mgqk
ienekau ,am;a;=j wdYs%;j isjkafka l=ula o@............................................................................... 5
,am;a;=j fonE l< ud.h ................................................................................................................ 6
u;fNaohg ;=vq we;s mx ls is jkafka ksYa; jYfhkau jkdka;r bvul o@ ..................... 7
wlalr 2500la le,E kdY lr ;sfo@ ............................................................................................. 10
fuu mx ls l< l%ufofha kS;suh iajrEmh flno@ ............................................................ 12
fuu jk m%foaY jeo.;a jkafka wehs@ ............................................................................................... 19
,am;a;= W;=re jkdka;r moaO;sfha Ydl m%cdj ................................................................................ 19
,am;a;= W;=re jkdka;rfha l.; yels mir moaO;s j. ........................................................... 19
,am;a;= W;=re jkdka;r moaO;sfha yuqjk i;a;aj fYaI ............................................................... 21
c, fmdaIl m%foaYhla jYfhka fuu jk fm; islrk ldhNdrh ............................................... 23
mqrdoHd;aul jkdlu .................................................................................................................... 24
ixpdrl ludka;h i|yd ;sfnk jeo.;alu .................................................................................. 25
fujeks jkdka;r bvul f wdldr ksiqka mx lsu fya;=fjka we;sh yels .eg ljfo@ . 26
u;ajH cdjdru flfrys we;sjk n,mEu ......................................................................................... 27
cd;sl wdrCIdj flfrys we;s n,mEu ............................................................................................... 30
iudc oHd;aul miqu..................................................................................................................... 32
imdol uvq,a,
GIS
;dCIK l<uKdlre
jfkdaoHdkhhs' th fldgia mylska hq;al f' tys m<uq fldgi m%ldYhg m;a lf<a 1938
fmnrjd 25 jk od h'
fylaghdr 54953'2 ls'
th
,xldf Yd,;u jfkdaoHdkh jk w;r oYl .Kkdjla foia foia ixpdrlhka oi oyia
.Kklf.a wjOdkh kd .;a jk fm;ls'
g wu;rj ,am;a;=j cd;sl jfkdaoHdkh yd inkaOj ;j;a jkdka;r .Kkdjla tla fjka
Yd, jk jdiia:dkhla f.dv ke.S we;'
;fndaj wNh N+h yd rlal=,sfpdaf,a - tjkal=,u fhda; rlaIs;h jeks jkdka;r tA w;r
m%uqL f'
,am;a;=f kg u;fNaohg
;=vq we;s jk
$ldrlal=& jk rlaIs;fhah'
jfkdaoHdkh we;su;a iu. tjlg ;snQ tu wm%lg ud.ho helS .sh nj iarj m%ldY l<
yel' tfyhska tu ;lh fuhg j,x.= fkdf'
Modaragan Aru
Kala Oya
is;sh wxl 01( ,am;a;= cd;sl jfkdaoHdkh yryd boslr we;s ud.' fuu ud. fol i`oyd muKla
fylaghdr 174 l ^wlalr 430 l& muK jkdka;r m%foaYhla t<slr we;'
7
N+fhka wlalr 50la muK wh;a jkafka ,am;;a;= W;=re wNhN+hgh' ,am;a;= W;=re
wNhN+h m%ldYhg m;a lrk ,oafoa 1938 fmnrjd 25 jk k" wxl 8356 orK .ei m;%fhks'
tu .ei m;%h u.ska wlalr 1563la wNh N+hg wh;a nj m%ldYhg m;a h' u;fNaohg ;=vq
