Anda di halaman 1dari 9

15/4/2015

Gayana (Concepcin) - Estado de Conocimiento de los Anfibios de Chile

Gayana(Concepcin)
versinOnlineISSN07176538

Gayana (Concepc.)v.70n.1Concepcinjun.2006

ServiciosPersonalizados
Articulo
pdfenEspaol

http://dx.doi.org/10.4067/S071765382006000100017

ArticuloenXML
Referenciasdelartculo
Comocitaresteartculo
Traduccinautomtica
Enviararticuloporemail
Indicadores
CitadoporSciELO
Linksrelacionados
SimilaresenSciELO
Permalink

Gayana70(1):114121,2006

EstadodeConocimientodelosAnfibiosdeChile
CurrentStateofKnowledgeabouttheAmphibiansofChile
JuanCarlosOrtizZ.1&HelenDazPez2
1DepartamentodeZoologa,UniversidaddeConcepcin.Casilla160C,Concepcin,Chile.Email:

jortizdec.cl
2DepartamentodeCienciasBsicas,UnidadAcadmicaLosngeles,UniversidaddeConcepcin.Casilla

341,LosAngeles,Chile.Email:hediazudec.cl
RESUMEN
SeentregaunresumenhistricodeldesarrollodelaherpetologaenChile,conunacomparacindesdela
situacinentregadaporellibrodeJ.M.Ceien1962,"BatraciosdeChile",hastalasituacinactual.
Adems,seentregaunasntesisdeladistribucingeogrficadelasdiferentesespeciesdeanfibiosen
Chileyseindicanaquellasquesoncompartidasconlospaseslimtrofes.Sedanaconocerlascategoras
deconservacinenqueseencuentranlasdiferentesespecies,lasinstitucionesdondeseguardael
materialtipoyloscentrosdeinvestigacindondeserealizainvestigacinenanfibiosenChile.Finalmente
sediscutelasreasdeficitariasdelconocimientodeestetaxn.
Palabrasclaves:Anfibios,listasistemtica,conservacin,Chile.

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-65382006000100017

1/9

15/4/2015

Gayana (Concepcin) - Estado de Conocimiento de los Anfibios de Chile

ABSTRACT
TroughahistoricalsummaryoftheherpetologyinChile,thispaperreportsacomparisonamongthebook
ofJ.M.Ceiin1962"BatraciosdeChile",untilthecurrentdays.Also,weelaboratedasynthesisofthe
geographicaldistributionofthedifferentspeciesofamphibiansinChileandwesignaledthespeciesshared
withtheborderingcountries.Finally,theconservationcategoriesforthedifferentspecies,theinstitutions
wherethematerialtypeisdepositedandtheamphibiansresearchcenterspresentsinChilearegiven.
Finally,deficitareasoftheknowledgeofthistaxon,arediscussed.
Keywords:Amphibian,checklist,conservation,Chile.

