Over de psychologie van hebzucht

Hebzucht is overal. De kranten schrijven over hebzuchtige bankiers die de financile crisis zouden
hebben veroorzaakt. Winkels stunten met prijzen om mensen zoveel mogelijk te laten kopen. Hoewel
hebzucht vooraan de laatste jaren in het nieuws komt, is het van alle tijden. Filosofen zoals Plato en
Aristoteles schreven eeuwen geleden al over hebzucht en hoe het mensen benvloedt. Economen
hebben in de laatste decennia gepleit voor de positieve kanten van hebzucht, zoals het stimuleren van
economische groei. Het is daarom opzienbarend dat er vrijwel geen empirisch onderzoek is naar de
psychologie van hebzucht. Ons onderzoeksproject is een eerste aanzet die leemte op te vullen.

Wat is hebzucht?
In ons onderzoeksproject hebben we eerst onderzocht wat mensen precies met hebzucht bedoelen, en
waaruit hebzucht is opgebouwd.1 Uit dit onderzoek blijkt dat hebzucht vooral een combinatie is van
niet tevreden zijn met de huidige toestand, en altijd meer willen. Dit beeld kwam naar voren uit vijf
verschillende studies met ruim 700 deelnemers uit Nederland en de Verenigde Staten. Op basis van dit
eerste onderzoek zijn we gaan onderzoeken of er stabiele individuele verschillen zijn in hoe hebzuchtig
mensen zijn. In he dagelijks leven kun je zien dat sommige mensen zich hebzuchtiger gedragen dan
anderen. Sommige mensen staan altijd vooraan bij een lopend buffet, klagen continu over hun salaris
(zelfs nadat ze net een salarisverhoging hebben gekregen), of moeten altijd het nieuwste van het
nieuwste hebben. Andere mensen zijn juist helemaal niet hebzuchtig en lijken tevreden zijn met wat ze
hebben.

De hebzuchtschaal
We hebben een schaal ontwikkeld waarmee we kunnen meten hoe hebzuchtig iemand is.2 Die schaal
bestaat uit zeven stellingen, waarbij men aan kan geven in welke mate men het eens is met elk van deze
stellingen. Voor een overzicht van de stellingen in deze schaal, zie de Appendix. In dit onderzoek hadden
we wederom 5 studies met in totaal meer dan 6000 deelnemers uit Nederland en de Verenigde Staten.
We vonden dat deze schaal goed kan meten hoe hebzuchtig mensen zijn, dat de score op die schaal over
tijd stabiel is, en dat de hebzucht score samenhangt met een aantal andere kenmerken. Zo vonden we
dat hebzuchtige mensen ook materialistischer en jaloerser zijn, dat ze vaak minder zelfvertrouwen
hebben en minder tevreden zijn over hun leven. Ook handelen hebzuchtige mensen meer uit

eigenbelang, hebben ze minder zelfcontrole en zijn ze impulsiever. Hebzuchtige mensen

geven ook makkelijker geld uit.

Hebzucht materialisme
Alhoewel hebzucht en materialisme op elkaar lijken, en vaak hand in hand gaan, is het goed om even stil
te staan bij de verschillen tussen hebzucht en materialisme. In de tweede studie hebben we gekeken
naar de verschillen tussen deze hebzucht en materialisme. Materialisme lijkt een specifiek verlangen
naar meer materialistische producten te vergaren (zoals bijvoorbeeld een nieuwe telefoon), terwijl
hebzucht een meer algemeen verlangen naar meer lijkt te zijn (bijvoorbeeld ook een verlangen voor
meer Facebook-vrienden, meer seksuele partners en meer eten). Hebzucht is dus breder dan
materialisme.

Wie zijn er hebzuchtig?

In een steekproef van meer dan 5000 mensen die representatief is voor de Nederlandse bevolking
boven de 18 jaar, werd gevraagd om de hebzuchtschaal in te vullen.
Deze steekproef stelt ons in staat om te kijken of er verschillen zijn in hebzucht tussen bepaalde groepen
mensen. Dit zijn de meest opzienbarende verschillen: Jongere mensen zijn hebzuchtiger dan ouderen en
mensen met een rechtse politieke orintatie zijn hebzuchtiger dan mensen met een linkse politieke

4,5

4,5

3,5

3,5

Hebzucht

Hebzucht

orintatie.

3
2,5

3
2,5

1,5

1,5

16

26

36

46

56

66

Leeftijd

76

Politieke orientatie

86

Links

Rechts

Wat doen hebzuchtige mensen?