is;sh wxl 02( 2011 jIfha upqlalfvhs m%foaYfha pkasld PdhdrEmhla ^uQ,dY%h( Google
Earth&
;sfnk mxls is jQfha tu wlalr 1563 ys ol=Kq mig jkakg msysgd ;sfnk wlalr 50l
muK N+hlh' fuu mx ls is jQfha wdikak jfYhka 2011 jIfha muKh' tu
jljdkqf wm ,nd.;a PdhdrEmhla o fuhg wuqKd we;' w< N+fha jkdka;rh kdY
lsu inkaOfhka kS;suh lghq;= jk ixrlaIK fomd;fka;=j is lr ;sfnk nj fuys
i|yka l< hq;=h'
04& Tiafia fuys is ;sfnk jk kdYh f;are .ekSu .; yelsh' wm l< .Kkh ls
wkqj mx ls Wfoid t,s lr ;sfnk le,E bv m%udKh wlalr 2500lg wdikakh' th
.Kkh lrk ,oafoa is;sh mudKhg wlaIKh lsfuks'
is;sh wxl 03( 2006 jIfha upqlalfvhs m%foaYfha pkasld PdhdrEmhla ^uQ,dY%h( Google
Earth&
10
is;sh wxl 04( 2015 jIfha upqlalfvhs m%foaYfha pkasld PdhdrEmhla ^uQ,dY%h( Google Earth&
11
ia;%sla f,al hgf;a md,kh jQ kuq;a 2001'08'10 jk k wxl 05$2001 ork pl%f,aLh
hgf;a fuu ishu rchg wh;a jkdka;r bv jk ixrlaIK wd{d mkf;a 20 jk j.ka;sh
hgf;a md,kh jk jkdka;r ;;a;ajhg m;a lr ;sf' tu jkdka;r m%foaYh w;ska ckdjdi
msysgqu i|yd t<sfmfy<s lsu jk ixrlaIK wd{d mk; W,a,x>kh lrka is l< kS;s
frda lghq;a;la nj w;sYh meye,sh'
jk ixrlaIK wd{d mkf;a 20 jk j.ka;shg wkqj rchg wh;a jkdka;r t<sfmfy<s lsu"
ud. ilia lsu" ia:sr fyda ;djld,sl ckdjdi b lsu" tajdfha mx u" j.d msysgqu" .ia
lmd bj;alsu hk l%shd ish,a,lau kS;s frdah' kuq;a tu l%shd ish,a,u tjlg is l<o" ta
lsis l%shdjlaa i|yd jk ixrlaIK fomd;fka;=j fmd,sish fyda m%dfoaYSh f,al fyda ia;%sla
f,al iska kS;sh l%shd;aul lr fkdue;' jk ixrlaIK wd{d mk;g wkqj f ish
ks,Odkag tu kS;s frda jkdka;r t<sls yd ckdjdi msysgqug tfrysj kS;sh l%shd;aul
l< yels jqjo" t i|yd lsis l%shdud.hla f.k fkd;snqKs'
bka miqj jk ixrlaIK wd{d mkf;a 3 jk j.ka;shg wkqj l,awdre jkdka;r moaO;sh 2012
Tlaf;dan 10 jk k wxl 1779$15 ork .ei ksfokhg wkqj fylaghdr 6042 l jkdka;r
N+ m%foaYhla upqlfvhs - ldrlal=,s
12
is;sh wxl 05( kS;s frda wdldrfhka jk ixrCIK fomd;fka;=j iska ,smshla u.ska wjir
,nd oS we;af;a 23 iy 29 lsf,dagr lKq w;r m%foaYfha kej;a mosxls islsug jqjo tu
iSudjkaf.ka msg; mosxls iy ixjOk lghq;= is fldg we;s wdldrh'
13
fuu .ei ksfokh u.ska jk rlaIs;hla f,i m%ldYhg m;a l< N+ m%foaYhg wh;a jkdka;r
wlalr 1080la 2013'02'14 k wxl EMDL$04$02$08$11$2012 ork ,smsh u.ska ck;dj mx lsu
i|yd ksoyia lsu meyeos,sju kS;s frda l%shdjls' jk rlaIs; bvula tA wdldrfhka ksoyia
lsf kS;suh l%ufoh fuh fkdjk njo lsj hq;=h'
f jk g fuu jk rlaIs;hg wh;a jkdka;r wlalr 3000 la muK imQKfhkau
t<sfmfy<s lr w;ska ckdjdi msysgqu is lr we;' th jk ixrlaIK wd{d mkf;a 3 jk
j.ka;sh W,a,x>kh lrka jkdka;r t<sfmfy<s lsu" .ia lmd bj;a lsu" ud. ilia lsu"
ia:sr yd ;djld,sl ckdjdi b lsu" j.d ilia lsu is lr ;sf' f wkqj 2009 wxl 65
ork mk;ska wjika jrg ixfYda; 1907 wxl 16 ork jk ixrlaIK wd{d mk; W,a,x>kh
we;'
fuu w;ska ckdjdi blsu i|yd jkdka;r wlalr 3000 la muK t<sfmfy<s lr we;s w;r
ksjdi 1500 lg jvd je m%udKhla wkjirfhka
W,a,x>kh lsuls' 1980 wxl 47 ork ixfYda; cd;sl mdil mk;g wkqj m%ldYs; 1993 cqks