INTRODUCCION
ElprimerregistrosobreanfibiosenChileseremontaalao1714,enlapocaprelineana,cuandoelabate
francsL.Feuillesealalapresenciadeunasalamandra,queldenomin"salamandreacquatiqueet
noire".Enrealidadstacorrespondaaunalarvadela"ranachilena"(Caudiverberacaudiverbera).
Posteriormente,elabatechilenoIgnacioMolinaensu"SaggiosullaStoriaNaturaledelChile"(1782),daa
conocerlapresenciadedosanfibiosquefuerondescritospobremente.Estasdosespeciesfueron
nominadascomoBufothaulyRanaarunco,lascualesapesardelosescasosantecedentespermiten
reconocerlasinequvocamente(Ortiz&Lescure1989).Sinembargo,esconlosnaturalistasviajerosdela
primeramitaddelsigloXIXcuandocomienzarealmenteaconocerselafaunadeanfibiosenChile.Unade
lasprimerasexpedicionesqueefectuunrealaportefuelafrancesade"LaCoquille"(Lesson1826y
1830),enlacualviajabanGarnotyLessonquienesapartirdesuvisitaaTalcahuanoyroBBo,
redescribenen1830aBufoaruncoyBufothaul(=Pleurodemathaul).
ConposterioridadseproducelavisitainglesadelaH.M.S."Beagle"en1834,dondeCh.R.Darwin
recolectamaterialbatracolgicoprovenienteprincipalmentedelaIsladeChilo,Archipilagodelos
Chonos,ValdiviayConcepcin.EstematerialesllevadoalBritishMuseumNaturalHistory,dondeBell
(1843)describevariasnuevasespeciesdeanfibiosparaChile,delascualesslocuatrosonreconocidas
actualmentecomobuenasespecies:Alsodesmonticola,BatrachylaleptopusHylorinasylvaticay
Pleurodemabufonina.Enelentretanto,DumrilyBibron,enelMuseoNacionaldeHistoriaNaturalde
Pars,trabajabanenunamonumentalobra,la"ErptologieGnrale"(1841),dondetambintuvieronla
oportunidaddeanalizarpartedelmaterialrecolectadoporDarwin.Apartirdeestoellosdescribenuna
nuevaespeciededicadaaestecientfico,laranitadeDarwin(Rhinodermadarwinii).Estosautores
contaronademsconelmaterialrecolectadoenChileentre1830y1840porelnaturalistafrancs,don
ClaudioGay,delcualdescribieronunaseriedeespecies,perodondetresdeellasanmantienenel
estatusdeespeciesreconocidas:Cystignathusnodosus(=Alsodesnodosus),Cystignathusroseus(=
Eupsophusroseus)yLeiuperusmarmorata(=Pleurodemamarmorata).ConposterioridadA.Guichnot
(1848),enelcaptulosobrelosanfibiosdelaobra"HistoriaFsicayPolticadeChile"deC.Gay,nohace
otracosaquecopiarprcticamenteloescritoporDumrilyBibron(1841)sobredichomaterial.Sin
embargo,describeunanuevaespecie,Buforubropunctatus.
Apartirdeestosantecedentes,sedesprendequehastamediadosdelsigloXIXlafaunadeanfibiosya
contabaconalomenos29especiesdescritasqueseencontrabanenChile,delascuales16eran
reconocidascomovlidasy13comosinnimas.
EnlasegundamitaddelsigloXIXvienenlosaportesdelosamericanosCh.Girard(1854,1858)sobre
materialrecolectadoespecialmenteporlaU.S.AstronomicalExpeditiontoChileyE.D.Cope(1889)dela
USFishCommissinSteamerAlbatros.DuranteestemismoperodoelinglsA.GntherdelBritish
MuseumNaturalHistorydescribecuatronuevasespeciesparaChile:Cacotesmaculatus(=Alsodes
nodosus)(1868),Nannophrynevariegata(=Bufovariegatus)(1870),estasdosrecolectadaspor
Cunningham(1871)enelviajedelaHMSNassau,Cysthignathusmacrodactylus(=Batrachylaleptopus)y
Cacotuscalcaratus(=Eupsophuscalcaratus),estasdosltimasespeciesprovenientesdelaexpedicinde
laHMSAlertalascostasdelaPatagonia(1881).Aestohabrqueagregarlaenigmticaespecie
Eupsophuscoppingeri(Gnther1881),sobrelacualexisteactualmenteunafuertecontroversiadela
validezdeestetaxn.
OtrosaportesfueronlosrealizadosporlaexpedicinaustriacadelaFragataNovara,materialquefue
estudiadoporF.Steindachner(1869)ylaespaoladeJimnezdelaEspada(1875).AfinesdelsigloXIX,
elaustriacoF.Werner(1896)describeunaseriedevariedades(subespecies)deBatrachylataeniataque
enlaactualidadsonconsideradassinonimias(Ortiz&Lescure1989).En1897apartirdeunmaterial
recolectadoenChileporelalemnL.Plateelaoprecedente,daaconocerlosresultadosdedicha
expedicin.Conposterioridad,Werner(1904)estudiaelmaterialrecolectadoporlaexpedicinalemana
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-65382006000100017

