Gjuh shqipe dhe Letrsi

KUJDES!
MOSgjuhsor,
DMTO
BARKODIN
Gjimnazi,
gjimnazi
seksionet
dygjuhshe, pedagogjike

Varianti A

BARKODI

AGJENCIA KOMBTARE E PROVIMEVE

PROVIMI I MATURS SHTETRORE 2014

I DETYRUAR

VARIANTI
E premte, 30 maj 2014

Ora 10.00

Lnda: Gjuh shqipe dhe Letrsi

Gjimnazi, gjimnazi gjuhsor, seksionet dygjuhshe, pedagogjike
Udhzime pr nxnsin
Testi n total ka 25 pyetje: 13 pyetje me zgjedhje (alternativa) dhe 12 pyetje me zhvillim.
Testi sht i ndar n dy pjes: joletrare dhe letrare.
N t dy pjest ka pyetje me zgjedhje dhe me zhvillim. N pyetjet me zgjedhje rrethoni vetm shkronjn prbri
prgjigjes s sakt, ndrsa pr pyetjet me zhvillim sht dhn hapsira e nevojshme pr t shkruar prgjigjen.
Koha pr zhvillimin e pyetjeve t testit sht 2 or e 30 minuta.
Pikt pr seciln krkes jan dhn prbri saj.
Pr prdorim nga komisioni i vlersimit

