41
.
.
.
...
yij
.
.
.
yIj
.
.
.
...
y i1
yI1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
y2j
.
.
.
y21
.
.
.
y1j
BLOQUE j
y11
BLOQUE 1
yIJ
.
.
.
yiJ
.
.
.
y2J
y1J
BLOQUE J
42
Aditividad
i =1 i = 0
j =1 j = 0
u ij Distribucin Normal
ir o jk
E u ij u rk = 0
i, j
Var u ij = 2
i, j
E u ij = 0
y ij = + i + j + u ij ; i :1,..., I ; j :1,..., J
43
H 1( ) : j 0
H 0( ) : j = 0
H 1( ) : i 0
Para algn j
Para algn i
Contraste de Hiptesis
H 0( ) : i = 0
Comparaciones Mltiples
OBJETIVOS
44
El
El
El
i =1 j =1
= y ij
i =1 j =1
45
y
1 I J
y ij
=
=
IJ
IJ
..
..
y
i =1 ij
y j = y ij
i =1
yi =
.
.
y. j 1 I
=
y. j =
yi
1 J
yi =
y ij
=
j
=
1
J
J
J
y
j =1 ij
..
y
y 11 .... y 1 j .... y 1 J
.
.
.
y i1 .... y ij .... y i J
.
.
.
y I 1 .... y Ij .... y I J
1
.
i
.
I
Tratamientos
Bloques
( )
G.L.(i ) = I 1
j =1
= 0 G.L. = J 1
j
j
i =1
i = 0
. ..
I
1
j = yij = y j y
I i =1
. ..
J
1
i = yij = yi y
J j =1
..
I J
1
= y ij = y
N i =1 j =1
46
RESIDUOS
. .
..
i = 1,.., I ;
j eij = 0,
j = 1,.., J
1
2
I
J
e
( I 1)( J 1) i =1 j =1 ij
E S R2 = 2
VARIANZA RESIDUAL
( I 1)( J 1) 2
2
E
=
eij = y ij y ij = y ij i j = y ij y i y j + y
2
2
no es un estimador centrado de
i eij = 0,
2
SR =
2
1
I
J
I
J
= i =1 j =1 y ij i j = i =1 j =1eij2
N
47
. ..)
j =1
i =1 j =1
..)
SCR = ( y ij y i y j + y
i =1
. .
2
)
..
SCTr = J ( y i y
i =1 j =1
..)
2
j =1
. ..)
SCBl = I ( y j y
i =1 j =1
+I (y j y
SCT = ( y ij y
i =1
= J ( yi y
i =1 j =1
..)
( yij y
DESCOMPOSICION DE LA VARIABILIDAD
48
J
CMTr = S =
T r I 1
i =1
..)
. .
i =1 j =1
j =1
..)
(y j y
..)
I
CMBl = S 2 =
B l J 1
i =1 j =1
( yij y
y ij y i y j + y
(
( I 1)( J 1)
( yi. y..)
CMR = S 2 =
1
CMT = S =
N 1
T
CUADRADOS MEDIOS
49
Criterio de Rechazo
2
SR
F( I 1) , ( I 1)( J 1)
F =
2
SR
F( J 1) , ( I 1)( J 1)
F =
S Bl
H 0 : 1 = 2 = ..... = I = 0
Estadstico de Contraste:
Criterio de Rechazo
Estadstico de Contraste:
S Tr
H 0 : 1 = 2 = ...... = I = 0
ANALISIS ESTADSTICO
50
TOTAL SCT =
Residual SCR =
j =1
. .
..)
(y j y
i =1
( yi. y..)
S. C.
..)
i =1 j =1
( yij y..)
i =1 j =1
2
( y ij yi y j + y
Bloques SCBl = I
Tratam. SCTr = J
F. V.
J- 1
I- 1
G. L.
N-1
(I - 1) (J - 1)
TABLA ANOVA
ST
SR
2
S Bl
2
S Tr
C. M.
S Bl S R
S Tr S R
Fexp
51
R2 =
SCTr + SCBL
SCT
N-1
(I 1) (J 1)
J- 1
I- 1
G. L.
SCTr
SCT
2 =
R Bl
SCBL
SCT
ST
SR
2
S Bl
S Bl S R
S Tr S R
Fexp
2
S Tr
C. M.
DE DETERMINACIN
2 =
R Tr
COEFICIENTE
SCT =
y2
J
2
y
j =1 ij IJ
..