2/9

15/4/2015

Gayana (Concepcin) - Estado de Conocimiento de los Anfibios de Chile

HamburgerMagalhachsischenSammelreise.
EsacomienzosdelsigloXXcuandoRodolfoAmandoPhilippi(1902)publicasu"Suplementodelos
BatraciosChilenosdeC.Gay".Enestetrabajolrecopiltodassusvivenciassobreestegrupoyreconoce
91especies,delascuales7provienendeUruguay,y84especiessonsealadasparaChile,delascuales
66sonnuevas.Sinembargo,lagranmayoradestasduranteunlargotiempohansidoconsideradas
comosinnimasdeotrasyadescritaspreviamenteyslo7hansidoreconocidascomoespeciesvlidas.A
pesardeesto,yentendiendolasdificultadesdesaludydeedadquepresentabaPhilippi,fueunasntesis
deloqueesteautorreconocaparalabatracofaunapresenteenChileparadichapoca.Quedacomotarea
pendienteelrealizarunexhaustivoestudiodelmaterialtipodePhilippiparadilucidardefinitivamenteel
realestatusdemuchasdelasespeciesdescritasporl.
Luegoseencuentraunaseriedetrabajosespordicosdeherpetlogosextranjerossobrelafauna
batracolgicachilena(Roux1910,Mller1924,1938,Noble1938,Vellard1956).Unapublicacin
interesantedeesteperodofueladeSchmidt(1952),quiendescribeunnuevognero(Telmatobufo)para
laciencia.
Apartirdeladcadadelos50'secreaelInstitutodeInvestigacionesZoolgicasChilenas,dondeL.
Capurropublicaalgunostrabajossobreanfibios(Capurro1953,1958),peroesconlallegadadeJ.M.Cei
quienfinalmentemarcaunhitoimportanteconlapublicacindelos"BatraciosdeChile"(Cei1962).En
estelibrosesintetizatodoelconocimientoacumuladohastalafechasobreestetaxnyqueannoha
sidosuperadoapesarquehanpasado40aosdesdesupublicacin.
Ensulibro,Ceireconoce9gneros,queincluyena19especiesy4subespecies.Sicomparamosestos
valoresconlosexistentesenlaactualidad,sepuedeobservarqueelnmerodegneroshaaumentadoa
13yelnmerodeespeciesalcanzana56.Estoequivaleareconocerunaumentodeun44%degnerosy
un194%enelnmerodeespecies.Eldesglosedeespeciesporcadagneroyfamiliasemuestraenla
TablaI.Aquseincluyeala"ranaafricana"(Xenopuslaevis),especieintroducidalacualagregauna
familiayungneroalabatracofaunachilena.
LuegodelaaparicindellibrodeCei(1962),sehandescritoalomenosdosnuevosgneros
(AtelognathuseInsuetophrynus)yrevalidadootro(Alsodes).Adems,cuatrosubespeciessehanelevado
alestatusdeespecie,seishansidorevalidadas,ysehandescritoalomenos26nuevasespecies.

TablaI.Diversidaddegnerosyespecies()delosAnfibiosenChile.*Introducida.
TableI.Diversityofgeneraandspecies()oftheAmphibiansofChile.*Introduced.

Distribucingeogrfica
EnChilelosanfibiossedistribuyenencincoreasbiogeogrficassegnelesquemaseguidoporCei
(1962):
ReginAltoandina(16especies):Alsodesmontanus,Alsodestumultuosus,Bufopapillosus,Bufo
spinulosus,Pleurodemamarmorata,Telmatobiusdankoi,Telmatobiusfronteriensis,Telmatobiushalli,
Telmatobiuslaevis,Telmatobiusmarmoratus,Telmatobiusmontanus,Telmatobiuspefauri,Telmatobius
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-65382006000100017

