BeloHorizonte,ano2013,n.1,ago.2013
Sumrio
ParteI
TombamentoePolticasdeProteodoPatrimnioCulturalMudanaseContinuidades
1RevisitandooInstitutodoTombamento
EdsioFernandes,BetniaAlfonsin
2DoTombamentoaoPlanejamentoTerritorialeGestoUrbana
EdsioFernandes
Introduo
Avanosconceituais
Aordemjurdicadaproteodopatrimniocultural
Oinstitutojurdicodotombamento
Algumasquestescruciais
3TombamentoeLegislaoUrbanstica:CompetnciaeGesto
SoniaRabello
1Introduo
2Competnciaslegislativaseexecutivasdosentespolticosparagestode
interessespblicos
3Competnciafederaldeproteodopatrimnioculturaleacompetnciamunicipal
deplanejamento:competnciasaseremconciliadas
4Tombamentocomolimitaoadministrativaeinstrumentodapolticadeproteo
dopatrimniocultural
5Ousodeinstrumentosurbansticosparaviabilizaodosinteressespblicosda
proteodosinteressesculturais:transfernciasdedireitosdeconstruireaoutorga
onerosa
Concluso
BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
4ConservaoUrbana:TombamentoereasdeConservao
LeonardoBarciCastriota
Preservaoetombamento
Aconservaointegrada
Asreasdeconservaoesuaimplementao
Nocasobrasileiro:tombamentoereasdeconservao
Referncias
ParteII
QuestesJurdicasdoTombamento
5ProteodoPatrimnioCultural:daMonumentalidadeaosBensImateriais
MariaCoeliSimesPires
1Introduo
2Patrimniomaterialdaculturacomosupostasntesedamemriaidentitriada
nao
3Opatrimnioculturalexpandidonadimensodeprocessosocial
4Bensculturaisimateriaiseinstrumentosdeproteo
5Procedimentoderegistrodebensdopatrimnioimaterial
6Patrimnioculturaledemandasglobaisdeconsumo
7Desafiosdaproteo
Referncias
6OsBensCulturaisImobilirioseoseuContedoEconmico
DanielGaio
1Colocaodoproblema:questionamentosquantodepreciaoeconmica
2Oaugeeodeclniodaszonashistricascentrais
3Oaproveitamentourbansticodosbensculturaiseoprincpiodaigualdade
BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
4Avalorizaoeconmicadosbensculturais
5Consideraesfinais
Referncias
7APreservaodoFuturoAtravsdoPassado:oEntornodosBensTombadosnaLegislao
Brasileira
AnaMariaMoreiraMarchesan
1Definiodeentorno
2Justificativaparaasuadefinioerespeito
3Oprincpiodapreservaoinsitudobemculturaleapreservaodoentorno
4AtuteladoentornonoDireitoComparado
5Regimejurdicodosbenssituadosnareadeentorno
6Formasdedefiniodoentorno
7Formaodovnculojurdicodeentornonotempo
8Oentornonajurisprudncia
9Proteopenaldoentorno
10Concluses
Referncias
8PerspectivasContemporneasdoPatrimnioCultural:PaisagemUrbanaeTombamento
RosngelaLunardelliCavallazzi
1Introduo
2ContextualizandooDireitoCidade
3PatrimnioCulturalepaisagemurbana
3.1PatrimnioCultural:culturacomopatrimnio
3.2Paisagemurbanaexpressodacultura
4OinstitutodoTombamentonocontextodoEstatutodaCidade
4.1Odilemadesempre:anaturezajurdicadoinstitutodoTombamento
BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
4.2PaisagemurbanaeTombamentonocontextodoPatrimnioCultural
5PaisagemurbanaeTombamento:perspectivascontemporneasdoPatrimnio
Cultural
Referncias
9TombamentoeTransfernciadoDireitodeConstruir:DoisInstitutosqueseComplementam
AudreyGasparini
Introduo
IncisoIIdoartigo35doEstatutodaCidade
Pontosconflitantes
a)Extinodomotivodotombamento
b)Abrangnciadoartigo35doEstatutodaCidade
c)TransfernciadoDireitodeConstruireIndenizaopeloTombamento
d)Transfernciadodireitodeconstruireprazoparapagamentodeindenizaopelo
tombamento
Referncias
10TombamentoeRegistro:DoisInstrumentosdeProteo
CarlosFredericoMarsdeSouzaFilho
1Introduo
2Aculturaedosbensculturais
3Ossuportesdosbensculturaiseosbenssemsuporte
4Otombamentoeoregistro
5Oriscodeextinodosbensculturaiseoinventrio
6Concluses