I
i =1
TOTAL
IJ
2
1 I
2 y
SCTr = y i
J i =1
IJ
. ..
2
y
1 J
SCBl =
y.2j ..
j =1
S. C.
Residual
Bloques
Tratam.
F. V.
52
A
87
85
90
89
99
Fertilizantes
1
2
3
4
5
96
97
92
87
86
91
98
95
95
88
Bloques
90
88
90
85
83
Ejemplo
Una industria algodonera, interesada en maximizar el rendimiento de la semilla de
algodn, quiere comprobar si dicho rendimiento depende del tipo de fertilizante
utilizado para tratar la planta. A su disposicin tiene 5 tipos de fertilizantes. Como
puede haber diferencia entre las parcelas, el experimentador decide efectuar un diseo
en bloques aleatorizados. Para ello, divide el terreno en 4 bloques y cada bloque en 5
parcelas, fumigando dentro de cada bloque cada una de las parcelas con un
fertilizante. Al recoger la cosecha se mide el rendimiento de la semilla, obtenindose
las siguientes observaciones.
53
99
y j
96
97
..
. ..
IJ
190096
436
90
88
90
85
83
20
820449
1811
656689
141376
138384
372
376
134689
123904
118336
y i2
367
352
344
yi
1 2
18112
2
y ij y = 164407
= 420.95
218089
467
91
98
95
95
88
i =1
2
1 5 2 y
656689 18112
=
= 186.20
SCTr = y i
4
20
J
IJ
i =1 j =1
SCT =
5 4
209764
89
92
202500
90
87
458
85
86
450
87
.
y.2j
Fertilizantes
Bloques
164407
35398
34678
33689
31044
29598
2
y
ij
54
..
103.75
131.00
420.95
Entre bloques
Residual
TOTAL
SCT
420 . 95
SCT
420.95
10.9166
3.168
4.264
Fexp
SCBl 103.75
2
R =
=
= 0.2464
19
12
34.5833
46.5500
C. M.
R 2 = R2 + R 2 = 0.6887
SCTr
186 . 2
2
R =
=
= 0 . 4423 ;
186.20
Entre tratamientos
3
G. L.
S. C.
F. V.
TABLA ANOVA
i =1
2
1 4 2 y
820449 18112
=
= 103.75
SCBl = y j
5
20
I
IJ
55
Fexp = 4.264
Fexp = 4.264
Acep. H0
0.0233
Rech. H0
Fexp = 3.168
Acep. H0
Acep. H0
0.0629
56
186.20
234.75
420.95
Entre tratamientos
Residual
TOTAL
19
15
G. L.
2.974
Fexp
Acep. H0
15.65
46.55
C. M.
S. C.
F. V.
TABLA ANOVA
57
j j = 0
i ( ) ij = j ( ) ij = 0
Replicamos el experimento
Suponemos que la interaccin es nula
Suponemos una interaccin de tipo lineal Test de interaccion de Tukey
i i = 0
( ) ij Interaccin
y ij = + i + j + ( ) ij + u ij ; i :1,..., I ; j :1,..., J
Cuando existe interaccin entre los factores , el modelo tendr la siguiente ecuacin
58
j j =0
i i j = j i j = 0
i i = 0
y ij = + i + j + i j + u ij ; i :1,..., I ; j :1,..., J
( ) ij = i j
Tukey desarroll un mtodo para determinar si existe interaccin cuando slo hay una
observacin por celdilla, conocido como el test de interaccin de un grado de
libertad. Supone que la forma de la interaccin es
59
SCIT 1
FIT =
F1, ( IJ I J )
SCR ( IJ I J )
H 0 : = 0 ( No hay interaccin)
G.L. (Res) = ( IJ - 1) - ( I - 1 ) - ( J - 1 ) - 1 = I J - I - J
2
J
I
i j y ij
1
1
i
j
=
=
I
J
2
2
2
=
SCIT = i
i =1
j =1 j
I 2 J 2
i =1 i j =1 j
I
J
i j y ij
i
j
=
1
=
1
=
I 2 J 2
i =1 i j =1 j
60
A
87
85
90
89
99
Fertilizantes
1
2
3
4
5
96
97
92
87
86
91
98
95
95
88
Bloques
90
88
90
85
83
Ejemplo
Una industria algodonera, interesada en maximizar el rendimiento de la semilla de
algodn, quiere comprobar si dicho rendimiento depende del tipo de fertilizante
utilizado para tratar la planta. A su disposicin tiene 5 tipos de fertilizantes. Como
puede haber diferencia entre las parcelas, el experimentador decide efectuar un diseo
en bloques aleatorizados. Para ello, divide el terreno en 4 bloques y cada bloque en 5
parcelas, fumigando dentro de cada bloque cada una de las parcelas con un
fertilizante. Al recoger la cosecha se mide el rendimiento de la semilla, obtenindose
las siguientes observaciones.