Tenslotte onderzochten we of we op de basis van de score op de hebzuchtschaal konden voorspellen
hoe mensen zich gedragen in een aantal situaties waarin hun eigenbelang conflicteerde met het belang
van anderen of het algemene belang. We vonden in twee studies dat hebzuchtige mensen in situaties
waarin ze geld kunnen verdelen met anderen, meer geld voor zichzelf houden.

In een laatste studie hebben we gekeken hoe hebzuchtige mensen omgaan met gemeenschappelijke
goederen. Een voorbeeld van hoe de omgang met gemeenschappelijk bezit verkeerd kan lopen is de
Tragedy of the Commons. Een Common, de Engelse term voor een gemeenschappelijk stuk weidegrond,
wordt typisch overbegraasd, omdat er voor elke boer een individueel voordeel is om een extra koe op
de common te zetten, terwijl het nadeel (overbegrazing) een gedeeld nadeel is. In dit geval zijn de
individuele belangen in strijd met het groepsbelang. Vaak wordt hebzucht als oorzaak gezien van het feit
dat mensen het individuele belang laten prevaleren. Wij hebben dit onderzocht.

Deelnemers aan ons onderzoek stelden zich voor dat ze een houtverwerkingsbedrijf hadden. Samen met
3 andere bedrijven moesten ze ieder jaar beslissen hoeveel hectare bos ze wilden kappen (het bos was
aan het begin 200 hectare). Elk bedrijf mocht maximaal 10 hectare bos per jaar kappen (dus maximaal
40 hectare per jaar als alle bedrijven besluiten 10 hectare te kappen). Het bos groeit echter maar met
10% per jaar terug. Als er meer dan 20 hectare per jaar wordt gekapt, krimpt het bos dus, wat
uiteindelijk lijdt tot ontbossing en slecht is voor iedereen.

kiezen hebzuchtigere mensen er vaker

voor om veel bos te kappen. Alles

boven de 5 hectare bos per jaar wordt

gezien als teveel kappen en leidt
uiteindelijk tot ontbossing. Dit

Hectares

Zoals in de grafiek hiernaast te zien is

4
3

voorbeeld laat duidelijk zien dat

hebzucht misschien op individueel

niveau soms tot de beste keuze leidt,

Hebzucht

Alles in het lichtblauwe gebied is de Tragedy of the Commons

maar op collectief niveau zijn de langere termijn consequenties vaak negatief.

Conclusie
Hebzucht is overal en is van invloed op wat mensen willen en doen. Uit ons onderzoek blijkt dat er
stabiele individuele verschillen zijn in de mate waarin mensen hebzuchtig zijn. Sommige mensen zijn
nooit tevreden en willen altijd meer, terwijl andere mensen blij kunnen zijn met de kleinste dingen. Deze
verschillen zijn goed te meten met de door ons ontwikkelde hebzuchtschaal. Jonge mensen en mensen
met een rechtse politieke orintatie zijn iets hebzuchtiger dan ouderen of politiek links georinteerde
mensen. Mensen die hebzuchtig zijn gedragen zich vaak impulsiever en geven makkelijk geld uit. Onze
laatste studies laten zien dat hebzuchtige mensen vooral voor eigen gewin gaan en niet graag met
anderen willen delen. Dit is wellicht slim op de korte termijn, omdat het tot hogere uitkomsten leidt.
Maar voor de groep als geheel, of op de langere termijn kan hebzuchtig gedrag de inkomsten van de
groep verkleinen.

Publicaties over Hebzucht

[1] Seuntjens, T. G., Zeelenberg, M., Breugelmans, S. M., & Van de Ven, N. (2015, in druk). Defining
greed. British Journal of Psychology. DOI:10.1111/bjop.12100
[2] Seuntjens, T. G., Zeelenberg, M., Van de Ven, N., Breugelmans, S. M. (2015, in druk). Dispositional
greed. Journal of Personality and Social Psychology. DOI: 10.1037/pspp0000031

Appendix
Geef voor elk van onderstaande stellingen aan in welke mate deze op jou van toepassing zijn.

Ik wil altijd meer.

Ik ben eigenlijk wel hebberig.
Geld heb je nooit genoeg.
Zodra ik iets heb denk ik alweer aan het volgende dat ik wil hebben.
Het maakt niet uit hoeveel ik heb, ik ben nooit echt tevreden.
Mijn levensmotto is meer is beter.
Ik denk dat ik nooit genoeg spullen kan hebben.

Helemaal
oneens

Een
beetje
oneens

Neutraal

Een
beetje
eens

Helemaal
eens