Krkesa

10

11

12a

12b

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23a

23b

24

25a

25b

25c

25d

Pikt
Krkesa
Pikt
Krkesa
Pikt

KOMISIONI I VLERSIMIT

Totali i pikve

1...Antar
2. .Antar
AKP

30 maj 2014

Gjuh shqipe dhe Letrsi

Gjimnazi, gjimnazi gjuhsor, seksionet dygjuhshe, pedagogjike

Varianti A

Gjumi dhe shndeti

Nj ndeshje midis klasave n shkoll, studimi disa javor pr nj provim n kimi, larja e pjatave n
shtpi, lista e punve dhe e veprimtarive t prditshme q drejtojn jetn e nj njeriu sht e pafund. Si mundet
nj person tia dal ti organizoj? Shpesh njerzit ose qndrojn zgjuar deri von, ose ngrihen mjaft shpejt n
mngjes dhe humbasin gjumin, pa u shqetsuar shum pr kt. Megjithat, studimet tregojn se kjo mund t
jet nj zgjedhje e dmshme. Nse njerzit nuk flen do nat, ata e dmtojn seriozisht organizmin e tyre.
S pari, mungesa e gjumit dmton sistemin imunitar tek njeriu. Trupi i njeriut nxjerr disa hormone
dhe kimikate vetm gjat gjumit dhe sistemi imunitar ka nevoj q kto kimikate t funksionojn ashtu si
duhet. Pr shembull, nj psikiatr studioi sistemin imunitar t 23 njerzve, t cilt kishin fjetur gjysm her m
pak se zakonisht. Sipas tij, veprimtaria e qelizave natyrale vrasse, t cilat luftojn infeksionet, ra me 30%.
Gjumi sht karburanti q e mban sistemin imunitar n pun, me nj kapacitet 100% dhe njerzit q e injorojn
kt, ka shum gjasa t jen m t prekshm nga viruset, me t cilat ata ekspozohen do dit.
Nj munges e vazhdueshme e gjumit, mund t jet prgjegjse edhe pr t shkaktuar disa
smundje. Pr t provuar kt teori, shtatdhjet e dy infermiere morn pjes n nj studim. Ato q fjetn
gjasht or natn, patn 18% rrezik ndaj smundjeve t zemrs, krahasuar me ato q fjetn tet or.
Pjesmarrsit q fjetn pes ose m pak or gjat nats, patn nj rrezik 37 her m t lart ndaj smundjeve t
zemrs. Studiuesit arritn n prfundimin se, ulja e sasis s gjumit mund t shkaktoj nj presion t lart t
gjakut ose hipertension, i cili dmton ent e gjakut dhe shkakton probleme si, rrahje t forta t zemrs dhe
smundje t saj.
Gjumi i pamjaftueshm gjithashtu ndikon n funksionimin e trurit. Truri ka nevoj pr molekula
energjie t reja, pr t zvendsuar ato q jan prdorur gjat dits. Kto molekula energjie prodhohen gjat
gjumit dhe kur nuk zvendsohen si duhet, trupi automatikisht fillon t ndihet i prgjumur. Nj studiues thot:
Kur kjo ndodh, gjykimi juaj bie, jeni pa gjallri dhe koha e reagimit ulet ndjeshm. Si pasoj, nj tru i lodhur
rrit rrezikun pr aksidente serioze, veanrisht n nj pun, ku prgatitja fizike ka rndsi t madhe, pr
shembull, ndrtimi. Ti japsh makins kur je i lodhur, sht jashtzakonisht e rrezikshme.
Nj gjum i pamjaftueshm dmton edhe kujtesn. Studiuesit testuan aftsin e nj grupi pr t
mbajtur mend disa fjal t vshtira dhe aftsit e ktij grupi u rritn ndjeshm pas nj nate me gjum t
mjaftueshm. Nj nat me gjumin e duhur sht e rndsishme edhe pr studentt. Pushimi e ndihmon shum
trurin e tyre pr t prpunuar materialin e ri msimor dhe pr ta mbajtur mend at. N fakt, studimet tregojn se,
studentt q flen m gjat, arrijn rezultate m t mira.
Prfundimisht, mungesa e gjumit shkakton nj nivel t rrezikshm t hormonit t stresit,
kortisolit. Normalisht, ky hormon e prgatit trupin pr aktivitet dhe n mbrmje, kur ai nuk nevojitet m, trupi
e ndalon prodhimin e tij. Por, kur njerzit nuk flen sa duhet, nivelet e kortisolit n gjak ngrihen. M pas, ky
hormon ndalon riparimin dhe rritjen e indit t muskujve. Sipas nj reviste shkencore, niveli i lart i kortisolit,
gjithashtu shkatrron qelizat e trurit, shkakton tkurrjen e hipokampusit, nj zon e rndsishme e trurit q
rregullon t nxnit. do njeri sht i programuar nga ana biologjike: t gjith kan nevoj t flen, n mnyr
q hormonet e tyre t funksionojn si duhet.
Shpesh ne sakrifikojm gjumin pr shkak t veprimtarive t shumta dhe detyrimeve q kemi. Studimet
tregojn se, kufizimi i gjumit nuk sht zgjidhja e duhur. Nj gjum i mir gjat nats, na sjell dobi t mdha:
nj sistem imunitar t fort, nj trup t shndetshm dhe nj tru q funksionon si duhet.

AKP

30 maj 2014

Gjuh shqipe dhe Letrsi

Gjimnazi, gjimnazi gjuhsor, seksionet dygjuhshe, pedagogjike

1. Ky tekst sht:
A)
B)
C)
D)

1 pik

rrfimtar
udhzues
prshkrues
argumentues

2. Qllimi kryesor i ktij teksti sht:

A)
B)
C)
D)

1 pik

ti kshilloj njerzit t ulin stresin n pun.

ti informoj t rinjt rreth sistemit imunitar t njeriut.
ti bind njerzit mbi rndsin e nj gjumi t mjaftueshm.
t jap informacion pr fazat npr t cilat kalon gjumi te njeriu.

3. Cils pyetje i prgjigjet paragrafi i par?

A)
B)
C)
D)

1 pik

A sht gjumi i rndsishm pr t patur nj fizik t mir?

Si mund ti prmirsojn njerzit zakonet e tyre t t fjeturit?
Cila sht veprimtaria ditore m e krkuar?
A duhet t ngrihen njerzit hert n mngjes?