61
87
85
90
89
99
-3.35
2.58
j2
1.05
87.2
-0.55
93.4
90
88
90
85
83
91.6
91
98
95
95
88
90
96
97
92
87
86
y j
Fertilizantes
Bloques
20.75
.. =90.55
94.00
93.00
91.75
88.00
86.00
yi
11.902
3.45
46.55
6.002
2.45
1.440
1.20
-21.45
14.49
91.63
19.62
- 78.03
6.502
- 2.55
62
ji j yij
- 69.16
i2
- 4.55 20.702
I
J 2 2 2
2 ( 46.55 )( 20.75 )
0.0222
(
)
i j
i =1 j =1
F0.05;1, 11 = 4.84
= 0.05,
SCIT 1
0.4760
FIT (exp) =
=
= 0.04011
SCR ( IJ I J ) 130.524 11
SCR = SCT - SCTr - SCBl - SCIT = 420.95 - 186.20 - 103.75 - 0.4760 = 130.524
SCIT =
5
4
i j y ij
21.45
1
1
i
j
=
=
=
=
= 0.0222
5 2 4 2
46.55 )( 20.75 )
(
i =1 i j =1 j
63
J, nmero de bloques
PARAMETROS:
64
ii ) = R
K 1
;
I 1
iii ) J I ,
X
X
X
X
X
I = 5 = J,
K = 4 = R,
Tratamientos
X
X
K 1
3
=4 =3
=R
I 1
4
Bloques
i ) N = IR = JK ;
65
. ..
SCT =
I
i =1
i =1
=0
..
y2
J
2
y
j =1 ij
N
Ti
i = 1, 2,....I
G.L. ( Res ) = ( N- 1 )- ( I - 1 ) - ( J - 1 ) = N - I - J + 1
y2
1
J
2
SCBl =
y j
1
j
=
K
N
nij =
1 J
Ti = y i nij y j ,
K j =1
SCTr * =
K i =1Ti2
y ij = + i + j + u ij ; i :1,..., I ; j :1,..., J
66
. ..
I
i =1
2
y
J
2
y
ij
j =1
N
..
y2
J
2
y
j =1 j
N
TOTAL
1
K
NIJ+1
J1
I1
K i =1Ti2
G. L.
S. C.
TABLA ANOVA
CMTr *
F =
CMR
Residual
Bloques
Trat-Ajustados
F. V.
I 1
SCTr *
*
CMTr =
CMR
CMTr*
C. M.
CMTr* / CMR
Fexp
SCR
CMR =
N I J +1
67
. ..
I
i =1
j =1
..
y2
J
2
y
j =1 ij
IJ
SCT =
j = 1, 2,....J
Bj =0
1 I
B j = y j nij y i ,
R i =1
2
1 I
2 y
SCTr = y i
R i =1
IJ
nij =
SCBl * =
R j =1 B 2j
68
..
TOTAL
I
i =1
CMR
NIJ+1
y2
J
2
y
j =1 ij
N
Bloques-Ajustados
Residual
C. M.
CMBl*
I1
G. L.
J1
y2
1 I
2
yi
=
1
i
R
IJ
..
.