11ObrigaoderealizarObrasdeConservaoPatrimonial,deAcordocomoArt.19doDecreto
Lein25/1937
RafaeldeOliveiraAlves
BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
Apresentao
Adefinioconstitucionaldodireitodepropriedade
Osinstrumentosdepreservaocultural
Aobrigaoderealizarobrasdeconservao,deacordocomart.19doDecretoLei
n25/1937
Arranjosadministrativosparaarealizaodeobrasdeconservao
Concluso
12TombamentodeUsonaJurisprudnciadoSupremoTribunalFederal
MarinellaMachadoAraujo
1OtombamentodeusonojulgamentodoRecursoEspecialn219.2921/MG
2Ousocomoelementointegrativododomniooufaculdadedecorrentedeodireito
depropriedadeecomobemmvelouimvelparaefeitoslegais
(i)Nosendoousoumbemmvelouimvel,masumdoselementosintegrativos
aodomnio,estenoestariasujeitoatombamento,masadesapropriao
3Anaturezadaslimitaesaodireitodepropriedadedecorrentesdotombamento
(ii)Aslimitaesdeusosomentepoderiamserimpostasaobemtombadosea
utilizaodoimvelfosseinadequadaasuaconservao
4Aproporcionalidadenecessriaentreoexercciodopoderdepolciamunicipaleas
limitaesimpostaspelotombamento
(iii)Opoderdepolciamunicipalseriasuficienteparagarantiressaadequaono
havendonecessidadededirecionamentomaisrestritivodouso
5AprevisolegaldotombamentodeusoapartirdeinterpretaodoDecretoLei
n25,de1937,edaLein3.802,de1984
(iv)Aausnciadeprevisolegaldotombamentodeusovioladireitosubjetivodo
proprietrioefereoprincpiodalegalidade
13OTombamentodeBensImveisApontamentossobreoSentidoeosValoresdo
TombamentodeBensImveisnaAtualidadeeaProteodoEntornoviaLegislaoEspeciale
Urbanstica.UmaAbordagemComparadadaLegislaoBrasileiraedaPortuguesa
NathliaArrudaGuimares
BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
1Introduo
2Aculturaparaodireito
3Otombamento
4OentornodobemculturalProblematizaes
5Asalvaguardadoentornodosbensculturaiseascontribuiesdodireito
urbanstico
6Concluses
Referncias
ParteIII
TombamentoePreservaodoPatrimnioCulturalnosMunicpios
14APresenadoPatrimnioCulturalnosPlanosDiretoresdeMunicpiosBrasileiros
RenatoCymbalista
1Introduo
2OPlanoDiretoreastransformaesrecentesnapolticaurbananoBrasil
3OpatrimnioculturalnosPlanosDiretoresParticipativos
3.1Opatrimnioculturalnosprincpios,objetivosediretrizesdapolticaurbana
3.2ApolticadepatrimnioculturalnosPlanosDiretores
3.3Opatrimnionoordenamentoterritorialdomunicpio
3.4Instrumentosderegulaodosprocessosedireitosconstrutivos
3.5ApreservaodopatrimnioeagestodoPlanoDiretor
3.6Patrimnioimaterial
Consideraesfinais
Fontesebibliografia
15ATransfernciadoDireitodeConstruireasuaInterfacenaConservaodoPatrimnio
CulturalEdificadodaCidadedeCuritiba
BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
AnaPaulaMotadeBitencourtdaCostaLins
1Introduo
2AsbasesconceituaisdaTransfernciadoDireitodeConstruir
3ContextualizaodaTransfernciadoDireitodeConstruirnacidadedeCuritiba
3.1OregistrodasUIPSeoreconhecimentodoPatrimnioCulturaledificadona
cidadedeCuritiba
3.2ATransfernciadoPotencialConstrutivoparaaconservaodasUnidadesde
InteressedePreservao(UIPs)
3.3ATransfernciadoPotencialConstrutivoparaaconservaodasUnidadesde
InteresseEspecialdePreservao(UIEPs)
3.4ATransfernciadoPotencialConstrutivosobaticadaLein9.800/2000
4AaplicaodaTransfernciadoPotencialConstrutivonasUIPs
4.1OarcabouoinstitucionaldaoperacionalizaodaTransfernciadoPotencial
Construtivo
4.2AconcessodoPotencialConstrutivo
4.3ProcedimentosparautilizaodoPotencialConstrutivo
4.4OBancodePotencialConstrutivo
Concluso
Referncias
16LutaspelaConquistadoDireitoMoradianoCentroHistricodeSalvador
LailaNazemMourad,NelsonBaltrusis
1Ecomoficaalegislaodepatrimnioculturalnestahistria?