3/9

15/4/2015

Gayana (Concepcin) - Estado de Conocimiento de los Anfibios de Chile

vilamensis,Telmatobiusperuvianus,Telmatobiusphilippii,Telmatobiuszapahuirensis.
Regindeldesierto(2especies):Bufoatacamensis,Pleurodemathaul.
RegindeChilecentral(6especies):Alsodesnodosus,Caudiverberacaudiverbera,Bufoarunco,
Batrachylataeniata,PleurodemathaulyXenopuslaevis.
ReginSubantrticaoValdiviana(37especies):Alsodesaustralis,Alsodesbarrioi,Alsodeshugoi,Alsodes
igneus,Alsodeskaweshkari,Alsodesmonticola,Alsodesvaldevianus,Alsodesvanzolini,Alsodes
verrucosus,Alsodesvittatus,Atelognathusceii,Atelognathusgrandisonae,Atelognathusjeinimenensi,
Batrachylaantartandica,Batrachylaleptopus,Batrachylanibaldoi,Batrachylataeniata,Bufo
rubropunctatus,Bufovariegatus,Caudiverberacaudiverbera,Eupsophuscalcaratus,Eupsophus
contulmoensis,Eupsophusemiliopugini,Eupsophusinsularis,Eupsophusmigueli,Eupsophus
nahuelbutensis,Eupsophusroseus,Eupsophusseptentrionales,Eupsophusvertebralis,Hylorinasylvatica,
Insuetophrynusacarpicus,Pleurodemathaul,Rhinodermadarwinii,Rhinodermarufum,Telmatobufo
australis,Telmatobufobullocki,Telmatobufovenustus.
ReginPatagnica(1especie):Pleurodemabufonina.
Comosepuedeobservarel66%delasespeciesdeanfibiosseencuentraenlaecorreginsubantrticao
valdiviana,estosedebetantoacausashistricascomoecolgicas.Elorigendelamayoradelosgneros
esandinopatagnico(Formas1979)einclusoalgunosdeellossonmonotpicos(Caudiverbera,Hylorinae
Insuetophrynus).Adems,losanfibiossonmuydependientesparasusobrevivenciadelascondicionesde
humedad,porlocualsevenfavorecidosenlareginsubantrtica,dondepredominanlosbosquehmedos
deNothofagus.Porlamismarazn,losanfibiossonescasosenlaregindesrticayenlapatagnica.Sin
embargo,enlapartenortedelareginaltoandinaseconcentranlasespeciesdelgneroTelmatobius
(10),principalmenteasociadasafuentesdeaguas.
Deltotalde56especiesqueseencuentranenterritoriochileno34(60,7%)sonendmicas,y20especies
(35,7%)sedistribuyenmarginalmenteenArgentina.PorelcontrarioenChilesedistribuyenenforma
marginal4(7,1%)quecompartensurangodedistribucinconBoliviay3(5,3%)conPer(TablaII).

TablaII.EspeciesdeanfibiospresentesenChile,endmicasycompartidasconotrospases.
TableII.AmphibiansspeciesofpresentinChile,endemicandsharedwithothercountries.

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-65382006000100017

4/9

15/4/2015

Gayana (Concepcin) - Estado de Conocimiento de los Anfibios de Chile

Problemasdeconservacin
ElprimeresfuerzoqueserealizenChileparadeterminarlascategorasdeconservacindelosanfibios
tuvolugaren1987enel"SimposiosobreConservacindeVertebradosTerrestresdeChile".Frutodeesta
reunin,sepublicelLibroRojodelosVertebradosdeChile(Glade1988),dondeseutilizaronloscriterios
propuestosporlaUICN(Thornback&Jenkins1982),basadosfundamentalmenteenlapropuestadepanel
deexpertos.Desdeesafechavariostrabajosfueronpublicadosconnuevasproposicionesdecategorasde
conservacinparalasespeciesdeanfibiosanivelnacionalyregional(Ortizetal.1990,1994,Formas
1995,Valverde1996,Nezetal.1997).Sinembargo,todasstashansidofundamentalmentesiguiendo
loscriteriosantiguosdelaUICN,ynolasnuevaspropuestasdeestainstitucin(UICN2001)enlaquese
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-65382006000100017