24 k wxl 772$22 ork .ei ksfokhg wkqj fylaghd tllg je jkdka;r bvula
t<sfmfy<s lr jkdka;r fkdjk m%fhdackhla i|yd fhdod .ekSug m%:u fyda
mjq,a 100 lg
wkqj cd;sl mdil mk; W,a,x>kh lrka kS;s frda f,i fuu
jkdka;rh t<sfmfy<s lr ckdjdi jHdma; ls jHdmD;sh wdrN lsug m%:u lsis wdldrhl
mqrdoHd;aul ydks we.hSula is lr tA i|yd wkque;sh ,ndf.k fkdue;' ta
wkqj mqrdjia;=
wd{d mk; imQKfhka W,a,x>kh lrka f lghq;= is lr we;s nj kslaIKh l< yel'
l,awdre jkdka;rhg wu;rj ,am;a;= W;=re wNh N+fha wlalr mkyla muK m%foaYhla
t<sfmfy<s lr ckdjdi jHdma; lsu is lr ;snqKs' th 2009 wxl 22 ork mk;ska wjika jrg
ixfYda; 1937 wxl 2 ork jki;a;aj yd jDlaI,;d wdrlaIl wd{d mkf;a 7 jk j.ka;sh
W,a,x>kh lrka is lr ;sf' tu kS;s frda jkdka;r t<sfmfy<s ls yd ckdjdi jHdma;
ls j,g tfrysj 2013 jif jk ixrlaIK fomd;fka;=j iska wod< mqoa.,hkag
tfrysj kS;suh l%shdud. f.k ;sf' kuq;a ;ju;a ia:sr yd ;djld,sl ckdjdi lsysmhla tu
m%foaYh ;=< ia:dms;j we;'
14
is;sh wxl 06( ,am;a;= jkdka;r moaO;sh wdYs%; m%foaYfha bv Nd;h ms<sn`o f;dr;=re iys;
is;shu
15
is;sh wxl 07( ,am;a;= jkdka;r moaO;sh wdYs%; kej; mosxls isflfrk m%foaYfha ia:dkSh
is;shu
16
is;sh wxl 08( ,am;a;= jkdka;r moaO;sh wdYs%; kej; mosxls islr we;s m%foaYhkays pkasld
PdhdrEm yd ia:dkSh is;shu' fuu is;shfuys ;e,s meyefhka olajd we;s jkdka;r t<slr we;s N+
m%udKh wdikak jYfhka fylaghdr 1296 la ^wlalr 3202 la& muK f'
17
is;sh wxl 09( ,am;a;= jkdka;r moaO;sh wdYs%; kej; mosxls islr we;s m%foaYfhys pkasld
PdhdrEmh iy wdrCIs; l,dm oelafjk is;shu'
18
Ydl fYaI w;r l.; yelsh' c,c mlaISka yd c,pr laISrmdhS i;=ka Yd, m%udKhla o fuys
jHdma; we;' .eg lsUq,ka jeks Yd, Wr.hkago fuu jkdka;r b;d fyd| jdiia:dk imhhs'
h<s ;DK N+ - ,am;a;= W;=re jk moaO;sh ;=< h<s ;DK N+ iq,N fkdf' Bg fya;=j udkj
ckdjdi tu m%foaYj, fkd;su nj mfhaIlfhda fmkajd fo;s'
c,.e ksk - jId ld,fha fuu ,am;a;= W;=re jkdka;r moaO;sfha fndfyda m%foaY
c,fhka hg f' fYaIfhka l,a,dre yd fudaor.x wdre wdY%s;j c, .e ksk .xj;=r
;;ajhka md,kh lsug ufydamld f' fuh jdIslj isjk l%shdoduhls' fuu moaO;s ;=<
jd;d jk Ydl fYaI b;d fydka c, .e,S i|yd yev .eiS we;' c,.e ksk wdY%s;j
mj;sk ;DK N+ YdlNlaIl i;=kag wdydr imhk m%Odk uQ,dY%hls' tf,iu tjeks m%foaYhla
lsisfia;au udkj ckdjdihg iqiq fkdjk fuu f;are .; hq;=j we;'
j.=re - wl jId iufha c,h r|jdf.k h<s ld,fha jdIamSlrKh u.ska jdhq f.da,hg
uqod yeu fuu mir moaO;sh ;=<ska is lrk m%Odk ldh Ndrh f' fuu mir moaO;sh ;=<
c,c Ydl fYaI yd WNh fYaI Yd, m%udKhla jd;d f' ;jo ldnksl jH Yd,
m%udKhla ;ekam;a we;s w;r b;d ire mila olakg ,ef' fuu moaO;sh wdY%s;j ;s" udox"
" l=Uqla jeks Yd, Ydl bla" w~kysh" kSr uq,a,sh" W!re " k< .ia" uy .egmka nyq,
jYfhka yuq f'
je moaO;s - iajNdl je Yd, m%udKhla fuu m%foaYh mqrd me;s we;' je jgd wdY%s; mir
moaO;sh yd ;DK N+ nyq,j kslaIKh l< yelsh' fuu.ska laIq jdiia:dk oyia ixLHdjla
ksudKh lrhs' c, ugu jdIslj WPdjpkh
we;=kag ;DK N+ imhhs' ;jo iema;en ui isg fmnrjd ui olajd Y%S ,xldjg mefKk
ixl%ul mlaISkag m%Odk kjd;eka N= yd wdydr N+ f,i fuu je moaO;Ska m%isoahla
