 2
Luego:
z1
x .x + y1 .y 2
x .x x1 .y 2
= ( 1 22
) + j( 2 21
)
2
2
z2
x2 + y2
x2 + y2
z1
( x + jy 1 ) ( x 2 jy 2 )
= 1
.
z 2 ( x 2 + jy 2 ) ( x 2 jy 2 )
z1
z2
z1
(5 j3) (4 j2) 20 j10 j12 + 6 j2 14 j22 14
22
=
.
=
=
=
j
= 0,7 j1,1
2
z 2 (4 + j2) (4 j2)
20
20
20
16 4 j
Ejercicios:
Efecte las siguientes operaciones:
a)
2 + j4
4 j2
b)
1 j4
3+ j
c)
5+ j
2 j
d)
4 j2
j
Matemtica Aplicada
1.7
TECSUP - PFR
z = x + jy
z = r/
Forma
binmico
Forma
polar
Dado:
Calculamos:
z = x + jy
r=
y
= arctan( )
x
x2 + y2
r = 4 2 + 32 = 5
3
= arctan( ) = 36,87
4
Luego:
z = 5 / 36,87
TECSUP - PFR
Matemtica Aplicada
Ejemplo 2:
Convierta el complejo: z = 3 j2 , a forma polar.
r = (3) 2 + (2) 2 = 13 = 3,61
= arctan(
2
) = 146,31
3
Luego:
z = 3,61/ 146,31
Ejercicios:
Pasa los siguientes nmeros complejos a forma polar
a)
b)
c)
d)
1 + j2
2 + j4
3 j
5 j4
Dado:
z = r/
Calculamos:
x = r cos
y = rsen
rsen
r cos
Ejemplo:
z = 10 + j17,32
Ejercicios:
Pasa los siguientes nmeros complejos a forma binmico
a) z = 15 / 45
b) z = 24 / 126
Matemtica Aplicada
TECSUP - PFR
c) z = 80 / 26
d) z = 64,8 / 145
1.8
z = r(cos + jsen)
z = re j
en grados o en
radianes
en radianes
complejo:
r = 5 2 + 12 2 = 13
= arctan(
12
rad
) = 67,38 = 67,38
= 1,176rad
5
180
{forma trigonomtrica}
{forma exponencial}
Ejercicios
Pasa los siguientes nmeros complejos a forma trigonomtrica y
exponencial.
a) z = 7 + j24
b) z = 15 + j8
c) z = 30 j60
d) z = 32 j24
10
TECSUP - PFR
1.9
Matemtica Aplicada
z1 .z 2 = r1 .r2 / 1 + 2
Ejemplo:
Calcule el producto del nmero complejo z = 40 / 60 por su conjugado.
El conjugado de z es: z* = 40 / 60
Luego: z.z* = 40.40 /(60) + (60)
Finalmente: z.z* = 1600 / 0
b) Divisin
z1 r1
= / 1 2
z 2 r2
Ejemplo:
Calcule el cociente de los nmeros z1 = 5 / 150 y z 2 = 2 / 30
Efectuamos la operacin indicada:
z1 5 / 150 5
=
= / 150 30
z2
2 / 30
2
z1
= 2,5 / 120
z2
11
Matemtica Aplicada
TECSUP - PFR
c) Potencia
zn = (r / )n = r n / n
Ejemplo:
Elevar a la potencia 4 el nmero z = 1,5 / 60
z 4 = (1,5 / 60) 4 = 5,0625 / 240
Nota: Aplicando la propiedad de la potencia de un nmero complejo, se
obtiene la siguiente frmula llamada Frmula de Moivre:
(cos + jsen) n = cos(n) + jsen(n)
que es til en trigonometra, pues permite hallar cos(n) y sen(n) en
funcin de sen y cos
d) Radicacin
Ejemplo:
z =nr
+ k (360)
n
r = 32 + 4 2 = 5
z= 5
4
= arctan( ) = 53,13
3
53,13 + k (360)
2
, k = 0;1
12
z = 5 / 53,13
TECSUP - PFR
Matemtica Aplicada
k=0
z1 = 2,236 / 26,565
k=1
1.10 CONCLUSIONES
z = x jy
2.
Forma polar
z = r /
z* = r /
Forma
exponencial
z = re j
Forma
trigonomtrica
z = r (cos + jsen)
z * = re j
z* = r (cos jsen)
PROBLEMAS
1.
c) 4 e
d) 2e
e) 10e
2.
2
3
5
6
7
6
13
Matemtica Aplicada
TECSUP - PFR
d) z = 2,5e
. Hallar z.z*
e) z = 2 + j8 . Hallar z z*
f) z = 95 / 25 . Hallar z z*
3.
a)
150 / - 60
b)
c)
d)
4.
6,93 j4
27e
3
2
5.
Expresar cada una de las relaciones por un nico complejo en forma polar:
a) (2,5 + j10)(0,85 + j4,3)
b) (72 j72)(1,3 + j4 ,8)
c) (2 + j6)(18 / 21)
d) (1/ 80)(25 / 45)(0,2 / 15)
e) ( j1,63)(2,6 + j1)
f) (6,88 / 12) /(2 + j1)
14
TECSUP - PFR
Matemtica Aplicada
15
Matemtica Aplicada
TECSUP - PFR
ANOTACIONES:
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
16