5/9

15/4/2015

Gayana (Concepcin) - Estado de Conocimiento de los Anfibios de Chile

privilegiandatoscuantitativossobreloscualitativos.
LoscriterioscuantitativosfueronaplicadosporDazPezyOrtiz(2003),dondedeterminanenlacategora
deEnPeligro(P)a7especies(13,7%),EnPeligroCrtico(CR)4especies(7,8%),Vulnerable(V)3
especies(5,8%),PrximaAmenaza(NT)5especies(9,8%),PreocupacinMenor(LC)16especies
(31,3%)yDatosInsuficientes(DD)16especies(31,3%).Aestohabraqueagregar6especiesquehan
sidodescritasconposterioridadaesafecha,yquesiguiendoloscriteriosdelaUICN(2001),seran
consideradascomoconDatosInsuficientes(DD).
Independientedelestatustaxonmicoqueposeanlasespeciesdeanfibioschilenos,compartencomouno
delosproblemasfundamentalesqueafectansuconservacin,yquehaproducidoladeclinacin
poblacionaldestos,ladestruccindesushbitat(IbarraVidal1989yOrtizenpreparacin).
Coleccionesdereferencia
ElmaterialtipodelasespeciesdescritasparaChileseencuentrarepartidoendiferentescolecciones
herpetolgicasdemuseos,tantonacionalescomoextranjeros.Estasituacinhasidobeneficiosaparala
conservacindeestosejemplaresyaquehapermitidoquestosperdureneneltiempo,apesardelos
conflictosblicos,situacionesfinancierasyadministrativasquemuchasveceshandebidosoportarestas
instituciones.
EnChile,lascoleccionesqueguardanmaterialtipodeanfibiosson:elMuseodeZoologa,Universidadde
Concepcin(Cystignathusvittatus=Alsodesvittatus,Eupsophuscontulmoensis,Eupsophus
nahuelbutensis,Eupsophusseptentrionalis,Eupsophusvanzolinii=Alsodesvanzolinii,Telmatobius
fronteriensis,Bufovenustus=Telmatobufovenustus)elInstitutodeZoologa,UniversidadAustralde
Chile(Alsodesaustralis,Alsodeshugoi,Alsodesigneus,Alsodeskaweshkari,Alsodesvaldiviensis,
Eupsophusemiliopugini,Eupsophusmigueli,Heminectesrufus=Rhinodermarufum,Telmatobiusdankoi,
Telmatobiusphilippii,Telmatobiusvilamensis,Telmatobufoaustralis)yelMuseoNacionaldeHistoria
NaturaldeSantiago(Atelognathusjeinimenensis).LacoleccindelaUniversidaddeChiledeValparaso
fuetransferidaalMuseodeZoologadelaUniversidaddeConcepcin,ascomolacoleccinparticulardel
Dr.RobertoDonosoBarros.Porotraparte,lacoleccinquemantenaelDepartamentodeBiologaCelular
yGenticadelaFacultaddeMedicinadelaUniversidaddeChile(Alsodesbarrioi,Alsodestumultuosus,
Telmatobiuszapahuerensis)hasidotraspasadarecientementealMuseoNacionaldeHistoriaNaturalde
Santiago.
Enmuseoseuropeosseencuentranespecialmenteelmaterialtiporecolectadoporlosnaturalistasviajeros
delsigloXIX.As,tenemosqueenelNationalHistoryMuseumofLondonyseencuentranalosmenoslos
tiposdeunadecenadeespecies(Atelognathusgrandisonae,Borborocoetesbibron=Eupsophusroseus,
Borborocoetesgrayi=Eupsophusroseus,Batrachylaleptopus,Cacotuscalcaratus=Eupsophus
calcaratus,Cacotuscoppingeri=Alsodessp.,Cacotusmaculatus=Eupsophusnodosus,Cystignathus
macrodactylus=Batrachylataeniata,Eupsophusvertebralis,Hylorinasylvatica,Litoriaglandulosa=
Batrachylataeniata,Nannophrynevariegata=Bufovariegatus,Pleurodemabufonina).Delamisma
maneraenelMusumNationald'HistoireNaturalledeParis,seencuentramaterialtipodeunaquincenade
especies(Borborocoetespliciferus=Eupsophusroseus,Borborocoetestaeniatusvar.albovittata=
Batrachylataeniata,Borborocoetestaeniatusvar.bilineata=Batrachylataeniata,Borborocoetestaeniatus
varintermedia=Batrachylataeniata,Borborocoetestaeniatusvar.modesta=Batrachylataeniata,
Borborocoetestaeniatusvar.ornata=Batrachylataeniata,Borborocoetestaeniatusvar.rufodorsata=
Batrachylataeniata,Bufochilensis=Bufoarunco,Cycloramphusmarmoratus=Telmatobiusmarmoratus,
Cystignathusnodosus=Alsodesnodosus,Cystignathusroseu=Eupsophusroseuss,Leiuperusmarmorata
=Pleurodemamarmorata,Peltocephalusquoyi=Caudiverberacaudiverbera,Calyptocephalusgayi=
Caudiverberacaudiverbera,Pleurodemabibroni,Rhinodermadarwinii).Unnmeromenordeejemplares
tiposesposibleencontrarenelNaturhistorischesMuseum,deWien(Eupsophusvertebralis)yenel
NaturhistorischesMuseumdeBale(Borborocoetesmassareyi=Eupsophussp.)
Enlosmuseosamericanostambinesposibleencontraralgnmaterialtipo,elAmericanMuseumNational
History(Telmatobiushalli),elFieldMuseumNaturalHistory,Chicago(Telmatobiusmontanus=Alsodes
montanusyTelmatobufobullocki)yenelKansasUniversity,MuseumofNaturalHistory(Telmatobius
pefauri).
Finalmente,enalomenosdosinstitucionesargentinasseencuentradepositadomaterialtipo:Instituto
NacionaldeMicrobiologa(BuenosAires)(Batrachylaantartandica,Insuetophrynusacarpicus)yenel
InstitutodeBiologaAnimaldelaUniversidadNacionaldeCuyo,Mendoza(Bufospinulosusatacamensis=
Bufoatacamensis).
Especialistasenelgrupo
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-65382006000100017