Wiq,hs' jirlg ,laI ixLHd; mlaISka fuu je mir moaO;sfha ,e.= .ks;s' .=relSk" l=Uqla"
;s" ul=,a" ud ox" m%uqL Ydl f m%foaYj,j, l.; yelsh' w,s we;=kag m%uqL c,h imhk
m%Odk c, uQ,dY%hkao jkafka fuu je moaO;Ska f'
,a - ,am;a;= f,i ku ,e we;af;ao fuu jkdka;r moaO;sh ;=< Yd, jYfhka
,a jHdma; ;suhs' ,a hkq fkd.eUqre h c,h /Kq m%foaY f' fjd c,c Ydl yd
c, kaf.a mmQK jdiia:dk f' ,a ;=<g c,h we;=jk fyda msg jk l%ufohla
fkdue;s w;r jIdj wkqj yd jdIamS lrKh wkqj c, ugu ;SrKh f' jkc iy,a j. Yd,
m%udKhla fuu mirh ;=< jd;d f' w,s we;=ka" hka" j,iqka" yd l= yrl=ka Yd,
jYfhka fuu ,a moaO;s ;=< oelsh yelsh' l,dre" ySka W msh<sh" .eg l=Uqla" lS lsh"
fldla fudg" we;= Ydl Yd, m%udKhla f moaO;s ;=< l.; yelsh'
fjr< mir moaO;sh - ,am;a;= W;=re jkdka;r moaO;sfha ngysr udhsu fjr< ;Srfhka wjidk
jk w;r fjr< mir moaO;sh lsf,da gr 20la muK m%foaYhla mqrd jHdma;j we;' fjr<
moaO;sh we;e ia:dkj, fl jk w;r we;e ia:dkj, m<,ska je f' je,s l yd nEjq
20
iys; l m%foaYj,ska fjr< fmdfydi;ah' fjr< wdY%s;j m" u,s;a;ka jeks Ydl iq<g
Tfrd;a;= fok whqka ieliS we;' b;d fydka Y=Ial mir moaO;sh ;=< Ydl wkqj;kh
we;' fjrf<a mj;sk je,s l b;d pu;aldrckl iq<x ndOl ksudKh lr we;' fuu je,s l
wdY%s;j Y=Ial mir moaO;shg yev .eiS we;s lgqiaika yd imhska jd;d f'
lfvd,dk mir moaO;sh - Y%S ,xldf yuqjk ffcj O;ajfhka je yd Yd,;u lfvd,dk
moaO;sh fuu m%foaYh wdY%s;j yuqf' lfvd,dk fYaI 8la muK f wdY%s;j jd;d jk w;r
lfvd,dk mirh ;=<
;jo .x.d fudah yd fjr< Ldokh wjuu fuu.ska ,efnk oa;shsl jdishla f'
,jK j.=re - ,jK j.=re Yd, m%udKhla ,am;a;= W;=re fjr< ;Srfha yuqjk w;r fuu
iqfYaIS jdiia:dk ;=< ,jK;djhg Tfrd;a;= fok Ydl fYaI" fYaI" Yd, ixLHdjla
jd;d f' fuys we;s fYaI;ajh jkqfha Yd, jYfhka mhgk mlaISka i|yd jdiia:dk
iemhSuh' ,xldjg mefKk mhgk mlaISka w;ka Yd,u mlaIs fYaIh jk ishlaldrhka
Yd, jYfhka fuu m%foaYfha jd;d f'
fjhs' Y%S ,xldfjka jd;d jk Yd,u Wr. fYaIh jk .eg lsUq,ka .x.d wdY%s;j iq,N f,i
yuqu o fuu m%foaYfha fYaI;ajhls ' ^weuqKqu 02&
mlaISka fYaI - l=, 53lg wh;a Y%S ,xldf ks;H jdiS mlaISka fYaI 149 la fuys jd;d we;'
f w;r wdfl fYaI 4la o f' fuu m%foaYh ngysr mlaIs mhgk ud.fha msysgd we;s
fyhska mhgk iufha
l=re fYaI ixLHdj b;d Yd, jYfhka by< hhs' ^weuqKqu 03&
laISrmdhska - l=, 21 lg wh;a fYaI 41la fuu m%foaYfhka jd;d f' fuu w.h Y%S ,xldf
j;a jk uq laISrmdhS fYaI ixLHdfjka m%;sY;hla f,i 50]la .kshs' f w;r wdfl
fYaI 4la jd;d f' wdishdf jdih lrk Yd,u laISrmdhS i;ajhka jk w,s we;=ka 350 ;a 400
;a w;r by< .yKhla tA wdY%s;j kslaIKh lr we;' ;jo Yd, udxY NlaIl i;=ka jk
fldhd yd j,id ;rula fuys iq,Nh' l=vd laISrmdhska fYaI .Kkdjla jd;d jk w;r ta
w;=ka WKymqjka" Tgqjka" hka yd " ysla hka fYaI m%uqLia:dkhla .kshs' m%foaYh mqrd
mj;sk >K jkdka;r moaO;sh c,c mir moaO;sh yd ;DK N+ Yd, laISrmdhS i;=ka jHdma;
ug yd by< .yK >k;ajhla mj;ajd .ekSug bjy,a we;'
jd;d jk n<,a mjqf,a idudlhka fYaI 4 u jd;d f' g Yd,u fYaIh jk fldhd yd
l=vdu fYaIh jk fld< hdo wh;a f' ^weuqKqu 04&
iuk,hska - l=, 5 lg wh;a iuk,hska fYaI 86 la fuys oel.; yelsh' th Y%S ,xldf j;a