1.1Novosconceitos
1.2Mecanismoscontemporneosdepreservaodopatrimnio
2OprocessoderenovaodocentrohistricodeSalvador:Pelourinho
2.1Averdadeirafacedosprocessosderevitalizao
3Componentespolticos
3.1AssinaturadoTermodeAjustamentodeConduta
BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
Consideraesfinais
Referncias
17CidadeBaixadeSalvador:oTombamentoaServiodeumProjetodeFuturo
JuremaMachado
CidadeBaixa:origemhistrica,morfologiaeproteo
Osvaloresmotivadoresdotombamentofederal
Astendnciasatuaiseoentorno
Otombamentoaserviodeumprojetodefuturo
ANEXOS
18PrticasdePreservaonaCidadedeSoPaulo:EstudosdeTombamentodeBairros
JulianaMendesPrata
Tombamentodebairros
OsbairrosJardins
Atualizandoadiscusso
Referncias
19UmaAnliseJurdicadaProteodoConjuntoUrbansticodeBrasliaLuzdoInstitutodo
PlanoUrbanstico
FernandoJosLongoFilho
1Introduo
2HistricodalegislaosobreotombamentodeBraslia
3Inadequaodotombamento
4Oplanourbansticocomoinstitutodedireitourbanstico
5Oplanourbansticoeascompetnciasconstitucionais
6OPlanodePreservaodeBraslia
BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
7Concluses
Referncias
20Braslia,PatrimniodeQuem?
AntnioCarlosCarpintero
21Braslia,CausoseCasusmosPatrimoniais
SylviaFicher,AndreyRosenthalSchlee,JorgeGuilhermeFrancisconi
Modernosinnimodebom
Braslianoflordocerrado
BrasliaPatrimniodeLucioCosta
BrasliaPatrimniodaUnesco
BrasliaPatrimniodeOscarNiemeyer
Brasliatemhistria
Referncias
22PraadaLiberdade,BeloHorizonte:deCentroCvicoaMuseu?
JuremaRugani
Apresentao
1Sobrepatrimnioepreservao
2PraadaLiberdade:snteseesmbolo
3Liberdadenodeveriavirarmuseu
3.1Algumasquestessobreocircuitocultural
4Consideraesfinais
Referncias
23OsSignificadosdoTombamentoemOuroPretoeseuPapelcomoEloentreaPolticade
PreservaoeaGestoUrbana
BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
PatrciaReisdaSilva
Introduo
Caracterizao
OtombamentodaVilaRicaatondeavistaalcana
Atondeavistaalcana...defatoededireito
Consideraesfinais
Referncias
Refernciaslegislativas
ParteIV
QuestesdaGestoInstitucional
24PatrimnioCulturaleCulturaPatrimonial:ReflexessobreaGestodosBensTombadosno
Brasil
LianaPortilhoMattos
1Introduo
2Patrimnio,patrimonialismo,propriedadeecultura
3Direitosfundamentaisegestopatrimonial
4Tombamento:competnciadoPoderExecutivo
5HermenuticadoDecretoLein25/1937:destinaoeusodosbenstombados
5.1OcasodaPraadaLiberdade
6Concluses
Referncias
25AFormaoProfissionalcomoInstrumentodeProteodoPatrimnioCultural
MariaCristinaRochaSimo
Sobreopatrimniocultural
Sobreapreservaodosbensculturaismateriais
BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital
Sobreexperinciasdeformaoprofissionalparaapreservaodopatrimnio
culturalemOuroPreto
DoNcleodeOfcios
Daformaoprofissionalizanteemarte,restauroeofcios(ARO)
DoCursoTcnicoemConservaoeRestauraodeBensCulturais
DoCursoSuperiordeTecnologiaemConservaoeRestauro
DoLaboratriodeRestauro
Sobrecertezasedvidasemrelaoformaoprofissionalcomoinstrumentode
proteodopatrimnio
Referncias
SobreosAutores
BibliotecaDigitalFrumdeDireitoPblicoCpiadaversodigital