6/9

15/4/2015

Gayana (Concepcin) - Estado de Conocimiento de los Anfibios de Chile

EnrelacinalosdatosentregadosporFormas(1995),podemosdecirquedesgraciadamenteelnmerode
investigadoresdedicadosarealizarestudiossobreanfibioshaexperimentadounaligerabaja,msqueun
incremento.Estosseencuentranubicadosprincipalmenteeninstitucionesuniversitariasysepueden
agruparencuatrocentros.EnlaUniversidaddeConcepcin,JuanCarlosOrtiztrabajaespecialmenteen
sistemtica,biologayconservacin,HelenDazPezenecologayconservacin,mientrasqueHctor
IbarraVidallohaceentaxonoma.EnlaUniversidaddeChiletenemosaAlbertoVelosoensistemticay
cariologa,MarioPennayRigobertoSolsenbioacsticayMarcoMndezenbiologamolecular.Enla
UniversidaddeAntofagastaIrmaNortlandyJuanaCapetilloencitogentica.FinalmenteenlaUniversidad
AustraldeChile,RamnFormas,JosNez,CsarCuevasyLilaBrievaensistemtica(gentica,
molecular)yestadoslarvarios.
Necesidadesdeinvestigacin
Apesarquesehaseguidoavanzandoenelconocimientodenuestraherpetofauna,comosehaindicado
msarriba,conelreconocimientodealgunasespeciesyadescritasoladescripcindeotrasnuevas,an
quedabastanteporestudiarenestecampo.Contodaseguridadenlosaosvenideros,dadalaactualtasa
dedescripcindenuevasespecies,elnmerodeespeciesparaChilealcanzarprontamentelas60.Sin
embargo,quedananmuchasreasdeficitariasespecialmenteenlasrelacionesfilogenticas,loquede
seguroenelfuturoprximo,coneladvenimientodelastcnicasdebiologamolecular,permitirelaborar
nuevasymscompletashiptesisfilogenticas.
Actualmente,losestudiosdeecologaydecomportamientodeanfibiossonmuyescasos,yestosedebea
queesungrupodedifcilacceso,tantopararealizarestudiosdeestetipo,insituoexsitu,oyaseacon
estadosadultosolarvarios.Delamismamaneralosestudiosdepoblacionesydeseleccindehbitat,tan
necesarioshoyendaparapodertomarmedidasdeconservacinymanejodeestasespecies,soncasi
inexistentes.Elestudiodelosefectosdelaaccinantrpicasobreladeclinacindelosanfibiosesun
campomuypocodesarrolladoennuestropas.