jk uq fYaI ixLHdj w;ka m%;sY;hla f,i .;a l, 35] ls' f w;rg Y%S ,xldf yuqjk
Yd,u fYaIfha isg Y%S ,xldf yuqjk l=vdu fYaIho we;=<;a f' iukkaf.a mhgkh
wdrN jk ia:dk f,i fuu m%foaYh ykajd we;' jIfha fkdjen ui isg fmnrjd ui
olajd Yd, ixLHdjla iukka kslaIKh l< yel' ^weuqKqu 05&
22
c, fmdaIl m%foaYh jYfhka fuu jk fm;a lghq;= lrhs' oe h<s mirhla iys; fuu
m%foaYj,g tA yryd ,efnk msgqn,h iqmgq ke;'
23
mqrdoHd;aul jkdlu
fuu N+fha mqrdoHd;aul jkdlu ms<sn|j flreKq Ydia;%Sh ugf mfhaIKj,
ys;djhla mj;sk nj m%:ufhkau lsj hq;=h' tfia jqjo uyd Ys,d hq.hg kEl lshk kQ;k
udkjhdf.a mQj hq.h iksgqyka lrk ,laIK .Kkdjla fuu N+fhka yuq we;'
Bg
wu;rj ch l=ure f.dvng ;nmKa fjr< ;Srh msysgd we;af;ao ,am;a;= cd;sl
jfkdaoHdkh ;=<h'
,am;a;= cd;sl jfkdaoHdkh yd W;=re jkdka;r moaO;sh mqrdoHd;aul idOl w;ska o by<
jeo.;alula .kS' mqrdK Y%S ,dxlSh YsIagdpdrfha kgUqka Yd, m%udKhla fuu m%foaYh mqrd
jHdma;j we;' ufhdaiSk hq.hg wh;a fmdis, ;ekam;= m%d.a ft;sydisl hq.hg wh;a ,laIK iy
mQj Ys,d hq.hg wh;a kgUqka yd mqrdoHd idOl nyq, jYfhka yuq f' ;j o bmerKs jd
ludka;h is l< ia:dk rdYshla fuu m%foaYh mqrd me;s we;' m%d.a ft;sydisl udkjhka
jdih l< njg idOl f,i Tjqka Nd;d l< .,a wdhqO len,s" merKs lDIsldl idOl fuu
m%foaYh wdY%; c,dY wdY%s;j fidhdf.k ;sf' ,am;a;= cd;sl jfkdaoHdkh ;=< yd bka wjg
mqrd oHd;aul jYfhka jeo.;a ia:dk 68 la yuq ;sf' fuu m%foaYh wdY%s; uqyqfoka hg jQ
ckmoj, kgUqka fidhdf.k we;' tfukau fuu m%foaYh mqrdoHd;aul jYfhka jeo.;a m%foaY
f,i k lsug tu m%foaYfhka fidhdf.k we;s bmerKs ue nka" nqoaO m%;sud yd Ys,d f,aLK
ufydamld f'
uyd Ys,d hq.hg wh;a bmerKs fidfydka fuu m%foaYh jdih l< m%d.a ft;sydisl ck
j.hdf.a osshqKq YsIagdpdrh ms<snq lrhs' fuu fidfydka j, uenkaj, nyd w ;ekam;a
lsu yd NIaudjfYaI Yd, .,a l= ;=< ;ekam;a lsu o m%Odk ;ekla f.k we;' fuu m%foaYfha
.fYKh l< wdpdh hdks fydials (Dr. Diane Hawkey) 2002 jif oS l< mlaIK u.ska fy<s
jQfha f m%foaYfha cSj;a jQ ck;dj fudfykaocdfrda yrmamd YsIagdpdrj, jdih l< ksiqkag
fndfyda fihska iudk h' tfukau fuu ckdjdi W!refj, jrdh yd inkaOj mej;s njg
idOl mj;S' tfukau fuu ,laIK fuu m%foaYfha oshqKq isxy, ckmo ;snQ njg losu ksoiqkls'
fuu m%foaY ;=< islr we;af;a mqrdoHd;aul .fYK b;du;au w,am m%udKhls' ta ;=<ska o
bmerKs isxy, YsIagdpdrh inkaO lreKq /ila wkdjrKh ;sf' tneka wmf.a bmerKs
YsIagdpdrh yd ta yd nekq lreKq rdYshla wkdjrKh lr .ekSug bosfha oS fuu m%foaYhka ysoS
lrkq ,nk mqrdoHd;aul .fIK bjy,a jkq we;' tneka fuu m%foaY .fYKhka is lsu
ioyd ixrlaIs;j bos mrmqrg Ndr oSu wm ieuf.au j.lSu f'
24
25
fYaIfhkau l,a,dre
iu. ;jrg;a tys j fy<S je jk w;r Bg hdno ,am;a;= yd ,am;a;= W;=re wNhN+fhao
oejuh jkdlula iys; .ia fuu.ska wk;=rg ,la f'
26
jeu
fyfrdhska
ksIamdokhla
isjkafka
we*a>ksia:dkfha
h'
fuf,i
we*a>ksia:dkfha ksIamdokh lrk fyfrdhska u;ajH miq.sh oYl lsysmfha nyq, jYfhka
f.dv ud.fhka hqfrdamh fj; m%jdykh lrk ,' tfy;a tlai;a cd;Skaf.a ixOdkh
we;= O ixOdk yd rdcHhkaf.a l%shdld;ajh fya;=fjka f jkg tu f.dv ud.