4. Cila nga alternativat e mposhtme do t ishte titulli m i mir pr paragrafin e par?

A)
B)
C)
D)

AKP

1 pik

Nj artikull rreth karakteristikave t siguris tek automjeti.

Nj raport vjetor mbi shkaqet e aksidenteve me makin.
Nj raport pr blersit mbi sigurin e automjetit.
Nj artikull pr komoditetin e brendshm q kan automjetet n ditt e sotme.

7. N fund t ktij teksti, lexuesi arrin n prfundimin se, nj gjum i mjaftueshm:

A)
B)
C)
D)

1 pik

ata kan nivel t lart t kortisolit.

mbrojta e tyre natyrale dobsohet.
qelizat e tyre t trurit dmtohen.
ata kan nivel t ult t molekulave energjike.

6. Cilin nga burimet e mposhtme duhet t shikoj lexuesi pr t vlersuar ndikimin e lodhjes
kur i jep makins?
A)
B)
C)
D)

1 pik

Ulja e stresit
Koha e gjumit
Rritja e rrezikut
Vendimmarrja n pun

5. Njerzit q flen pak jan t prekshm nga viruset, sepse:

A)
B)
C)
D)

Varianti A

1 pik

ka nj ndikim t vogl n sistemin imunitar t trupit.

shkakton tkurrje t disa zonave t trurit.
ul nivelin e kortisolit n gjakun e njeriut.
ngadalson rritjen e indit t muskujve.

30 maj 2014

Gjuh shqipe dhe Letrsi

Gjimnazi, gjimnazi gjuhsor, seksionet dygjuhshe, pedagogjike

8. Gjeni tezn q shtron autori dhe dy argumente n mbshtetje t saj.

Varianti A

3 pik

Teza: _____________________________________________________________________________
Argumenti 1: _______________________________________________________________________
Argumenti 2: _______________________________________________________________________
9. Identifikoni dy arsye, pr shkak t t cilave njerzit sakrifikojn gjumin.

2 pik

Arsyeja 1:

_______________________________________________________________________

Arsyeja 2:

_______________________________________________________________________

10. Zbuloni n paragrafin e par raportin shkak-pasoj. Shkruani shkakun dhe pasojn, duke
treguar me mjet gjuhsor realizohet lidhja midis tyre.

3 pik

Shkaku:

_________________________________________________________________

Pasoja:

_________________________________________________________________

Mjeti gjuhsor:

_________________________________________________________________

11. Cilat jan dy nga teknikat e argumentimit t prdorura nga autori?

2 pik

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
12.
a) Fjalia e par e paragrafve 2, 3, 4, 5 dhe 6 sht shkruar me shkronja t zeza.
Cila sht lidhja midis ktyre fjalive dhe pjess tjetr t paragrafit prkats?

1 pik

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
b) Prgjat tekstit, autori ka prdorur disa fjal ose fjali q i ka futur midis thonjzave.
Cila sht arsyeja e ktij prdorimi?

1 pik

___________________________________________________________________________________
13. Nga se ndryshon paragrafi i fundit nga pjesa tjetr e tekstit? Shpjegoni prgjigjen tuaj.

2 pik

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

AKP

30 maj 2014

Gjuh shqipe dhe Letrsi

Gjimnazi, gjimnazi gjuhsor, seksionet dygjuhshe, pedagogjike

Varianti A

Ismail Kadare
Rnia e dbors
Ty ndoshta nuk t shkoi ndrmend
Se qielli rastsisht su mbyll
Se kjo dbor q shtroi kudo
N t vrtet ra pr ty.
U projektua do kristal
I saj n qiell t madh diku
Dhe nuk pushoi s rni ajo
Gjersa i gjeti flokt e tu.
Q ti ta shkundje me nj gjest
Shkujdesshm krejt e gjith gzim
Nj nat t tr qielli punoi
Me ernat n bashkpunim.
Dhe n mngjes i zbeht ai
I ftoht hapej madhrisht
Ndrsa shtisnim ne t dy
Nn altruizmin e tij t hirt.