BIBLIOGRAFIA
Bell,T.1843.Reptiles.En:ZoologyofthevoyageofH.M.S.BeagleunderthecommandofCapt.Fitzroy
R.N.duringtheyears1832to1836(Ed.C.Darwin),pp.155.Smith,Elder&Co.,London.[Links]
Capurro,L.F.1953.Telmatobiusmarmoratus(D.&B.)nuevaespecieparaChile.Investigaciones
ZoolgicasChilenas2:1922.[Links]
CapurroL.F.1958.ListapreliminardelosanfibiosdeChile,ybrevesapuntessobresudistribuciny
biologa.InvestigacionesZoolgicasChilenas4:289299.[Links]
Cei,J.M.1962.BatraciosdeChile.EdicionesdelaUniversidaddeChile,Santiago.128pp.[Links]
Cope,E.D.1889.ReportoftheBatrachiansandReptilescollectedin1881889bytheUSFishCommission
SteamerAlbatross.PublicationsoftheUnitedStatesNaturalHistoryMuseum12:141147.[Links]
Cunningham,R.1871.NotesonthenaturalhistoryoftheStraitofMagellanandwestcoastofPatagonia,
madeduringthevoyageofHMSNassauintheyears18661869.Edimburg.517pp.[Links]
DazPez,H.&J.C.Ortiz.2003.EvaluacindelestadodeconservacindelosanfibiosenChile.Revista
ChilenadeHistoriaNatural76:509525.[Links]
Dumril,A.M.C.&G.Bibron.1841.ErptologieGnraleouHistoirenaturellecompltedesReptiles.
LibrairieEncyclopdiquedeRoret,Paris.517pp.[Links]
Feuille,L.1714.Journaldesobservationsphysique,mathmatiques,etbotaniquesfaitesparl'ordrede
Roisurlesctesorientalesdel'AmriqueMridionaleetdanslesIndesOccidentalesdepuisl'anne1707
jusqu'1712.PierreGiffart,Paris.560pp.[Links]
FormasJ.R.1979.LaherpetofaunadelosbosquestemperadosdeSudamrica:341379.En:TheSouth
Americanherpetofauna(Ed.W.E.Duellman),pp.341379.Monograph7,MuseumofNaturalHistory,
UniversityofKansas,Lawrence,Kansas.[Links]
Formas,J.R.1995.Anfibios.En:DiversidadbiolgicadeChile(Eds.J.A.Simonetti,M.T.K.Arroyo,A.E.
Spotorno&E.Lozada),pp.314325.ComisinNacionaldeInvestigacinCientficayTecnolgica,
Santiago.[Links]
Gay,C.1848.HistoriaFsicayPolticadeChile.Zoologa2,MaudeyRenou,Paris.372pp.[Links]
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-65382006000100017

7/9

15/4/2015

Gayana (Concepcin) - Estado de Conocimiento de los Anfibios de Chile

Girard,G.1854.Batrachia,U.S.N.AstronomicalexpeditiontoChili.ProceedingoftheAcademyofNatural
ScienceofPhiladelphia7:226.[Links]
Girard,Ch.1858.UnitedStatesexploringexpeditionduringtheyears1838,1839,1840,1841,1842,
underthecommandofCharlesWilkesU.S.Herpetology20,Philadelphia.J.B.LippincottandCo.678pp.
[Links]
Glade,A.1988.Librorojodelosvertebradosterrestreschilenos.CorporacinNacionalForestal,Ministerio
deAgricultura,SantiagodeChile.65pp.[Links]
Guichenot,A.1848.ReptilesetPiscis.En:HistoriaFsicayPolticadeChileZoologa2(Ed.C.Gay),pp.
125230.Maulde&Renou,Paris,[Links]
Gnther,A.1868.FirstaccountofspeciesoftaillessbatrachiansaddedtothecollectionoftheBritish
Museum.ProceedingoftheZoologicalSocietyofLondon:478490.[Links]
Gnther,A.1870.SecondaccountofspeciesoftaillessbatrachiansaddedtothecollectionoftheBritish
Museum.ProceedingoftheZoologicalSocietyofLondon:400402.[Links]
Gnther,A.1881.ReptilesandBatrachianscollectedduringthesurveyofH.M.S.Alertonthecoastof
Patagonia.ProceedingoftheZoologicalofSocietyofLondon:119.[Links]
JimnezdelaEspada,M.1875.VertebradosdelviajealPacficoverificadode18621865porunacomisin
denaturalistas,Madrid.208pp.[Links]
IbarraVidal,H.1989.ImpactodelasactividadeshumanassobrelaherpetofaunaenChile.
ComunicacionesdelMuseoRegionaldeConcepcin(Chile)3:3339.[Links]
Lesson,R.P.1826.Histoirenaturelledesreptilesetpoissonsrecueillisdanslevoyageautourdumonde
delacorvettedeSaMajestLaCoquille,excutpendantlesannes182218231824et1825sousle
commandementducapitaineDuperrey.ArthurBertrand,Paris.Atlas,66pp.[Links]
Lesson,R.P.1830.Descriptionsdequelquesreptilesnouveauopeuconnu:3465.En:DuperryHistoire
naturelledesreptilesetpoissonsrecueillisdanslevoyageautourdumondedelacorvetteSMLaCoquille.
excutpendantlesannes1822,1823,1824et1825souslecommandementducapitaineDuperrey.66
pp.[Links]
Molina,G.I.1782.SaggiosullastorianaturaledelChile.Bologna.306pp.[Links]
Mller,L.1924.NeueReptilienundBatrachierderZoologischenSammlungdesbayerischenStaates
(Borborocoeteskriegi).ZoologischenAnzeiger65:195197.[Links]
Mller,L.1938.BeitragezurKenntnisderHerpetofaunaChiles,X.bereinExemplarTelmatobius
montanusPhilippi.ZoologischenAnzeiger121:313317.[Links]
Noble,G.K.1938.AnewspeciesoffrogsofthegenusTelmatobiusfromChile.AmericanMuseum
Novitates973:13.[Links]
Nez,H.,V.Maldonado&R.Prez.1997.Reunindetrabajoconespecialistasdeherpetologapara
categorizacindeespeciessegnestadosdeconservacin.NoticiarioMensualMuseoNacionaldeHistoria
Natural(Chile)329:1219.[Links]
Ortiz,J.C.&J.Lescure.1989.Lestypesd'AmphibiensAnouresduChilidanslescollectionsduMusum
Nationald'HistoireNaturelle.Cataloguecritique.BulletinduMusumNationald'HistoireNaturelledeParis.
2(A3supplment):113122.[Links]
Ortiz,J.C.,V.Quintana&H.IbarraVidal.1994.Vertebradosterrestresconproblemasdeconservacinen
lacuencadelBoBoymaradyacente.EdicionesUniversidaddeConcepcin,Concepcin,Chile.151pp.
[Links]
OrtizJ.C.,F.Troncoso,H.IbarraVidal&H.Nez.1990.Listasistemtica,distribucin,estadode
conservacinyclaveparalosherpetozoosdelaVIIIRegin,Chile.ComunicacionesdelMuseoRegionalde
Concepcin(Chile)4:3143.[Links]
Philippi,R.A.1902.SuplementoalosBatraquioschilenosdescritosenlaHistoriaFsicayPolticadeChile
dedonClaudioGay.Santiago.161pp.[Links]
http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-65382006000100017