wjysr we;'
ta wkqj f jkg we*a>ksia;dkfha ksIamdokh lrk fyfrdhska mlsia:dkh yryd Y%S ,xldjg
m%jdykh lr uqyq ud.fhka hqfrdamhg m%jdykh lrk nj fy,s we;' tlai;a cd;Skaf.a
wmrdO yd u;ajH ms<sn| ldhxYfha jd:d j,g wkqj oekgu;a f,dalfha u;ajH yqjudre jk
m%Odk ia:dkh f,i Y%S ,xldj klr we;' f i|yd fYaIfhka Nd;d jkafka niakdysr yd
jhU uqyq ;Srhhs'
by; lreKq wkqj ukakdru uqyq ;Srh u.ska mlsia:dkh iu`. iDcq mj;ajka u;ajH cdjdru
myiqfjka l< yelsh' ^mq;a;,u yd ukakdru uqyq ;Srfha fjkg;a mlsia:dka cd;slhska
.ejfik njg wdrx mj;S& ta wkqj jkdka;r jYfhka mj;sk uqyq ;Srh je jYfhka ckdjdi
u u`.ska uqyq ud. i|yd f.dvu jD; ula isf'
W;a; lreKq wkqj ukakdru we;= ngysr uqyq ;Srh ckdjdilrKh u;a iu`. u;ajH
cdjdrlrejkaf.ka uqyq ;Srh wdrlaId lr.ekSu b;d wiSre jkq we;'
is;sh wxl 10( 2008 - 2012 ld,fha w;awvx.=jg m;a jQ foaYhkaf.ka ,xldj ;=,g /f.k wd
fyfrdahska" m%udKh wkqj wdrNl rgj,a oelafjk is;shu' cdjdrlrejkg mlsia:dkh" bkaoshdj
yd ud,osjhsk jeks rgj,a j, isg uqyq u.ska ,xldf ngysr fjr<g myiqfjka msish yel'
27
jkq olakg ,ef' ^u;ajH f,da,Ska KG hkqfjka ykajkafka flar< .xcd j,gh& ta wkqj
niakdysr yd jhU uqyq ;Srfha O ia:dk j,g flar< .xcd /.;a fndagq fiaka f'
by; m ;jrg;a uqyq ;Srh jD; u yd ckdjdilrKh u.ska u;ajH cdjdr lrejkag
myiqfjka ie. bkahdj iu`. iDcq inkaO;d mj;ajka .xcd we;= u;ajH furgg
m%jdykh l, yelsjkq we;'
fuf,i Y%S ,xldf u;ajH jHdma; u u.ska ;reK mrmqr kdY hdu;a Y%u n,ldh j,
u ksid wd:sl jOkh yd ixjOkh wvd, u;a" iodpdr mydksh;a we;s f'
furg fyfrdhska" .xcd jeks u;ajH cdjdrug je jYfhka inkaO jkafka uqia,s
cd;slhskah' fYaIfhka mlsia:dka cd;slhska iu`. uqia,s cd;slhska O inkaO;d mj;ajk
neka ukakdru jeks m%foaYj, isg iDcqju uqyq ud.fhka inkaO;d meje;aug je
bvlvla mj;S' tneka Y%S ,xldf uqyq ;Srh mqrdu uqia,s ckdjdi we;su bfha u;ajH
cdjdru Yd, jYfhka isug fy;= jkq we;'
we*a.ksia:dkh" mlsia:dkh jeks rgj, ksIamdokh flfrk u;ajH ,xldf ngysr fjr<ska
rg ;=,g f.ke;a kef.kysr fjr< Tiafia kef.kysr wdishd;sl rgj,a j,g fnodyef
uOHia:dkhla njg m;aug ,xldf ukakdru yd ld;a;kal= uqia,s l,dm ys u oej
n,mdkq we;' my; oelafjk wxl 11 orK is;shfuka fuu ;;ajh ukdj meyeos,s f'
fmdf Y%S ,xldj jgd uqyq ;Srfha fndfyda m%foaY oekgu;a uqia,slrKh we;s w;r th rdcH
wdrlaIdjg o ;ckhla h yelsh'
28
is;sh wxl 11( 2012 jIfha ,xldf fyfrdahska w;a;vx.=jg .ekS me;s we;s wdldrh'
fuu.ska wmg Wml,amkh l< yelafla ,xldf ngysr fjr< yd kef.kysr fjr<
wkd.;fha u;ajH cdjdrf flakaia:dk njg m;ah yels njhs' tfukau ld;a;kal= yd
ukakdru uqia,s jd.sl l,dm w;r inkaOhla o fuu.ska oyd oelaf'
29
ixOdkhgo tl f,i jeo.;a Wmdhud.sl l,dmhla h' yuqoduh jYfhka wmg fuh
jeo.;a jqfha ol=fKa isg W;=re m%foaYhg yskq m%Odk iemhq ud.h f yryd je ;snqKq