S. C.
TABLA ANOVA
CMBl *
F =
CMR
CMBl* / CMR
Fexp
SCR
CMR =
N I J +1
R j =1 B 2j
Trat-No-Ajustad.
F. V.
J 1
SCBl *
*
CMBl =
69
95
76
94
I = 5 = J,
75
100
75
96
B2
K = 4 = R,
94
B1
Fertilizantes
=R
91
98
96
95
93
86
92
B5
97
92
B4
K 1
3
=4 =3
I 1
4
102
76
100
B3
Bloques
EJEMPLO
70
95
76
94
.
y.2j
y j
346
75
100
75
96
B2
369
91
102
76
100
B3
95
86
381
96
93
368
98
92
B5
97
92
B4
1823
347
385
371
338
382
yi
1
SCBl =
K
..
.
..
20
2
y
ij
666443 167627
120409 30327
148225 37105
137641 34789
114244 28890
1 2
1823 2
2
y ij
y = 167627 = 1460.55
IJ
yi
145924 36516
y 2 665343 1823 2
5
2
y
= 169.3
=
j =1 j
4
20
N
i =1 j =1
SCT =
5 5
359
94
B1
Fertiliz.
Bloques
71
B1
94
95
76
94
75
B2
96
75
100
97
93
86
B4
92
i = 1, 2,....5
102
91
5
Ti = y i 1 j =1 nij y j ,
K
Fertilizantes
1
2
3
4
5
Bloques
B3
100
76
5
T =0
i =1 i
92
98
96
95
B5
72
4
=
1790.625=477.5
3 5
CMTr * 119.375
F =
=
= 1.614
CMR
73.97
813.75
SCR
=
= 73.97
CMR =
N I J +1
11
* 477.5
SCTr
CMTr * =
=
= 119.375
I 1
4
G.L. ( Res ) = N - I - J + 1 = 20 - 5 - 5 + 1 = 11
SCTr * =
K i =1Ti2
73
1460.55
TOTAL
19
11
73.97
1.614
0.243
Acep. H0
813.75
Residual
119.375
Fexp
169.3
Bloques-No-Ajustaos
C. M.
Acep. H0
477.5
Tratamientos-Ajustados
G. L.
S. C.
F. V.
74
B1
94
95
76
94
1 5
nij y i ,
i
1
=
R
75
B2
96
75
100
97
93
86
B4
92
j = 1, 2,....5
102
91
B1 = 359 1 ( 382+338+371+385 ) = 10
4
B 2 = 346 1 ( 382+338+371+347 ) = 13.5
4
B3 = 369 1 ( 382+338+385+347 ) = 6
4
B 4 = 368 1 ( 382+371+385+347 ) = 3.25
4
B5 = 381 1 ( 338+371+385+347 ) = 20.75
4
Bj = y j
Fertilizantes
1
2
3
4
5
Bloques
B3
100
76
5
B =0
j j
92
98
96
95
B5
75
4
=
759.375 = 202.5
3 5
..
.
J
B 2j
j =1
CMBl * 50.625
F =
=
= 0.684
CMR
73.97
CMR = 73.97
SCR = 813.75
* 202.5
SCBl
CMBl * =
=
= 50.625;
J 1
4
SCT = 1460.55
1 5 2 y2
666443 1823
SCTr = y i
=
= 444.3
i
=
1
R
IJ
5
20
SCBl * =
76
444.3
202.5
813.75
1460.55
Tratam-No-Ajustados
Bloques-Ajustaos
Residual
TOTAL
19
11
G. L.
Fexp = 0.684
Fexp = 0.684
Acep. H0
0.626
0.684
Fexp
Acep. H0
73.97
C. M.
50.625
S. C.
F. V.
77
0.217
1.639
Fexp
Acep. H0
19
1460.55
TOTAL
67.75
Acep. H0
15
Residual
111.075
C. M.
444.3
Tratamientos
G. L.
S. C.
F. V.
TABLA ANOVA
78
R2 =
SCTr
2
R =
444.3
=
= 0.304
1460.55
SCT
477.5 + 169.3
SCTr * + SCBl
=
= 0.442
1460.55
SCT
MODELO EN BLOQUES
COEFICIENTES DE DETERMINACION
79