8/9

15/4/2015

Gayana (Concepcin) - Estado de Conocimiento de los Anfibios de Chile

Roux,J.1910.EineneueCystignathidenartausChile.ZoologicalAnzeiger36:45.[Links]
Schmidt,K.P.1952.AnewLeptodactylidFrogfromChile.FieldianaZoology34:1115.[Links]
Steindachner,F.1869.ReisedersterreichischenFregatteNovara,Wien.412pp.[Links]
Thornback,F.&L.Jenkins.1982.TheUICNMammalRedDataBook,part1.InternationalUnionfor
ConservationofNatureandNaturalResources,Gland,Suiza.516pp.[Links]
UICN.2001.CategorasycriteriosdelalistarojadelaUICNversin3.1.UninInternacionalparala
ConservacindelaNaturaleza.33pp.[Links]
Valverde,V.1996.VertebradosdeChileconproblemasdeconservacinsegnlalistarojadelaUICN
(1996).Documentotcnico103.ChileForestal:18.[Links]
Vellard,J.1956.IIIRepartitiondesBatraciensdanslesAndesausuddel'Equateur.Travauxdel'Institute
Francaised'tudesAndines,Lima.5:141161.[Links]
Werner,F.1896.BeitrgezurkenntnisderReptilienundBatrachiervonCentralamerikaundChile.
VerhandlungenderZoologischBotanischenGesellschaftinWien46:344361.[Links]
Werner,F.1897.DieReptilienundBatrachierderSammlungPlate(FaunaChilensis).ZoologischenJahrb
4:244278.[Links]
Werner,F.1904.ReptilienundBatrachierderHamburgerMagalhaensischenSammelreiseErgebnisse
MagalhaensischenSammelreise7:121.[Links]

Fechaderecepcin:31.08.05
Fechadeaceptacin:19.12.05

Todoelcontenidodeestarevista,exceptodndeestidentificado,estbajounaLicenciaCreativeCommons

UniversidaddeConcepcin.
FacultaddeCienciasNaturalesyOceanogrficas.

Casilla160C
Concepcin
Telfono:56412203059,Fax:56412244805

gayana@udec.cl

http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-65382006000100017

9/9

Anda mungkin juga menyukai