fyhsks' ta f,iu" W;=f isg ol=Kq m%foaYhg msish yels myiq fodrgqjla jYfhka fld
;%ia;jdyq fuh ie,l+y' fuh meye,sj ms,snq jQ wjia:d folla b;sydifha fjhs' ka m<uq
jekak k fld ;%ia;jdyq is,dj;=r yuqod l|jqrg myr fid,aodjka 55la iy wjg is is,a
jeishka ish,a, urd oeuhs' fojkqj" 1986 wkqrdOmqr Y%S uyd fndahg myr ka fld l,a,sh
kej; m,d.sfha ,am;a;=j yryd u;a" tfia hk w;r;=r jfkdaoHdkfha fiajfha ksr;j is
ish jk yd jk ixrlaIK ks,Odka urd oeu;ah' f m%ydrhkaf.ka wk;=rej" fld
ixOdkh ol=fKka tjkal=,f;a" W;=frka is,dj;=fr;a" Bidk foiska ;ka;su,h olajd;a
;u wKil m;=rejd,Sh' fld ixOdkh f i|yd .;a fjfyi" jeh l, ; iy im;a
m%udKh foi n,k l, Tjqyq fuu l,dmhg ;snQ jeo.;a lf ;ru meye,s f' f lreKq
todg;a jvd wo ojig j,x.=h'
,am;a;=j yd Tfnka msys uqyq l,dmfhys jeo.;a lu O oDIafldaK j,ska"
1' ngysr uqyqfoka mefKk kS;s frda cdjdrlrejkag ,xld uqyqo jf fkdf.dia
kdl yuqod mlaId ls f;drj b;d myiqfjka rg yryd ngysr fjr<g ,`.d f
yelshdj
2' ngyska f.dv nisk yuqod ldKavhkag rgg m%IaG f wk.s fodrgqjla u
3' kS;s frda NdKav iy ksia cdjdr i|yd b;d w.kd yqjudre uOHia:dkhla u
4' wkjirfhka ^ksh; wd.uk .uk kS;s ;s j,g mgyeksj& rgg we;= jkakka
i|yd myiq m%IaG fodrgqjla u
5' ,xldf iy bkahdf Wmdhud.sl jeo.;a lula iys; ia:dk .Kkdjlg myiqfjka
msish yels" b;d wdrlaIs; ,sg mqyqKq m%foaYhla u
30
6' jkdka;rfhka jeiqKq m%foaYhla u ksid" kS;s frda ksia cdjdrlrejkag b;d
wdrlaIs;; ia:dkhla u'
7' .uqj yd j;a;, yryd fld<Ug ,`.d h yels Wmdhud.sl ia:dkhla u
8' ,am;a;=f isg wkqrdOmqr iy mq;a;,u foig fjk ud. idfmalaI jYfhka wvq
wdrlaIl kslaIK hgf;a mj;sk neka" ngysr fjrf<a isg rg we;=,g kS;s frda
wd.ukhka myiqfjka is l, yels l,dmhla u'
9' idfmalaIj kQ.;a yd .%dh m%foaYjdiSka iu. .kqfokq lsf myiqj
10' ueo fmr. wlauq,a iys; w,a lhsvd" ula;d w,a ;snd jeks" wdhqO iys;j fyda rys;j
;%ia; u;jdo jHdma; lrkakkag ngysr uqyqfoa isg meK wdrlaIs;j yd kS;s frdaj
jhskg f.dv neish yels ia:dkhla u'
fuys ;j;a b;d jeo.;a lreKla wjOdrKh l, hq;=h' fld ixOdkh f m%foaYh w;am;a
lr .ekSug ;e;a lf,a iy md,kh lf,a yuqoduh l%shdud. j,sks' th b;d id:l f,i
m%;syuqod l%shdud.hlska mrdch lrk ,' kuq;a bia,d wka;jdoh fuh is lrkafka is,a
jeishka fmrgq.d lr.ksks' fujekakla yuqoduh l%shdud.hlska wdmiq yerh yels fkdf'
tfiau fuh uyd udkqISh l%shdoduhla f,i yqjd oelaf YlH;djla o mj;S'
31
udkisl wd;;shg k;=u" ia;%Ska iy <uhska wmfhdackhg f.dre u fujeks ikaoNhla ;=<
wksjdhhls' jk kdYh ;=< w;rux l< t<s nisk jk i;=kaf.ka" imhkaf.ka ish yels
udrdka;sl m%ydrhkago .Dyia;h ;=< yqol,d jk ldka;djka" <uhska uqyqK fokafka flfiao@
fudjqkaj ksfhdackh lrk foaYmd,ksl kdhlhska wfmalaId lrkafka f kj mxlrejka w
oeh hq;= njo@ iEu udkhlskau fuh ;%ia;jdohlg w; jekSuls' rf talSh rdcH ;=<
iaffjh;ajh wNsfhda.hg ,la uls'