14. Poezia e msiprme i prket llojit t liriks:

A)
B)
C)
D)

1 pik

filozofike
intime
s peizazhit
shoqrore

15. N poezi prdoret shpesh rendi i prmbysur i gjymtyrve. Ky prdorim bn q t prftohet

figura e:
A)
B)
C)
D)

inversionit
metafors
shkallzimit
enumeracionit

16. N kt poezi ndrthuren:

A)
B)
C)
D)

AKP

1 pik

bota
bota
bota
bota

1 pik

fantastike me botn reale.

reale me botn e ndrrs.
natyrore me botn njerzore.
racionale me botn emocionale.

30 maj 2014

Gjuh shqipe dhe Letrsi

Gjimnazi, gjimnazi gjuhsor, seksionet dygjuhshe, pedagogjike

17. N ciln prej alternativave t mposhtme kemi nj epitet metaforik?

A)
B)
C)
D)

Varianti A

1 pik

Dhe nuk pushoi s rni ajo

Nn altruizmin e tij t hirt
Nj nat t tr qielli punoi
Gjersa i gjeti flokt e tu

18. N kt poezi qielli shfaqet:

1 pik

A) mizor
B) indiferent
C) i zhurmshm
D) ndihmues

19. Kjo sht nj poezi lirike, sepse:

A)
B)
C)
D)

1 pik

ka n sfond nj natyr dimri.

prshkruan nj ngjarje serioze.
shpreh emocionet e poetit.
vargjet e saj rimojn.

20. far sfondi krijohet n kt poezi? Cila sht ngjyra q krijoni n prfytyrimin tuaj?

2 pik

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

21. Shikoni me kujdes emrin ernat. Shumsi i ksaj fjale sht nj thyerje e standardit t gjuhs
shqipe. Shkruani shumsin e rregullt dhe shpjegoni arsyen stilistike t ksaj forme t zgjedhur
nga poeti.

2 pik

Shumsi:

__________________________________

Shpjegimi:

_______________________________________________________________________

________________________________________________________________________________

22. Lexoni me kujdes strofn e dyt. Cila sht fjala q krijon efekt t menjhershm?
Zbrtheni simbolikn q ajo mbart n kontekstin e dhn.

3 pik

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
AKP

30 maj 2014

Gjuh shqipe dhe Letrsi

Gjimnazi, gjimnazi gjuhsor, seksionet dygjuhshe, pedagogjike

23.
a) N kt poezi qielli shfaqet si aleat i bukuris s vajzs. Shpjegojeni kt, duke e ilustruar
me shembuj nga poezia.

Varianti A

2 pik

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
b) Cili sht detaji i vetm fizik q poeti thekson te vajza? Si do ta interpretoni kt zgjedhje
nga ana tij?

3 pik

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

24. A mendoni se kjo sht nj poezi ku shfaqet kontrasti? Argumentoni mendimin tuaj me shembuj
nga poezia.
3 pik
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

AKP

30 maj 2014

Gjuh shqipe dhe Letrsi

Gjimnazi, gjimnazi gjuhsor, seksionet dygjuhshe, pedagogjike

Varianti A

25. Ka njerz q mendojn: Nse jeton vetm pr sot, do t shkatrrosh t ardhmen tnde.
A jeni dakord me kt pohim? Pse? Argumentoni mendimin tuaj duke prdorur shembuj
dhe arsye specifike pr t mbshtetur prgjigjen.

8 pik

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

AKP

Shtjellimi i
ides
(25a)

Organizimi
dhe struktura
(25b)

Stili dhe origjinaliteti

Totali

(25c)

Saktsia gjuhsore
(sintaksa dhe drejtshkrimi)
(25d)

2 pik

2 pik

2 pik

2 pik

8 pik

25

30 maj 2014