rf ldka;d ixOdk" <ud wmfhdackh j<lajk rdcH fkdjk ixOdk fuu mqoa.,hska
fYaIfhkau ldka;djka" <uhska fjkqfjka fmkS fkdiskafka ukao @ Tjqkg tfia fmkS
fkdisu fjkqfjka ,la ,efnk fyhsks' f isfjka mj;afka bia,d jHdma;jdoh fyda
wd.jdofha .=jla fkdf hehs y k.d lshkakg Tjqkg foaY uqo,a ,efnk fyhsks' f ksid
Tjqka ish,a, zzudkj whs;sjdislZZ ;=, f.dkq lrka h:d:h u`. yka is'
jir ;syl hqoaOfha wre j<djka uelS .sfha cd;Ska w;r ixyshdj we;s f jEhu ;=<h' f
W;alDIag uu ;=< ldka;dj /l .ekSu Wfoid bia,dh jHdm;ajdofha l=re f.drla njg
m;aug ksh;j isk zzwehZZ bka uqod .ekSf Wfoid ,am;a;= jkdka;r moaO;sh wdY%s;
jd.sl mokulska flfrk kj mx ls j<lajd,sh hq;=h' fN!l jYfhka h msila
jd.sl mokulska fufia mx lru yqfolau tla;rd n,y;aldrluls' th wd.f kdufhka
isjkakla jk fyhska Tjqka whs;sjdisl b,a,d ke.S iskafka ke;' ke;fyd;a Tjqkaj
hjoaojd ;sf' fuu kj mxlrejkaf.a uQ,sl ksia wjYH;d bia,dh jHdma;jdoh iska
.s,f.k ;sf' Tjqkaf.a nv.skafka y wmg fkdwefikafka tfyhsks' iudh jYfhka isjk
fuu fojdplhg tfrysj rgla jYfhka wm ke.S ish hq;=h'
tfukau weu;sjrfhl=f.a uey;afuka isjk fuu n,h w;sl%uKh lsu rf wd.l"
foaYmd,k iyjkhg islrk ure myrls' tfukau rdcH iqcd;Ndjhg flfrk wNsfhda.hls'
jk im; kdY lrka ksiqka tu jkh ueog .d,a lrka is lrk f foaYmd,ksl
uey;au wo ojfia f fudfydf;a fkdj,lajkafka k fN!l jYfhka Y%S ,xldj wrd
ldka;drhla jkq we;' iudh jYfhka wrd mqrhla ysjkakg;a bv m%ia:d fndfydah'
jk kdYh iy kj mx ls yryd Y%S ,dxlslhska msila n,y;aldrfhka wd.l foaYmd,k
jHdmD;shlg hg mK wka is' zzmirh /l=fKd;a wm /flhsZZ hkakg iu.dj f zzud;D
N+fha ish rgjeishka iudkfhdahZZ hkak iq/lSu i|yd;a Tn;=udf.a iDcq uey;aula f
fudfydf;a w;HjYHh'
33
weuqKqu 01
34
weuqKqu 02
35
weuqKqu 03
36
37
weuqKqu 04
38
weuqKqu 05
39
weuqKqu 06
,am;a;= jkdka;r moaO;sfha jk ixydrh ksrSCIK pdldf oS wm ,nd.;a PdhdrEm lsysmhla
fuys oelaf'
40
41
42
43
44
fuu m%foaYfha kej; mosxls l%shdj,sh i`oyd wdOdr ,ndfok rdcH fkdjk ixOdk j, kdu mqjre
45
fuu m%foaYfha fjku kS;shla l%shd;aul jk whqre' kS;sh l%shd;aul lrk fmd,sia ks,OdrSka bosfha wxl ;yvq
ke;s jdyk iy tajdfha whs;slrejka ksoe,af,a yeisfrk whqre
46
lmd oeuQ tl .ilg .ia 10la isgqf wosgkska wm werUq m%;s jk j.d jevigyfka wdrNh iksgqyka lrka
,am;a;= jkdka;r moaO;sfha jk ixydrh ksrSCIKh lsrSf pdldjg jevu l< uyd ix>r;akh
47
48
ks'
49
ia;=;sh
wkqrdOmqr NsCIq Yaj oHd,fha ish`Mu iajdkajykafia,dg
mQcH miairuq,af,a ohdjxY ys
kS;S{ c.;a .=KjOk uy;d
p;=r fiakdr;ak uy;d
kS;S{ ks,au,a l%uisxy h
nqoal chisxy uy;d
iQ' fyajdji h
mqIamud,S .uf.a h
vksIal kka uy;d
ixj r;akdhl uy;d
i;a ks,x. flh., uy;d
iuka; .uf.a uy;d
pure ,shkf.a uy;d
oiqka /laIdka uy;d
ics;a n%dyauKf.a uy;d
k,skao ,CIdka uy;d
iqrxcs;a wrkao uy;d
we;=`M Wmldr l< ieug'
50